zeİtgeİst yol almak altyazi tam metİn

8/7/2019 ZETGEST YOL ALMAK ALTYAZI TAM METN

1/374

BU METN ZETEGEST YOL ALMAK FLMNN ALTYAZISIDIR

ryen bir toplumda sanateer drst ise,

rmeyi yanstmaldr.Eer sosyal ilevi sayesindeinanc krmak istiyorsasanat dnyann deitirilebilirolduunu gstermek zorundadrve deiime yardm etmelidir.Ernst Fischer

hkmet zerindekilmcl isyanlarborlarn demeykmllnden kanma planbu yzden isizlikgiderek artyor

ve daha da artmal kisiz daha da fazlarne ulaabilesinizbtn hepsi borlanlm paradrve bu bor baka lkelerindenbankalarndan alndP-A-R-A kullanl birkiisel kredi eklinde

...tat veren filtreli birsigara rettiler ve ben...krkbe malt ikisi lgn msn!.....ABD ran' bombalamay planlyor


2/374

...Amerika ran'daki terrsaldrlarna destek salyor

Bykannem mthi bir insand.Bana Monopoly oynamay retmiti.Oyunun adnn "edinmek"olduunu anlamt.Biriktirebildii her eyibiriktirir venihayetinde oyun

tahtasnn hakimi olurdu.Ardndan bana hep ayn eyi sylerdi.Bana bakar ve yle sylerdi:"Bir gn bu oyunuoynamay reneceksin."Bir yaz, neredeyse her gn,her saat Monopoly oynadmve o yaz oyunu oynamay rendim.

Anlamtm ki kazanmann tek yolu"edinmeye" olankoulsuz ballkt.Anlamtm ki para ve mevkiilersizin skorunuzuartrmaya yaryordu.O yazn sonundaartk bykannemdendaha acmaszdm.Eer oyunu kazanmam gerekiyorsa,kurallarn etrafndan dolanmaya hazrdmO yln sonbaharndabykannemle oturduk ve oynadk.Sahip olduu her eyi elinden aldm.Onu, son dolarn verip mutlak


3/374

yenilgi ile ayrlrken izledim.Ardndan, bana reteceibir ey daha vard.Sonra dedi ki:

"imdi tamam kutuya geri dndler.Btn o evler ve oteller.Btn demiryollarve kamu irketleriBtn o gayrmenkullerve o harikulade paralarHepsi kutuya dndler.Zaten hibiri gerekte senin deildi.

Bir sreliineolayn bysne kapldn.Ama sen oyunun bana oturmandanok nce de buradaydlarve sen gittikten sonra daburada olacaklar - oyuncular gelir, geer.Evler ve arabalarunvanlar ve kyafetler

hatta vcudun bile."Gerek u ki, elde ettiim,tkettiim, biriktirdiim her eygn gelip kutuya geri dnecekve ben her eyimi kaybedeceim.Kendinize sormanz gereken sorunihai terfinizi aldnz zamannihai alveriiniziyaptnz zamanmkemmel evinizi satnaldnz zamanbirikim yapp maddigvencenizi saladnz zamanve baar merdivenlerininbasamaklarna trmanp


4/374

gelebileceiniz en ykseknoktaya geldiinizdeheyecannz da kaybolurkaybolacaktr

peki ya sonra ne olacak?Yolun sonunu grebilmek iindaha ne kadar abasarf etmek zorundasnz?Eminim anlyorsunuzdurhibir zaman yeterli olmayacak.yleyse kendinize usoruyu sormak zorundasnz:

nemli olan nedir?

Onlar gzel!

Onlar zengin!

Onlar mark!

Amerika'nn numaral ovu geri dnd!Gentle Machine Productions Sunar:

Bir Peter Joseph Filmi

Ben New York'da byyengen bir delikanl ikenbayraa ballkyemini etmeyi reddettim.Tabii ki Mdr'n odasna gnderildimve Mdr bana "Neden ballkyemini etmek istemiyorsun?" diye sordu."Herkes ediyor!""Bir zamanlar herkes dnyann


5/374

dz olduuna inanyorduama bu dnyay dz yapmyor." dedimve devam ettim: "Bugn Amerika,sahip olduu her eyi

dier kltrleredier milletlere borluve ben ballk yemininidnyayave stnde yaayanherkese etmeyi yelerim." dedim.Sylememe bile gerek yok,ok gemeden

okulu tamamen braktmve yatak odamda birlaboratuvar kurdum.Orada bilimi ve doayrenmeye baladm.Sonra fark ettim kievren yasalarla ynetiliyorve insanolu

toplumla birliktebu yasalardan bamsz deil di.Derken, imdilerde "Byk Buhran"olarak adlandrdmzbindokuzyzyirmidokuz krizi geldi, att.Btn fabrikalar bo bo dururkenmilyonlarca insann nedenisiz, evsiz ve a kaldnanlamakta zorlandm.Kaynaklar deimemiti.te o zaman fark ettim kiekonomi oyununun kurallardoas gerei hkmszd.Ksa bir sre sonra,bir sr ulusun


6/374

birbirlerini sistematikolarak yok etmek iinsraya girdiiII. Dnya Sava balad.

Daha sonra bir hesap yaptm;btn bu ykmve sava iin boaharcanan kaynaklar, aslndagezegen zerindekitm insani ihtiyalarrahat rahat karlayabilirdi.O zamandan beri insanolunun

kendi neslinin tkeniinezemin hazrlayna tank oldum.Son derece deerli vesnrl kaynaklarnkr etme amal veserbest piyasa adnasrekli olarak heba edilmesinive yok edilmesini izledim.

Toplumun, toplumsaldeerlerinin, materyalizminve bilinsiz tketimintemelini oluturduubir yapmacklk seviyesinedrldn izledim.Parasal glerinszde zgr toplumlarnpolitik yapsn kontroletmesine tank oldum.imdi doksandrt yandaymve korkarm ki dnce yapmyetmibe yl ncesiyletam olarak ayn.Bu samalk artk sona ermeli.


7/374

[ZEITGEIST]

[ZEITGEIST: YOL ALMAK]

"Kendini adam, bilinli,kk bir grup vatandandnyay deitirebileceindenasla phe etmeyiniz.

Aslna bakarsanz, imdiye kadarbunu baarm olan yalnzca onlardr.- Margaret Mead"

Blm I: nsan Doas

Bir bilim insansnz diyelimve eitiminiz sresince biryerlerde zihninize kaznankanlmaz bir doutan myoksa eitimden mi kyaslamas varve bu dnce aklnzda enazndan Coca-Cola m Pepsi miveya Yunanllar m Truvallar mdnceleriyle birlikte yer alyor.Peki doutan m? Yoksa eitimden mi?Bu, davranlarmza etkieden faktrleri sorgulayanar basitletirilmi


8/374

bir bak as.Herhangi bir hcreninbir enerji kriziylenasl ba ettiinden tutun da

bizi biz yapan en bireyselkarakter zelliklerimize kadarher eye etki eder.Ulatnz sonu,bu tamamen yanl ikilembtn nedensellik ilikisininen temelinde belirleyici olarakdoa etrafnda yaplanmtr.

Yaam DNA'dr ve ifrelerin ifresive kutsal kase, ve her eyonun tarafndan ynlendiriliryada br taraftan, ok dahasosyal bilimsel bir yaklam olanbizler 'sosyal organizmalarz'biyoloji mantarlar iindir.nsanlar biyolojik deildir

ve akas ikigr de anlamszdr.Bunun yerine greceinizbiyolojinin evre balam dndanasl altn anlamannimkansz olduudur.

[Kaltmsal]

u ana dek ortaya atlmve yaygnlam en lgncave muhtemelen entehlikeli kavramlardan biri:"Bu davran kaltsaldr."Peki bunun anlam nedir?


9/374

Eer modern biyolojibiliyorsanz, her anlamdaincelikle dnlmsamalklar btndr.

Ancak ou insan iin bununheyecan verici anlambiyoloji ve genetik bilimitek bir kkte toplayanbelirleyici bir bak asdr.Genler deitirilemezgenler kanlmaz eylerdirve onlar onarmaya alrken

kaynaklarnharcayamadnz gibigelitirmeyealrken de toplumsalkuvvet kullanmamanz gerekir. nkbu kanlmazdr ve deitirilemezve dpedz samalktr.[Hastalk]

ADHD (Dikkat eksiklii veHiperaktivite Bozukluu)izofreni gibi hastalklarngenetik olduudncesi yaygndr.Gerekse bunun tam tersidir.Hibir ey genetikolarak programlanmamtr.Gerekten genetik olduu saptanmhastalklarn saysbir elin parmaklarn gemezve toplumda son dereceseyrek olarak karmza karlar.En karmak koullarn


10/374

genetik bir bileenbarndran bir eilimi olabilirancak eilim ncedenbelirleme ile ayn ey deildir.

Hastalklarn kaynangenetik kaltmda bulma araydaha fikir ortaya bileatlmadan baarszla mahkmdu.nk ou hastalkkaltmsal deildir.Kalp hastal,kanserler, feller

romatizmal sorunlar,baklk sistemi sorunlarnn ouakl sal sorunlar,bamllklarBunlarn hibiri kaltmsal deildir.rnein meme kanserinde,hasta olan her kadndansadece yedisi

hastaln genlerini tar.doksan' tamazve bu genleritayan yz kadnn datamam kanser olacak deildir.[Davran]Genler evremizden bamsz olarakbelirli bir ekildedavranmamz salayan eyler deildir.Genler, evremize tepki verebilmemiziin bize eitli yollar sunar.Hatta grne baklrsa,ocukluun erken safhalarndakibir takm etkenlerve yetitirilme tarz


11/374

genlerin da vurumunu etkiler veaslnda baz genleri etkin klpbazlarn devre d brakaraksizi ba etmeniz gereken dnyaya

uyum salayacak farklbir geliim yoluna koyar.

rnek olarakMontrealde intihar kurbanlarylayaplan bir almadakurbanlarn beyinotopsileri incelendi

ve ortaya kan o ki,eer bir intihar maduru(ki bunlar genelliklegen yataki yetikinlerdir)ocukluunda istismaramaruz kaldysa, bu o kiininbeyninde genetik birdeiime yol ayor

bu deiim istismara uramaminsanlarn beyninde grlmyor.Bu bir epigenetik etkidir.epi zerine demektir, yanigenetik zerine etki dediimiz eybelli genlerin ekinlemesi veya devre dbraklmasna yol aan evresel bir olaydr.Yeni Zelanda'nn Dunedin adlkasabasnda da bir alma yapld.Bu almadabir ka bin ahsdoumlarndan yirmiliyalarna kadar incelendi.Bulduklar, iddetuygulamaya meyilli olmakla


12/374

bir bakma ilgisi bulunanbir genetik mutasyonyani anormal bir gendifakat bu genin

taycsnn ayn zamandaocukken ar istismara maruzkalm olmas gerekiyordu.Dier bir deyile,bu geni tayan biriocukken istismaredilmedii srecedier insanlara gre daha

fazla iddet yanls olmayacakbilakis normalgenli insanlara gredaha az iddet yanls olacaktr.Genlerin tek belirleyicifaktr olmadna dairok gzel baka bir rnek daha var.lgi ekici bir teknik sayesinde

bir fareden belirlibir geni alpo farenin ve soyundan gelenlerino geni tamamalarn salayabilirsinizO geni kap dar etmi olursunuz.Yani bir gen var diyelimrenme ve hafzayla alakalbir proteini kodlayanve siz bu "harika gsteri"ile bu geni"kap dar" ederseniz,artk elinizdeeskisi kadar iyi renemeyenbir fare var demektir."Hah! Zekaya dair genetik bir temel!"


