zemİn deneylerİ 5

8/6/2019 ZEMN DENEYLER 5

1/35

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

NAAT TEKNOLOJS

ZEMN DENEYLER 5

ANKARA 2006


2/35

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 saylKarar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarndakademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim

programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelikgelitirilmi retim materyalleridir(Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeyerehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul veKurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterliikazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir veyaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine meslekiyeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerindenulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarakdatlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlndasatlamaz.


3/35

i

AIKLAMALAR.................................................................................................................................. iiGR ......................................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ...................................................................................................................31. ZEM NLERDE SERBEST BASIN DAYANIMININ TAINABLR ALETLERLESAPTANMASI DENEY .......................................................................................................................3

1.1. Deney Ara-Gere ve Ekipman Hazrlamak................................................................................31.1.1. Delme Aletleri.......................................................................................................................31.1.2. Numune Alma Aletleri ..........................................................................................................41.1.3. Deney Numunesi Hazrlama Aletleri ....................................................................................71.1.4. Deney Aletleri .......................................................................................................................8

1.2. Zemine Sondaj Delii Amak......................................................................................................81.3. Numuneyi Almak ve Yaltmak ..................................................................................................13

1.3.1. Sondaj Deliinden...............................................................................................................131.3.2. Muayene ukurundan veya Ak Kazdan..........................................................................14

1.4. Deney Numunesinin Hazrlanmas.............................................................................................151.5. Deney Aletinin Ayarlarn Yapmak ...........................................................................................161.6. Numuneye Basn Uygulamak...................................................................................................161.7. Numune Boy Deiimi Deerini Tespit Etmek..........................................................................161.8. Numunenin Su eriini Bulmak................................................................................................171.9. Temizlik .....................................................................................................................................171.10. Hesaplamalar ve Deney Raporu Hazrlamak ...........................................................................17LME VE DEERLENDRME....................................................................................................20

RENME FAALYET2 .................................................................................................................212. ARA GERE BAKIM VE ONARIMI ..........................................................................................21

2.1. Ara-Gere ve Ekipman Toplamak...........................................................................................212.1.1. El aletleri .............................................................................................................................212.1.2. Mekanik Aralar..................................................................................................................222.1.3. Elektronik Aletler................................................................................................................222.1.4. Hassas Duyarll Olan Aletler ..........................................................................................222.1.5. zel Temizlik ve Bakm Gerektiren Alet ve Cihazlar ........................................................22

2.2. Kaba Temizlik Bilgisi ................................................................................................................232.3. Ykama Bilgisi ...........................................................................................................................232.4. Silme Bilgisi...............................................................................................................................232.5. Yalama Bilgisi..........................................................................................................................232.6. Koruma Bilgisi...........................................................................................................................232.7. Alet Ayarlarnn Kontrol..........................................................................................................24

2.7.1. El Aletlerinin Bakm ..........................................................................................................242.7.2. Aletlerin Kalibre Edilmesi ve Kurulmas ............................................................................242.7.3. Gnlk Bakmlar.................................................................................................................252.7.4. Periyodik Bakmlar .............................................................................................................252.7.5. Teknik Servis Bakmlar......................................................................................................25

LME VE DEERLENDRME....................................................................................................27MODL DEERLENDRME.............................................................................................................28CEVAP ANAHTARLARI....................................................................................................................30KAYNAKA........................................................................................................................................31

NDEKLER


4/35

ii

AIKLAMALAR

KOD 582YIM106

ALAN naat Teknolojisi

DAL/MESLEK naat Laboratuar Teknisyenlii

DERS MODLN ADI Zemin Deneyleri -5

MODLN TANIMI

Zeminlerde serbest basn dayanmnn tanabilir aletlerlesaptanmas deneyini yapmak

Ara gere ve ekipman temizlemek- bakmn yapmak

SRE

40/32 (+40/32 Uygulama tekrar yapmal)

Modl, gerek koullarda teorik ve uygulamal olarakyaplmaldr

N KOUL Zemin deneyleri -4 modln baarm olmak

YETERLK Zeminlerin dayanm deneylerini yapmak

MODLN AMACI

Genel Ama:renci, gerekli ortam salandnda; zeminlerin dayanmdeneylerini kuralna uygun olarak yapabilecektir.Amalar: Zeminlerde serbest basn dayanmnn tanabilir

aletlerle saptanmas deneyini kuralna uygunyapabilecektir.

Ara gere bakm ve onarm kuralna uygunyapabilecektir.

ETM RETMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Ortam: (Ara- gere; ekipman ve koullar): snf, laboratuar

Donanm: Zemin delme aletleri, numune alma aletleri,

numune tpleri, bak, tel testere, kumpas, elik cetvel, incemakine ya, bilgisayar ve donanmlar, retim gereleri vb.

LME VEDEERLENDRME

Bu modldeki her faaliyet sonrasnda verilen, lme aralarile kazandnz bilgi ve becerileri lerek, kendi kendinizideerlendirebileceksiniz.Modl sonunda retmeniniz tarafndan hazrlanan lmearac ile kazandnz bilgi ve beceriler llerekdeerlendirilecektir.

