z tsahilgaan hanganj

ШИНЖЛÝХ УХААН, ТЕХНОЛОГИЙН ИХ СУРГУУЛÜ

УУЛ УУРХАЙН ИНЖЕНЕРИЙН СУРГУУЛÜ

Уул Уурхайн Инженерийн Сургуулийн

35 жилийн ойд зориулав.

Иë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæ, öàõèëãààí òîíîã òөõөөðөìæ

УУИС-ийн эрдмийн зөвлөлийн

шийдвэрээр хэвлэв.

УЛААНБААТАР ХОТ

2007 îí

ISBN 978-99929-51-30-3

Б.Ýðäэíэöэöэã, Т.Бèíäэðъяà

Номын нэр: Иë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæ

Редактор: Ж.Цэвэгмид

Ч.Ганболд

Энэхүү сурах бичигт ил уурхайн цахилгаан хангамжийн систем, түүний элементүүд,

òîíîã òºõººðºìæèéí ñîíãîëòûí òîîöîî çýðãèéí òóõàé òóñãàñàí áºãººä èë óóðõàé, ýðäýì

øèíæèëãýý, çóðàã òºñëèéí áàéãóóëëàãûí àæèëòàí áîëîí óóë óóðõàéí èíæåíåðèéí

ñóðãóóëèéí îþóòíóóäàä çîðèóëàâ.

Түүнчлэн энэ номыг дагуулан, бие даан судлах зориулалттай дадлага ажлын гарын

авлагыг удахгүй хэвлэн гаргаж хэрэглэгч таны хүртээл болгох болно.

Эхийг бэлтгэсэн: Т.Биндэръяа

www.zaluu.comwww.zaluu.com

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ХАНГАМЖ

2

Шинжлэх ухаан, танин мэдэхүй

хэвлэлийн газар 300ш хэвлэв.

312 хуудас, 19.5 х.х

ISBN 978-99929-51-30-3

ªМНªХ ҮГ

Энэхүү сурах бичгийг ил уурхайн цахилгаан хангамжийн системийн үндсэн

асуудлыг судлаж байгаа мэргэжлийн ангийн оюутан болон уул уурхайн салбарын инженер

техникийн ажилтанд зориулсан.

Сурах бичиг нь үндсэн 9 бүлэгтэй, бүлэг тус бүрт ил уурхайн цахилгаан хангамжийн

системийн судлагааны салбар хэсгүүд, ил уурхайн цахилгаан хангамжийн системийн

үүсгэгчээс нь эхлээд хэрэглэгч хүртэлх үндсэн тоноглолууд, тэдгээрийн ажлын горимыг авч

үзсэн болно.

Ялангуяа цахилгаан хангамжийн системийн бүтэц, тоноглолуудын хийц, ажиллах

зарчмын талаас нь дэлгэрэнгүй авч үзсэн. Ил уурхайн цахилгаан тоног төхөөрөмжийн

ашиглалт, засвар мэргэжлээр суралцаж байгаа оюутан цахилгаан системийн төрөл бүрийн

тооцоог бие даан гүйцэтгэж өөрийн ажиллах салбарын асуудлуудыг бие даан шийдвэрлэх

чадвартай болох шаардлага зүй ѐсоор тавигдаж байгаа энэ үед уг шаардлагыг биелүүлэх,

оюутаны бие дааж ажиллах чадварыг хөгжүүлэх техник технологийн асуудлыг шийдэх

инженерийн сэтгэлгээг хөгжүүлэх, шинжлэх ухааны бүтээлүүд, холбогдох сурах бичиг,

стандарт заавар зөвлөмжийг ашиглах чадвар дадал эзэмшихэд энэхүү ном ашиг тусаа өгнө

гэж үзэж байна. Номын талаархи санал, хүсэлт, зөвлөгөө зэргийг дараах хаягаар

хүлээн авч ажил бүтээлдээ хичээнгүйлэн тусгаж ажиллах болно.

Хаяг: ШУТИС, УУИС хичээлийн II-р байр 220 тоот өрөө

e-mail: [email protected]

[email protected]

Эрдэм ном дэлгэрэх болтугай

Зохиогчид

ÀÃÓÓËÃÀ

НÝГДҮГÝÝР БҮЛÝГ:

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ШУГАМ СҮЛЖÝÝНИЙ ТУХАЙ ЕРªНХИЙ ОЙЛГОЛТ 9

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээний тухай ерөнхий ойлголт 10

Ил уурхайн цахилгаан хэрэглэгчдийн зэрэглэл 11

Ил уурхайн цахилгаан хангамжийн системд тавигдах үндсэн

шаардлагууд 13

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээ, түүний үндсэн элементүүд 15

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээний онцлог ба ашиглалтын 16


mailto:[email protected]

mailto:[email protected]


3

нөхцлүүд

Ил уурхайн цахилгаан хангамжийн схемийн тэмдэглэгээ 18

Èë óóðõàéí ãàäààä öàõèëãààí õàíãàìæ 21

Èë óóðõàéí äîòîîä öàõèëãààí õàíãàìæ 26

Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûí òîîöîî, äýä ñòàíöûí

òðàíñôîðìàòîðûí òîî, ÷àäàë òîäîðõîéëîõ 36

Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûã äóíäàæ ÷àäàë, ìàêñèìóìûí

êîýôôèöèåíò õî¸ðîîð òîäîðõîéëîõ àðãà÷ëàë 39

Èë óóðõàéí õýðýãëýã÷äèéí öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí

çàðöóóëàëòààð òîîöîîíû à÷ààëëûã òîäîðõîéëîõ àðãà÷ëàë 42

Èë óóðõàéí åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä ñòàíöûí òðàíñôîðìàòîðûí òîî,

÷àäëûã òîäîðõîéëîõ 45

Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûí êàðòîãðàìì áà äýä ñòàíöûí áàéðøèë

òîäîðõîéëîõ 48

ХОЁРДУГААР БҮЛÝГ: ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ГÝРÝЛТҮҮЛÝГИЙН ТУХАЙ

ЕРªНХИЙ ОЙЛГОЛТ 50

Ãýðëèéí òåõíèêèéí ¿íäñýí îéëãîëò 51

Èë óóðõàéí öàõèëãààí ãýðýëò¿¿ëýãò òàâèãäàõ øààðäëàãà 55

Цахилгаан гэрэлтүүлгийн тооцооны аргууд 60

Гэрлийн урсгалын ашиглалтын коэффициентоор гэрэлтүүлгийн

тооцоо хийх

61

Хувийн чадлаар гэрэлтүүлгийн тооцоо хийх 64

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã öýãýí àðãààð òîîöîîëîõ 65

Прожекторын гэрэлтүүлгийн тооцоо хийх 67

Èë óóðõàéã êñåíîíîí ëàìïààð ãýðýëò¿¿ëýõ òîîöîîíû èçîëþêñûí àðãà 67

Гэрэлтүүлгийн трансформаторыг сонгох тооцоо 71

ГУРАВДУГААР БҮЛÝГ: ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ДАМЖУУЛАХ ШУГАМ,

Ò¯¯ÍÈÉ ÑÎÍÃÎËÒ 78

Цахилгаан дамжуулах шугамын тодорхойлолт 79

Ил уурхайн цахилгаан дамжуулах агаарын шугам 85

Èë óóðõàéí öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàì ñîíãîõ ¿íäýñëýë, çàð÷èì,

ачааллын гүйдлийн тооцоо 93

Àãààðûí øóãàìûí äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë ñîíãîõ 95

Ил уурхайн цахилгаан дамжууулах кабель шугам 101



4

Êàáåëèéí ãîë÷èéí îãòëîë ñîíãîõ 108

1000Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé ñ¿ëæýýíèé êàáåëèéí îãòëîë ñîíãîõ 108

Ñòàíäàðòààñ ÿëãààòàé íºõöºëä äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë ñîíãîõ 115

Äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë ñîíãîõ òîìú¸î, òàéëáàð 116

Хөдөлгүүрийн асаалтын гүйдлээр дамжуулагчийн огтлол сонгох 117

Àñààëòûí íºõöºëººð îãòëîë ñîíãîõ òîìú¸î òàéëáàð 118

ДªРªВДҮГÝÝР БҮЛÝГ: БОГИНО ХОЛБООСÛН ГҮЙДЛИЙН ТООЦОО 120

Áîãèíî õîëáîîñûí ¿íäñýí óõàãäàõóóí 121

Áîãèíî õîëáîîñûí òóõàé îéëãîëò ò¿¿íèé òºðºë 121

Áîãèíî õîëáîîñ ãàðàõ øàëòãààí 122

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ãðàôèê 123

Áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõ äàðààëàë 125

Òîîöîîíû ñõåì áàéãóóëàõ 125

Áàçèñ õýìæèãäýõ¿¿íèéã ñîíãîõ 126

Áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí õàðüöàíãóé íýãæýýð öàõèëãààí

õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí ýëåìåíò á¿ðèéí ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëîõ

òîìú¸îíóóä 127

Òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ íèéëáýð

(ýêâèâàëåíò) ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëîõ 132

Áóóðàëòûí òîîöîîíû ìóðóéãààð ãóðâàí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí

ã¿éäýë, ÷àäëûã òîäîðõîéëîõ 135

1000Â õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëòýé ñ¿ëæýýíèé áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí

òîîöîî 138

Öàõèëãààí òºõººðºìæ àïïàðàòûí äèíàìèê òîãòâîðæèëò, äóëààí

òýñâýðëýëò 140

Áîãèíî õîëáîîñûí ó÷ðóóëàõ õîð óðøèã 141

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë, ÷àäëûã òîîöîîëîõ øààðäëàãà, à÷

õîëáîãäîë 142

ТАВДУГААР БҮЛÝГ: ÈË ÓÓÐÕÀÉÍ ÕÓÂÀÀÐÈËÀÕ ÁÀÉÃÓÓËÀÌÆ, ÄÝÄ ÑÒÀÍÖ,

СÝЛГÝН ЗАЛГАХ ПУНКТÛН ЦАХИЛГААН ТªХªªРªМЖИЙН ÑÎÍÃÎËÒ 143

Цахилгаан төхөөрөмж түүний ангилал 144

Ил уурхайн ЕБДС-ийн зориулалт үндсэн тоноглол, схем ажиллагаа 144

Сэлгэн залгах пунктын зориулалт, схем, үндсэн тоноглол, ажиллагаа 150

Îð÷íû àãààðûí òåìïåðàòóðûí íºëººëëèéí òîîöîî 159

1000В-îîñ дээш хүчдэлийн гал хамгаалагчийн сонголт 160



5

À÷ààëëûí òàñëóóðûí ñîíãîëò 161

Ðåàêòîðûí ñîíãîëò, øàëãàëò 161

Ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí ñîíãîëò, øàëãàëò 163

Хүчдлийн хэмжүүрийн трансформаторын сонголт, шалгалт 165

1000Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí öàõèëãààí òºõººðºìæèéí ñîíãîëò. Ðóáèëüíèê

áà ñýëãýõ çàëãóóðûí ñîíãîëò 167

Нам хүчдэлийн гал хамгаалагчийн сонголт 167

Àâòîìàò çàëãóóðûí ñîíãîëò 169

Цахилгаан төхөөрөмжийн найдварт ажиллагаа 175

Öàõèëãààí òºõººðºìæèéí àæèëëàãààíû ãîðèì 176

ЗУРГААДУГААР БҮЛÝГ: РЕЛЕ ХАМГААЛАЛТÛН ТУХАЙ 177

Реле хамгаалалтанд тавигдах шаардлага 178

Ðåëåíèé çîðèóëàëò, àíãèëàë 182

Ðåëåíèé õóãàöààíû ïàðàìåòð 189

Ðåëåíèé î÷ ìºõººõ ñõåì 192

Öàõèëãààí ñ¿ëæýýíèé õàìãààëàëò 194

Õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí õàìãààëàëò 199

Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð¿¿äèéí õàìãààëàëò 199

Ил уурхайн цахилгаан хангамжийн систем дахь автоматик 201

ДОЛООДУГААР БҮЛÝГ: ГАЗАРДУУЛГÛН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ 206

Õàìãààëàõ ãàçàðäóóëãûí òîîöîî 207

Àÿíãûí õàìãààëàëò 208

Øóãàì áà äýä ñòàíöàä æèëä áóóõ àÿíãûí òîî, àþóëòàé ã¿éäëèéí

ìàãàäëàëûã òîîöîîëîõ 210

Àÿíãûí øóóä íèðãýëýãýýñ öàõèëãààí òîíîãëîëóóäûã õàìãààëàõ, àÿíãà

õàìãààëàëòûí ìóæ áàéãóóëàõ 211

Äýä ñòàíöûí òîíîãëîëóóä àÿíãûí øóóä íèðãýëýãýýñ õàìãààëàãäñàí

áàéäëûí ¿íýëãýý òîîöîî 213

Äýä ñòàíöûí òîíîãëîëóóäûã øóãàìààñ èðýõ õýò õ¿÷äýëèéí äîëãèîíîîñ

õàìãààëàõ 214

Àÿíãà õàìãààëàëòûí ãàçàðäóóëãûí òîîöîî 215

НАЙМДУГААР БҮЛÝГ: Õ¯×ÄÝËÈÉÍ ÒÎÕÈÐÓÓËÃÀ 217

Хүчдлийн тохируулгын тухай ерөнхий ойлголт 218

Òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíòèéí ñîíãîëò 220



6

Ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð áîëîí êîíäåíñàòîðûã õ¿÷äýëèéí òîõèðóóëãàä

àøèãëàõ 221

Äàãóó êîìïåíñàöè 223

Õ¿÷äýë íýìýõ áàéãóóëàìæ 225

ЕСДҮГÝÝР БҮЛÝГ: ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ÝРЧИМ ХҮЧ АШИГЛАЛТÛН

ҮНДСÝН ҮЗҮҮЛÝЛТҮҮД 227

×àäëûí êîýôôèöèåíò 228

Ðåàêòèâ ÷àäëûí êîìïåíñàöè 228

Öàõèëãààí çýâñýãëýìæ 231

Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò 232

ХАВСРАЛТУУД 234

БҮЛÝГ 1

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ШУГАМ СҮЛЖÝÝНИЙ ТУХАЙ ЕРªНХИЙ ОЙЛГОЛТ

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээний тухай ерөнхий ойлголт

Ил уурхайн цахилгаан хэрэглэгчдийн зэрэглэл

Ил уурхайн цахилгаан хангамжийн системд тавигдах үндсэн шаардлагууд

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээ, түүний үндсэн элементүүд

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээний онцлог ба ашиглалтын нөхцлүүд

Ил уурхайн цахилгаан хангамжийн схемийн тэмдэглэгээ



7

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ШУГАМ СҮЛЖÝÝНИЙ ТУХАЙ ЕРªНХИЙ ОЙЛГОЛТ

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээ нь цахилгаан станцад үйлдвэрлэсэн

цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулахад зориулсан цахилгаан дамжуулах агаарын болон

кабель шугам, дэд станц, хуваарилах байгууламж, цахилгаан эрчим хүчийг хуваарилах

шугам сүлжээ зэргээс тогтсон байгууламж юм.

Цахилгаан дамжуулах шугамыг агаарын шугам, кабель шугам, хэт дамжууламжтай

болон хэт хөргөлттэй шугам гэж ангилах бөгөөд цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулах,

хуваарилах зориулалттай цахилгааны үндсэн тоноглол юм.

Манай улсад цахилгаан дамжуулах шугамыг стандартын 0.22кВ, 0.4кВ, 0.6кВ, 3кВ,

6кВ, 10кВ, 15кВ, 35кВ, 110кВ, 220кВ-ын хэвийн хүчдэлтэй (хэвийн хүчдэлийг шугамын

хүчдэлээр тодорхойлдог), 50Гц давтамжтайгаар байгуулдаг.

Ил уурхайн цахилгаан хэрэглэгчдийг цахилгаан эрчим хүчээр хангахыг ил уурхайн

цахилгаан хангамж гэнэ.

Цахилгаан хэрэглэгч гэж уурхайн нутаг дэвсгэр дээр байрласан технологийн

процесстой холбогдсон нэг буюу хэд хэдэн цахилгаан хүлээн авагчийг хэлнэ. Харин

цахилгаан хүлээн авагч гэж цахилгаан энергийг өөр ямар нэгэн энерги болгон хувиргах

зориулалттай аппарат, агрегат, машин механизмыг хэлнэ.

Уул уурхайн үйлдвэр болон ил уурхайн үйлдвэр нь маш олон төрлийн цахилгаан

хэрэглэгчтэй бөгөөд тэдгээрийн нэгж хүчин чадал их юм.

Èë óóðõàéí ãàäààä öàõèëãààí õàíãàìæ

Èë óóðõàéí äîòîîä öàõèëãààí õàíãàìæ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûí òîîöîî, äýä ñòàíöûí òðàíñôîðìàòîðûí

òîî, ÷àäàë òîäîðõîéëîõ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûã äóíäàæ ÷àäàë, ìàêñèìóìûí êîýôôèöèåíò

õî¸ðîîð òîäîðõîéëîõ àðãà÷ëàë

Èë óóðõàéí õýðýãëýã÷äèéí öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëòààð

òîîöîîíû à÷ààëëûã òîäîðõîéëîõ àðãà÷ëàë

Èë óóðõàéí äýä ñòàíöûí òðàíñôîðìàòîðûí òîî, ÷àäàë áà áàéðøèë

òîäîðõîéëîõ

Èë óóðõàéí åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä ñòàíöûí òðàíñôîðìàòîðûí òîî, ÷àäëûã


Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûí êàðòîãðàìì áà äýä ñòàíöûí áàéðøèë




8

Экскаваторууд, өрмийн машинууд, ус татах насоснууд, хийн компрессорууд,

агааржуулалтын вентиляторууд, тээвэрлэлтийн болон мөргөцөгийн конвейерүүд,

цахилгаан гэрэлтүүлэг, өргөх байгууламжууд, цахилгаан кран лебедок, (цахилгаан шат,

клет, скип) ба бутлуур, тээрэм, комбайн зэрэг цахилгаан хэрэглэгчдийг нэрлэж болно.

Цахилгаан эрчим хүч нь бусад энергээс олон давуу талтай байдагтай

холбоотойгоор уул уурхайн үйлдвэрлэлийн салбар өргөн хэрэглэдэг. Цахилгаан энергийг

хялбархан гаргаж авч болдгоос гадна алс хол дамжуулах бүрэн боломжтой, хэрэглэхэд

хялбар юм. Үйлдвэрүүдийг цахилгаанжуулахгүйгээр хөгжүүлэх ямар ч боломжгүй билээ.

Цахилгаанжуулалтын үндсэн дээр үйлдвэрлэлийн техник технологи, зохион

байгуулалт байнга боловсронгуй болж үйлдвэрлэлд иж бүрэн механикжуулалт,

автоматжуулалт өргөн нэвтэрч байдаг.

Цахилгаанжуулалт гэдэг нь цахилгаан энергийн үйлдвэрлэл, хувиргалт,

дамжуулалт, хуваарилалт, хэрэглээний хугацааны туршид явагдаж буй нэгдмэл процесс

юм. Үйлдвэрлэлийн цахилгаан энерги олон шатлалыг дамжиж хэрэглэгчдэд очдог. 1889-

1890 онд Оросын эрдэмтэн М. О. Доливо-Добровольский анхны 3 фазын синхрон

генератор, асинхрон хөдөлгүүр, трансформатор зэргийг зохион бүтээснээр цахилгаан

энергийг гарган авч алс хол дамжуулах боломж нээгдсэн. Ийнхүү уул уурхайн салбарт

цахилгаан энергийг өргөнөөр хэрэглэж байна.

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ХÝРÝГЛÝГЧДИЙН ЗÝРÝГЛÝЛ

Цахилгаан хангамжийн найдвартай ажиллагааг хангах үүднээс аль ч салбарын бүх

цахилгаан хэрэглэгчдийг 1, 2, 3-р зэрэглэлийн цахилгаан хэрэглэгч гэж 3 ангилдаг.

Цахилгаан хэрэглэгчдийн цахилгаан хангамжаар тасалдахад хүмүүсийн амь насанд аюул

учрах, маш үнэтэй үндсэн тоног төхөөрөмж эвдрэх, бүтээгдэхүүний асар их гологдол гарах,

технологийн нарийн процесс алдагдах, хотын аж ахуйн онцгой чухал хэсгүүд гэмтэх

зэргээр улс ардын аж ахуйд асар их хэмжээний гарз хохирол учирч байвал тэдгээрийг 1-ð

çэðэãëэëèéí öàõèëãààí õэðэãëэã÷èä гэнэ.

Иë óóðõàéí 1-р зэрэглэлийн цахилгаан хэрэглэгчид гэвэл:

1. Ус шүүрүүлэх далд байгууламж

2. Уурын зуухны хангах тэжээлийн сүлжээний насосууд

3. Гал түймэр эсэргүүцэх насосны станц

4. Ус зайлуулах томоохон байгууламж юм.

Дàëä óóðõàéí 1-р зэрэглэлийн цахилгаан хэрэглэгчидэд:

1. Ажилчид зөөх зориулалттай өргөх байгууламжууд

2. Ерөнхий агааржуулалтын вентиляторууд зэргийг нэрлэж болно.

Эдгээр хэрэглэгчид нь АВР (резервыг автоматаар залгах)-ээр тоноглогдсон үл

хамаарах хоѐр үүсгүүрээс тэжээгдэх ѐстой. Нэг үүсгүүр нь тэжээлгүй болоход нөгөө нь

тэжээлээ хэвээр хадгалдаг үүсгүүрүүдийг хэлнэ.

Үүний жишээ болгож нэг дэд станцын хоѐр трансформатор, ХБ, хоѐр секц шин, зэрэгцээ

ажиллагаатай шугам зэргийг нэрлэж болно. Ийм хэрэглэгчдийг бэлтгэл нэг үүсгүүрийг нь

залгах хугацаагаар нь таслаж болно. Энэ хугацаа секундын хэдэн доль юм. (0,02-0,5 сек)

Цахилгаан хэрэглэгчдийн цахилгаан хангамж гэмтэхэд бүтээгдэхүүнийг их

хэмжээгээр дутуу үйлдвэрлэх, ажилчид, машин, механизм, тээврийн хэрэгсэл, сул зогсох,

хот тосгон, суурин газрын оршин суугчдын хэвийн үйл ажиллагаа алдагдах зэрэг хохирол

учирч байвал тэдгээрийг 2-ð çэðэãëэëèéí öàõèëãààí õэðэãëэã÷èä гэнэ.



9

Ил уурхайн ихэнх хэрэглэгчид 2-р зэрэглэлд багтдаг. Жишээ нь: экскаваторууд,

өрмийн машин, ус таталтын насосны төхөөрөмжүүд, конвейерын болон электровозын

тээвэр, технологийн дамжлага, (техкомплекс), цахилгаанжуулсан төмөр замын дохиоллын

систем зэрэг хэрэглэгчдийг нэрлэж болно.

Эдгээрийн цахилгаан хангамж гэмтвэл харилцан уялдаатай машин механизм,

тээвэр, ажилчид сул зогсож бүтээгдэхүүнийг нэлээд хэмжээгээр дутуу үйлдвэрлэнэ. 2-р

зэрэглэлийн хэрэглэгчдийг мөн бие биеэсээ үл хамаарах 2 үүсгүүрээс тэжээх

шаардлагатай. ªөрөөр хэлбэл ЕБДС –ын хоѐр шинээс тэжээнэ. 6кВ ба түүнээс дээш

хүчдэлтэй агаарын шугамын найдвартай ажиллагаа харьцангуй өндөр, гэмтэл гарсан үед

хурдан сэргээх боломжтой учраас тэдгээрийг агаарын ганц шугамаар тэжээж болно. 2-р

зэрэглэлийн хэрэглэгчдийн бэлтгэл үүсгүүрийг шуурхай албаны ажилчид, жижүүр,

диспетчер, эрх бүхий хүмүүс залгахад шаардагдах хугацаагаар тасалж болно. Гэмтсэн

трансформаторыг хоногийн дотор солих боломжтой тохиолдолд 2-р зэрэглэлийн

цахилгаан хэрэглэгчид нэг трансформатортай дэд станцаас тэжээгдэж болно.

3-ð çэðэãëэëèéí öàõèëãààí õэðэãëэã÷èä өрмийн суурь машинууд, цахилгаан

механикийн засварын цех, склад, автограж, гадна гэрэлтүүлэг, захиргаа аж ахуй зэрэг

хэрэглэгчид хамаарна. Эдгээрт бэлтгэл үүсгүүрийг авч үздэггүй. Бэлтгэл үүсгүүргүй байж

болно. 3-р зэрэглэлийн хэрэглэгчийн гэмтсэн эд ангийг солих, засварлах, үйлчилгээ хийх

хугацаагаар таслаж болно. Гэхдээ энэ хугацаа нь нэг хоногоос хэтрэхгүй байх ѐстой. 3-р

зэрэглэлийн хэрэглэгчдийг ганц үүсгүүрээс тэжээнэ. Эндээс үзэхэд үүсгүүрийн тоо нь

хэрэглэгчдийн зэрэглэлээс хамаарч байна.

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ХАНГАМЖИЙН СИСТЕМД ТАВИГДАХ ҮНДСÝН

ШААРДЛАГУУД

Ил уурхайн цахилгаан хэрэглэгчдийг цахилгаан эрчим хүчээр хангах зориулалттай

цахилгаан байгууламжуудыг бүхэлд нь цахилгаан хангамжийн систем гэж нэрлэдэг.

Цахилгаан хангамжийн системд дараах үндсэн шаардлага тавигддаг.

1. Уурхайн цахилгаан хэрэглэгчийг тэдгээрийн зэрэглэлээс хамааруулж нэг буюу хэд

хэдэн энергийн үүсгүүрээс тэжээнэ. Уурхайн ихэнх хэрэглэгч нэг ба хоѐрдугаар

зэрэглэлийн хэрэглэгчид хамаарагдана. Иймээс дор хаяж хоѐр үүсгүүрээс эрчим

хүчээр хангах шаардлагатай.

2. Цахилгаан хэрэглэгчдийг жишигт нийцсэн цахилгаан эрчим хүчээр хангах: Энэ нь

хүчдэл ба давтамжийн өөрчлөлтийн зөвшөөрөгдөх хэмжээгээр тодорхойлогдоно.

Хэрэглэгчийн оролтон дээрх хүчдэлийн өөрчлөлтийн зөвшөөрөгдөх хэмжээ 5%,

харин давтамжийнх 0,1Гц юм. Хэрэглэгчийн хүчдэл давтамжийн хэлбэлзэл

эдгээр интервал дотор байх ѐстой.

3. Уурхайг цахилгаан эрчим хүчээр бүрэн хангах: Хэрэглэгчид уурхайн цахилгаан

шугам сүлжээнээс актив болон реактив цахилгаан эрчим хүчийг хэрэглэдэг. Энэ нь

хэрэглэгч актив, реактив чадлыг сүлжээнээс хэрэглэдэгтэй холбоотой.

Экскаваторын ерөнхий синхрон хөдөлгүүр нь ажлынхаа хэвийн горимд реактив

энергийг сүлжээнд үйлдвэрлэн эргүүлж өгдөг. Харин синхрон хөдөлгүүр асах үедээ

асаалтын сүлжээнээс реактив чадал буюу энергийг хэрэглэнэ. Энэ нь синхрон

хөдөлгүүрийн онцлогтой холбоотой. Түүний cosφ –ийн φ өнцөг нь синхрон

хөдөлгүүр бүрэн тэжээгдсэний дараа хасах тэмдэгтэй болно. Үүнийг түрүүлэгч

өнцөг гэдэг.



10

4. Цахилгаан хангамжийн систем нь эдийн засгийн хувьд хамгийн их үр ашигтай

хувилбараар сонгогдсон байх: Тухайн уурхайн хувьд цахилгаан хангамжийн

системийг байж болох хувилбаруудаар зохиож, тэдгээрт техник эдийн засгийн

харьцуулалт хийж, хамгийн бага шилжүүлсэн зардалтай гарах хувилбарыг сонгож

авна.

5. Цахилгаан хангамжийн системийг үндсээр нь өөрчлөхгүйгээр цаашид нь өргөтгөх

сайжруулах боломжтой байх. Үүнийг ялангуяа төсөл зохиох үед заавал бодолцох,

тооцох шаардлагатай. Энэ нь уурхайн төслийн хүчин чадлаа тодорхой үе

шаттайгаар эзэмшихтэй холбоотой.

6. Цахилгаан хангамжийн систем нь шат дамжлага багатай байх

7. Цахилгаан хангамжийн систем нь ашиглахад илүү тохиромжтой төдийгүй аюулгүй

байдлыг бүрэн хангасан байх. Цахилгаан хангамжийн системийн элементүүд дээр

ажиллаж буй хүмүүсийн аюулгүй байдлыг хангасан хийц, схем, оньс, хориг түгжээ

болон бүх төрлийн байвал зохих хамгаалалтуудаар тоноглогдсон байвал зохино.

8. Цахилгаан хангамжийн системд зориулалтын цахилгаан тоног төхөөрөмжүүдийг

хэрэглэх, ашиглах

9. Уурхайн хувьд экскаваторууд нь хувьсах ачаалалтай томоохон хэрэглэгч юм.

Цахилгаан хангамжийн систем нь хамгийн их чадалтай экскаваторыг асаах үед

хүчдэлийг ÍÎÌU7.0 утгаас доошгүй хэмжээнд барьж байх ѐстой. ªөрөөр хэлбэл:

синхрон хөдөлгүүрийг асаах үед сүлжээний хүчдэл 30%-иар унахыг зөвшөөрнө.

Хүчний трансформаторын гаралт дээр:

Ачаалалгүй үед 5% (6,3-5,7)кВ

Ачаалалтай үед 10% (6,6-5,4)кВ хооронд хүчдэл тохируулагдана.

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ШУГАМ СҮЛЖÝÝ, ТҮҮНИЙ ҮНДСÝН ÝЛЕМЕНТҮҮД

Ил уурхайн нутаг дэвсгэрт байрлаж байгаа дэд станц, хуваарилах пункт, цахилгаан

дамжуулах шугамууд, кабель шугам зэргээс бүрдсэн цахилгаан энергийг хувиргах,

дамжуулах, хуваарилах зориулалттай цахилгаан байгууламжуудыг ил уурхайн цахилгаан

шугам сүлжээ гэнэ.

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээ нь дараах үндсэн элементүүдээс бүрдэнэ.

1. Иë óóðõàéí åðөíõèé áóóðóóëàõ äэä ñòàíöóóä: Энэ нь уурхайн хувьд энергийн

гол үүсгүүр болно.

2. Иæ áүðэí õóâààðèëàõ ïóíêò: Энэ пунктын тусламжтайгаар цахилгаан энергийг

хуваарилна.

3. Цàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàìóóä: Эдгээрээр цахилгаан энергийн дамжуулна.

4. Зàëãàõ ïóíêò: Экскаваторын кабелийг агаарын шугамд залгана, мөн салгана.

5. Зөөâðèéí èæ áүðэí òðàíñôîðìàòîðыí äэä ñòàíöóóä: Энэ нь өрмийн

машинуудыг тэжээх зорилгоор уурхайд хэрэглэгдэнэ.

6. Гэðэëòүүëãèéí òðàíñôîðìàòîð: Эндээс уурхайн гэрэлтүүлэгчийг тэжээнэ.

7. Цàõèëãààí õэðэãëэã÷: Эдгээрээс зарим элементүүд нь зөөврийн байдлаар

ашиглагдана. Тухайлбал: 3, 4, 5-н элементүүд зөөврийн байна.

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ШУГАМ СҮЛЖÝÝНИЙ ОНЦЛОГ БА АШИГЛАЛТÛН

НªХЦЛҮҮД



11

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээний онцлог нь уулын ажлын нөхцөл, технологи

зэргээс үүдэн гардаг.

1. Уулын ажил нь ил задгай орчинд явагддаг. Иймээс уурхайн цахилгаан шугам

сүлжээ нь ил задгай орчинд ашиглагдах тул түүнд ил задгай орчинд ашиглах

зориулалттай цахилгаан байгууламжуудыг сонгон авч хэрэглэнэ. Тэдгээрт илүү

өндөр шаардлага тавигддаг.

2. Уулын ажил их хэмжээний ил талбайд явагддаг учраас машин механизмууд

тархалт ихтэй ажилладаг. Иймээс үйлдвэрлэлийн янз бүрийн процесст оролцож

буй машин механизмыг цахилгаан эрчим хүчээр хангах цахилгаан шугам сүлжээний

схем нилээд нарийн /нийлмэл/ болдог. Хосолмол схем хэрэглэдэг.

3. Уулын ажлын фронт байнга шилждэг. Мөн үүнийг дагаад уулын машин техникүүд

байнга буюу үе үе шилжих шаардлагатай болдог. Иймд цахилгаан шугам

сүлжээний зарим хэсгүүд зөөврийн байх шаардлагатай. Тухайлбал: Зөөврийн

цахилгаан дамжуулах шугам, зөөврийн дэд станц, зөөврийн залгах пункт зэргийг

хэрэглэдэг.

4. Тэсэлгээний ажил их хэмжээтэй хийгддэг. Энэ үед машин техник тоног төхөөрөмж,

шугам эвдэрч гэмтэнэ. Иймээс тэсэлгээ хийхээс өмнө тэдгээрийг аюулгүй зайд

холдуулах шаардлагатай. Тухайлбал: цахилгаан дамжуулах шугамыг тэсэлгээний

ажлын зоноос гадуур тавих эсвэл тэсэлгээ хийх үед шугамаа хурааж, хийсний

дараа шугамаа дахин тавина.

Мөн эдгээрээс гадна уурхайн цахилгаан шугам сүлжээнд орд газрыг нээх арга

ашиглалтын систем, ажлын түвшингүүдийн тоо, гүн, хөрс болон ашигт малтмалыг утгах,

тээвэрлэх нөхцөл, машин механизмын тоо, төрөл ажлын горим, тэсэлгээний ажил явуулах

дараалал, ажлын зохион байгуулалт зэрэг хүчин зүйлүүд бас нөлөөлнө.

Дээрх ашиглалтын нөхцлүүд уурхай бүрт өөр өөр байна. Цаг агаарын байдлыг авч

үзэхэд эрс тэс ялгаатай байдаг. Нэг уурхайд хур тунадас их унадаг байхад нөгөө уурхайд

бага унадаг жишээтэй байна. Агаарын температур ч өөр өөр байдаг. Агаарын температур

нь тоног төхөөрөмжийн халалтанд нөлөөлнө. Орчны температур хэдий чинээ өндөр байна,

тоног төхөөрөмжийн халалт төдий чинээ их байна.

1-ð õүñíэãò

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ХАНГАМЖИЙН СХЕМИЙН ТÝМДÝГЛÝГÝÝ

Íýð Òàíèõ òýìäýã

1. Ìàøèí ìåõàíèçì

1.1. Íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîð ÝÊÃ, ÝÂÃ, P&H

1.2. Àëõàã÷ ýêñêàâàòîð ÝØ

1.3. ªðìèéí ñóóðü ìàøèí

1.4. Øòåïñåëüíèé ðàçú¸ì

1.5. Êîíâåéåð



12

1.6. Îâîîëãûí áàéãóóëàìæ

1.7. Áóòëóóð

1.8. Øèëæ¿¿ëýí à÷èã÷

1.9. ªºðºº ÿâàã÷ áóíêåð

1.10. Çººâðèéí íàñîñ

1.11. Õàãàñ ñóóðèí íàñîñ

1.12. Çººâðèéí âåíòèëÿòîð

1.13. Îëîí óòãóóðò õ¿ðäýò ýêñêàâàòîð

1.14. Îëîí óòãóóðò ãèíæèò ýêñêàâàòîð

1.15. ªºðºº ÿâàã÷ êàáåëü øèëæ¿¿ëýã÷

1.16. Кабель ороох дамартай кран-óêîñèíà

2. Òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ð

2.1. 110êÂ-ûí ñóóðèí äýä ñòàíö

2.2. 110êÂ-ûí çººâðèéí äýä ñòàíö

2.3. 35êÂ-ûí ñóóðèí äýä ñòàíö

2.4. 35êÂ-ûí çººâðèéí äýä ñòàíö

2.5. 6-10êÂ-ûí çººâðèéí äýä ñòàíö

3. Õóâààðèëàõ ïóíêò

3.1. Ñóóðèí õóâààðèëàõ ïóíêò

3.2. Çººâðèéí õóâààðèëàõ ïóíêò

3.3. Çººâðèéí çàëãàõ ïóíêò

3.3.1. Òîñîí òàñëóóðòàé



13

3.3.2. Âàêóóì òàñëóóðòàé

3.3.3. Õóóðàé ñàëãóóðòàé

3.4 Çººâðèéí ñýëãýí çàëãàõ ïóíêò

3.4.1. Òîñîí òàñëóóðòàé

3.4.2. Âàêóóìàí òàñëóóðòàé

3.4.3. Õóóðàé ñàëãóóðòàé

4. Àãààðûí øóãàì

1. 110êÂ-ûí àãààðûí øóãàì

4.2. 35êÂ-ûí àãààðûí øóãàì

4.3. 6-10êÂ-ûí àãààðûí øóãàì

4.4. 6-10êÂ-ûí õî¸ð õýëõýýò àãààðûí øóãàì

4.5. Ãàçàðäóóëãûí óòàñ

4.6. 0,4/0,23êÂ-ûí àãààðûí øóãàì

5. Àãààðûí øóãàìûí òóëãóóð

5.1. Çàâñðûí ñóóðèí òóëãóóð

5.2. Õóóðàé ñàëãóóðòàé çàâñðûí ñóóðèí òóëãóóð

5.3. Òóëààñòàé ñóóðèí òóëãóóð

5.4. Çàâñðûí çººâðèéí òóëãóóð

5.5. Хуурай салгууртай завсрын зөөврийн тулгуур

5.6. ªíöãèéí ñóóðèí òóëãóóð

5.7. ªíöãèéí çººâðèéí òóëãóóð

5.8. Àíêåðûí ñóóðèí òóëãóóð

5.9. Õóóðàé ñàëãóóðòàé àíêåðûí ñóóðèí òóëãóóð



14

5.10. Àíêåðûí çººâðèéí òóëãóóð

5.11. Òºãñãºëèéí ñóóðèí òóëãóóð

5.12. Òºãñãºëèéí çººâðèéí òóëãóóð

5.13. Ñàëààëñàí òóëãóóð

6.Öýíýã øàâõóóð

6.1. ßíäàíò öýíýã øàâõóóð

6.2. Âåíòèëýí öýíýã øàâõóóð

7.Êàáåëü øóãàì

7.1. 6êÂ-ûí 500ì óðòòàé 3õ50 îãòëîëòîé,ÑÁ ìàðêèéí

õóÿãëàñàí êàáåëü

7.2. 6êÂ-ûí 400ì óðòòàé 3õ35+1õ10 îãòëîëòîé, ÊÃÝ

ìàðêèéí óÿí êàáåëü

7.3. 660Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí 200ì óðòòàé, 3õ35+1õ10

îãòëîëòîé, ÊÃ ìàðêèéí óÿí êàáåëü

Жич: Тулгууруудыг жижгээр зурна.