13/374

Medya tarafndan her trlele alnan ve ekitirilenbu nemli alma hakkndadaha az dikkate alnan ise

genetik adan zayflatlmo fareleri alpkafesteki sradanlaboratuvar faresine greok daha zenginletirilmi,tevik edici bir ortamda yetitirdiinizde

fareler o eksikliintamamen stesinden gelmektedir.

Yani, biri modern anlamda

"hah, bu davran genetiktir"diyorsa

sanki bu geerlibir tabirmi gibi

sylediiniz ey udur:


14/374

Bu organizmann evreyeverdii tepkilerde

genetik etkenlerin dekatks vardr;

genler, organizmalarn

belirli evreselsorunlarla ba etmesindeki

hazrlanma aamasnatesir edebilir.

Biliyorsunuz, ou insannaklndaki dnce bu deil

ve bu konuda fazla"nutuk eken" olmamak gerek


15/374

lakin eskinin "bu genetiktir"

anlay ile devam etmek

"rk slah" tarihive buna benzer eylere

ok uzak deildir.

Bu, yaygn ve potansiyel olarak da

epey tehlikeli bir hata.

iddetin biyolojik olarak

aklanmasnn nedenlerinden biri

bu hipotezin potansiyelbir tehlike olmasnn sebebi


16/374

sadece insanlar yanl

ynlendirmesi deil

gerekten zararverebilecek olmasdr

nk buna inandnztakdirde kolaylkla

"bu konuda bizim yapabileceimiz

bir ey yok" diyebilirsiniz.

nsanlar iddete ynelten yatknl

deitirebilmek iinyapabileceimiz tek ey;


17/374

onlar cezalandrmaktr;kilit altnda tutmak

veya idam etmek.

Ama insanlar iddeteyneltebilecek olan

sosyal evreyi veya sosyal artlar

deitirmek adnaendielenmemize gerek yok

nk "bu son derece anlamsz".

Genetik iddialar bizegemi ve gnmzdeki

tarihsel ve sosyal faktrlerigz ard etme lksn kazandrr


18/374

ve New Yorker yazar

Louis Menand'n

kurnazca dedii gibi:

"Her ey genlerde sakldrbu sz dnyann

her naslsa, olduu gibi

devam etmesi gerektiinin bir tarifidir.

Bir insan dnyann en zgr

ve refah dzeyi enyksek lkesinde yaarken

neden mutsuz hisseder


19/374

veya anti-sosyal bir tavr sergiler?

Sebep sistem olamaz.

Kablolarn bir yerlerindetemasszlk olmal."

Durumu ok gzelkamufle eden bir yntem bu.

yleyse, genetik iddialar gerekte

altta yatan birokskntl tutumu

rtmeye yarayan,

sosyal, ekonomik vesiyasi faktrleri gz ard


20/374

etmemizi salayan bir bahanedir.

[Vaka Analizi: Bamllk]

Bamllklar genelde

uyuturucularla ilgilibir konu olarak dnlr.

Ama daha detayl olarak incelediimde

bamll

ar arzulamaylabalantl geici rahatlama

ve uzun vadedenegatif sonular olan


21/374

kiinin kontrol dnda,

brakmak istedii

veya brakmaya sz verdii

ancak devamn getiremedii

herhangi bir davranolarak aklyorum.

Bunu anladnz zaman ise

sadece uyuturucularlailgili olanlarn dnda

bir ok farkl bamllkeidi olduunu grebilirsiniz.


22/374

koliklik; alveri;

internet; videooyunlarna bamllklar

Bir de g bamll var.G sahibi olup daha fazla

daha fazlasn isteyen,hibir eyle yetinmeyen insanlar.

Daha fazlasna sahip olmak isteyen,

irket satn alan irketler.

Petrole olan bamllk

ya da en azndanpetroln bize salad

zenginlik ve rnlereolan bamllk.


23/374

evre zerindeki negatif

etkilerine bir bakn.

Bu bamllk uruna

iinde yaadmzdnyay yok ediyoruz.

Bu bamllklarn sosyal sonular

Dou Yakas ehirmerkezindeki hastalarmn

kokain veya eroinalkanlklarndan ok daha tahrip edici.

Buna ramen, dllendiriliyorve sayg gryorlar.


24/374

Daha yksek bir kr salayan birttn irketi yneticisi

ok daha byk bir dl kazanyor.

Kanunen veya baka bir ekilde,hibir olumsuz sonula karlamyor.

Hatta birok baka irket kurulunun

sayg duyulan bir yesi.

Ama ttn dumanna balhastalklar, her yl

dnya apnda be buuk milyoninsann lmne sebep oluyor.

Birleik Devletler'de busebepten bir ylda kii lyor.


25/374

Peki bu insanlar neye baml?

Kr etmeye.

yle bir ekilde bamllar ki

hareketlerinin sebepolduu sonular

tamamen inkar ediyorlar.

Ki inkar, bamllarnen tipik zelliidir.

ve bu saygdeerdir.Neye mal olursa

olsun, kra baml olmak,saygdeerdir.


26/374

Yani, toplumumuzda neyin kabuledilebilir ve neyin saygdeer olduu

son derece deikendir

ve grnen o ki,verdii zarar bydke

kra baml olmannsaygdeerlii artmaktadr.

[Hurafe]

Uyuturucularn kendi bana bamllkyaratabileceklerine dair genel bir hurafe vardr.

Gerekte, uyuturucuylaolan sava, eer uyuturucunun

kaynan keserseniz,


27/374

bamllkla baa

kabileceinizfikri zerinedir.

Bamll genianlamda anlayabiliyorsak

hibir eyin kendi banabamllk yapc olmadn grrz.

Hibir madde, hibir uyuturucu

kendi bana bamllk yapmad gibi

hibir davran eklide bamllk yaratmaz.

ou insan, alverikoliednmeden alveri yapabilir.

Herkes yemek bamlsna dnmez.


28/374

Bir kadeh arap imekle

hi kimse alkolik olmaz.

Esas mesele, insanlar hassasyapan eyin ne olduudur

nk, bamll yaratan ey

potansiyel olarakbamllk yapc maddeler veya

davranlar ile hassasbir bireyin karmdr.

Ksaca, bamllkyaratan uyuturucu deil

bireyin belli bir maddeyeya da davrana olan


29/374

hassasiyet sorunudur.

[evre]

Bu durumda, baz insanlarhassas yapan eyin ne olduunu

anlamak istersek

o kiinin yaantsna

bakmamz gerekir.

Bamlln baz genetiknedenlere dayal olduu fikri

gemiten beri sregelenyaygn bir kan olmasna ramen

bilimsel olarak rtlmtr.


30/374

Gerek olan udur ki;

kiiyi hassas yapan

kiinin hayatndayaad olaylardr.

Hayat tecrbeleri sadeceinsanlarn kiiliini ve psikolojik

ihtiyalarnbiimlendirmekle kalmaz

ayn zamanda eitli yollarlakiinin bizzat zekasn da etkiler.

Bu sre daha rahimdeyken balar.

[Doum ncesi]


31/374

Gsterilmitir ki, rnein,

annelerini hamilelikleriboyunca stres altnda tutarsanz,

ocuklarnn,bamllklara yatkn

kiisel zellikleresahip olmas daha olasdr

bunun sebebi ise geliimin

psikolojik ve sosyal evretarafndan ekillenmesindedir.

Dolaysyla, insanolunun biyolojisi,ana rahminde balayan hayat tecrbeleri

tarafndan olduka fazla


32/374

etkilenir ve programlanr.

evre, doumda balamaz.

evre, bir evreniz olur olmaz balar,

bir cenin olarak varolduunuzandan itibaren annenin dolamlar ile

size ulaan tmbilgi akna tabisinizdir.

Hormonlar, besin seviyeleri

Bu durumun nemli bir rnei

"Hollanda Alk K"diye bir eydir.


33/374

'te Naziler Hollanda'yigal ederler

ve bir takm nedenlerle,btn yiyecekleri

alp Almanya'yaynlendirme karar alrlar;

dolaysyla oradaki herkes ay boyunca alk iinde kalr,

onbinlerce insan alktanlecek duruma gelir.

Hollanda Alk K'nnetkisi ise udur:

Siz bu alk sresince, veya altaylktan fazla bir cenin olsaydnz


34/374

vcudunuz bu zaman boyuncaok esiz bir ey "renirdi".

Bilindii gibi hamileliinikinci ve nc aamalarnda bnyeniz

evre hakkndabilgi toplamaya balar:

Oras ne kadartehdit edici bir yerdir?

Ne kadar bolluk var?Annenin dolamlar yoluyla

ne kadar besin alyorum?

Bu zaman sresince alk ekenbir cenin olursan, vcudun yle

programlanr ki, hayat boyu


35/374

vcudundaki eker ve ya

miktarnn azalacandan korkarsn

ve aldn miktarlarntamamn depolarsn.

Eer bir Hollanda Alk Kcenini isen, yarm yzyl sonra

dier tm etkenlerineit olduu halde

yksek kan basnc, obezite,veya metabolik hastalklar

belirtilerine sahip olmaolasln daha fazla olacaktr.

Bu, evre etkisinin hi beklenmeyenbir yerden kendini gstermesidir.


36/374

Hamile hayvanlar, laboratuvar

ortamnda stres altnda tutabilirseniz

greceksinizdir ki yavrularnnyetikin hale geldiklerinde

alkol ve uyuturucu kullanmaeilimleri daha fazla olacaktr.

Anneleri strese sokabilirsiniz, rneinBritanyada yaplan bir aratrmaya gre

hamilelik srasndaistismara uram kadnlarn

doum srasnda plasentalarndaok yksek seviyelerde

stres hormonukortizol tespit edilmi


37/374

ve bu durumun doan ocuklarn

ileride - yalarnda madde bamllnaeilimli olmalarna yol at fark edilmitir.

Yani henz ana rahmindemaruz kalnan stres

ileride her trl ruhsal vezihinsel bozukluklarn hazrlaycsdr.

srailde dekisava srasnda

hamile olan annelerindoan ocuklar

zerinde biraratrma yaplmtr


38/374

Bu kadnlar, doal olarak iddetlistrese maruz kaldklarndan

doan ocuklarda normalinok zerinde izofreni

vakalar tespit edilmitir.

Yani, gnmzde doum ncesietkenlerin insan beyninin geliimine

byk etkilerinin olduunugsteren birok bulgu mevcuttur.

[Bebeklik]

nsann geliimi ve

zellikle insan beyninin geliimi


39/374

ile ilgili en nemli nokta

geliimin byk oranda doumdan sonra ve

evresel koullarnetkisiyle gereklemesidir.

