1

Značaj izbora sorte vinove loze u proizvodnji grožđa i vina Pripremili: Tatjana Jovanović-Cvetković, Dragutin Mijatović

Uvod. Preci današnje kulturne loze se svrstavaju u red najstarijih biljaka cvjetnica naše planete.

Brojni paleontološki nalazi pokazuju da su izvjesne forme loze izumrlog roda Cissetes rasle u

geološkom periodu krede. U periodu tercijara, postojale su forme rodova Ampelopsis,

Parthenocissus i Tetrastigma. Na širokom prostoru Amerike, Evrope i Azije nađeni su dokazi

o nekadašnjem postojanju predstavnika roda Vitis. Iz roda Vitis najviše je bila raširena Vitis

teutonica koja mnogo podseća na današnji Vitis silvestris. Pored Vitis silvestris kao reliktne

vrste porijeklom iz tercijara, iz istog perioda su i Vitis amurensis u istočnoj Aziji, Vitis labruska

i Vitis riparia u Severnoj Americi. Pod uticajem spoljne sredine, tokom svoje duge evolucije,

ove vrste su se mijenjale i prilagođavale, ali su sačuvale mnoge zajedničke biološke osobine.

U dugom periodu evolucije, na prostorima gde je preživela ledeno doba, Vitis silvestris je po

zakonima prirodne selekcije dala veliki broj ekotipova. Rezultat prirodnog odabiranja je bio:

različita otpornost na niske temperature, na sušu i tip zemljišta, na biljne bolesti i štetočine, kao

i na različitu dužinu vegetacionog perioda. Kada je čovek počeo da posebno odabira i gaji sočne

plodove vinove loze stvorena je domaća – kulturna odnosno plemenita vinova loza. Nastale su

mnoge sorte sa različitom krupnoćom i oblikom grozdova i bobica, različitim mirisom i ukusom

mesa, kao i sa različitim tipom cvijeta.

Kada je krajem 60-tih godina XIX veka iz Amerike u Evropu prenijeta filoksera (Phylloxera

vastritix), koja je uništila vinogradarstvo na tlu Evrope, spas je potražen u donošenju iz Sjeverne

Amerike hibrida nastalih spontanim ukrštanjem različitih sorti Vitis vinifera, koje su donijeli

doseljenici iz Evrope i američkih vrsta roda Vitis koji su bile otporne na filokseru. Selekcijom

američkih vrsta i spontanih međuvrsnih hibrida i njihovim ukrštanjem sa sortama plemenite

loze nastala je grupa sorti koja je označena kao “stari međuvrsni rodni hibridi”. Ovi hibridi su

pored otpornosti na filokseru, posjedovali i otpornost na najopasnije bolesti vinove loze.

U dugom trajanju geoloških epoha, stvarala se osnova svih oblika današnje kulturne loze. Prvi

i najmasovniji oblik kulturne loze stvaran je pod uticajem čovjeka u periodu dugom više stotina

godina i još uvijek traje. Druga dva oblika kulturne loze međuvrsni rodni hibridi i lozne podloge

stvorene su u novije vreme, što je bilo izazvano pojavom filoksere u Evropi.

O sortama vinove loze napisane su mnogobrojne knjige. O broju sorti vinove loze koje se danas

gaje u svijetu postoje toliko kontradiktorni podaci da se praktično ne zna koliko ih ima. Mnogi

autori navode podake koji se najčešće kreću između 5.000 i 15.000. Najnovija svjetska

inventarizacija genofonda vinove loze je pokazala da se u 40 vinogradarskih zemalja

komercijalno gaji 1.383 sorti (kultivara), a da se u 121 kolekciji u Svijetu nalazi 10.659

različitih sorti (Cindrić i sar, 2000)

Od veliog broja sorti smatra se da se samo jedan manji dio gaji na svim kontinentima, 30 do 50

standardnih odnosno klasičnih sorti vinove loze tipa: Chardonnay, Riesling, Cabernet

sauvignon, Merlot, Pinot noir. Lokalni sortiment je mnogo češće zastupljen, tako da svaka

vinogradarska zemlja gaji autohtone sorte u kombinaciji sa introdukovanim već poznatim

svjetskim sortama. Ako zanemarimo Francusku kao kolijevku standardnog sortimenta može se

primjetiti da sve ostale zemlje Svijeta rade na očuvanju i širenju domaćih sorti.