ÈË ÓÓÐÕÀÉÍ ÃÀÄÀÀÄ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÕÀÍÃÀÌÆ

Ил уурхайн гадаад цахилгаан хангамжийн схем олон янз юм. Цахилгаан

хангамжийн схем ямар байх нь нилээд олон хүчин зүйлээс хамаарна. Тухайлбал:

1. Дүүргийн дэд станцаас ямар зайд оршиж байгаа

2. Уурхайн цахилгаан хэрэглэгчдийн зэрэглэл

3. Уурхайн нийт суурилагдсан чадал

4. Цахилгаан хэрэглэгчдийн тархалт, тоо

ªнөө үед ЭХС-ийн хөгжилтэй уялдан ил уурхайнуудыг РДС-аас агаарын болон

кабель шугамаар тэжээж байна.

А. РДС-д ойрхон (1-3 км ) оршиж байгаа жижиг уурхайн гадаад цахилгаан хангамжид 6кВ-

ын хуваарилах пункт хэрэглэж болно.

ХП- хуваарилах пункт



15

ХП нь РДС ганцхан шугамаар тэжээгдэнэ. Энэ шугам нь агаар эсвэл кабель байж

болно. Энэ схемийг зөвхөн 3-р зэрэглэлийн уурхайд хэрэглэнэ.

1 ба 2-р зэрэглэлийн цахилгаан хэрэглэгчидтэй уурхайн гадаад цахилгаан хангамжид

дараах схемийг хэрэглэнэ.

1, 2, 3 –р зэрэглэлийн хэрэглэгчдийн алиныг ч тэжээнэ. Энэ ХП нь 2 шугам

(агаарын эсвэл кабель) - аар тэжээгдэнэ. ХП-ийг уурхайн дээд талын түвшинд, ялангуяа

ашиглалт явагдахгүй, ажлын бус мөргөц болон тохиромжтой газар барьж байгуулна.

Б. РДС-аас нилээд хол (20-50 км) зайд оршиж байгаа, 10МВт-аас дээш (байршин)

суурилагдсан хүчин чадалтай том ил уурхайнуудын гадаад цахилгаан хангамжид доорх

схемүүдийг хэрэглэж болно.

РДС-аас ЕБДС руу 35-220кВ-ын өндөр хүчдэлийн агаарын магистраль шугам барина. Энэ

шугам нь нэг буюу хоѐр хэлхээт шугам байна. Б, В схемийг ашиглалтын талбай (10-20км2)

их уурхайнуудад хэрэглэдэг. ЕБДС-ийн уурхайн ачааллын төв рүү аль болох ойртуулах

зорилгоор хоѐр ба түүнээс олон ЕБДС-ийг барьж байгуулдаг. Энэ нь нэг ѐсондоо гүн



16

оруулга болно. Их хүчин чадалтай хэрэглэгчид ЕБДС-нь ойр байх тусмаа сайн. Хүчдэлийн

алдагдал бага гарна.

ЕБДС-ийн трансформаторын өндөр талд тосон таслуурыг салгуур (отделитель),

богино холбогчтой (коротко-замыкатель) схем байж болно. Энэ схем нь илүү хялбар, хямд

төсөр учир хамгийн өргөн хэрэглэгддэг.

Уурхайд хоѐр өөр хүчдэлийн хэрэглэгч байгаа тохиолдолд сүүлчийн схемийг

хэрэглэнэ. Энд 3 фазын, 3 ороомогтой хүчний трансформатор хэрэглэнэ.

Эдгээр схемд хуваарилах пунктыг мөн хэрэглэж болно.

ªндөр хүчдэлийн шугаманд модон, төмөр, бетон, металл тулгууруудыг

хэрэглэнэ.

Үйлдвэрийн талбай дээрх хэрэглэгчдийг ЕБДС-ийн шинээс шууд 6-10 кВ-ын

кабель болон агаарын шугамаар эсвэл 6-10/0,4кВ-ын трансформаторын дэд станцаар

дамжуулан тэжээнэ. Ийнхүү үйлдвэрийн талбай дээрх объектуудын цахилгаан

хангамжийн схемүүдийг бас мэдвэл зохино. Ил уурхайн цахилгаан хангамжийн системд

ãàäààä öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåì íü ÷óõàë áàéð ñóóðü ýçýëäýã. Ãàäààä öàõèëãààí

хангамжийн схем нь олон янз байна. Орчин үед эрчим хүчний системийн хөгжилтэй

óÿëäàí, èë óóðõàéíóóä íü ñèñòåìèéí ðàéîíû äýä ñòàíö (ÐÄÑ)-аас агаарын болон кабель

øóãàìààð õîëáîãäîí öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ýýð õàíãàãääàã.

Èë óóðõàéä 1 áà 2 äóãààð çýðýãëýëèéí õýðýãëýã÷ áàéãàà òîõèîëäîëä ÐÄÑ-ààñ èë

óóðõàéí åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä ñòàíö (ÅÁÄÑ) õ¿ðòýë õî¸ðîîñ öººíã¿é øóãàì òàòíà.

Øóãàìûí õ¿÷äýë 6 - 220êÂ áàéíà.

ÐÄÑ-ààñ 1-3êì îéðõîí çàéä îðøèæ áàéãàà æèæèã óóðõàéíóóäûã öàõèëãààí ýð÷èì

õ¿÷ýýð õàíãàõûí òóëä 6êÂ-ûí òºâ õóâààðèëàõ ïóíêò (ÒÕÏ) ýñâýë õóâààðèëàõ ïóíêò (ÕÏ)-ûí

òýæýýëèéã 6êÂ-ûí àãààðûí ýñâýë êàáåëèéí ñóóðèí íýã øóãàìààð ºãíº.

Öàõèëãààí õàíãàìæèéí íàéäàìæèéã õàíãàõ ¿¿äíýýñ 1 áà 2–ð çýðýãëýëèéí

õýðýãëýã÷èäòýé ÐÄÑ-ä îéðõîí îðøèæ áàéãàà èë óóðõàéí õóâüä ÒÕÏ, ýñâýë ÕÏ íü íýã ýñâýë

õî¸ð ÐÄÑ-ààñ àãààðûí ýñâýë êàáåëü õî¸ð øóãàìààð òýæýýãäñýí ñõåì õýðýãëýãäýíý. ÒÕÏ

áà ÕÏ –ûã èë óóðõàéí àæëûí áóñ ìºðãºöã¿¿äýä áàéðëóóëäàã.

ÐÄÑ-ààñ íýëýýä õîë 20-50êì çàéä îðøèæ áàéãàà 10ÌÂò áà ò¿¿íýýñ äýýø

ñóóðèëàãäñàí ÷àäàëòàé òîì èë óóðõàéíóóäûã öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ýýð õàíãàõäàà 1-ð

çóðãèéí ã, ä, å, æ–ð çóðàã äýýð ¿ç¿¿ëñýí ñõåì¿¿äèéã õýðýãëýíý. Èéì ñõåì õýðýãëýõ ¿åä èë

óóðõàéí òàëáàé äýýã¿¿ð ÐÄÑ-ààñ 35; 110; 150; 220êÂ-ûí àãààðûí ìàãèñòðàëü øóãàìóóä

òàâèíà. Óóëûí àæëûí 10-20êì2 òàëáàéòàé èë óóðõàéí õóâüä 1-ð çóðãèéí ä, å–ð çóðàãò

¿ç¿¿ëñýí ñõåìèéã õýðýãëýíý. ÅÁÄÑ–ûã èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûí òºâ ð¿¿ îéðòóóëàõ

çîðèëãîîð õî¸ð áà ò¿¿íýýñ îëîí ÅÁÄÑ (ÅÁÄÑ1, ÅÁÄÑ2)-ûã áàðüæ áàéãóóëíà.

Èõýíõ òîõèîëäîëä ÅÁÄÑ-ûí ºíäºð òàëûí òîñîí òàñëóóðûí îðîíä òóñãààðëàõ

ñàëãóóð, áîãèíî õîëáîã÷ õî¸ðûã õýðýãëýíý.

Èõ ÷àäëûí ýêñêàâàòîðóóä (ÝÊÃ-8È, ÝÊÃ-12.5, ÝØ-15/90À, ÝØ-100/100 ãýõ ìýò)

õýðýãëýãäýæ áàéãàà èë óóðõàéíóóäûí öàõèëãààí õàíãàìæèä 1-ð çóðãèéí å, æ–ð çóðàã äýýð

¿ç¿¿ëñýí ñõåìèéã õýðýãëýíý.1-ð çóðãèéí å-ð çóðàã äýýð ºãºãäñºí ñõåì íü èë óóðõàéä õî¸ð

ÿíçûí õ¿÷äýëä àæèëëàæ áàéãàà ýêñêàâàòîðóóä àøèãëàãäàæ áóé òýð òîõèîëäîëä

õýðýãëýãäýíý. Ýíý ñõåìèéí ¿åä èë óóðõàé äýýð 6 áà 10êÂ-ûí õî¸ð ÿíçûí õî¸ðäîã÷

õ¿÷äýëòýé ãóðâàí îðîîìîãòîé òðàíñôîðìàòîð á¿õèé ÅÁÄÑ-ûã áàðüæ áàéãóóëíà.



17

1-à,á,â,ã,ä,å,æ–ð çóðàã. Èë óóðõàéí ãàäààä öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåì

ÈË ÓÓÐÕÀÉÍ ÄÎÒÎÎÄ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÕÀÍÃÀÌÆ



18

Ил уурхайн дотоод цахилгаан хангамж буюу дотоод хуваарилах цахилгаан шугам

сүлжээний схем нь уурхайн талбайн хэмжээ, хэлбэр дүрс, машин механизмын тоо тархалт,

нэг зэрэг ашиглагдаж байгаа мөргөцгийн тоо, уулын ажлын технологийн схем зэргээс

хамаарна.

Ил уурхайн дотоод цахилгаан хангамжийн схемийг дотор нь радиаль, магистраль,

хосолсон гэж гурав хувааж болно.

Ил уурхайн цахилгаан хэрэглэгчид Уурхайн ерөнхий бууруулах дэд станцаас шууд

тэжээгдэж байвал нэг шаттай радиаль схем, харин завсрын хуваарилах пункт эсвэл

зөөврийн дэд станцаар дамжин тэжээгдэж байвал хоѐр шаттай радиаль схем гэж нэрлэнэ.

Цахилгаан хэрэглэгчид нь ЕБДС-аас гарсан гол буюу магистраль шугамнаас

салбарласан шугамуудаар тэжээгдэж байвал тийм схемийг магистраль схем гэж нэрлэнэ.

Үүнээс гадна 2 талаасаа тэжээлтэй байж болно.



19

Ил уурхайн дотоод цахилгаан хангамжийн схемийн өөр нэг ангиллыг авч үзье. Ил

уурхайн доторх цахилгаан дамжуулах шугамууд уулын ажлын фронтын чиглэлийн дагуу

тавигдсан байвал ийм схемийг дагуу схем гэнэ. Дагуу тавигдсан нэг шугамаар хэд хэдэн

цахилгаан хэрэглэгч тэжээгдэж болно. Залгах пунктууд нь хоорондоо 200-500м –ийн

зайтайгаар шугаманд холбогдоно. Экскаваторын тэжээлийн уян кабелийн урт нь 10-250м

байна. Энэ урт нь кабелийг чирж зөөвөрлөхөд хамгийн тохиромжтой хэмжээ юм.

Ил уурхай доторхи цахилгаан дамжуулах шугамууд уулын ажлын фронтын чиглэлд

перпендикуляр тавигдсан байвал, ийм схемийг õөíäëөí ñõåì гэнэ. Ихэвчлэн ил уурхайг

тойруулан суурин шугамууд татаж, тэндээсээ салбарласан суурин хөндлөн шугамууд

тавигдана. Хөндлөн шугамаас залгах пунктээр дамжуулан цахилгаан экскаваторуудыг

өндөр хүчдэлийн уян кабелаар тэжээнэ.

Хажуугийн магистраль шугамгүй ЕБДС-аас уурхай уруу шууд хөндлөн шугамууд

татагдсан байж болно. Томоохон ил уурхайнуудад дагуу, хөндлөн схемүүдийг хослуулан

хэрэглэдэг бөгөөд ийм схемийг магистраль схем гэдэг. Эдгээр схемийн аль нэгийг нь

техник эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг харьцуулах замаар сонгон авч хэрэглэнэ. Ил уурхайн

дотоод цахилгаан хангамжийн схем нь ил ашиглалтын талбайн хэмжээ, хэлбэр дүрс, уулын

ìàøèí, ìåõàíèçìûí òîî, ÷àäàë, íýãýí çýðýã àøèãëàãäàæ áàéãàà ìºðãºöãèéí òîî áà ºíäºð,

óóëûí àæëûí àõèëòûí òåõíîëîãèéí ñõåì çýðãýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

Ðàäèàëü ñõåì íü ÅÁÄÑ-ààñ õýðýãëýã÷ øóóä òýæýýãäýæ áàéãàà ¿åä íýã øàòëàëòàé

(2 à-ð çóðàã), õàðèí çàâñðûí õóâààðèëàõ ïóíêò (2.á, ã) ýñâýë çººâðèéí èæ á¿ðýí

òðàíñôîðìàòîðûí äýä ñòàíö (2. â-ð çóðàã) õýðýãëýñýí ¿åä õî¸ð øàòëàëòàé õèéãäýíý.

Ìàãèñòðàëü ñõåì íü íýã òàëûí òýæýýëòýé (2.ä-ð çóðàã) áóþó õî¸ð òàëûí òýæýýëòýé

(2. å-ð çóðàã) äàí ìàãèñòðàëèàð ýñâýë íýã òàëûí òýæýýëòýé (2. æ-ð çóðàã) áóþó õî¸ð òàëûí

òýæýýëòýé (2. ç-ð ) öàãèðãàí ìàãèñòðàëèàð õèéãäýíý. Èë óóðõàé äîòîðõè öàõèëãààí

äàìæóóëàõ øóãàìóóä óóëûí àæëûí ôðîíòûí ÷èãëýëèéí äàãóó ýñâýë õºíäëºí òàâèãäñàíààñ

õàìààðóóëàí, äîòîîä öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåìèéã äàãóó, õºíäëºí, õîëèìîã ãýæ

àíãèëíà.



20

2-ð çóðàã. Èë óóðõàéí äîòîîä öàõèëãààí õàíãàìæèéí äàãóó, õºíäëºí ñõåì

Äàãóó áîëîí õºíäëºí øóãàìóóäòàé ñõåìèéã õîëèìîã ñõåì ãýæ íýðëýíý.

Èë óóðõàéí äîòîîä öàõèëãààí õàíãàìæèéí õóâààðèëàõ ñõåì¿¿ä

3-ð çóðàã. Èë óóðõàéí äîòîîä öàõèëãààí õàíãàìæèéí äàãóó ñõåì

à. íýã òàëûí òýæýýëòýé; á.õî¸ð òàëûí òýæýýëòýé



21

4-ð çóðàã. Èë óóðõàéí äîòîîä öàõèëãààí õàíãàìæèéí õºíäëºí, äàãóó ñõåì

à. íýã òàëûí òýæýýëòýé; á.õî¸ð òàëûí òýæýýëòýé

Èë óóðõàéí íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîðòàé õýñã¿¿äèéí öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåì íü

òýýâýðòýé áà òýýâýðã¿é àøèãëàëòûí ñèñòåìýýñ õàìààðíà. (5-ð áà 6-ð çóðàã). Ýäãýýð çóðàã

äýýð: ÇÏ-çàëãàõ ïóíêò, ÇÈÁÒÄÑ-çººâðèéí èæ á¿ðýí òðàíñôîðìàòîðûí äýä ñòàíö, ÇÄÑ-

çººâðèéí äýä ñòàíö, ÇÀØ-çººâðèéí àãààðûí øóãàì, ÀØ-àãààðûí øóãàì, ØÐ-øòåïñåëýí

ðàçú¸ì, ÊØÂÃ, ÊÃÝ -ºíäºð õ¿÷äýëèéí óÿí êàáåëèéí ìàðê ÊÐÏÒ, ÊÃ-íàì õ¿÷äýëèéí óÿí

êàáåëèéí ìàðê, À, ÀÑ-àãààðûí øóãàìûí äàìæóóëàã÷èéí ìàðê



22

5-ð çóðàã. Èë óóðõàéí òýýâýðòýé àøèãëàëòûí ñèñòåìòýé õýñã¿¿äèéí

öàõèëãààí õàíãàìæ

(ìºðãºöºã áîëîí ã¿íçãèéðýëò äýýð òóñ á¿ð íýã ýêñêàâàòîðòàé)



23

6-ð çóðàã.Èë óóðõàéí òýýâýðòýé àøèãëàëòûí ñèñòåìòýé õýñã¿¿äèéí

цахилгаан хангамж

(ìºðãºöºãò õî¸ð ýêñêàâàòîðòàé)



24

7-ð çóðàã. Èë óóðõàéí òýýâýðëýëòã¿é àøèãëàëòûí ñèñòåìòýé õýñã¿¿äèéí öàõèëãààí

õàíãàìæ.

à. õºðñ áîëîí äàõèí øèäýëò äýýð òóñ á¿ð íýã ýêñêàâàòîðòàé;



25

7-ð çóðàã. Èë óóðõàéí òýýâýðëýëòã¿é àøèãëàëòûí ñèñòåìòýé õýñã¿¿äèéí öàõèëãààí

õàíãàìæ.

á. õºðñºí äýýð õî¸ð, õàðèí äàõèí øèäýëò äýýð íýã ýêñêàâàòîðòàé

Дагуу схемийн давуу тал нь:

1. Экскаваторууд доголын дагуу шилжихэд шугам саад болдоггүй. ªөрөөр хэлбэл

экскаватор шугам хөндлөн гарах шаардлагагүй байдагт оршино.

2. Шугамын нийт урт нь хөндлөн схемийнхээс бага.

3. Хөндлөн схемийг бодвол харьцангуй бага капитал зардал шаардагддаг.

Дагуу схемийн сул тал нь:

1. Шугамыг шилжүүлэх, зөөвөрлөх шаардлага байнга гардаг.

2. Тэсэлгээний үед шугам ихээр гэмтэж өртдөг.

3. Сул зогсолт нилээд гардаг.



26

Хөндлөн схемийн давуу тал нь:

1. Зөөврийн шугамгүй.

2. Тэсэлгээний үед бараг өртдөггүй.

3. Ашиглалтын явцад хөндлөн шугамуудыг уртасгах, богиносгох шаардлага гарах

бөгөөд түүнийг богино хугацаанд хялбархан хийх боломжтой.

4. Дээрх давуу талуудын дүнд ашиглалтын зардал буурч, цахилгаан хэрэглэгчдийн

сул зогсолт багасдаг.

Хөндлөн схемийн сул тал нь:

1. Экскаватор ашиглалтын явцад шугамыг хөндлөн гарах шаардлагатай болдог. Энэ

үед тэр хэсэгт шугамыг түр алсуур ойртуулж тавина.

2. Энэ схем нь дагуу схемтэй харьцангуйгаар зардал ихтэй. Учир нь ийм схемтэй үед

шугамын нийт урт нэмэгддэг. Иймд шугаманд өнгөт металл илүү их ордог. Ер нь

цахилгаан хангамжийн системд шугамын нийт урт хамгийн бага байх, цөөхөн шат

дамжлагатай байх шаардлага ямагт тавигддаг.

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН АЧААЛЛÛН ТООЦОО, ДÝД СТАНЦÛН

ТРАНСФОРМАТОРÛН ТОО, ЧАДАЛ ТОДОРХОЙЛОХ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûã õýðýãöýýíèé êîýôôèöèåíòîîð òîäîðõîéëîõ àðãà÷ëàë

Èë óóðõàéí íýãýí òºðëèéí öàõèëãààí õýðýãëýã÷äèéí òîîöîîíû öàõèëãààí à÷ààëëûã

äàðààõ èëýðõèéëë¿¿äýýð òîäîðõîéëíî.

çõòîîö ÐÊÐ (1.1)

mòîîöòîîö tgPQ (1.2)

22

òîîöòîîöòîîö QÐS (1.3)

Ýíä:

òîîöÐ - тооцооны актив ачаалал, кВт;

õÊ - õýðýãöýýíèé êîýôôèöèåíò.¯¿íèéã ëàâëàõ ìàòåðèàëààñ àâíà;

çÐ -íýãýí òºðëèéí öàõèëãààí õýðýãëýã÷äèéí íèéëáýð çààñàí àêòèâ

÷àäàë, êÂò;

òîîöQ - òîîöîîíû ðåàêòèâ à÷ààëàë, êÂÀð;



27

mtg - òóõàéí öàõèëãààí õýðýãëýã÷äèéí mños -ä õàðãàëçàíà;

òîîöS - òîîöîîíû á¿ðýí à÷ààëàë, êÂÀ.

Øóãàì, õýñýã ýñâýë óóðõàéí õýìæýýãýýð òîîöîîíû à÷ààëëûã òîäîðõîéëîõäîî à÷ààëëûí

ìàêñèìóì äàõü îðîëöîîíû êîýôôèöèåíòûã òîîöîí, öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí

òóõàéí çàíãèëãààíä õàìðàãäàæ áàéãàà íýãýí òºðëèéí öàõèëãààí õýðýãëýã÷äèéí òîîöîîíû

àêòèâ áà ðåàêòèâ à÷ààëëóóäûã íýìýõ çàìààð òîäîðõîéëíî.

2

1

2

1

)()( n

òîîö

n

òîîöìîòîîö QPKS (1.4)

Ýíä:

ìîK -ìàêñèìóì äàõü îðîëöîîíû êîýôôèöèåíò (3-ð õ¿ñíýãò) Êîýôôèöèåíòûí äîîä

óòãûã îëîí õýðýãëýã÷òýé ¿åä, õàðèí äýýä óòãûã öººõºí õýðýãëýã÷òýé ¿åä àâíà.

2-ð õ¿ñíýãò

Öàõèëãààí õýðýãëýã÷äèéí õýðýãöýýíèé áà ÷àäëûí êîýôôèöèåíò

Öàõèëãààí õýðýãëýã÷ êîýôôèöèåíò

õýðýãöýýíèé ÷àäëûí

Ã-Ä ñèñòåìòýé õºòë¿¿ð á¿õèé íýã øàíàãàò

ýêñêàâàòîð:

õºðñºíä

îëáîðëîëòîä

0.5-0.7

0.5-0.75

0.5-0.65

(0.6-0.75

ò¿ð¿¿ëæ

áàéãàà ¿åä)

0.5-0.7

(0.6-0.8

ò¿ð¿¿ëæ


Îëîí øàíàãàò ýêñêàâàòîð 0.6-0.7 0.7

Îâîîëãî ¿¿ñãýã÷ (òóóçàí), øèëæ¿¿ëýí à÷èã÷ 0.6-0.7 0.65

Öîõèëòîò-êàíàòàí ºðºìäëºãèéí ñóóðü ìàøèí 0.5-0.6 0.65

Ýðãýëòýò ºðºìäëºãèéí ñóóðü ìàøèí 0.5-0.7 0.7

Òóóçàí êîíâåéåð 0.6 0.7

200êÂò õ¿ðòýëõ ÷àäàë á¿õèé õºäºëã¿¿ðòýé øîðîî

ñîðîõ áàéãóóëàìæ 0.6 0.75

200-2000 êÂò-ûí ÷àäàëòàé õºäºëã¿¿ð á¿õèé

øîðîî ñîðîõ áàéãóóëàìæ 0.8

0.9 (ò¿ð¿¿ëæ


Óñ ø¿¿ð¿¿ëýõ äàëä áàéãóóëàìæ 0.7 0.7

Òåõíîëîãèéí êîìïëåêñ 0.6 0.7

Öàõèëãààí ç¿òã¿¿ðèéí äåïî 0.4 0.7



28

Ìåõàíèêèéí çàñâàðûí ãàçàð 0.3 0.65

Çàõèðãàà, àæ àõóé, ¿éë÷èëãýý 0.6 0.75

Òºìºð çàìûí âàãîíä í¿¿ðñ à÷èõ áàéãóóëàìæ 0.55 0.7

Óñ õàíãàìæèéí íàñîñíû ñòàíö 0.75 0.75

¯éëäâýðèéí òàëáàéí áàÿæóóëàõ ôàáðèê, èë

óóðõàéí ãàäíà ãýðýëò¿¿ëýã 1.0 1.0

Èë óóðõàéí óóëûí àæëûí áà çàìûí ãýðýëò¿¿ëýã 1.0 1.0

Òàéëáàð:

1. Äîîä õÿçãààð íü çººëºí, çàðèì äýýä õÿçãààð íü õàòóó õºðñºíä ºãºãäñºí

áîëíî.

2. ÒÏ-Ä ñèñòåìòýé õºòë¿¿ð á¿õèé íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîðóóäûí õóâüä

¿éëäâýðëýã÷ çàâîäûí ºãºãäëººð àâíà.

3-ð õ¿ñíýãò

Öàõèëãààí õýðýãëýã÷äèéí ìàêñèìóì äàõü îðîëöîîíû êîýôôèöèåíò

Öàõèëãààí õýðýãëýã÷ Äýä ñòàíö

Ìàêñèìóì äàõü

îðîëöîîíû

êîýôôèöèåíò, KMO

Õºðñ õóóëàõ, îëáîðëîõ, îâîîëîõ

àæëûí ìàøèí, òºõººðºìæ

35-110êÂ-ûí äýä ñòàíöûí

øèí äýýð 0.8-0.9

0.4êÂ-ûí õ¿÷äýëòýé ¿éëäâýðèéí

òàëáàéí á¿õ õýðýãëýã÷èä

Òðàíñôîðìàòîðûí äýä

ñòàíöûí 0.4êÂ-ûí øèí

äýýð

0.5

Èë óóðõàéí á¿õ öàõèëãààí

õýðýãëýã÷èä (öàõèëãààí

ç¿òã¿¿ðòýé)

Åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä

ñòàíö (ÅÁÄÑ)-ûí 35-

110êÂ-ûí øèí äýýð 0.75-0.8

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН АЧААЛЛÛГ ДУНДАЖ ЧАДАЛ, МАКСИМУМÛН

КОÝФФИЦИЕНТ ХОЁРООР ТОДОРХОЙЛОХ АРГАЧЛАЛ

Ýíý àðãà íü à÷ààëëûí ãðàôèêèéí ¿ç¿¿ëýëòèéí ýðýìáëýãäñýí äèàãðàììûí àðãà ãýæ

íýðëýãääýã áºãººä òºñºë çîõèîõ ¿åä õàìãèéí ºðãºí õýðýãëýãääýã. Ýíý àðãûí ¿åä öàõèëãààí

à÷ààëëûã òîîöîîëîõäîî õóãàöààíû Òäó=3To èíòåðâàë äàõü äóíäàæ à÷ààëëûí ìàêñèìóìûí

çàð÷ìûã ¿íäýñ áîëãîäîã. Ýíä To-äàìæóóëàã÷èéí õàëàëòûí õóãàöààíû òîãòìîë. Äóíäàæ Òäó

èíòåðâàëûã 30 ìèíóòààð àâíà. Õóâüñàõ à÷ààëàëòàé èæèëõýí óðò õóãàöààíû ãîðèìîîð

àæèëëàõ íýãýí òºðëèéí õýðýãëýã÷äèéã òýäãýýðèéí íèéòëýã øèíæ¿¿äýýð íü áèå äààñàí

ãðóïï áîëãîí íýãòãýíý. Ìºí íàñîñ, âåíòèëÿòîð, êîìïðåññîð ãýõ ìýò áàðàã òîãòìîë



29

à÷ààëàëòàé óðò õóãàöààíû ãîðèìîîð àæèëëàõ õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéã íü òóñàä íü àâ÷

¿çíý.

Õóâüñàõ à÷ààëàëòàé õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéí òîîöîîíû àêòèâ à÷ààëëûã äàðààõ

òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

çaìäóìòîîö PKKPKP (1.5.)

Ýíä: ìK - öàõèëãààí õýðýãëýã÷äèéí øèëæ¿¿ëñýí òîî

nø, àêòèâ à÷ààëëûí àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíò

Päó- õàìãèéí èõ à÷ààëàãäñàí ýýëæèí äýõ õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéí

äóíäàæ àêòèâ ÷àäàë;

Êa- õàìãèéí èõ à÷ààëàãäñàí ýýëæèí äýõ äóíäàæ à÷ààëëûã ýíý ýýëæèíä

àæèëëàæ áàéãàà õýðýãëýã÷äèéí çààñàí à÷ààëàëä õàðüöóóëñàí

õàðüöààãààð òîäîðõîéëîãäîæ áàéãàà àêòèâ à÷ààëëûí àøèãëàëòûí

êîýôôèöèåíò.

Ò¿¿íèé òîîí óòãóóäûã õýðýãëýã÷èéí òóõàéí áèå äààñàí ãðóïïèéí

õóâüä ëàâëàõ ìàòåðèàëààñ àâíà;

ÇP - õýðýãëýã÷äèéí çààñàí àêòèâ ÷àäàë.

ªºð ººð ÷àäàë áîëîí àæëûí ãîðèìòîé õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéã ìºí ýíý ãðóïïèéí

òîîöîîíû à÷ààëàëòàé òýíö¿¿ òîîöîîíû à÷ààëàëòàé àäèëõàí ÷àäàëòàé, àæëûí

ãîðèìîîðîî íýãýí òºðëèéí õýðýãëýã÷äèéí ãðóïï áîëãîí àâ÷ ¿çýõ áºãººä ýíý ¿åèéí

õýðýãëýã÷äèéí òîîã õýðýãëýã÷äèéí øèëæ¿¿ëñýí òîî ãýíý. Ãðóïïèéí õýðýãëýã÷äèéí

øèëæ¿¿ëñýí òîî

n

çi

n

çi

ø

P

P

n

1

2

2

1 (1.6)

Ýíä:

çiP - ãðóïïèéí i äóãààð õýðýãëýã÷èéí çààñàí àêòèâ ÷àäàë.

Ãðóïï äýõ õýðýãëýã÷äèéí òîî 5-ààñ èõã¿é ¿åä ýíý òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî. Õýðýâ

õýðýãëýã÷äèéí òîî n íü äºðºâòºé òýíö¿¿ áà èõ, ìºí 3min

max Ç

Ç

P

Pm ãýñýí õàðüöàà

áèåëýãäýæ áàéâàë nnØ ãýæ àâ÷ áîëíî.

Ýíä:

minmax , ÇÇ PP - ãðóïï äýõ õàìãèéí èõ áà õàìãèéí áàãà ÷àäàëòàé õýðýãëýã÷äèéí

çààñàí àêòèâ ÷àäàë.

0m , ìºí 2.0Ak ¿åä õýðýãëýã÷äèéí øèëæ¿¿ëñýí òîî

max

2

ç

ç

øP

Pn

(1.7)



30

Õýðýâ ýíý òîìú¸îãîîð áîäîãäñîí Øn –èéí óòãà íü áîäèòîîñ èõ áàéâàë. nø=n ãýæ

àâíà. Õàðèí 2.0Ak ¿åä nø –èéã õ¿ñíýãòýýð àâíà.

1êÂ õ¿ðòýë áà äýýø õ¿÷äýëòýé, à÷ààëëûí õóâüñàõ ãðàôèêòàé, àæëûí ÿíç á¿ðèéí

ãîðèìòîé (Ak áà cos-èéí óòãà ÿíç á¿ð áàéõ) õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéí õóâüä òîîöîîíû

öàõèëãààí à÷ààëëûã õàìãèéí èõ à÷ààëàãäñàí ýýëæèí äýõü íèéëáýð äóíäàæ ÷àäàë áà

ìàêñèìóìûí êîýôôèöèåíòîîð òîäîðõîéëíî.

n

iäóìòîîö PÊP1

. (1.8)

ò

n

iäóòîîö tgPQ 1

. (1.9)

Ýíä:

iäóP . - õýðýãëýã÷äèéí i- ð ãðóïïèéí õàìãèéí èõ à÷ààëàãäñàí ýýëæèí äýõ

äóíäàæ àêòèâ ÷àäàë

n - à÷ààëàëä îðæ áóé õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéí òîî

Ò¿ð¿¿ëýã÷ ã¿éäýëòýé õýðýãëýã÷äèéí (ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð¿¿ä, ñòàòèê

êîíäåíñàòîðóóä) ðåàêòèâ à÷ààëëûã <<õàñàõ>> òýìäýãòýé àâíà.

À÷ààëëûí òîãòìîë ãðàôèêòàé õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéí õóâüä òýäãýýðò 6.0Ak

õàðèí à÷ààëëûí ãðàôèêèéí ä¿¿ðãýëòèéí êîýôôèöèåíò 9.0ÃÄk áàéâàë ìàêñèìóìûí Ìk

êîýôôèöèåíòûí óòãûã íýãòýé òýíö¿¿ àâíà. Ýíý ¿åä òîîöîîíû à÷ààëàë íü õàìãèéí èõ

à÷ààëàëòàé ýýëæèí äýõ äóíäàæ à÷ààëàëòàé òýíö¿¿, ººðººð õýëáýë:

äóòîîö PP , äóòîîö QQ

Äýä ñòàíöûí òîîöîîíû á¿ðýí à÷ààëëûã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

22

òîîöòîîöòîîö QPS (1.10)

Ýíä:

òîîöòîîö QP , - õýðýãëýã÷äèéí á¿õ ãðóïïèéí íèéëáýð àêòèâ áà ðåàêòèâ

à÷ààëàë



31

8-ð çóðàã. nø - ýýñ õàìààðñàí àøèãëàëòûí Êà êîýôôèöèåíòûí

ÿíç á¿ðèéí óòãóóä äàõü ìàêñèìóìûí Êì êîýôôèöèåíòûí ìóðóéíóóä

ИЛ УУРХАЙН ХÝРÝГЛÝГЧДИЙН ЦАХИЛГААН ÝРЧИМ ХҮЧНИЙ ХУВИЙН

ЗАРЦУУЛАЛТААР ТООЦООНÛ АЧААЛЛÛГ ТОДОРХОЙЛОХ АРГАЧЛАЛ

Öàõèëãààí à÷ààëëûí òîîöîîíû ýíý àðãûã õýñýã ýñâýë óóðõàéí õýìæýýãýýð

à÷ààëëûã îéðîëöîîãîîð òîîöîîëîõ øààðäëàãà ãàðàõ ¿åä òóõàéëáàë òºñëèéí äààëãàâàð

çîõèîõ øàòàíä, ìºí õóâèëáàðóóäààð õàðüöóóëàëò õèéõ ¿åä àøèãëàíà.

À÷ààëëûí ãðàôèê íü áàãà ººð÷ëºãäºõ ýñâýë ¿ë ººð÷ëºãäºõ öàõèëãààí

õýðýãëýã÷äèéí õóâüä õàìãèéí èõ à÷ààëàãäñàí ýýëæèíä òîîöîîíû à÷ààëëûã äóíäàæ

à÷ààëëààð àâíà. Òîîöîîíû à÷ààëëûã òîäîðõîéëîõ ¿åä ìàøèí êîìïëåêñ, õýñýã ýñâýë

óóðõàéí õýìæýýãýýð ýýëæèí äýõ á¿òýýìæ ÇÏ áà íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íä íîîãäîæ áóé

öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé çàðöóóëàëò Õ –ã ìýäýõ øààðäëàãàòàé.

Òîîöîîíû à÷ààëëûã äàðààõ òîìú¸îíóóäààð òîäîðõîéëíî.



32

ý

ýxòîîö

Ò

ÏP (1.11)

òòîîöòîîö tgPQ (1.12)

Ýíä:

x - íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íä íîîãäîæ áóé õóâèéí çàðöóóëàëò, êÂò ö/ò

ýñâýë êÂò ö/ì3;

Ïý - ìàøèíû ýýëæèéí á¿òýýìæ, ò ýñâýë ì3 ;

Tý- ýýëæèéí ¿ðãýëæèëýõ õóãàöàà, ö;

òtg -нэгэн төрлийн хэрэглэгчдийн òcos -ä õàðãàëçàíà. Ò¿¿íèéã

лавлахаас авна.

Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò x (êÂò ö/ì3)–ûã ìàøèí òºõººðºìæ òóñ

á¿ðýýð ¿ç¿¿ëáýë:

4-р хүснэгт

ÝÊÃ-5, ÝÊÃ-8È, ÝÊÃ-6.3Ó òºðëèéí íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîðààð

óóëûí öóë óòãàõ ¿åä 0,4-0,6

ÝÊÃ-12.5, ÝÊÃ-10È, ÝÊÃ-20 0,75-0,85

ÝØ-6/45Ì, ÝØ-10/60À, ÝØ-10/70À 0,6-1,0

ÝØ-15/70, ÝØ-20/55 1,1-1,35

ÝØ-25/100, ÝÂÃ-35/65Ì, ÝØ-10/85 1,5-1,7

ÝØ-80/100, ÝÂÃ-100/70 1,8-2,0

ÝÐÃ-400, ÝÐÃÂ-630, ÝÐ-1250, ÝÐÃ-1600 òºðëèéí îëîí óòãóóðò

ýêñêàâàòîðààð 0,5-0,6

ÝÐØÐÄ 5000 0,7

ÎØ-1500, ÎØÐ-5000 òºðëèéí îâîîëãî үүсгэгч 0,6-0,8

Òóóçàí êîíâåéåðààð óóëûí öóë òýýâýðëýõ, êÂò ö/êì 0,6-0,9

ªðìèéí ìàøèíààð öîîíîã ºðºìäºõ 1,6

Òàéëáàð: Äîîä õÿçãààð íü çººëºí õºðñºíä, äýýä õÿçãààð íü õàòóó õºðñºíä

ºãºãäñºí áîëíî.

