zrównoważony rozwój miast- esej

5/9/2018 Zr wnowa ony rozw j miast- esej - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zrownowazony-rozwoj-miast-esej 1/24

Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej Katedra Urbanistyki i Planowania Regionalnego

Praca dyplomowa

część opisowa

Równoważenie rozwo ju miast.

Jak powinno wyglądać Eko-miasto?

autor pracy: Anna Lipczyńska

opiekun pracy dyplomowej: dr. hab.. Piotr Lorens

współpraca promotorska: dr. inż. arch. J. Martyniuk- Pęczek

recenzent:



Równoważenie rozwoju miast. Jak powinno wyglądać Eko-miasto?

1

1. WSTĘP

Miasto rozwijające się zgodnie z naturą od lat było intepretowane w inny sposób. Na

przełomie XIX-XX wieku powstała idea "miasta- ogrodu" autorstwa Ebenezera Howarda.

Schemat "miasta- ogrodu"1

Jego koncepcja przedstawia miasto, jako sieć powiązanych ze sobą terenów o różnego r odzaju

sposobie użytkowania, który jest jednocześnie łatwo dostępny dla mieszkańców.2

Niestety jakość życia w dzisiejszym mieście pozostawia wiele do życzenia. Główne czynniki

pogarszające tę wartość to:

hałas, który spowodowany jest wysokim natężeniem ruchu samochodowego w

centrach miast,

zanieczyszczenia powietrza spowodowane również przez samochody, autobusy czy

przemysł ciężki,

niedostatecznie dobrze funkcjonująca komunikacja miejska lub jej brak, codzienny

tłok w drodze do pracy, szkoły,

rozprzestrzenianie się miast w kierunku strefy podmiejskiej, tzw. suburbanizacja .

Mimo wszystkich tych negatywnych cech ludzie nadal marzą o życiu w mieście, blisko

centralnego ośrodka miejskiego. Liczba mieszkańców wzrasta bardzo gwałtownie, niestety

nie następuje to równocześnie ze wzrastającymi potrzebami ludności.

W dzisiejszych czasach typowe problemy miast są coraz częściej poruszane w dokumentach

planistycznych. Mowa tutaj o hamowaniu procesu suburbanizacji, rewitalizacji obszarów

1 http://yourdevelopment.org/public/uploads/image/howards%20garden%20city%20detail.jpg2 Por. Łukasz Tworkowski "Współczesne miasto-ogród to miasto zrównoważonego rozwoju"




2

zdegradowanych oraz o idei uspokojenia ruchu samochodowego wraz z podwyższeniem

standardu komunikacji miejskiej dla mieszkańców.

2. PRÓBA ZDEFINIOWANIA MIASTA ZRÓWNOWAŻONEGO

Tematyka zrównoważonego rozwoju miast łączy w sobie bardzo wiele aspektów,

przede wszystkim - ekonomiczny, społeczny i środowiskowy. Połączenie tych trzech

zagadnień w sposób przemyślany prowadzi do zrównoważonej ewolucji w mieście i na

świecie. Mimo wszystko nadal nie powstał jednolity pogląd na ten temat.

Diagram zrównoważonego rozwoju3

Jedna z istniejących koncepcji traktuje miasto, jako strukturę złożoną z ekosystemów.

Podstawowe z nich to: wodny, lądowy, sztuczny, naturalny. Każdy z tych elementów został

ukształtowany w ścisłym związku z przetwarzaniem przestrzeni przez człowieka, sposobu jej

zainwestowania, użytkowania. Teoria ta przyjmuje, że człowiek nie jest częścią ekosystemu,

czyli "organizmu miasta"- narusza pewne pro porcje, staję się zagrożeniem dla samego siebie.Źródło zdobywania energii jest inne niż z "zasobów" miasta. Żywność i surowce niezbędne

miejskiej społeczności sprowadzane są z terenów pozamiejskich. Mieszkańcy w stopniu

minimalnym wykorzystują produkcję ekosystemów miejskich takich jak: warzywa, owoce z

ogródków działkowych, sadów, okolicznych lasów, czy korzystanie z zasobów jezior i mórz.

Wygląda na to, że człowiek nie żyje w symbiozie z miastem. Można to porównać do łańcucha

3 www.wikipedia.pl, hasło przedmiotowe: "zrównoważony rozwój"




3

pokarmowego, w którym tworzy się sieć zależności pomiędzy producentem, konsumentem, a

reducentem.4

Inny pogląd mówi o tym, że miasto to jeden wielki zespół, wraz z ekosystemem zawiera się w

nim również infrastruktura i człowiek. Tworzy to wszystko razem strukturalno- funkcjonalną

strukturę ekologiczną. Człowiek tworzy i zarządza funkcjonowaniem całego systemu

miejskiego. Ludność jest traktowana również pod względem kulturowym, ekonomicznym,

socjalnym. W tym wypadku miasto nie jest samowystarczalne i musi być zasilane z zewnątrz.