Eer kendimizi doduu ilk gn

komay becerebilenbir tay ile kyaslarsak

ne kadar az gelimi olarakdoduumuzu anlayabiliriz.

Biz bunu becerebilmek iin gereklisinir sistemi koordinasyonuna

denge, kas gc ve grme yetisine


40/374

ancak bir buuk-ikiyanda ulaabiliriz.

Bunun sebebi tay geliimini

ana rahminin gvenliortamnda tamamlyorken

insanlarda geliimin doumdansonra tamamlanyor olmasdr

ve bu basit bir evrimselbir mantkla ilgilidir.

Sebebi ise, bizi insan yapan en nemlizelliimiz olan, n beynimizin bymesidir.

Aslnda bu gelimeye balayan nbeyin

insan rkn yaratan ve


41/374

onu farkl yapan zelliktir.

Ayn zamanda iki ayak zerindeyryebiliriz, kala kemiklerimiz

bunu salamak iindaralr. Yani imdi

hem kala kemiklerimiz daralmhem de kafalarmz bymtr.

Bingo! ite bu yzden prematre

olarak domamz gerekmektedir.

Bu da demek oluyor kibeyin geliimi

hayvanlarda ana rahmindeoluyorken

bizde doumdan sonra


42/374

.. ve ounlukla evrenin

etkisiyle gerekleiyor.

Sinirsel Darwinizm kavramna gre

evreden elverili girdiyi alansinir devreleri ideal ekilde geliirken

alamayanlarngeliimi ya ideal olmaz

yada hi geliemezler.

Doduunda gzleri gayetiyi gren bir ocuu alr

ve onu be yl boyuncakaranlk bir odada tutarsanz


43/374

ocuk hayatnn gerikalan boyunca kr olur

nk grme devreleriningeliimi iin k dalgalar arttr

ve onlar olmadan,

ocuk doduunda

mevcut ve etkin olantemel devreler dahi

krelir ve lr,yeni sinir devreleri de gelimez.

[Hafza]

Yetikin birey davranlarnnekillenmesinde


44/374

ocukluk deneyimlerinemli rol oynar

hatta zellikle de

hatrlanamayan erkenocukluk deneyimleri.

Anlalan o ki,iki trl hafza mevcut:

aleni hafza

hatrlananlardan ibarettir

gerekleri, detaylar,durumlar, olaylar

geri arabildiiniz hafzadr.

Fakat hipokamps adverilen beyindeki yap


45/374

ki bu hatrlanan hafzay

ifreleyen yapdr

bir buuk yana kadargelimeye balamaz bile

ve ok sonrasnakadar da geliimini tamamlamaz.

Neredeyse hi kimseninaylkkenden ncesine dair

bir ey hatrlayamamasnnnedeni budur.

Fakat rtl hafza ad verilen

baka bir tr hafza daha vardr


46/374

ki bu aslnda duygusal bellektir.

Duygusal etkiler ve ocuunbu deneyimlerden kard yorumlar

sinir devrelerieklinde beyne kaznmtr

ve herhangi bir anmsama olmadan

harekete gemeye hazrdr.

Bariz bir rnek vermek gerekirse;

evlat edinilmikiilerde sklkla grlen

hayat boyu reddedilme hissi vardr.


47/374

Evlat edinildiklerini anmsayamazlar.

Douran annedenayrllarn anmsayamazlar

nk bunlar kaytedecek bir ey yoktur.

Fakat, ayr kalmln vereddedilmenin duygusal hatras

derin bir ekildebeyinlerinde gmldr.

Bundan dolay, reddedildiklerinialgladklarnda

dier insanlara gre

bir ret duygusu ve


48/374

byk bir duygusal knt

yaamalar ok daha muhtemeldir.

Bu durum evlat edinilmi

kimselere zg deildir

fakat rtl belleinbir fonksiyonundan tr

ilerinde bir yerdezellikle kuvvetlidir.

Tm aratrmalara ve

kendi deneyimlerime bakarsam

bamllar ve


49/374

ar bamllarn tm

byk lde ocukkenistismar edilmi

veya ciddi duygusalkntler yaamlardr.

Duygusal ve rtl hafzalar

dnyann gvenilir ve yardmsever

olmadna dairdir,bakclara gvenilmi deildi ve

ilikiler kalbini amak iin

yeterince gvenli deildir


50/374

ve bundan dolay tepkileri de

kendilerini,gerek samimi ilikilerden

uzak tutma eiliminde olur.

Onlara yardm etmekisteyen bakclara

doktorlara vedier insanlara gvenmemek

ve genellikle dnyaygvensiz bir yer olarak grrler.

Bu durum kesinlikle armbile yapamadklar olaylarla

alakas olan rtlhafzann bir fonksiyonudur.


51/374

[Dokunmak]

Prematre veya geneldekuvzlerde doan bebekler

eitli cihazlara ve makinelere

haftalar hattaaylarca bal kalrlar.

Gnmzde artk biliniyor ki

bu ocuklara gndeyalnzca dakika dokunulsa

veya srtlar okansa, bu onlarnbeyin geliimlerini hzlandrr.


52/374

Yani insan dokunuugeliim iin arttr ve

aslnda hi dokunulmayanocuklar gerekten lrler.

te bu, insanlar iindokunulmann ne kadar

temel bir ihtiyaolduunun gstergesidir.

Toplumumuzda, ebeveynlereocuklarn kucaklamamalarn

onlara dokunmamalarn,korkudan alayan bebeklere

onlar rahatsz etme korkusuyla

ya da geceleri


53/374

uyumaya alsnlar diye

sarlmamalarn dikteeden talihsiz bir eilim var.

Oysa, ocuun ihtiyactam tersi, kucaklanmaktr

ve bu ocuklar belki de pesettikleri iin tekrar uykuya dalarlar.

Ebeveynlerince terk edilme

korkusuna kar

bir savunma yntemi olarak

beyinleri kendini kapatr.

Ama rtl bellekleri


54/374

dnyann onlarumursamadn hatrlatacaktr.

[ocukluk]

Tm bu farkllklar hayatnerken alarnda ekillenir.

yle ki, ebeveynlerinhayatta karlatklar

zorluk ve de kolaylklaradair aprak deneyimleri

ocuklara aktarlr.

Bu ise; ya ailevi depresyonla

ya da ebeveynlerinzor bir gnn ardndan


55/374

ok yorgun olmalar yznden

ocuklarnasinirlenmeleriyle gerekleir.

Tm bunlarn, gnmzdehakknda ok ey bilinen

ocuk geliimi programclzerinde ok nemli etkileri vardr.

Ancak bu erken duyarllksadece evrimsel bir hata deildir.

Birok farkl yaamtrlerinde de grlmektedir.

Bitkilerin filizlenme aamasnda dahi,gelitikleri evre artlarna


56/374

erken bir uyum sreci vardr.

Fakat, bu uyum insanlarda sosyalilikilerin niteliine baldr.

Bylece, erken yalarda

grdnz ilgi ve efkat,yaadnz atmalar

nasl bir dnyadabyyeceinizin sinyalini verirler.

Bir eyler elde edebilmekiin mcadele etmeniz gereken

kendinizi korumak iinsrekli arkanz kolaan ettiiniz


57/374

bakalarna gvenmemeyi rendiinizbir dnyada m byyorsunuz

ya da, karlkl ilikilere,ortak paylama ve dayanmaya bal

gvenliiniz dier insanlarlakurduunuz gzel ilikilere dayal

empati kurmann nemli olduubir toplumda m byyorsunuz

Bu dnya ok farkl

duygusal ve bilisel geliim gerektirir.

te, erken duyarllk

ailenin iinde yaaddnyadan edindii


58/374

deneyimleri oldukabilinsiz bir ekilde

ocua aktard sistemlealakal bir durumdur.

nl ngiliz ocuk psikiyatristi,DW Winnicott, demitir ki

ocuklukta ters gidebilecekiki temel ey vardr:

Birincisi olmamasgereken eylerin olmas

dieriyse olmasgereken eylerin olmamas.

lk kategoride, kent merkezininBat yakasnda yaayan


59/374

hastalarmn ve pek okbamlnn dramatik olarak

istismar ve terk edilihikayeleri var.

Bunlar olmamas gerekenfakat olmu eyler.

Dier taraftan;her ocuun ihtiyac olan

ama genellikle de gremedikleri

stressiz, uygun, odaklanm

ebeveyn ilgisi var.

stismara uramyorlar.


60/374

hmal edilmiyorlar

travma da yaamyorlar

fakat olmas gereken

onlar yetitirecek duygusalyeterlilikteki ebeveynlerin

olmamas ve bunun nedeni de,toplumumuzda ve

aile ortammzdaki stres.

Psikolog Allan Surer ebeveyninfiziksel olarak var olduu fakat

duygusal olarak var olmadbu gibi durumlara


61/374


62/374

istismara maruz kalmlard ki,ocuk istismar terimini

byle vakalarda kullanacamaklmn ucundan gemezdi.

Toplumumuzdaki ocuklarn

ska grdkleri ahlaksz muamelenin

boyutlarndan hi haberim yoktu.

Grdm en vahi insanlarn kendileri

gemite ou zaman kendi ebeveynleri

veya sosyal ortamlarndaki dierinsanlar tarafnda ldrlmeye allmt


63/374

ya da en yakn akrabalarbaka insanlar tarafndan

ldrlm olan bir aileninsa kalan yeleriydiler.

Buda her eyin birbiri ilebalantl olduunu savunur.

"Teklik okluu, okluk dateklii barndrr" der.

Yani, evresinden soyutlayarakhibir eyi anlayamazsnz.

Bir yaprak, Gne'i, gkyznve tabii ki Dnya'y barndrr.

Artk konu zellikle insan geliimineve tabii ki tm evreye geldiinde


64/374

bunun gerek olduu grlebiliyor.

Bunun iin modern bilimsel terim

insan geliiminin"biyo-psiko-sosyal" doasdr

ve insan biyolojisinin

sosyal ve psikolojik

evreler ile etkileime

olduka bal olduunu syler.

Kaliforniya - Los Angelesniversitesi'nde (UCLA)

psikiyatr ve aratrmacolarak grev yapan Daniel Siegel


65/374

"Kiileraras Nrobiyoloji"

diye bir terim tretti

ve bu terim

sinir sistemimizin ilevlerinin

kiisel ilikilerimize greolduka deitiini ifade ediyor.

lk aamada bakc ebeveynler

ikinci aamada hayatmzanemli etkileri olan kiiler

ve nc aamada tm kltrmz bulunur.

Yani


66/374

kiinin yetitii ve

halen iinde yaad

bylece devam eden

bu yaam dngsn

o kiinin nrolojikilevlerinden ayramazsnz.

Beyniniz geliirken bamlve yardma muhta olduunuz

ksmen dorudur

hatta bu yetikinlikte veyaamnzn sonunda bile geerlidir.


67/374

[Kltr]

nsanlar hemen hemen hertr toplumda yaamlardr.

En eitlikisine kadarAvc - toplayc toplumlar

rnein besin paylamave eya takas konusunda

olduka eitliki grnmekteler.

