związki biologicznie czynne w roślinach

Związki biologicznie aktywne występujące w

roślinach

Paweł Szewczyk, Tomasz Pander, merytoryczne wsparcie Anny Adamek ;-)

Związki biologicznie aktywne • Substancje pierwotne (podstawowe) występujące

powszechnie w całym świecie roślinnym i stanowiące związki o charakterze energetycznym, budulcowym lub zapasowym. Mono- i polisacharydy, tłuszcze, białka, kwasy nukleinowe. Większość tych związków wchodzi w skład podstawowego pożywienia człowieka, a równocześnie niektóre z nich są używane jako leki, odżywki, środki dietetyczne

• Substancje wtórne, nazwane przez Blaima (1965) substancjami swoistymi. Do tej grupy zalicza się związki powstałe w wyniku wyspecjalizowanej przemiany materii, charakterystyczne tylko dla niektórych gatunków roślin, jak np.: olejki, alkaloidy, glikozydy, flawonoidy itp


Związki biologicznie aktywne

• Wyróżniamy wiele grup m.in.: • Antocyjany • Flawonoidy • Karotenoidy • Kwasy organiczne • Olejki eteryczne • Saponiny • Składniki mineralne • Witaminy


Związki biologicznie aktywne Antocyjany



Antocyjany

• Barwniki roślinne – o kolorach przechodzących od błękitnego, fioletowego po czerwony

• Pod względem biochemicznym powiązane z flawonoidami.

• Wykazują działanie prozdrowotne: przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe i przeciwnowotworowe

• Występują m.in. w takich warzywach, jak burak ćwikłowy, rzodkiewka, czerwona kapusta

Rzodkiewka

Rzodkiewka

Czerwona kapusta



Flawonoidy

• Barwniki roślinne • Nazwa pochodzi od łacińskiego flavus, czyli żółty, ponieważ odznaczają się żółtą barwą • Występują w liściach, owocach i cebulach • Przeciwdziałają nadciśnieniu tętniczemu, arytmii serca, obniżają poziom cholesterolu, mają właściwości antynowotworowe, działają przeciwzapalnie i przeciwalergicznie



Karotenoidy


Związki biologicznie aktywne Karotenoidy

• ß-karoten, likopen, luteina – biorą udział w licznych procesach biochemicznych

• Odpowiedzialne są za zabarwienie – od barwy czerwonej do żółtej. Uważa się, że ß-karoten chroni przed rozwojem niektórych chorób nowotworowych, kurzej ślepoty, przed przedwczesnym starzeniem się i chorobami układu krążenia

• Źródłem karotenoidów są marchew, pomidory, dynia, melony, kapusta brukselska, szpinak, nać pietruszki, jarmuż, brokuły, kukurydza, groch, papryka

Jarmuż

Dynia Szpinak Paweł Szewczyk, Tomasz Pander,

merytoryczne wsparcie Anny Adamek ;-)


Kwasy organiczne • W stanie wolnym lub w postaci soli • Warzywa zawierają takie kwasy, jak jabłkowy, cytrynowy i winny. • Stężenie około 0,1-0,5%, jedynie rabarbar zawiera około 2%(kwasu

szczawiowego) • Zawartość kwasów w warzywach podnosi ich wartość smakową,

smak w dużym stopniu zależny jest od stosunku sacharydów do kwasów

• Wpływają korzystnie na schorzenia żołądka i jelit, działają buforowo i regulują kwasowość żołądka, pobudzają apetyt, przyspieszają procesy trawienne

• Oprócz rabarbaru, związki te występują w szczawiu, szpinaku i pomidorach oraz w innych warzywach, ale w mniejszych ilościach

• Kwasy organiczne mają niewielką wartość kaloryczną, po spożyciu ulegają całkowitej przemianie, nie zakwaszają organizmu