Myśląc o mieście w kwestii zrównoważonego rozwoju, należy pamiętać, że miasto nie

składa się tylko z terenów mieszkaniowych, usługowych, przemysłowych, rekreacyjnych.

Przy planowaniu należy uwzględnić przyrodniczo- środowiskowe uwarunkowania

rozwojowe, sferę społeczno- gospodarczą, te elementy powinny decydować o lokalizacji

wyżej wymienionych terenów.

Wydaje się być oczywiste, że tereny mieszkaniowe, rekreacyjne, wypoczynkowe potrzebują

innej jakości środowiska niż obszary przemysłowe, usługowe czy komunikacyjne.

Ujęcie tematu w ten sposób odróżnia się od tradycyjnego w szczególności tym, że

kwestia środowiska przyrodniczego analizowana jest nie tylko względem określonych

standardów i norm jego jakości w mieście jako całości, ale przede wszystkim w konkretnych

obszarach (częściach) miasta, które uznane są za obszary problemowe. Na obszarach

wykonywana jest całościowa analiza jakości środowiska życia mieszkańców, która obejmuje

nie tylko jakość poszczególnych elementów przyrodniczych, ale także porusza sprawę jakości

środowiska społecznego.5

Zrównoważony rozwój miasta nigdy nie nastąpi samorzutnie, niezbędne są działania władz

miasta i określenie odpowiednich celów rozwoju zrównoważonego, a także wybór jak

osiągnąć postawiony cel.6

3.0 KONCEPCJE I METODY ROZWOJOWE W ZRÓWNOWAŻONYM MIEŚCIE

Kiedy odstąpiono od doktryny modernistycznej urbanistyki, w latach 70' powstał w

Stanach Zjednoczonych ruch ideologiczny "New Urbanism", który powraca i nawiązuje do

tradycyjnej urbanistyki. Później narodziła się w Wielkiej Brytanii idea tzw. "miasta zwartego"

(ang. compact city) czy "inteligentnego rozwoju" (ang. smart growth). Compact City

przemawia za odstąpieniem od kreowania "miasta dla samochodu", lecz tworzenia "miasta dla

4 więcej na ten temat w artykule Natalii Pawlak, "Miasto jako ekosystem", www.agenda21.waw.pl5 Por. Lidia Miedrzejewska, Zrównoważone miasto: aspekty planistyczne. 6 Por. Łukasz Tworkowski, "Współczesne miasto-ogród to miasto zrównoważonego rozwoju"




4

ludzi". Model miasta zwartego uwzględniony został w Europejskiej Perspektywie Rozwoju

Przestrzennego (European Spatial Development Perspective) za zgodny z zasadą

zrównoważonego rozwoju.7

W latach 60' Jane Jacobs i Rob Krier8 przedstawili jak ważną rolę pełni przestrzeń publiczna,

gęstość, intensywność zabudowy czy lokalizacja usług w parterach budynków. Znany duński

urbanista Jan Gehl zauważył bardzo prostą rzecz- to co dobre dla ludzi, również dobre jest dla

klimatu i planety. Zamieniając samochód na rower, poprawiamy swoją kondycję i stan

zdrowia jednocześnie zmniejszając emisję dwutlenku węgla i zużycie energii.9 Planowanie

urbanistyczne staję się wyzwaniem, czego tak naprawdę potrzebuje dzisiejszy człowiek.

Główne założenia teorii "miasta zwartego" to odpowiedź na najczęstsze problemy

dzisiejszych miast. Hamowanie zjawiska "urban sprawl", zagospodarowanie obszarów

zdegradowanych, ograniczenie ruchu samochodowego i zanikania terenów zielonych.

3.1. Teoria "New Urbanism"

Nowa urbanistyka jest trendem w dzisiejszym planowaniu, który zaliczany jest do

epoki postmodernizmu, odwołuje się do amerykańskiego neoklasycznego stylu w planowaniu

miejskim. Powraca on do tradycyjnej kompozycji miast znanej z historii.

Do około lat 20' miasto było nastawione na rozwój w obszarze centralnym o różnym

typie zabudowy ("mixed-use”) i małych dystansach do pokonania dla pieszego. W latach

późniejszych, kiedy samochód stał się dobrem powszechnie dostępnym, odstąpiono od

tradycy jnej polityki rozwojowej i skupiono się na planowaniu uwzględniając mobilny sposób

transportu. Po zakończeniu II Wojny Światowej w USA nastąpiła segregacja terenów

mieszkaniowych z usługowymi i przemysłowymi, zaczęły powstawać osiedla domków

jednorodzinnych, o niskiej gęstości zabudowy, lokalizowanych na przedmieściach.

Zazwyczaj są to zamknięte kondominia o jednolitej formie i stylistyce architektonicznej,nieposiadające żadnych przestrzeni wspólnych. W wyniku tego procesu zostały

wyeliminowanie podstawowe czynności człowiek a (praca, zakupy, rekreacja itp.) z miejsca

jego zamieszkania. Doprowadziło to do klasyfikacji i dezintegracji społeczeństwa,

uzależnienia ludzkości od samochodu.