Kk topluluklarda

akraban olmasa bile

hayatn boyunca tandnzyiyecek arama ve


68/374

biraz da avclkla

hayatn srdren insanlar;

eitli gruplar arasnda

byk bir akclnbulunduu bir dnyada;

maddeci kltrn

btn algy ele geirmedii bir dnyada

nsanlar, insanslk tarihininbyk bir ounluunu byle geirmilerdir.

Tabii doal olarak,bu ok farkl bir dnyaya yol aar.


69/374

Bunlarn sonularndan birisi,ok daha az iddettir.

Organize grup iddeti insanlk tarihinin

bugnnde ortaya km deildir

ve bu olduka aikardr.

Peki nerede hata yaptk?

iddet evrensel deildir.

nsan rkna simetrikolarak blnmemitir.

Farkl toplumlarda iddetin miktarok byk deiiklik gstermektedir.


70/374

Hemen hemen hi iddetinolmad toplumlar da vardr

kendi kendileriniyok eden toplumlar da.

Mesela anabaptistlerde

(vaftizi yetikinlikte yaplan)

ok kat pasifist olan

Amishler, Mennonitler,Hutteriteler gibi mezhepler vardr.

Bu gruplardan Hutteritelerde

kaytlara geen cinayet yoktur.

nsanlarn askere alnd


71/374

II. Dnya Sava gibibyk savalar sresince

orduya hizmettebulunmay reddetmilerdi.

Orduya hizmet etmektense hapsegirmeyi tercih ederlerdi.

srail'de, Kibbutz'larda

iddet orano kadar dktr ki

ceza mahkemeleri su ileyen

iddet faillerini sklkla

iddet iermeyen bir


72/374

hayat yaamay renmeleri iin

Kibbutz'lardayaamaya gnderirler.

nk oradaki insanlarnyaam tarz budur.

Yani, toplum tarafndanfazlasyla ekillendiriliriz.

Toplumlarmz daha geni

anlamda bizim teolojik

metafiziksel, szel vb.etkilerimizi ierir.

Toplumlarmz; hayatntemelde gnah ya da gzellik

zerine olduunu


73/374

dnsek de dnmesek de

lmden sonraki yaam,hayatmz yaama biimimizle

ilgili bir bedel tasa da tamasa da,ya da bundan bamsz bile olsa; bizi ekillendirir.

Geni bir bak asyla,farkl byk toplumlar

bireyci ya da kolektivist

olarak adlandrlabilirler

ve bu toplumlardanok farkl insanlar ile

ok farkl zihniyetlerelde edersiniz ve

tahminim bu toplumlardan


74/374

farkl beyinlerin ortaya kacadr.

Bizler Amerika'da en bireycitoplumlardan birindeyiz

ve kapitalist sistemsizlerin potansiyel piramidin

stlerine doruilerlemenize izin verir.

Bu durum ise, daha az gvenlik

snrlar olumasna sebep olur.

Tanm gerei, bir toplumne kadar katmanlamsa

o kadar az denginiz,o kadar az eitiniz

ve karlkl ilikiniz olur.


75/374


76/374

Bildiiniz gibi, belli bir seviyede

doamzn z

doamz tarafndanzellikle kstlanmaz.

Dnyaya geldiimizde

dier btn trlerden dahafazla sosyal eitliliimiz vardr.

Daha fazla inan sistemi,aile kurumu trleri

ve ocuk yetitirme yntemleri.

Sahip olduumuz eitlilikkapasitesi olaanstdr.


77/374

Rekabeti temel alan

ve gerekte, sklklaacmasz bir ekilde bir insann

dier bir insan

smrmesine dayal bir toplum.

Baka insanlarnsorunlarndan kar salama

ve genellikle karsalama amacyla

zellikle sorun yaratmay

hakim ideolojigenellikle mazur grr


78/374

ve bunu insan doasnn en temelve deimez zelliklerine balar.

Yani toplumumuzdaki hurafe

insanlarn doutan rekabeti

doutan bireyci vedoutan bencil olduu ynndedir.

Gerek ise tamamen zt yndedir.

nsan olarak belirliihtiyalarmz vardr.

Somut olarak insan doasndanbahsetmenin tek yolu

belirli insani ihtiyalarmznolduunu kabullenmektir.


79/374

Arkadala ve yakn ilikilereinsanca bir ihtiya duyarz

Olduumuz gibi sevilmek,balanmak

kabul edilmek, fark edilmekve onaylanmak iin

Eer bu ihtiyalar karlanrsa

merhametli, yardmsever ve

dier insanlar iin empatisahibi bireylere dnrz.

Fakat

alnda toplumumuzda sklkla


80/374

grdmz bunun tam tersine

insan doasnnkusursuz tahribatdr.

nk insanlarn ok az birksmnn ihtiyalar karlanr.

Evet insan doashakknda konuabilirsiniz

ama yalnzca igdsel

olarak uyandrlm

temel insanihtiyalar bakmndan

ya da karlandndabelli zelliklere

karlanmadnda da farkl


81/374

bir takm zelliklere sebep olan

belirli insan ihtiyalar demeliyim.

Yani

ok farkl artlardahayatta kalmamz salayan

olaanst biradaptasyon esnekliine sahip

insan organizmasnnbelli evresel gereksinimler

veya insani ihtiyalar iinsk skya programlanm olduu

gereini fark ettiimizde


82/374

toplumsal zorunluluk belirmeye balar.

Ayn, bedenlerimizin fizikselbesinlere ihtiyac olduu gibi

insan beyninin degeliimin her basamanda

pozitif evresel uyaranlaraihtiyac olduu gibi, ayn zamanda

negatif uyaranlardan da

korunmaya ihtiyac vardr.

Yani, eer olmasgereken eyler olmazsa

ya da olmamasgereken eyler olursa


83/374

gayet aktr ki ortaya

yalnzca birbirini izleyenzihinsel ve fiziksel hastalklar deil

ayn zamanda birok zararldavran biimi kacaktr.

Bu durumda, bak amzda doru ynelterek

ve gnmzdekiartlar hesaba katarak

u soruyu sormalyz:

Modern dnyada yaratmolduumuz koullar


84/374


85/374

tersine mi gidiyor?

Blm II: Sosyal Patoloji

Birimiz bunlarn hepsinerede balad diye sorabilir.

Bugn sahip olduumuztamamyla kmek zere olan

bir dnya.

[ Pazar ]

Her ey John Locke ile balad.

John Locke bize mlkiyeti tantt.

zel hak ve zel mlkiyet


86/374

iin art vard:

Bunlar:

Bakalar iin yetecekkadar artk braklmal

ve bunlar rmeyeterk edilmemeli

ama en nemlisi bunlari gcyle yorulmal.

Bu size doru gzkebilir;dnyay emeiniz ile yourmak!

Ondan sonra rne sahipolmaya hak kazanabilirsiniz

ama bakalarna da yetecekkadar braktnz srece


87/374

ve bu artanlar rmedii srece

hibir eyin ziyan olmasnaizin vermiyorsanz, o zaman tamam.

Locke, nl devlet ynetimizerine incelemesine uzun zaman harcad.

Ekonomik, politik vehukuksal anlay zerine

geleneksel birinceleme olduundan

hala zerinde allanklasik bir kitaptr.

yi de, Locke bu koullarnlisteledikten sonra


88/374

ve siz hala zelmlkiyetten yana mym

yoksa deil miyimdiye dnrken

Locke, zel mlkiyetigayet tutarl ve gl

bir ekilde savunmasnvermiti bile.

Hatta dorudan ortaya koyuyor!

Hem de bir rpda.Tek bir cmle iinde.

Locke yle diyor:"Bir kere paraya ihtiya


89/374

insanln zmniarzusundan feyz ald

ve ardndan para varoldu"

Locke btn koullarn iptaledildii ve silindiini sylemese de

sonunda olan budur.

Bylece bizler bugn

retmiyoruz ve i gcmzlebir eya sahip olmuyoruz.

ama hayr; para artki gcn satn alyor.

Artk bakalarna neolacak endiesi yok


90/374

yeteri kadar

bakalarna kalm m?

ya da kalanmallar ziyan olacak m?

nk diyor ki para

gm ile altna benzerve altn bozulmaz.

Bu nedenledir ki, paraisraftan sorumlu tutulamaz.

Bu ok samadr, para vegm hakknda konumuyoruz

bunlarn etkilerinin neolduu hakknda konuuyoruz.


91/374

Birbiri ile alakasz cmle dizileri.

Fakat en endie verici olan

mantksal hokkabazlk,buradan paasn kurtarmas

ancak sermayedarlarnkarlarna uymas.

Sonra Adam Smith gelir ve buna

dini ekler.

Locke, tanr bunutamamen bu ekilde yapt

bu tanrnndorusudur diye balad


92/374

ve imdi de Smith'in

sylediinden anlyoruz ki

"bu sadece tanrnn deil"

Aslnda bunu direktelaffuz etmiyor ancak

felsefi olarak,prensipte dedii

"bu sadece zelmlkiyet sorunu deil"

Artk bunlarn hepsi"n koulludur": "Verilmitir."

"gc satn alan yatrmclar"vardr: Verilmitir.


93/374

Bir bakasnn igcn ne ldesatn alabileceklerinin snr yoktur

ne kadar biriktirebileceklerinin,ne kadar eitsizlik olduunun

bunlarn hepsi verilmitir.

Bylece o byk fikriyle gelir

ve bu yine, sadecesatr aralarnda gemektedir.

Bilirsiniz, insanlar satmak iinmallar piyasaya srdnde arz

ve dierleri satn aldndatalep oluur vesaire.


94/374

Arz talebe ya da

talebi arza nasl eitleyebiliriz?

Bunlar arasndakidenge nasl salanabilir?

Bunlarn nasl dengelendii

ekonomi biliminin merkezikavramlarndan biridir

ve Adam Smith diyor ki:Bunlar dengeleyen

"piyasann grnmeyen elidir."

Yani u anda "tanr" lafnneli kulanda olduunu biliyoruz.


95/374

Locke'un sylediklerinihesaba katarak

mlkiyet haklarn,tm gerekliliklerini

ve "doal haklarn" sylemedi

u anda "tanr" gibibir sistemle kar karyayz.

Aslnda, Smith der ki, bu alnty

bulmak iinUluslarn Zenginlii'ni

sonuna kadar okumanz gerekir.

Smith: "Geim ktl


96/374

fakir kesimin yenidenyaplanmasnn limitlerini belirler

ve doal olarak bununlaba etmek iin, ocuklarnn

elenmesinden baka yol yoktur."

Yani en kt anlamylaevrim teorisini beklemektedir.

Bu, Darwin'den ok nceydi

ve onlara "i rk" adn verdi.

Yani unu grebilirsiniz:doal bir rklk,

saysz miktarda ocuk ldrmeye


97/374


98/374


99/374

ekonomik sektrn, neticede

finansal takas ya dadier adyla yatrmn

iinde olacan anlamamt.

parann kendini,dier paralarn

hareketleriyle kazand

topluma sfr verimli deer

sunan keyfi bir oyundur

Yine de Smith'inniyetini dikkate almadan


100/374

en temel ilkeleri, parannmal olarak kabul edildii

bir teori iin,bylesine anormal grnen

bir kap sonuna kadar ak kald.