2

Španija ima svoje sorte kao što su: Tempranillo, Garnacha, Macabeo, Pardina, Palomino. Italija

je ponosna na svoje sorte tipa: Sangiovese, Barbera, Nebbiolo, Lambrusko, Nero d’Avola,

Prosecco, Verduzzo. Njemačka kao i da ne poznaje druge sorte osim već odomaćenih Riesling,

Mueller Thurgau i tako redom.

Rad na stvaranju i oplemenjivanju sorti vinove loze traje već vijekovima. Tri su osnovna puta

obogaćivanja sortimenta jedne zemlje, to su:

1. klonska selekcija odomaćenih već gajenih sorti,

2. introdukcija stranih kvalitetnih sorti, i

3. stvaranju novih sorti vinove loze hibridizacijom.

Sorta. Sorta je biološka jedinka dobijena vegetativnim razmnožavanjem. Prve sorte vinove loze

čovjek je izdvojio iz divljih populacija šumske loze (Vitis silvestris) odabiranjem

najkvalitetnijih plodova. Slobodnom oplodnjom i spontanim mutacijama od njih su nastale

nove sorte. One su formirale autohtoni (domaći) sortiment svake zemlje. Negrulj je razvio

teoriju o ekološko-geografskom porijeklu sorti. On je zapazio da različite sorte koje su

porijeklom iz jedne geografske oblasti imaju niz sličnih morfoloških i bioloških karakteristika.

Definisao je tri grupe sorti:

1. Convarietas orientalis

2. Convarietas pontica

3. Convarietas occidentalis

3

Prema Negrulj-u osnovna klasifikacija sorti kulturne loze izrađena prema metodici

ampelografske klasifikacije i identifikacije sorti (O.I.V. 1983) izgleda ovako:

Obilježja

Grupa istočnih

Sorti

(Convarietas

orientalis)

Grupa sorti

Bazena Crnog

mora

(Convarietas

pontica)

Grupa

Zapadno-evropskih

sorti

(Convarietas

occidentalis)

1 Porijeklo Armenija,

Ajzerbedžan,

Iran, Avganistan

Gruzija,

Moldavija,

Balkanske zemlje

Francuska, Njemačka,

Španija i dr

2 Morfološke

karakteristike

organa

Grozd krupan i

rastresit

Grozd srednje

krupan,

srednje zbijen

Grozd sitan i zbijen

3 Agrobiološke

karakteristike

Slabo otporne

sorte na niske

temperature

Srednje otporne

sorte

na niske

temperature

Sorte vrlo dobre

otpornosti na niske

zimske temperature

4 Privredno-

tehnološke

karakteristike

Stone sorte Uglavnom vinske

(sorte za stona i

kvalitetna vina)

Vinske sorte

(sorte za proizvodnju

visokokvalitetnih vina)

5 Podgrupe i

Predstavnici

sortimenta

Caspica

(Chasselas blanc,

Muscat blanc,

Kišmiš beli)

Georgica

(Rkaciteli,

Saperavi)

Gallica

(Pinot Noir,

Cabernet Sauvignon,

Sauvignon Blanc)

Anthasiatica

Dattier de Beyrouth,

Taifi crveni,

Nimrang)

Balcanica

(Plovdina,

Skadarka,

Prokupac)

Iberica

(Carignane noir,

Mourvedre)

Različita su polazišta svrstavanja sorti u različite kategorije, grupe i podgrupe. Najznačajnija

su ona polazišta koja uvažavaju kriterijume Međunarodne ampelografske komisije, ali to nisu

jedina mjerila. Opis sorti obuhvata botaničke, biološke i privredno-tehnološke osobine sorte.

Poznavanje ovih osobina ima poseban značaj u determinaciji i međusobnom razlikovanju

sorata, izboru sorte i podloge, načinu gajenja, projektovanju prinosa, iskorišćavanju grožđa,

selekciji itd.