7 www.regioportal.pl, Słownik pojęć "miasto zwarte". 8 Jane Jacobs- pisarka i aktywistka społeczna, zainteresowana głównie tematem problemów społecznościowych związanychz planowaniem urbanistycznym; Rob Krier - luksemburski architekt, urbanista, planista, rzeźbiarz, uczestnik ruchu "Nowego

Urbanizmu"- na podstawie www.wikipedia.pl9 Por. Michał Stangel, art. "Zrównoważona urbanistyka" Architektura- Murator 04/2010

http://pl.wikipedia.org/wiki/Luksemburg

http://pl.wikipedia.org/wiki/Architekt

http://pl.wikipedia.org/wiki/Urbanista

http://pl.wikipedia.org/wiki/Rze%C5%BAba




http://pl.wikipedia.org/wiki/Urbanista

http://pl.wikipedia.org/wiki/Architekt

http://pl.wikipedia.org/wiki/Luksemburg




5

W związku z powyższym, w latach 80' w Stanach Zjednoczonych, wytworzył się ruch

urbanistyczny jako reakcja na spore problemy w przekształcającej się niekorzystnie

amerykańskiej tkance miejskiej. Przede wszystkim dotyczył on:

hamowania procesu homogenizacji w strefie miejskiej i podmiejskiej,

zapobieganiu zjawiska gentryfikacji,

procesu suburbanizacji,

dezurbanizacji miasta,

niezagospodarowanych terenów w centralnej, zwartej części miasta,

braku inwestycji związanych z infrastrukturą drogową i komunikacją miejską,

niszczenia środowiska przyrodniczego i kulturowego.

Założyciele Kongresu Nowego Urbanizmu (Congress for the New Urbanism), Andres

Duany i jego żona Elizabeth Plater -Zyberk, wyodrębnili cechy charakterystyczne dla

dzielnicy stworzonej zgodnie z założeniami modelu nowej urbanistyki:

w sąsiedztwie znajduje się wyraźne centrum- skwer, rynek, plac itp.,

miejsce zamieszkania znajduje się w niewielkiej odległości od centrum, możliwej do

pokonania dla pieszego,

dzieci, młodzież uczęszczająca do szkoły jest w stanie pokonać dystans pieszo,

zróżnicowany typ zabudowy mieszkaniowej (jednorodzinna wolnostojąca, szeregowa,

wielorodzinna, apartamentowa); oferta mieszkaniowa jest dostępna dla każdej klasy,

grupy społecznej,

w obrębie dzielnicy zlokalizowane są sklepy, usługi, biura, tereny rekreacyjne,

ulice, razem z ciągami pieszymi tworzą połączoną sieć,

ruch samochodowy jest uspokojony poprzez zwężenie ulicy i szpalery drzew.

Miasteczko Disneya, Celebration w Orlando na

Florydzie, USA. Przykład Nowego Urbanizmu.10

10 Źródło: http://www.irvinehousingblog.com/images/uploads/01%20Post%20Images%202010-14/celebration.jpg




6

Projekty w ramach realizacji Nowego Urbanizmu dotyczą pr zede wszystkich

nowopowstających obszarów podmiejskich, małych miast tworzących się wokół większych

metropolii i rewitalizacji obszarów śródmieścia.

3.2. Teoria "Compact City"

Koncepcja “Compact City” powstała w związku z planowaniem i projektowaniem

ur banistycznym, promuje (podobnie jak inne modele dzisiejszej urbanistyki) rozwój terenów

mieszkaniowych o wysokiej gęstości zabudowy wraz z towarzyszącymi różnorodnymi

usługami, opiera się na modelu funkcjonowania ekosystemu.

Autorami pojęcia są George Dantzig i Thomas L.Saaty, którzy użyli go po raz pierwszy w

1973 roku, myśląc o mieście z ograniczonym zużyciem energii. Idea “Compact City” była

również wiele razy poruszana przez Jane Jacobs, która krytykowała modernistyczny urbanizm

w swojej książce „The Death and Life of Great American Cities”.

Główne założenia „miasta zwartego” to:

rewitalizacja obszarów centralnych miasta,

wysoka gęstość zabudowy,

zróżnicowany typ zabudowy,

„walk -ability”- lokalizacja obiektów w niedalekich do siebie dystansach,

ograniczenie ruchu samochodowego,

lokalizacja różnego rodzaju usług,

ograniczenie zużycia energii.