Áèå äààñàí õýðýãëýã÷èä, ýñâýë òåõíîëîãèéí ïðîöåññóóäààð öàõèëãààí ýð÷èì

õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò ºãºãäñºí áàéâàë òîîöîîíû öàõèëãààí à÷ààëëûã äàðààõ

òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî:



33

òîîöI

M

n

xi

òîîö PT

Ï

P

1

(1.13)

Ýíä:

n- öàõèëãààí õýðýãëýã÷èéí áà ïðîöåññèéí òîî;

Ï- áèå äààñàí õýðýãëýã÷äèéí ýñâýë òåõíîëîãèéí ïðîöåññóóäûí

á¿òýýìæ;

MT - ìàøèí ìåõàíèçì, õýñãèéí àêòèâ à÷ààëëûí ìàêñèìóì àøèãëàëòûí

õóãàöàà , ö;

òîîöIP - õàìãèéí èõ à÷ààëàãäñàí ýýëæèí äýõ õýñãèéí

õýðýãëýã÷äèéí òîîöîîíû à÷ààëàë

ИЛ УУРХАЙН ЕРªНХИЙ БУУРУУЛАХ ДÝД СТАНЦÛН ТРАНСФОРМАТОРÛН ТОО,

ЧАДЛÛГ ТОДОРХОЙЛОХ

Èë óóðõàéí õýðýãëýã÷äèéí çýðýãëýë, òîîöîîíû à÷ààëàë çýðãýýñ õàìààðóóëàí

òðàíñôîðìàòîðûí òîî,÷àäëûã òîäîðõîéëíî. Èë óóðõàéä óñ ø¿¿ð¿¿ëýõ äàëä áàéãóóëàìæ

áà òîìîîõîí óñ çàéëóóëàõ èë áàéãóóëàìæ çýðýã I çýðýãëýëèéí õýðýãëýã÷èä áàéãàà

òîõèîëäîëä åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä ñòàíö äýýð õî¸ðîîñ öººíã¿é õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîð

ñîíãîæ àâíà. Àëü íýã õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîð ýâäýðñýí òîõèîëäîëä íºãºº òðàíñôîðìàòîð

íü èë óóðõàéí õàìãèéí èõ à÷ààëëûí 75-80%-èéã õàíãàæ áàéõààð òðàíñôîðìàòîðûí

÷àäëûã ñîíãîíî. Åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä ñòàíö äýýð ä¿ðýì ¸ñîîð à÷ààëàëòàé ¿åä

õ¿÷äýëèéã íü òîõèðóóëäàã õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðóóäûã ñóóðèëóóëíà. Õ¿÷íèé

òðàíñôîðìàòîðóóäûí òîîöîîíû á¿ðýí òîîöS ÷àäëûã òðàíñôîðìàòîðûí çºâøººðºãäºõ õýò

à÷ààëëûã òîîöîí äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

kачх

òîîö

òîîöê

PS

cos. , êÂÀ (1.14)

Ýíä:

òîîöP - èë óóðõàéí òîîöîîíû á¿õ àêòèâ à÷ààëàë

Êõ.à÷=1.1-1.3 - òðàíñôîðìàòîðûí õýò à÷ààëëûí êîýôôèöèåíò;

cosk=0.93-0.95-ðåàêòèâ à÷ààëëûí êîìïåíñàöèëàëòûã òîîöñîí, äýä

ñòàíöûí ÷èãë¿¿ð äýõ ÷àäëûí êîýôôèöèåíò

Èë óóðõàéí õýðýãëýã÷äèéí òîîöîîíû à÷ààëëûã õàëàëòûí õóãàöààíû òîãòìîë

Òî=10ìèí ãýæ àâààä, õàãàñ öàãèéí ìàêñèìóìûí íºõöëººñ òîäîðõîéëñîí áàéäàã. Õàðèí

õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí õàëàëòûí õóãàöààíû òîãòìîë ýíý óòãààñ íýëýýä èõ áóþó Òî=2.5-

3.5ö áàéäàã. Èéì ó÷ðààñ òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäëûã òîäîðõîéëîõäîî õàëàëòûí õóãàöààíû

áîäèò òîãòìîëûã òîîöîæ áàéãàà ìàêñèìóìûí Êì êîýôôèöèåíòûã îðóóëæ òîîöäîã. Íººö



34

¿¿ñã¿¿ðèéí øààðäëàãûã òîîöîí, íýã òðàíñôîðìàòîðûí òîîöîîíû á¿ðýí ÷àäëûã äàðààõ

áàéäëààð òîäîðõîéëíî.

òîîöÌIIIòîîö SKKS 1 (1.15)

Ýíä:

KI-II - I áà II çýðýãëýëèéí õýðýãëýã÷ áàéãààã òîîöñîí êîýôôèöèåíò

Èë óóðõàéí åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä ñòàíöûí õóâüä 8.075.0 IIIk

Äýä ñòàíöûí òºñºë çîõèîõ, àøèãëàõ ¿åä òðàíñôîðìàòîðóóäûí áîäèò à÷ààëëûã

õàìãèéí ¿ð àøèãòàé à÷ààëàëä îéðòóóëàõûã ýðìýëçýíý. 1òîîöS ÷àäëààð ñòàíäàðò

÷àäàëòàé õî¸ðîîñ öººíã¿é õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîð ñîíãîæ àâíà. Òðàíñôîðìàòîðûí ¿ð

àøèãòàé áàéõ àS .¿

à÷ààëëûã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

õáàì

õÿàÿõ

çàQKP

QKPSS

.º

.º.

)1(.¿

(1.16)

Ýíä:

)1(çS -ñîíãîæ àâñàí òðàíñôîðìàòîðûí çààñàí á¿ðýí ÷àäàë, êÂÀ;

ÿõP . - òðàíñôîðìàòîðûí ãàí äàõü ÷àäëûí àëäàãäàë, êÂò;

ìP - òðàíñôîðìàòîðûí çýñ äýõ ÷àäëûí àëäàãäàë, êÂò;

(3

I0.01 SQ õÿõÿ - õîîñîí ÿâàëòûí ¿å äýõ ðåàêòèâ ÷àäëûí àëäàãäàë, êÂÀð;

çõáõá SUQ .. 01.0 - çààñàí à÷ààëàëòàé ¿åèéí ðåàêòèâ ÷àäëûí

àëäàãäàë, êÂÀð;

ºàÊ - àëäàãäëûí ººð÷ëºëòèéí êîýôôèöèåíò;

I õÿ - òðàíñôîðìàòîðûí õîîñîí ÿâàëòûí ã¿éäýë, À;

Uá.õ - áîãèíî õîëáîîñûí õ¿÷äýë, Â.

Àëäàãäëûí ººð÷ëºëòèéí êîýôôèöèåíò íü ðåàêòèâ à÷ààëëûã äàìæóóëàõ ¿åä

ñ¿ëæýý áîëîí òðàíñôîðìàòîðò ãàðàõ àêòèâ àëäàãäëûã òîîöäîã áºãººä 0.02-0.12êÂò/êÂÀð-

èéí õÿçãààðò õýëáýëçäýã. Ýíý íü èë óóðõàéí äýä ñòàíö íü ýð÷èì õ¿÷íèé ñèñòåìýýñ õèð

àëñëàãäñàíààñ õàìààðóóëàí, ýð÷èì õ¿÷íèé ñèñòåì òîãòîîæ ºãíº.

6-10/0.4êÂ–ûí õ¿÷äýëòýé çººâðèéí äýä ñòàíöûí òðàíñôîðìàòîðûí øààðäàãäàæ

áóé ÷àäëûã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

ду

n

çiãрõ

òîîö

PÊ

Scos

1

.

1

(1.17)

Ýíä:

ãрõÊ . - õýðýãöýýíèé ãðóïï÷èëñýí êîýôôèöèåíò;

ÇiP - ãðóïï äýõ i äóãààð á¿õèé õýðýãëýã÷èéí çààñàí ÷àäàë ;



35

дуcos - õýðýãëýã÷äèéí ãðóïïèéí ÷àäëûí äóíäàæëàæ òýíö¿¿ëñýí êîýôôèöèåíò

Ãðóïï äýõ õºäºëã¿¿ðèéí òîî n <20 ¿åä õýðýãöýýíèé ãðóïï÷èëñýí êîýôôèöèåíò

çi

çгрх

P

PK max.

. 57.043.0 (1.18)

Ýíä:

max.çP - ãðóïï äýõ õàìãèéí èõ ÷àäàëòàé öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí

÷àäàë;

çiP - äýä ñòàíöàä õîëáîãäîæ áàéãàà á¿õ öàõèëãààí õýðýãëýã÷èéí

íèéëáýð çààñàí ÷àäàë.

Èë óóðõàéä çººâðèéí òðàíñôîðìàòîðûí äýä ñòàíöûí õóâüä äócos –èéí óòãà íü

0.6-0.7 õÿçãààðò áàéíà.

Çººâðèéí äýä ñòàíöûí õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí à÷ààëëààð ñîíãîñîí ÷àäàë íü

ãðóïï äýõ õàìãèéí èõ ÷àäàëòàé áîãèíî õîëáîãäñîí ðîòîðòîé öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí øóóä

àñààëòûí íºõöºëººð øàëãàãäàíà. Äýä ñòàíöûí ÷èãë¿¿ðò õîëáîãäñîí öàõèëãààí

õýðýãëýã÷äèéí ãðóïï äýõ õàìãèéí èõ ÷àäàëòàé öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí ÷àäàë íü õîâîð

àñààëòûí ¿åä òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäëûí 30% -èàñ, õàðèí áàéíãûí àñààëòûí ¿åä 20

хувиас хэтрэхгүй байх ѐстой.

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН АЧААЛЛÛН КАРТОГРАММ БА ДÝД СТАНЦÛН БАЙРШИЛ

ТОДОРХОЙЛОХ

Öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåì ñîíãîõ ¿åä èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûí òºâèéã

òîäîðõîéëîõ áîëîìæèéã îëãîæ áóé öàõèëãààí à÷ààëëûí êàðòîãðàìì íü øèéäâýðëýã÷ ¿¿ðýã

ã¿éöýòãýäýã. À÷ààëëûí êàðòîãðàìì íü óóëûí àæëûí äýâñãýð çóðàã äýýð áàéðëóóëñàí

òîéðãóóä áºãººä òýäãýýðèéí òàëáàé íü õýðýãëýã÷äèéí òîîöîîíû à÷ààëàëòàé òýíö¿¿ áàéíà.

Èë óóðõàéí òîîöîîíû öàõèëãààí à÷ààëëûí òºâèéã îëæ òîãòîîõ, ìºí à÷ààëëûí

êàðòîãðàììûã áàéãóóëàõûí òóëä õýñýã òóñ á¿ðò òîéðãèéí ðàäèóñûã òîäîðõîéëîõ

øààðäëàãàòàé. Òîäîðõîé ìàñøòàáààð ãàðãàñàí òîéðãèéí òàëáàé íü õàðãàëçàæ áóé õýñãèéí

òîîöîîíû à÷ààëàëòàé òýíö¿¿ áàéíà.

MRS ii 2

ýíäýýñ òîéðãèéí ðàäèóñûã òîäîðõîéëíî. M

SR i

i

Ýíä:

iS - i äóãààð õýñãèéí á¿ðýí ÷àäàë, êÂÀ;

M- äóãóéí òàëáàéã òîäîðõîéëîõîä àøèãëàãäñàí ìàñøòàá êÂÀ/ñì2 ýñâýë êÂÀ/ìì2.

Óóëûí àæëûí äýâñãýð çóðàã äýýð òîéðãóóäûã áóóëãàñíû äàðàà êîîðäèíàòûí

òýíõëýã¿¿äèéã òàòíà. Òýãýýä òýäãýýðýýñ òîéðãóóäûí òºâ õ¿ðòýëõ çàéíóóäûã òîîöîîëíî.

Îíîëûí ìåõàíèêèéí êóðñýýñ çàðèì ¿íäýñëýë¿¿äèéã àøèãëàí òýíö¿¿ ¿éë÷èëæ áóé

ïàðàëåëü õ¿÷í¿¿äèéí êîîðäèíàòóóäûã òîäîðõîéëîõòîé íýãýí àäèëààð öàõèëãààí

à÷ààëëûí òºâèéí êîîðäèíàòóóäûã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.



36

n

i

i

n

i

ii

on

i

i

n

i

ii

o

S

YS

Y

S

XS

X

1

1

1

1 ; (1.19)

Åðºíõèé áóóðóóëàõ äýä ñòàíöûã öàõèëãààí à÷ààëëûí òºâèéí Xo áà Yo

êîîðäèíàòóóäòàé à÷ààëëûí îíîëûí òºâèéí îéðîëöîî (9-ð çóðàã), òýñýëãýýíèé àæëûí

á¿ñèéí ãàäíà áàéðëóóëíà.

9 -ð çóðàã. Èë óóðõàéí öàõèëãààí à÷ààëëûí êàðòîãðàìì áà òºâòýé åðºíõèé äýâñãýð

çóðàã (Äóãóéí òàëáàéí çóðààñëàñàí õýñýã íü òîîöîîíû àêòèâ çóðààñëààã¿é õýñýã íü

ðåàêòèâ à÷ààëàë áîëíî.)

Ãýõäýý öàõèëãààí à÷ààëëûí òºâ íü èë óóðõàéí äýâñãýð ãàçðààð áàéíãà øèëæäýã

áîëîõ íü ïðàêòèêò õàðàãääàã. Ýíý íü áèå äààñàí õýðýãëýã÷äèéí áà óóðõàéí õýðýãëýæ áóé

÷àäëóóä ººð÷èëºãääºãººð òàéëáàðëàãäàíà. ¯¿íòýé óÿëäàí èë óóðõàéí äýâñãýð ãàçàðò äýä

ñòàíöûã ¿ð àøèãòàé áàéðëóóëàõ çîðèëò íü öàõèëãààí à÷ààëëûí òºâèéí ñàðíèëòûí á¿ñèéã

áàéãóóëñàíààð øèéäýãäýíý. Ñàðíèëòûí á¿ñèéã áàéãóóëàõàä ìºí äýýðõ òîìú¸îíóóäûã

àøèãëàäàã. Äýâñãýð çóðàã äýýðõ ÅÁÄÑ–ûí áàéðøèëûã áàéãóóëñàí á¿ñèéí õàìãèéí

òîõèðîìæòîé äóðûí öýãò ñîíãîí àâíà. Õýðýâ öàõèëãààí à÷ààëëóóä íü ¿éëäâýðèéí ãàçàðò

æèãä òàðõààã¿é õî¸ð áà ò¿¿íýýñ îëîí ãàçàðò òºâëºðñºí áàéâàë äýâñãýð ãàçðûã òºâëºðñºí

à÷ààëàëòàé õýñã¿¿äýä õóâààí, à÷ààëëûí òºâèéí ñàðíèëòûí á¿ñèéã òóñ òóñä íü

òîäîðõîéëíî. Èéì ¿éëäâýðèéí ãàçðóóäàä ãîëäóó óóðõàéí òàëáàé, õýðýãëýã÷äèéí òîî áà

÷àäëààñ õàìààðóóëàí õî¸ð áà ò¿¿íýýñ îëîí ÅÁÄÑ áàðüæ áàéãóóëíà.

БҮЛЭГ 2

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ГÝРÝЛТҮҮЛÝГИЙН ТУХАЙ ЕРªНХИЙ ОЙЛГОЛТ

Ãýðëèéí òåõíèêèéí ¿íäñýí îéëãîëò



37

ÃÝÐËÈÉÍ ÒÅÕÍÈÊÈÉÍ ¯ÍÄÑÝÍ ÎÉËÃÎËÒ

Ãýðëèéí òåõíèêò äàðààõ ¿íäñýí îéëãîëòóóäûã àâ÷ ¿çíý.

Öàöðàëûí ýíåðãè áà ãýðëèéí óðñãàë

Ãýðëèéí õ¿÷

Ãýðýëòýëò

Òîäðîë

Ãýðëèéí îéëò, øèíãýýëò, íýâòðýëòèéí êîýôôèöèåíò

Öàöðàëûí ýíåðãè áà ãýðëèéí óðñãàë

Àáñàëþò òýã òåìïåðàòóðààñ äýýø òåìïåðàòóðò áàéãàà á¿õ áèå îð÷èíäîî

öàöðàëûí ýíåðãèéã öàöàðãàõ ÷àäâàðòàé áàéäàã. Òýð íü ÿíç á¿ðèéí äîëãèîíû óðòòàé

öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîíû õýëáýðýýð òàðõàíà. Îð÷èí ¿åèéí ãýðëèéí ¿¿ñã¿¿ð¿¿ä

èõýíõäýý ÿíç á¿ðèéí äîëãèîíû óðòòàé íèéëìýë öàöðàëûí ýíåðãèéã îð÷èíäîî öàöðóóëíà.

380-760 êì äîëãèîíû óðòòàé öàöðàëûí ýíåðãèéí ¿ëýìæ áàãà õýñýã íü õ¿íèé í¿äýíä ãýðýë

áîëæ õàðàãäàíà.

Íýãæ õóãàöààíä öàöàðãàõ ýíåðãèéí òîî õýìæýýã öàöðàëûí ýíåðãèéí ÷àäàë áóþó

öàöðàëûí óðñãàë ãýíý. Õýìæèõ íýãæ íü Âàòò (Âò).

Õ¿íèé í¿äýíä ãýðýë áîëæ õàðàãäàõ öàöðàëûí ýíåðãèéí ÷àäëûí õýñãèéã ãýðëèéí

óðñãàë ãýíý. Ãýðëèéí óðñãàëûã õýìæèõ íýãæ íü ëþìåí (ëì).

Ãýðëèéí õ¿÷

Èë óóðõàéí öàõèëãààí ãýðýëò¿¿ëýãò òàâèãäàõ øààðäëàãà

Цàõèëãààí ãэðэëòүүëãèéí òîîöîîíы àðãóóä

Гэðëèéí óðñãàëыí àøèãëàëòыí êîэôôèöèåíòîîð

ãэðэëòүүëãèéí òîîöîî õèéõ

Хóâèéí ÷àäëààð ãэðэëòүүëãèéí òîîöîî õèéõ

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã öýãýí àðãààð òîîöîîëîõ

Пðîæåêòîðыí ãэðэëòүүëãèéí òîîöîî õèéõ

Èë óóðõàéã êñåíîíîí ëàìïààð ãýðýëò¿¿ëýõ òîîöîîíû

èçîëþêñûí àðãà

Гэðэëòүүëãèéí òðàíñôîðìàòîðыã ñîíãîõ òîîöîî



38

Ãýðëèéí ¿¿ñã¿¿ðèéã öýã ãýæ ¿çâýë òýð íü ãýðëèéí óðñãàëûã á¿õ ÷èãëýëä æèãä

öàöðóóëíà. Ãýðëèéí óðñãàëûí îðîí çàéí íÿãòûã ãýðëèéí õ¿÷ ãýíý. Õýìæèõ íýãæ íü êàíäåë

(êä).

ð1

11

ñ

ëìêä

Ýíä:

- áèåò ºíöºã. Õýìæèõ íýãæ íü ñòåðàäèàí (ñð)

Êîíóñ ãàäàðãóóãààð õÿçãààðëàãäñàí îðîí çàéí õýñãèéã áèåò ºíöºã ãýíý.

2R

S

Ýíä:

S - áºìáºðöºãèéí ãàäàðãóóãûí òàëáàéí õýñýã

R - áºìáºðöºãèéí ðàäèóñ

Ãýðýëòýõ öýãèéí ýðãýí òîéðíû á¿õ îðîí çàéã õàìàðñàí áèåò ºíöºã

44

2

2

R

R

Ãýðëèéí óðñãàë ãàäàðãóóä òóñàæ ò¿¿íèéã ãýðýëò¿¿ëíý. Ãýðýëò¿¿ëýãäýæ áóé ãàäàðãóó äýýðõ

ãýðëèéí óðñãàëûí íÿãòûí òîîí ¿ç¿¿ëýëòèéã ãýðýëòýëò ãýíý. Õýìæèõ íýãæ íü ëþêñ (ëê).

2

11

ì

ëìëê

S

ÔE

Ýíä:

Ô ãýðëèéí óðñãàë

Ãàäàðãóó äýýðõ ãýðëèéí óðñãàëûí òàðõàëò æèãä áèø áîë S ãàäàðãóó äýýðõ äóíäàæ

ãýðýëòýëò:

S

ÔE ÄÓÍ

Ãýðýëò¿¿ëýãäýæ áóé òàëáàéí àëü íýãýí öýãèéí ãýðýëòýëòèéã õ¿÷ýýð òîäîðõîéëæ áîëíî.

2I

CosI

dS

dÔE a

Ãýðëèéí òîäðîë

ßìàð íýã áèåòèéí ãàäàðãóó äýð òóññàí ãýðëèéí óðñãàëûí çàðèì õýñýã òýð áèåòýýñ îéíî.

Ýíý îéñîí ãýðëèéí óðñãàë õ¿íèé í¿äýíä ºðòºæ óóë áèåòèéã õàðàãäóóëíà. Îéñîí ãýðëèéí

óðñãàë õè÷íýýí èõ áàéâàë òº÷íººí òîä õàðàãäàõ áîëíî. Æèãä ãýðýëòýëòòýé áàéõàä

áèåòèéí ãàäàðãóóãûí ºíãº îéëãîõ ÷àäâàðààñ õàìààð÷ àæèãëàã÷èä ÿíç á¿ðýýð òîäîð÷



39

õàðàãäàíà. Èéìä óóë áèåòýýñ îéñîí ãýðëèéí õ¿÷ (ãýðëèéí óðñãàëûí íÿãò ) èõ áàéâàë

ãýðýëò¿¿ëýãäñýí áèåò ñàéí õàðàãääàã áàéíà. Áèåò õàðàãäàõ òîîí ¿ç¿¿ëýëòèéã òîäðîëîîð

èëýðõèéëíý. Ãýðýëò¿¿ëýãäýæ áóé ãàäàðãóóãààñ õ¿íèé õàðààíû ç¿ãò ÷èãëýñýí ãýðëèéí

õ¿÷èéã òýð ãàäàðãóóí òàëáàéä õàðüöóóëñàí õàðüöààã òîäðîë ãýíý.

S

IL

Ýíä:

L - ãýðýëò¿¿ëýã, êä/ì2

I - ãýðýëò¿¿ëýãäýæ áóé ãàäàðãóóä ïåðïåíäèêóëÿð ãýðëèéí õ¿÷, êä

S -ãàäàðãóóãûí òàëáàé, ì2

Æèãä ãýðýëò¿¿ëýãäñýí ãàäàðãóóãûí íîðìàëüòàé ¿¿ñãýõ ºíöãººñ õ¿í ãàäàðãóóã õàðæ

áàéâàë òîäðîë íü:

CosS

IL

Æèãä áèø ãýðýëò¿¿ëýãäñýí ãàäàðãóó áàéâàë:

CosdS

dIL

Ãýðëèéí îéëò, øèíãýýëò, íýâòðýëòèéí êîýôôèöèåíò

Ôèçèê øèíæ ÷àíàð, ãàäàðãóóãûí áàéäëààñàà õàìààð÷ áèåñ ãýðëèéã îéëãîõ, øèíãýýõ,

íýâòð¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé áàéíà. Áèåñèéí ãýðëèéí òåõíèêèéí øèíæ ÷àíàðûã òîäîðõîéëîõûí

òóëä ãýðëèéí îéëò, øèíãýýëò, íýâòðýëòèéí êîýôôèöèåíò ãýñýí îéëãîëòûã àâ÷ ¿çíý.

Îéëòûí êîýôôèöèåíò

Áèåèéí ãàäàðãóóãààñ îéñîí ãýðëèéí óðñãàëûã òóññàí ãýðëèéí óðñãàëä õàðüöóóëñàí

õàðüöààã îéëòûí êîýôôèöèåíò ãýíý.

îÒÓÑÔ

Ô

Øèíãýýëòèéí êîýôôèöèåíò

Áèåèéí ãàäàðãóóä øèíãýñýí ãýðëèéí óðñãàëûã òóññàí ãýðëèéí óðñãàëä õàðüöóóëñàí

õàðüöààã øèíãýýëòèéí êîýôôèöèåíò ãýíý.

ÒÓÑÔ

Ô

Íýâòðýëòèéí êîýôôèöèåíò

Áèåèéã íýâòðýí ãàðñàí ãýðëèéí óðñãàëûã òóññàí ãýðëèéí õýìæýýíä õàðüöóóëñàí õàðüöààã

íýâòðýëòèéí êîýôôèöèåíò ãýíý.



40

ÒÓÑÔ

Ô

Ãàäàðãóóä òóññàí ãýðëèéí óðñãàë íü:

ÔÔÔÔÒÓÑ

Ýíý òýíöýòãýëèéã ÒÓÑ

Ô -ä õóâààâàë:

1 áîëíî.

Îíîëûí õóâüä ýäãýýð êîýôôèöèåíò¿¿äýýñ íýã þìóó õî¸ð íü òýãòýé òýíö¿¿ áàéæ áîëíî.

Áèåèéí ãýðëèéí øèíæ ÷àíàð ýäãýýð êîýôôèöèåíò¿¿äýýñ ãàäíà îéñîí áà íýâòýðñýí

ãýðëèéí óðñãàë îðîí çàéä òàðõñàí áàéäëààð ÿëãàãäàíà. Ýäãýýðèéã ìýäñýíýýð ãýðýëò¿¿ëýã÷

¿éëäâýðëýõýä çîõèìæòîé ìàòåðèàë, ãýðýëò¿¿ëýãäýõ áàéðíû çàñàë çýðãèéã ñîíãîíî. Èæèë

÷àäàëòàé ÷èéäýíãýýð ãýðýëò¿¿ëýãäýõ ¿åä ãýðýëòýé ºíãººð áóäñàí àæëûí áàéðíû ãýðýëòýëò

õàðàíõóé ºíãººð áóäñàíûõààñ èõ áàéõ áîëíî. Çàðèì ìàòåðèàëûí îéëò, øèíãýýëòèéí

êîýôôèöèåíòèéã õ¿ñíýãòýýð ¿ç¿¿ëýâ.

5-ð õ¿ñíýãò

Îéëòûí áà íýâòðýëòèéí êîýôôèöèåíò

Ìàòåðèàëûí íýð Îéëòûí êîýôôèöèåíò Íýâòðýëòèéí

êîýôôèöèåíò

Öîíõíû øèë 0.08 0.9

Öàéðóóëñàí øèë 0.12 0.75

Ñ¿¿í ñèëèêàò øèë 0.45 0.4

Ñ¿¿í îðãàíèê øèë 0.22 0.63

Òîðòîãæóóëñàí øèë 0.3 0.6

Òîëü 0.7-.085 -

Øîõîé, ãèïñ 0.85 -

Õàíûí øàð öààñ 0.4 -

Õàíûí õ¿ðýí öààñ 0.13 -

Öàãààí õàíà 0.84 -

Øàð õàíà 0.69-0.77 -

Öýíõýð õàíà 0.36-0.55 -

Öàéâàð íîãîîí õàíà 0.38-0.55 -

Õàð íîãîîí õàíà 0.16-0.21 -

Õàð õ¿ðýí õàíà 0.16 -

Öàãààí ýìýëü 0.85-0.9 -



41

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ГÝРÝЛТҮҮЛÝГТ ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА

Èë óóðõàéí óóëûí àæèë ÿâàãäàõ íèéò àæëûí òàëáàé, ¿éëäâýð, öåõèéí áàéð, òàëáàé

àæèëëàæ áàéãàà ìàøèí ìåõàíèçìûí îéð îð÷èì, òýäãýýðèéí êàáèí çààë, àâòî áà òºìºð çàì,

à÷èõ áóóëãàõ öýã, àæèë÷äûí áàéíãà ÿâàõ çàì, íýã ìºðãºöºãººñ íºãºº ìºðãºöºã ð¿¿ áóóõ øàò

çýðýã àæëûí áàéð òàëáàéã ÿëàíãóÿà õàðàíõóé ¿åä çàéëøã¿é ãýðýëò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé.

Èë óóðõàéí ãýðýëò¿¿ëãèéã äîòîð íü åðºíõèé áà áàéðûí ãýðýëò¿¿ëýã ãýæ àíãèëíà. Èë

óóðõàéí óóëûí àæèë ÿâàãäàõ íèéò àæëûí òàëáàéí ãýðýëò¿¿ëãèéã èë óóðõàéí åðºíõèé

ãýðýëò¿¿ëýã ãýíý. Èë óóðõàéí åðºíõèé ãýðýëò¿¿ëýãò ÄÊñÒ òºðëèéí êñåíîíîí ëàìïòàé ÑÊñÍ,

ÎÓÊñÍ, ÊÊÓÎÇ òºðëèéí áîëîí ÊÃ òºðëèéí êâàðöàí ãàëîãåí ëàìïòàé ÈÑÓ òºðëèéí

ãýðýëò¿¿ëãèéí òºõººðºìæ¿¿äèéã ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ºðãºí õýðýãëýæ áàéíà. Ìºí ò¿¿í÷ëýí

ìºíãºí óñíû áîëîí ãàëîãåíèé ÷èéäýíòýé ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã õýðýãëýæ áîëíî. Ýêñêàâàòîð,

ºðìèéí ìàøèíû îéð îð÷èì, òýäãýýðèéí êàáèí, çààë, àâòîçàì, òºìºð çàì çýðýã ãàçðóóäàä

ãýðýëò¿¿ëãèéí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéäàã áºãººä ýäãýýð ãàçðûí

ãýðýëò¿¿ëãèéã áàéðûí ãýðýëò¿¿ëýã ãýíý. Áàéðûí ãýðýëò¿¿ëãýíä ÑÏÎ, ÑÏÏ, ÑÇÏ, ÑÏÏÐ,

ÑÏÎÐ, ÑÇÏÐ çýðýã òºðëèéí ãýðýëò¿¿ëýã÷ýýñ ãàäíà ÏÇÑ, ÏÇÌ, ÏÊÍ òºðëèéí ïðîæåêòîðûã

õýðýãëýæ áîëíî.

Àëèâàà àæëûí áàéð òàëáàéí ýð¿¿ë àõóéí íºõöºë, àþóëã¿é àæèëàãààíû øààðäëàãà

õàíãàãäàõ ãýðýëò¿¿ëãèéí õàìãèéí áàãà çºâøººðºãäñºí äîîä õýìæýýã ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðì

ãýíý. Çàðèì àæëûí áàéð òàëáàéí ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðìûã õ¿ñíýãòýýð ¿ç¿¿ëýâ.

6-ð õ¿ñíýãò

Òóñãàé çîðèóëàëòûí ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëò

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí

òºðºë

Ëàìïíû

òºðºë

Îâîð õýìæýý , ìì æèí,

êã ºíäºð óðò ºðãºí

ÎÓÊñÍ-20000 ÄÊñÒ-20000 1610 2500 870 34

ÎÓÊñÍ-50000 ÄÊñÒ-50000 2260 3000 1050 42

ÊÊÓÎÇ-10000 ÄÊñÒ-10000 1000 1470 550 55

ÊÊÓÎÇ-20000 ÄÊñÒ-20000 1000 2260 550 75

ÈÑÓ01-2000 ÊÃ-220-2000 412 415 210 8

ÈÑÓ02-5000 ÊÃ-220-5000 582 816 267 21

7-ð õ¿ñíýãò

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëò

Ãýðýëò¿¿ëýã÷ Ëàìï à.¿.ê Îâîð õýìæýý,

ìì Жèí, êã

ÑÏÏ-200Ì Ã-220-200 70 450õ320 6

ÑÏÎ-200 Ã-220-200 65 335õ300 4

ÑÇÏ-500Ì Ã-220-500 70 350õ350 8

ÑÂ-300 Ã-220-300 65 600õ600 10

ÑÂ-500 Ã-220-500 65 650õ600 11



42

ÑÏÇË3õ40Ì ËÁ-40 60 1430õ346 14

ÑÏÇË2õ80Ì ËÁ-80 70 1740õ302 17

ÑÏÇË3õ80Ì ËÁ-80 60 1740õ360 28

ÑÊÇË3õ40Ì ËÁ-40 60 1470õ255 20

ÑÊÇË2õ80Ì ËÁ-80 70 1770õ208 26

ÑÊÇË3õ80Ì ËÁ-80 70 1770õ208 28.3

ÑÏÏÐ-125Ì ÄÐË-125 70 450õ380 10

ÑÏÎÐ-250 ÄÐË-250 70 350õ460 12

ÑÇÏÐ-250 ÄÐË–250 70 350õ500 7

ÑÊÇÐ-125 ÄÐË-125 70 860õ148 8.5

ÑÊÇÐ-250 ÄÐË-250 70 860õ148 8.5

ÑÊÇÐ2-250 ÄÐË-250 70 1282õ163 20

ÑÊÇÐ3 125 ÄÐË-125 70 1582õ163 21

ÑÊÇÏÐ-400 ÄÐË-400 60 730õ300 7

ÑÂÐ-125 ÄÐË-125 63 675õ600 12.7

ÑÂÐ-250 ÄÐË-250 63 675õ600 13.0

8-ð õ¿ñíýãò

Ïðîæåêòîðûí ¿íäñýí òºðë¿¿äèéí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëò

Пðîæåêòîð Ëàìï

Ãýðëèéí

max õ¿÷,

êÊä

Ñàðíèëòûí

ºíöºã, ãðàäóñ

Îâîð

õýìæýý,ìì Жèí,

êã õýâòýý

õàâòãàé

äàõü

áîñîî

õàâòãàé

äàõü

ºíäºð ºðãºí óðò

ÏÇÐ-250 ÄÐË-250 11 60 60 560 430 475 16

ÏÇÐ-400 ÄÐË-400 19 60 60 570 535 575 18

ÏÇÈ-700

ÄÐÈ-700 700 10 10 650 545 600 10

Ã-220-1000 130 26 24 650 545 600 -

Ã-220-1500 225 25 26 650 545 600 -

ÏÇÑ-45 ÄÐË-700 30 100 100 730 600 380 21

ÄÐË-400 14 84 90 730 600 380 -

ÏÇÑ-35 Ã-220-560 50 21 19 580 460 290 10

ÏÇÑ-25 Ã-220-200 16 16 12 480 360 250 8

ÏÇÌ-35 Ã-220-500 40 30 20 580 469 290 10



43

ÏÇÌ-25 Ã-220-200 10 8 8 480 360 250 8

ÏÔÑ-35-3 ÏÆ-51 70 4.5 Äýýøýý 18

Äîîøîî 9 635 496 480 28

ÏÔÑ-45-2 ÏÆ-52 125 +6 Äýýøýý11

Доошоо 12 760 615 530 40

ÏÊÍ-1000-1 ÊÃ-220-1000-5 52 92 18 410 345 225 9

ÏÊÍ-1000-2 ÊÃ-220-1000-5 30.5 90 40 - - - -

ÏÊÍ-1500-1 ÊÃ-220-1500 90 92 20 410 400 225 10

ÏÊÍ-1500-2 ÊÃ-220-1500 45.5 106 54 - - - -

ÏÔÐ-45 ÄÐØ-500 300 18 48.8 - - - 40

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí íîðì÷ëîë

Õàìãèéí áàãà îáúåêòûí ÿëãàðàëòààñ õàìààðóóëàí õàðààíû àæëûã íàéìàí çýðýã áîëãîí

àíãèëäàã. Õàðààíû àæëûí çýðýã íü äîòðîî à, á, â, ã ãýñýí äýä çýðýãò õóâààãäàíà.

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã àæëûí áàéðàíä áàéðëóóëàõ àðãààñ íü õàìààðóóëàí:

åðºíõèé

õàìòàòãàñàí ãýðýëò¿¿ëýã ãýæ àíãèëíà.

Åðºíõèé ãýðýëò¿¿ëýãòýé õàìò àæëûí áàéðíû ãýðýëò¿¿ëýãèéã íýìæ õýðýãëýñíèéã

õàìòàòãàñàí ãýðýëò¿¿ëýã ãýíý. Òóõàéí àæëûí áàéðûã ãýðýëò¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé

ãýðýëòýëòèéí õýìæýýã õàðààíû àæëûí çýðãýýñ õàìààðóóëàí íîðì÷èëæ ºãñºí áàéäàã.

Àæëûí áàéðíû ãýðýëò¿¿ëýãèéí íîðìûã 9–ð õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëýâ.

9-ð õ¿ñíýãò

Ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðì

Ãýðýëò¿¿ëýõ îáúåêò Ãýðýëò¿¿ëãèéí

íîðì, Ëê Òàéëáàð

Èë óóðõàéí åðºíõèé ãýðýëò¿¿ëýã 0.2 Ãýðýëò¿¿ëæ áàéãàà

ãàäàðãóó äýýð

×óëóóëãèéí îâîîëãî áîëîí áóñàä õýñã¿¿ä

äýýð àæèëëàæ áàéãàà ìàøèí

ìåõàíèçìûí îéð îð÷èì

5

10

Õýâòýý

Áîñîî

Ãàð àæèëëàãààòàé ãàçàð 5 Áîñîî

Òºìºð çàìûí á¿ðýëäýõ¿¿í áà àâòî

ìàøèíû à÷àà áóóëãàõ ãàçàð

10

3

Áîñîî

Õýâòýý

Áóëüäîçåð ýñâýë òðàêòîðûí àæèëëàõ

òàëáàé

10

Ãèíæèò ÿâàõ àíãèéí

ãàäàðãóóãèéí ò¿âøèíä



44

Ãèäðîìîíèòîðèéí òºõººðºìæèéí

àæèëëàõ ãàçàð

5

10

Õýâòýý

Áîñîî

Ãèäðî ¿¿ñãýã÷ ð¿¿ ÷óëóóëàã áóóëãàõ ãàçàð 5 Õýâòýý

Òýñýëãýýíèé àæèë ÿâóóëàõ ãàçàð 10 Áîñîî

Ìàøèí ìåõàíèçìûí êàáèí 30 Õýâòýý

Çóìôèéí îéðîëöîî îðøèõ ãàçàð ñîðîõ

òºõººðºìæèéí áàéð

10

Õýâòýý

×óëóóëãèéã ãàðààð ÿëãàõ ãàçðóóä äàõü

êîíâåéåðèéí ëåíò 50

Êîíâåéåðèéí ëåíòèéí

ãàäàðãóó äýýð

Óóëûí õýñã¿¿ä äýõ àæèë÷äûã

äóëààöóóëàõ áàéð 10 Õýâòýý

Ìºðãºöºãººñ ìºðãºöºã ð¿¿ áóóõ áîëîí

áóñàä øàò

3

Õýâòýý

Àæèë÷äûí áàéíãà ÿâàõ çàì 1 Õýâòýý

Èë óóðõàéí õèë äîòîðõ àâòîçàì 0.5-3 Õýâòýý

Èë óóðõàéí õèë äîòîðõ òºìºð çàì 0.5 Õýâòýý

Èë óóðõàéí öàõèëãààí ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðìûã ÷àíä ìºðäâºë çîõèíî.

ЦАХИЛГААН ГÝРÝЛТҮҮЛГИЙН ТООЦООНÛ АРГУУД

Гэрлийн техникийн тооцоо хийх нь дараах асуудлуудыг шийдвэрлэнэ. Үүнд:

Тухайн ажлын байрыг гэрэлтүүлэхийн тулд сонгож авсан гэрэлтүүлэгчийн

байршил, чийдэнгийн чадлыг тодорхойлох

Тухайн гэрэлтүүлэгчийн чадал мэдэгдсэн тохиолдолд гэрэлтүүлэгчийн тоо,

байршилыг тодорхойлох

Гэрэлтүүлэх хэрэгслийн тооцооны чадлыг тодорхойлох

Дээрх асуудлуудыг шийдвэрлэхийн тулд доор дурдсан тооцооны аргуудыг ашиглаж

тооцоо хийнэ.

1. Ãýðëèéí óðñãàëûí àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíòîîð òîîöîîëîõ àðãà

2. Ãýðýëò¿¿ëãèéã õóâèéí ÷àäëààð òîîöîîëîõ àðãà

3. Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã öýãýí àðãààð òîîöîîëîõ

4. Прожекторын гэрэлтүүлгийн тооцоо хийх

ÃÝÐËÈÉÍ ÓÐÑÃÀËÛÍ ÀØÈÃËÀËÒÛÍ ÊÎÝÔÔÈÖÈÅÍÒÎÎÐ ÒÎÎÖÎÎËÎÕ ÀÐÃÀ

Ýíý àðãààð ñ¿¿äýðëýõ òîíîã òºõººðºìæã¿é õýâòýý ãàäàðãóóãèéí æèãä ãýðýëò¿¿ëãèéí

òîîöîîã õèéíý. Ýíý òîõèîëäîëä äóðûí òºðëèéí ãýðýëò¿¿ëýã÷ õýðýãëýã÷ áîëíî. Ãýðëèéí

óðñãàëûí àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíòûí àðãûí òîîöîîíû ¿íäñýí òîìú¸î íü äàðààõ

õýëáýðòýé áàéíà.