Veliko variranje broja sorti koje se sreće u različitim literaturnim izvorima, posledica je brojnih

sinonima koji se vezuju za pojedine sorte. Ista sorta u različitim zemljama, pa i u istoj zemlji,

ima više imena. Najznačajnija podela je izvršena na bazi tehnološko-organoleptičkih svojstava.

Na toj osnovi, sve sorte plemenite loze i međuvrsnih hibrida podeljene su na vinske i stone.

Jedna od grupa je i podijela sorti prema epohama dozrijevanja, tako svaka zemlja prilagođava

sortiment svojim klimatskim uslovima. Ovu podijelu sorti predložio je (Pulliat, 1897). Kao

standard sorta poslužila je sorta Chasellass blanc (Šasla bijela). Prema ovoj podijeli sorte su

svrstane u slijedećih pet epoha dozrijevanja:

Grupa sorti

Epoha

dozrijevanja

Dozrijevanje sorti

1 Vrlo rane sorte predepoha 15 dana prije Šasle

2 Rane sorte I epoha istovremeno sa Šaslom

3 Srednje pozne sorte II epohe oko 15 dana poslije Šasle

4 Pozne sorte III epohe oko 30 dana poslije Šasle

5 Vrlo pozne sorte IV epohe oko 45 dana poslije Šasle

4

Na osnovu botaničkih svojstava, sve vinske sorte se dijele na: bijele vinske sorte, koje se koriste

isključivo za proizvodnju bijelih vina, sokova i vinjaka i crne vinske sorte, koje se u zavisnosti

od tehnoloških postupaka u preradi grožđa, koriste za proizvodnju bijelih, ružičastih i crvenih

vina, ali i za sokove i vinjak. Unutar crnih vinskih sorti postoji izvjestan broj sorti sa obojenim

grožđanim sokom – bojadiseri, koji se koriste za popravku boje vinima od drugih sorti. Sorte

sa bobicama roze boje se ne mogu koristiti za proizvodnju obojenih vina i zato se one svrstavaju

u red bijelih vinskih sorti.

Na uspješnost vinogradarsko-vinarske proizvodnje utiču objektivni i subjektivni faktori. Kao

objektivni faktori mogu se navesti sorta, proizvodni region, godina, tehnologija proizvodnje

grožđa i vina. Kao subjektivni faktori mogu se navesti pakovanje, marketing, ulaganja, ugled

regiona, ugled sorte, ugled proizvođača, moda, socijalni faktori u društvu, vinska kultura i

drugo. Kada je u pitanju vinogradarsko-vinarska proizvodnja, sorta ima vjerovatno najveći

značaj od svih faktora.

Kod prehrambenih proizvoda od pšenice, kukuruza, šećera, povrća, mlijeka, ili mesa potrošač

se ne informiše o tome od koje sorte, hibrida ili rase stoke su proizvedeni. Kada je u pitanju

vino, potrošači žele da znaju od koje sorte je ono proizvedeno, iz kojeg regiona i koje godine

potiče grožđe, ko je proizvođač i slično. Najznačajnija podjela svih vinskih sorti se zasniva na

razlikama u nivou kvaliteta vina koje se od pojedinih sorti proizvodi. Vinske sorte su razvrstane

prema kvalitetnim svojstvima i to je sankcionisano odgovarajućim administrativnim propisima.

Na osnovu ovih propisa i drugih činilaca, ustanovljene su kategorije vinskih sorti:

1. Sorte za visokokvalitetna (vrhunska) bijela ili crvena vina

2. Sorte za kvalitetna bijela ili crvena vina

3. Sorte za stona bijela ili crvena vina

Druga specifičnost vinogradarstva se ogleda u tome što se pojedine sorte nalaze u proizvodnji

više vjekova, poneke već hiljadu i više godina. U ovako dugom vremenskom periodu pojedine

individue u okviru sorte bile su izložene različitim stresnim uslovima abiotske ili biotske

prirode, što je dovelo do mutacija. Mutacije dovode do heterogenosti u okviru sorte. Budući da

je veća vjerovatnoća da te promjene budu negativne, dolazi do degradacije sorte. Što je sorta

starija to je ona više degradirana. Mutacione promjene na somatskim djelovima biljke se

prenose vegetativnim razmožavanjem pa je zbog toga potrebno vršiti selekciju u okviru sorte.