Bugn, Dnya'nnbtn ekonomilerinde

iddia ettikleri sosyalsisteme ramen parann

sadece para ak iin peindenkoulur. Baka hibir ey iin deil.

Adam Smith tarafndanesrarengiz bir ekilde


101/374


102/374

Hayat Deer Dizisi olarakda adlandrlabilecek

temel intifa hakkndan

ayrlmtr.

Aslnda olan udur ki,bu iki dizge konusunda

ekonomik doktrinler arasnda

tam bir kafa karklsz konusudur.

Para Deer Dizisinin

Hayat Deer Dizisinidourduunu zannederler.


103/374

Bu yzden daha fazla

mal satlmas durumunda

Gayri Safi Yurtii Haslalarykselirse

refah seviyesi daha daykselmi olacak derler.

Gayri Safi Yurtii Haslastoplumsal saln

temel gstergesi olarakkullanlabilecekmi.

Karmaay gryorsunuz ite.

Maln satndan elde edilen


104/374

btn alndlar ve gelirler olan

Para Deer dizisinden bahsediyor

ve bunu yaam retimiile kartryorlar.

Ksacas ta en bandanberi her eyi, Para ve

Hayat Deer Dizilerinin

tamamen birbiriyle

birlemesinden olumu birsistem iine ina etmi durumdasnz.

Dolaysyla, Para Dizisi herhangibir retimden ayrtka

git gide daha da lmcl olan


105/374

planl bir yanlg ile

mcadele etmek zorunda kalyoruz

Ksacas bu bir sistem karkl

ve bu sistem karkllmcl gibi grnyor

[Makineye Hogeldiniz]

Bugn toplum iinde,neredeyse kimsenin

lkelerinin veyatoplumlarnn geliimini

fiziksel salklar,


106/374

mutluluk seviyeleri

gven veya sosyal istikrarile ltn grmyoruz.

Daha dorusu, lmlemeler bize

ekonomik soyutlamalaryoluyla sunulmaktadr.

Gayr safi yurt ii haslamz,tketici fiyat ieriimiz

menkul kymetler borsamz,enflasyon oranlarmz

ve daha da fazlas var.

Fakat bu bize insanlarnyaam kalitesi gibi


107/374

gerek deerler ile ilgilibir ey anlatyor mu?

Hayr. Tm bu lmlemeler

parann kendisinden baka

hibir eyle ilgili deildir.

rnein, bir lkeninGayr safi Yurtii Haslas

eyalarn deeri ve satlanservislerin deer lsdr.

Onun lmlemesininlke insanlarnn

"yaam standard" ile ilikiliolduu iddia edilir.


108/374

'da Amerika Birleik Devletleri

GSMH'nn %onyedi'sinisalk iin hesaplad.

Yaklak , trilyondan fazlas harcand.

Dolaysyla, bu ekonomik lmlemezerine pozitif etki yaratlyor.

Bu manta dayanarak

eer salk hizmetleri daha da artarsa

Amerika'nn ekonomisiiin ok daha iyi olur.

Belki trilyon dolarbelki trilyon.


109/374

Bu daha fazla byme ve

i yaratacandan dolay,ekonomistler lkelerinin

yaam standard

artt iin gurur duyarlard.

Ama bir dakika.

Salk hizmeti aslndaneyi temsil ediyor?

Pekala;HASTA VE LMEKTE OLAN INSANLARI.

Doru; Amerika'da ne kadarfazla hasta insan varsa


110/374

o kadar iyi bir ekonomi olur.

Aslnda, bu ar ya daalayc bir gr deildir.

Hatta, yeterince geri adm atarsak

gayr safi yurtii haslasnn

herhangi bir maddi dzeyde

yalnzca kamusal ve sosyalsal gstermediini

aslnda daha ok,endstriyel verimsizliin ve

sosyal bozukluunbir ls olduunu


111/374

fark etmi olursunuz.

yle ki ne kadarykseldiini grrseniz

kiisel, sosyal veevresel btnlk bakmndan

o kadar kts gerekleir.

Kazan elde edebilmek

iin sorun yaratmanz gerekir.

Hayat kurtarmak,bu gezegende denge oluturmak

adaleti ve bar salamakveya buna benzer

dier mevcut rneklerden


112/374

kazan elde edilemez.

Bu ilerde hi kazan yoktur.

"Bir yasa kar ve kendine bir i kur"

diye eski bir sz vardr.

kurulan kii avukat da olabilir,herhangi baka biri de.

yleyse, Haiti'deki depremnasl i alan yarattysa

su da ayn ekilde i alan

yaratr

u anda Amerika'daki tutuklu insan


113/374

says kabaca .. civarndadr

ve bunlarn birou da

zel irketlerin ilettii

hapishanelerde bulunur:

Amerika Wackenhut'taki CorrectionsCorporation (Islah Etme A)

Wall Street'tekihisse senedi ticaretini

hapishanesindeki insansaysna orantl yrtr.

te bu hastalkl bir durumdur.


114/374

Ama bu, mevcut ekonomik modelin

talep ettii eyin sonucudur.

yleyse bu mevcut ekonomikmodelin ihtiyac tam olarak nedir?

Ekonomik dzenimizindevamlln salayan nedir?

Tketim.

Ya da baka bir deyile;Dngsel Tketim.

Klasik piyasa ekonomisinin

temelinde yatan eyin


115/374

u anki sistemin ilemeyedevam etmesini istiyorsak

durmasna veya adamakllyavalamasna bile

izin verilemeyen

bir para deiim modeli

olduunu grrz.

Ekonomide temel oyuncu vardr:

alan, iveren

ve tketici.

alan iverene kazan


116/374

karl igc satar.

veren bunun retimhizmetlerini, ve rnleri

kazan iin tketiciye satar

ve elbette tketicidediimiz kii de aslnda

dngsel tketiminsrmesini salamak zere

sisteme geri harcama yapan

iveren ve alannstlendii bir dier roldr.

Baka bir deyile, kresel piyasasistemi u varsayma dayanmaktadr;


117/374

bir toplumda

devam eden tketimsrecini koruyan bir oranda

para dolamn salayacak

rn talebi her zaman olacaktr.

Tketim hz arttka

"szde" ekonomik bymenin deo derece artaca varsaylr.

Dzen byle srer, gider

Ama durun bir saniye


118/374

Ben ekonominin u ie yaradnsanyordum, ne bileyim?

Tasarruf salamak?

Terimin kendisi zaten muhafazaetme, yeterlilik salama ve

savurganln azaltlmasanlamna gelmiyor muydu?

Peki tm bunlara ramen, nasloluyor da tketim talep eden

ve "ne kadar ok, o kadar iyi"mesajn veren sistemimiz

yeterlilik ya da"tasarruf" salayabiliyor?


119/374

salayamyor.

Aslnda piyasa sisteminin asl amac

-gerek bir ekonomiden uanda beklenenlerin tam aksine-

hayat iin gerekli olanrnlerin retim ve datm iin

ihtiya duyulan materyalleri

etkili ve tutumlu biryolla ynlendirmektir.

Biz snrlar olan bir gezegende,snrl kaynaklarla yayoruz.

rnein, kullandmzpetroln gelimesi


120/374

milyonlarca yl sryor.

Hatta kullandmzminerallerin ki milyarlarca

Bu nedenle, "szde" ekonomik

bymenin salanmas iin

tketim artnkasten tevik eden

bir sisteme devam etmek

doay paralayanbilinli bir deliliktir.

srafn olmamas,yeterlilik bu yolla salanr.


121/374

srafn olmamas m?

u anki sistem, imdiyekadar dnya zerinde varolmu

btn sistemlerden daha da savurgan.

u an hayat dzenininve sisteminin her aamas

bir kriz, bir mcadele,bir rme

ya da kme durumunda.

Son senede yaynlanmbamsz deerlendirmeye dayal

hibir blten sizefarkl bir ey sylemeyecektir:


122/374

Tm yaam sistemleri kmektedir

..sosyal programlar gibi

suya eriimimiz gibi

Tehdit veya tehlikealtnda olmayan

herhangi bir yaam

biimi syleyebilir misiniz?

Syleyemezsiniz.

Gerekten bir tane bile yokve bu ok ok zc.

Fakat biz henz sebeplerinmekanizmasn zm deiliz.


123/374

Sebeplerin mekanizmas

ile yzlemek istemiyoruz.

Sadece devam etmek istiyoruz.lgnln ite bunda olduunu biliyorsunuz

ie yaramayacan bile bile

ayni eyi tekrar tekraryapmaya devam etmekte.

Aslnda sizin gerekte

ekonomik bir sistemle deil

anti-ekonomik bir sistemle uratnzsyleyecek kadar ileri gidebilirim.


124/374

[Anti-Ekonomi]

Rekabeti pazar modelinde amacn

"en uygun mallar endk fiyatla salamaktr"

diye eski bir deyim vardr.

Bu deyim esasnda

sonu olarak dahakaliteli mallarn retimine

sebep olacavarsaymna dayanarak

pazar rekabetini haklklan tevik konseptidir.


125/374

Kendime en batan balayarakbir masa yapacak olsam

bunu mmkn olan en iyive salam malzemeden

yapmam doaldr, deil mi?

nk uzun sredayanmasn isterim.

Neden bunu tekraryapmam gerekebileceini

ve dolaysyla dahaok enerji ve malzeme

harcayacam bile bile dahakt ve kalitesiz bir ey yapaym?


126/374

Peki, bu, fiziksel dnyada nekadar mantkl grnrse grnsn

piyasa dnyasna gelindiinde ise

sadece akamantksz olmakla kalmaz

bir opsiyon bileolmas mmkn deildir.

Bir firma rekabet

avantajn muhafaza etmek

ve fiyat olarak mterilerineulalabilir seviyede kalmak

istedii srece,teknik olarak

bir eyin en iyisini


127/374

retmek mmkn deildir.

Kelimenin tam anlamylasat iin dzenlenmi

ve yaratlm her eyinretildii anda

deeri dyor.

nk, matematiksel olarak

stratejik, srdrlebilir,yeterli

bilimsel olarak en gelimirn yapmak imkanszdr.

Bu u geree dayanr ki,piyasa sistemi


128/374

"maliyet verimliliini"gerektirir

ya da retimin hersafhasnda oluan

her masrafn azaltlmasn.

gc maliyetindenmalzeme maliyetine

ve paketlemeye kadar.

Rekabete dayanan bustrateji, tabii ki

rekabet eden baka birreticiden (aslnda ayn eyi yapan)


129/374

deil de kendilerindensatn alndndan

emin olmak ister.

Yani kendi mallarn da rekabete dayananve satn alnlabilir klan bir reticiden.

Sistemin bu kanlmazisrafnn sonular

"sel Tkenme" olarak adlandrlr.

Aslnda bu daha byk birproblemin sadece bir parasdr.

Piyasa ekonomisinin temelbir ynetim prensibi

bu arada bunu okuduunuzhibir kitapta bulamazsnz


130/374

yle ki:

"retilen hibir eye

dayanabileceinden daha uzun

yaam sresi izin verilemez".

Baka bir deyile,

retilen maln hasar grmesi

bozulmas ve kullanm mrnnbitmesi kritik deere sahiptir.