AIKLAMALAR


5/35

1

GR

Sevgili renci,

lkemiz corafi durumu gerei dnyann en nemli deprem blgelerinden birinde yeralmaktadr. Yaplan yaplarn (yol, baraj, havaalan, metro, hastane, konut ve i merkezi vb.)hepsi altyap yatrmlardr ve son derecede pahal yatrmlardr. Bir lkenin gelimilikdzeyi bu yaplarla llmektedir. yleyse yaplarmz uluslar aras standartlarda vekalitede yapmalyz ki hem uzun mrl olsun, hem de doal afetlerde zarar grmesin veyaminimum dzeyde etkilensin.

Altyap yatrmlar son derece nemli ve yaamsal deere sahiptirler. Yukardarnekler verilen tm yaplar zemin zerine ina edilirler. Dolaysyla bizim iin zemin sonderece nemlidir. Zemin davranlar, eitleri, su miktar, tama gc vb. konular iyi

bilinmelidir ki ona gre inaat hesaplar yaplabilsin ve nlemler nceden alnabilsin

Dnyada zeminle ilgili almalar ok nceleri balam olmasna ramen yazlkaynaklar birletirilemediinden bilgiler toplu olarak deerlendirilememi ta ki 20. yzylakadar. Gelien olaylar ve sanayileen lkeler zamanla zeminle ilgili kurumlarnkurmulardr. rnein sve demiryollar 20.yy balarnda raylarn altndan kayan zeminlerinincelenmesini istemi ve bu konuda almalar yaplmtr. Yine Norveli ATTERBERGzeminlerin kvam zerine almalar yapm ve bu bakmdan zeminlerin snflandrlmassistemini ortaya koymutur. Bugnk anlamyla zemin mekaniini TERZAGHIoluturmutur. Daha sonralar laboratuarlar kurularak zemin deneyleri yeni cihazlarlayaplmaya balanmtr. lkemizde ise DS ve KGM ilk zemin mekanii laboratuarlarnkurmulardr.

Zemin mekanii laboratuar deneylerini uygun ekilde yapmak son derece nemlidir.nk elde edilen deerlere gre hesaplar yaplr ve yaplar ina edilirler. Dolaysylalaboratuar teknisyenlii dikkat isteyen nemli bir meslektir.

Bu modlde sizlere zeminlerde dayanm deneylerinin nasl yapld teorik ve pratikolarak anlatlmakla birlikte, ara gere bakm ve onarm hakknda da gerekli bilgilerverilmeye allmtr.

GR


6/35

2


7/35

3

RENME FAALYET1

Bu renme faaliyeti ile renci, gerekli ortam salandnda, zeminlerde serbestbasn dayanmnn tanabilir aletlerle saptanmas deneyini kuralna uygun yapabilecektir.

Bu faaliyeti tam olarak kavrayabilmek iin zeminlerde numune alma ve

hazrlanmas konusun da aratrma yapnz.

Not: Daha fazla bilgi iin zemin modl, zemin deneyleri 1 ve 2. modl, zeminmekanii kitaplar TS 1901, Alt yap laboratuar (MEB)

1. ZEMNLERDE SERBEST BASINDAYANIMININ TAINABLR ALETLERLE

SAPTANMASI DENEYBu deney, kohezyonlu zeminlerde serbest basn dayanmnn tanabilir aletlerle

saptanmasn kapsar.

Deney, genellikle 38 mm apnda, 76 mm uzunluunda silindirsel numuneler zerindeyaplr. Suya doygun, fisrsz, kohezyonlu zeminler iin elverilidir. Numuneler, bir sondajdeliinden, sondaj ukurundan veya ak bir kazdan alnabilir. (Daha fazla bilgi iin zeminmodlne baknz. )

Deneyin yapl;

1.1. Deney Ara-Gere ve Ekipman Hazrlamak

1.1.1. Delme Aletleri

Delme aletleri, numune alcsnn ierisine sokulabilecei byklkte, olduka temiz bir delik aabilecek ve numunenin rselenmemi zeminden alnmasn salayabileceknitelikte olmaldr. Kullanlan delme metodu ne olursa olsun, numunenin alnaca derinliinhemen stndeki kesim, burgulu bir aletle almaldr.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA


8/35

4

Resim:1.1: El burgular

Resim:1.2:El burgusu dndrme kolu ve Resim:1.3: Mekanik burgularba

Resim:1.4:Ekleme borusu balant paralar Resim:1.5:El burgusu balant paralar

1.1.2. Numune Alma Aletleri

Numune alma tp: ap 38 mm olan bir tp. Tpn ii ve d dz olmal ve birucu, i yzeyinde bir kesici u oluturacak biimde tornadan geirilmi olmaldr. Tpnalan oran yeterli salaml salamak kaydyla mmkn mertebe dk olmaldr. Bu deer,hibir zaman % 20 yi amamal, yani tpn d ap 42 mm den fazla olmamaldr.

(Resim:1.12) Numune alcy zemine itmek iin gerekli aletler.(Resim:1.6-1.7-1.8)


9/35

5

Numuneyi geici olarak havadan tecrit etmek iin kullanlabilecek numune tp

kapaklar

.