W latach późniejszych termin został częściej używany przez urbanistów europejskich,

szczególnie w polityce gospodarczej Wielkiej Brytanii. W 1998 roku powstał tam raport

„Towards an Urban Renaissance” autorstwa Lorda Richarda Rogersa, który zawierał

działania naprawcze związane z ideologią „miasta zwartego”, takie jak:

zagospodarowanie nieużytków poprzemysłowych,

zwiększona gęstość zabudowy mieszkaniowej,

intensyfikacja usług wokół węzła komunikacyjnego.11

11 Informacje zaczerpnięte z anglojęzycznej strony www.wikipedia.com

http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=pl&sl=en&tl=pl&u=http://en.wikipedia.org/wiki/Towards_an_Urban_Renaissance&rurl=translate.google.com&twu=1&anno=2&usg=ALkJrhgkG8M__SZ0TJhuy8n5OqMQYrpKvA






7

3.3 Teoria "Smart Growth"

Model rozwoju miasta "smart growth" również oparty jest na założeniach "nowego

urbanizmu" i "miasta zwartego". Jednak sprawą kluczową "smart growth" jest problem

suburbanizacji, która wg idei jest procesem bezplanowym, niekontrolowanym i

niekorzystnym dla społeczeństwa. Zjawisko rozprzestrzeniania się miasta w kierunku

obszarów podmiejskich jest nieuniknione, lecz mimo wszystko oceniane jako niekorzystne.

Realizacja modelu "smart growth" jest bardziej procesem ciągłym, podobnie jak "urban

sprawl", któremu ma on zapobiegać.

Rozlewanie miast prowadzi do:

nielogicznego, bezsensownego wykorzystania terenów

pomniejszenia terenów rolniczych

podwyższenia kosztów związanych z infrastrukturą komunalną i dalszym jej

utrzymaniem

wzrostu natężenia ruchu kołowego z negatywnymi konsekwencjami dla środowiska:

zanieczyszczenie powietrza, hałas, drgania związane z generowanym ruchem

samochodowym

trudności komunikacyjne w obrębie miasta i na drogach dojazdowych w szczególności

do centrum

strata czasu wolnego potrzebnego na dojazd do miejsca pracy, szkoły i spędzanie go w

środkach komunikacji miejskiej lub samochodzie

"Podróż do pracy w Kopenhadze: 36% jeździ rowerem, 27% używa samochodu, 33% używa

transportu publicznego, 5% chodzi"12

Kopenhaga13

12 Zob. Łukasz Tworkowski, prezentacja "Współczesne miasto-ogród to miasto zrównoważonego rozwoju" 13 źródło: fot. Łukasz Tworkowski




8

Obwodnica Trójmiasta, korek na wysokości dzielnicy Gdańsk Osowa spowodowany robotami drogowymi14

Teoria "smart growth" zmusza do spoglądania na miasto jak na region (kompleksowo).

Mieszkańcy są odzwyczajani od używania samochodu jako transportu, proponowana jest

sprawny, szybki, wygodny i łatwo dostępny system komunikacji miejskiej tzw. Transit

Oriented Development 15

(dalej TOD).

Dzięki TOD przystanki, dworce i węzły przesiadkowe stają się nie tylko ośrodkami o

zróżnicowanym sposobie użytkowania ("mixed- use"), ale są zlokalizowane w niewielkiej

odległości względem siebie: 400-800 m, co uważane jest za odpowiednią skalę dla pieszego.

Wysoka intensywność zabudowy i różnego rodzaju usługi zaprojektowane przy dworcach

podnoszą jakość transportu publicznego i zachęcają mieszkańców do korzystania z

komunikacji miejskiej.

W Warszawie podczas Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu oraz z okazji

22 września 2008 Europejsk iego Dnia bez Samochodu, Zarząd Transportu Miejskiego wraz z

Ministerstwem Środowiska przygotował dla mieszkańców ofertę "ekologicznej karty". Karta

miejska z hasłem „Nie jeżdżę samochodem do kiosku” zachęca do ograniczenia korzystania z

własnego transportu oraz propaguje korzystanie z ekologicznych środków transportu, w tym

komunikacji miejskiej. Tym sposobem społeczność jest zaproszona do udziału w kampanii,

która ma na celu poprawić jakość życia w Warszawie.

14 www.trojmiasto.pl, fot. Krzysztof Mystkowski15 TOD- Transit Oriented Development jest to organizacja zajmująca się propagowaniem korzystania z transportu

publicznego i zajmująca się tworzeniem terenów zróżnicowanym pod względem użytkowania w bezpośrednim sąsiedztwie zdworcami, przystankami komunikacji miejskiej.




9

Warszawska Karta Miejska16

TOD również zniechęca do korzystania z prywatnego samochodu poprzez wprowadzenie

opłat za wjazd do centrum miasta (np. w Berlinie, Monachium czy Londynie) oraz wysoką

opłatą parkingowej.

Model "inteligentnego rozwoju" uwzględnia również rewitalizację obszarów

zdegradowanych, śródmieść, obszarów chronionych (adaptacja budynków poprzemysłowych,

zabytkowych i powojskowych, np. Łódź, Gdańsk) i wszystkich takich, które zatraciły swoje

walory użytkowe, kształtuje tereny zieleni miejskiej. Zachęca do tworzenia ekologicznych,

energooszczędnych atrakcyjnych wizualnie projektów architektonicznych - "zielona"

konstrukcja (zmniejszenie zużycia wody, zanieczyszczenia gleby, wykorzystanie energii

słonecznej, gospodarowanie odpadami, ściekami).