Buna "Planl Eskitme" denir.

Planl eskitme varolanve piyasa kurallar uygulayan


131/374

tm irketlerinin

stratejisinin belkemiidir.

Tabii ki kk bir ksmyaptklarn maskelemek iin

tartlmasn samimi bir ekilde

kabul eder gibi grnrken

ou zamanda dayanklve srdrlebilir bir maln

yaratlmasna sebep olabilecekyeni teknolojik gelimeleri

grmezden gelecek ve


132/374

hatta bask ile sindirecektir.

Yani, yeterince savurgan olmasabile, sistem yaps gerei

en dayankl ve randmanlmallarn retilmesine izin veremez

Planl Eskitme

bir maln kullanlabilirolduu srenin uzamasnn

dngsel tketimin sreklilii iin

ve dolaysyla pazarsisteminin kendisi iin

kt olduunu kastlolarak kabul eder.


133/374

Baka bir deyile, uzun mrl rn

aslnda ekonomik bymeye terstir

bu nedenle de retilen herhangibir rnn yaam sresinin

ksa olmasn salamak iin

dorudan, destekli bir tevik mevcuttur.

Aslnda, sistem baka trl alamaz.

Dnyaya yaylmakta olan plk denizlerine

bir gz atmak eskitmegerekliini gsterecektir.


134/374

Her biri altn, koltan,bakr gibi deerli

karmas g materyallerle dolumilyarlarca ucuz cep telefonu

bilgisayar ve baka

teknolojik aygtlar var

ve genellikle kkparalarndaki basit arza

veya eskimelerden tr

u anda bekler halinde ryorlar

ki korumac bir toplumda

bunlar byk olaslklatamir edilir veya gncellenirdi


135/374

ve rnn mr uzatlrd.

Maalesef, fiziksel gerekliimizde

yani yaadmz snrl kaynaklara

sahip bu snrl gezegende

bu ne kadar randmanlgrnrse grnsn

pazar asndan ak birekilde randmanszdr.

zetlemek gerekirse:

"Randman, Srdrlebilirlik

ve Saklama ekonomik


136/374

sistemimizin dmanlardr."

Benzer ekilde, fiziki rnlerin

evre zerindeki etkilerinebaklmakszn srekli olarak

tekrar tekrar retilmelerigerektii gibi bir manta

hizmet endstrisi de uymaktadr.

Gerek u ki

u anda hizmetverilen sorunlarn zlmesi

hibir maddi kazan salamaz.


137/374

in asl, tbbi kurulularnisteyecei son ey

kanser gibi hastalklarntedavisi olacaktr

nk bu durumda saysz i

ve trilyonlarcagelir ortadan kalkacaktr.

Konumuza dnersek

su ve Terrizmbu sistemde iyidirler!

Eh, en azndan ekonomik olarak

polisleri ie ald iin


138/374

gvenlik amal deeriyksek rnler rettii iin

tabii ki hapishanelerindeerinden bahsetmiyoruz bile

zel sektre ait hapishaneler

stelik kar amal.

Ya savaa ne demeli?

Amerika'daki sava sanayisi, GHYS'ninmuhteem bir ekilde artn salayan

en karl endstrilerden biridir;

lm ve ykm retir.

Bu sanayide en sk kullanlan oyun,her eyi havaya uurup


139/374

sonra bunlar kar elde etmek

iin yeniden ina etmektir.

Biz bunu, Irak sava iin yaplanve havadan gelen milyar dolarlk

szlemelerle grdk.

zetle, toplumun sosyalolarak negatif zellikleri

sanayinin pozitif ynde

dllendirildiigiriimler haline geldi ve

problem zmeye ynelikherhangi bir ilgi


140/374

veya evreselsrdrlebilirlik ve koruma

doas gerei ekonomiksrdrlebilirlie ters dt.

te bu nedenle herhangi bir lkede

gayri safi yurtii haslannykseldiini her grdnzde

ihtiyalardaki gerek veya yapay

bir arta ahit oluyorsunuz

Tanmlarsak, bir ihtiyaverimsizlikten doar.

Sonuta, artan ihtiya,artan verimsizlik anlamna gelir.


141/374

[Deer Sistemi Bozukluu]

Amerikan ryas

snr tanmayan tketim temeline dayanr.

Bu ryann asl

ortayolcu medyann ve

zellikle ticari reklamlarn

-bu sonsuz bymeye ihtiyaduyan tm kurulularn-

bizi ikna ettii veya beynimizi ykad gibi.


142/374

Amerika'daki vednyadaki bir ok insann

mutlu olabilmeleri iin

x sayda mal mlkolmak zorunda olmas

..ve sonsuz sayda,daha da ok kazanma olasldr.

Bu, kesinlikle doru deildir.

Peki neden insanlar butketim eklinin sistemli etkileri

ekoloji soykrmnayol aacan bile bile

hala bu ekilde satn


143/374

almaya devam ediyorlar?

Aslnda bu sadece klasikbir edimsel koullanma.

Siz sadece organizmaya koullanmayadair verileri girersiniz

ve istenilen davranlara,amalara ya da hedeflere gre

sonular-kazanmlar

elde edersiniz.

Edimsel koullanma tmteknolojik kaynaklara sahiptir ve

ocuklarn zihinlerine

nasl girip duyduklar eylerle


144/374

o markaya naslkoullandrdklaryla

bbrlenirler.

O zaman insanlarn

nasl bu kadar aptalolduunu anlarsnz:

nsanlara "Aptal olmak" retildi.

Bu bir deer sistemi bozukluudur.

nsan beyninin kolayca yorulabilir

bir hamur olduuna dairbir kant aryorsanz


145/374

insan dncelerinin ne kadar

biimlendirilebilirolduuna dair bir kant

artlanm ve

ynlendirilmi insann

evresel uyarclarn veonu destekleyen eylerin

etkisiyle ne kadar kolayekillendiine dair bir kant:

te reklm dnyas bunun kantdr!

Ucuz i gcn smrendenizar bir lkede


146/374

en fazla dolaramal edilmi bir antay

dolara aldm demek iin

gn boyu alveritebo bo dolanan

tketici olarakbilinen programlanm

robotlar olarak bakldnda

bu beyin ykamadzeyine korkuyla birlikte

hatr saylr birsayg duymanz gerekir.

Marka stats,bir kltrmesine


147/374

insanlara sunuluyor.

Ya da toplumdaki gvenve birlii artran

eski sosyal gelenekler

gnmzde agzlmaddeci deerlerce

arptlp alnm ve bugnylda birka kez alp birbirimize

verdiimiz sama sapan eylere dnm.

Bugn byk bir ounluun

alverie ve tketime kar neden


148/374

zerlerinde bu denli bir bask hissettiini

merak ediyorsanz; bunun sebebiaka, ocukluklarndan beri

maddi beklentilerinin arkadave aile evresindeki statlerinin

bir iareti olarakgrlmesine artlandrlmalardr.

Gerek u ki; bir toplumun temeli

onun ileyiini destekleyen deerlerdir.

Toplumumuz, mevcut durumunda

deerlerimiz sadece


149/374

pazar sisteminin devam iingereken bariz tketimi desteklerse

ileyiini srdrebilir.

sene nce Amerika vegelimi lkelerdeki

kii bana yaplan tketim

bugnk miktarn yars kadard.

Bugnn yeni tketici kltr

gerek tketim ihtiyacna gre

gittike artan bir seviyede

retilmi ve empoze edilmitir.


150/374

te bu yzdendir ki

gnmzde ou irket,reklam harcamalarna

retim maliyetlerinden dahaok para harcamaktadrlar.

Olmayan ihtiyalara ynelik suni bir eksiklikduygusu yaratmak iin zenle alrlar

ve grne gre bunda baarllar.

[Ekonomistler]

Biliyorsunuz ekonomistleraslnda ekonomist falan deiller.


151/374


152/374

Ohio'da yal bir adamelektrik faturasn deyemiyor

elektrik firmas elektriikesiyor ve adam lyor.

Elektrii kesme sebepleri ise

adam faturasn deyemedii iin

elektrik vermenin kazanl olmamas.

Bunun doru olduuna inanyor musunuz?

aslnda bu sorumluluk enerjiyi kesen

elektrik irketine ait deil.


153/374

Sorumluk, bu adama yeteri kadar

yardmseverlik gstermeyerek

onu bu elektrik faturasyla

ba baa brakan komularna

arkadalarna veortaklarna da aittir.

Peki

Bunu doru duydum mu acaba?

O bu szleriyle

paras olmad iinhayatn kaybeden


154/374

bir adamn

lmnn mesuliyetini

dier insanlara,onlarn etkisine

ya da hayrseverliklerinemi yklyor?

O zaman, dnyada alktan

lmek zere olanmilyarlarca insan iin

tam bir reklam satna

arap tezgahlarna atlacakbirazck sadakaya ve


155/374

bir dzine deturu kavanozuna

ihtiyacmz olacakdiye tahmin ediyorum.

Tm bunlar, Milton Friedman'n

kurduu sistem yznden.

Siz, Milton Friedmann,F.A. Hyack'n

John Maynard Keynes'in,Ludwing von Mises'in ya da

piyasaya ok az para kaptran

aklc temeller zerine kurulu

dier byk pazar


156/374

ekonomistlerinin felsefesiyle

i yaparsnzya da yapmazsnz ama

bunun bir dinden fark yoktur.

Tketim analizleri,istikrar politikalar

bte aklar,tutar talepleri

Hepsi, evrensel insaniihtiyalarn, doal kaynaklarn

ve hayat etkin olarakdestekleyen dier yaplarn

gzerdi edildii


157/374

srekli kendini yenileyen veaklayan bir sylem dngsnde gerekleir

ve bu sylemde, insanlarnbirbirlerine menfaatleri iin yaklatklar

kendilerini sadeceparayla motive ettikleri

bencil bir fikir ortaya kar.

Bu s bak as, gya;kendisine yeten

salkl ve dengeli birtoplum yaratmaya alr.

Tm bu teoride


158/374

tm bu retide hayat eitlii yok.

Ne yapyorlar?

Yaptklar ey para aknn izini srmek.

Hepsi bundan ibaret, nemliolan her eyi nceden tahmin ederek

para akn izlemek.

Bir: Hayat egdmleri yoktur

YaaNasl yok!

ki: Tm bu ajanlar,

kendilerini bytmefrsat kovalayanlardr.


159/374

Yani, kendilerinden

baka bir ey dnmezler

ve kendileri iin hepen fazlasn elde etmeye alrlar.

Aklclk yaklamnn kural;

kendini en ykseekaracak tercihler yapmaktr.

Bu tercihler iinilgilenilecek tek ey ise,

para ya da rn olmaldr.

Pekala, sosyal ilikilernerede devreye giriyor?


160/374

Kendini en yksee karmamnasebeti haricinde yok ki.

Doal kaynaklarmznerede devreye giriyor?

Hibir yerde, smry saymazsak.

Hayatta kalabilmek iinaile nerede devreye girer?

Hibir yerde. Mal mlksatn alabilmek iin

paralar olmak zorundadr.

Peki, bir ekonominin

insan ihtiyalarnkarlamas gerekmez mi?