Resim:1.6: Silindirik kalp zemine kuvvet uygulanarak itilmesi

Resim:1.7: Silindirik kalbn kesici ucu ortaya kana kadar etraf boaltlmas

Resim:1.8: Kazdan numunenin kesici ucun alt noktasndan kesilerek kalpla beraber alnmas


10/35

6

Resim:1.9: Alnan numuneleri saklama ve ambalajlanmas

Resim:1.10: Alnan numuneleri izole edilmesi

Resim:1.11: Numune kaplar


11/35

7

Resim:1.12: Numune alma aletleri

1.1.3. Deney Numunesi Hazrlama Aletleri Numuneyi rselemeden tpten karmaya yarayan alet. ap 38 mm, uzunluu 76 mm olan iki yarm silindirden olumu bir kalp. Numuneyi kesmekte kullanlacak bak, spatula veya tel testere. (Resim:1,3) 0,5 mm duyarlkla okunabilen elik bir cetvel veya verniyeli kumpas. Yaklak olarak 30 cm uzunluunda, 2,5 cm geniliinde ve 3 mm kalnlnda,

bir kenarevli, elik bir cetvel. nce makine ya

Resim:1.13: Numuneyi rselenmeden karmaya yarayan alet

Resim:1.14: Numuneyi kesmekte kullanlan kl testere


12/35

8

1.1.4. Deney Aletleri

Tanabilir basn aleti: Bu alet, elle evrilebilen sonsuz vida ve kalibre edilmiyay vastasyla 38 mm apnda parlatlm metalden iki dz disk arasnayerletirilen numuneye basn tatbik edebilen bir alettir. Bu alette, numuneyeuygulanan yk ve numunenin bu yk altndaki skma miktar, otografik olarakzel bir kart zerine kaydedilir. (ekil:1.1, 1.2)

Aletin kaydedici blmne gre dzenlenmi kartlar Deiik kapasitelerde, kalibre edilmi yaylar. Genellikle 1 cm lik bir boy deiimi

iin 2 kg, 10 kg ve 20 kg lik ykler gerektiren drt adet yay yeterlidir. Su muhtevas bulmaya yarayan aletler. 0,5 gr duyarlkta terazi.

Resim:1.15: Hassas tart ve numunenin tpten karlmas

1.2. Zemine Sondaj Delii Amak

Zemin incelemesinin ksa zamanda ve ucuza yaplmas istendiinde sonda ubuk veyasondalama aletleri kullanlr. Sondalama zeminin birka yerinde ve tecrbeli elemantarafndan kumlu, akll ve killi zeminlerde yaplabilir.

Resim:1.16: Zeminde sondalama ve numune alma noktalar


13/35

9

Sonda ubuu, 2-5 m uzunluunda ve 2-4 cm apnda zerinde kertikler alm ve

ucu konik olarak sivriltilmi bir elik ubuktur. ubuk zemin zeride dik olarak tutulur vest ucuna vurularak aklr. Her vuruta ubuun zemine ne kadar girdii llerekkaydedilir, Bu bize zemin tabakalarnn derinlik ve gerilmeleri hakknda bir fikir verir.ubuk ekildiinde kertiklere dolan paralar incelenerek zemin tabakasnn cinsi ve yapstayin edilebilir.

Derinlii fazla olan zeminlerde ise sondaj delii alr. Genellikle yeralt suyu olanyerlerde ve su iinde zemin muayenesi sondaj ile yaplr. Sondaj ile yaplan muayenedezemin tabakalarnn sk veya gevek yerleim ekilleri geirgenlii hakknda karar vermekzordur. Zemin muayenesinde sondaj deliklerine gelen yer alt sular yapnn temel alannayaylacaklarndan sondaj ukurlar yap alannn dnda almaldr. Sondajn yap alan

iinde a

lmas

zorunlu ise sondajdan sonra a

lan ukurlar hemen kapat

lmal

d

r.

Resim:1.17: Zeminde yaplan bir sondaj

Sondaj aletleriyle 10-100 m. derinliklerdeki zeminlerin muayeneleri yaplabilir.

Resim:1.18: Zeminlerde yer alt su seviyesi


14/35

10

Resim:1.19: Sondaj derinlii mnferit temelde

Zeminler yaps gerei doal zeminler ve dolgu zeminler olarak ikiye ayrlr. Dolguzeminler genellikle insanlarn etkisiyle meydana gelir. rnein karayolu yapmndagzerghn geecei eksende hem yarma hem de dolgu yaplmas gerekmektedir. Dolaysylayarmadan kan zemin genellikle dolgu yapmnda kullanlr.

Not: daha fazla bilgi iin zemin modlne baknz.

Resim:1.20: Dolgu yaplm zeminlerde sondaj derinlii


15/35


16/35

12

ekil:1.1: Tanabilir serbest basn aleti


17/35

13

1.3. Numuneyi Almak ve Yaltmak

1.3.1. Sondaj Deliinden

Sondaj delii gerekli derinlie kadar ierisinden numune alnacak zeminirselemeyecek tipte bir delici ile temizlenir.

Koruma borusu kullanld takdirde, bunun, numune rselenme seviyesinin altnagememesi gereklidir. Numune alc, hafife yalanr ve itici aletlere balanr. Sondajdeliinin dibine indirilir. terek veya basarak zemine sokulur. Bu ilem esnasnda, tpnzemine ar miktarda itilmemesine dikkat edilmelidir. Bundan sonra numune alc,numuneyi alt ucundan koparacak ekilde dndrlr ve delikten karlr. Alnan

numuneden, deney iin hemen numune hazrlanmayacaksa tpn iki ucuna birer kapakgeirmek veya parafin kullanmak suretiyle numuneyi geici olarak havadan tecrit etmekgerekir.

