zoologia ogÓlna wykład 1
TRANSCRIPT
ZOOLOGIA OGÓLNA
Wykład 1
Krzysztof TurlejskiWydział Biologii i Nauk o Środowisku
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Nauka• Jedna z dróg do zrozumienia świata
• Nauka - część ludzkiej wiedzy. Zespół obserwacji i
poglądów stanowiący usystematyzowaną całość.
• Po co? Zaspokojenie ciekawości jest ważną
motywacją działalności człowieka. W jakim celu
zwiedzamy obce kraje?
• Arystoteles (IV w. p.n.e.): „pożądanie wiedzy jest
cechą natury człowieka”
• Uczenie się: najpierw - doznawanie wrażeń
zmysłowych; jeśli jest to połączone z emocjami, to
następuje uczenie się, zapamiętywanie. Jeśli nie –
zapominanie.
Zasada falsyfikacji (Karl Popper 1902-1994)
• - porządkowanie i rozwój wiedzy polegają na
przejściu od spostrzeżeń i obserwacji do
tworzenia kategorii, a następnie stawianiu
hipotez (przypuszczeń), testowaniu ich, i
konstrukcji teorii badawczych (obowiązujących
do czasu znalezienia sprzecznych z nią faktów)
• - właściwa hipoteza musi być falsyfikowalna
(musi istnieć możliwość znalezienia faktów
sprzecznych z hipotezą, albo niezaistnienia
faktów przewidzianych przez hipotezę, co ja
obala)
Hipoteza naukowa
• Hipoteza naukowa musi być twierdzeniem
falsyfikowalnym.
• Nie można udowodnić nieistnienia.
• Hipotezę przyjmuje się tylko wtedy, gdy
istnieją fakty z nią zgodne.
• Hipoteza, twierdzenie, paradygmat są
kategoriami poznawczymi, nie faktami i
mogą być obalone, gdy zaistnieją fakty z
nimi sprzeczne.
Nauka – wymiana myśli
• Nauka jest drogą do zrozumienia świata i częścią
wiedzy.
• Nauka jest działalnością społeczną. Wiedza jest
dorobkiem poszczególnych badaczy, ale i wspólnym
dorobkiem całej ludzkości.
• Upowszechnienie - publikacja idei i wyników
• Możliwość sprawdzenia warunków i wyników
oryginalnych obserwacji
• Możliwość dyskusji i niezależnego przetestowania
hipotezy przez innych naukowców
• Możliwość recenzji, krytyki idei i wyników
Praktyczna strona nauki• Wiedza umożliwia wyciąganie wniosków,
przewidywanie przyszłości, zwłaszcza gdy
zjawiska są cykliczne.
• Pory roku. Astronomia, botanika, zoologia
praktyczna wędrowców, łowców i
hodowców.
• Astronomia i medycyna – najwcześniejsze
naukowe dyscypliny uniwersyteckie.
Działy nauki• Nauka jest podzielona na rodzaje (nauki
przyrodnicze, humanistyczne),te na dyscypliny
badawcze, a dyscypliny na działy.
• Wspólna metodologia wszystkich nauk:
• - obserwacje przypadków, gromadzenie faktów,
wstępna próba wytłumaczenia przyczyn
• - tworzenie hierarchicznych kategorii poznawczych,
• Metodologie właściwe dla dyscyplin
Nauki przyrodnicze • Te, których przedmiotem badań są zjawiska
przyrody.
• Dyscypliny badawcze nauk przyrodniczych: fizyka,
chemia, astronomia, geologia, biologia
• Działy biologii (nie wszystkie): ewolucjonizm,
bakteriologia, protozoologia, mykologia, botanika,
zoologia.
• Działy zoologii: wiedza o poszczególnych typach
zwierząt (gąbki, jamochłony, robaki płaskie i obłe,
owady, pajęczaki, mięczaki, strunowce (w tym
kręgowce)
• Inny podział nauk przyrodniczych: fizjologia
(trawienia, rozmnażania), anatomia, genetyka itd.
Zoologia jest dyscypliną nauk
przyrodniczych• Przedmiotem zoologii jest wiedza o jednej z klas
organizmów ożywionych - zwierzętach.