161/374

Temel sorun bu deil mi?

Ah, "ihtiya" sizinszlnzde bile yok.

Siz onu "istekler"iniinde erittiniz.

Peki istek nedir?

Satn almak isteyen para talebidir.

Eer satn almakisteyen para talebi ise

bunun ihtiyala hi bir ilgisi yoktur.

nk belki de kiinin para talebi yok.


162/374

Bunun yerine ar

derecede suya ihtiyac var.

Oysa, para talebi altnbir klozet isteyebilir.

Pekala, hepsi nereye gider?

Altn klozete

ve siz buna ekonomi mi diyorsunuz?

Gerekten, dndnzde

insanlk dnce tarihinin

en tuhaf aldan bu olsa gerek.


163/374

[Parasal Sistem]

imdiye kadar piyasasistemine odaklandk.

Ama bu sistem kresel

ekonomi paradigmasnn

aslnda sadece yarsdr.

Dier yarsn"Parasal Sistem" oluturur.

Piyasa Sistemi igc retimve datm yelpazesinde

kar elde etmek iinuraan insanlarla ilgiliyken


164/374

Parasal Sistem,piyasa sistemi iin

uygun artlar

ve baka eyleri de yaratan

finansal kurulularn belirledii

politikalarn temelini oluturur.

Faiz oranlar, krediler, borlar

para arz ve enflasyon

gibi ska duyduumuz terimleri ierir.

Siz ekonomi uzmanlarnn


165/374

u ekildeki ipe sapa gelmezsamalklarn dinlerken:

" Basit nleyici tedbirler alnarakileri tarihlerde gerekli olabilecek

daha ar ve zorlayceylemlerin nne geilebilir."

endieden sanzbanz yolsanz da

bu sistemin tabiat veyaratt etki olduka basittir:

Ekonomimiz

veya kresel ekonomi


166/374

temel ey tarafndan ynetilir.

Bunlardan ilki, bankalarn ortadahibir ey yokken para basmas

anlamna gelen ksmirezerv bankacldr.

Bir dieri bileik faizdir.

Bor para aldnzda, aldnzdanfazlasn geri demek zorundasnzdr

bu da sizin hi yoktan

para yaratmanz anlamna gelir

ki bu da yine daha fazla pararetimi ile karlanmak zorundadr.


167/374

Sonsuz bir geliim paradigmasiinde yaamaktayz.

u anda iinde yaamakta olduumuzekonomik paradigma Ponzi Dzeni'dir.

Hibir ey sonsuza kadar byyemez.

Bu imkansz bir eydir.

nl psikolog James Hillman'n

dedii gibi

"Belli bir yatansonra insan vcudunda

byyen tek ey kanserdir."

Artmaya devam etmesi gerekentek ey para miktar deildir


168/374

tketici saysnn da artmas gerekir.

Daha fazla para retmek iinfaiziyle bor para alan tketiciler

ve bu da phesiz kisonu olan bir dnyada

mmkn deildir.

Temelde insanlar aslndau an dalmaya balam olan

bu sistemi koruyabilmek iin

hep daha fazlapara yaratmas gereken


169/374

para basma makineleridir.

Herkesin parasal sistem hakknda

bilmesi gerekensadece iki ey vardr:

: Tm para bortan yaratlmtr.

Para somutlam bortur.

ster hazine bonosundan elde edilsin

ister ev kredisinden,ister kredi kartlarndan.

Baka bir deyile,eer var olan tm borlarn


170/374


171/374


172/374

ve kolaylkla da kendisinesebebiyet veren etkene;

yani, faiz komisyonlarndeyebilmek ve

sistemi devam ettirebilmek iin

gerekli olan para arzndakisrekli arta balanabilir.

flaslar ise

bor bata eklinde ortaya kar.

Bu kleri ya birbirey ya bir iyeri

ya da bir lke yaar


173/374

ve bu durum

genellikle faiz demeleri

artk yaplamazhale gelince olur..

Yine de bardanbir de dolu ksm var

en azndan piyasasistemi asndan.

nk bor, basky dourur.

Bor, maal kleler yaratr.

Bor iindeki bir insann,borcu olmayandan


174/374

daha dk bir cretealmas ok daha doaldr,

bylece de ucuz bir mala dnr.

Bu nedenle, finansal olarakistikrarl bir grup insana sahip olmak,

irketler iin esiz bir frsattr.

Ama durun bir saniye! Ayn fikir

tm lkeler iin de geerli deil mi

Uluslararas irketlerinkarlarnn neredeyse vekili olan

Dnya Bankas ve Uluslararas Para Fonu,

ekonomik sorunlar olan lkelere,


175/374

ok yksek faiz oranlaryla

muazzam miktarlardakrediler veriyorlar.

Sonrasnda da, bu lkeler

tamamen bu borca battklarnda

ve geri demelerini yapamaynca

tasarruf nlemleri alnyor ve

irketler bu lkelerin zerineullanp, dk cretle ii altrp,

doal kaynaklarn ele geiriyorlar.

Bunun ad piyasa etkinlii.


176/374

Ama bekleyin, dahas da var

Gerekten bir eyler retmektense

sadece paray alp satan,

para ve piyasa sisteminin

esiz bir melezi olan

borsa piyasas var.

Peki konu borlara geldiinde,ne yaptklarn biliyor musunuz?

Evet, tam da dndnz gibi,onun da ticaretini yapyorlar


177/374

Ciddi bir ekilde, kar salamakamacyla borlar alp satyorlar.

Kredi borcu takaslarve tketici borcuna

karlk teminatl

bor ykmllklerinden,

neredeyse tm Avrupaekonomisini kertmi olan

yatrm bankas Goldman Sachs veYunanistan arasndaki hileli anlama gibi

tm lkelerin borlarnmaskelemek iin kullanlan

karmak ve uydurmaprojelere kadar


178/374

her eyi alp satyorlar.

Yani Borsa piyasas ve WallStreet'ten bahsettiimizde,

Nakit deer sralamasnedeniyle ortaya km

tamamen yeni birlgnlk seviyesi gryoruz.

Piyasalar hakkndabilmeniz gereken her ey,

birka yl nceWall Street Journal'da,

"Beyin Hasarna UramYatrmcdan Dersler" diye


179/374

yazlm bir makalede bahsedilmektedir.

Bu ba makalede

hafif beyin hasar olan bireylerin

beyni normal ileyen bireylerden

yatrmc olarak nedendaha iyi olduklarn aklyorlar.

Neden? nk hafifbeyin hasar olan birey

empati sahibi deildir.

Bu kilit noktadr.Eer empati sahibi deilseniz


180/374

bir yatrmc gibi iyiyapabilirsiniz ve dahas

New York borsas empatisahibi olmayan bireyler oaltr.

Oraya girmek ve karar vermek

dncesizce, pimanlk duymadan

her ne ekildeyaptklar ticareti yapmak

insanlklarn etkileyebilir.

Bu yzden, burobotlar oaltyorlar.

Bu insanlarn ruhlar yok


181/374

ve insanlara daha fazla demebile yapmak istemediklerinden

artk robotlar oaltyorlar-gerek robotlar-

gerek algoritmik tccarlar.

Yksek frekanstaki alm-satmskandalnda olan Goldman Sachs:

New York Menkul Kymetler Borsasyanna bir bilgisayar koydular.

Bu bilgisayar, bu "e-konumlu"bilgisayar, syledikleri gibi:

Borsa zerindealm-satmlar ynetir ve


182/374

alm-satmlar"karaborsa" yollarla

alm-satmdan alakaszkuru ve sentlerle

sipari hacimleri ile vurur.

Sanki paray gn boyuhortumluyorlar gibi.

Geen yl bir gn

bile altna dmeden

dzenli ya da gnboyunca drtte bir yol aldlar

ve her gn milyonlarca dolar m yapt?

Bu istatistiksel olarak imkanszdr!


183/374


184/374

Uyumluluk memuru.

Uyumluluk memurubtn gn orada oturur

ve aslnda sizin marjsnrlarn ihlal etmediinizden

ayrca yasalara"uygun" davrandnzdan

emin oluyormu gibi yapar.

Evet, tabii ki de, bir bakma

Uyumluluk memurunarvet verebilirsiniz


185/374

ne de olsa yasaya uyuyorsunuz!

Peki, dolandrclk nasloldu da sistem haline geldi?

Bu artk bir yan-rn deil.

Sistemin ta kendisi.

Eski bir Woody Allen fkras gibi:

- Doktor, aabeyim kendini tavuk sanyor.

Doktor, "bir hap al" der ve

sorunu zer.

- "Ama Doktor bey, anlamyorsunuz.


186/374

Bizim yumurtalara ihtiyacmz var."

Yani?

lem harc retmek iin

ikramiye retmek iin

bankalar arasnda

sahte taleplerin gidip gelmesi

ABD ekonomisiningayri safi milli hasla

retim gelitirmemakinesi haline geldi.


187/374

Gerekte tamamen sahtetalepleri takas ediyorlar

ve bunlarn geri denmesikesinlikle mmkn deil.

Aslnda hibir eyi iliyorlar,

retiyorlar, yeniden menkul kymete eviriyorlar.

Bir kokteyl peetesinemilyar Dolar yazsam

ve bunu J.P. Morgan'a satsam

J.P. Morgan'da bir kokteylpeetesine milyar Dolar yazsa

ve bu iki peeteyi birbarda dei toku etsek


188/374

her birimiz cret olarak%bir'in eyreini desek

Noel ikramiyesi iinok byk para kazanrz.

Her birimizin mali kaytlarndao zamana kadar

gerek deeri olmayanmilyar Dolarlk kokteyl peeteleri olur.

Devlete gidip demelerini istesek

sistem sahte peete hesaplarn

artk kapatamaz durumda.

Bugn Wall Street veglobal borsa yznden


189/374

trilyon Dolarlk

denmemi sahte talep var.

Trevler olarak bilinen ve

ve hala kmeyi bekleyen.

Tm dnyann

gayr safi milli haslasndan

on kat daha byk bir deer.

Tabii bu sradairketlerin ve bankalarn


190/374

gln bir ekilde, yinebankalardan bor aldklar paralarla

hkmetler tarafndan

kurtarlmasna tank oluyoruz.

Bugn koca koca lkelerin

baka lke meneliholdingler araclyla

mali yardm iin uluslararasbankalardan para almaya uratn gryoruz.

Fakat bir gezegene naslmali yardm yaparsnz?

u zamanda borca batmambir lke yoktur.


191/374


192/374

Ama durun u konuyuakla kavuturalm.

Dnya iflasa doru ilerliyor

artk bu her neanlama geliyorsa

stelik bunun sebebi"bor" denilen

fiziksel gereklikte varbile olmayan bir ey.

Bu yalnzca bizim icatettiimiz oyunun bir paras

ama yine demilyarlarca insann refah


193/374

bu sebeple tehlike altnda.

rndan kan isizlik - adrehirler - hzla artan yoksulluk

kemer skma politikalar- kapatlan okullar-

a ocuklar ve eitlidier yoksunluklar

hepsi bu ssl kurgu yznden

Ne yani, hepimiz budala myz?

Hey! Hey! Mars- adamm.