Szczaw

Rabarbar


Kwasy organiczne

Kwas szczawiowy

• W dużych stężeniach kwas szczawiowy działa drażniąco na skórę i błony śluzowe, ale nawet w ilościach spotykanych w żywności może być szkodliwy

• Z jonami wapnia tworzy trudno rozpuszczalny szczawian wapnia, który może osadzać się w postaci kamieni w nerkach lub kryształów w stawach. Dlatego częste spożywanie dużych ilości warzyw zawierających ten kwas może być przyczyną kamicy nerkowej, bólu stawów, a także niedoboru wapnia w organizmie


Związki biologicznie aktywne Olejki eteryczne



Olejki eteryczne

• Najczęściej w ziołach • To substancje lotne, nierozpuszczalne w wodzie • Mają wyraźnie określony, zwykle bardzo silny zapach • Najbardziej rozpoznawalne olejki znajdują się w czosnku. Należą do

nich związki lotne zawierające siarkę – fitocydy lub fitoncydy • Hamują rozwój drobnoustrojów. Sugeruje się, że ich bakteriobójcze

działanie jest silniejsze od penicyliny i jej pochodnych • Wysoką zawartością olejków eterycznych odznaczają się także takie

warzywa, jak pietruszka, seler, cebula, marchew, chrzan, papryka i pomidor

Chrzan

Pietruszka


Związki biologicznie aktywne Saponiny

• Nazwa tej grupy pochodzi od łacińskiego sapo, czyli mydło

• Zdolność obniżenia napięcia powierzchniowego roztworów wodnych, powodując tworzenie się piany

• Wyjątkową właściwością saponin jest zdolność przyspieszania wchłaniania różnych substancji z przewodu pokarmowego, w tym leków, a także potęgowania ich działania na organizm ludzki

• Występują w winorośli, aloesie i w nasionach soi


Saponiny

• Mają działanie lecznicze: moczopędne, wykrztuśne,

wzmagają wydzielanie śluzu, wzmagają procesy wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe

• Pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku jelitowego. Nasilają trawienie tłuszczów

• Niektóre z nich są truciznami



Składniki mineralne

• Biorą udział w procesach biochemicznych, zachodzących w organizmach żywych

• Są niezbędnym materiałem do budowy i odbudowy tkanek, regulują procesy życiowe w organizmie

• Ze względu na zapotrzebowanie(powyżej/poniżej 100mg dzielimy je na makro- i mikroelementy

• Fosfor (groch, fasola, soja), razem z wapniem są składnikami układu kostnego • Wapń (natka pietruszki, chrzan, seler) • Potas (marchew, kapusta, sałata), wraz z sodem reguluję pracę mięśni, w tym

serca • Żelazo (warzywa liściowe i kapustne, rzodkiewka, pomidory), odpowiedzialny

za utlenowanie tkanek organizmu • Magnez (pestki dyni i słonecznika, warzywa strączkowe, szpinak),wpływa na

przepuszczalność błon komórkowych, pobudliwość nerwów i mięśni, a także na lepkość cytoplazmy



Witaminy

• Najpopularniejsza grupa związków • Nie są syntezowane przez organizm w dostatecznej ilości

i muszą być dostarczane regularnie, z pożywieniem • Regulują różne procesy zachodzące w organizmie

(wchodzą w skład koenzymów) • Mają różną budowę, ze względu na rozpuszczalność

dzielimy je na dwie grupy: rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) i rozpuszczalne w wodzie (grupa B, PP, kwas foliowy, H, C)


Witaminy

• Witamina A (awokado, jarmuż, sałata) zapobiega m.in. kurzej ślepocie, wykazuje zdolności regeneracyjne komórek i tkanek skóry, wygładza zmarszczki, przyspiesza gojenie ran, chroni przed działaniem wolnych rodników

• Witaminy z grupy B (w grochu, fasoli, warzywach kapustnych, w papryce, marchwi, szpinaku, czosnku, chrzanie) biorą udział w wielu reakcjach zachodzących w organizmie

• B1 uczestniczy w sprawnym funkcjonowaniu układu nerwowego, a także metabolizmie węglowodanów, przyspiesza gojenie ran i pomaga w leczeniu chorób skóry.