Jednym z założeń jest strategia "mieszkań dostępnych dla każdego", budowanie osiedli o

różnym standardzie, co umożliwi mieszkańcom z różnych grup społecznych i o mniejszych

dochodach zakup mieszkania. Poza zabudową mieszkaniową planowana powinna być

również zabudowa usługowa (sklepy, szkoły, miejsca pracy), tereny zielone, rekreacyjne

sprzyjające integracji społecznej. 17

"Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) powierzchnia terenów zieleni przypadająca

na jednego mieszkańca aglomeracji powinna wynosić 50 m²"18.

Projektowanie różnego rodzaju otwartych przestrzeni (parków, skwerów, rynków) z

elementami małej architektury, zachęcają mieszkańców do korzystania z przestrzeni

publicznej co powoduje, że częściej chcą oni do niej wracać. Miejsca wspólne i otwarte dla

16 źródło: www.ztm.waw.pl 17 Por. Lidia Miedrzejewska, Zrównoważone miasto: aspekty planistyczne. 18 Zob. Natalia Pawlak, art. "Czym oddychają miasta?", www.agenda21.waw.pl




10

wszystkich powinny być przyjazne, bezpieczne i przyciągać uwagę zarówno jak i w dzień i w

nocy, np. poprzez wprowadzenie odpowiedniego oświetlenia.

W nowych ośrodkach miejskich trzeba zwrócić uwagę na planowanie wzajemnie

powiązanych ze sobą ścieżek pieszo-rowerowych i dojazdów. Projekt zagospodarowania

powinien zachęcać do poruszania się pieszo lub rowerem, a ograniczyć użytkowanie

samochodu, zwłaszcza prędkości.

Takie działania zastosowało jedno z duńskich biur "Cebra" w projekcie osiedla

mieszkaniowego w Augustenborg w Danii, poprzez wyeliminowanie tradycyjnej ulicy

dojazdowej.

Sposób ograniczenia prędkości ruchu samochodowego na osiedlu19

Wszystkie wyżej wymienione działania w modelu "smart growth" przynoszą korzyści pod

względem:

1) ekonomicznym:

ograniczenie kosztów związanych z budową infrastruktury technicznej, obniżenie

kosztów związanych z zapotrzebowaniem na paliwo, skrócenie czasu potrzebnego na

dojazd do pracy oraz wzrost wydajności pracowników

zwarta zabudowa o różnym sposobie zagospodarowania

wspieranie transportu miejskiego

19 źródło: www.cebra.info




11

2) społecznym:

postęp w jakości środowiska społecznego, integracja społeczna poprzez wymieszanie

grup społecznych i utworzenie przestrzeni wspólnych, otwartych

podstawowe funkcję spełniające potrzeby mieszkańców będą dostępne na terenieosiedla

tworzenie tożsamości miejsca

3) środowiskowo-przyrodniczym:

ograniczenie zabudowy na terenach wolnych

mniejsze zanieczyszczenie powietrza związane z zapotrzebowaniem na energię

( paliwo, energia cieplna i elektryczna) i zasoby środowiska (materiały budowlane)20

zagospodarowanie terenów zdegradowanych

Polska jest krajem o bardzo rozproszonej sieci osadniczej- istnieje tu ponad 10 000

wsi i osiedli. Powoduje to, że ciężko znaleźć teren niezagospodarowany (pomijając lasy i

wody powierzchniowe)21

. Na uprzednich terenach rolnych w strefie podmiejskiej coraz

częściej powstają osiedla domków jednorodzinnych, które praktycznie zawsze są

zamkniętymi enklawami bez żadnych przestrzeni publicznych i zmuszają mieszkańców do

korzystana z prywatnego transportu. Działa to niekorzystnie dla integracji społeczeństwa jak i

polityki zrównoważonego miasta.

"Smart growth" dąży do równości społecznej, do budowania więzi społecznych poprzez

powszechnie dostępne mieszkalnictwo. Równocześnie stara się poprawić rozwój

gospodarczy, walory krajobrazowe i jakość środowiska przyrodniczego.

20 Por. Lidia Miedrzejewska, Zrównoważone miasto: aspekty planistyczne. 21 Por. Natalia Pawlak, Jolanta Pawlak , Zrównoważony rozwój miast - Planeta rozlewających się miast",www.agenda21.waw.pl




12

4.0 PROJEKTY PROGRAMÓW EUROPEJSKICH RÓWNOWAŻENIA ROZWOJU

MIASTA

4.1 Program URBACT - "Europejska Sieć Wymiany Doświadczeń"

URBACT to program, który powstał z inicjatywy państw europejskich i polega na

wymianie wiedzy i doświadczeń promujących zrównoważony rozwój w mieście.22

Miasta uczestniczące w programie wspólnie poszukują rozwiązań na pojawiające się

problemy współczesnej aglomeracji.

Dzięki URBACT miasta towarzyszące mogą wypracować skuteczną metodę w planowaniu

uwzględniając problematykę z zakresu zagadnień społecznych, ekonomicznych i

środowiskowych.