Abine bi yardm eliuzatsan diyorum, ha?


194/374

Adam ol da gel ufaklk.

Satrn! Kanka ne haber?

Yakn zaman ncetaklman iin ayarladm

ta gibi nebulayhatrlyor musun?

Dinle dnya.

Senden gerektenbkmaya baladk.

Sana her ey veriliyorama sen hepsini tketiyorsun.

Bir sr kaynan varve bunun farkndasn.


195/374

Neden biraz byyp

sorumluluk nedirrenmiyorsun allah akna.

Anneni perian ediyorsun.

Artk kendi banasn arkadam.

Evet, herneyse.

[Kamu Sal]

imdi, bunlarn hepsinidndnzde

pazar ekonomisi olarakbilinen savurganlk dzeninden


196/374

parasal sistem olarak

bilinen bor dzenine kadar

bugn kreselekonomiyi tanmlayan

ve bu para-piyasa modelinin

yani tm bu sistemin getirdii

tek bir sonu vardr:

Eitsizlik.

Tekele ve g birliinedoal bir eilim yaratan

pazar ekonomisi sistemi


197/374

kamu yarar gzetmeksizin

bakalarnn zerinde

kule gibi ykselen

sryle zenginsanayiler retir.

Aynen

Wall Street'dekist dzey yneticiler gibi.

Bugn ylda yz milyondolar kazanyorlar

hem de hibir eyekatk salamadan.


198/374


199/374

ylda krk bin dolar kazanrm.

Hibir sosyal katk - hibir ey olmadan.

Ama, daha alt snftan biriysem

ve arabam ya da evimikrediyle almak zorundaysam

borcu faiziyle derim

bu faiz de o milyonerin

%drt faizli mevduatna denir.

Bu ekilde fakirdenalp zengine vermek


200/374

parasal sistemin iine inaedilmi bir dernek gibidir.

Aslnda bu Yapsal Snflandrmaolarak da adlandrlabilir.

Elbette ki tarihe

baktnzda sosyal snflama

her zaman adaletsizolarak deerlendirildi

ama belli ki genelde kabul edildi.

Bugn nfusun %bir'i dnya malvarlnn %krk'na sahip olduuna gre.

Fakat maddesel hakszlk bir yana

eitsizlik gereinin altnda


201/374


202/374

ocuklarn kendilerine

verdikleri zarar vezihinsel hastalk

oranlarna bakarsanz,toplumlarmzda bir eylerin

kkten hatalgittiini grebilirsiniz.

Anlatmakta olduum veriler

aka insanlarnyzlerce yldr sahip olduu

hisleri doruluyor, yanieitsizliin blc ve sosyal olarak

ypratc olduunu gsteriyor.


203/374

Fakat o his, sanrm bizimtahminlerimizden ok daha gerek.

Eitsizliin, ok glpsikolojik ve sosyal etkileri vardr.

Zannedersem, stnlk veaalk duygular ile

daha alakaldr.

Bu tarz bir ayrm

gsterilen saygya da balolarak insanlarn en dipte

kendilerine tepeden baklyorgibi hissetmelerine yol ayor.


204/374

Yeri gelmiken, bu durum vahetin neden

daha az eit olan toplumlardadaha sk rastlandn aklar.

Vaheti tetikleyen ey sklklainsanlarn aalandklarn

ve saygszlauradklarn hissetmeleridir.

Eer iddeti nlemek iin

vurgulayabileceim birprensip varsa ki o da

en nemli prensiptir

ite bu prensipteancak Eitlik olurdu.


205/374


206/374

Grnen o ki, konuher ne olursa olsun

su, salk, ruhsal hastalklarvs. her eyi bunun iinde

Toplumsal salkla ilgilirahatsz edici bulgulardan birisi de u:

Asla fakir olmahatasna dmeyin veya

fakir domu olmayn.

Bunun bedelini sayszekilde salnzla dersiniz:

Buna da sosyo-ekonomiksalk deiim ls denir.


207/374


208/374


209/374

sosyo-ekonomik durumuna bakarak

yllar sonrakisalk durumu hakknda

bir tahminde bulunabilirsiniz.

Neden - sonu ilikisi ortadadr.

Bir dieri - ah 'bu ok ak'

fakir insanlar doktor masraflarn

ve salk hizmetlerineeriimi karlayamyorlar.

Bununla hi bir alakas yok


210/374

nk bu ayn deiim lsn

evrensel salk hizmetlerive sosyal salk kurumlar olan

lkelerde de grrsnz.

Peki-dier 'basit aklama':

-Ortalama olarak-ne kadar yoksulsanz

o kadar byk ihtimallesigara kullanyor

ve iki iiyor ve risk faktr tayanher trl kt eyi yapyorsunuzdur

Evet, bunlarn bir katksvar ancak yaplan aratrmalar


211/374

bunun belki . bir deikeniaklayabileceini gsterdi

Bu durumda geriye ne kalr?

Geriye kalan yoksulluk STRES ile

yaplacak bir ton eydir

Yani, ne kadar yoksulsanz,

Bill Gates'ten

dolar daha az gelirlikiiden balayarak

bu lkede ortalamane kadar fakirseniz

ortalamaya gre


212/374

salnz o kadar ktdr.

Bu bize gerekten oknemli bir ey syler:

salk ile yoksullukarasndaki balant

yoksul olmak deilyoksul hissetmekle ilgilidir

Gitgide kronik stresin

salk zerinde nemli bir etkisi

olduunu fark ediyoruz.

Ama stresin en nemli kaynaklar

sosyal ilikilerin kalitesidir


213/374

ve eer sosyalilikilerin kalitesini

azaltan bir ey varsa

toplumdakisosyo-ekonomik tabakalamadr.

Bilimin imdi gsterdii

maddi zenginlie bakmadan

tabakalam bir toplumdasadece yaamann stresinin

geni bir spektrumda kamusalsalk problemlerine yol atdr

ve eitsizlik ne kadar bykse o kadar ktleirler.


214/374

Ortalama yaam sresi:Daha eit lkelerde daha uzundur.

Uyuturucu kullanm:Daha eit lkelerde daha az

Akl Hastal:Daha eit lkelerde daha az

Sosyal sermaye -insanlarn birbirlerine

gvenme kabiliyetleri anlamnda:

doal olarak dahaeit lkelerde daha byk

Eitim Puanlar:Daha eit lkelerde daha yksek


215/374

Cinayet oranlar:daha eit lkelerde daha az

Su ve Hapsedilme Oranlar:

Daha eit lkelerde daha azdr

Bu bylece srp gider:

Bebek lm oran - obezite -erken yata dourma oran:

Daha eit lkelerde,bu oranlar daha dk

ve belki de iin en ilgin yan:

Yenilik:Daha eit lkelerde ok daha fazla


216/374

ki bu da rekabete dayal,snflara ayrlm toplum yapsnn

daha yaratc ve yenilikiolduuna dair asrlk gre meydan okur.

Dahas, BirleikKrallk'ta yaplan

WhiteHall Study adl alma

sosyoekonomik dzeydeen tepeden aaya doru inildike

hastaln sosyalbir dalm olduunu

dorulad.


217/374

rnein, alt basamaklarda

kalp rahatszlnabal lm orannn

st basamaklardakinin kat

olduu ortaya kt.

Bu durum; salk hizmetlerineeriim olanandan bamszdr.

nk; bireyin maddidurumu ktletike

sal da o lde bozulacaktr.

"Psikososyal Gerilim" denen illetten


218/374

ileri gelen bu olay

topluma ac ektiren

en byk sosyalbozulmalarn temelini oluturur.

Sebebi ne midir?

Sermaye-Piyasas Sistemi.

Sakn yanl anlalmasn:

Doay en ok katleden

ziyann, yok oluun vekirliliin balca kayna

iddetin, savan,


219/374

suun, yoksulluun

hayvan suistimalinin,gaddarln ba sorumlusu

kiisel ve toplumsalnevrozlarn, ruhsal bozukluklarn

depresyonun, kayglarn ba yaratcs

Buna ek olarak kiisel salk,kresel sreklilik

ve gezegenimizin gelimesinedair yeni yntemlere

ynelmemizi engelleyen

sosyal felcin en byk kayna-


220/374

yozlam bir Hkmetveya mevzuat deil

baz kzl kurulularya da finans kartelleri deil

insan doasnn bir

defosu veya kusuru deil

ve dnyay kontrol edengizli bir komplocu rgt de deildir.

Bunun gerek sorumlusu;

Sosyo-EkonomikSistemin ta kendisi

ve bizzat kkenidir.

Blm III: Yerkre Projesi


221/374

Bir an iin, medeniyetleri yeniden

tasarlama seeneimizolduunu hayal edelim

Varsaymsal olarak konuursak,ya Dnya'nn

bire bir kopyasn bulsaydk

ve bulduumuz bu yeni gezegenle

u anki gezegenimizarasndaki tek fark, insan

evriminin henzgereklememi olmas olsayd


222/374

en ham haliyle

lkeler, ehirler, kirlilik,cumhuriyetiler.. Hi biri yok

sadece saflk, ak bir evre

Ne yapardk?

lk olarak bize bir "ama"lazm olurdu deil mi?

Bu amacn hayatta kalmak olacansylememizde bir saknca yoktur.

Sadece hayatta kalmak deil,ayn zamanda salkl, refah iinde ve

en iyi dzeyde yaamaya alrdk.


223/374

nsanlarn ou yaamay sever ve

yaamlarn acekmeden srdrmek ister.

Bunun iin, medeniyetinsan hayatn destekleyici

temeller zerine kurulmalve bu nedenden tr

mmkn olduuncasrdrlebilir olmaldr.

Bu uzun kouda insanlarazarar verebilecek her eyi

devre d brakrken

tm insanln ihtiya


224/374

duyduu temel maddelere

eriebilmesini salamaldr.

Bu "Maksimum Srdrebilirlik"amacn anladk.

Sonraki soru, kullanacamz "metot".

Nasl bir teebbste bulunacaz?

imdi, bir bakalm

Bizim bildiimiz politika, Dnya'nnsosyal giriimlerini uygulama metodu

Peki, cumhuriyetilerin,zgrlklerin, muhafazakrlarn


225/374

ya da sosyalistlerin toplumtasarm konusunda retileri nedir?

Hmmm pek de bir ey deil

Peki ya dinler?

Elbette yce yaratc bir yerlerebunun da krokisini brakmtr.

Malesef, hibir yerde bulamadk

Ee? Geriye ne kald?

Grne gre bir tek"Bilim" denen ey kald.

Bilim metodlar, nerilenfikirlerin sadece test edilebilir ve


226/374

tekrarlanabilir oluunadayanmamas ynnden esizdir.

Nitekim bilimin ortaya koyduuher ey doal olarak rtlebilir.

Baka bir deyile,

din ve politikann aksine

bilimin egosu yoktur

ve nerdii her eyinaslnda yanl olabilecei

ihtimalini de kabul eder.

Bilim hibir eye ihtiyaduymaz ve srekli geliim halindedir.

Aslnda, bu bana olduka doal geliyor.

8/7/2019 ZETGEST YOL A

zeİtgeİst yol almak altyazi tam metİn

Documents