• B2 wpływa korzystnie na funkcjonowanie narządu wzroku, układu nerwowego, dróg oddechowych, skóry i błon śluzowych Paweł Szewczyk, Tomasz Pander,


Witaminy

• B6 jest niezbędna w syntezie krwinek czerwonych, hormonów oraz przeciwciał. Głównym jej dostawcą są ziemniaki, produkty zbożowe i mięso

• B12 jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek w organizmie człowieka, zwłaszcza szpiku kostnego, układu nerwowego i pokarmowego

• Witamina C uszczelnia ścianki naczyń krwionośnych, bierze udział w syntezie kolagenu, w reakcjach odpornościowych organizmu, przyswajaniu żelaza, reakcjach unieszkodliwiania wolnych rodników. Zwana jest witaminą młodości, gdyż poprawia napięcie, sprężystość i elastyczność skóry, zapobiega powstawaniu zmarszczek, przyspiesza gojenie ran, bierze udział w procesie regeneracji witaminy E Paweł Szewczyk, Tomasz Pander,



Wpływ na zawartość:

• Odmiana

• Warunki uprawy oraz czas zbioru

• Warunki i długość przechowywania

• Obróbka i proces technologiczny

• Opakowanie

Paweł Szewczyk, Tomasz Pander,


Tabela 1. Zawartość flawonoidów w wybranych warzywach.


Podsumowanie

• Warzywa : o Istotne produkty w diecie człowieka o Źródło cennych witamin i składników mineralnych oraz

innych substancji aktywnych biologicznie o Aby zapewnić prawidłową ochronę przed stresem

oksydacyjnym i zmniejszyć ryzyko wystąpienia schorzeń zwanych cywilizacyjnymi, zasadnym wydaje się włączenie do diety większych ich ilości

o Nie określono zalecanych norm spożycia tych składników, ale nie ma dowodów na to, że nadmiar może być szkodliwy dla organizmu

o Substancje te nie kumulują się w organizmie i dlatego codziennie należy dostarczać pewną ich ilość w diecie


Z praktyki;-)

• Imbir

• Chilli

• Czosnek

• Kurkuma


Imbir


Imbir

• Zingiberol – słodka, drzewna nuta

• Gingerol, zinferon – palący, lekko gorzki smak


Wpływ

• Przeciwzapalny • Przeciwwirusowy • Przeciwbakteryjny • Przeciwwymiotny • Przeciwagregacyjny • Przeciwbólowy • Pobudzający produkcję śliny i soków żołądkowych • Pobudzający ukrwienie mózgu • Rozgrzewający



Imbir

• Nie tylko in vitro i nie tylko w końskich dawkach


Intrygujące badanie

• W 2012 roku opublikowano badanie badające potencjał przeciwutleniający przypraw

• Zastosowano zwyczajowe, średnie ilości przypraw mogące zostać dostarczone każdego dnia wraz z dietą

• Zmierzono nie tylko ilość antyoksydantów we krwi po spożywaniu określonych przypraw, ale także ich aktywność


Jak?

• Każdy z uczestników spożywał przez tydzień określoną ilość jednej z dziesięciu badanych przypraw

• Po tym czasie od każdego z członków eksperymentu pobrano krew, którą następnie naniesiono na szalkę Petriego na której znajdowały się ludzkie leukocyty

• Szalka została potraktowana oksydowanym cholesterolem - przy czym mierzono ilość TNF wytworzoną podczas reakcji


And what?