W programie uczestniczy 290 miast, 29 państw i 5 000 aktywnych uczestników.23

URBACT składa się w wielu projektów realizowanych na terenie Unii Europejskiej,

dotyczących zarówno większych aglomeracji jak i małych miast.

Wybrane projekty realizowane na terenie Polski:

JESSICA 4 CITIES - Joint European Support for Sustainable Investment in City

Areas, dotyczy ona mechanizmów inżynierii finansowej, wspiera rozwój miejskich

projektów inwestycyjnych, w szczególności dotyczących rewitalizacji dzielnic

zdegradowanych,

EVUE - projekt zachęcający do używania pojazdów elektrycznych, w celu

ograniczenia emisji spalin i poprawy jakości życia w mieście,

H-OPUS - zadaniem projektu jest strategiczne, przemyślane budowanie nowychzrównoważonych osiedli mieszkaniowych,

My Generation – celem projektu jest wypromowanie potencjału nowego pokolenia w

kwestii zatrudnienia i jakości życia młodego człowieka w mieście,

Building Healthy Communities – projekt gromadzi doświadczenia w zakresie

czynników miejskich mających wpływ na zdrowie człowieka.

22 Informacje zaczerpnięte z witryny www.urbact.eu23 Tamże




13

4.2 Program URBAN

URBAN jest inicjatywą społeczno- ekonomiczną finansowaną przez Unię Europejską.

Pierwsza jego edycja powstała w 1994 roku i trwała do 1999. Program cieszył się dużym

poparciem Parlamentu Europejskiego, co przyczyniło się do powołania kolejnej edycji-

URBAN II w latach 2000- 2006. Na dzień dzisiejszy, w miastach Unii Europejskiej,

realizowanych jest 70 programów URBAN II.24

Działania programu obejmują w szczególności tereny będące w sytuacji kryzysowej,

wymagające natychmiastowej rewitalizacji. URBAN przede wszystkim wspomaga dzielnice

najuboższe. Strategia programu porusza takie kwestie jak: bezrobocie, problemy

ekonomiczne, zdegradowane środowisko, wysok a przestępczość, duży stopień imigracji.

By uzyskać pomoc z programu URBAN,

Wśród konkretnych działań programu należy wymienić: promowanie ekologicznych środków

transportu miejskiego, tworzenie nowych miejsc pracy, szkoleń i programów edukacyjnych

dla osób oddalonych przez społeczeństwo, renowacje budynków, poprawa ogólnej jakości

życia.

Działalność URBAN wywołuje bardzo duże zainteresowanie pośród szczebla lokalnego,

dzięki temu bardzo wiele projektów jest wdrażanych do życia codziennego.25

4.3 Program INTERREG III

Program INTERREG III jest inicjatywą wspólnotową w ramach Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego. Obejmuje on we współpracy również państwa poza

granicami Unii Europejskiej. INTERREG III został podzielony na 3 komponenty: A,B i C.

4.3.1 Program INTERREG IIIA

Działa na terenach przygranicznych pomiędzy województwem lubuskim a

Brandenburgią (Niemcy). Ma on na celu rozwój tamtejszych ośrodków przemysłowych,

kulturowych i społecznych poprzez wdrażanie projektów.

Główne działania programu:

„współpraca gospodarcza i wspieranie MSP”26

24 Informacje zaczerpnięte ze strony: www.europa.eu 25 Por. M. Rembeza, Rewitalizacja miast w programach UE, Wybrane zagadnienia rewitalizacji miast.26 MSP- małe i średnie przedsiębiorstwa




14

„rozwój infrastruktury”,

„środowisko naturalne”,

„rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich”,

„szkolenie i zatrudnienie”,

„współpraca”27,

Mapa zasięgu programu INTERREG IIIA28

4.3.2 Program INTERREG IIIB

Program INTERREG IIIB jest europejskim programem sponsorowanym przez

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF), dodatkowo jest współfinansowany

przez środki krajowe uczestniczących w nim państw. Kraje członkowskie mogą ubiegać się o

sfinansowanie planowanych projektów inwestycyjnych nawet do 75% wartości przedsięwzięcia. Zaliczany jest do największego programu w ramach INTERREG, ponieważ

we swojej współpracy łączy 18 państw.

W latach 2004- 2006 Polska uzyskała w ramach programu INTERREG III B -CADSES29

12,4 mln EUR.

Celem programu jest kooperacja państw członkowskich w promowaniu

zrównoważonego i spójnego rozwoju przestrzennego. Program CADSES jest szczególnie

27 Informacje zaczerpnięte ze strony www.interreg.gov.pl28 Tamże 29 CADSES- jest to program działający w ramach inicjatywy INTERREG IIIB




15

znaczący ze względu na różnorodność uczestniczących krajów i regionów. Problematyka

każdego z członkowskich państw ma inny charakter.