Sorta kao faktor kvaliteta, svojom specifičnošću, ima presudnu ulogu u proizvodnji vina,

pogotovu ako se radi o proizvodnji kvalitetnog i visokokvalitetnog vina (Cindrić i sar. 2000,

Jovanović i sar. 2008). Decenijama stvaraju se širom Svijeta nove sorte kako bi se udovoljilo

zahtijevima potrošača vina. Stvaranju sorti otpornih na niske zimske temperature, sorti sa

dobrom otpornošću na gljivične bolesti odnosno sorti koje bi se mogle preporučiti u ekološkoj

proizvodnji grožđa odnosno vina pridaje se još veći značaj (Vojtović 1981, Cindrić i sar. 2000,

Rombought 2002, Nicolas 2008).

Pod kvalitetom grožđa se prvenstveno podrazumijeva hemijski sastav šire. Da bi se ustanovio

kvalitet grožđa treba imati na umu da on zavisi od velikog broja faktora: klimatskih (svjetlost,

temperatura, vlažnost, padavine...), geografskih (geografska širina, nadmorska visina, reljef...),

edafskih (tip zemljišta, mehanički sastav, struktura, propusnost, pH...), biotičkih (flora i fauna)

te antropogenih (cjelokupno djelovanje čovjeka).

5

Svi ovi faktori objedinjeni su pod nazivom teruar

(franc. terroir). Ipak, kada se govori o kvalitetu grožđa,

neosporno je da je najznačajniji faktor sorta vinove

loze, jer je ona glavni nosilac ampelografskih obilježja

i tehnoloških svojstava grožđa.

Uticaj sorte ne ogleda se samo u sadržaju šećera i

kiselina, već i u drugim svojstvima grožđa. Sa

stanovišta vinarske proizvodnje veliki značaj imaju

aromatična svojstva pojedinih sorti, kao i sadržaj

taninskih, bojenih i drugih materija. Takođe, otpornost

sorte na bolesti i niske temperature mogu imati značajnog udjela na kvalitet zrelog grožđa.

Prema sadržaju šećera u širi kao osnovnog pokazatelja kvaliteta grožđa, sa gledišta tehnologije

vina, vinske sorte se mogu podijeliti u četiri grupe:

1. Sorte za stona vina slabijeg kvaliteta, (do 16% šećera),

2. Sorte za stona vina srednjeg kvaliteta, (16-18% šećera),

3. Sorte za kvalitetna vina (18-20% šećera) i

4. Sorte za visokokvalitetna vina (preko 20% šećera).

Kada se govori o kvalitetu grožđa ovih grupa sorti, (Radovanović 1986) navodi da se po

sadržaju šećera u grožđu grupa visokokvalitetnih sorti ne razlikuje mnogo od grupe sorte za

proizvodnju kvalitetnih vina. Međutim, vina spravljena od visokokvalitetnih sorti karakterišu

se veoma izraženim ali skladnim organoleptičkim osobinama, boja, okus i miris. Poznatije sorte

iz ove grupe su: Chardonnay, Gewurztraminer (Traminer), Riesling, Cabernet Sauvignon,

Merlot, Pinot Noir itd.