Resim:1.23: rnek numune alc ular

Resim:1.2: rnek numune alma


18/35

14

1.3.2. Muayene ukurundan veya Ak Kazdan

Numune, bir muayene ukurundan veya ak bir kazdan elle rselenmemi numunealma tekniine gre alnmaldr.

Not: Daha fazla bilgi iin zemin deneyleri 1 ve 2. modlleri, zemin modl, Alt yap lab. (MEB)

Resim:1.25: Derin olmayan muayene ukurlar

Resim:1.26: Derin muayene ukurlar

Resim:1.27. ukur taban

ndan numune alma Resim:1.28: Numune etraf

na hendek ama


19/35

15

Resim:1.29: Numune kesilerek ana Resim:1.30 Numune rselenmemesi iin ayrl-tabakadan ayrlmas madan nce kaba konmas

Resim:1.31:ukur cidar

ndan numune al

nmas

Resim:1.32: Numune etraf

n

n a

lmas

Resim:1.33: Numune rselenmemesi iin ayrl- Resim:1.34:Alnan numunenin su ieriinimadan nce kaba konmas korumas iin izole edilmesi

1.4. Deney Numunesinin Hazrlanmas

1- Yark silindirsel kal p hafife yalanr ve numune, kabn iki ucundan taacakekilde tpten kalba itilir sonra kesilir. Kalptan taan rselenmi ksm kesilip atlr ve kalpierisindeki numunenin iki ucu bak veya kl testere ile tralamak ve elik cetvelle

dzeltmek suretiyle silindirin eksenine dik birekilde haz

rlan

r. Numune tpnn dzgnve ular eksenine dik ise, deney numunesi ayn tp ierisinde hazrlanabilir. Bu amala,


20/35


21/35

17

1.8. Numunenin Su eriini Bulmak

Yeteri kadar numune alnr ve ;

w1 : Ya numune arlwk : Kuru numune arlw : Su muhtevas(zemin iindeki su arlnn/ zemin arlna orandr)Ww : Su arl

w1

k1

Ww

ww

= ww

W

k

w= olduuna gre (su ierii)

1.9. TemizlikDeney bitirildikten sonra kullanlan ara-gere usulne uygun olarak temizlenir.

Kullanlan ekipman laboratuarda ilgili yerlerine yerletirilir.

1.10. Hesaplamalar ve Deney Raporu Hazrlamak

1-Numunenin serbest basn dayanm (kg/cm2) ile gme anndaki birim boydeiimi (numunenin deney balangcndaki uzunluunun yzdesi olarak) verilmeli,

2-Zeminin ya birim a

rl

ile su ierii belirtilmelidir.Ayrca aadaki noktalarda raporda yazlmaldr.

Numunenin alnd ve deneyin yapld tarihler. Numunenin alnd yer ve derinlik ile numunenin dey olarak alnmad

hallerde numune ekseninin yataya gre eimi. 38 mm den farkl olduu taktirde numunenin ap Sondajn yapld noktadaki yer yzeyi kotu (ayet biliniyorsa) Numunenin numaras, tarifi ve gerekli grlebilen vs. bilgiler.

Not: Daha fazla bilgi iin ,TS1900


22/35

18

ekil:1.2: Serbest basn deneyinde kullanlan kart ile iki yk deformasyon erisi rnei


23/35

19

DEERLENDRME LEAada hazrlanan deerlendirme leine gre kendinizin yada arkadanzn yapt

almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet/hayr seeneklerinden uygunolan kutucua iaretleyiniz.

PERFORMANS TEST

Dersinad

naat teknolojisi / naat laboratuarteknisyenlii / zemin deneyleri

rencinin

Ama Zeminlerde serbest basn dayanmnntanabilir aletlerle saptanmas deneyini

kuralna uygun yapabilecektir.Ad soyad

KonuZeminlerde serbest basn dayanmnntanabilir aletlerle saptanmas deneyinikuralna uygun yapmak.

Snf No

GZLENECEK DAVRANILAR Evet Hayr

1Deney iin kullanlacak ara-gereleri nceden hazrladnzm?

2 Deney numunesini almak iin sondaj delii atnz m?

3 Numuneyi usulne uygun alp yalttnz m?

4 Deney aletinin ayarlarn yaptnz m?

5 Numuneye basn uyguladnz m?

6 Numune boy deiim orann lerek tespit ettiniz mi?

7Numunenin su ieriini bulmak iin numune (alttan ve stten)aldnz m?

8 Usulne uygun su ieriini belirlediniz mi?

9 Deney bittikten sonra kullanlan ara-gere temizliini

yaptnz m?

10Deney bittikten sonra hesaplamalar ve deney raporunuhazrladnz m?

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederekeksikliklerinizi tamamlaynz.

DEERLENDRME LE


24/35

20

LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarakbelirleyeceksiniz.

Doru Yanl

1. Bu deney, kohezyonlu zeminlerde serbest basn dayanmnntanabilir aletlerle saptanmasn kapsar.

2. Deney, genellikle 38 mm apnda,76 mm uzunluunda silindirsel

numuneler zerinde yaplr3. Deney genellikle rselenmi numuneler zerinde yaplr.4. Kullanlan delme metodu ne olursa olsun, numunenin alnaca

derinliin hemen stndeki kesim, burgulu bir aletle almaldr.5. Deney aletinde, numuneye uygulanan yk ve numunenin bu yk

altndaki skma miktar, otografik olarak zel bir kart zerinekaydedilir.