45

;min

rЛr

ДУrH

ЛnN

ZSKEF

(2.1)

Ýíä:

ЛF - ãýðýëò¿¿ëýã÷ äîòîðõ ëàìïíû ãýðëèéí óðñãàë, Ëì;

minE - ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðì, Ëê;

HK - íººöèéí êîýôôèöèåíò;

rN - ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîî;

Лn - ãýðýëò¿¿ëýã÷ äîòîðõ ëàìïíû òîî;

ã - ãýðëèéí óðñãàëûí àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíò, ººðººð õýëáýë òîîöîîíû

ãàäàðãóó äýýð óíàæ áóé óðñãàëûã á¿õ ëàìïíû íèéò óðñãàëä õàðüöóóëñàí

õàðüöàà;

ДУZ -äóíäàæ ãýðýëò¿¿ëãèéã ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðìä õàðüöóóëñàí

õàðüöàà. Óëàéñàõ áà ìºíãºí óñíû ëàìïíû õóâüä äóZ =1.15,

ëþìèíåñöåíòýí ëàìïàíä äóZ =1.1 áàéíà.

rS - ãýðýëò¿¿ëèéí òàëáàé, ì2.

ªðººíèé èíäåêñ i, òààçíû ò , õàíûí x , òîîöîîíû ãàäàðãóóãèéí ãm. îéëòûí

êîýôôèöèåíòóóäûí ôóíêö áàéäëààð ã -èéí óòãèéã ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí õýä õýäýí òºðëèéí

õóâüä 5, 6, 7-ð õ¿ñíýãò¿¿äýýñ àâ÷ áîëíî.

ªðººíèé èíäåêñèéã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

;BAh

Si

r

i

(2.2)

Ýíä:

ãh -ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí ºëãºëòèéí òîîöîîíû ºíäºð, ì

À áà Â - ºðººíèé óðò áà ºðãºí, ì

Óëàéñàõ ýñâýë ÄÐË ëàìïààð ãýðýëò¿¿ëýõ ¿åä ýõëýýä ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîîãîî

òºëºâëºí àâ÷, 2.1-ð òîìú¸îãîîð íýã ëàìïíû øààðäàãäàõ ãýðëèéí óðñãàëûã òîîöîîëæ

ò¿¿ãýýð îéðîëöîî ñòàíäàðòûí ëàìï, ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã ñîíãîæ àâíà. Õàðèí ëþìèíåñöåíòýí

ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí ýãíýýãýýð ãýðýëò¿¿ëýõ ¿åä ýõëýýä ýãíýýíèé òîî, ëàìïíû òºðºë, ÷àäàë,

ëàìïíû ãýðëèéí óðñãàë çýðãèéã òºëºâëºí àâ÷ ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí øààðäàãäàõ òîîã 2.1-ð

òîìü¸îíîîñ îëæ áîäíî.

;min

rЛЛ

ДУrH

rnF

ZSKEN

(2.3)

rN -ã ýãíýýíèé òîîíä õóâààñíààð ýãíýý á¿ðèéí ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîî òîäîðõîéëîãäîíî.

10-ð õ¿ñíýãò

Îéëòûí êîýôôèöèåíòèéí óòãóóä

Îéëãîã÷ ãàäàðãóóãèéí øèíæ Îéëòûí



46

êîýôôèöèåíò %

Öàãààí ºíãèéí òààç, öàãààí õºøãººð õàëõàëñàí

öîíõíóóäòàé öàãààí ºíãèéí õàíà 70

Õàëõëàãäààã¿é öîíõíóóäòàé öàãààí ºíãèéí õàíà,

ãýðýëòýé áàéðíû öàãààí ºíãèéí òààç, öýâýð áåòîíîí

áîëîí ºíãºëºã ìîäîí òààç

50

Òîîñ øîðîî èõòýé áàéðíû áåòîíîí òààç, ìîäîí òààç,

цонхнуудтай бетонон хана, гэгээтэй обойгоор бүрхсэн хана 30

Èõ õýìæýýíèé òîîñ øîðîîòîé áàéðíû õàíà áà òààç, óëààí òîîñãîí

õàíà áà òààç, ãýãýýã¿é îáîéãîîð á¿ðñýí õàíà 10


Ãýðëèéí óðñãàëûí àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíò, %

(óëàéñàõ ëàìïòàé ãýðýëò¿¿ëýã÷¿¿ä)

Ïàðàìåòð Ó áà ÓÏÌ Óç Ãç áà ÃÏÌ Ãñ áà ÃÑÓ

m, %

õ, %

m.ã, %

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

t=0.5

0.7

0.9

1.1

1.5

2.0

2.5

3.0

24

42

49

53

60

66

70

73

22

39

47

50

55

60

64

66

20

34

41

45

50

55

59

62

17

30

37

41

46

51

55

58

16

29

36

39

44

49

53

56

20

34

39

43

48

52

56

59

19

32

37

40

44

48

51

53

15

28

33

36

40

44

47

49

12

25

30

32

36

40

44

46

11

23

29

31

35

39

42

44

27

38

45

50

58

65

70

73

26

36

43

47

54

59

62

64

22

31

37

42

49

55

58

61

19

28

34

39

46

52

55

58

18

27

33

38

45

51

54

56

40

55

63

69

77

84

88

91

38

52

60

65

72

76

79

81

34

47

55

60

67

73

76

78

31

44

52

57

64

69

73

75

30

43

50

55

62

68

71

73


Ãýðëèéí óðñãàëûí àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíò, %

a.ëþìèíåñöåòýí ëàìïòàé ãýðýëò¿¿ëýã÷¿¿ä

Ïàðà

ìåòð ÎÄ ÎÄÐ áà ÏÂË-6 ÎÄÎ ÎÄÎÐ

m %

õ %

m.ã %

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

0

0

0

t=0.5

0.7

0.9

1.1

1.5

2.0

31

40

47

53

61

68

30

38

45

50

57

62

25

33

39

44

52

57

20

29

35

40

47

54

20

28

34

39

46

52

29

37

43

48

55

62

28

35

41

46

52

56

24

30

36

41

47

52

21

27

32

36

43

49

19

26

32

36

42

47

30

38

41

50

59

67

29

36

42

48

54

61

21

29

36

41

48

54

19

25

31

36

42

47

16

23

28

32

38

42

28

36

42

47

55

61

26

34

40

45

51

56

20

28

33

37

43

48

17

23

28

43

38

43

15

21

25

29

34

38



47

á. ÄÐË ëàìïòàé ãýðýëò¿¿ëýã÷¿¿ä

Ïàðà

ìåòð ÃÕÐ ÃÑÐ áà ÃÑÕÐ ÑÄÄÐË Ñ34ÄÐË ÑÎÐ

m %

õ %

m.ã %

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

70

50

30

70

50

10

50

30

10

30

10

10

t=0.5

0.7

0.9

1.1

1.5

2.0

2.5

3.0

33

44

51

57

65

71

75

78

32

42

47

53

60

64

67

69

26

36

43

48

54

60

63

65

24

33

49

44

51

56

60

62

52

64

70

74

80

84

88

90

50

60

65

69

74

76

79

80

46

56

62

66

70

74

76

77

42

54

59

63

68

71

74

75

31

42

49

54

62

69

73

76

30

49

46

50

57

62

67

68

25

33

40

45

52

58

61

64

21

30

37

41

49

54

58

61

36

50

57

62

70

75

79

81

35

47

54

58

64

68

70

72

31

42

49

54

60

65

67

69

28

39

46

50

57

62

65

67

29

47

55

60

66

72

76

79

28

42

52

55

61

65

68

70

22

38

46

50

55

60

63

65

19

43

43

46

51

56

59

61

ХУВИЙН ЧАДЛААР ГÝРÝЛТҮҮЛГИЙН ТООЦОО ХИЙХ

Ëàìïíóóäûí íèéò ÷àäëûã ºðººíèé, ýñâýë áàéøèíãèéí ãýðýëò¿¿ëýõ òàëáàéä

õóâààñíûã õóâèéí ÷àäàë , Âò/ì2) ãýíý. Õóâèéí ÷àäëààð òîîöîîëîõ ¿åä ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí

òîîã òºëºâëºí ºã÷, òýäãýýðèéí òºðºë, ºëãºõ ºíäºð, ãýðýëò¿¿ëýõ òàëáàé, ãýðýëò¿¿ëýãò

õàðãàëçóóëàí, õóâèéí ÷àäëûã õ¿ñíýãòýýð òîäîðõîéëíî.

Õóâèéí ÷àäëûã ºðººíèé òàëáàéãààð ¿ðæ¿¿ëñíýýð øààðäàãäàõ ÷àäàë

òîäîðõîéëîãäîíî. Øààðäàãäàõ ÷àäëûã ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîîíä õóâààñíààð ëàìï á¿ðèéí

÷àäàë îëäîíî.¯¿íèéã ¿íäýñëýí îéðîëöîî ñòàíäàðòûí ëàìï ñîíãîõ áà çàéëøã¿é øààðäëàãà

ãàðâàë ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîîã ººð÷èëíº.


”Уíèâåðñàëь” ãэðэëòүүëэã÷òэé åðөíõèé æèãä ãýðýëò¿¿ëãèéí õóâèéí ÷àäàë, Âò/ì2

(m=50%; õ=30%; m.ã=10%)

h, m S, m2 Emin , ëê

5 10 20 30 50 75 100 150 200 300

à. Ñ¿¿äýðëýã÷òýé

2-3

10-15

25-50

150-300

3.7

2.7

2.1

6.3

4.6

3.6

10.5

7.8

6.2

15.2

11.2

8.4

24.0

17.3

13.2

35.0

24.0

18.5

43.0

31.0

23.5

57.0

43.0

33.0

73.0

53.0

40.0

109

78

60

3-4 10-15 4.3 6.9 13.0 18.3 29.5 38.0 48.0 72.0 94.0 144



48

20-30

50-120

300

3.0

2.3

1.7

5.3

3.8

2.8

9.6

7.1

5.3

13.8

9.8

7.4

20.5

15.3

11.3

29.0

21.0

15.5

36.0

25.5

19.5

54.0

38.0

29.0

72.0

51.0

39.0

110

79

61

4-6

10-17

25-35

50-80

150-400

5.6

3.2

2.4

1.7

9.4

6.0

4.3

3.3

15.0

10.7

8.2

5.7

20.5

15.2

11.3

8.1

31.0

22.0

16.3

12.0

46.0

34.0

25.0

17.5

62.0

44.0

33.0

24.0

92.0

69.0

50.0

36.0

124.0

93.0

69.0

50.0

184

140

105

78

á. Ñ¿¿äýðëýã÷ã¿é

2-3

10-15

25-50

150-300

2.8

2.0

1.6

5.2

3.5

2.7

9.2

6.4

4.7

12.0

8.6

6.4

19.3

13.8

10.2

26.5

19.5

14.3

34.0

24.5

18.5

48.0

35.0

26.0

60.0

44.0

33.0

85

60

45

3-4

10-15

20-30

50-120

300

3.4

2.7

1.9

1.4

5.9

4.4

3.2

2.3

10.3

7.7

5.5

4.2

14.7

10.6

7.6

6.0

22.5

17.3

12.0

9.4

31.0

24.0

17.0

12.7

40.0

30.0

21.5

16.5

55.0

42.0

29.0

23.0

75.0

57.0

39.0

30.0

109

84

59

45

4-6

10-17

25-35

50-80

150-400

4.1

2.7

2.0

1.4

6.6

4.8

3.5

2.4

12.5

9.0.

6.4

4.6

16.0

11.9

9.0

6.4

23.5

18.3

14.0

9.8

34.0

26.0

19.0

13.7

47.0

35.0

25.5

18.5

68.0

52.0

38.0

27.5

94.0

70.0

51.0

37.0

132

108

81

57

Á¿õ òºðëèéí ëàìïíóóäûí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëòûã õ¿ñíýãò¿¿äýä ¿ç¿¿ëýâ.

ГÝРÝЛТҮҮЛÝГЧИЙГ ЦÝГÝН АРГААР ТООЦООЛОХ

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã ãýðýëòýæ áàéãàà öýã øèã àâ÷ ¿çäýãò ýíý àðãûí ìºí ÷àíàð îðøèíî.

Ãýðýëò¿¿ëýã÷ýýñ ºíöºãººð òóñ÷ áàéãàà ãýðëèéí õ¿÷ I ìýäýãäýæ áàéãàà ¿åä

ãýðýëò¿¿ëýõ òàëáàéí ºãºãäñºí áóþó äóðûí öýã äýõ ãýðýëò¿¿ëãèéí õýìæýýã öýãýí àðãààð

òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé þì.

Õýâòýý ãàäàðãóó äàõü ãýðýëò¿¿ëýã

2

3cos

hk

IcE

í

X

; Ëê (2.4)

Ýíä :

áæ

àñ

F

Fñ

.

. àñF . - ñîíãîæ áàéãàà ëàìïíû ãýðëèéí óðñãàë ; Ëì

áæF . - æèøèã áîëãîæ áàéãàà ëàìïíû ãýðëèéí óðñãàë ( áæF . =1000Ëì);

I - òóñãàëûí ºíöºãò õàðãàëçàæ áóé ãýðëèéí õ¿÷; Êä;

I - ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí ãýðëèéí õ¿÷íèé òàðõàëòûí ìóðóéãààñ àâíà.



49

Ýíý íü ëàâëàõ ìàòåðèàëä ºãºãäñºí áàéäàã.

- ãýðëèéí õ¿÷íèé òóñãàëûí ºíöºã, ãðàäóñ;

ík - àãààðûí òîîñæèëò, ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí áîõèðäîëò, ëàìïíû õóó÷ðàëò çýðãèéã

òîîöñîí íººöèéí êîýôôèöèåíò.

Èë óóðõàéä ík =1.3-1.5,

Далд уурхайд ík =1.2-2.0 áàéíà.

h-ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí áàéðëóóëàõ ºíäºð, ì.

Õýðýâ òàëáàéí öýã íü õî¸ð ãýðýëò¿¿ëýã÷ýýð ãýðýëò¿¿ëýãäýæ áàéâàë 4-ð òîìú¸îíû

õ¿ðòâýðèéã õî¸ðîîð ¿ðæ¿¿ëæ àâíà. Áîñîî ãàäàðãóó äàõü ãýðýëò¿¿ëýã

tgEE õá (2.5)

Õýðýâ òîîöîîãîîð ãàðñàí ãýðýëò¿¿ëãèéí õýìæýý íü ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðìä õ¿ðýõã¿é

áàéâàë ãýðýëò¿¿ëýã÷¿¿äèéí õîîðîíäîõ çàéã îéðòóóëàõ, ýñâýë èõ ÷àäëûí ëàìïòàé

ãýðýëò¿¿ëýã÷ ñîíãîí àâíà. ¯¿íèé äàðàà òîîöîîã äàõèí õèéæ øàëãàíà. Ýíý àðãà íü

ãýðýëò¿¿ëæ áàéãàà òàëáàéãààñ áóöàæ îéõ ãýðëèéí óðñãàëûã òîîöäîãã¿é ó÷ðààñ èë, äàëä

óóðõàé, ãàçðûí ãàäàðãóó äýýðõ ãýðýëò¿¿ëãèéã òîîöîîëîõîä õàìãèéí òîõèðîìæòîé àðãà þì.

ИЛ УУРХАЙГ ПРОЖЕКТОРООР ГÝРÝЛТҮҮЛÝХ ТÎÎÖÎÎÍÛ ÀÐÃÀ

ªãºãäñºí òàëáàéã ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðìîîð ãýðýëò¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ ïðîæåêòîðûí

òîîã òîäîðõîéëîõûí òóëä äàðààõ òîìú¸îãîîð íèéò ãýðëèéí óðñãàë F - èéã îëíî.

àíã ÊÊSEF min (2.6)

Ýíä:

minE - òóõàéí õýñãèéí ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðì, Ëê;

ãS - ãýðýëò¿¿ëýõ õýñãèéí òàëáàé, ì2;

íÊ =1.2-1.5 - íººöèéí êîýôôèöèåíò;

àÊ =1.15-1.5-ãýðýëò¿¿ëýõ òàëáàéí õýëáýð ä¿ðñýýñ áîëæ ãàðàõ ãýðëèéí

àëäàãäëûã òîîöñîí àëäàãäëûí êîýôôèöèåíò

Ïðîæåêòîðûí øààðäàãäàõ òîîã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

ð

ð

ïË

ïF

FN

(2.7)

Ýíä:

ËF - ïðîæåêòîðûí ëàìïíû ãýðëèéí óðñãàë, Ëì;

ðï - ïðîæåêòîðûí àøèãò ¿éëèéí êîýôôèöèåíò.

Прожекторыг байрлуулах өндөр

300

maxð

Ihï ,ì (2.8)

Ýíä:

Imax – ïðîæåêòîðûí òýíõëýãèéí ãýðëèéí õàìãèéí èõ õ¿÷, Êä



50

ИЛ УУРХАЙГ КСЕНОНОН ЛАМПААР ГÝРÝЛТҮҮЛÝХ ТООЦООНÛ ИЗОЛÞКСÛН АРГА

ªíºº ¿åä èë óóðõàéí èõ õýìæýýíèé òàëáàéã ãýðýëò¿¿ëýõýä êñåíîí ëàìïòàé ÑÊñÍ-

10000, ÑÊñÍ1-20000, ÎÓÊñÍÔ-50000 òºðëèéí ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã ºðãºí õýðýãëýæ áàéíà. Èéì

ãýðýëò¿¿ëãèéí òîîöîîã èçîëþêñûí àðãààð äàðààõ äýñ äàðààëëààð õèéíý.

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí áàéðëóóëàõ ºíäºð h , ãýðëèéí óðñãàëûí íàëóóãèéí ºíöºã

õî¸ðûã òºëºâëºæ àâíà. Ìºí ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí õàðüöàíãóé ãýðýëò¿¿ëãèéí ìóðóéíóóäûã

àãóóëñàí çóðàã áàéõ øààðäëàãàòàé. Êîîðäèíàòûí Õ áà Y òýíõëýã¿¿äèéã áàéãóóëíà. Õ

òýíõëýã íü ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òºõººðºìæèéí ãýðëèéí õàìãèéí èõ õ¿÷íèé ÷èãëýëòýé

äàâõöàíà. Ò¿¿í äýýð Õ çàéí äóðûí óòãóóäûã 0-оос 10, 20, 30… гэх мэтчилэнгээр хэмжиж

àâíà. Ýäãýýð çàéã óóðõàéí äýâñãýð çóðãèéã ã¿éöýòãýñýí ìàñøòàáààð (1:2000 ýñâýë 1:5000)

àâàõ íü èë¿¿ òîõèðîìæòîé.

h

Xõàðüöààã ººð ººð ºã÷, = const áàéõ ¿åä -ã òîäîðõîéëíî.

sinºcosº

h

X

(2.9)

Ýíä: - îéëòûí êîýôôèöèåíò

ºsinº ñosh

X (2.10)

Õýâòýý ãýðýëò¿¿ëãèéí Åõ.min õýìæýýã ºã÷ äàðààõ òîìú¸îãîîð õàðüöàíãóé

ãýðýëò¿¿ëãèéí õýìæýýã òîäîðõîéëíî.

íKh 23

õ.min Å ,êËê (2.11)

Ýíä:

íK -íººöèéí êîýôôèöèåíò (ÎÓÊñÍ-20000 ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí

õýðýãñëèéí õóâüä íK =1.5)

áà -õî¸ðûí óòãóóäààð 2-ð çóðàã äýýð ¿ç¿¿ëñýí ìóðóéíóóäààñ -ã

àâíà.

- èéã ìýäñýíýýð äàðààõ òîìú¸îãîîð Y êîîðäèíàòûã òîäîðõîéëíî.

háà, hY (2.12)

h

X –èéí ººð ººð õàðüöààíä õàðãàëçàõ Õ áà Y êîîðäèíàòûí óòãóóäààð èçîëþêñûí ìóðóéã

áàéãóóëíà. Óóëûí àæëûí òàëáàéã õè÷íýýí èéì èçîëþêñ á¿ðõýæ áàéãààãààð

ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîî òîäîðõîéëîãäîíî.



51

10-ð çóðàã. Èçîëþêñ áàéãóóëàõ ñõåì

11-р зураг. СКсН-10000 гэрэлтүүлэгчийн харьцангуй гэрэлтүүлгийн муруй



52



ИЛ УУРХАЙН ГÝРÝЛТҮҮЛГИЙН ТРАНСФОРМАÒÎÐ ÑÎÍÃÎÕ



53

Èë óóðõàéí ãýðýëò¿¿ëãèéí òºõººðºìæ¿¿äèéã òýæýýõ ãýðýëò¿¿ëãèéí

òðàíñôîðìàòîðûí òîîöîîíû ÷àäàë

ã

ë

òã

ãñã

PS

cos

10

.

3

.

, êÂÀ (2.13)

Ýíä:

ëP - ëàìïíóóäûí íèéëáýð ÷àäàë, Âò

ñã. =0.95-0.96- ãýðýëò¿¿ëãèéí ñ¿ëæýýíèé à.¿.ê

ã -ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí à.¿.ê

ãcos - ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí ëàìïíû ÷àäëûí êîýôôèöèåíò

Ýíýõ¿¿ òîîöîîíû á¿ðýí ÷àäëààð ÒÌ ýñâýë ÎÌ òºðëèéí ãýðýëò¿¿ëãèéí òðàíñôîðìàòîð

ñîíãîæ àâíà.

Жишээ бодлого 1. Уурхайн нийт талбайн хэмжээ 2.82.2,

1.1. Óóðõàéí ãýðýëò¿¿ëýõ òàëáàéí õýìæýý

22 616000016.62.28.2 мкмSr

1.2. Òóõàéí òàëáàéã ãýðýëò¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ ãýðëèéí óðñãàë

лмKKSEF AHrнорм 198352015.14.161600002.0

нормE -ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðì, 2.0нормE

HK – áîõèðäîë õóó÷ðàëòûã òîîöîõ êîýôôèöèåíò

AK - ãýðýëò¿¿ëýõ òàëáàéí õîòãîð ã¿äãýðò àëäàãäàõ àëäàãäëûí êîýôôèöèåíò

2.115.1 AK

1.3. Óóðõàéí ãýðýëò¿¿ëýõ òàëáàé èõ ó÷èð ÎÓÊÑÍ-20000 ìàðêèéí ïðîæåêòîð

ñîíãîâ.

1.4. Óóðõàéä ãýðýëò¿¿ëýõ íèéò ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîî

шF

FN

ЛЛ

Г 76.3%10076694000

983520.1

ЛF – ÎÓÊÑÍ- 2000 ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí ãýðëèéí óðñãàë

Л – ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí À.¯.Ê = 76%

1.5. ÎÓÑÊ- 20000 гэрэлтүүлэгчийг тэжээх кабелийн ачааллын гүйдэл

9398.056380

20000.

ЛHГ

лгач

UCos

PI

А

UH- тэжээлийн хэвийн хүчдэл, В

1.6. Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã òýæýýõ êàáåëûí õºíäëºí îãòëîë



54

2

0 113805.257

9398.068.7350100732.1

%

cos1003мм

UU

IES

Л

Гачk

- Çýñ ñóäàëòàé êàáåëèéí õóâèéí äàìæóóëàìæ

%U - ãýðýëò¿¿ëãèéí ñ¿ëæýýíä àëäàãäàõ õ¿÷äëèéí àëäàãäàë

kE - Êàáåëèéí óðò

ЛU - ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí íîìèíàëü õ¿÷äýë

Êàáåëèéí õºíäëºí îãòëîë 11ìì2 ãàðñàí áà ñòàíäàðòàä øèëæ¿¿ëæ, êàáåëèéí

õºíäëºí îãòëîë, à÷ààëëûí ã¿éäýë õî¸ðîîñ õàìààðóóëæ ñîíãîæ àâíà. Èéìä I=95А

байх үед ÊÃ – 2Õ16 óÿí êàáåëü ñîíãîâ.

1.7. Óóðõàéí ¿íäñýí øóãàì 6êÂ øóãàì áàéäàã ó÷ðààñ ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã

òýæýýõ áóóðóóëàõ òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäëûã îëíî

Òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäàë:

kBACos

PS

ГГГС

Л

транс 96.5876.09396.096.01000

2000010 3

Ã.Ñ – гэрэлтүүлгийн сүлжээний а.ү.к =0,96

Ã- гэрэлтүүлэгчийн а.ү.к =0,9396

Óóðõàéä íèéò 4 ãýðýëò¿¿ëýã÷ øààðäëàãàòàé áà 1 òðàíñôîðìàòîðààñ 2 ãýðýëò¿¿ëýã÷

тэжээх зорилтоор 2 трансформатор сонгож авна.

kBASтранс 96.58 ñòàíäàðò óòãàä øèëæ¿¿ëæ ÒÌ-63 ìàðêèéí òðàíñôîðìàòîð ñîíãîâ.

Òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäàë kBASном 63

Òðàíñôîðìàòîðûí ºíäºð òàëûí õ¿÷äýë кBU H 6

Òðàíñôîðìàòîðûí íàì òàëûí õ¿÷äýë kBU H 4.02

Òðàíñôîðìàòîðûí õîëáîëòûí ãðóïï -

Ãýðýëò¿¿ëýã òîîöîõ

¯éäâýðëýëèéí áàðèëãàä ãýðýëò¿¿ëýãèéí òîîöîî õèéõýä äàðààõ äàðààëëûã

áàðèìòëàõ íü ç¿éòýé. ¯¿íä:

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òºðëèéã ñîíãîõ. Óëàéñàõ æèðèéí ÷èéäýí, ºäðèéí ãýðýë, ÄÐË ãýõ

ìýò;

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîõèðîìæòîé ºíäºð áîëîí áàéðëàëûã ñîíãîõ;

Íîðì õàíãàõ ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí ÷àäàë áîëîí òîîã òîäîðõîéëîõ;

Ãýðýëò¿¿ëãèéí ÷àíàðûã øàëãàõ.

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã ñóóðèëóóëàõ ºíäðèéí ñîíãîëòîä îëîí õ¿÷èí ç¿éë íºëººëíº. Ýíä

òóõàéí áàéðàíä ºíäºðò áàéðëàõ òîíîã òºõººðºìæ (êðàí, êîíâåéåð ã.ì), ñóóðèëàãäñàí òîíîã

òºõººðºìæèéí áàéðëàë, ºíäºð, òºâëºðºë, ãýðýëò¿¿ëýã÷èä çàñâàð ¿éë÷èëãýý õèéõýä õÿëáàð,

àþóëã¿é áàéõ çýðãèéã äóðäàæ áîëîõ þì. Åðºíõèé ãýðýëò¿¿ëýãòýé áàéðàíä óëàéñàõ



55

÷èéäýíòýé áîëîí ÄÐË-òýé ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã õýðýãëýõ íü çîõèìæòîé áºãººä ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã

òýãø ºíöºãò áîëîí ðîìáûí îðîéä áàéðëóóëíà. Òýãø ºíöºãòèéí òàëóóäûí õàðüöàà L:L1=1,5-

ààñ õýòðýõã¿é, ðîìáûí õóðö ºíöºã 60î-ààñ èõã¿é áàéâàë çîõèíî (14-ð çóðàã, à, á). ªäðèéí

ãýðëèéã àëáàí êîíòîð, ñóðãóóëèéí ã.ì ãýðýëò¿¿ëýã èõ øààðäàõ áàéðàíä õýðýãëýõ áà áàéðíû

õàíà, öîíõ, áàãàíàòàé çýðýãö¿¿ëýí ýãíýýãýýð öóâóóëàí áàéðëóóëæ áîëíî. Íýã ýãíýýíèé

ãýðýëò¿¿ëýã÷èäèéí çàéã¿é áîëîí õîîðîíäûí çàé d íü ãýðýëò¿¿ëýã÷ýýñ àæëûí ò¿âøèí õ¿ðòýë

ºíäºð h-èéí õàãàñààñ õýòðýõã¿é áàéíà (14-ð çóðàã, â, ã). Õî¸ðîîñ äýýø ºäðèéí ÷èéäýíòýé

ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã óëàéñàõ ÷èéäýí, ÄÐË-èéí àäèë òàðààí áàéðëóóëæ áîëíî.

14-р зураг. Гэрэлтүүлэгчийг байрлуулах схем

Àæëûí áàéðàíä ãýðýëò¿¿ëýã÷ýýñ õàíà õ¿ðýõ çàé l- èéã ýãíýýíèé ãýýðëò¿¿ëýã÷

õîîðîíäûí çàé L-ýýñ õî¸ð äàõèí áàãà, àæëûí áóñ áàéðàíä 3 äàõèí áàãà àâíà.

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òîî, ÷àäëûã íîðìèéí äàãóó òîäîðõîéëæ, ýäèéí çàñãèéí

¿ç¿¿ëýëòýýð ñîíãîíî.

15-ð çóðàã. Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã îëîí ãàçðààñ óäèðäàõ ñõåì¿¿ä

Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã óäèðäàõàä áàéðëàë õÿëáàð, àæëûí íºõöëººñ øàëòãààëàí

õýñýã÷ëýí óäèðäàõ, öàõèëãààí ýíåðãèéí çàðöóóëàëòûã õýìíýõ áîëîìæòîé áàéõ íü

äàìæèãã¿é. ¯éëäâýðèéí ãàçàð áàéãóóëëàãóóäàä:

òóõàéí

òºâëºðñºí

àëñûí (ïóñêàòåëü)

àâòîìàò áàéäëààð ãýðýëò¿¿ëýã÷èéã óäèðäàíà.

Èõýâ÷ëýí æèðèéí áîëîí õààëòòàé óíòðààëãà àøèãëàíà. Ìºí íýã áîëîí ãóðâàí

ôàçûí ïàêåòíèê, àâòîìàò õýðýãëýõ íü îëîíòîé. 2-ð çóðàãò õî¸ð áîëîí 3 ãàçðààñ

ãýðýëò¿¿ëãèéã õýðõýí óäèðäàæ áîëîõûã ¿ç¿¿ëýâ.



56

Óóðõàéä ãýðýëò¿¿ëãèéí õýëõýýã ãîë òºëºâ òóñäàà òðàíñôîðìàòîðààñ òýæýýõ áºãººä

óã õýëõýýíä íýã ôàç ãàçàðäëàãûí, èõ ã¿éäëèéí áîëîí áóñàä á¿õ õàìãààëàëòóóä áàéíà.

Òýæýýëèéí õ¿÷äýë íü ÷èéäýíãèéí ãýðýëò¿¿ëýã áîëîí àøèãëàëòûí õóãàöààíä èõýýð

íºëººëíº. Óëàéñàõ ÷èéäýíä òýæýýëèéí õ¿÷äýëèéí õýìæýý õýðõýí íºëººëºõèéã 2-ð

õ¿ñíýãòýä ¿ç¿¿ëýâ.


Òýæýýëèéí õ¿÷äýë óëàéñàõ ÷èéäýíãèéí øèíæ ÷àíàðò íºëººëºõ íü (õóâèàð)

Õ¿÷äýë Ã¿éäýë ×àäàë Ãýðëèéí

óðñãàë

Àæèëëàõ

õóãàöàà

80

85

90

95

98

100

102

105

110

89

92

95

97

99

100

102

103

106

71

78

85

92

92

100

103

108

117

45

56

70

84

93

100

107

118

137

-

1000

500

220

130

100

75

50

33

―ªдрийн‖ гэрлийн урсгал сүлжээний õ¿÷äýë 1% ººð÷ëºãäºõºä 1,5%, ÄÐË ãýðëèéíõ

2,2%-èàð ººð÷ëºãääºã áàéíà. Õàðèí ýäãýýð ãýðë¿¿ä íü ñ¿ëæýýíèé õýâèéí õ¿÷äýëèéí 90%-ä

íàéäâàðòàé àñàæ, òîãòâîðòîé àæèëëàäàã áàéíà.

¯éëäâýð, îëîí íèéòèéí ãàçàð, ãàäíà ïðîæåêòîðîí ãýðýëò¿¿ëãèéí õýëõýýíèé

õ¿÷äýëèéí óíàëò 2,5%-èàñ èõã¿é, îðîí ñóóö, ãàäíà ãýðýëò¿¿ëãèéíõ 5%-èàñ èõã¿é áàéâàë

çîõèíî. Íýã ôàçàä 20 (50)-èàñ èõã¿é óëàéñàõ (ºäðèéí) ÷èéäýí õîëáîõ íü ç¿éòýé. Òàâèëûã

õýâèéí ã¿éäëýýñ äàðààõ áàéäëààð èõýñãýæ òàâèíà:

ãàë õàìãààëàã÷èéí õóâüä óëàéñàõ ÷èéäýíä 33,5, ÄÐË 1,1;

àâòîìàòûí õóâüä óëàéñàõ ÷èéäýíä 1.5, ÄÐË 1.25.

Õ¿÷äýëèéí àëäàãäëûí íºõöºëººð äàìæóóëàã÷èéí îãòëîëûã äàðààõ áàéäëààð

òîäîðõîéëíî.

εc

Mq =

(2.14)

Ýíä:

Ì-à÷ààëëûí ìîìåíò, êÂòì;

ñ-ñ¿ëæýýíèé õ¿÷äýë, òºðºë áîëîí äàìæóóëàã÷èéí ìàòåðèàëààñ õàìààðàõ

êîýôôèèöåíò; - õ¿÷äýëèéí çºâøººðºãäºõ àëäàãäàë, %.

16-ð çóðàã. Ãýðýëò¿¿ëýãèéí à÷ààëëûí ãðàôèê

À÷ààëëûí ìîìåíòèéã òîîöîîíû ñõåìèéí òóñëàìæòàéãààð òîäîðõîéëíî. À÷ààëàë øóãàìûí

òºãñãºëä òºâëºðñºí òîõèîëäîëä (16-ð çóðàã, à) äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëîãäîíî.

Ì=PL;



57

Õýä õýäýí à÷ààëàë æèãä áóñ òàðõñàí (16-ð çóðàã, á)

Ì=P1L1+ P2(L1+ L2)+ P3(L1+ L2+ L3)= L1(P1+ P2+ P3) + L2(P1+ P2)+P3L3;

Õýä õýäýí à÷ààëàë æèãä òàðõñàí (16-ð çóðàã, â)

Ì= (P1+ P2+ P3+ P4+ P5) (L+ L1/2).

êîýôôèèöåíò 380/220Â ãóðâàí ôàçûí ñ¿ëæýýíä 77/46 (Cu/Al), õî¸ð ôàç íîéëòîé 34/20,

220/127Â ãóðâàí ôàçûí ñ¿ëæýýíä 25,6/15,5, õî¸ð ôàç íîéëòîé 11,4/6,9, 220Â íýã ôàç áóþó

òîãòìîëä 12,8/7,7, 110 íýã ôàç áóþó òîãòìîëä 3,2/1,9, 36Â ãóðâàí ôàç 0,68/0,42 áàéíà.

Ãýðýëò¿¿ëýãèéí à÷ààëëûã òîîöîõäîî ºäðèéí ãýðëèéí àñààõ òºõººðºìæèä 20%, ÄÐË

ãýðýëä 10% ÷àäàë àëäàãääàã áîëîí ñààðìàãæóóëààã¿é àñààõ òºõººðºìæèéí ÷àäëûí

êîýôôèöèåíò 0,5 õ¿ðòýë áóóðäàãèéã àíõààðàõ íü ç¿éòýé.

17-ð çóðàã. Ëþìèíåñöåòíèé ëàìïûã àñààõ ñõåì

БҮЛЭГ 3

ÈË ÓÓÐÕÀÉÍ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÄÀÌÆÓÓËÀÕ ØÓÃÀÌ, Ò¯¯ÍÈÉ ÑÎÍÃÎËÒ



58

ЦАХИЛГААН

ДАМЖУУЛАХ

ШУГАМÛН ТОДОРХОЙЛОЛТ

Цахилгаан энергийг алс хол зайд дамжуулахад зориулагдсан байгууламжийг

цахилгаан дамжуулах шугам (ЦДШ) гэж нэрлэдэг. Хуваарилах шугам сүлжээг нам

хүчдлнйц хуваарилах шугам сүлжээ, өндөр хүчдлийн хуваарилах сүлжээ гэж хоѐр

ангилдаг.

Томоохон äэä станц болон цахилгаан станцаас хуваарилах байгууламж руу явж

байгаа шугамыг òэæээõ øóãàì гэнэ. Ийм шугамын дундаас ачаалал авах боломжгүй

байдаг.

Хóâààðèëàõ áóюó òүãээõ øóãàì ãэäэã нь нэг талын тэжээлтэй, хэд хэдэн

трансформаторын дэд станц буюу хэрэглэгчийг цахилгаан эрчим хүчээр хангаж байгаа

шугамыг хэлнэ. Сүүлийн үед хуваарилах шугамын хүчдэлийг 110 кВ ба 220 кВ-оор авах

тохиолдол ч байна. Ер нь цахилгаан дамжуулах шугамыг зөвхөн хүчдэлээр нь ангилж

болохгүй.

Цахилгаан эрчим хүчийг алсын зайд дамжуулах зориулалттай инженерийн

байгууламжийг цахилгаан дамжуулах агаарын шугам гэнэ. Цахилгаан дамжуулах шугамыг

агаарын шугам, кабель шугам гэж хоѐр ангилдаг. Цахилгаан дамжуулах агаарын шугам

дамжуулагч, трос, тулгуур, тусгаарлагч, шугамын арматур зэргээс тогтоно.

Дамжуулагч гэж цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулах зориулалттай тулгууруудын

дээд тусгаарлагч дээр байрласан металл утсыг хэлнэ. Дамжуулагч утаснуудын дээд талд

агаарын шугамыг аянгын хэт хүчдэлээс хамгаалах аянгын хамгаалалтай троссыг

байрлуулдаг.

Цàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàìыí òîäîðõîéëîëò

Иë óóðõàéí öàõèëãààí äàìæóóëàõ àãààðыí øóãàì

Èë óóðõàéí öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàì ñîíãîõ ¿íäýñëýë,

çàð÷èì, à÷ààëëыí ã¿éäëèéí òîîöîî

Àãààðûí øóãàìûí äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë ñîíãîõ

Иë óóðõàéí öàõèëãààí äàìæóóëàõ êàáåëь øóãàì

Êàáåëèéí ãîë÷èéí îãòëîë ñîíãîõ

1000Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé ñ¿ëæýýíèé êàáåëèéí îãòëîë ñîíãîõ

Ñòàíäàðòààñ ÿëãààòàé íºõöºëä äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë

ñîíãîõ

Äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë ñîíãîõ òîìú¸î, òàéëáàð

Õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ã¿éäëýýð äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë

ñîíãîõ

Àñààëòûí íºõöºëººð îãòëîë ñîíãîõ òîìú¸î òàéëáàð



59

Тулгуур нь утас ба троссыг газар, усны түвшингээс тодорхой өндөрт байрлуулах

зориулалттай байдаг. Тусгаарлагч нь дамжуулагчийг тулгуураас тусгаарлах үүрэгтэй.


Цàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàìыí үíäñэí çîðèëãî, õэðэãëэãäэõ õүðээ, õү÷äëèéí

òүâøèí, àíãèëëыí òóõàé îéëãîëò

Хэâèéí

õү÷äэë,

1 õүðòэë 1-

10

Нэã õэëõээãээð

äàìæóóëàõ ÷àäàë,

МВА

Шóãàìыí

óðò, êì

Хэðэãëэãäэõ õүðээ, үíäñэí

çîðèëãî

0.1 хүртэл 3 хүртэл

Хот болон хүм ам суурьшсан

газрын цахилгаан хамгамж,

үйлдвэрийн доторхи хуваарилах

сүлжээнд өргөн хэрэглэдэг.