6

(Gasparen, 1948) je predložio podjelu sorti u sedam epoha u zavisnosti od potrebne sume

toplotnih stepeni za sazrijevanje grožđa. Ta podijela sorti data u narednoj tabli je primjenljiva

samo za uslove južne Francuske (Primjena u drugim ekološkim uslovima zahtijeva prikupljanje

meteoroloških podataka i njihovo obračunavanje):

Epoha

Potrebna suma

toplotnih stepeni

1 I epoha 2254

2 II epoha 3400

3 III epoha 3564

4 IV epoha 4135

5 V epoha 4238

6 VI epoha 4392

7 VII epoha 5000

(Negrulj, 1946) je predložio podijelu sorti prema načinu iskorišćavanja na slijedeće grupe:

Grupe sorti Podgrupe sorti

Vinske sorte Sorte za obična vina – stona vina

Sorte za kvalitetna vina

Sorte za visokokvalitetna vina

Sorte za desertna vina

Sorte za pjenušava vina

Sorte za jaka alkoholna pića Sorte za proizvodnju konjaka – vinjaka

Sorte za destilate i rakije

Sorte za potrošnju u svježem stanju Sorte za lokalnu upotrebu

Sorte za udaljenija tržišta

Sorte za duže čuvanje u toku zime

Sorte za proizvodnju suvog grožđa Besjemene sorte

Djelimično besjemene sorte

Sorte za proizvodnju bezalkoholnog

soka i koncentrata

Sorte za spravljane slatka i kompota

Sorte za proizvodnju boje Sorte bojadiseri

Sorte kao lozne podloge Podloge otporne prema filokseri

Podloge otporne prema mrazu

Podloge za slana zemljišta itd

Sorte za ukrasne svrhe

(Dekorativne sorte)

U današnjim uslovima proizvodnje grožđa mnogo često se čuje termin ekološko vinogadarenje.

Prema Miroševiću, ekološko vinogradarstvo porazumijeva:

-održavanje prirodne plodnosti zemlišta;

-uzgoj zdravih i otpornih sorti bez upotrebe sintetičkih sredstava za zaštitu bilja;

-uzgoj visokokvalitetnog grožđa kao sirovine za proizvodnju vina visokog kvaliteta;

-podsticanje raznolikosti biljnih i životinjskih vrsta unutar eko-sistema vinograda;

-smanjivanje zagađivanje zemljišta i vode;

-stvaranje povoljnijih, zdravijih uslova za ljudsku egzistenciju.

7

Vinograd i sorta. Koliko je učešće sorte u opredjeljenju pri podizanju vinograda? Izbor sorti

plemenite loze u proizvodnji grožđa ima izuzetno veliki značaj u savremenom vinogradarstvu.

Izbor, po pravilu, prethodi zasnivanju novih vinogradarskih zasada, te ima obelježje ozbiljne

studije, a temelji se na saznanjima klimatsko-edafskih karakteristika vinogradarskih lokacija,

na poznavanju agrobioloških i ampelografskih svojstava sorti, zahtjevima ekonomične

proizvodnje grožđa i racionalnog uklapanja vinogradarstva u cjelokupni sklop biljne

proizvodnje.

Klimatski činioci najznačajnije utiču na areal rasprostranjenja i uspješnost gajenja vinove loze.

Ti činioci su malo promjenljivi, na njih se ne može mnogo uticati, i zato im se treba prilagoditi

izborom sortimenta i tehnikom gajenja loze. Klimatski činioci ne utiču na uspijevanje vinove

loze ponaosob, već se to ispoljava kao međuzavisni biofizički kompleks između sorte i

osnovnih klimatskih elemenata - temperature, svjetlosti i vode.

Značajno mjerilo pri izboru sorti plemenite loze, predstavljaju činioci ekonomskog karaktera -

tržište, dostignuti ugled vinogorja, navike i tradicija odgajivača i potrošača grožđa i proizvoda

od grožđa i vina. Posebno je značajna proizvodna namjena - šta se želi proizvoditi: stono

grožđe, stona vina, kvalitetna vina, visokokvalitetna vina i sl. i za koje je proizvode

obezbijeđeno tržište ali i kakav se intenzitet proizvodnje želi i može u datim ekološkim i

ekonomskim uslovima ostvariti. Svi činioci: ekološko-geografski, agrobiološki i ekonomsko-

tržišni, neposredno se uzimaju u obzir pri izboru sortimenta za datu, neposredno definisanu

lokaciju.