6. Zemin incelemesinin ksa zamanda ve ucuza yaplmasistendiinde sonda ubuk veya sondalama aletleri kullanlr.

7. Sondajda koruma borusu kullanld takdirde, bunun, numune

rselenme seviyesinin altna gemesi gereklidir.8. Bu deneyde numuneler sondaj deliinden ve ak muayeneukurundan alnabilir.

9. Alnan numuneleri uzun sre kullanmayacaksak izole edipkorumamz gerekir.

10.Deney sonunda aletteki kart karlp tatbik edilmi olan basncnmaksimum deeri ile krlma anndaki birim boy deiimikaydedilir.

11.Deney, genellikle zeminin kaz anndaki doal su ieriinde yaplr.

12.Bu deneyi ile zeminlerin dane ap dalm tespit etmek kolaydr.

LME VE DEERLENDRME


25/35

21

RENME FAALYET2

Bu renme faaliyeti ile renci, gerekli ortam salandnda ara gere bakm veonarmn kuralna uygun yapabilecektir.

Bu faaliyeti tam olarak kavrayabilmeniz iin zemin deneylerinde kullanlan ara gereve cihazlarn bakmyla ilgili aratrma yapnz.

2. ARA GERE BAKIM VE ONARIMI

2.1. Ara-Gere ve Ekipman Toplamak

Yaplan her deneyden sonra kullanlan ara-gereler toplanr.

2.1.1. El aletleri

Numuneyi kesmekte kullanlacak bak, spatula veya tel testere. (Resim:1,3) Yaklak olarak 30 cm uzunluunda, 2,5 cm geniliinde ve 3 mm kalnlnda,

bir kenarevli, elik bir cetvel. nce makine ya Delme aletleri (el burgusu) elik ubuk: 13-20 mm apnda ve 38 cm uzunluunda elik bir ubuk Bir maket ba Numunenin suda bekletilmesi srasnda yzey hareketini lecek bir alet

15 cm ap

nda szge ka

d

Geni porselen kap: Yaklak 10 cm apnda Rtre kaplar Cam plaka: Kalnl en az 9 mm 450x450 mm boyutlarnda olan cam plaka Cam kap Elek takm (ASTM) Tepsi (6 adet ap 30 cm derinlii 4 cm ) Kova, mala Bakkal krei Fra (elek fras veya tel fra) Lastik tokmak

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA


26/35

22

2.1.2. Mekanik Aralar

Numuneyi rselemeden tpten karmaya yarayan alet. ap 38 mm, uzunluu 76 mm olan iki yarm silindirden olumu bir kalp. Delme aletleri (mekanik burgu) 0,5 mm duyarlkla okunabilen elik bir cetvel veya verniyeli kumpas. Aletin kaydedici blmne gre dzenlenmi kartlar Deiik kapasitelerde, kalibre edilmi yaylar. Genellikle 1 cm lik bir boy deiimi

iin 2 kg, 10 kg ve 20 kg lik ykler gerektiren drt adet yay yeterlidir Elekler: 5 ve 20 mm lik elekler Silindirik metal kalp: ap 15,2 cm ykseklii 12,7 cm taban ve st plaka 5 cm

yksekliinde takp karlabilen yaka

Metal disk ve sap: Numunenin statik sktrlmas iin 15 cm apnda ve 5cmkalnlnda 3 metal disk, disklere vidalanabilen bir sap. Metal piston: Kesit alan 19,35 cm, uzunluu 25 cm olan silindirik piston Deney srasnda uygulanacak yk piston aracl ile zemine aktaran bir makine.

Bu makinenin yk len bir aygt olmas ve yk denetlenebilen bir hzlavermesi gerekir.

Arlk: ap 5,24-5,4 cm, d ap 14,60-14,92 cm ve her birinin arl 2,27kg olan halka biiminde 3 arlk

Metal tokmak: 5,1 cm apnda dairesel taban olan 4,5 kg arlnda, tokmansert d 45,8 cm ye kadar ayarlanabilmelidir.

Basn aleti: Statik sktrma iin en az 50 cm2 alanndaki iki yatay plakas

arasnda en az 30 cm lik bir aralk bulunan ve 25000 kg kapasiteli Elek sarsma makinesi (art deil)

2.1.3. Elektronik Aletler

Su muhtevas bulmaya yarayan aletler. Etv Desikatr (soutucu)

2.1.4. Hassas Duyarll Olan Aletler

0,5 gr duyarlkta terazi.

2.1.5. zel Temizlik ve Bakm Gerektiren Alet ve Cihazlar

Tanabilir basn aleti: Bu alet, elle evrilebilen sonsuz vida ve kalibre edilmiyay vastasyla 38 mm apnda parlatlm metalden iki dz disk arasnayerletirilen numuneye basn tatbik edebilen bir alettir. Bu alette, numuneyeuygulanan yk ve numunenin bu yk altndaki skma miktar, otografik olarakzel bir kart zerine kaydedilir. (ekil:1.1, 1.2)

Burulma momenti lme aleti: Bu aygtn yerden ykseklii ayarlanabilmeli veaygt istenilen durumda uzatma ubuklarna kenetlenebilmelidir. Aygt 0-7 kgmarasndaki burulma momentlerine %1 duyarlkta lebilmelidir.


27/35

23

Kanatl kesici: Yksek nitelikte paslanmaz elikten yaplm (arazi sondasnn

ap ve ykseklii ise 10-20 cm kadard

r.) Uzatma ubuklar: Boylar 90 cm dolaynda ve eksenel kuvvetlere dayanabile-ceksalamlkta olmaldr.