1-3 15-3 -

Хот, хөдөөгийн болон

үйлдвэрийн цахилгаан

хэрэглэгч, томоохон

үйлдвэрийн дотоод

цахилгаан хангамжийн

хуваарилах сүлжээнд

ашигладаг.

Агаарын шугамыг нэг болон хоѐр хэлхээт шугам гэж ангилж болно. Гурван фазын

гурван дамжуулагчаас тогтох хэсгийг хэлхээ гэж нэрлэдэг. Хоѐр хэлхээт шугам нь нэг

тулгуурт бэхлэгдэж болно.

Аãààðыí øóãàìыí äàìæóóëàã÷, òðîññ

Агаарын шугамд бүрээстэй болон бүрээсгүй дамжуулагчийг хэрэглэдэг. Дамжуулагч

утас нь тусгаарлах бүрхүүлгүй байвал бүрээсгүй дамжуулагч (АС, А, ...), тусгаарлах

бүрхүүлтэй байвал бүрээстэй дамжуулагч (СИП, ...) гэнэ. Агаарын шугамд хөнгөнцагаан,

гантхөнгөнцагаан утаснууд өргөн дэлгэр хэрэглэгддэг ба мөн хөнгөн цагааны янз бүрийн

хайлшнаас дамжуулагч утаснуудыг (АН, АЖ, ...) хэрэглэгддэг.



60

18-р зураг. Цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын дамжуулагчийн бүтэц, а-олон

утастай дамжуулагчийн ерөнхий байдал, б-нэг утастай дамжуулагч, в ба г-нэг ба хоѐр

өөр металлаар хийгдсэн олон утастай дамжуулагч, д-хөндий дамжуулагч

Үүнээс гадна агаарын шугамд зэс, ган утсыг хэрэглэж байсан. Орчин үед тусгай

зориулалт бүхий шугам, зарим нэг техник эдийн засгийн нэн ашигтай үндэслэл гарсан

тохиолдолд зэс утсыг хэрэглэнэ, харин ган дамжуулагчийг агаарын шугамд цахилгаан

дамжуулах зориулалтаар хэрэглэхээ больсон. Харин аянганаас хамгаалах троссыг гангаар

хийдэг. Сүүлийн үед аянганаас хамгаалах трос утсыг өндөр үелзэлийн холбооны суваг,

компьютерийн шилэн кабельтэй хослуулан ашигладаг болсон.

Иймд тросс нь ган, хөнгөнцагаан болон оптик материаллаар хийгдсэн байж болно.

Агаарын шугамын дамжуулагч нь төрөл бүрийн хийц, бүтэцтэй байдаг. Нэг утастай

дамжуулагч нэг бөөрөнхий цул утаснаас тогтоно. (зураг 18). Ийм дамжуулагч олон утастай

дамжуулагчийг бодвол үнэ хямд боловч уян хатан чанар, бат бөх чанар муутай байдаг.

Олон утастай дамжуулагч нь нэг төрлийн металл утаснуудыг өөр хоорондоо

мушгиж хийсэн бүтэцтэй. Хөндлөн огтлолын талбай ихсэх тусам утасны тоо нь олширно.

Мөн хоѐр өөр төрлийн металлаар хийсэн олон утастай дамжуулагч байдаг.

Цахилгаан дамжуулах шугамын дамжуулагчийг сүүлийн үед ган, хөнгөн цагааныг

хослуулан хийдэг. Ган хэсэг нь дамжуулагчийн механик даацыг хангаж, хөнгөн цагаан

хэсэг нь цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулах үүрэгтэй.

Хөндий дамжуулагч нь хавтгай хэлбэрийн олон хэсгээс тогтох бөгөөд өөр

хоорондоо холбогдож хөндий дамжуулагчийг бүрдүүлнэ. Хөндийн дамжуулагчийг 220кВ

хүртэлх хүчдэлийн агаарын шугамд хэрэглэдэггүй, харин 220кВ-оос дээш хүчдлийн дэд

станцын шинд ашигладаг.

Агаарын шугамын титэмт цахилалтын алдагдлыг багасгах зорилгоор 220кВ-оос

дээш хүчдлийн шугамын фаз тус бүрийг хэд хэдэн дамжуулагчаар хийдэг. Ийм

дамжуулагчийг салаалсан дамжуулагч гэнэ.

Цахилгаан дамжуулагч материалуудын цахилгаан техникийн үзүүлэлт нь өөр өөр

байдаг. Цахилгаан дамжуулах чадвараар зэс хамгийн сайн (үнэт металлуудыг тооцохгүй

бол), дараа нь хөнгөнцагаан, дараа нь ган ордог.

Дамжуулагч ба троссууд нь бат бэх сайтай металлаар хийгдэх ѐстой. Механик бөх

батын хувьд хамгийн сайн нь ган, зэс, хөнгөн цагаан юм.



61

Шугамын дамжуулагч ба тросс нь химийн үйлчлэлд тэсвэртэй байх ѐстой. Химийн

үйлчлэлд тэсвэртэй байх чанараараа зэс нь хамгийн сайн металл болно. Иймд агаарын

шугамын дамжуулагчийг анх зэсээр хийж байсан боловч одоо ихээхэн ховордож байгаа

тул агаарын шугаманд хэрэглэхээ больсон. Харин зэсийг контактын сүлжээ, үйлдвэрийн

тусгай зориулалтын сүлжээ зэрэг зарим нэг үйлдвэрт (тээвэр, уурхай г.м) ашиглаж байна.

Хөнгөн цагаан нь байгаль дээр өргөн тархсан металл юм. Хөнгөн цагааны

цахилгаан дамжуулах чадвар зэсийг бодвол 65.5%-тай байдаг. Цахилгаан сайн

дамжуулдаг, жин багатай хөнгөн, байгальд өргөн тархсан зэрэг нь агаарын шугам болон

кабель шугамын дамжуулагч хийхэд хамгийн тохиромжтой байдаг. Хөнгөн цагаан бөх бат,

уян хатан чанар муутай нь түүний үндсэн дутагдал юм. Иймд хөнгөн цагаанаар нэг утастай

цул дамжуулагчийг хийдэггүй, зөвхөн олон утастай дамжуулагчийг хийдэг бөгөөд ийм

дамжуулагчийг 0.4-35кВ-ын хуваарилах сүлжээний шугамд өргөн хэрэглэдэг.

Хөнгөн цагааны механик даацыг сайжруулах зорилгоор гантай хослуулан

хэрэглэдэг. Хөнгөнцагаан дамжуулагчийг А, гант хөнгөн цагаан дамжуулагчийг АС үсгээр

тэмдэглэдэг.

А маягийн дамжуулагчийг 7-61 утсыг мушгируулан нягтруулсан байдалтайгаар

хийсэн байдаг. Хөнгөн цагаан дамжуулагчийг зэврэлтэнд тэсвэртэй болгох зорилгоор

дамжуулагч утаснуудын хоорондох зайг дулаанд тэсвэртэй тосоор дүүргэдэг. Ийм

дамжуулагчийг АКП гэж тэмдэглэдэг. АКП маягийн дамжуулагчийг ихэвчлэн агаарын

химийн бохирдол ихтэй буюу химийн үйлдвэрийн бүс нутаг, утас далайн эрэг орчмоор

баригдах агаарын шугамд хэрэглэдэг.

Хөнгөн цагааны механик бат бөхийг сайжруулах зорилгоор хөнгөн цагааны

хайлшаар хийсэн (АЖ-хайлшийг дулааны аргаар боловсруулсан, АН-хайлшийг дулааны

бус аргаар боловсруулсан) дамжуулагчийг ашигладаг. Ийм дамжуулагчийн цахилгаан

дамжуулах чадвар нь хөнгөн цагаан дамжуулагчтай ижил боловч дамжуулагчийн механик

бат бөх чанар илүү сайжирсан байдаг.

Гант хөнгөн цагаан дамжуулагчийг агаарын шугамд өргөн хэрэглэдэг боловч ган

хэсэг нь зөвхөн механик бат бөхийг сайжруулах тул цахилгааны тооцоонд гангийн

цахилгаан дамжууламжийг тооцдоггүй. Зөвхөн хөнгөн цагаан цахилгааны цахилгаан

дамжуулах чадвараар дамжуулагчийн эсэргүүцлийг тооцдог.

АС маягийн дамжуулагч нь дундаа ган хэсэг, түүний гадна байрлах хөнгөн цагаан

утаснаас тогтоно. АС маркын дамжуулагч нь зэврэлтэнд тэсвэр муутай тул хэт чийглэг

газар, химийн урвалаас үүсэлтэй хортой, бохирдсон агаартай районуудад хэрэглэж

болохгүй. Ийм газрууд болох далайн эрэг, давстай нуур ба бохирдсон агаартай

үйлдвэрийн районы орчмын агаарын шугаманд зэврэлт, агаарын бохирдолд тэсвэртэй

АСКС, АСКП, АСК маягийн дамжуулагчийг ашигладаг. АСКС ба АСКП дамжуулагчууд нь

АС маркийн дамжуулагчтай ижил хийцтэй бөгөөд дамжуулагчийн ган зүрхэвчийн (С) буюу

бүх утаснуудын хооронд (П) дулаанд тэсвэртэй, зэврэлтийн орчноос тусгаарлах тослогоор

дүүргэгдсэн байна. Харин АСК нь маягийн дамжуулагчийн ган хэсгийг хоѐр давхар

полиэтилен лентээр ороосон байдаг. Эдгээр дамжуулагчийн эсэргүүцлийг мөн л тухайн

дамжуулагчийн хөнгөн цагаан хэсгийн хөндлөн огтлолоор авна. Тэмдэглэгээнд ган

хэсгийн хөндлөн огтлолын хэмжээг хөнгөн цагааны огтлолын дараа бичдэг. Жишээ нь АС

120/19 буюу АСКС 150/34 гэх мэт.




62

Дà

ìæ

óó

ëà

ã÷ è

éí

ìà

ðê

Уòà

ñí

ы ò

îî

,

äè

àì

åòð

, ì

ì

Оãò

ëî

ë,

ìì

2

äè

àì

åòð

, ì

ì

Ýñ

эð

ãүү

öэ

ë (

20

°С ү

åä

), О

ì/ê

ì

Тà

ñð

àõ

õү

÷ä

эë

,

äà

í

Мà

ññ

, êã

/êì

Уð

ò, ì

А- 16 7х 1,70 15,9 5,1 1,838 273.6 43 4500

А-25 7x2,13 24,9 6,4 1,165 410,9 68 4000

А-35 7x2,50 34,3 7,5 0,850 560,9 94 4000

А-50 7x3,00 49,5 9,0 0,588 719,8/776,7 135 3500

А-70 7x3,55 69,2 10.7 0,420 1008,8/1069.9 189 2500

А-95 7x4,10 92,4 12,3 0,315 1304,3/1385,6 252 2000

А-120 19x2,80 117 14,0 0,251 1962,3 321 1500

А-150 19x3,15 148 15,8 0.198 2275,1/2412,4 406 1250

А-185 19x3,50 183 17,5 0,161 2812,5/2983.2 502 1000

А-240 19x4,00 239 20,0 0,123 3668,6/3784,4 655 1000

А-300 37x3,15 288 22,1 0.102 4426,7/4695,4 794 1000

А-350 37x3,45 346 24,2 0-085 5319.1/5640,8 952 1000

А-400 37x3,60 389 25,6 0,076 5980.0/6342,0 1072 1000

А-450 37x3.90 442 27,3 0,067 6794,0/6976,0 1217 1000

А-500 37x4,15 500 29.1 0,058 7453.1/7918.9 1378 1000

А-550 61x3,37 544 30.3 0,054 8359,0/8866,0 1500 1000

М-4 1x2,24 3,94 2,2 4,601 166.1 35 2200

М-6 1x2,76 5,85 2,8 3,070 246,7 52 1500

М- 10 1x3,57 9,89 3.6 1,820 388,1 88 900

М-16 7x1,70 15,90 5 1 1,157 603,1 142 4000

М-35 7x2,51 34,61 7,5 0,524 1314,1 311 3500

М-50 7x3,00 49,40 9.0 0,369 1745.5 444 2000

М-70 19x2,13 67.70 10,7 0,272 2711,5 612 1500

М-95 19x2,51 94,00 12,6 0,194 3763,7 850 1800

М-120 19x2,80 117,00 14,0 0,156 4684,5 1058 1000

М-150 19x3,15 148,00 15.8 0,124 5515.1 1338 800

М-185 37x2,51 183,00 17,6 0,100 7330,3 1659 800

М-240 37x2,84 234 00 19,9 0,079 9383,7 2124 800

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ДАМЖУУЛАХ АГААРÛН ШУГАМ

Ил дамжуулагчтай агаарт ил байрласан шугамыг цахилгаан дамжуулах агаарын

шугам (ЦДАШ) гэнэ. Агаарын шугамыг ил уурхайн шугам сүлжээнд өргөн хэрэглэдэг.

Ил уурхай ЦДАШ-ыг дотор нь зөөврийн ба суурин гэж ангилна. Уртасгалт,

богиносголт, нүүлгэлт, зөөвөрлөлт ашиглалтын туршид хийгдэхгүй. Суурин тулгууруудтай

ЦДАШ-ыг ил уурхайн суурин ЦДАШ гэнэ. Ер нь ихэвчлэн суурин ЦДАШ-ыг тавихдаа

уурхайн алсуур тойруулж тавина. ªөрөөр хэлбэл: уурхайд голдуу тойруулж суурин шугам

тавьдаг.

Уурхай дотуур суурин болон агаарын шугамыг тавихаар бол ажлын бус

мөргөцөгүүдэд тавина. Уртасгалт, богиносголт, нүүлгэлт, зөөвөрлөлт хийлгэх зориулалтын



63

төмөр бетон, мод болон төмөр суурь бүхий зөөврийн тулгууруудтай агаарын шугамыг ил

уурхайн зөөврийн цахилгаан дамжуулах шугам гэнэ.

Зөөврийн шугамыг голдуу уурхай болон овоолгын ажлын мөргөцөгүүдэд хэрэглэнэ.

Зөөврийн агаарын шугамын тулгууруудыг газарт суулгадаггүй, харин тулгуур нь зөөвөр

хийхэд зориулагдсан тусгай суурьтай байна.

19-ð çóðàã. Öàõèëãààí äàìæóóëàõ àãààðûí øóãàìûí òóëãóóðûí õèéö.

Аливаа ЦДАШ нь суурь бүхий тулгуур (опора), тусгаарлуур (изолятор), нүцгэн дамжуулагч,

дамжуулагчийн изолятор, изоляторыг тулгуурт бэхлэх арматур зэргээс тогтоно.

Агаарын шугамын эдгээр гол элементүүдийг зургаар харуулъя.

1. Суурь (основание)

2. Оролтын бэхэлгээний бандаж

3. Тулаас (стойка)

4. Дэгээ (крюк)

5. Изолятор

6. Дамжуулагч

7. Хөндлөвч (зарим тулгуур 6 кВ-ын)

6 кВ-ын АШ-ын тулгуур нь гурван дэгээтэй, харин 0,4 кВ-ын АШ –ын тулгуур нь дөрвөн

дэгээтэй байна. Дөрөв дэхь нь нойлийн дамжуулагчийг тогтоох дэгээ юм. Тулгуур нь

дамжуулагчийг газар буюу усны гадаргуугаас дээш тодорхой өндөрт тогтоож байх үүрэгтэй.

Тулгууруудыг :

завсрын

анкерны (А хэлбэрийн)

чиглэлийн

төгсгөлийн

тусгай зориулалтын гэж ангилна.

Цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын шулуун хэсэгт хэрэглэж байгаа тулгууруудыг

çàâñàðыí тулгуурууд гэнэ. Эдгээр тулгуурууд нь зөвхөн шугамын дамжуулагчийг тодорхой



64

өндөрт тогтоох үүрэгтэй. Ер нь цахилгаан дамжуулах агаарын шугамд хэрэглэж байгаа

тулгууруудын 70-80 орчим хувь нь завсарын тулгуурууд байдаг. ЦДАШ-ын шулуун хэсэгт

автозам, төмөр зам, холбооны шугам зэрэг инженерийн барилга байгууламж, гол мөрөн

даваа гүвээ зэрэг байгалийн саадыг дайран гарах үед хэрэглэж байгаа тулгууруудыг А

õэëáэðèéí áóюó àíêåðíы òóëãóóð гэнэ. Тухайлбал шугам зам хөндлөн гарч байгаа үед

хоѐр талд ийм анкерны тулгуурыг хэрэглэнэ. Цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын

чиглэлийн өөрчлөлт дээр хэрэглаж байгаа тулгуурыг ÷èãëэëèéí òóëãóóð гэнэ.

Ачаалал болон чиглэлийн өнцөг бага үед засварын буюу анкерны тулгууруудыг

чиглэлийн тулгуур болгон хэрэглэж болно.ЦДШ-ын эхэнд буюу төгсгөлд хэрэглэж

байгаа тулгуурыг захын тулгуур гэнэ. Захын тулгуур нь анкерны тулгуурын нэг төрөл

юм.

Тулгуурыг суурилуултаар нь байнгын, зөөврийн гэж 2 ангилна.

Дамжуулагчийн тоогоор нь тулгуурыг тулаасгүй, тулаастай гэж

ангилна.

Дамжуулагчийн тоогоор нь тулгуурыг нэг, хоѐр, олон хэлхээт гэж

ангилна.

Тулгуурын материалаар нь:

- Модон

- Төмөр бетон

- Ган

- Төмөр

Хүчдэлээр нь: Нам ба өндөр хүчдэлийн тулгуур гэж ангилна.

Дамжуулагч (привод) нь цахилгаан энерги буюу гүйдэл дамжуулах үүрэгтэй. ЦДАШ–

нд нүцгэн (гадна талаараа ямар ч бүрхүүлгүй) дамжуулагчийг маш өргөн хэрэглэж байна.

Тэдгээр нь агаарт ил орчинд байдаг учраас орчны үйлчлэлд байнга ордог. Ийм учраас

дамжуулагч нь механик, бат бөх сайтай, зэврэлтэнд тэсвэртэй байх ѐстой.

Орчин үед хөнгөн цагаан, ган хөнгөн цагаан, ган дамжуулагчийг агаарын шугаманд

маш өргөн хэрэглэж байна.Зэс дамжуулагч нь хувийн эсрэгүүцэл багатай, механик бат

бөхийн хязгаар ихтэй. 39 кг/мм2 Дамжуулагчийн 1мм2 талбайд 39 кг хүчээр үйлчилбэл

тасарна гэсэн үг юм. Химийн хортой үйлчлэлд тэсвэртэй. М үсэг бичиж зураас татаад

стандарт хөндлөн огтлолыг бичнэ. Жишээ нь: М-16, М -25, М -50 гэх мэт.

Хөнгөн цагаан дамжуулагч нь зэс дамжуулагчийг бодвол жин багатай, хувийн

эсэргүүцэл ихтэй, механик бат бөхийн хязгаар багатай 1615 кг/мм2 .

Ийм дамжуулагчийг гол төлөв уурхайн зөөврийн цахилгаан дамжуулах агаарын

шугамд өргөн хэрэглэдэг. Ийм дамжуулагчийг тасдахгүйн тулд тулгууруудын хоорондох

зайг ойртуулж болох боловч, шугамын өртөг ихсэх муу талтай. Хөнгөн цагаан

дамжуулагчийн бат бөхийг нэмэгдүүлэхийн тулд олон утастай мушгиж хийдэг.

Хөнгөн цагаан дамжуулагчийн марк А -16, А -25, А- 35, А -50, А -70, А -95 гэх мэт.

Дараалан орших хоѐр тулгуурын хоорондох хэвтээ чиглэлийн дагуух хамгийн богино зайг

шугамын алхам (пролет) гэнэ.

Шугамын алхамыг зураг дээр үзүүлье. Тулгуурууд өөр өөр өндөрт эсвэл ижил өндөрт

байрласан байж болно.

А. Ижил өндөрт



65

20-ð çóðàã. Öàõèëãààí äàìæóóëàõ àãààðûí øóãàìûí õýìæýýñ¿¿ä

Энэ хэмжээнүүдийг ил уурхайн цахилгаан тоног төхөөрөмж, цахилгаан шугам

сүлжээний ашиглалтын аюулгүй ажиллагааны зааварт үзүүлсэн байна.

Агаарын шугамыг авто зам, барилга байгууламжийн ойролцоо болон тэдгээрийг

дайруулан тавьж болно. Агаарын шугамын авто болон төмөр зам, барилга байгууламжинд

ойртох ба дайран өнгөрөх зайг мөн цахилгаан шугам сүлжээний ашиглалтын аюулгүй

ажиллагааны зааварт үзүүлсэн байна. Цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын тулгуурууд

дээр 6-35кВ-ын агаарын шугамын дамжуулагчийг газардуулгын, магистраль утастай, мөн 6-

10 кв-ын агаарын шугамын дамжуулагчийг гэрэлтүүлгийн шугамын дамжуулагч болон

газардуулгын магистраль утастай хамт татаж болно.

Ингэж хийх үед дараах нөхцлүүд биелэгдэж байх ѐстой. Үүнд:

1. ªндөр хүчдэлийн АШ-ын дамжуулагчийг нам хүчдэлийн АШ-ын дамжуулагчийн

дээгүүр

2. Янз бүрийн хүчдэлтэй шугамуудын дамжуулагчийн хоорондох зай нь өндөр

хүчдэлийн агаарын шугамын тавигдах шаардлагын дагуу байх ѐстой.

3. ªндөр хүчдэлийн АШ-ын дамжуулагчийн дэгээ изолятор дээрх бэхэлгээ давхар

байх ѐстой. ªөрөөр хэлбэл, давхар бэхэлгээтэй байна гэсэн үг юм.

ªлгөдөг изолятортай АШ-ын дамжуулагчийн хоорондох хамгийн бага зайг ―Ил уурхайн

цахилгаан тоног төхөөрөмжийн ашиглалтын үед мөрдөх аюулгүй ажиллагааны дүрэм‖-ä

зааснаар сонгож авна. Газардуулгын утасны монтаж, угсралтыг тусгаарлагчгүй дэгээн дээр

(на крюке) хийнэ.

Жич: Тэсэлгээ хийхийн өмнө уурхайн ерөнхий инженерийн захирамжаар тэсэлгээний

үйлчлэх бүсэд оршиж байгаа уурхайн доторхи бүх шугамыг гүйдэл, хүчдэлийн төрлөөс үл

хамааруулан бүгдийг тасална.

Үйлчлэлийн (захын) буюу мөргөцгөөс мөргөцөг рүү буух зайг хязгаарлаж буй

тулгууруудын тогтвортой байдлыг хангах зорилгоор тэдгээрийг урьдаас бэлтгэгдсэн талбай

дээр байрлуулан, 1000 кг-аас багагүй жинтэй инвентар (хэсэг) төмөр бетон ачааг

хэрэглэдэг.

Завсарын тулгууруудад инвентар (хэсэг ) ачааны нийлбэр жин 550кг-аас багагүй

байх ѐстой.

Зөөврийн тулгууруудын тогтвортой байдлыг хангах зорилгоор инвентар ачааг

хэрэглэх боломжгүй үед анкерын чиглэлийн, завсарын болон захын тулгууруудын



66

тогтвортой байдлыг троссоор татаж чангалах эсвэл суурийг хөрсөөр хучиж дарах зэргээр

хангана.

Зөөврийн тулгууруудын угсралт, буулгалт, тээвэрлэлт зэргийг бульдозер, ачаа

өргөх кран эсвэл автосамосвалын суурь бааз дээр тусгайлан тоноглосон механизмын

тусламжтайгаар гүйцэтгэнэ. Тулгууруудыг гараар ачих, буулгах зэргийг зөвшөөрөхгүй.

Тулгуурыг байранд нь байрлуулж, түүний тогтвортой байдлыг хангасны дараа

тулгуур дээр гарах дамжуулагчийн монтаж, холболт хийхийг зөвшөөрнө.

Дамжуулагчийн чангалалтыг гараар хийнэ. Зөөврийн тулгуурууд дээр

дамжуулагчийг механизмын тусламжтайгаар чангалахыг хориглоно.

Мөргөцөгийн агаарын шугамын доод талын фазын дамжуулагчаас газрын гадаргуу хүртэлх

зай доорх хэмжээнээс багагүй байх ѐстой.

1. Уурхайн болон овоолгын дэвсгэр 6м-ээс багагүй

2. Тээврийн хэрэгсэл явахгүй, хүн бараг хүрэхгүй газарууд 5м-ээс багагүй

3. Мөргөцөгийн ирмэг 3м-ээс багагүй


АШ-ыí äàìæóóëàã÷èéí õàìãèéí áàãà õөíäëөí îãòëîë

Дàìæóóëàã÷èéí

ìàðê

,minS ìì2

1000В õүðòэëõ 1000В äээø

Хөнгөн цагаан 16 25

Ган хөнгөн цагаан 10 16

Зөөврийн цахилгаан дамжуулах шугам дамжуулагчийн хөндлөн огтлолыг

тооцоогоор сонгох бөгөөд А маркийн буюу хөнгөн цагаан дамжуулагчид 120мм2-аас, ган

хөнгөн цагаан 95мм2-аас илүүгүй байвал зохино.

Зөөврийн тулгууруудын хоорондох зай (алхам) тооцоогоор тогтоогдох бөгөөд 1м-

ээс хэтрэх ѐсгүй. Тулгуурууд өөр өөр өндөрт байрлаж байгаа тохиолдолд тулгууруудын

хоорондох зай нь шугамын хэвтээ хавтгай дээр проекцоор тодорхойлогддог бөгөөд 40м-ээс

хэтрэх ѐсгүй.

Дамжуулагчийн унжсан хамгийн доод цэгээс газрын гадаргуу хүртэлх босоо

чиглэлийн дагуух хамгийн бага зайг овор гэнэ.Үүнийг h гэж тэмдэглэе.

Дамжуулагч бэхлэсэн цэг, дамжуулагчийн унжсан хэсгийн хамгийн доод цэг хоѐрын

хоорондох босоо чиглэлийн дагуух хамгийн бага зайг жингийн унжилт гэнэ.(зураг дээр f

үсгээр тэмдэглэе.)

Байнгын ба зөөврийн шугамуудыг хооронд нь сэлгэн холбох зорилгоор тулгуурууд

дээр хийсэн салгах пунктыг хэрэглэнэ. 6-10 кВ-ын хүчдэлтэй ЦДАШ-ын салгах пункт гэж

дамжуулагчдыг бэхлэх шугаман изолятороос гадна гар дамжлага (ручный привод) гар

залгууртай 3 туйлт хуурай салгууртай хийгдсэн байнгын буюу зөөврийн тулгуурыг хэлнэ.

Энэхүү залгах пунктийг ил уурхайн дотоод цахилгаан шугам сүлжээнд өргөн хэрэглэдэг.

Үүнийг хэрэглэснээр машин механизм тоног төхөөрөмжийн сул зогсолтыг багасгаад

зогсохгүй уурхайн цахилгаан хангамжийн найдвартай ажиллагааг дээшлүүлэх нэг нөхцөл

бүрддэг. Привод (гар залгуур) дамжлагыг засвар үйлчилгээний ажилчин хүрэхээр өндөрт

тулгуур дээр бэхлэнэ.

Мөргөцөгийн ЦДАШ-ын хамгийн доод талын дамжуулагчаас газрын гадаргуу

хүртэлх зай нь дамжуулагчийн жингийн хамгийн их унжилтын тогтоогдсон хэмжээнээс

багагүй байх ѐстой.



67


Шóãàì äàéðàí өíãөðөõ ãàçðóóä 35 êВ õүðòэëõ õү÷äэëòэé

АШ äàõь çàé ì

Ил уурхайн овоолгын дэвсгэрт хэсэг 6

Ил тээврийн хэрэгсэлд хүмүүс хүрэхээргүй

газруудад 5

Уурхайн мөргөцөгийн налууд (хэвгий газар-

откос) 3

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ДАМЖУУЛАХ ШУГАМ СОНГОХ ҮНДÝСЛÝЛ, ЗАРЧИМ,

АЧААЛЛÛН ГҮЙДЛИЙН ТООЦОО

Öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàì ñîíãîõ ¿íäýñëýë, çàð÷èì

Èë óóðõàéí öàõèëãààí òºõººðºìæèéã òýæýýæ áàéãàà öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàì

íü àøèãëàëòûí íºõöºëä õàëàõ, õ¿÷äýë íü áóóðàõ, öàõèëãààí õýðýãëýã÷èéí õýâèéí

àæèëëàãàà õàíãàãäàõã¿é áàéõ çýðýã ¿çýãäýë ãàðäàã. Ýíý íü öàõèëãààí à÷ààëëûí òîîöîî

ò¿¿íèé øàëãóóð íü çîõèõ øààðäëàãûí ò¿âøèíä õèéãäýýã¿é áîëîí öàõèëãààí äàìæóóëàõ

àãààðûí áà êàáåëèéí øóãàìûí îãòëîë çºâ ñîíãîãäîîã¿éòýé õîëáîîòîé.

Öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàìûí òîîöîî õèéõ çàð÷èì:

Òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õýðýãëýã÷ (ýêñêàâàòîð, ºðìèéí ìàøèí,

òðàíñôîðìàòîðûí äýä ñòàíö, ãýðýëò¿¿ëýã ãýõ ìýò) õ¿ðòýë çàéã çààñàí èë óóðõàéí

öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåìèéã çîõèîíî.

Çîõèîñîí ñõåìèéí äàãóó øóãàì á¿ð äýýð à÷ààëëûí òîîöîîíû ã¿éäëèéã

òîäîðõîéëíî. Óòàñíû õºíäëºí îãòëîëûã õàëàëòûí íºõöºëººð ñîíãîõäîî òîîöîîíû

ã¿éäëèéã ÂÇI ª óäààí õóãàöààíä çºâøººðºãäºõ ã¿éäýëòýé õàðüöóóëàí ò¿¿ãýýð õÿçãààðëàæ

ñîíãîíî.

Ýäèéí çàñãèéí çîðèëãîä òîõèðîõ óòàñíû õºíäëºí îãòëîëûí ñîíãîëò õèéãäýíý.

Õàëàëòààð áà ã¿éäëèéí ýäèéí çàñãèéí íÿãòààð ýñâýë çºâõºí õàëàëòààð ñîíãîí àâñàí

óòàñíû õºíäëºí îãòëîë íü õ¿÷äýëèéí àëäàãäëààð øàëãàãäàíà.

À÷ààëëûí ã¿éäëèéí òîîöîî.

;cos3

'

ÕÝÐсÇ

ÕÇ

расчU

kPI

(3.1)

Энд:

ÇP - íýã òºðëèéí á¿ëýã õýðýãëýã÷èéí çààñàí ÷àäëûí íèéëáýð;

Õk ' -õýðýãöýýíèé êîýôôèöèåíò

ÄÕ

çýà

Õ

kkk

ª

ð'

aК- à÷ààëëûí êîýôôèöèåíò;

зэрК- çýðýãëýëèéí êîýôôèöèåíò;



68

äõº- õºäºëã¿¿ðèéí äóíäàæ àøèãò ¿éëèéí êîýôôèöèåíò (à.¿.ê);

ñ - ñ¿ëæýýíèé à.¿.ê,

Êàáåëèéí øóãàìàíä ñ =0.97-0.99;

àãààðûí øóãàìàíä ñ =0.94-0.95;

хэрcos - õýðýãëýã÷èéí ÷àäëûí êîýôôèöèåíò

Õàëàëòààð íýã á¿ëýã íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîðûí àãààðûí áà êàáåëèéí øóãàìûí

óòàñíû îãòëîëûã ñîíãîõ òîîöîîíû ã¿éäýë.

;22

ÒÐÕÐÒÀÕÀÒÎÎÖ IIIII (3.2)

Ýíä:

Ç

ÄÕÇ

ÕÀ U

kPI

3

-íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîðûí åðºíõèé õóâèðãàí ººð÷ëºõ

àãðåãàòûí õºäºëã¿¿ðèéí òîîöîîíû ã¿éäëèéí àêòèâ á¿ðýëä¿¿ðèéí íèéëáýð.

ÇP - åðºíõèé õóâèðãàí ººð÷ëºõ àãðåãàòûí õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ÷àäàë.

сÕ

ÇÝÐàÄÕ kkk

1

- äóíäàæ õýðýãëýýíèé ÷àäëûí õýðýãöýýíèé


ak - àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíò

Òîãòìîë ã¿éäëèéí õºäºëã¿¿ðòýé ýêñêàâàòîðò åðºíõèé õóâèðãàí ººð÷ëºõ àãðåãàòûí

õºäºëã¿¿ðèéí äóíäàæ ¿ðãýëæëýõ à÷ààëëûã òîîöäîã. Èéìä: ÇÝÐà kk

х -åðºíõèé õóâèðãàí ººð÷ëºõ àãðåãàòûí õºäºëã¿¿ðèéí äóíäàæ à.¿.ê; с -èë

óóðõàéí ñ¿ëæýýíèé äóíäàæ à.¿.ê ;

ÇÝÐk -á¿ëýã íýã òºðëèéí ýêñêàâàòîðûí çýðýãëýìæèéí êîýôôèöèåíò

Ç

HXÄÕÌÇ

ÕÀ U

CoskSI

3

-íýã òºðëèéí ýêñêàâàòîðûí òóñëàõ ìåõàíèçìûí

õºäºëã¿¿ðèéí àêòèâ ã¿éäëèéí íèéëáýð

хн.cos-òðàíñôîðìàòîðûí íàì ã¿éäëèéí òàëûí õýðýãëýýíèé ÷àäëûí

êîýôôèöèåíò 75.07.0cos . хн ãýæ àâíà;

ÌÇS -òóñëàõ ìåõàíèçìûí õºäºëã¿¿ðèéã òýæýýõ íýã òºðëèéí ýêñêàâàòîðûí

äîòîîä õýðýãöýýíèé òðàíñôîðìàòîðûí çààñàí ÷àäëûí íèéëáýð.



69

ÇÕÀÕÐtgII -íýã òºðëèéí ýêñêàâàòîðûí åðºíõèé õóâèðãàõ ¿íäñýí

õºäºëã¿¿ðèéí ã¿éäëèéí ðåàêòèâ ã¿éäëèéí íèéëáýð. ( Çtg õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí

ÇCos -ä õàðãàëçàíà)

ÍÕÒÀÒÐtgII -òóñëàõ ìåõàíèçìûí õºäºëã¿¿ðèéí ã¿éäëèéí ðåàêòèâ

ã¿éäëèéí íèéëáýð ( ÍÕtg ¿¿íä äàðààõ óòãà õàðãàëçàíà ÍÕCos =0.7-0.75)

õ¿÷äýëèéí àëäàãäëààð íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîðûí òîîöîîíû ã¿éäëèéã òîäîðõîéëîõ

¿åä óòàñ áà êàáåëèéí îãòëîëûã ñîíãîõûí òóëä ìàêñèìóì à÷ààëëûí max.õk

õýðýãöýýíèé êîýôôèöèåíòèéã àøèãëàíà.

АГААРÛН ШУГАМÛН ДАМЖУУЛАГЧИЙН ХªНДЛªН ОГТЛОЛ СÎÍÃÎÕ

à. Õàëàëòààð óòàñíû îãòëîë ñîíãîõ

Õàëàëòààð óòàñíû îãòëîëûã óäààí õóãàöààíä çºâøººðºãäºõ ã¿éäëýýð õÿçãààðëàæ

ñîíãîíî.

ÂÇÒÎÎÖ II ª (3.3)

á. Óòàñíû ýäèéí çàñãèéí íÿãòàä òîõèðîõ îãòëîëûã ñîíãîõ

э

тооц

эi

IS

(3.4)

эi -Ýäèéí çàñãèéí íÿãò íü maxT максимум ачааллын үргэлжлэх хугацаа, утасны

õèéö ìàòåðèàëààñ õàìààðíà.

â. Õ¿÷äýëèéí àëäàãäëààð óòàñíû îãòëîëûã ñîíãîõ.

Õàëàëò áà ã¿éäëèéí ýäèéí çàñãèéí íÿãòðàìæààð ýñâýë çºâõºí õàëàëòààð ñîíãîñîí

óòàñíû îãòëîëûã õ¿÷äýëèéí çºâøººðºãäºõ àëäàãäëààð øàëãàõ ¸ñòîé.

Ãóðâàí ôàçûí àãààðûí öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàìûí (ÀÖÄØ) õ¿÷äýëèéí àëäàãäëûã

äàðààõ òîìú¸îãîîð òîîöíî.

100)sincos(3

% 00 XRlU

IU

з

тооц

(3.5)

Ýíä:

00 , XR -Óòàñíû àêòèâ, ðåàêòèâ õóâèéí ýñýðã¿¿öýë;

R - óòàñíû àêòèâ ýñýðã¿¿öýë;

X - óòàñíû ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë;

l - óòàñíû óðò;

Cos - Õýðýãëýã÷èéí ÷àäëûí êîýôôèöèåíò.

ã. ×àäëààð õ¿÷äýëèéí àëäàãäàë òîäîðõîéëîõ

Õýðýâ ÀÖÄØ- ààð äàìæóóëæ áàéãàà ÷àäàë ìýäýãäýæ áàéâàë õ¿÷äýëèéí àëäàãäëûã

äàðààõ èëýðõèéëëýýð òîäîðõîéëíî.

2

%ÇU

QXPRU

(3.6)

Ýíä:



70

2

ÇU -Çààñàí õ¿÷äýë;

R -Óòàñíû àêòèâ ýñýðã¿¿öýë;

Q - Óòàñíû ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë;

QP, - ÖÄÀØ-ààð äàìæóóëæ áàéãàà àêòèâ, ðåàêòèâ ÷àäàë.

Òîîöîîãîîð ãàðãàæ àâñàí õ¿÷äýëèéí õýìæýýã çºâøººðºãäºõ õ¿÷äýëòýé õàðüöóóëíà.

ÖÄÀØ-ûí õ¿÷äýëèéí àëäàãäàëä íàðèéí íîðì÷ëîë áàéäàãã¿é. Ãýâ÷ öàõèëãààí

áàéãóóëàìæèéí àøèãëàëòûí ä¿ðýìä òðàíñôîðìàòîð, ÖÄÀØ çàðèì õýðýãëýã÷äèéí

õ¿÷äýëèéí çºâøººðºãäºõ àëäàãäëûã åðºíõèéä íü òîãòîîñîí áàéäàã. Åðºíõèé áóóðóóëàõ

äýä ñòàíöààñ õýðýãëýã÷ õ¿ðòëýõ ÖÄÀØ-ûí õ¿÷äëèéí àëäàãäàë U% 10% áàéõ ¸ñòîé.

Òîîöîîíû áà À, ÀÑ óòàñíû ¿ç¿¿ëýëò ºãºãäºë

19-ð õ¿ñíýãò 1

xk - Õýðýãöýýíèé áà xCos ÷àäëûí áîëîí aak . àêòèâ ÷àäëûí àøèãëàëòûí

êîýôôèöèåíò¿¿äèéí óòãà

Ìàøèí ìåõàíèçìûí íýðñ 1

xk xCos aak .