Wśród działań priorytetowych programu wyróżniamy:

„wspieranie rozwoju przestrzennego i działań podejmowanych dla osiągnięcia

spójności społeczno-gospodarczej”,

„wydajne i zrównoważone systemy transportu oraz dostęp do społeczeństwa

informacyjnego”,

„zarządzanie krajobrazem oraz dziedzictwem naturalnym i kulturowym”,

„ochrona środowiska, gospodarowanie zasobami i przeciwdziałanie ryzyku.”30

Podczas realizacji każdego projektu w zakresie programu CADSES, przynajmniej 2

partnerów musi sfinansować przedsięwzięcie. W dalszym działaniu przyjęta jest strategia,

która przyjmuje jednego partnera, jako wiodącego (tzw. lead partner). Odpowiada on za

przedstawienie propozycji projektowej Wspólnemu Sekretariatowi Technicznemu (ang. Joint

Technical Secretariat – JTS), sprawuje wszystkie działania nad projektem i jego późniejszym

wdrażaniem oraz ponosi odpowiedzialność pod względem prawnym i finansowym.

Mapa państw uczestniczących we współpracy w ramach programu INTERREG IIIB31

30 Informacje zaczerpnięte ze strony: www.interreg.gov.pl31Tamże.




16

4.3.3 Program INTERREG IIIC

Obejmuje swoim zasięgiem całe terytorium Unii Europejskiej. Został z tego względu

podzielony na 4 strefy działalności. Podobnie jak pozostałe komponenty jest on finansowany

przez ERDF i dodatkowo ze środków krajowych.

Cztery Strefy INTERREG IIIC32

Priorytetem działania programu jest współpraca pomiędzy gminami i regionami, poprawa

polityki rozwoju regionalnego i przestrzennego oraz integracja obszarów przygranicznych z

państwami spoza granic UE. W ramach inicjatywy następuje wymiana doświadczeń

dotyczących przede wszystkim współpracy międzyregionalnej, która opiera się między

innymi na badaniach, seminariach, szkoleniach, konferencjach, analizach i studiach

projektowych.

32 Tamże




17

5.0 PRZYKŁADY REALIZACJI WYBRANYCH PROGRAMÓW UNII

EUROPEJSKIEJ W POLSCE W KONTEKŚCIE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

5.1 Projekt JESSICA 4 CITIES w Poznaniu realizowany w ramach programu URBACT

Informacje podstawowe:

Termin realizacji projektu:

opracowanie 21.04.2008 – 21.08.2008 r.

wdrażanie 26.09.2008 – 26.05.2010 r.

Koszt projektu:

całość projektu: ok. 260 000 EUR

dla Poznania: ok. 24 000 EUR

Problematyka

Głównym tematem projektu była rewitalizacja obszarów miejskich znajdujących się w

stanie kryzysowym, tj. wysoka stopa bezrobocia, wysoka przestępczość i krytyczny stan

infrastruktury komunalnej.

Działania rewitalizacyjne mające na celu zlikwidowanie procesów powodujących

degradacje to:

"utworzenie nowych miejsc pracy, wzrost aktywności gospodarczej”,

„zapobieganie patologiom społecznym (przestępczości, marginalizacji,

wykluczeniem)”,

„zachowanie dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizację i konserwacje

zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej oraz poprawa środowiska

naturalnego”.33

Po uwzględnieniu działań rewitalizacyjnych związanych z JESSICĄ, przystąpiono do

aktualizacji poznańskiego MPR - Miejskiego Programu Rewitalizacji.

33 Natalia Madajczyk, Biuro Koordynacji Projektów, Urząd Miasta Poznania, Prezentacja efektów zakończonego projektuJESSICA 4 CITIES (Poznań)- prezentacja pobrana ze strony www.urbact.pl




18

Mapa Miejskiego Programu Rewitalizacji Poznania34

Projekt realizowany w ramach programu- Stara Gazownia

Celem projektu jest utworzenie na terenie Starej Gazowni wielofunkcyjnego centrum

kulturalno-biznesowego z nowoczesnymi rozwiązaniami. 35Planowana jest budowa czterech budynków, z czego 2 będą przeznaczone pod

wystawiennictwo i stref ę usługowo- handlową, w dwóch pozostałych przewidziana jest sala

teatralno-koncertowa z galerią i pracownią artystyczną.36

Stara Gazownia

34 Tamże 35 Zdjęcia gazowni: www.poznan.gazeta.pl, www.nierucomosci-poznanskie.pl36 Por. Rozwój miast – rewitalizacja, mieszkalnictwo w kontekście wdrażania inicjatywy JESSICA w województwie

wielkopolskim, Radosław Krawczykowski, prezentacja pobrana ze strony www.mrr.gov.pl.

http://www.poznan.gazeta.pl/






19

Obszary podlegajace rewitalizacji37

5.2 Projekt Hist. Urban realizowany w Sopocie w ramach programu INTERREG IIIB-

CADSES

Tytuł projektu: „Zintegrowana rewitalizacja miast historycznych w celu promocji

policentrycznego i zrównoważonego rozwoju urbanistycznego”

Informacje podstawowe:

Hist. Urban to 19 partnerów z 9 krajów obszaru CADSES

Termin realizacji projektu:

2006- 2008 r.,

wkład własny: 17 825 EUR, dofinansowanie z funduszy EFRR38

: 53 475 EUR

37 Tamże. 38 EFRR- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego




20

W tym czasie odbyły się 3 konferencje i 2 spotkania o charakterze warsztatowym. W trakcie

warsztatów pracowano w 3 grupach tematycznych obejmujących zagadnienia:

zintegrowanego zarządzania,

rewitalizacji społeczno- gospodarczej,

rewitalizacji fizycznej i środowiskowej.39

Głównym zadaniem było wypracowanie wspólnej dla krajów Europy wschodniej i zachodniej

działań, związanych z równoważonym rozwojem miast małych i średnich o bogatym

architektonicznym dziedzictwie kulturowym.