Yatak; Sondaj borusu iinde ubuklarn tam ortadan gemesini salayacaknitelikte,

Mikrometre: Piston penetrasyonunun llmesini ve penetrasyon hznn denet-lenebilmesini salayacak 0,01 mm blntl 25 mm kapasiteli gstergelidir

2.2. Kaba Temizlik Bilgisi

Deney aletlerinin zerinde kalan amur, ya, su, kum vs. kalntlar temizlenir veya

spatula ile kaznr. Ancak bu esnada alete zarar vermemek gerekir. Kaba temizlik genellikleel aletleri ile mekanik aletler zerinde yaplr.

2.3. Ykama Bilgisi

Gerektiinde baz aletlerin ykanarak temizlenmesi gerekmektedir. Genellikle elaletleri ve mekanik aletler ykanarak temizlenir. Ykanacak alet bir kap ierisineyerletirildikten sonra temiz su ile ykanmaldr. (iilebilir su)

2.4. Silme Bilgisi

Deneylerde kullanlan btn aletler silinebilir. Ancak zellikle elektronik, hassaduyarl bulunan ve zel temizlik ve bakm isteyen aletlere dikkat etmek gerekir. Silmeilemi el ve mekanik aletlerin ykanmasndan sonra kesinlikle yaplmaldr. Aksi taktirdegeneli metal olan bu aletler abuk korozyona urar ve paslanarak aletlerin ypranmasnsalar.

Silme ilemi iin havlu veya buna benzer bezler yada gderi paras kullanlmaldr.Aletlerin zerinde su zerreciklerinin kalmamasna zen gsterilmelidir.

2.5. Yalama Bilgisi

Ykama ve silme ilemlerinden sonra aletlerin yalanmas gerekmektedir. Buradaama aletlerin korozyona uramamas ve uzun yllar kullanlmasn salamaktr. Aynzamanda baz aletlerin eklem yerlerinin periyodik olarak yalanmas gereklidir.

Yalama ileminde genellikle ince makine ya kullanlr. Baz durumlarda mazottaaletlerin yalanmasnda kullanlr.

2.6. Koruma Bilgisi

Deneyde kullanlan btn aletlerin iyi kullanlmas ve gerekli bakmlarnn yaplmasgerekmektedir. Ancak zel ve elektronik aletlerin iyi korunmas gerekir. Bunlar hassas

aletler olduklarndan dolay abuk bozulup ayarlar deiebilir.


28/35

24

Aletleri iyi koruyabilmek iin deneylerde ilem sralarna da uymak gerekir. zellikle

laboratuar d

nda yap

lacak deneylerde aletlerin ta

mas

na zen gsterilmelidir. Alet bak

mve tama ynetmelii veya kurallarna uymak gerekmektedir.

Genel olarak deneylerde kullanlan aletler zel ve hassas olduklar iin kullanrkenok dikkat etmek gerekir.

2.7. Alet Ayarlarnn Kontrol

2.7.1. El Aletlerinin Bakm

Deney el aletlerinin bakm yukarda ki bilgiler nda yaplr. Burada en nemli

nokta, deney bittikten hemen sonra bu ilemlerin hemen yaplmas gerekir. Ksaca zetlersekkaba temizlikten sonra ykama ilemi yaplr. Ykamas biten aletler silinip yalanr velaboratuar da gerekli yerlere yerletirilir.

Burada laboratuar artlar da nem tamaktadr. Ortamn belli bir scaklkta verutubetsiz olmas aletlerin mr asndan nemlidir.

2.7.2. Aletlerin Kalibre Edilmesi ve Kurulmas

Serbest basn deneyi iin;

Basn aletine zeminin dayanmna en iyi uyaca tahmin edilen bir yay taklr. zel ereveye yeni bir kart geirilir. Deney numunesi alt disk zerine oturtulur, kol elle evrilmek suretiyle st disk

numune ile temas haline getirilir. Gerekli ayarlamalar yardmyla kaydedici kalem, kartn sfr deformasyon ekseni

zerine getirilir ve sfr yke tekabl eden balama noktas iaretlenir.

Arazide kayma dayanmnn kanatl kesici ile saptanmas deneyi iin ;

Burulma momenti lme aygt, en stteki ubuun zerine geirilip istenilenykseklie ayarlanr ve bu ubua kenetlenir. Aletin taban yere salam bir biimde saptanr.lme gstergesi, aletteki boluklar alndktan sonra, sfra getirilir.

Bundan sonra kanatl kesici, zemin kesilene dein dndrlr. Deney boyuncaubuklar dndrme hz saniyede 0,1- 0,2 (dakikada 6-12) snrlar arasnda olmaldr.Gstergenin maksimum deeri, zemini kesmek iin gerekli burulma momentini verir.