Kao opšta naznačenja mogu se prihvatiti:

-u sjevernijim vinogradarskim rejonima uspješnije se gaje bijele vinske sorte, a u južnim crne

vinske i stone sorte;

-da se u sjevernijim rejonima i na većim nadmorskim visinama odabiraju sorte sa kraćim

vegetacionim periodom;

-na suvim i siromašnijim zemljištima odabiraju se manje prinosne a visokokvalitetne vinske

sorte;

-za uspješno gajenje stonih sorti odabiraju se topli rejoni i rastresita zemljišta uz mogućnost

navodnjavanja;

-za rejone u kojima se češće javljaju jaki zimski mrazevi biraju se ranostasne i manje prinosne

sorte.

-za rejone u kojima se češće javljaju rani proljetni mrazevi biraju se sorte koje kasnije kreću,

itd

Zašto vina imaju različit okus?

Klima značajno utiče na stil vina. Uopšte, može se reći da se u vlažnoj klimi produžava period

sazrijevanja grožđa, što ima pozitivan uticaj i na vino. U toplijem klimatu proces sazrijevanja

je brži, grožđe tako gubi neke osobine, prije svega karakter grožđa. Usporeniji prosec

sazrijevanja daje grožđu više aromatskih sastojaka.

Mjesto uzgoja ima veliko značenje u uzgoju vinove

loze, ali je mnogo manje izraženo u toplijim

područjima. U vlažnom području mnogo je važno da li

je nagib teren prema jugu ili sjeveru. Ako se proizvode

vina čije je grožđe napadnuto plemenitom truleži,

blizina većih vodenih površina ima odlučujući uticaj.

Bez područja sa riječnim tokovima u blizini vinograda,

Njemačka nebi mogla proizvoditi svoja desertna vina

(Trockenbeerenauslese).

8

Zemljište je od velikog značaja u proizvodnji grožđa. U

siromašnom zemljištu korjen vinove loze prodire duboko u

zemljište u potrazi za vodom. Voda koja se nalazi na pet do

deset metera dubine sadrži mnogo više soli i minerale koji

pozitivno utiču na ukus vina. To posebno dolazi do izražaja

kod sorti tipa Riesling, Chardonnay i Sauvignon Blanc,

mnogo više nego kod aromatskih sorti tipa Gewurztraminer.

Različiti tipovi zemljišta daju različite tipove vina po okusu.

Sorta je ta koja u najznačajnijoj mjeri utiče na

karakter vina. Različite prirodne sortne osobine

pojačavaju se kroz kombinacije tipa zemljišta,

načina proizvodnje i izbora metoda

proizvodnje. Uporediti i prepoznati različite

sorte nije manje važno od samog razumijevanja

vina.

9

Proces proizvodnje vina može se podijeliti na radove koje se izvode u podrumu i na radove

koji se provode i vinogradu. Čovjek svojim postupcima konačno oblikuje vino. Jedna

visokokvalitetna sorta, gajena na dobrom zemljištu, nemože nikad biti uništena pogrešnim

postupkom.

Skladištenje (Čuvanje) vina ima takođe veliko

značenje u proizvodnji vina. Vina koja se čuvaju u

hrastovim buradima imaju sasvim drugi karakter od

vina koja su čuvana u nerđajućim čeličnim tankovima.

Dužina čuvanja, vrsta drveta, nova ili stara burad utiču

mnogo na okus vina.

Zakonska regulativa se često zaboravlja kao faktor kvaliteta vina. Norme kvaliteta određuju

praktično razvoj područja. Često se smatra da su zakonske norme kvaliteta konservativne.

Izgleda da je važnije očuvati jedan stil vina u jednom području nego da se stimuliše poboljšanje

i napredak.

10

Umjesto zaključka. Na uzgoj vinove loze i izbor sorte utiču mnogobrojni faktori (abiotički,

antropološki i biotički), što se vidi iz sljedeće šeme.

11

Pretpostavke za uspješno podizanje vinograda dati su u donjoj tabeli, preko parametra na koje

treba obratiti pažnju prilikom podizanja vinograda.