Õóâüñàõ ã¿éäëèéí íýã õºäºëã¿¿ðò õºòë¿¿ð

á¿õèé íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîð 0.45-0.55 0.6-0.65 0.5-0.65

Îëîí óòãóóðò ýêñêàâàòîð 0.65-0.75 0.7-0.75 0.75-0.9

Îâîîëãûí ¿¿ñã¿¿ð 0.5-0.6 0.65-0.7 0.6-0.7

Ýðãýëòýò ºðìèéí ìàøèí 0.6-0.7 0.7-0.75 0.4-0.6

Öîõèëòîò ºðìèéí ìàøèí 0.2-0.6 0.6-0.65 0.6-0.7

Ìºðãºöãèéí òóóçàí êîíâåéåð 0.5-0.65 0.6-0.65 0.6-0.7

Òóóçàí óãñàðìàë êîíâåéåð 0.65-0.7 0.65-0.7 0.6-0.8

Íàñîñ ãèäðî ìåõàíèêæóóëàëòûí øîðîîí

ñîðóóë 0.8 0.88-0.87 0.8

Óñ òàòàëòûí íàñîñ 0.8 0.8-0.85 0.6-0.7

Çººâðèéí êîìïðåññîð 0.7-0.8 0.8-0.85 0.8-0.9

Öàõèëãààí ìåõàíèê çàñâàðûí ãàçàð 0.3-0.4 0.58-0.61 0.7-0.8

Öàõèëãààí ãàãíóóð 0.3-0.4 0.4-0.5 0.35-0.5

Ãýðýëò¿¿ëýã 0.9 1 -

Òåõíèêèéí êîìïëåêñ ìåõàíèçì

(êîíâåéåð,áóòëóóð,øèãø¿¿ð) 0.55-0.65 0.75-0.8 0.6-0.7


Íýã óòãóóðò ýêñêàâàòîðóóäûí àæëûí äóíäàæ íºõöºëèéí

õýðýãöýýíèé òîîöîîíû êîýôôèöèåíò¿¿äèéí óòãà

Õýðýãöýýíèé Õºòë¿¿ðòýé Ýêñêàâàòîðûí òîî



71

êîýôôèöèåíò ýêñêàâàòîð

1 2 3 4 5 6-10 11-18 áà

äýýø

Äóíäàæ

õýðýãöýýíèé

÷àäëûí


ÄÕk

Òîãòìîë

ã¿éäëèéí,

õºðñíèé

0.44 0.33 0.4 0.38 0.37 0.36-0.33 0.325-0.29

Ìºí àäèë

õºðñíèé 0.43 0.4 0.39 0.38 0.37 0.35-0.32 0.315-0.28

Òðàíñôîðìàòîð

ûí ÷àäëûã


ÕÒk .

3 ôàçûí

ã¿éäëèéí 0.56 0.52 0.5 0.48 0.47 0.46-0.42 0.41-0.34

Òîãòìîë

ã¿éäëèéí,

õºðñíèé

0.45 0.73 0.7 0.67 0.65 0.63-0.59 0.58-0.51

Ìºí àäèë

õºðñíèé 0.4 0.69 0.67 0.64 0.63 0.61-0.57 0.56-0.49

3 ôàçûí

ã¿éäëèéí 0.37 0.59 0.58 0.57 0.56 0.55-0.51 0.5-0.43

Õàìãèéí èõ

îðãèë ÷àäëûã


MAXXk .

Òîãòìîë

ã¿éäëèéí

õºðñíèé

1.6 1.7 1.4 1.24 1.18 1.05-0.91 0.88-0.65

Ìºí àäèë

õºðñíèé 1.5 1.5 1.3 1.16 1.05 1-0.87 0.83-0.63

3 ôàçûí

ã¿éäëèéí 1. 33 1.3 1.14 1.02 0.94 0.89-0.77 0.74-0.54

21-р хүснэгт

Õàìãèéí èõ à÷ààëëûí àøèãëàëòûí öàãèéí æèëèéí òîî

Õýðýãëýã÷èéí òîäîðõîéëîëò Àêòèâ à÷ààëëûí àøèãëàëòûí

õóãàöàà

Гэрэлтүүлгийн ачаалал……………

Íýã ýýëæýýð àæèëëàõ ¿éëäâýðèéí õ¿÷íèé áîëîí

гэрэлтүүлгийн ачаалал…………

Ìºí àäèë õî¸ð ээлжээр ажиллах үеийн … …… Мөн

адил гурван ээлжээр ажиллах үеийн ……

1500-2500

1800-2500

3500-4500

5000-7000


Ã¿éäëèéí ýäèéí çàñãèéí íÿãò, À / ìì2

Õàìãèéí èõ

à÷ààëëûí

àøèãëàëòûí öàã

Í¿öãýí óòàñ áà

øèí

Öààñàí

òóñãààðëàëòàé

êàáåëü

Ðåçèí

òóñãààðëàëòàé

çýñ ãîë÷òîé

êàáåëü çýñ õºíãºí çýñ õºíãºí



72

öàãààí öàãààí

1000-3000 2.5 1.3 3.0 1.6 3.5

3000-5000 2.1 1.1 2.5 1.4 3.1

5000-7000 1.8 1.0 2.0 1.2 2.7


Õýðýãëýã÷äèéí õ¿÷äýëèéí çºâøººðºãäºõ õýëáýëçëèéí õÿçãààð

Õýðýãëýã÷èéí òîäîðõîéëîëò Õýëáýëçýë %

¯éëäâýðèéí öåõ, íèéòèéí ¿éë÷èëãýýíèé áàðèëãûí ãýðýëò¿¿ëýã +5.0 -2.5

Îðîí ñóóöíû áàðèëãûí áà îñëûí, ãàäààä ãýðýëò¿¿ëýã 0.5

Ãýðýëò¿¿ëãèéí áàéãóóëàìæèéí îñëûí ãîðèì -12.0

Õýâèéí íºõöºëä õºäºëã¿¿ð äýýð 0.5

Îíöãîé íºõöºëä õºäºëã¿¿ð äýýð +10.0


Õºíãºí öàãààí, ãàí õºíãºí öàãààí óòàñíóóäûí

õèéöèéí áà òîîöîîíû ºãºãäë¿¿ä

Çà

àñ

àí

îãò

ëî

ë

Õºíãºí öàãààí óòàñ(A) Ãàíò õºíãºí öàãààí óòàñ (ÀÑ)

Òî

îö

îî

íû

îãò

ëî

ë,

ìì

2

Òî

îö

îî

íû

äè

àì

åòð

, ì

ì

Àêò

èâ

ýñ

ýð

ã¿¿

öý

ë

Îì

/êì

Çà

àñ

àí

îãò

ëî

ë,

ìì

2

Òîîöîîíû îãòëîë ìì2

Ò

îî

öî

îí

û ä

èà

ìå

òð,

ì

ì

Àêò

èâ

ýñ

ýð

ã¿¿

öý

ë,

ì/ê

ì Õºíãºí

öàãààí

õýñãèéí

Ãàí

õýñãèéí

16 15.9 5.1 1.98 25 22.8 3.8 6.6 1.38

25 24.7 6.4 1.28 35 36.9 6.2 8.4 0.85

35 34.4 7.5 0.92 50 48.3 8 9.6 0.65

50 49.5 9 0.64 70 68 11.3 11.4 0.46

70 69.3 10.7 0.46 95 95.4 15.9 13.5 0.33

95 93.3 12.4 0.34 120 115 22 15.2 0.27

120 117 14 0.27 150 148 26.6 17 0.21

150 148 15.8 0.21 185 181 34.4 19 0.17

185 183 17.5 0.17 240 238 43.1 21.6 0.132

240 239 20.2 0.132 300 295 56.3 24.2 0.107

300 298 22.4 0.106 400 395 72.2 28 0.08



73


À, ÀÑ òºðëèéí óòàñíóóäûí õóâèéí èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë

Óòàñíóóäûí

õîîðîíäîõ

äóíäàæ çàé, ìì

Õóâèéí èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë, Îì/êì

À-25 À-35 À-50 À-70 À-95 À-120 À-150

600 0.345 0.336 0.325 0.315 0.303 0.297 -

1000 0.377 0.366 0.355 0.345 0.334 0.327 -

1250 0.391 0.380 0.369 0.359 0.347 0.341 -

1500 0.402 0.391 0.380 0.370 0.358 0.352 -

200 0.421 0.410 0.398 0.388 0.377 0.308 -

2500 0.435 0.424 0.413 0.399 0.390 0.382 -

3000 0.446 0.435 0.423 0.410 0.401 0.393 -

3500 - 0.445 0.438 0.420 0.411 0.403 -

4000 - 0.458 0.441 0.428 0.419 0.411- -

5000 - - - - - - -

Óòàñíóóäûí

õîîðîíäîõ

äóíäàæ çàé, ìì

Õóâèéí èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë, Îì/êì

ÀÑ-50 ÀÑ-70 ÀÑ-95 ÀÑ-120 ÀÑ-150 ÀÑ-185 ÀÑ-240

600 - - - - - - -

1000 - - - - - - -

1250 - - - - - - -

1500 - - - - - - -

200 0.392 0.382 0.371 0.365 0.358 - -

2500 0.406 0.396 0.385 0.379 0.372 - -

3000 0.418 0.408 0.397 0.91 0.384 0.377 0.369

3500 0.427 0.417 0.406 0.400 0.398 0.386 0.378

4000 0.435 0.425 0.414 0.408 0.401 0.394 0.386

5000 - 0.440 0.429 0.416 0.416 0.409 0.401


Хөíãөíöàãààí Ãàí õºíãºí öàãààí

Óòàñíû

òºðºë Ã¿éäëèéí à÷ààëàë, À

Óòàñíû

òºðºë Ã¿éäëèéí à÷ààëàë, À

À-16 105 75 ÀÑ-16 105 75

À-25 135 105 ÀÑ-25 130 100

À-35 170 130 ÀÑ-35 175 135

À-50 215 165 ÀÑ-50 210 165

À-70 265 210 ÀÑ-70 265 210

À-95 320 255 ÀÑ-95 330 260

À-120 375 300 ÀÑ-120 380 305

À-150 440 355 ÀÑ-150 445 365



74

À-185 500 410 ÀÑ-185 510 425

À-240 590 490 ÀÑ-240 610 505

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ДАМЖУУЛАХ КАБЕЛÜ ШУГАМ

Цàõèëãààí äàìæóóëàõ êàáåëь øóãàì

Кабелийг хүчний болон шалгалтын кабель гэж хоѐр ангилдаг. Кабелийн гүйдэл

дамжуулах металл хэсгийг жийл гэж нэрлэнэ. Ашиглалтын нөхцлөөсөө хамаарч гадна

талдаа бүрхүүл буюу хуягтай кабель, металл буюу металл бус дотор байрласан

хөндийрүүлэгч бүхий гүйдэл нэгээс дөрөв хүртэл жийлтэй цахилгаан дамжуулах шугамыг

õү÷íèé êàáåëь, дөрвөөс дээш жийлтэй кабелийг шалгалтын êàáåëь гэнэ. Кабелийг

цахилгаан хөдөлгүүр, генератор, трансформатор, гэрэлтүүлэг, орон сууц болон хотын

доторхи цахилгаан шугам сүлжээңд өргөн ашигладаг. Хүчний кабель нь гүйдэл дамжуулах

жийл, жийлийн хөндийрүүлэгч, экран тор, бүрхүүл, гадна талын хамгаалалт зэрэг үндсэн

элементүүдээс тогтоно.

21- р зураг. Кабелийн бүтэц, 1-кабелийн хамгаалах бүрээс, 2-кабелийн хуяг, 3-

кабелийн зөөлөвч, 4-бүрхүүл, 5-дүүргэгч, 6-тусгаарлагч,

7-нойлын жийл, 8-үндсэн жийл

Хүчний кабелийг ажиллах хэвийн хүчдэл, жийлийн огтлолын талбайгаар нь голлон

ангилахаас гадна жийлийн зориулалт, хийц, дулааны болон цахилгаан тодорхойломжоор

нь ялган үздэг. Хүчний кабелиас гадна өндөр давтамжийн цахилгаан соронзон дохиог

дамжуулах реле хамгаалалт, автоматик, алсын удирдлага, удирдлага, хэмжүүр, холбооны

гэх мэт кабелиуд байдаг. Үүнээс гадна байрлуулах аргаас нь хамааруулан суурин ба

зөөврийң кабель гэж ангилдаг.

Кабелийн жийлийг дан утастай, хэд хэдэн утсыг утасыг мушгиж хийсэн гэж хоѐр

ангилдаг. Жийл бүхний гадна талыг хөндийрүүлэх чадварыг нь сайжруулсан кабелийн

цаасаар ороож тусгаарласан байдаг. Кабелийн жийл нь хийсэн металлын төрөл, хөндлөн

огтлолын хэлбэрээрээ хоорондоо ялгаатай.

22-р зураг. Хүчний кабелийн бүтэц



75

1-кабелийн жийл, 2-тусгаарлагч, 3-кабелнйн чигжээс буюу дүүргэгч 4-

хамгаалах тор, 5 бүрхүүл, 6-кабелийн зөөлөвч, 7-кабелийн хуяг, 8-

хамгаалах бүрээс

Жийлийг хийх металл хувийн эсэргүүцэл багатай, механик бат бөх сайтай, уян

зөөлөн, зэврэлтэнд тэсвэртэй байх ѐстой. Ийм шаардлагыг нэгэн зэрэг хангах металл бол

зэс, хөнгөн цагаан учир зэс болон хөнгөнцагааныг кабелийн жийл хийхэд өргөн ашигладаг.

Кабелийн жийлийг зориулалтаас нь хамааруулан нэг буюу олон дамжуулагч утсыг хооронд

нь мушгиж хийдэг. Кабелийн жийлийн огтлол дугуй, сегмент, сектор хэлбэртэй байна.

Хүчний кабелийг нэг, гурав, дөрвөн жийлтэйгээр ихэвчлэн үйлдвэрлэх бөгөөд жийлийн

хөндлөн, огтлолын талбай нь 2,5-1000мм2 байдаг. 240 мм2-ээс дээш огтлол бүхий кабелийг

зөвхөн жийлтэйгээр хийдэг.

Кабелийг механик эвдрэл, гадны үйлчлэлд орохоос хамгаалан хавтгай хэлбэрийн

ган туузаар ороох бөгөөд ийм кабелийг ган хуягтай кабель гэнэ. Зарим тохиолдолд хоѐр

жийлтэй кабелийг үйлдвэрлэх бөгөөд хоѐр жийлтэй кабелийг тогтмол гүйдлийн цахилгаан

сүлжээнд өргөн ашигладаг. Гурван жийлтэй кабелийг 6-10кВ-ын сүлжээнд, дөрвөн

жийлтэй кабелийг 0.4кВ-ын хүчдэлийн хуваарилах сүлжээнд, нэг жийлтэй кабелийг 35кВ-с

дээш хүчдэлийн сүлжээнд ашигладаг. Кабель тусгаарлагч нь цахилгаан даацыг хангах

үүрэгтэй бөгөөд цаас резин, полиэтилен, поливинилхлорид гэх мэт материалуудаар

хийдэг.

1-10кВ хүртэл хүчдэлтэй кабелийн цаасан тусгаарлагчийг МП-1, 20кВ, 35кВ

хүчдэлтэй кабельд МП-2 маркийн маслоканифолын тэжээлийн бодисыг хэрэглэдэг.

Ил уурхайн цахилгаан шугам сүлжээнд цахилгаан дамжуулах кабель шугамыг бас

өргөн хэрэглэдэг. Кабель шугамыг ашиглалтын нөхцлөөр нь:

байнгын

зөөврийн гэж хоѐр ангилна.

Ус шүүрүүлэх болон өргөх байгууламжууд, конвейер,зэрэг суурин байгууламжуудад

байнгын кабель шугамаар тэжээл өгдөг. Уулын ажлын үед эдгээр төхөөрөмжүүдийг зөөж

нүүлгэхгүй.

Цахилгаан дамжуулах байнгын кабель шугаманд ган туузаар хуягласан, гадна

талаараа хөнгөн цагаан судалтай хуягласан кабелийг өргөн хэрэглэж байна. Ийм кабель нь

ААБ, ААБГ гэсэн марктай байна.

Хэрэв утсан хуягтай байвал ―Б‖-ийн оронд ―П‖ проволочного бронированная үсэгтэй

байна. Б-гийн дараа Г-гүй кабель хамгийн гадна талаараа зэврэлтээс хамгаалагдсан

хучилгатай байна. Г- нь нүцгэн (голый) гэсэн үг юм. Энэ хучлага нь кабелийн хуягийг

зэврэлтээс хамгаалдаг. Ийм кабелийг голдуу газар доогуур тавихад хэрэглэдэг.



76

Хэрэв кабелийг байшин дотор тавихаар бол галын аюулгүй байдлыг хангах

зорилгоор зэврэлтээс хамгаалах хучилтыг хуулж авна.

Резинэн тусгаарлагч нь цаасныхтай харьцуулахад бараг чийг татдаггүй бөгөөд

кабелийг илүү уян хатан, бат бөх болгодог. Гэвч тэр нь эдэлгээний хугацаа багатай

төдийгүй халалтын температур нилээд доогуур. Цаасаар эрчилж ороон тусгаарлах

бүслүүрэн тусгаарлагчийг хийж өгнө. Тусгаарлагчийг чийгшилт, хүрээлж байгаа орчны

үйлчлэлээс хамгаалах зорилгоор тугалга, хөнгөн цагаан, полихлорвинил, шатдаггүй резин

зэрэг материалаар хийсэн бүрхүүлийг хэрэглэнэ.

Металл бүрхүүлийг хортой нэгдлүүдийн үйлчлэлээс урьдчилан хамгаалахын тулд

хөнгөн цагаан юмуу тугалган бүрхүүлийг давирхайдсан цаасаар, дараа нь осфальтын

бодис шингээсэн томсон утсаар бүрнэ.

Ган туузан хуяг нь кабелийн гүйдэл дамжуулах судлуудыг механик гэмтлээс

хамгаалах, кабелийг тавих үеийн суналтын хүчийг сааруулах зэрэг үүрэгтэй.

Хуягийг зэврэлтээс хамгаалах зорилгоор хуягны гадуурх хучилтыг зэврэлтээс

хамгаалах лак, тосон будгаар, түүнчлэн томсон олсоор хийнэ.

Кабелийн марканд түүний хүчдэлийг үзүүлдэг.

Зэс жийлтэй кабелийн марк нь:

Ил уурхайн зөөврийн бүх цахилгаан хэрэглэгчид зэс судлуудтай резинэн шланг

бүхий уян зөөлөн кабелийг өргөн хэрэглэнэ. Зөөврийн компрессор, насос, бутлуур, өрмийн

машин, цахилгаан экскаватор зэрэг уулын бүхий л машиныг уян зөөлөн кабелиар тэжээнэ.

Зөөврийн машин механизмыг тэжээж буй кабелийг зөөврийн кабель шугам гэж

нэрлэдэг. Экскаваторуудыг ЕБДС –аас агаарын шугамаар залгах пункт дайруулан өндөр

хүчдэлийн (6кВ-ын) уян хатан кабелиар тэжээнэ.

Экскаваторын кабель нь:

КШВГ – 3 х 50 + 1 х 16 Iдоп = 180А

КШВГ – 3 х 70 + 1 х 16 Iдоп = 220А

КШВГ – 3 х 95 + 1 х 25 Iдоп = 265А

ЭШ – 100/100 төрлийн экскаваторт:

КВГЭ – 3 х 240 + /2 х 70 + 1 х 10/ + 6 х2,5 маркийн 10кВ-ын кабель хэрэглэж байна.



77

Энэ кабелийн зөвшөөрөгдсөн гүйдлийн хэмжээ нь 600А юм.

380В, 660В ө.х 1000В-с бага (нам) хүчдэлээр ажилладаг өрмийн машин болон

бусад цахилгаан хэрэглэгчдэд нам хүчдэлийн 0,4/0,69/ кВ-ын уян кабель хэрэглэдэг.

Нам хүчдэлийн кабелийн маркууд:

1. КРПТ – 3 õ 70 + 1 õ 25 Iдоп=220А

2. КРПС, КРПСН – 3 õ 70 + 1 õ 25



78

Ийм маркийн кабелийг Эрдэнэтийн хүдрийн ил уурхайн өрмийн машинуудад болон

гэрэлтүүлгийн сүлжээнд хэрэглэж байна.

3. КРШК

4. ППШ

Гэрэлтүүлгийн төхөөрөмжийг тэжээхэд хэрэглэнэ.

5. ГРШÝ /ГРШ/

Дээрх кабелийн тоон өгөгдлийг тайлбарлая.



79

Эдгээр кабелийн тусгаарлагч нь 1000В хүртэлх хүчдэлд тооцоологдож хийгдсэн

байна. Зөөврийн цахилгаан хэрэглэгчийн уян кабелийн урт нь голдуу 250м, харин 200-250м

урттай хоѐр кабелийг цуваа холбосон үед 400–500м байна.

Ил уурхайн цахилгаан дамжуулах байнгын ба зөөврийн шугамын кабель нь усан

дотор болон нилээд чийгтэй хөрсөнд байж болохгүй. Хэрэв чийг нэвтэрвэл тэдгээрийн

тусгаарлагч муудна. Ийм учраас усархаг газруудад кабелийг тусгай зориулалтын хөл дээр

тохсон байх ѐстой бөгөөд тэдгээрийн хоорондох зай нь 10 м-ээс ихгүй, усны гадаргуу дээр

0,3м-ээс багагүй өндөрт байрлуулбал зохино.

КАБЕЛИЙН ХªНДЛªН ОГТЛОЛ СОНГОХ

1000Â-ñ äýýø õ¿÷äýëòýé êàáåëèéí ãîë÷èéí îãòëîë ñîíãîõ

Õàëàëò, ýäèéí çàñãèéí íÿãò, õ¿÷äýëèéí çºâøººðºãäºõ àëäàãäëààð õèéãäýõ 1000Â-

оос дээш хүчдэлтэй кабелийн голчийн огтлолын сонголт нь ЦДАШ-ûí òîîöîîòîé àäèëõàí

áàéíà. Õàðèí ¿¿íèé çýðýãöýý 1000Â-îîñ äýýø õ¿÷äýëòýé êàáåëü áîãèíî õîëáîîñûí

ã¿éäëèéí ¿éëäëýýñ ¿¿ñэх дулаан тогтворжилтоор шалгагдах ѐстой. Энэ нь дараах

òîìú¸îãîîð èëýðõèéëýãäýíý.

шt tC

IS

min

(3.7)

Энд:

tI -Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí òîãòâîðòîé óòãà;

шt - Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ¿éëäëèéí øèëæ¿¿ëñýí õóãàöàà;

Ñ- коэффициент 1000В хүртэл хүчдэлтэй зэс кабельд C=165

õºíãºí öàãààí êàáåëüä Ñ=90 áàéíà.

1000Â ХҮРТÝЛ ХҮЧДÝЛТÝЙ СҮЛЖÝÝНИЙ КАБЕЛИЙН ОГТЛОЛ СОНГОХ

1000В хүртэлх хүчдэлтэй сүлжээний кабелийн голч нь дээрхи томъѐогоор

ñîíãîãäîæ áîëíî. Ãýâ÷ êàáåëèéí èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë íü áàãà ó÷ðààñ ò¿¿íèéã õýðýãñýõã¿é

áàéæ áîëíî. Èéìä õ¿÷äýëèéí àëäàãäëûã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëæ áîëíî.

%100cos3

%

з

тооц

US

lIU

ýñâýë S

lIU

тооц

cos3

(3.8)

SR

1

Ýíä:

-äàìæóóëàã÷èéí õóâèéí äàìæóóëàìæ;

S - óòàñíû îãòëîë, ìì2



80

Õ¿÷äýëèéí çºâøººðºãäºõ àëäàãäëûã ìýäýæ áàéâàë êàáåëèéí ãîë÷èéí îãòëîëûã äàðààõ

òîìú¸îãîîð îëæ áîëíî.

U

lIS

тооц

cos3 ýñâýë S=

зUU

Pl

(3.9)

Êàáåëèéí ãîë÷èéí ñîíãîñîí îãòëîë õàìãààëàëòûí õýðýãñëèéí òóõàéëáàë

õàéëàìòãàé ãàë õàìãààëàã÷, àâòîìàò òàñëóóðûí áîëîí äóëààíû ðåëåãèéí òàâèëûí

òîäîðõîéëîëòòîé óÿëäààòàé áàéâàë çîõèíî.

Öàõèëãààí áàéãóóëàìæèéí ä¿ðìèéí äàãóó äàìæóóëàã÷èéí îãòëîë çºâøººðºãäºõ

ã¿éäýë íü õàéëàìòãàé òàâèëûí çààñàí ã¿éäëèéí 1/3-ýýñ áàãàã¿é áàéõ ¸ñòîé.

âøçºII зтав 3. ýñâýë зтавII .

3

1âøçº

(3.10)

Òàñëóóðòàé àâòîìàò ýñâýë äóëààíû ðåëåãýýð õàìãààëàãäñàí òóñãààðëàëòàé óòàñ

áà êàáåëèéí ãîë÷èéí îãòëîë äàðààõ õàðüöààãààð øàëãàãäàæ, ñîíãîãäñîí áàéâàë çîõèíî.

Àæèëëàõ ã¿éäëèéí тохируулагагүй тавилтай таслуурт

âøçºII заж . (3.11)

Àæèëëàõ ã¿éäëèéí òîõèðóóëàх тавилтай таслуурт

âøçºII ажтох 5.1. (3.12)

Ãàãöõ¿¿ àãøèí çóóðûí ¿éëäëèéí öàõèëãààí ñîðîíçîí á¿õèé àâòîìàòààð øóãàì

õàìãààëàãäñàí áàéõ òîõèîëäîëä

âøçºII зтав 5.4. (3.13)

Энд:

зажI . -øèëæ¿¿ëýãòýé òàñëóóðò õàðãàëçàõ àæèëëàõ ã¿éäýë;

ажтохI . -òîõèðóóëàãàòàé òàñëóóðò õàðãàëçàõ àæèëëàõ ã¿éäýë;

зтавI , -öàõèëãààí ñîðîíçîí òàñëóóðûí òàâèëûí ã¿éäýë

Áîãèíî õîëáîîñûí ¿åä ãàë õàìãààëàã÷ (ãàë õàìãààëàã÷) áà àâòîìàò íü õî¸ð ôàçûí

áîãèíî õîëáîîñûí õàìãèéí áàãà óòãàíä õàðüöàíãóéãààð òîäîðõîé íººöòýé áàéõ ¿åä ë

íàéäâàðòàé àæèëëàõ áîëíî. ¯¿íä:

Ãàë õàìãààëàã÷èéí ¿åä:

хбзаж II .

)2(

.5

1

(3.14)

Òàñëóóð áà äóëààíû ðåëåòýé ¿åä:

хбаж II .

)2(

3

2

(3.15)

хбI ,)2(

-õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë

1000Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé êàáåëèéí ãîë÷èéí îãòëîëûã ã¿éäëèéí ýäèéí çàñãèéí íÿãòààð

ñîíãîõäîî Э

ТООЦЭ

i

IS

òîìú¸îã àøèãëàíà.



81

Äàðààõ òîõèîëäîëä ýäèéí çàñãèéí íÿãòààð øàëãàõ øààðäëàãàã¿é.

1000Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé ñ¿ëæýýíèé õàìãèéí èõ à÷ààëëûí àøèãëàëòûí öàã íü 4000-5000

õ¿ðòýë áàéâàë:

1000Â õ¿÷äýëòýé õýðýãëýã÷ ð¿¿ ñàëààëñàí øóãàìä

Ò¿ð çóóðûí áà áàãà õóãàöààíä òóõàéëáàë 3-5 æèë àæèëëàõ ñ¿ëæýýíä

Уулын машинууд тэжээгдэж байгаа кабелийн ба хуваарилах ЦДАШ

ªíäºð áà íàì õ¿÷äýëèéí êàáåëèéí ºãºãäë¿¿ä

27 -ð õ¿ñíýãò

Êàáåëèéí àêòèâ ýñýðã¿¿öýë

Çààñàí

îãòëîë, ìì2

Àêòèâ ýñýðã¿¿öýë

Îì/êì Çààñàí

îãòëîë, ìì2

Àêòèâ ýñýðã¿¿öýë Îì/êì

çýñ õөíãөíöàãààí çэñ õөíãөí öàãààí

10 1.84 3.1 95 0.194 0.326

16 1.15 1.94 120 0.153 0.258

25 0.74 1.24 150 0.122 0.206

35 0.54 0.87 185 0.099 0.167

50 0.37 0.62 240 0.0765 0.129

70 0.26 0.443 - - -


Êàáåëèéí èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë, Îì/êì

Êàáåëèéí

îãòëîë,

ìì2

Çààñàí õ¿÷äýë, êÂ Êàáåëèéí

îãòëîë, ìì2

Çààñàí õ¿÷äýë, êÂ

6

õ¿ðòýë 10 35 6 õ¿ðòýë 10 35

10 0.11 0.122 - 95 0.078 0.083 0.126

16 0.102 0.113 - 120 0.076 0.081 0.119

25 0.091 0.099 - 150 0.074 0.079 0.116

35 0.087 0.095 - 185 0.073 0.077 0.113

50 0.083 0.09 - 240 0.071 0.075 -

70 0.08 0.086 0.132 - - - -


Ãàçàðò ñóíãàõ ÀÑÁ, ÀÀÁ òºðëèéí êàáåëèéí çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë, À

Ã¿éäýë

äàìæóóëàõ

ãîë÷èéí

îãòëîë,ìì2

1êÂ õ¿ðòýë

õ¿÷äýëòýé

1 ãîë÷òîé

êàáåëü

1êÂ õ¿ðòýë

õ¿÷äýëòýé 2

ãîë÷òîé

êàáåëü

3 ãîë÷òîé êàáºëü 1êÂ õ¿ðòýë


ãîë÷òîé

êàáåëü

3êÂ

õ¿ðòýë 6êÂ 10 êÂ

- 80 80 80 65 60 80

2.5 - 35 31 - - -

4 60 46 42 - - -



82

6 80 60 55 - - -

10 110 80 75 60 - 65

16 135 110 90 80 75 90

25 180 140 125 105 90 115

35 220 175 145 125 115 135

50 275 210 180 155 140 165

70 340 250 220 190 165 200

95 400 290 260 225 205 240

120 460 335 300 260 240 270

150 520 385 335 300 275 305

185 580 - 380 340 310 345

240 675 - 440 390 355 -


Àãààðò ñóíãàõ ÀÑÁ, ÀÀÁ òºðëèéí êàáåëèéí çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë, À

Ã¿éäýë

äàìæóóëà

ãîë÷èéí

îãòëîë, ìì2

1êÂ õ¿ðòýë

õ¿÷äýëòýé

1 ãîë÷òîé

êàáåëü

1êÂ õ¿ðòýë


ãîë÷òîé

êàáåëü

3 ãîë÷òîé êàáåëü 1êÂ õ¿ðòýë


ãîë÷òîé

êàáåëü

3êÂ

õ¿ðòýë 6êÂ 10 êÂ

80 80 80 65 60 80

2.5 31 23 22 - - -

4 42 31 29 - - 27

6 55 42 35 - - 35

10 75 55 46 42 - 45

16 90 75 60 50 16 60

25 125 110 80 70 65 75

35 155 115 95 85 80 95

50 190 140 120 110 105 110

70 235 195 155 135 130 140

95 275 210 190 165 155 165

120 320 245 220 190 185 200

150 360 290 255 225 210 230

185 405 - 290 250 235 260

240 470 - 330 290 270 -

Òàéëáàð: Òîãòìîë ã¿éäëèéí ¿åä çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë íü íýã ãîë÷òîé êàáåëèéí

çºâøººðºãäºõ à÷ààëàëòàé òýíö¿¿ áàéíà.


Øëàíãàí êàáåëèéí óäààí õóãàöààíä çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë

Êàáåëèéí

òºðºë

Ãîë÷èéí îãòëîë áà

òîî, ìì2

Óäààí õóãàöààíû

çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë, À òàéëáàð



83

¿íäñýí ãàçàðäóóë

ãûí

Èëýýð

ñóíãàñàí

¿åä

Äàìàðò îðîîãäîõ ¿åèéí òîî

1 2 3 4 5

ÊØÂÃ áà

ÊØÂÃÌ

3X10 1X6 - - - - - -

6êÂ

-í õ

¿÷ä

ýëòý

é

êàáå

ëü

íü

ýêñê

àâà

òîð

ò çî

ðè

óëà

ãäà

íà

3X16 1X6 90 70 55 45 35 30

3X25 1X10 120 95 75 60 50 40

3X35 1X10 145 115 90 75 60 50

3X50 1X16 180 145 115 90 75 60

3X70 1X16 220 180 140 115 90 75

3X95 1X25 265 215 170 140 110 90

3X120 1X35 310 250 200 160 130 105

3X150 1X50 350 290 225 185 145 120

ÊØÂÃÄ áà

ÊØÂÃÄÌ

3X25 - 120 - - - - - 6êÂ-í

õ¿÷äýëòýé

êàáåëü íü

äðàãò

õýðýãëýãäý

íý

3X35 - 145 - - - - -

3X50 - 180 - - - - -

3X70 - 220 - - - - -

3X95 - 265 - - - - -

ÊØÂÃÝ 3X70 1X16 - - - - - -

35êÂ-í

êàáåëü

áàéæ áîëíî

ÃÐØÝ, ÊÐÏÃ,

ÊÐÏÒ,

ÊÐÏÒÍ,

ÊÐÏÑ,

ÊÐÏÑÍ,

ÀÊÐÏÒ áà

ÀÐÊÏÒÍ

3Õ16 1X16 (1X10) 90 - - - - -

660 ê

Â-í

êà

áå

ëü

íü

çºº

âð

èé

í õ

ýðýã

ëýã

÷äýä

çîð

èóë

àãä

ñàí á

îë

íî

3X25 1X10 120 - - - - -

3X35 1X10 145 - - - - -

3X50 1X6(1Õ1) 180 - - - - -

3X70 1X25 220 - - - - -

3X95 1X35 265 - - - - -

3X120 1X35 310 - - - - -

3X150 - 350 - - - - -


6êÂ-ûí óÿí êàáåëèéí õèéöèéí õýìæýýñ

ãîë÷èéí òîî îãòëîë, ìì2 êàáåëèéí

ãàäíà

òàëûí

äèàìåòð

ìì

1 êì êàáåëèéí òîîöîîíû æèí , êã

¿íäñýí ãàçàðäóóëã

ûí òóñëàõ ÊÃÝ, ÊÃÝ-ÕË ÊÃÝÒ ÊÃÝ-Ò ÊÂÃÂ

3Õ10 1Õ6 1Õ6 41.2 2170 2143 2304 -

3Õ16 1Õ6 1Õ6 43.8 2522 2491 2665 -

3Õ25 1Õ10 1Õ6 46.4 3014 2979 3173 -

3Õ35 1Õ10 1Õ6 50.2 3641 3601 3819 -

3Õ50 1Õ16 1Õ10 53.9 4309 4266 4543 -

3Õ70 1Õ16 1Õ10 63.3 5835 5783 6120 -

3Õ95 1Õ25 1Õ10 66.5 6998 6941 7319 -



84

3Õ120 1Õ35 1Õ10 72.0 8267 8203 8618 -

3Õ150 1Õ50 1Õ10 77.6 9802 9730 10195 -

3Õ150 1Õ50 7Õ2.5 89.3 - - - 12144

Òàéëáàð: Êàáåëèéí ã¿éäýë äàìæóóëàõ ãîë÷èéí óäààí õóãàöààíä çºâøººðºãäºõ

òåìïåðàòóð äàðààõ õýìæýýíýýñ õýòýð÷ áîëîõã¿é. ÊÃÝ,ÊÃÝ-Ò-750Ñ, ÊÃÝÒ, ÊÂÃÂ-85

0Ñ,

ÊÃÝ-ÕË-800Ñ


Àãààðûí òåìïåðàòóðûí +250Ñ áàéõ ¿åèéí ÊÃÝ, ÊÃ òºðëèéí êàáåëèéí

à÷ààëëûí óäààí õóãàöààíä çºâøººðºãäºõ ã¿éäëèéí à÷ààëàë

¯íäñýí

ãîë÷èéí

îãòëîë, ìì2

Óäààí õóãàöààíä çºâøººðºãäºõ ã¿éäýë, À

ÊÃÝ,

ÊÃÝ-Ò ÊÃÝ-ÕË ÊÃÝÒ ÊÃ ÊÂÃÂ

10 82 91 94 - -

16 106 117 121 - -

25 141 157 161 148 -

35 170 189 195 178 -

50 213 235 242 222 -

70 260 289 296 268 -

95 313 346 356 323 -

120 367 403 417 381 -

150 413 456 470 - 500

Òàéëáàð: Äàìàðò íýã ¿å îðîîëòòîé áîë 0,8; õî¸ð ¿åä 0,6 ãóðâàí ¿åä 0,5 ãýñýí

êîýôôèöèåíò õýðýãëýíý. Àãààðûí òåìïåðàòóð +250-ààñ õýòýðñýí ¿åä çàëðóóëàõ

êîýôôèöèåíò õýðýãëýíý.


Ê-0.66 òºðëèéí óÿí êàáåëèéí õèéöèéí õýìæýýñ

Ãîë÷èéí òîî îãòëîë ìì2

Êàáåëèéí

ãàäíà

äèàìåòð, ìì2

1 ì

êàáåëèéí

òîîöîîò

æèí , êã

¿íäñýí ãàçàðäóóëãûí òóñëàõ

3Õ25 1Õ10 1Õ4 30.5 1691

3Õ35 1Õ10 1Õ4 34.7 2204

3Õ50 1Õ16 1Õ6 41.2 3129

3Õ70 1Õ25 1Õ10 45.7 4079

3Õ95 1Õ35 1Õ10 51.0 5238



85

3Õ120 1Õ35 1Õ10 55.9 6440


Îð÷íû òåìïåðàòóðààñ õàìààðàõ óÿí êàáåëèéí óäààí

çºâøººðºãäºõ ã¿éäëèéí à÷ààëàë

Êàáåëèéí

õàìãààëàëòûí

çºâøººðºãäºõ

òåìïåðàòóð, 0 Ñ

Îð÷íû òåìïåðàòóð 0 Ñ ãðàäóñ áàéõ ¿åèéí Êt êîýôôèöèåíò

-60 -50 -40 -30 -20 -10 -5 0

65 1,76 1,69 1,62 1,54 1,45 1,37 1,32 1,27

85 1,56 1,50 1,44 1,38 1,32 1,26 1,23 1,19

Êàáåëèéí

õàìãààëàëòûí


òåìïåðàòóð 0 Ñ

Îð÷íû òåìïåðàòóð 0 Ñ ãðàäóñ áàéõ ¿åèéí Êt êîýôôèöèåíò

+5 +10 +15 +20 +25 +30 +40 +50

65 1,22 1,17 1,12 1,06 1,00 0,94 0,79 0,61

85 1,15 1,12 1,08 1,04 1,00 0,96 0,86 0,78

СТАНДАРТААС ßЛГААТАЙ НªХЦªЛД ДАМЖУУЛАГЧИЙН ОГТЛОЛ СОНГОХ

Õàëàëòààð äàìæóóëàã÷èéí õºíäëºí îãòëîëûã ñîíãîõäîî äàðààõ íºõöºë¿¿äýä

залруулгын коэффициентүүдийг харгалзан үзвэл зохино. Үүнд:

1. À÷ààëàë áîãèíî õóãàöààíä äàâòàãäàõ øèíæòýé áàéâàë

2. Õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òåìïåðàòóð òîîöîîíûõîîñ ýðñ ÿëãààòàé ¿åä

3. Õýä õýäýí êàáåëèéã çýðýãöýý ñóíãàñàí áîë çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë íü äàíãààð

ñóíãàñàí íýã êàáåëèéí çºâøººðºãäºõ à÷ààëëààñ ÿìàãò áàãà áàéäàã òóë çýðýãöýý

áàéðëóóëñàí êàáåëèóäûí çºâøººðºãäºõ à÷ààëëûã òýäãýýðèéí òîîã õàðãàëçàí

òîîöîîëîõ ¿åä

4. Äýýð äóðüäñàí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä õàâñàðñàí ¿åä

5. Êàáåëèéí äàìàð àøèãëàñàí áîë äàìàðò îðîîñîí êàáåëèéí îðîîëòûí ¿åèéí òîîã

çàéëøã¿é õàðãàëçàí ¿çýõ øààðäëàãàòàé.