• Imbir okazał się być jedną z czterech (obok goździków, rozmarynu oraz kurkumy) przypraw mających najsilniejsze działanie przeciwzapalne

• Na szalkę naniesiono nie przyprawy, ani ich ekstrakty, a jedynie krew osób spożywających średnie, zwyczajowe ilości przypraw


Chilli


Chilli (a w sumie to kapsaicyna)

• Kapsaicyna jest związkiem zaliczanym do alkaloidów

• Jej zawartość w papryce oznaczana jest za pomocą skali SHU – Scoville’a – oddziaływuje ona na nocyreceptory organizmu, powodując ich podrażnienie oraz odczucie ostrości


Kapsaicyna

Skala Scoville’a przedstawiająca ostrości różnych papryk. Paweł Szewczyk, Tomasz Pander, merytoryczne wsparcie Anny Adamek ;-)

Kapsaicyna

• Dobrze rozpuszcza się w alkoholu i tłuszczach – • wiedza ta przydatna jest podczas spożywania bardzo

pikantnych potraw:

– dla złagodzenia ich skutków idealnie sprawdzi się pełnotłuste mleko czy napój alkoholowy

– Woda będzie bardzo słabym rozwiązaniem – zaostrzy efekt bólu oraz „rozniesie” go w głąb układu pokarmowego

– Napoje gazowane oczywiście będą jeszcze gorszym pomysłem ;-)

• Nie powoduje trwałych uszkodzeń tkanek, wpływa jedynie na pobudzenie neuronów


Działanie kapsaicyny

Uczucie palenia i bólu związane ze spożywaniem kapsaicyny wynika z jej bezpośredniej interakcji z neuronami układu nerwowego. Kapsaicyna, będąca jednym z alkaloidów z grupy wanilinoidów, łączy się z receptorem wanilinoidowym podtypu 1 (VR1), który pełni funkcję trans membranowego kanału jonowego neuronów. VR1, który jest zwykle stymulowany przez ciepło lub mechaniczne uszkodzenie ciała, umożliwia kationom sodu i potasu przenikanie przez błonę komórkową do wnętrza komórek. Skutkuje to tzw. depolaryzacją synaps i wysyłaniem przez układ nerwowy fali sygnałów do mózgu, które są odbierane jako wrażenie ciepła i bólu. Przyłączenie cząsteczek kapsaicyny do receptorów VR1 skutkuje podobnym ich uruchomieniem, jak ma to miejsce w czasie spożywania zbyt gorących potraw.


Wpływ

• Przeciwzapalny

• Przeciwbólowy

• Przeciwbakteryjny

• Pobudzający

• Pobudzający krążenie

• Odchudzający


Działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe

• Wpływa łagodząco na ból powodowany stanem zapalnym, niezależnie od czynnika go wywołującego


Działanie przeciwbakteryjne

• Wpływ antybakteryjny papryki cayenne w organizmie ludzkim, ale także spowolnienie tempa rozwoju bakterii, drożdży oraz pleśni w pożywieniu

• Przyspiesza powrót do zdrowia po przebytej chorobie, a także rozrzedza wydzielinę zalegającą w układzie oddechowym

• Wpływ na zwiększenie wydzielania śliny pozwala na redukcję ilości bakterii bytujących w jamie ustnej oraz ochronę zębów i dziąseł


Działanie pobudzające krążenie

• To unikalna zdolność piperyny – stymuluje ona krążenie krwi – wykazano wpływ tożsamy ze środkami powodującymi rozszerzenie naczyń

• Stosowana być może w celu zmniejszenia bolesności mięśni i stawów, a także – co warte uwagi – w celu poprawy tempa regeneracji uszkodzonej tkanki


Działanie odchudzające

• Wpływa na tempo przemiany materii zwiększając produkcję toroidów

• Pozostaje nie bez wpływu również na produkcję adrenaliny oraz dopaminy, poprzez które ogranicza uczucie głodu


Działanie przeciwrakowe

• Naukowcy z Nottingham University wykazali właściwości kapsaicyny powodujące aktywację samozniszczenia w komórkach nowotworowych


Zapobieganie chorobom

• Spożywanie papryki bogatej w kapsaicynę stymuluje organizm do produkcji przeciwciał przydatnych przy walce z patogenami