POKAZATELJI

Normalne

vrijednosti

Opšti pokazatelji

Geografska širina (sjeverna geografska širina) 35-500

Nadmorska visina 100-400 m

Dužina vegetacije sa temperaturom preko 100С min 180 dana

Klimatski pokazatelji

Srednja godišnja temperatura vazduha 90С - 210С

Srednja vegetaciona temperatura min 160С

Apsolutna minimalna temperatura-slabo otporne sorte -150С -170С

Apsolutna minimalna temperatura –srednje otporne sorte -180С -200С

Apsolutna minimalna temperatura –otporne sorte -210С -240С

Apsolutna maksimalna temperatura max 350С

Suma efektivnih temperatura (IV-X)- zona А min 13900С

Suma efektivnih temperatura (IV-X)- zona B 13900С-16700С

Suma efektivnih temperatura (IV-X)- zona C1 16700С-19450С

Suma efektivnih temperatura (IV-X)- zona C2 19450С-22200С

Suma efektivnih temperatura (IV-X)- zona C3 ➢ 22200С

Suma ukupnih toplotnih stepeni (IV-X)-rane sorte min 25000С

Suma ukupnih toplotnih stepeni (IV-X)-srednje rane sorte min 29000С

Suma ukupnih toplotnih stepeni (IV-X)-kasne sorte min 33000С

Količina padavina (IV-X) min 400 мм

Indeks suše-nema suše 50 do 150

Indeks suše –suša postoji (umjerena suša) 50 do -100

Indeks suše - suša postoji (jaka suša) -100 do -200

Indeks suše - suša postoji (veoma jaka suša) >-200

Relativna vlažnost vazduha 60-80%

Bioklimatski pokazatelji

Termički koeficijent min 5%

Hidrotermički koeficijent 1,0 – 2,0

Heliotermički proizvod >4,5 (min 2,6)

Bioklimatski indeks 3 – 8

Zemljište

Dubina zemljišnog profila min 80 cm

pH zemljišta 6,0- 7,5

Sadržaj - humusa 3,0 – 5,0%

Sadržaj - azota 100-150 mg

Sadržaj - fosfora (mg na 100 grama vazdužno suvog tla) 12-25 mg

Sadržaj - kalijuma (mg na 100 grama vazdužno suvog tla) 25-50 mg

Za vinogradarska područja Republike Srpske, sortiment – izbor sorti zavisi upravo od

vinogradarskog regiona. Najmjerodavniji pokazatelj pravilnog izbora sorte je vinogradarska

rejonizacija i sortna lista uz konsultacije stručnjaka sa Poljoprivrednog Fakulteta i Savjetodavne

službe Ministarstva Poljoprivrede.

12

Za vinogradarski rejon Sjeverne Bosne, treba se opredjeliti (za sortiment ranijih epoha

dozrijevanja – do treće epohe) u prvom redu za sorte za proizvodnju vina baziranu na izboru

bijelih vinskih sorti, kontinentalnog tipa kao što su: Chradonnay, Sauvignon Blanc, Pinot Blanc,

Riesling, Welchriesling (Graševina) i njihovi klonovi, Panonia, Merzling i druge.

Kod sorti za proizvodnju crvenih vina treba biti još obazriviji i birati sorte ranijih epoha

dozrijevanja, kao što su: Pinot Noir, Gamay, Merlot, Frankovka i njima slične. Sorta Cabernet

Sauvignon je na granici, izvjesnih godina može da da odlična vina, ali i da razočara. Na

području Sjeverne Bosne ne preporučiju se sorte kao što su Vranac, Blatina, tipične sorte južnih

predjela.

Što se tiče stonog sortimenta u obzir dolaze stone sorte ranijih epoha dozrijevanja (do treće

epohe) i sorte otpornije na niske zimske temperature (Beogradska rana, Gročanka, Karmen,

Lasta). Uzgoj sorti kao što su Cardinal (Kardinal), Reine des vignes blanche (Kraljica

vinograda) i Dattier de Beyrouth (Afus Ali) nije za za preporuka zbog osjetljivosti ovih sorti na

niske temperature.

U vinogradarskom rejonu Hercegovine treba se opredjeliti za sorte već odomaćene u tom

području, bilo da se radi o vinskom ili stonom sortimenu.