• Obowiązuje ją metodologia właściwa dla całej
nauki, dla biologii i dla dyscypliny szczegółowej.
• Zwierzę - każdy przedstawiciel królestwa
„Animalia”
• wielokomórkowy, cudzożywny organizm o
tkankowej budowie ciała.
Historia zoologii• Arystoteles (384 p.n.e. – 322 p.n.e.)
• Historia Animalium, De partibus animalium.
Polskie wydanie: „Zoologia”. Cekawe
spostrzeżenia i pytania, próby klasyfikacji i
wyjaśnienia zachowania w większości błędne.
• Opis i klasyfikacja ok. 520 gatunków
• „posiadające czerwoną krew” (kręgowce) -
czworonogi, ptaki, ryby, delfiny.
• człowiek - osobny gatunek.
• „pozbawione czerwonej krwi” -skorupiaki,
mięczaki, owady i gady.
Historia zoologii
• Zastój w średniowieczu
• XVIII wiek, Francja – Cuvier, Bacon. Anatomia
porównawcza
• XVIII wiek Szwecja – Carl von Linne
(Linneusz). Klasyfikacja i pokrewieństwo.
• XIX wiek – Carl Darwin i George Wallace –
teoria ewolucji. Obecnie główny „paradygmat”
biologii.
• XX wiek odkrycie DNA, kodu dziedziczenia i
genów.
Metodyka Arystotelesa
• Dedukcja: wnioskowanie o przypadkach
ze znanej ogólnej reguły
• Indukcja: wnioskowanie o ogólnej regule
ze znanych przypadków
• Definicja - nadrzędny rodzaj oraz wyróżnienie gatunkowe.
Np. człowiek - „istota rozumna”:
• Dwie metody badania przyrody:
• opisywanie szczegołowych cech poszczegolnych
gatunków
• szukanie cech wspólnych u różnych gatunków
Główne cele poznawcze
badań zoologicznych• badanie grup taksonomicznych
• poznanie struktur i procesów wspólnych
dla wszystkich zwierząt
• Poznanie różnic budowy i funkcji różnych
zwierząt na wszystkich poziomach
organizacji (od procesów komórkowych do
populacji).
Dyscypliny zoologii
• Ichtiologia (ryby
• herpetologia (płazy, gady)
• ornitologia (ptaki)
• Teriologia (ssaki)
-gryzonie
-pilchy
- nietoperze
- kopytne
- drapieżne
Kategoria z innej klasyfikacji (ekologicznej): ssaki morskie
Tradycyjny podział na kręgowce i
bezkręgowce jest nienaukowyPodział ten nie spełnia podstawowego warunku poprawnej
klasyfikacji: nie jest podziałem monofiletycznym, gdyż:
• „Bezkręgowce” to kategoria obejmująca dużą liczbę jednostek tego samego, a nawet wyższego rzędu niż „kręgowce”.
• Niektóre strunowce (Chordata) należą do tego samego typu co kręgowce i są ich bliskimi krewnymi, a są zaklasyfikowane jako bezkręgowce.
• Szkarłupnie (Echinodermata) są bliżej spokrewnione ze strunowcami (a więc i kręgowcami), niż z pozostałymi bezkręgowcami.
• A zatem, wiele grup bezkręgowców jest ze sobą dalej spokrewnionych, niż bezkręgowe strunowce i kręgowce.
Dominujące „bezkręgowce”
Spośród około 1.7 milionów znanych gatunków organizmów żywych, około połowa to zwierzęta.
Spośród około 900 tysięcy gatunków zwierząt tylko 45 000 to kręgowce.
Zatem ok. 98% żyjących gatunków zwierząt to bezkręgowce.
• Znikoma liczba gatunków bezkręgowców
jest bliskimi krewnymi kręgowców
Dyscypliny 2
• morfologia
• histologia
• cytologia
• anatomia
• fizjologia
• fizjologia komorki
• fizjoekologia
• embriologia
• nauka o zachowaniu
• psychologia zwierząt
Opisanie bogactwa faunySpecjaliści od...
• wielorybów
• słoni
• tygrysów
• wydr
• łasic
• polników
• pcheł....
Dyscypliny 3
• zoologia ewolucyjna
• systematyka
• filogenetyka
• paleontologia
• zoogeografia
• ekologia