Poprawa trawienia

• Powoduje zwiększenie produkcji soków trawiennych bogatych w enzymy

• Reguluje tempo skurczy żołądka

• Normalizuje proces wydalania i defekacji

• Wykazuje zdolność zapobiegania gromadzenia się lipidów w wątrobie dzięki poprawie tempa ich rozkładu oraz przekształcania w energię


Poprawa trawienia

• Stosowanie sproszkowanej papryki poprawiło także komfort trawienny np. u pacjentów z zespołem jelita drażliwego – w badaniach klinicznych


Poprawa wydolności

• Spożycie kapsaicyny może prowadzić do zwiększonego poboru tlenu (do 7,5%), a w efekcie do wzmocnienia płuc oraz poprawy absorpcji tlenu do krwi


Czosnek


Allicyna

• Organiczny związek chemiczny powstający podczas mechanicznego uszkodzenia jego tkanek (w wyniku przekształcenia z alliiny) – opowiada za specyficzny zapach


Czosnek/Allicyna

• Pobudza on produkcję enzymów trawiennych

• Jest składową w procesie produkcji związków siarki oraz selenu – biorących udział w procesie detoksykacji organizmu

• Źródło 39 czynników mających działanie – Przeciwgrzybicze

– Przeciwbakteryjne

– Przeciwwirusowe

– Zwalczające pasożyty


Allicyna

• Działanie allicyny wykazano nawet przeciw H. Pylori!!


Czosnek

• Już od dawna czosnek stosowany był zarówno w medycynie ludowej, jak i homeopatii jako środek o bardzo szerokim spektrum zastosowania

• W średniowieczu był podstawą w leczeniu przeciwdziałającym rozprzestrzenianiu się epidemii. Stosowano go jako środek spożywczy, do nacierania, a także noszono jako amulet

• W Europie stosowano go w przypadku ukąszeniu owadów, jako środek przeciwtasiemcowy, ale także w przypadku trudno gojących się ran

• Płukanki z czosnku od zamierzchłych czasów (co potwierdziły współczesne badania) wspomaga higienę jamy ustnej oraz poprawia stan zdrowia zębów i przyzębia


Czosnek

• Jedno z badań doświadczalnych - Tsao i wsp. - wykazało wpływ czosnku na destrukcję bakterii Staphylococcus aureus, który to szczep był opornym na antybiotyki!


Przepisy na przeciwzapalne napoje:

Napój/smoothie:

- świeżo wyciśnięty sok z imbiru/starty/suszony imbir

- miód

- sok z cytryny

- opcjonalnie pietruszka/jarmuż/szpinak

Napój:

- suszony imbir

- pieprz Cayenne

- miód

- odrobina octu jabłkowego

- woda/świeżo wyciskany sok jabłkowy

Shot:

- odrobina espresso

- 1 goździk

- kurkuma

- Cayenne

- cynamon

- suszony imbir


Kurkuma


• Ostryż długi

• Szafranica

• Curcuma longa

• Żółcień


Wytwarzanie

• Z kłącza:

– Curry

– Kurkuma


Nie tylko kurkumina

• Prócz kurkuminy kłącze ostryżu zawiera także inne substancje aktywne:

– turmeron

– atlanton

– zingiberon

• Są to olejki lotne również wykazujące właściwości lecznicze


Wpływ

• Przeciwzapalny

• Przeciwnowotworowy

• Przeciwutleniający (porównywalne z wit. C i E)

• Wspomożenie detoksyfikacji (wzmożenie produkcji żółci)