ДАМЖУУЛАГЧИЙН ОГТЛОЛ СОНГОÕ ÒÎÌÚ¸Î, ÒÀÉËÁÀÐ

1. Öàõèëãààí õýðýãëýã÷èéí äàâòàãäàõ áîãèíî õóãàöààíû ãîðèìä

¯ªª875.0

¯ÇÂÇÒÎÎÖÂÇ kI

ÇII (3.16)

Ýíä:

Ç¯- залгалтын үргэлжлэх хугацаа;



86

¯Çk - çàëðóóëãûí êîýôôèöèåíò.

2. Õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òåìïåðàòóð ñòàíäàðò òåìïåðàòóðààñ óäààí õóãàöààãààð

õàçàéõ ¿åä

kIII ÂÇ

ÂÇ

ÆÀÂÇÂÇÂÇ

ª

0ª

.ªª

1

ª (3.17)

Энд:

âøçº -äàìæóóëàã÷èéí çºâøººðºãäºõ òåìïåðàòóð, ëàâëàõûí ºãºãäëººð; à.æ -

õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òîîöîîíû òåìïåðàòóð;

0 - õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òåìïåðàòóð;

k - õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òåìïåðàòóðààñ øàëòãààëàõ ã¿éäëèéí ººð÷ëºëòèéã

òîîöîîëîõ êîýôôèöèåíò


Í¿öãýí áà òóñãààðëàëòàé äàìæóóëàã÷, êàáåëèéí à÷ààëëûã òîîöîõîä îð÷íû

òåìïåðàòóðààñ õàìààðñàí çàëðóóëãûí êîýôôèöèåíò

Îð÷íû

òîîöîîíû

òåìïåðàòóð 0Ñ

Ãîë÷èéí


òåìïåðàòóð, 0Ñ

Îð÷íû òåìïåðàòóð, 0Ñ

-5 0 +5 +10 +15 +20 +25 +30 +35

15 80 1,14 1,11 1,08 1,04 1 0,96 0,92 0,88 0,83

25 80 1,24 1,2 1,17 1,13 1,09 1,04 1 0,95 0,9

25 70 1,29 1,24 1,2 1,15 1,11 1,05 1 0,94 0,88

15 65 1,18 1,14 1,1 1,05 1 0,95 0,89 0,84 0,77

25 65 1,32 1,27 1,22 1,17 1,12 1,06 1 0,94 0,87

15 60 1,2 1,15 1,12 1,06 1 0,94 0,88 0,82 0,75

25 60 1,36 1,31 1,25 1,2 1,13 1,07 1 0,93 0,85

15 55 1,22 1,17 1,12 1,07 1 0,93 0,86 0,79 0,71

25 55 1,41 1,35 1,29 1,23 1,15 1,08 1 0,91 0,82

15 50 1,25 1,2 1,14 1,07 1 0,93 0,84 0,76 0,66

25 50 1,43 1,41 1,34 1,26 1,18 1,09 1 0,89 0,78

À÷ààëëûí 1

ªÂÇI ã¿éäýë ºãºãäñºí áîë äàìæóóëàã÷èéí õàëàëòûí i температурыг олж

áîëíî.

ÆÎÂÇÂÇ

I

ÂÇI

I

I

.0ª

2

ª

2

ª

(3.18)

3. Õýä õýäýí êàáåëèéí çýðýãöýý ñóíãàëòûí ¿åèéí II

âøçI º çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë:

ÇÂÇ

II

ÂÇ kII ªª (3.19)

Çk -çàëðóóëãûí êîýôôèöèåíò

4. Õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä õàâñàðñàí ¿åèéí III

ÂÇI ª çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë

¯

1ªª

ÇkkII ÇÂÇ

III

ÂÇ ýñâýë kk

kII

Ç

ÇÒÎÎÖI

ÒÎÎÖ

¯ (3.20)



87

Äàìàðò îðîîñîí êàáåëèéí ¿åèéí òîîíîîñ øàëòãààëàõ ã¿éäëèéí çºâøººðºãäºõ íÿãòðàëûí

çàëðóóëãûã õ¿ñíýãòýýð õèéíý.

ХªДªЛГҮҮРИЙН АСААЛТÛН ГҮЙДЛÝÝР ДАМЖУУЛАГЧИЙН ОГТЛОЛ СОНГОХ

Àñààëòûí íºõöºëººð îãòëîë ñîíãîõ ¿åä òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé

õýìæèãäýõ¿¿í¿¿ä

1. Áîãèíî õîëáîîñòîé àñèíõðîí ýñâýë ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí õàâ÷ààðóóä äýýð

àñààëòûí ¿åä áàéõ õ¿÷äýëèéã òîäîðõîéëíî.

2. Òîîöîîã õàðüöàíãóé íýãæýýð õèéõýä òîõèðîìæòîé áàéäàã òóë õºäºëã¿¿ðèéí

õàâ÷ààðóóä äýýð àñààëòûí ¿åä áàéõ õ¿÷äýëèéã ñ¿ëæýýíèé çààñàí õ¿÷äýëä

øèëæ¿¿ëñýí õàðüöàíãóé íýãæýýð èëýðõèéëýõ øààðäëàãàòàé

3. Òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ õýðýãëýã÷ òýæýýãäýæ áàéãàà äóðûí öýã õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëèéí

àëäàãäëûã òîäîðõîéëíî.

4. Õ¿÷äýëèéí àëäàãäëûã õýâèéí áàéäëààð ýñâýë ñ¿ëæýýíèé çààñàí õ¿÷äýëä

øèëæ¿¿ëñýí õàðüöàíãóé íýãæýýð èëýðõèéëíý.

5. Õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ã¿éäëèéã îëîõ øààðäëàãàòàé. Áîãèíî õîëáîëòûí

ðîòîðòîé õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ã¿éäýë íü àñààëòûí ìº÷ äýõ õºäºëã¿¿ðèéí

õàâ÷ààð äýýðõ õ¿÷äýëòýé øóóä ïðîïîðöèîíàëü áàéäàã.

АСААЛТÛН НªХЦªЛªªР ОГТЛОЛ СОНГОХ ТОМÚЁО, ТАЙЛБАР

Àñààëòûí ìº÷èä õºäºëã¿¿ðèéí õàâ÷ààð äýýðõ õ¿÷äýë

ÀÑÀÑ UUU 1 ýñâýë

Ç

ÀÑÀÑ

U

UUU

1** (3.21 )

ÀÑU - àñààëòûí ìîìåíòîä õºäºëã¿¿ðèéí õàâ÷ààð äýýðõ õ¿÷äýë;

1U -õºäºëã¿¿ðèéí õîëáîãäñîí òýæýýëèéí ÷èãë¿¿ð äýýðõ õ¿÷äýë;

ÀÑU –òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ õºäºëã¿¿ðèéí õàâ÷ààð õ¿ðòýë àñààëòûí

ã¿éäëýýñ ¿¿ñýõ õ¿÷äýëèéí íýìýãäýë àëäàãäàë.

Õ¿÷äýëèéí àëäàãäàë

acасасасÀÑ XRU sincos3 (3.21)

Õ¿÷äýëèéí àëäàãäàë õàðüöàíãóé íýãæýýð

i

nac

i

ас

З

acасасасÀÑ IAI

U

XRU

**

sincos3 (3.22)

асас XR , - òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ àñààæ áàéãàà õºäºëã¿¿ð õ¿ðòëýõ àêòèâ ðåàêòèâ

ýñýðã¿¿öýë;

acас sin,cos - àñààëòûí ãîðèìä õàðãàëçàõ óòãóóä 14.4.21-ð õ¿ñíýãòýýñ àâíà.

Àñèíõðîí, ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí äóíäàæ óòãûã 35.0cos ас 94.0sin, ac ãýæ

àâ÷ áîëíî.

Áîãèíî õîëáîãäñîí ðîòîðòîé õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ã¿éäýë

зtасасас

i

ас IUIUI ** (3.23)



88

Энд:

асI - çààñàí õ¿÷äýëòýé áàéõ ¿åèéí àñààëòûí ã¿éäýë, À;

t - õºäºëã¿¿ðèéí õàâ÷ààð äýýð çààñàí õ¿÷äýëòýé áàéõ ¿åèéí

àñààëòûí ã¿éäëèéí õóâààãäàë;

ЗI - õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ã¿éäýë, À

Õºäºëã¿¿ðèéí õàâ÷ààð äýýðõ õ¿÷äýë õàðüöàíãóé íýãæýýð

ас

асÄÕ

IА

UU

*

*ª*

1 (3.24)

Àñààëòûí çºâøººðºãäºõ øàëãóóð

Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò: max,max

2

º*, 1.1 мехäõU (3.25)

Ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò : max,º,max,º* , мехäõсäõU 11

(3.26)

äõU º*, -àæèëëàæ áàéãàà õºäºëã¿¿ðèéí õàâ÷ààð äýýðõ õ¿÷äýë õàðüöàíãóé

íýãæýýð;

max- çààñàí õ¿÷äýëòýé ¿åèéí õºäºëã¿¿ðèéí õàìãèéí èõ ìîìåíòûí

õóâààãäàë;

äõс º,.max-ñèíõðîí àæëûí ãîðèìûí õºäºëã¿¿ðèéí õàìãèéí èõ ìîìåíò;

max,мех-õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ìîìåíòîä õàðüöàíãóéãààð ìåõàíèçìûí

ýñýðã¿¿öëèéí ìîìåíò

БҮЛЭГ 4

БОГИНО ХОЛБООСÛН ГҮЙДЛИЙН ТООЦОО

Áîãèíî õîëáîîñûí ¿íäñýí óõàãäàõóóí

Áîãèíî õîëáîîñûí òóõàé îéëãîëò ò¿¿íèé òºðºë

Áîãèíî õîëáîîñ ãàðàõ øàëòãààí



89

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ãðàôèê

Áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõ äàðààëàë

Òîîöîîíû ñõåì áàéãóóëàõ

Áàçèñ õýìæèãäýõ¿¿íèéã ñîíãîõ

Áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí õàðüöàíãóé íýãæýýð öàõèëãààí

õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí ýëåìåíò á¿ðèéí ýñýðã¿¿öëèéã

òîäîðõîéëîõ òîìú¸îíóóä

Òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ

íèéëáýð /Ýêâèâàëåíò/ ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëîõ

Áóóðàëòûí òîîöîîíû ìóðóéãààð ãóðâàí ôàçûí áîãèíî

õîëáîîñûí ã¿éäýë, ÷àäëûã òîäîðõîéëîõ

1000Â õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëòýé ñ¿ëæýýíèé áîãèíî õîëáîîñûí

ã¿éäëèéí òîîöîî

Öàõèëãààí òºõººðºìæ àïïàðàòûí äèíàìèê òîãòâîðæèëò,

äóëààí òýñâýðëýëò

Áîãèíî õîëáîîñûí ó÷ðóóëàõ õîð óðøèã

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë, ÷àäëûã òîîöîîëîõ øààðäëàãà, à÷

õîëáîãäîë

ÁÎÃÈÍÎ ÕÎËÁÎÎÑÛÍ ¯ÍÄÑÝÍ ÓÕÀÃÄÀÕÓÓÍ

Öàõèëãààí øóãàì ñ¿ëæýý, öàõèëãààí òºõººðºìæèéí ã¿éäýë äàìæóóëàã÷ õýñã¿¿ä

ººð õîîðîíäîî à÷ààëàëã¿é õîëáîãäîõûã áîãèíî õîëáîîñ ãýíý. Äóðûí öàõèëãààí õýëõýýíä

áîãèíî õîëáîîñ ãàð÷ áîëíî.

ÁÎÃÈÍÎ ÕÎËÁÎÎÑÛÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ Ò¯¯ÍÈÉ ÒªÐªË

1. Òîãòìîë ã¿éäëèéí õýëõýýí äýõ áîãèíî õîëáîîñ

Òîãòìîë ã¿éäëèéí õýëõýýí äýõ áîãèíî õîëáîîñ íü ãåíåðàòîð, õºäºëã¿¿ð õî¸ðûã õîëáîñîí

äàìæóóëàã÷óóäûí õîîðîíä ãàðíà. Áîãèíî õîëáîîñ ãàð÷ áàéãààã òàõèð ñóìààð ¿ç¿¿ëíý.

23- ð çóðàã. Òîãòìîë ã¿éäëèéí õýëõýýíèé áîãèíî õîëáîîñ

2. Íýã ôàçûí õóâüñàõ ã¿éäëèéí õýëõýýí äýõ áîãèíî õîëáîîñ



90

24-ð çóðàã Àõóéí öàõèëãààí õýëõýýíèé áîãèíî õîëáîîñ

Ç- çóðàãò, È- èíä¿¿, Ö.Ç– öàõèëãààí çóóõ

3. Ãóðâàí ôàçûí õýëõýýí äýõ áîãèíî õîëáîîñ

¯éëäâýðèéí ãàçðóóäàä õýðýãëýãäýæ áàéãàà 3 ôàçûí ñèñòåìä 3 òºðëèéí áîãèíî õîëáîîñ

ãàð÷ áîëíî.

3 Ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ (Ê1)

2 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ (K2)

1 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ (K3)

25- ð çóðàã. Ãóðâàí ôàçûí õýëõýýíèé áîãèíî õîëáîîñûí òºðºë

ÝÕÑ – ýð÷èì õ¿÷íèé ñèñòåì, Rø,Xø –öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàìûí äàìæóóëàã÷óóäûí

àêòèâ èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë; Rñ, Xñ – ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí àêòèâ èíäóêöèéí

ýñýðã¿¿öýë; P – óã õºäºëã¿¿ðèéí ðîòîð

Ãóðâàí ôàç õîîðîíäîî à÷ààëàëã¿é õîëáîãäîõûã 3 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ ãýæ

íýðëýíý. Ê1 öýã äýýð ¿ç¿¿ëýâ. Ýíý áîãèíî õîëáîîñ íü õàìãèéí èõ àþóëòàé íü þì.

Èë óóðõàéí öàõèëãààí ñ¿ëæýýíä ãàð÷ áóé íèéò áîãèíî õîëáîîñûí 5 îð÷èì õóâèéã

ýçýëäýã. Äóðûí 2 ôàç õîîðîíäîî à÷ààëàëã¿é õîëáîãäîõûã 2 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ ãýíý.

Ê2 öýã äýýð ¿ç¿¿ëýâ. Èë óóðõàéí öàõèëãààí ñ¿ëæýýíä 2 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ íü íèéò

áîãèíî õîëáîîñûí îéðîëöîîãîîð 10-15 õóâèéã ýçýëäýã. Õàðèí 80-85 õóâèéã íýã ôàçûí

ãàçàðäëàãà ýçýëíý. Òóñãààðëàãäñàí ñààðìàãòàé ñèñòåìä àëü íýã ôàç ãàçàðòàé

õîëáîãäîõûã íýã ôàçûí ãàçàðäëàãà ãýæ íýðëýíý. Ýíý íü õ¿íä áîëîí àïïàðàò, êàáåëèéí

òóñãààðëàëä àþóëòàé áîëîâ÷ áîãèíî õîëáîîñ áîëäîãã¿é. Õàðèí òðàíñôîðìàòîðûí øóóä

(ãëóõî-ä¿ëèé) ãàçàðäóóëñàí ñààðìàãòàé ñèñòåì áîëîí äºðâºí äàìæóóëàã÷òàé ñ¿ëæýýíä

àëü íýã ôàç ãàçàðòàé ýñâýë íîéëèéí äàìæóóëàã÷òàé à÷ààëàëã¿é õîëáîãäîõûã íýã ôàçûí

áîãèíî õîëáîîñ ãýíý.

ÁÎÃÈÍÎ ÕÎËÁÎÎÑ ÃÀÐÀÕ ØÀËÒÃÀÀÍ

Ãàðàõ ¿íäñýí øàëòãààíóóä:

Ã¿éäýë äàìæóóëàã÷ õýñã¿¿äèéí õîîðîíäîõ òóñãààðëàë àëäàãäàõ (ìóóäàõ,

ýâäðýõ)

Òóñãààðëóóð (èçîëÿòîð) áîõèðäîõ



91

Õóóðàé ñàëãóóð, ðóáèëüíèê çýðýã êîììóòàöèéí àïïàðàòûã à÷ààëàëòàé ¿åä

ñàëãàõ

Àëäààòàé ¿éëäýë õèéõ

Áóñàä øàëòãààí (õ¿÷òýé ñàëõè, øóóðãà, ýêñêàâàòîð, àâòîìàøèí, êðàíû ìåõàíèê

¿éëäýë ãýõ ìýò)

БОГИНО ХОЛБООСÛН ГҮЙДЛИЙН ГРАФИК

Áîãèíî õîëáîîñûí ººð÷ëºëò íü ã¿éäëèéí òºðëººñ õàìààðíà.

à. Òîãòìîë ã¿éäýëòýé õýëõýýí äýõ áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ãðàôèê. Áîãèíî

õîëáîîñыí үåä ãүéäэë эêñïîíåíöèàëь õóóëèàð өñíө.

26-ð çóðàã. Òîãòìîë ã¿éäýëòýé õýëõýýíèé áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ãðàôèê

á. Õóâüñàõ ã¿éäëèéí õýëõýýí äýõ áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ãðàôèê

27-ð çóðàã. Õ¿÷äýëèéí àâòîìàò òîõèðóóëãàã¿é ãåíåðàòîðîîñ òýæýýãäýæ áàéãàà

õýëõýýíèé áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí õóãàöààíààñ õàìààðñàí ãðàôèê

Áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîîíû ã¿éäë¿¿ä òýäãýýðèéí çîðèëãî

Öàõèëãààí õýëõýýíä íýã, õî¸ð ãóðâàí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ ãàðäàã. Èéìýýñ

áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõ ¿åä íýã, õî¸ð, ãóðâàí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéã

ÿëãàõûí òóëä I(1), I(2), I(3) ãýæ òóñ òóñ òýìäýãëýíý.


Ãóðâàí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí /á.õ/ ã¿éäëèéí òîîöîî

õèéõ ¿åä òîäîðõîéëîãäîõ õýìæèãäýõ¿¿í



92

Ã¿éäëèéí

òºðºë Ã¿éäëèéí íýð Òîîöîîíû çîðèëãî

0tI Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí àíõíû

óòãà

Öi

Áîãèíî õîëáîîñûí á¿ðýí ã¿éäëèéí

õàìãèéí èõ ýãøèí çóóðûí óòãà (öîõèõ

ã¿éäýë)

Öàõèëãààí àïïàðàò ÷èãë¿¿ðèéí

òóñãààðëóóðûí öàõèëãààí

äèíàìèê òýñâýðèéã øàëãàõ

çîðèóëàëòòàé

ÖI Á¿ðýí ã¿éäëèéí áîäèò óòãà (öîõèõ

ã¿éäëèéí áîäèò óòãà)

Áîãèíî õîëáîîñûí ýõíèé ¿åä

öàõèëãààí àïïàðàò òýñâýðòýé

áàéõ ýñýõèéã øàëãàíà.

1.00 tI

t =0.1c; t =0.2c áàéõ ã¿éäëèéí óòãà

Òàñëàõ ã¿éäëýýð íü òàñëóóðûã

øàëãàõ çîðèëãîîð

òîäîðõîéëíî. Õóðäàí

¿éëäýëòýé òàñëóóðò ¿åëñýí

á¿ðýëä¿¿ðèéã 1.0tI õóðäàí áóñ

¿éëäýëòýé òàñëóóðò 2.0tI ãýæ

òóñ òóñ òýìäýãëýíý.

0tI Áîãèíî õîëáîîñûí òîãòâîðòîé

ã¿éäëèéí áîäèò óòãà

Öàõèëãààí àïïàðàò, ÷èãë¿¿ð

íýâòðýõ òóñãààðëóóð êàáåëü

äóëààíä òýñâýðòýé áàéõ

ýñýõèéã øàëãàõ çîðèóëàëòòàé.

1.0tS

2.0tS

t =0.1c; t =0.2c áàéõ ¿åèéí áîãèíî

õîëáîîñûí ÷àäàë

Çºâøººðºãäºõ òàñëàõ ÷àäëààð

òàñëóóðûã øàëãàõ çîðèëãîîð

òîäîðõîéëíî

1000Â-ñ äýýø õ¿÷äýëòýé öàõèëãààí õýëõýýíä áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë, ÷àäëûí

òîîöîîã àáñîëþò ýñâýë õàðüöàíãóé íýãæýýð õèéæ áîëäîã. Ïðàêòèê äýýð õàðüöàíãóé

íýãæýýð òîîöîîëîõ 2-ð àðãûã ãîëäóó õýðýãëýäýã. Ó÷èð íü ýíý àðãà íü õÿëáàð áºãººä

òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíòèéã òîîöîîëîõ øààðäëàãàã¿é áàéäàã áà ñèíõðîí ãåíåðàòîð,

õºäºëã¿¿ð, òðàíñôîðìàòîð ðåàêòîðûí ýñýðã¿¿öýë íü èõýâ÷èëýí õàðüöàíãóé íýãæýýð

ºãºãäñºí áàéäàã òóë òîîöîî õèéõýä èõýýõýí õÿëáàð áîëäîã.

ÁÎÃÈÍÎ ÕÎËÁÎÎÑÛÍ ÒÎÎÖÎÎ ÕÈÉÕ ÄÀÐÀÀËÀË

1. Öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí õýâèéí ãîðèìä õàðãàëçàõ òîîöîîíû ñõåìûã

çóðíà.

2. Îðëóóëàõ ñõåì áàéãóóëíà.

3. Áàçèñ õýìæèãäýõ¿¿íèéã ñîíãîíî.

4. Öàõèëãààí õàíãàìæèéí ýëåìåíò¿¿äèéã áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëýí õàðüöàíãóé

ýñýðã¿¿öë¿¿äèéã òîäîðõîéëíî.

5. Òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýë ýêâèâàëåíò (íèéëáýð)

ýñýðã¿¿öëèéã îëíî.

6. Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë áà ÷àäëûã îëíî.



93

ÒÎÎÖÎÎÍÛ ÑÕÅÌ ÁÀÉÃÓÓËÀÕ

Áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõèéí òóëä öàõèëãààí õàíãàìæèéí õýâèéí ãîðèìîíä

õàðãàëçàõ òîîöîîíû ñõåì çîõèîíî. Òîîöîîíû ñõåì äýýð áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõ

öýã¿¿äèéã òýìäýãëýæ, òîîöîî õèéõýä øààðäàãäàõ á¿õ ïàðàìåòð¿¿äèéã çààíà.

28-ð çóðàã. Öàõèëãààí õàíãàìæèéí òîîöîîíû ñõåì

29-ð çóðàã. Îðëóóëàõ ñõåì

Îðëóóëàõ ñõåì áàéãóóëàõ

Орлуулах схемийг тооцооны схемийн дагуу байгуулна. Орлуулах схем дээр

òîîöîîíû ñõåìèéí á¿õ ýëåìåíò¿¿äèéí ýñýðã¿¿öëèéã ñèñòåì òàëààñ äýñ äóãààðëàí

çóðààñíû äýýä òàëä òàâèõ áà çóðààñíû äîîä òàëä òýäãýýðèéí òîîöîîò ýñýðã¿¿öëèéã áè÷íý.

Îðëóóëàõ ñõåì äýýð òîîöîîíû ñõåìèéí äàãóó áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõ

öýãèéã çººæ òýìäýãëýíý.

БАЗИС ХÝМЖИГДÝХҮҮНИЙГ СОНГОХ

Õàðüöàíãóé íýãæýýð òîîöîî õèéõ ¿åä ýõýëæ (ñóóðü) áàçèñ õýìæèãäýõ¿¿íèéã ñîíãîíî.

Áàçèñ õýìæèãäýõ¿¿íèé äîð ãîëäóó áàçèñ õ¿÷äýë ( áU ) áàçèñ ÷àäàë ( áS ) -ã àâäàã. Áàçèñ

õ¿÷äýë íü õýëõýýíèé çààñàí õ¿÷äýëýýñ 5% -ààð èõ áàéäàã. Çààñàí áà áàçèñ õ¿÷äýëèéã

äàðààõ õ¿ñíýãòýýð õàðóóëàâ.


Çààñàí áà áàçèñ õ¿÷äýë

Çààñàí õ¿÷äýë, êÂ % Áàçèñ õ¿÷äýë, êÂ



94

0.2

20

0.3

80

0.6

6

6

10

35

110

220

315

480

5

0.2

3

0.4

0.6

9

6.3

10

.5

37

115

230

330

500

Áàçèñ ÷àäëûã äàðààõ áàéäëààð àâ÷ áîëíî.

Õýðýâ òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðèéí ÷àäàë, æèøýý íü îðîí íóòãèéí öàõèëãààí ñòàíöûí

÷àäàë ìýäýãäýæ áàéâàë áàçèñ ÷àäëûã á¿õ ãåíåðàòîðûí çààñàí ÷àäëûí íèéëáýðýýð àâ÷

áîëíî.

Öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåìòýé õîëáîãäñîí åðºíõèé äýä ñòàíöûí òàñëóóðûí

òàñëàõ ÷àäëààð áàçèñ ÷àäëûã àâ÷ áîëíî.

Èõýíõ òîõèîëäîëä áàçèñ ÷àäëûã 10-ò õóâààãäàõ íîîãäëîîð àâäàã. Æèøýý íü 100ÌÂÀ,

1000ÌÂÀ ãýõ ìýòýýð àâäàã.

ЦАХИЛГААН ХАНГАМЖИЙН СХЕМИЙН ÝЛЕМЕНТҮҮДИЙН БАЗИС НªХЦªЛД ШИЛЖҮҮЛСÝН ХАРÜЦАНГУЙ

ÝСÝРГҮҮЦЛИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ ТОМÚѐО

Ýñýðã¿¿öëèéã õàðüöàíãóé íýãæýýð òîäîðõîéëîõ áà áàçèñ, ÷àäàë, õ¿÷äýëèéã ñîíãîñîí

¿åä áàçèñ ÷àäàëä øèëæ¿¿ëñýí áI áàçèñ ã¿éäýë, áZ áàçèñ ýñýðã¿¿öýë ìºí áàçèñ íºõöºëä

øèëæ¿¿ëñýí ýëåìåíò á¿ðèéí ýñýðã¿¿öëèéã õàðüöàíãóé íýãæýýð òîäîðõîéëîõ òîìú¸îíóóäûã

доорхи хүснэгтээр харуулав.


Áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõ ¿íäñýí òîìú¸îíóóä

Òîìú¸î Òýìäýãëýëèéí òàéëáàð

2

3

3

3

3*

3

U

SX

U

XIX

(4.1)

2

3

3

3

3*

3

U

SR

U

RIR

(4.2)

2

3

3

3

3*

3

U

SZ

U

ZIZ

(4.3)

б

бб

U

SI

3 (4.4)

б

бб

I

UZ

3 (4.5)

*X -ðåàêòèâ (èíäóêöèéí) ýñýðã¿¿öýë

õàðüöàíãóé íýãæýýð

*R - àêòèâ ýñýðã¿¿öýë õàðüöàíãóé íýãæýýð

*

Z - á¿ðýí ýñýðã¿¿öýë õàðüöàíãóé íýãæýýð

ZXR ,, -àêòèâ ðåàêòèâ á¿ðýí ýñýðã¿¿öýë

Îì-ð

3I ,3,U 3S -çààñàí ã¿éäýë õ¿÷äýë ÷àäàë

áI – áàçèñ ã¿éäýë

áU – áàçèñ õ¿÷äýë

áS – áàçèñ ÷àäàë

Õýðýâ ãåíåðàòîð, òðàíñôîðìàòîðûí çààñàí ÷àäàë 6303 S êÂÀ áºãººä

õóâààðèëàõ õýëõýýíèé óðò áîãèíîõîí áàéâàë áîãèíî õîáîîñûí òîîöîîã çºâõºí èíäóêöèéí

ýñýðã¿¿öëýýð õèéæ áîëíî. Õýðýâ XR3

1 áîë àêòèâ ýñýðã¿¿öëèéã òîîöîõ

øààðäëàãàòàé. Õàðèí ýñðýã òîõèîëäîëä ººðººð õýëáýë èíäóêöèéí à÷ààëàë çîíõèëñîí

íºõöºëä áàçèñ ÷àäàëä øèëæ¿¿ëñýí ýñýðã¿¿öýë äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëîãäîíî.

б

бб

I

UX

3 (4.6)



95



Áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí õàðüöàíãóé íýãæýýð öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí ýëåìåíò á¿ðèéí

ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëîõ òîìú¸îíóóä

Öàõèëãààí

õàíãàìæèéí

ñèñòåìèéí

ýëåìåíò¿¿ä

¯íäñýí òîìú¸î Òîìú¸îíû òýìäýãëýë Òàéëáàð

Õî¸ð îðîîìîãòîé

òðàíñôîðìàòîð

S

SU

S

SXX ббхб

máò100

%

3

** (4.7)

3

2

3

** 10

S

SP

S

SRR áì

ç

áòáõ (4.8)

бтX * -Áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí

òðàíñôîðìàòîðûí ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë

тX * -çààñàí ÷àäàëä øèëæ¿¿ëñýí

òðàíñôîðìàòîðûí õàðüöàíãóé ðåàêòèâ

ýñýðã¿¿öýë

%бхU-á.õ –ûí õ¿÷äýë ïðîöåíòîîð

бхU* - á.õ –ûí õ¿÷äýë õàðüöàíãóé íýãæýýð

S3;Sáòðàíñôîðìàòîðûí çààñàí áà áàçèñ ÷àäàë

mR* - òðàíñôîðìàòîðûí îðîîìãèéí àêòèâ


MP - îðîîìîã äàõü àëäàãäàë

630S3 êÂÀ áîë àêòèâ

ýñýðã¿¿öëèéã òîîöîîíä

õýðýãëýõã¿é èéì

òðàíñôîðìàòîðûí

%01.0** бхбхт UUX

áàéíà.%бхU

êàòàëîãò

ºãºãäºíº. Õýðýâ 630S3

êÂÀ áîë

2

*

2

*

3

* máõá

бт RUS

SX

áîëíî.

MP - èéã ëàâëàõààñ àâíà.

Ãóðâàí

îðîîìîãòîé


%%%2

1% ..ºº.áõ.º íäáõäáõíáõ UUUU

%%,%,º. áõíáõäáõ UUU- ºíäºð, äóíä, íàì

õ¿÷äýëèéí îðîîìãóóäûí áîãèíî õîëáîîñûí

õ¿÷äýë

%%,%,.º áõíáõäáõ UUU

-èéã êàòàëîãîîñ àâíà.



97

Ðåàêòîð ñèíõðîí,

àñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð

(4.9)

%%2

1% .º..º. íáõíäáõäáõäáõ UUUU

(4.10)

%%%2

1% .º..º. äáõíäáõíáõíáõ UUUU

(4.11)

äç

ááõáò

S

SUX

.

.º.º*

100

% (4.12)

ä

áäáõ

äáòS

SUÕ

.3

,

.*100

%

(4.13)

íç

áíáõíáò

S

SUÕ

.

..*

100

%

(4.14)

2

3

3ð

3

3ð

ð*I3100

%

I100

I%

á

á

á

á

áU

USÕ

U

UÕÕ

(4.15)

33

* 2.0XS

S

S

SX áб

áõ *

(4.16)

íáòäáòáò XXÕ .*.*.º* ;; òðàíñôîðìàòîðûí

ºíäºð, äóíä, íàì îðîîìãóóäûí áàçèñ íºõöºëä

øèëæ¿¿ëñýí èíäóêö ýñýðã¿¿öë¿¿ä

íçäçç SSS ...º ºíäºð, äóíä, íàì, õ¿÷äýëèéí

îðîîìãóóäûí çààñàí ÷àäàë

I3-ðåàêòîðûí çààñàí ã¿éäýë

U3- ðåàêòîðûí çààñàí õ¿÷äýë

Õ*á.õ – áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí àñèíõðîí

ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë

Õ*áð- áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí ðåàêòîðûí

ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë

ÐX -èéã ëàâëàõààñ àâíà.



98

Öàõèëãààí

äàìæóóëàõ øóãàì

/ÖÄØ/

Ñèñòåìèéí


á

ááø

U

SLxX

20* (4.17)

20*U

SLRR á

áø (4.18)

33

*

á

á

C

ááñ

S

S

S

SX

(4.19)

X0- 1êì øóãàìûí õóâèéí ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë

R0 - 1 êì øóãàìûí õóâèéí àêòèâ ýñýðã¿¿öýë

L- øóãàìûí óðò

Sçññèñòåìòýé õîëáîãäñîí øèíýíä çàëãàãäñàí

òàñëóóðûí òàñëàõ ÷àäàë

3

áõS- ãóðâàí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ÷àäàë

0X ; 0R – èéã ëàâëàõààñ

àâíà.

Òàéëáàð: Ñèñòåìèéí ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëîõäîî äàðààõ ç¿éëèéã àíõààðâàë çîõèíî. ¯¿íä: Èë óóðõàéã òýæýýæ áàéãàà ñèñòåì íü òîì ýð÷èì

õ¿÷íèé íýãäýë áºãººä cX ñèñòåìèéí íèéëáýð ýñýðã¿¿öýë áõI áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë ýñâýë 3

áõS ãóðâàí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ÷àäàë

ºãºãäñºí áàéâàë óã ñèñòåìèéã õýðýãëýã÷èéí øèíýýñ àëñëàãäñàí õÿçãààðã¿é ÷àäàëòàé ¿¿ñã¿¿ð ãýæ ¿çíý.

Öàõèëãààí ñèñòåìèéí òóõàé øààðäëàãàòàé ºãºãäë¿¿ä ìýäýãäýõã¿é áàéãàà áºãººä ¿¿ñã¿¿ð íü ãåíåðàòîð áàéõ òîõèîëäîëä óã ¿¿ñãýâýðèéã

õÿçãààðã¿é ÷àäàëòàé ñèñòåì ãýæ ¿çíý. Èéì ¿åä òîîöîîã ñèñòåìòýé õîëáîãäîõ øèíä çàëãàãäñàí òàñëóóðûí çòS òàñëàõ ÷àäëààð õèéíý.

(òîìú¸îã äýýðõ õ¿ñíýãòýýð õàðóóëñàí áîëíî)


ТÝЖÝÝЛИЙН ҮҮСГҮҮРÝÝС БОГИНО ХОЛБООСÛН ЦÝГ ХҮРТÝЛХ НИЙЛБÝР

/ÝКВИВАЛЕНТ/ ÝСÝРГҮҮЦЛИЙГ ТОДОРХОЙЛОХ

Áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí õàðüöàíãóé ýñýðã¿¿öëèéã îëñíû äàðàà òýæýýëèéí

¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ íèéëáýð ýñýðã¿¿öëèéã îëíî.

Îðëóóëàõ ñõåìèéí ýëåìåíò¿¿ä çýðýãöýý õîëáîëòòîé ¿åä:

ánáá

á

ÕÕÕ

X

*2*1*

* 1.............

11

1

(4.20)

Îðëóóëàõ ñõåìèéí ýëåìåíò¿¿ä öóâàà õîëáîëòòîé ¿åä:

ánááá XXXX *2*1** ..................... (4.21)

Áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí á¿ðýí õàðüöàíãóé ýñýðã¿¿öýë

2*

2

** áááRXZ (4.22)

áX* - áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ õàðüöàíãóé íèéëáýð ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë; áR* -

áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ õàðüöàíãóé íèéëáýð àêòèâ ýñýðã¿¿öýë; Õýðýâ

áááá XZáîëXR ****3

1

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë, ÷àäëûã òîäîðõîéëîõ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåì äàðààõ áàéäëààð òýæýýãäñýí áàéæ

болно.Үүсгүүрийг нь хязгааргүй их чадалтай гэж үздэг эрчим хүчний системээс, орон

нутгийн цахилгаан станцаас, системээс ба орон нутгийн цахилгаан станцаас үүнээс гадна

100êÂò –ààñ äýýø ÷àäàëòàé àñèíõðîí ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéã òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ð ãýæ ¿çýæ

òîîöîîíä àâàõ ¸ñòîé. Ãýõäýý òîäîðõîé íºõöºëä çàðèì ¿¿ñã¿¿ðèéã òîîöîîíä õýðýãñýõã¿é

áàéæ áîëäîã.

¯¿íèé òóëä áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ ¿¿ñã¿¿ð á¿ðèéí òîîöîîò ýñýðã¿¿öëèéã

äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

á

áòîîöS

SXX

3

**

(4.23)

Õýðýâ áç SS ãýæ àâáàë áòîîö ÕX ** áîëíî.

Энд:

áX * - òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ áàçèñ ÷àäàëä

øèëæ¿¿ëñýí õàðüöàíãóé íýãæýýð òîäîðõîéëîãäîõ ñàëààíóóäûí íèéëáýð

ýñýðã¿¿öýë;

çS- òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðèéí çààñàí á¿ðýí ÷àäàë, ìÂ.À; Sá- áàçèñ ÷àäàë, ìÂ.À.

Äàðààõ õî¸ð íºõöºë çýðýã áèåëýãäýæ áàéâàë òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðèéã (îðîí íóòãèéí

öàõèëãààí ñòàíö, òîì õºäºëã¿¿ðèéã) õýðýãñýõã¿é áàéæ áîëíî.