Standart proctor deneyi iin;

Penetrometre bir platform zerinde uygulanan ortalama yk llmek suretiyle kalibreedilebilir. Penetrometrenin ucuna ine taklarak el ile platformun zerine saniyede in (10mm) basn uygulayacak ekilde bastrlr. Bu ilem penetrometrenin leinde bulunanizgilerin tamamn toplayacakekilde yaplr. Penetrometre leinden yaplan okuma ile


29/35

25

platform leinden yaplan okuma arasnda herhangi bir farkllk varsa bu fark 1 kg

gememelidir. Bu kalibrasyonu daha kolay yapabilmek iin 1 in

2

(645 mm

2

) lik inekullanlmas tavsiye edilir. Proctor penetrometresinde kullanlan ular aadaki tablodagrlmektedir. [ASTM D1558]

En kesit alan(n2 ) 1 1/3 1/5 1/10 1/20 1/30 1/40(cm2) 6,45 4,84 3,23 2,15 1,29 0,65 0,32 0,22 0,16U ap(n2 ) 1,124 0,976 0,795 0,651 0,505 0,357 0,252 0,206 0,178(cm2) 28,55 24,79 20,22 16,54 12,83 9,07 6,40 5,23 4,52

Tablo:2.1: Proctor penetrometresinde kullan

lan ular

2.7.3. Gnlk Bakmlar

Deneylerde kullanlan aletlerin gnlk bakm gerektirenleri olabilir. Bunlarnyaplmas gerekmektedir. Bu aletler el aletleri, mekanik aletler veya elektronik aletlerolabilir. Deney aletleri belli bir sre kullanlmayabilir veya az kullanlabilir. Zamanlaaletlerdeki korozyonu ve sistem bozukluklarn nlemek iin gerekli grldnde gnlk

bakmlar yaplr.Gnlk bakmlarda aletin retici firmasnn nerdii kurallara zen gsterilmelidir.

2.7.4. Periyodik Bakmlar

Deneylerde kullanlan aletler ister sk kullanlsn ister aralklarla kullanlsn periyodikbakmlarnn mutlaka yaplmas gerekmektedir. Periyodik bakmlar kullanlan aletlerinmrn uzatt gibi zamanla meydana gelebilecek kalibrasyon bozukluklarn giderir.Elektronik aletlerde daha zor tamirat gerektiren onarmlar engeller.

Periyodik bakmlar laboratuar ortamnda teknisyenler tarafndan yaplr. Buradagzlem yaplarak aletlerin kontrol yaplabildii gibi baz basit denemelerle birok mekanikve elektronik aletin periyodik bakm yaplabilir.

Periyodik bakmlarda aletin retici firmasnn nerdii kurallara zen gsterilmelidir.

2.7.5. Teknik Servis Bakmlar

Deneylerde kullanlan aletlerin belli zaman aralklarnda servis bakmlarnn yaplmasgerekmektedir. zellikle mekanik, elektronik ve zel bakm isteyen aletlerin servis

bakmlarnn tam olarak yaplmas gerekmektedir.

Servis aralklarnn retici firmann kullanma klavuzunda bulunmaldr. Not: Btn bu bakmlarn (gnlk, periyodik ve servis) zamannda yaplmas ve

gerekli bakm karnelerinin dzenli olarak tutulmas gerekmektedir. Bu karnelerde aletin veyacihazn ismi, en son hangi ite kullanld, en son yaplan gnlk, periyodik ve servis

bakmlarnn tarihleri ve kim tarafndan yapld gibi bilgiler bulunmaldr.


30/35

26

DEERLENDRME LEAada hazrlanan deerlendirme leine gre kendinizin yada arkadanzn yaptalmay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet/hayr seeneklerinden uygunolan kutucua iaretleyiniz.

PERFORMANS TEST

Dersinad


rencinin

AmaAra-gere bakm ve onarmn kuralnauygun yapabilecektir.

Ad soyad

Konu Ara-gere bak

m ve onar

m

n

kural

nauygun yapmak. Snf No

GZLENECEK DAVRANILAR Evet Hayr

1 Deneylerde kullanlan ara-gereleri topladnz m?

2 El aletlerini topladnz m?

3 Mekanik aralar topladnz m?

4 Elektronik aletleri topladnz m?

5 Hassa duyarl olan aletleri topladnz m?

6 zel temizlik ve bakm gerektiren aletleri topladnz m?

7Deneylerde kullanlan aletlerin kaba temizliine dikkat ettinizmi?

8 Deneylerde kullanlan aletlerin ykanmasna dikkat ettiniz mi?

9 Deneylerde kullanlan aletlerin silinmesine dikkat ettiniz mi?

10Deneylerde kullanlan aletlerin yalanmasna dikkat ettinizmi?

11Deneylerde kullanlan aletlerin korunmasna dikkat ettinizmi?

12Deneylerde kullanlan el aletlerinin bakmna dikkat ettiniz

mi?13

Deneylerde kullanlan aletlerin kalibrasyonuna vekurulmasna dikkat ettiniz mi?

14 Deneylerde kullanlan aletlerin gnlk bakmn yaptnz m?

15Deneylerde kullanlan aletlerin periyodik bakmn yaptnzm?

16Deneylerde kullanlan aletlerin bakmlarn zamanndayaptnz m? Yaptrdnz m?

17Deneylerde kullanlan aletlerin bakm karnelerini tuttunuzmu?

Bu deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederekeksikliklerinizi tamamlaynz.

DEERLENDRME LE


31/35

27

LME VE DEERLENDRMEBu faaliyet kapsamnda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplayarak

belirleyeceksiniz.