Sopot w zakresie swoich działań zaplanował opracowanie koncepcji rewitalizacji terenów

dworca i projektu związanego z odnową zabytkowych kamienic, poruszając kwestię

społeczną, ekologiczną i ekonomiczną.

„Priorytetowe założenia programu to:

tworzenie mechanizmów i warunków umożliwiających rewitalizację zabytkowych

budynków i obszarów,

sukcesywne porządkowanie i rewitalizacja wartościowych kulturowo i ekonomicznie

kwartałów miasta w celu odzyskania lub podwyższenia ich wartości funkcjonalnej,

technicznej, ekonomicznej i kulturowej,

konserwacja zabytkowej substancji mieszkaniowej.

Cele programu:

odnowa kamienic mieszkalnych wspólnot mieszkaniowych przy udziale środków

gminnych – programy pomocowe,

kompleksowe przekształcanie przy udziale inwestora zewnętrznego wytypowanych

rejonów miasta, a w konsekwencji także: podniesienie poziomu dochodów, standardu

życia i zamożności mieszkańców oraz poziomu bezpieczeństwa w rejonach

przeznaczonych do rewitalizacji,

rozpowszechnianie wśród mieszkańców zachowań aktywnych i postaw

przedsiębiorczych oraz wzmacnianie poczucia przynależności do lokalnej

społeczności."40

39 Informacje zaczerpnięte ze strony www.sopot.pl 40 Tamże, prezentacja: Program Rewitalizacji Zabytkowego Centrum Sopotu




21

Obszar terenów przydworcowych objętych planowaną rewitalizacją.41

Sopot. Renowacja kamienicy przy ul. Chmielewskiego 842

41 fot. Urząd Miasta Sopotu 42 fot. www.sopot.pl




22

6. PODSUMOWANIE

Idea równoważenia rozwoju miasta stała się popularna wskutek problemów w

planowaniu przestrzennym w Stanach Zjednoczonych. Dzięki doświadczeniom i

obserwacjom procesów zachodzących w dzisiejszej urbanistyce, działania podjęte z

odpowiednim rozwojem miast, są coraz częściej promowane i wdrażane na świecie.

W Europie zrównoważony rozwój miast jest jednym z głównych działań państw Unii

Europejskiej. Europa nie boi się inwestować w nowe programy mające na celu podniesienie

jej konkurencyjności pod względem gospodarczym, ekologicznym i społecznym. Przykładem

jest bardzo wiele wcześniej wymienionych inwestycji i modeli realizowanych w granicach

Unii Europejskiej.

Dzięki tym wszystkim operacjom stajemy się bardziej świadomi i konsekwentni w

podejmowaniu jakichkolwiek decyzji związanych w planowaniem przestrzennym w naszym

kraju.




23

BIBLIOGRAFIA

1. Wybrane zagadnienia rewitalizacji miast, praca autorstwa M. Rembezy, redakcja Piotr

Lorens i Justyna Martyniuk- Pęczek, Wyd. Urbanista, Gdańsk 2009.

2. Publikacja: Zrównoważone miasto: aspekty planistyczne, Lidia Miedrzejewska,

www.rr.amu.edu.pl.

3. Prezentacja: Współczesne miasto-ogród to miasto zrównoważonego rozwoju, Łukasz

Tworkowski.

4. Publikacja: Zrównoważony rozwó j miast, Natalia Pawlak, Jolanta Pawlak,

www.agenda21.waw.pl.

5. Artykuł: Zrównoważona urbanistyka, Michał Stangel, Architektura- Murator 04/2010

6. Nowa Urbanistyka- nowa jakość życia, tom 14, praca autorstwa M. Hanzl, Biblioteka

Urbanisty.

7. Prezentacja: Rozwój miast- rewitalizacja, mieszkalnictwo w kontekście wdrażania

inicjatywy JESSICA w woj. wielko polskim, Radosław Krawczykowski .

8. www.wikipedia.com

9. www.regioportal.pl

10. www.sopot.pl

11. www.urbact.eu

12. www.europe.eu

13. www.interreg.gov.pl

http://www.rr.amu.edu.pl/

http://www.agenda21.waw.pl/

http://www.wikipedia.com/


http://www.regioportal.pl/


http://www.sopot.pl/



http://www.europe.eu/







http://www.agenda21.waw.pl/

http://www.rr.amu.edu.pl/

zrównoważony rozwój miast- esej

Documents