• Antyagregacyjny

• Hipoglikemiczny

• Antylipemiczny


Trochę historii

• Początki w Ajurwedzie i Tradycyjnej Medycynie Chińskiej

– Remedium na stany zapalne

– W chorobach płuc i układu oddechowego

– W chorobach wątroby

– Środek wiatro- i moczopędny

– Środek zwiększający przepływ krwi w okolicach pęcherza i miednicy


Kurkumina

• Zapobiega dysfunkcji śródbłonka naczyniowego

• W badaniach z udziałem zwierząt, utrzymywanych na diecie bogatocholesterolowej, wykazano obniżenie poziomu stresu oksydacyjnego, a także zmniejszenie tworzenia nacieków tłuszczowych na ścianach tętnic w grupie przyjmującej ekstrakt z kurkuminy


• Działalność antyagregacyjna kurkuminy wydaje się być tożsama z kwasem acetylosalicylowym

= ? ? Paweł Szewczyk, Tomasz Pander,


Neurodegeneracja

• Kurkumina, dzięki możliwości oddziaływania na aktywność niektórych specyficznych enzymów, czynników, a nawet genów (!!) może wywierać wpływ na powstawanie i przebieg chorób o podłożu neurodegeneracyjnym, jakimi są choroba Alzheimera, czy choroba Parkinsona

• W jednym z badań porównywano częstość występowania Alzheimera u osób po 65 roku życia. W Pensylwanii wynosi ona 1,9%, Indie natomiast, gdzie jedną z najbardziej popularnych przypraw jest właśnie kurkuma (zarówno „solo”, jak i jako składnik mieszanek) mogą poszczycić się wynikiem na poziomie 0,3% - jest to jeden z najniższych wskaźników zapadalności na chorobę Alzheimera na świecie



• Badania przeprowadzane na myszach i szczurach wykazały zdolność kurkuminy do maksymalizacji aktywności enzymów odpowiedzialnych za detoksykację, m.in. S-transferazy glutationu, która ułatwia wydalanie kancerogenów z organizmu


• Ze względu na swoje właściwości hamowania rozwoju tkanek nowotworowych już na etapie inicjacji, a także proliferacji komórek w kolejnych etapach (promocji i progresji) – zaliczana jest do supresyjnych oraz blokujących czynników chemoprewencyjnych


Wpływa na:

• Hamowanie aktywacji karcinogenu

• Pobudzenie procesów detoksykacji karcinogenu

• Stłumienie kaskad sygnałowych mających działanie prozapalne

• Stymulację obumierania komórki nowotworowej

• Hamowanie neowaskularyzacji (angiogenezy)

• Zmniejszenie zdolności do tworzenia przerzutów


Przewód pokarmowy

• Kurkumina działa hepatoprotekcyjnie – Również w przypadku uszkodzeń indukowanych

alkoholem, środkami ochrony roślin czy paracetamolem

• Badania kliniczne wykazały wywieranie wpływu minimalizującego zaburzenia trawienne związane z odbijaniem, wzdęciami oraz wymiotami

• Stosowanie kurkuminy w dawce 50mg/kg masy ciała wpływa na zwiększenie wydzielania mucyny, będącej substancją powlekającą ściany żołądka i chroniącą przed powstawaniem wrzodów


Działanie antylipemiczne

• Co ciekawe w badaniach odnotowano nie tylko wpływ na poziom cholesterolu ogólnego – spadek, ale także poszczególnych jego frakcji – poziom „złego” LDL uległ obniżeniu, „dobrego” natomiast HDL – podniesieniu


• Wykazano działalność przeciwdrobnoustrojową kurkuminy obserwując zahamowanie wzrostu ziarniaków Gram-dodatnich, grzybów drożdżoidalnych oraz laseczek tlenowych z rodziny Bacillus i beztlenowych z rodziny Clostridium


Sportowy smaczek, a jak!