Doru Yanl

1. Deneylerden sonra kullanlan aletleri toplamak gerekir.

2. Toplanan deney aletlerine bakm yapmadan laboratuarda yerlerinedzenli olarak yerletirmek gerekir.

3. Btn deney aletlerinin karnelerini dzenli olarak tutmakgerekmektedir.

4. Deneylerde kullanlan aletlerin belli zaman aralklarnda servisbakmlarnn yaplmas gerekmektedir.

5. Periyodik bakmlar kullanlan aletlerin mrn uzatt gibizamanla meydana gelebilecek kalibrasyon bozukluklarn giderir.Elektronik aletlerde daha zor tamirat gerektiren onarmlarengeller.

6. Laboratuarartlar nem tamamaktadr. Ortamn belli bir

s

cakl

kta ve rutubetsiz olmas

aletlerin mr a

s

ndan nemlideildir.7. Ykama ve silme ilemlerinden sonra aletlerin yalanmas

gerekmektedir. Burada ama aletlerin korozyona uramamas veuzun yllar kullanlmasn salamaktr.

8. Deneylerde kullanlan btn aletler silinebilir. Ancak zellikleelektronik, hassa duyarl bulunan ve zel temizlik ve bakmisteyen aletlere dikkat etmek gerekir

9. Gerektiinde baz aletlerin ykanarak temizlenmesi gerekmektedir.Genellikle el aletleri ve mekanik aletler ykanaraktemizlenir.Ykama suyu olarak her trl su kullanlabilir.

10. Periyodik bakmlar laboratuar ortamnda teknisyenler tarafndanyaplr. Burada gzlem yaplarak aletlerin kontrol yaplabildiigibi baz basit denemelerle birok mekanik ve elektronik aletin

periyodik bakm yaplabilir.

LME VE DEERLENDRME


32/35

28

MODL DEERLENDRME

1. Zeminlerde basn dayanmnn laboratuarda hangi deney ve aletlerle yapldnaratrnz

2. Zemin deneylerinde kullanlan btn ara-gerelerin bakm ve onarmlar hakknda bilgi toplaynz. rnek bir bakm onarm karnesi dzenleyiniz. (Bilgisayar ortamndaolabilir.) hazrladnz karneyi (tablo) snfta arkadalarnzla karlatrnz.

DEERLENDRME LE

retmeniniz, modldeki faaliyetleriniz ve arat

rma al

malar

n

z sonundakazandnz bilgi ve becerilerinizi lme aralaryla lerek modl le ilgili durumunuzudeerlendirecek ve sonucunu size bildirecektir.

PERFORMANS TEST

Dersinad


rencinin

AmaZeminlerin dayanm deneylerini kuralnauygun yapabilecektir.

Ad soyad

KonuZeminlerin dayanm deneylerini kuralnauygun yapmak

Snf No

GZLENECEK DAVRANILAR EVET HAYIR

1Deney iin kullanlacak ara-gereleri nceden hazrladnzm?

2 Deney numunesini almak iin sondaj delii atnz m?

3 Numuneyi usulne uygun alp yalttnz m?

4 Deney aletinin ayarlarn yaptnz m?

5 Numuneye basn uyguladnz m?

6 Numune boy deiim orann lerek tespit ettiniz mi?7

Numunenin su ieriini bulmak iin numune (alttan ve stten)aldnz m?

8 Usulne uygun su ieriini belirlediniz mi?

9Deney bittikten sonra kullanlan ara-gere temizliiniyaptnz m?

10Deney bittikten sonra hesaplamalar ve deney raporunuhazrladnz m?

11 Deneylerde kullanlan ara-gereleri topladnz m?

12 El aletlerini topladnz m?

MODL DEERLENDRME


33/35

29

13 Mekanik aralar topladnz m?

14 Elektronik aletleri topladnz m?

15 Hassa duyarl olan aletleri topladnz m?

16 zel temizlik ve bakm gerektiren aletleri topladnz m?

17Deneylerde kullanlan aletlerin kaba temizliine dikkat ettinizmi?

18Deneylerde kullanlan aletlerin ykanmasna dikkat ettinizmi?

19 Deneylerde kullanlan aletlerin silinmesine dikkat ettiniz mi?

20 Deneylerde kullanlan aletlerin yalanmasna dikkat ettinizmi?

21Deneylerde kullanlan aletlerin korunmasna dikkat ettinizmi?

22Deneylerde kullanlan el aletlerinin bakmna dikkat ettinizmi?

23Deneylerde kullanlan aletlerin kalibrasyonuna vekurulmasna dikkat ettiniz mi?

24 Deneylerde kullanlan aletlerin gnlk bakmn yaptnz m?

25Deneylerde kullanlan aletlerin periyodik bakmn yaptnz

m

?26

Deneylerde kullanlan aletlerin bakmlarn zamanndayaptnz m? Yaptrdnz m?

27Deneylerde kullanlan aletlerin bakm karnelerini tuttunuzmu?

Performans testi deerlendirmesi sonucunda eksik olduunuz konular yeniden tekrarederek eksik bilgilerinizi tamamlaynz. Kendinizi yeterli gryorsanz bir sonraki modle

gemek iin retmeninize bavurunuz


34/35

30

CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI

1 D2 D3 Y4 D5 D6 D7 Y8 D9 D10 D11 D12 Y

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI

1 D2 Y

3 D4 D5 D6 Y7 D8 D9 Y10 D

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerekdeerlendiriniz Eksik olduunuz konulara dnerek tekrarlaynz. Tm sorular doruyantladysanz dier faaliyete geiniz.

CEVAP ANAHTARLARI


35/35

zemİn deneylerİ 5

Documents