Kao bijele vinske sorte to su, domaće: Žilavka, Bena i dr. Od introdukovanih sorti tu je

Smederevka, Chardonnay.

Za proizvodnju crvenih vina, treba se opredjeliti za domaće sorte kao što su Blatina, Trnjak i

dr, te za introdukovane sorte, kao što su Vranac, Merlot, Cabernet Sauvignon, Pinot Noir,

Alicante Bouchet, itd

Kada su u pitanju sorte čije se grožđe koristi za jelo, na ovom području sa uspjehom se mogu

gajiti stone sorte od najranijih do najkasnijih epoha dozrijevanja, Cardinal (Kardinal), Dattier

de Beyrouth (Afus Ali), Viktoria, Black Magic, Italia i mnoge druge.

Ako se sve to sagleda iz jednog ugla, a to je zdravija i rentabilnija proizvodnja grožđa i vina,

uzgojem odgovarajućih sorti, onda su osnovni ciljevi savremenog vinogradarstva ispunjeni, ali

uz to i vrlo zahtijevni. Na kraju ne treba zaboraviti, sistem uzgoja, odnosno odgovarajući

uzgojni oblik čokota. Nije na odmet podsjetiti se da upravo izbor, uzgojnog oblika čokota,

definisanje broja čokota po jedinici površine i predviđeno opterećenje čokota– pronos po

jedinici površine, čine vinogradara proizvođačem grožđa, a vinara tehnologom čija vinarija

postaje prepoznatljiva za sva vremena.

Literatura

1. Avramov, L., Žunić, D. (2001) Posebno vinogradarstvo. Beograd

2. Blesić, M., Mijatović, D., Radić Gordana, Blesić Sanja (2013) Praktično vinogradarstvo i

vinarstvo. Sarajevo

3. Cindrić. P., Korać Nada, Kovač, V. (2000) Nove sorte vinove loze pogodne za ekološku

proizvodnju vina (New grapevine cultivars convenient for ecological wine production) 23

Savetovanje o unapređenju proizvodnje voća i grožđa u Vojvodini. Novi Sad, LIII br. 1-2, str.

33-41

4. Cindrić. P., Korać Nada, Kovač, V. (2000) Sorte vinove loze – Metode i rezultati ispitivanja.

Novi Sad

5. Jovanović-Cvetković Tatjana, Mijatović, D., Radojević Ivana, Ranković Vesna (2008) Uticaj

sorte vinove loze na kvalitet grožđa i vina. Agroznanje, vol. 9, br 2

6. Korać Nada: Stone sorte vinove loze tipa interspecies hibrida

7. Korać Nada, Cindrić P., Kovač V., Kozma P.(2002) New grapevine cultivar - Kosmopolita

8. Korać Nada, Cindrić, P. (1998) Stone sorte vinove loze pogodne za ekološku proizvodnju

grožđa

13

9. Kuljančić, I., Paprić, Đ.: Rodnost novih sorti vinove loze sa aromatičnim vinom gajenih na

različitim uzgojnim oblicima. Poljoprivreda, XIII Savjetovanje vinogradara i vinara Srbije, br.

388-389, str. 72-79

10. Mijatović, D. (1991) Zavisnost veličine grozda od položaja nodusa po dužini lastara. (XIV

Naučni skup poljoprivrednih stručnjaka SR BiH, Neum

11. Mijatović, D., Jovanović Cvetković Tatjana (2008) Ovisnost krupnoće grozda o položaju

nodusa na rodnoj mladici. 43 Croatian and 3 International Symposium on Agriculture, Poreč

12. Mirošević, N. Kontić Karoglan Jasminka (2008) Vinogradarstvo. Zagreb

13. Nicolas, J. (2008) Biodynamic Wine. Wine Appreciation Guild

14. Radovanović, V. (1986) Tehnologija vina. Beograd

15. Rombough, L. (2002) The Grape Grower – A Guide to Organic Viticulture. Chelsea Green

Publishing

16. Vojtovič, K. A. (1981) Novie komplesksnoustoičivije sorta vinograda. Kišinjev