• Przez długi czas uważano, iż poprzez blokowanie kinazy mTOR (stymulowanej m.in. IGF-1 i insuliną) – kurkuma spowalnia bądź też utrudnia rozwój muskulatury. Jak się jednak okazało – wykazuje ona takie działanie, jednak na tkankach zmutowanych (dotkniętych nowotworem)

• Badania prowadzone na zdrowej tkance mięśniowej pozwalają domniemywać, iż w komórce mięśniowej kurkumina działa synergistycznie z insuliną, prowadząc do aktywacji kinazy mTOR

• Również w cukrzycy kurkumina wykazywała zdolność przywracania aktywności tego szlaku zaburzanego występującą opornością tkanek na insulinę


Wątroba jednak przeszkadza, czyli jak zwiększyć biodostępność

• Kurkumina, po podaniu doustnym, jest neutralizowana przez wątrobę

• Spożycie sproszkowanej kurkumy, zawierającej prócz aktywnej kurkuminy także inne substancje, w tym olejki eteryczne, pozwala na zwiększenie poziomu biodostępności kurkuminy 7-8 krotnie

• Niewielki dodatek piperyny – głównego składnika aktywnego pieprzu czarnego (to właśnie piperyna odpowiada za ostry smak pieprzu) pozwala na 20-krotny wzrost dostępności


• Spożywanie kurkuminy w towarzystwie produktów tłuszczowych wspomaga jej dostępność – jako substancja lipofilna rozpuszcza się w tłuszczu i wchłania do krwioobiegu za pośrednictwem układu limfatycznego, z częściowym pominięciem wątroby


Układ/narząd/stan Wpływ kurkuminy

stany zapalne działalność przeciwzapalna

stres oksydacyjny działalność przeciwutleniająca/antyoksydacyjna

zmiany neurodegeneracyjne działalność neuroprotekcyjna

dyslipidemie obniżenie poziomu cholesterolu ogólnego i LDL, wzrost

poziomu HDL

schorzenia wątroby działalność hepatoprotekcyjna

schorzenia serca działalność kardioprotekcyjna

schorzenia serca działalność przeciwzakrzepowa

nowotwory

działalność przeciwnowotworowa, spowalniająca rozwój

nowotworów, zwiększająca skuteczność leków

przeciwnowotworowych

cukrzyca wpływ na aktywację szlaku kinazy mTOR, a w efekcie

zapobieganie zanikom mięśni, działanie hipoglikemizujące

dysfunkcje śródbłonka naczyniowego poprawa stanu i funkcji śródbłonka

choroba wrzodowa lub zagrożenie nią wpływ na produkcję mucyny

zakażenia bakteryjne i grzybicze właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze

sport wspomożenie rozwoju tkanki mięśniowej

sport przyspieszenie odnowy powysiłkowej Paweł Szewczyk, Tomasz Pander,


Literatura

• Zalega J., Szostak-Węgierek D.: Żywienie w profilaktyce nowotworów. Cześć I. Polifenole roślinne karotenoidy, błonnik pokarmowy. Probl Hig Epidemiol. 2013, 94, 1, 41-49.

• Zalega J., Szostak-Węgierek D.: Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część III. Diety o właściwościach przeciwnowotworowych. Probl Hig Epidemiol. 2013,94, 1, 59-70.

• Majewska M., Czeczot H.: Flawonoidy w profilaktyce i terapii. Terapia i leki. 2009, 65, 5, 369-377.

• Kobylińska A., Janas K.: Prozdrowotna rola kwercetyny obecnej w diecie człowieka. Postępy Hig Med. Dosw (online). 2015, 69, 51-62.

• Gheribi E.: Związki polifenolowe w owocach i warzywach. Medycyna Rodzinna. 2011, 4, 111-115.

• Wawrzyniak A. i in.: Właściwości antyoksydacyjne owoców i warzyw. Medycyna Rodzinna. 2011, 1, 19-23.

• Miśkowiec A.: Związki biologicznie czynne w warzywach. Panacea. 2012, 4, 41, 16-17.

• Piątkowska E. i in.: Antocyjany – charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2011, 4, 77, 24-35.

• Wagass A.: Neuroprotective evaluation of extract of ginger (Zingiber officinale) root in monosodium glutamate-induced toxicity in different brain areas male albino rats. Pak J Biol Sci. 2009, 1, 12, 3, 201-212.

• Percival S. i in.: Bioavailability of herbs and spices in humans as determined by ex vivo inflammatory suppression and DNA strand break J Am Coll nutr. 2012, 31, 4, 288-264.


Literatura

• Wahba N. i in.: Antimicrobial effects of pepper, parsley, and dill and their roles in the microbiological quality enhancement of traditional Egyptian Kareish cheese. Foodborne Pathog Dis. 2010, 7, 4, 411-418.

• Ahuja K. i in.: Effects of daily ingestion of chilli on serum lipoprotein oxidation in adult men and women. Br J Nutr 2006, 96, 2, 239-242.

• http://abcnews.go.com/Health/capsaicin-ingredient-hot-peppers-offers-medical-benefits/story?id=15727011

• http://www.oprah.com/health/Hot-Peppers-Dr-Perricones-Superfood-No-7-Superfood/2

• Bortolotti M., Porta S.: Effect of red pepper on symptoms of irritable bowel syndrome: preliminary study. Dig Dis Sci. 2011, 56, 11, 3288-3295.

• Bortolotti M. i in.: Red Pepper and Functional Dyspepsia. N Eng J Med. 2002, 346, 947-948.

• Bortolotti M. i in.: The treatment of functional dyspepsia with red pepper. Aliment Pharmacol Ther. 2002, 16, 6, 1075-1082.

• Harris J. i in.: Antimicrobial properties of Allium sativum (garlic). 2001, 57, 3, 282-286.

• Kędzia A.: Przeciwdrobnoustrojowe działanie czosnku (Allium sativum L.). Postępy Fitoterapii. 1, 46-52. 2010.

• Kołodziejczyk J., Wachowicz B.: Kurkumina jako naturalny antyoksydant chroniący układ krążenia. Postępy Fitoterapii. 2009, 4, 239-244.

• Jankowski J.: Kurkuma jako lek przeciwzapalny i przeciwnowotworowy. Postępy Fitoterapii. 2004, 2, 87-90.



Literatura • Czajkowski P., Nazaruk J.: Rola składników naturalnych w zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym.

Geriatria. 2014, 8, 258-263.

• Maliszewska M.: Kurkumina, indolo-3-karbinol i resweratrol w Chemoprewencja raka sutka. Postępy Fitoterapii. 2013, 1, 28-35.

• Terlikowska K. i in.: Kurkumina w Chemoprewencja raka piersi. Postepy Hig Med. Dosw. 2014, 68, 571-578.

• Przybylska S.: Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy. Probl Hig Epidemiol. 2015, 96, 2, 414-420.

• Wolanin K., Piwocka K.: Kurkumina – od medycyny naturalnej do kliniki. Kosmos. Problemy nauk biologicznych. 2008, 57, 1-2, 53-65.

• Nq T.,i in.: Curry consumption and cognitive function in the elderly. Am J Epidemiol. 2006, Nov, 1, 164, 9, 898-906.

• Chandra V. i in.: Incidence of Alzheimer’s disease in a rural community in India: the Indo-US study. Neurology. 2001, Sep, 25, 57, 6, 985-989.

• Anand P. i in.: Bioavailability of curcumin: problems and promises. Mol Pharm. 2007, Nov-Dec, 4, 6, 807-818.

• Shoba G. i in.: Influence of piperine on the pharmacokinetics of curcumin in Animals and human volunteers. Planta Med. 1998, May, 64, 4, 353-356.

• Hutchins-Wolfbrandt A., Mistry A.: Dietary turmeric potentially reduces the risk of cancer. Asian Pac J Cancer Prev. 2011, 12, 13, 3169-3173.

• Cyrynka M.: Chemoprewencja nowotworów – perspektywy zastosowania w profilaktyce i terapii. Zdr Publ. 2009, 119, 2, 223-227.

• http://slawomirambroziak.pl/legalne-anaboliki/kurkumina-a-kwestia-muskulatury/