20*

*

áñ

áñàë

Õ

Õ (4.24)



100

05.03

áS

S (4.25)

Энд:

áñàëÕ* - òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ ñàëààíû áàçèñ

íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí íèéëáýð ýñýðã¿¿öýë;

áñÕ* - õÿçãààðã¿é èõ ÷àäëûí ¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ

ñàëààíû áàçèñ íºõöºëä øèëæ¿¿ëñýí íèéëáýð ýñýðã¿¿öýë

×àäëààðàà íýã òºðëèéí òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ð¿¿äèéã äàðààõ íºõöºë áèåëýãäýæ áàéâàë íýã

¿¿ñã¿¿ð áîëãîæ íýãòãýí òîîöîî õèéæ áîëíî. ¿¿íä:

5.24.0*3

*

áñàë

áõñá

ÕS

ÕS (4.26)

Õýðýâ íýãòãýæ áàéãàà õýëõýý á¿ðä òîîöîîîò ýñýðã¿¿öýë 3* òîîöÕ áàéâàë á¿õ

òîõèîëäîëä òýæýýëèéí íýã òºðëèéí ¿¿ñã¿¿ð¿¿äèéã íýãòãýæ áîëíî. 3* òîîöÕ áàéõàä áóþó

áàñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õÿçãààðã¿é èõ ÷àäëûí ¿¿ñã¿¿ðýýñ òýæýýãäýõ ¿åä áîãèíî

õîëáîîñûí ã¿éäýë áà ÷àäëûã àíàëèòèê àðãààð áóñàä òîõèîëäîëä áóóðàëòûí ìóðóéãààð


Õÿçãààðã¿é èõ ÷àäëûí ¿¿ñã¿¿ðýýñ òýæýýõ ¿åä áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ

íèéëáýð õàðüöàíãóé ýñýðã¿¿öëèéã ( ñàëáñàëá XýñâýëZ .. ) òîäîðõîéëñíû äàðàà

ñîíãîæ àâñàí áS áàçèñ ÷àäàë áI áàçèñ ã¿éäëýýð áîãèíî õîëáîîñ ¿¿ññýíèé äàðààõ ýõýí

¿åèéí áîãèíî õîëáîîñûí ãóðâàí ôàçûí ¿åëñýí á¿ðýëä¿¿ðèéí áîäèò óòãûã äàðààõ

òîìú¸îãîîð îëíî.

áá

á

á

át

ZU

S

Z

II

**

03

(4.27)

Õýðýâ áá

XR** 3

1

áîë

áá

á

á

át

XU

S

X

II

**

03

ãýæ áîëíî (4.28)

Õýðýâ áîãèíî õîëáîîñûí öýã õÿçãààðã¿é èõ ÷àäëûí ¿¿ñã¿¿ðýýñ òýæýýãäýæ áàéâàë ýñâýë

Õ*òîîö>3 áîë ¿åëñýí á¿ðýëä¿¿ð íü áîãèíî õîëáîîñ ¿ðãýëæèëýõ õóãàöààíû òóðøèä

ººð÷ëºëòã¿é áàéíà.

tttt IIII .....................2.01.00 (4.29)

¯¿íòýé èæèë áîãèíî õîëáîîñûí 3 ôàçûí õàðãàëçàõ ÷àäàë õóãàöààíû äóðûí ìº÷èä

ººð÷ëºëòã¿é áàéäàã.

tttt SSSS .............................. 20100 (4.30)



101

tS- áîãèíî õîëáîîñûí òîãòâîðòîé ãîðèìûí ÷àäàë öîõèõ ã¿éäëèéã äàðààõ òîìú¸îãîîð

îëíî.

02 töö IKi (4.31)

öÊ- öîõèõ êîýôôèöèåíò;

Ïðîöåññ ýõýëñíýýñ õîéø àíõíû ¿åèéí áîãèíî õîëáîîñûí öîõèõ ã¿éäëèéí áîäèò óòãà

20 121 ötö KII (4.32)

1000Â-ñ äýýø õ¿÷äýëèéí èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë çîíõèëñîí áºãººä õóãàöààíû òîãòìîë íü

Ò=0.05c áàéäàã õýëõýýíä öîõèõ êîýôôèöèåíò Êö=1.8 áàéíà. Áóñàä á¿õ òîõèîëäîëä 6.8-ð

çóðãèéí ìóðóéãààð îëíî.

Õýðýâ 8.1öÊ áîë 055.2 tö ii

(4.33)

052.1 tö iI áîëíî. (4.34)

30-çóðàã. õàðüöààíààñ õàìààðàõ Êö öîõèõ

êîýôôèöèåíòèéí ººð÷ëºëòèéí ìóðóé

ÁÓÓÐÀËÒÛÍ ÒÎÎÖÎÎÍÛ ÌÓÐÓÉÃÀÀÐ ÃÓÐÂÀÍ ÔÀÇÛÍ ÁÎÃÈÍÎ ÕÎËÁÎÎÑÛÍ

ГҮЙДÝЛ, ЧАДЛÛГ ТОДОРХОЙЛОХ

Áóóðàëòûí òîîöîîíû ìóðóéãààð ¿åëñýí ã¿éäëèéã îëîõ çàð÷èì

Áóóðàëòûí ìóðóéã àøèãëàí X*òîîö õàðüöàíãóé òîîöîîò ýñýðã¿¿öëýýð õóãàöààíû ÿíç

á¿ðèéí ìº÷èä ã¿éäëèéí õàðüöàíãóé ¿åëñýí á¿ðýëä¿¿ðèéí (I*t=0, I*t=0.1, I*t=0.2) óòãûã

òîäîðõîéëíî. Õóãàöàà íü t<0.1c áàéõàä õàðüöàíãóé ¿åëñýí á¿ðýëä¿¿ðèéã t=0 õóãàöààíû

ìóðóéãààð îëíî.

¯¿íèé äàðàà õóãàöààíû äóðûí ìº÷èä áîãèíî õîëáîîñûí ãóðâàí ôàçûí ã¿éäëèéí ¿åëñýí

á¿ðýëä¿¿ðèéí áîäèò óòãûã äàðààõ òîìú¸îãîîð îëíî.

3* III tt (4.35)

3I- òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðèéí íèéëáýð çààñàí ã¿éäýë



102

3

33

3 U

SI

(4.36)

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ýõíèé õàãàñ ¿åèéí ¿åëñýí á¿ðýëä¿¿ðèéí áîäèò óòãà

30*0 III tt (4.37)

¯åëñýí á¿ðýëä¿¿ðýýð áîãèíî õîëáîîñûí ÷àäàë ã¿éäëèéã òîäîðõîéëîõ

Òàñëóóðûí íóì òàñðàõ ìº÷èä õàðãàëçàõ /t=0.15+0.2c/ õóãàöààíû 3 ôàçûí áîãèíî

õîëáîîñûí ÷àäàë

tát IUS 3 (4.38)

Õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäë¿¿äèéã 3 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí

ã¿éäë¿¿äèéí òóñëàìæòàéãààð äàðààõ òîìú¸îãîîð îëíî.

/Õ*>3 áàéõàä/

87.002 tI 0tI

(4.39)

87.0

2

0 töI öI (4.40)

8702

.tItI

2

0tI-Õóãàöààíû ýõíèé ìº÷ äýõ õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîëòûí ã¿éäýë;

2

öi - Õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîëòûí öîõèõ ã¿éäýë; 2

tI- Àëñëàãäñàí öýã äýõ òîãòâîðæñîí ãîðèìûí ã¿éäýë



103

31-ð çóðàã. Àâòîìàò ñýðãýýëòòýé ãèäðîãåíåðàòîð áà ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðýýñ ýð÷èì

õ¿÷ýýð òýæýýõ ¿åèéí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí òîîöîîíû ìóðóé

(t=0c áîë òàñàðõàé ìóðóéã t=0.1ñ áîë òîä ìóðóéã àøèãëàíà) Õóãàöààíû äóðûí ìº÷èä

áîãèíî õîëáîîñûí õî¸ð ôàçûí ã¿éäëèéí õàðüöàíãóé óòãûã ãóðâàí ôàçûí áîãèíî

õîëáîîñûí òîîöîîíû ìóðóéãààð òîäîðõîéëíî. Õàðèí òîîöîîò ýñýðã¿¿öëèéã äàðààõ


áòîîö XÕ ** 2 (4.41)

áX * - õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí öýã õ¿ðòýëõ íýã ôàçûí íèéëáýð ýñýðã¿¿öýë;

Õóãàöààíû äóðûí ìº÷èä õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí óòãûã äàðààõ

òîìú¸îãîîð îëíî.



104

átt III *

23 (4.42)

1000В ХҮРТÝЛХ ХҮЧДÝЛТÝЙ СҮЛЖÝÝНИЙ БОГИНО ХОЛБООСÛН ГҮЙДЛИЙН ТООЦОО

Тîîöîîíы åðөíõèé çàð÷èì

1000Â-ñ äîîø õ¿÷äýëèéí õýëõýýíä áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîî õèéõýä øèí,

ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîð ðóáèëüíèê (çàëãóóð), àâòîìàò çýðýã áóñàä àïïàðàòóðûí

ýñýðã¿¿öëèéã òîîöíî. Ýíý òîõèîëäîëä öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñõåìèéí ýëåìåíò¿¿äèéí

ýñýðã¿¿öëèéã ìèëëîìîîð (ìÎì) òîîöîîëîõ íü òîõèðîìæòîé. Áîãèíî õîëáîîñûí ìº÷èä íàì

õ¿÷äýëèéí õýðýãëýã÷èéã òýæýýæ áàéãàà áóóðóóëàõ òðàíñôîðìàòîðûí õ¿÷äýë

ººð÷ëºãääºãã¿é ãýæ àâ÷ ¿çäýã.

Ñèñòåìèéí ÷àäëûã õÿçãààðã¿é èõ ãýæ áîëíî. Ãýõäýý ýíý íü ñèñòåìèéí ÷àäàë

òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäëààñ 50 äàõèí èõ áàéõ òîõèîëäîëä õ¿÷èí òºãºëäºð áàéíà.

Ñèñòåìèéí ýñýðã¿¿öýë

ìÎìS

UX

òç

ác

6

.

2

10 (4.43)

cX- ñèñòåìèéí ýñýðã¿¿öýë, ìÎì;

áU - áîãèíî õîëáîîñûí íàì òàëûí òîîöîîò õ¿÷äýë, êÂ;

ç.òS - áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëýýð òàñëóóðûã òàñëàõ ÷àäàë, êÂÀ;

Ñõåìèéí á¿õ ýëåìåíòèéí ýñýðã¿¿öëèéí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéã

òîäîðõîéëîõûí òóëä áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîîò øàòíû øóãàìûí Uá õ¿÷äýëä øèëæ¿¿ëýõ

øààðäëàãàòàé.

2

3

20

U

UXX á

, ìÎì (4.44) 0

X - áîãèíî õîëáîîñûí øàòíû òîîöîîò õ¿÷äýëä øèëæ¿¿ëñýí ýëåìåíòèéí

ýñýðã¿¿öýë; X - çààñàí õ¿÷äýëä òîîöîîëñîí ýëåìåíòèéí ýñýðã¿¿öýë.

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë òîäîðõîéëîõ òîìú¸î

Õýëõýýíèé á¿õ ýñýðã¿¿öëèéã (àêòèâ, èíäóêöè) òîäîðõîéëñîíû äàðàà 3 ôàçûí áîãèíî

õîëáîîñûí ã¿éäëèéí õàìãèéí èõ óòãûã òîäîðõîéëíî.

223

103

XR

UI á

áõ , êÀ (4.45)

Òðàíñôîðìàòîðûí îðîîìãèéí ýñýðã¿¿öýë

ìÎìS

UPR K

ò 2

3

62

3 10 (4.46)



105

ìÎìS

UUÕ áõ

ò

3

42

3 10% (4.47)

êP - òðàíñôîðìàòîðûí îðîîìîã äàõü àëäàãäàë, êâò;

3U- ãàðàëò òàëûí çààñàí õ¿÷äýë, êÂ;

3S- çààñàí ÷àäàë, êÂÀ;

õáU . - áîãèíî õîëáîîñûí õ¿÷äýë, %;

Öîõèõ ã¿éäýë:

35.62 IIKi áõöö (4.48)

Öîõèõ á¿ðýí ã¿éäëèéã îëîõäîî àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ÷àäàë íü 100 êÂò-ñ äýýø

áàéãààä áîãèíî õîëáîîñûí öýãò îéðõîí áàéõ òîõèîëäîëä ò¿¿íèéã òîîöîîíä òóñãàíà.

öK- öîõèõ êîýôôèöèåíò

3I- àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ã¿éäëèéí íèéëáýð áîãèíî õîëáîîñûí

ã¿éäëèéí ýõíèé ¿åèéí á¿ðýí ã¿éäëèéí áîäèò óòãà.

2121 öáõö KII, êÀ (4.49)

ЦАХИЛГААН ТªХªªРªМЖ, АППАРАТÛН ДИНАМИК ТОГТВОРЖИЛТ, ДУЛААН ТÝСВÝРЛÝЛТ

Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàòûí áîãèíî õîëáîîñûí öàõèëãààí äèíàìèê

¿éë÷èëãýýã äààõ ÷àäâàðûã öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàòûí öàõèëãààí äèíàìèê

òîãòâîðæèëò ãýíý. Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàòûí öàõèëãààí äèíàìèê

òîãòâîðæèëò íü òóõàéí öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ àïïàðàòûí iäèí.à öàõèëãààí äèíàìèê

òîãòâîðæèëòûí ã¿éäýëýýð òîäîðõîéëîãäîíî. Ýíý ã¿éäýë íü ëàâëàõ ìàòåðèàëä ºãºãäºíº.

Äàðààõ íºõöºë õàíãàãäàæ áàéõààð öàõèëãààí òºõººðºìæ àïïàðàòûã ñîíãîæ àâíà.

адинц ii . (4.50)

Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàòûí áîãèíî õîëáîîñûí äóëààíû ¿éë÷èëãýýã

òýñâýðëýõ ÷àäâàðûã öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàòûí äóëààí òýñâýðëýëò ãýíý.

Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàòûí äóëààí òýñâýðëýëò íü òóõàéí öàõèëãààí òîíîã

òºõººðºìæ, àïïàðàòûí òîäîðõîé õóãàöààí äàõü äóëààí òýñâýðëýëòèéí ã¿éäëýýð

òîäîðõîéëîãäîíî. Ýíý ã¿éäýë íü ëàâëàõ ìàòåðèàëä ºãºãäºíº.

Äàðààõ íºõöºë õàíãàãäàæ áàéõààð öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàòûã ñîíãîæ

àâíà. Ýíä áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí äàëàéö áóóðñààð òîäîðõîé õóãàöààíû äàðàà

òîãòìîëæèíî. Èíãýñíýýð áîãèíî õîëáîîñûí òîãòâîðæñîí ãîðèìä øèëæèíý.

БОГИНО ХОЛБООСÛН УЧРУУЛАХ ХОР УРШИГ

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí ¿ç¿¿ëýõ õîðòîé ¿éë÷èëãýý, ò¿¿íèé ó÷ðóóëàõ õîð óðøãèéã

äàðààõ áàéäëààð á¿ä¿¿â÷ëýí ¿ç¿¿ëüå.



106

çòäçòätòàñt tItI ..

2

...

2

òàñt - Áîãèíî õîëáîîñûí õýëõýýã òàñëàõ õóãàöàà

Ýíý íºõöºë õàíãàãäàæ áàéãàà òîõèîëäîëä áîãèíî õîëáîîñûí äóëààíû ¿éë÷èëãýýã

òýñâýðëýæ ÷àäíà.

БОГИНО ХОЛБООСÛН ГҮЙДÝЛ, ЧАДЛÛГ ТООЦООЛОХ ШААРДЛАГА,

АЧ ХОЛБОГДОЛ

Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, àïïàðàò íü áîãèíî õîëáîîñûí öàõèëãààí äèíàìèê

áîëîí äóëààíû ¿éë÷èëãýýã äààõ, òýñâýðëýõ ýñýõèéã øàëãàæ, ñîíãîæ àâàõûí òóëä áîãèíî

õîëáîîñûí ã¿éäýë, ÷àäëûã òîîöîîëîõ çàéëøã¿é øààðäëàãà ãàðíà. Áîãèíî õîëáîîñûí

ã¿éäýë, ÷àäëààð öàõèëãààí òºõººðºìæ ðåëå õàìãààëàëòûí ñîíãîëò øàëãàëò õèéãääýã íü



107

òýäãýýðèéí àæèëëàãààíû íàéäàìæèéí ò¿âøèíã ¿ëýìæ äýýøë¿¿ëíý. ¯¿íä ë áîãèíî

õîëáîîñûí òîîöîîíû à÷ õîëáîãäîë îðøèíî.

БҮЛЭГ 5

ÈË ÓÓÐÕÀÉÍ ÕÓÂÀÀÐÈËÀÕ ÁÀÉÃÓÓËÀÌÆ, ÄÝÄ ÑÒÀÍÖ, ÑÝËÃÝÍ ÇÀËÃÀÕ

ПУНКТÛН ЦАХИЛГААН ТªХªªРªМЖИЙН СОНГОЛТ

Цàõèëãààí òөõөөðөìæ òүүíèé àíãèëàë

Иë óóðõàéí ЕБДС-èéí çîðèóëàëò үíäñэí òîíîãëîë, ñõåì àæèëëàãàà

Сэëãэí çàëãàõ ïóíêòыí çîðèóëàëò, ñõåì, үíäñэí òîíîãëîë, àæèëëàãàà

1000В-îîñ äээø õү÷äэëèéí ãàë õàìãààëàã÷èéí ñîíãîëò

À÷ààëëûí òàñëóóðûí ñîíãîëò

Ðåàêòîðûí ñîíãîëò, øàëãàëò

Îð÷íû àãààðûí òåìïåðàòóðûí íºëººëëèéí òîîöîî

Ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí ñîíãîëò, øàëãàëò

Хү÷äэëèéí õэìæүүðèéí òðàíñôîðìàòîðыí ñîíãîëò, øàëãàëò

1000Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí öàõèëãààí òºõººðºìæèéí ñîíãîëò

Ðóáèëüíèê áà ñýëãýõ çàëãóóðûí ñîíãîëò

Нàì õү÷äэëèéí ãàë õàìãààëàã÷èéí ñîíãîëò

Àâòîìàò çàëãóóðûí ñîíãîëò

Цàõèëãààí òөõөөðөìæèéí íàéäâàðò àæèëëàãàà



108

ЦАХИЛГААН ТªХªªРªМЖ, ТҮҮНИЙ АНГИЛАЛ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí ñ¿ëæýýíèé ñàëøã¿é íýãýí õýñýã íü öàõèëãààí àïïàðàò

òºõººðºìæ þì. Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí òóñëàìæòàéãààð óóëûí öàõèëãààí ìàøèí,

òðàíñôîðìàòîð, ðåàêòîð çýðãèéí ñàëãàëò, çàëãàëò õèéãäýíý.

Öàõèëãààí òºõººðºìæ íü øèíæ òºðºõººðºº äàðààõ áàéäëààð õýä õýä àíãèëàãäàíà.

¯¿íä:

õ¿÷äýëèéí àëäàãäëààð

çîðèóëàëòààð

óäèðäëàãûí àðãààð

¿éë÷ëýõ çàð÷ìààð

ã¿éäëèéí òºðëººð

õèéöýýð

Èéìýýñ öàõèëãààí òºõººðºìæèéã ñîíãîõäîî äýýðõ øààðäëàãà õàíãàãäàæ áàéãàà

ýñýõèéã òîîöîîëîõ øààðäëàãàòàé.

ИЛ УУРХАЙН ЕБДС-ИЙН ЗОРИУЛАЛТ ҮНДСÝН ТОНОГЛОЛ, СХЕМ,

АЖИЛЛАГАА

Дэä ñòàíö гэдэг нь цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулах, хуваарилах, хувиргах

үүрэгтэй бөгөөд нэг хүчдэлийн түвшингээс өөр хүчдэлийн түвшинд хувиргах

процессыг хийдэг. Дэд станц нь трансформатор, шин, залгах салгах коммутацын

аппарат, туслах тоног төхөөрөмжүүд болох реле хамгаалалт, автоматикийи тоноглол,

хэмжүүрийн багаж, хэрэгсэл зэргээс бүрддэг. Дэд станц нь генератор ба

хэрэглэгчид түүнийг цахилгаан дамжуулах шугамтай холбох зориулалттай

болно.

Цахилгаан сүлжээг гүйдлийн төрлөөр, өгөгдсөн хүчдлээр, гүйцэтгэх үүргээр нь,

хэрэглэгчдийн шинж чанар, бүтцээр, төрхөөр, сүлжээний схемийн хэлбэр, бүтэн,

дүрсээр ангилдаг.

Гүйдлийн төрлөөр нь хувьсах ба тогтмол гүйдлийн; хүчдлээр нь нам

хүчдлийн, өндөр хүчдлийн, хэт өндөр хүчдлийн гэж ангилна. Схемийн бүтцийн хувьд

салбарласан сүлжээ радиал ба магистрал сүлжээ, тойрог сүлжээ, нийлмэл сүлжээ гэж

хуваана.

Ил уурхайн цахилгаан хангамжийн системийн үндсэн элементүүд бол

1. Ил уурхайн дэд станц

2. Ил уурхайн хуваарилах пункт

3. Залгах пункт

4. Зөөврийн иж бүрэн трансформаторын дэд станц

5. Цахилгаан дамжуулах агаарын ба кабель шугам

6. Цахилгаан хэрэглэгчид юм.

Эдгээр элемент нь ил уурхайн цахилгаан хангамжийн системийг бүрдүүлдэг.

Эдгээр элементйин тоо нь тухайн уурхайн хүчин чадал, онцлог уул геологийн нөхцөл

Öàõèëãààí òºõººðºìæèéí àæèëëàãààíû ãîðèì



109

зэргээс хамаарна. Зарим уурхайд эдгээр элементийн зарим нь байхгүй байж болно. Жишээ

нь: Жижиг уурхай хуваарилах пунктгүй байж болно. Ингээд цахилгаан хангамжийн гол

үндсэн элемент болох уурхайн дэд станцын талаар авч үзье.

Том уурхайнууд 35-330квВ хүчдэлээр гүн оруулга хийж өгөх хэрэгтэй. Учир нь

энерги бага зарцуулна, мөн шугам хэмнэнэ. Энэ нь дэд станцыг аль болохоор ойрхон

байгуулна гэсэн үг юм.

ЕБДС-ийг ил, далд гэж ангилна. Хэрвээ дэд станцын трансформаторын өндөр

талын коммутацын аппаратууд, өөрөөр хэлбэл хуваарилах байгууламж ил орчинд байгаа

бол ил дэд станц гэж нэрлэдэг. Харин далд буюу байшин дотор байрлаж байгаа

тохиолдолд, далд хаалттай дэд станц гэж нэрлэнэ. Дэд станцын өндөр талын коммутацын

аппарат цөөхөн байх тусмаа сайн. Дэд станцын трансформатор, шугам бие биенээсээ

хамаардаггүй байхаар схемийг зохиох хэрэгтэй. Хамгийн энгийн дэд станц бол

трансформаторынхаа өндөр талдаа хуурай салгуур, гал хамгаалагчтай дэд станц юм. Энэ

дэд станцын зарчмын схемыг зуръя.

Зурагт:

Ш1, Ш2-35, 110кв-ийн цахилгаан дамжуулах шугам.

ХС1, ХС2- ªндөр хүчдэлийн хуурай салгуурууд

ГХ1, ГХ2- ªндөр хүчдэлийн гал хамгаалагчууд

Т1,Т2- Хүчний трансформаторууд. /35/6,110/6/

Тс- Т1 трансформатор холбогдож буй 1. секц 2с Т2 секц 2 секц

32-ð çóðàã. Ãàë õàìãààëàã÷òàé äýä ñòàíöûí çàð÷ìûí ñõåì

Хуурай салгуурт нь ноль унтраах тусгай хэрэгсэлгүй. Иймээс хуурай салгуураар

ачааллын гүйдлийг таслаж хэрхэвч болохгүй. Хэрвээ ачааллын гүйдлийг таславал их

хэмжээний нум үүсч фазуудын хооронд богино холболт гарах аюултай. Ийм учраас хуурай

салгуур нь ачааллын гүйдлийг таслахаас сэргийлсэн механик хориг түгжээтэй байдаг. 2

талдаа газардуулгын хутгатай байна. Газардуулга авагдаагүй байхад хуурай салгуурыг

салгаж болохгүй. Газардуулгын хутгыг авсны дараа хуурай салгуурыг залгана. Хуурай

салгуураар трансформаторт хоосон явалтын гүйдлийг таслахыг зөвшөөрнө. Үүнд:



110

10кв-ын 75кВАхүртлэх чадалтай трансформатор

35кв-ын 20000 кВА хүртлэх чадалтай трансформатор

110кв-ын 40500 кВА хүртлэх чадалтай трансформатор

Хуурай салгуураар нүдэнд харагдах найдвартай салгалтыг хийдэг. Салгасан үед ямарч

ажлыг гүйцэтгэж болно. Газардуулгын хутгыг тавих хэрэгтэй. Тавихгүй бол шугамын

үлдэгдэл цэнэгт цохиулах аюултай.

Газардуулчихсан үед үлдэгдэл цэнэг газар руу шавхагдах тул ямарч аюулгүй.

Шóãàìàíä õэðэãëэäэã õóóðàé ñàëãóóðыí òөðөë

Энэ нь ПРН-110 приводтой

ªндөр хүчдэлийн гал хамгаалагч нь хүчний трансформаторыг хэт ачааллын болон

богино холбоосын гүйдлээс хамгаалдаг.

ПСН – 35 н 110 типийн бууддаг гал хамгаалагчийг хэрэглэдэг.

I уст,мах=100А тул трансформаторын чадал

Sном 4000ква, 4000ква-аас хэтрэхгүй байх ѐстой.

110-ийн тавилын хамгийн их гүйдэл

I уст.мах=50А тул трансформаторын (Sном 6300кВА) чадал 6300ква-аас хэтрэхгүй

байх ѐстой.



111

Чадал ийм байхад трансформаторыг хамгаалж чадна. Ийм гал хамгаалагчид

винипласт, фибра, борийн хүчил мэт хий ялгаруулдаг. Хатуу материал ашигладаг.

Хайламтгай тавил шатахад их хэмжээний нум үүсэх бөгөөд тэр нь тэлсээр хий ялгаруулагч

материалтай контакт авахад хий ялгарна. Ялгарсан хий нь нумыг унтраахад тодорхой үүрэг

гүйцэтгэнэ. Хүчний трансформатор нь дэд станцын гол үндсэн элемент юм. 3 фазын 2

юмуу 3 ороомогтой, мөн нэг фазын трансформаторуудыг үйлдвэрлэлд өргөн хэрэглэдэг.

Аливаа трансформаторыг өсгөхөөр, бууруулахаар ашиглаж болно.

Тðàíñôîðìàòîðыí òөðөë:

ТМН – 633 – 35 / 6,3

Ачааллын үед хүчдэлийн автоматаар тохируулдаг төхөөрөмж

Т ДН – 10000 – 115 / 6,6,11

Тосон тослуураар – ачаалалтай үед залгаж, салгана. Мөн ачааллын гүйдлийг таслан.

Тэмдэглэх нь:гал хамгаалагчийн оронд тосон таслуур хэрэглэж болох боловч, үнэ өртөг

ихтэй тул хэрэглэх онц шаардлагагүй.

ªнөө үед хамгийн өргөн хэрэглэгдэж байгаа дэд станц бол өндөр талдаа хуурай

салгуур, салгагч богино холбогчтой дэд станц юм. Энэ дэд станцын өндөр талыг 330 кв

хүртэл хүчдэлтэй хийж болдгоороо өмнөхөөс ялгаатай бөгөөд онцлог юм.

Дэд станцын трансформаторт гэмтэл гарсан үед түүний хамгаалалт ажиллан,

богино холбогчыг автоматаар залгаж өгөхөд, шугаманд зориудын богино холбоос үүсч,

шугамын хамгалалт ажиллаж, төв дэд станц дээр гэмтэл гарсан шугамын тосон тослуурыг

таслана. Энэхүү гүйдэлгүй болох агшинд отделитель автоматаар сална. Уул шугамаас

тэжээгдэж байгаа дэд станцууд, мөн тэжээлгүй болно. Гэхдээ уг шугамын автоматаар

хэлхээг дахин залгах хамгаалалт (АПВ) ажилллан, хүчдэлгүй болсон шугам дахин

тэжээлээ хэвээр хадгална.

Вентильны цэнэг шавхагчууд нь аянгатай үед шугамаар дамжин ирж байгаа

аянганы хүчдэлээс, өөрөөр хэлбэл шугамын хүчдэлээс трансформаторыг хамгаалдаг.



112

33-ð çóðàã. Âåíòèëü áóþó ÿíäàí öýíýã øàâõàã÷èéí õîëáîëò

Ийм цэнэг шавхагч нь шаазан корпус, вилитен дискнүүдээс тогтдог.

Ажиллах зарчим нь: Сүлжээний хүчдэл хэт ихэссэн үед вилитээс эсэргүүцэл буурч,

аянганы хэт хүчдэлийн долгион газар руу дамждаг. Цэнэг шавхагчийг сүлжээний хүчдэл,

богино холбоосын гүйдлүүдээр сонгон авдаг.

Р В С -35 (110)

СÝЛГÝН ЗАЛГАХ ПУНКТÛН ЗОРИУЛАЛТ, СХЕМ, ҮНДСÝН ТОНОГЛОЛ, АЖИЛЛАГАА

Ил уурхайн 6-10кВ-ийн зөөврийн цахилгаан хэрэглэгчийг (цахилгаан экскаваторууд)

агаарын буюу кабель шугаманд залгах, шугамаас салгах зориулалтаар залгах пунктыг ил

уурхайн цахилгаан шугам сүлжээнд хэрэглэнэ. Залгах пункт нь агаарын оролттой, кабель

гаралттай байж болохоос гадна коммутацын аппаратын хувьд хуурай салгуур, ачааллын

салгуур, тосон тослуур, вакууман тослууртай байж болно. Ил ашиглах зориулалттай ЯКНО

серийн залгах пункт нь зориулалт болон удирдлагын хувьд хоѐр янзын хийцээр

үйлдвэрлэдэг.

-1-дэх хийцийн залгах пункт нь ил уурхайн салаалсан болон магистраль шугаманд

хэрэглэгдэхээс гадна, биеэ даасан цахилгаан хэрэглэгчийг цахилгаан шугамнад хобох

зориулалтаар хэрэглэгдэнэ.

-2-дах хийцийг залгах пунктыг роторын экскаваторыг тэжээх зориулалтаар

хэрэглэгдэнэ. Удирдлагын хувьд ПП-67 пүршин дамжуулгатай ЯКНО-6ЭП, ЯКНО-10ЭП

серийн залгах пункт , ПРБА гар дамжуулгатай ЯКНО-6ЭП, ЯКНО-10ЭР серийн залгах

пунктыг тус тус хэрэглэнэ.

Энд дурьдагдсан тоног төхөөрөмжийн маркийг тайлбарлая.

ПП – 67

ПРБА



113

ß К Н О – 6 ÝП

ß К Н О – 6 Ý Р

1-дэх хийцийн ЯКНО серийн залгах зарчмын схемийг авч үзье.

Хийц 1: Агаарын орол

ХС-газардуулгын хутгатай хуурай салгуур

34-ð çóðàã. ßÊÍÎ ñåðèéí ñýëãýí çàëãàõ ïóíêòûí çàð÷ìûí ñõåì

Хуурай салгуурын төрлийг бичиж тайлбарлая.

Р В Ф З – 6 / 400



114

-захын хоѐр фазад тавигдсан ГТ-гүйдлийн хэмжүүрийн трансформатор. Энэ гүйдлийн

трансформаторын төрлийг бичиж тайлбарлая.

Т П Л М – 10

ТТ- òîñîí òîñëóóð. Тîñëóóðыí òөðëèéã áè÷èæ òàéëáàðëàя:

В М П – 10 К

ГХ-ПКТ-10 òөðëèéí өíäөð õү÷äэëèéí ãàë õàìãààëàã÷



115

ЗОХТ-НТМИ-6 төрлийн гурван фазын гурван ороомогтой хүчдэлийн хэмжүүрийн

трансформатор:

НДГТ-ТНП төрлийн ноль дарааллын гүйдлийн трансформатор:

ТНП- трансформатор нульвой последовательности

ßКНО ñåðèéí çàëãàõ ïóíêòыí үíäñэí үçүүëэëòүүä:

1. Хэвийн хүчдэл – 6 ба 10кВ

2. Хэвийн гүйдэл -100,200,300,400,630А

3. Хэвийн таслах гүйдэл – 20кА

4. Дулаан тэсвэрлэлтийн гүйдэл – 20кА

5. Цахилгаан динамик тогтворжилтын гүйдэл – 50кА

6. Масс, кг 1-р хийцийнх – 1500

2-р хийцийнх – 2100



116

35.а зураг. 2 дахь хийцийн ЯКНО серийн залгах пунктын зарчмын схем

35. á-р зураг. 2 дахь хийцийн ЯКНО серийн залгах пунктын

óäèðäëàãûí схем

ЯКНО серийн залгах пунктыг зөөвөрлөх зорилгоор түүнийг чарган дээр

суурилуулдаг. Мөн түүний доод хэсгийг төмрөөр бүрэн таглаж өгснөөр түүний дотор тал

руу элдэв зүйл орохоос хамгаалагдана.

ЯКНО – 10У1 төрлийн залгах пунктын цахилгааны зарчмын схемийг бүрэн хэмжээгээр

зурж, түүний ажиллагааг авч үзье. Схем дээр:

QS – хуурай салгуур (РВФ3-6/400)

QF – тосон салгуур (ВМП-10К)

ТА1, ТА2 – гүйдлийн хэмжүүрийн трансформаторууд (ТПЛМ-10)



117

ТА3 – ноль дарааллын гүйдлийн трансформатор (ТНП)

КА1 КА2 – Хугацааны барилтгүй шууд үйлчилгээтэй их гүйдлийн реленүүд. Эдгээр реле нь

тослуурын дамжуулганд тавигдсан байна. Энд РТМ төрлийн эгшин зуурын үйлчилгээтэй

релег хэрэглэнэ.

РА – амперметр

PI – 3 фазын цахилгаан энергийн тоолуурын гүйдлийн ба хүчдэлийн ороомгууд

КА3 – нэг фазын газардуулгын гүйдлийн реле

FV1 – ПКТ төрлийн өндөр хүчдэлийн гал хамгаалагч

TV1 – НТМИ төрлийн хүчдэлийн хэмжүүрйин трансформатор

KV – 1 фазын газардуулгын хүчдэлийн реле

SF – автомат салгуур

SA1 – рубильник

ЕК1, ЕК2 – цахилгаан халаагуур (термонагревательный элемент)

КН1 – завсрын реле

КН2 – заагч реле

HL1(У), Hl2(Н), HL3(Ш) – дохиоллын чийдэнгүүд

KV1 – тосон таслуурын дамжуулганд тавигдсан минималь хүчдэлийн реле. Энд РНВП-10

төрлийн релег хэрэглэнэ.

SA2 – тумблер

TV2 – гэрэлтүүлэгчийн трансформатор. (100/36В)

EL1, EL2, EL3, EL4 – гэрэлтүүлэгчийн чийдэнгүүд

XS – розеток (зөөврийн гэрэл авагч)

Хуурай салгуур залгаатай үед ногоон гэрэл асаатай, улаан гэрэл унтраатай байна. Харин

тосон тослуурыг залгахад ногоон гэрэл унтарч, улаан гэрэл асна. Дохиоллын хэлхээнд

байгаа QF контактууд нь тосон таслуурын блок контактууд юм. ЯКНО серийн залгах пункт

дотор дараах 3 хамгаалалт тавигдсан байна.

1. Эгшин зуурын үйлчилгээтэй, өөрөөр хэлбэл хугацааны барилтгүй их гүйдлийн

хамгаалалт

2. Минималь хүчдлийн хамгаалалт

3. Нэг фазын газардлагын хамгаалалт

1. Их гүйдлийн хамгаалалт нь залгах пунктээс хэрэглэгч хооронд богино холбоос

гарсан үед хамгаална. Энэ үед КА1, КА2 реленүүд ажиллан, тосон таслуурыг

шууд таслана.

2. Минималь хүчдэлийн хамгаалалт нь минималь хүчдэлийн KV1 релен дээр

хийгдсэн байх бөгөөд хүчдлийн хэмжээ зөвшөрөгдөх хэмжээнээс бага болох буюу

ноль болоход энэ KV1 реле нь ажиллан, тосон таслуурыг шууд оньсыг нь мултлан

таслана.

3. 1 фазын газардлагын хамгаалалт хэрхэн ажиллахыг авч үзье. Аль нэг фазын

газардах үед ноль дарааллын гүйдлээр, КА3 гүйдлийн реле, ноль дарааллын

хүчдлээр KV хүчдлийн реле тус тус ажиллан хамгаалалтын хэлхээнд KV, КА3

контактуудаа залгаснаар KH1 завсрын реле ажиллана. Ингэснээр завсрын

релений КН1 контакт KV1 релений хэлхээнд салах тул KV реле тэжээлгүй болж,

таслуурыг шууд таслана. Үүнээс гадна КН2 заагч ажиллах бөгөөд өөрийнхөө КН2

контактыг залгаснаар HL3 дохиоллын шар гэрэл асна. Энэ нь 1 фазын

газардлагын хамгаалалтаар таслуур тасалсныг заана



118

Харин хуурай залгуурыг салгасны дараа тухайн хамгааалт ажилласныг КН2 релений

блинкер заана. Залгах шкаф буюу ячейк нь дотроо хуурай салгуурын, тосон таслуурын,

удирдлагын гэсэн 4 хэсэгт хуваана. Эдгээр 4 хэсэг буюу EL1-EL4 чийдэнгүүдээр

гэрэлтүүлэгдэнэ. Гэрэлтүүлэх шаардлагагүй үед SA2 тумблерийг салгана. Хамгаалалтын

ба дохиоллын гэрэлтүүлгийн хэлхээнд SF автоматаар тэжээл өгнө. Хүйтэн үед ячейкийг

халаахаар боловол SA1 рубильникээр ЕК1, ЕК2 халаагууруудыг залгана.

Сүүлийн үед вакууман таслууртай КРУПП серийн залгах пунктыг өргөн хэрэглэж байна.

КРУПП серийн залгах пунктын үндсэн элементүүд:

1. номиналь хүчдэл 6 ба 10кВ

2. хамгийн их хүчдэл 7,2 ба 12кВ

3. шинийн номиналь гүйдэл 630А

4. вакууман таслуурын номиналь гүйдэл 30, 40, 80, 50, 100, 160, 200, 320, 400, 630À

5. таслуурын таслах номиналь гүйдэл 20кА

6. дулаан тэсвэрлэлтийн номиналь гүйдэл 20кА

7. цахилгаан динамик тогтворжилтын гүйдэл 51кА

8. вакуум таслуурын төрөл:

ВВТП-10-20/630 УХЛ2

ВВТЭ-10-20/630

ÎÐ×ÍÛ ÀÃÀÀÐÛÍ ÒÅÌÏÅÐÀÒÓÐÛÍ ÍªËªªËËÈÉÍ ÒÎÎÖÎÎ

Õýðýâ îð÷íû àãààðûí òîîöîîò òåìïåðàòóð íü õýâèéíõýýñ ÿëãàãäàæ áàéâàë

àïïàðàòûí óäààí õ¿ëöýõ (çºâøººðºãäºõ) ã¿éäëèéã õºðãºëòèéí òîîöîîíû íºõöºëººð

òîäîðõîéëîõûí òóëä äàðààõ òîìú¸îã àøèãëàíà.

С

Iâøç

âøçâøç 0

º

0ºº

35

(5.1)

Ýíä:

çàI . -àïïàðàòûí çààñàí (íîìèíàëü) ã¿éäýë;

âøçI º - õºðãºëòèéí òîîöîîíû íºõöºëººð çºâøººðºãäºõ ã¿éäýë;

âøçº -Àïïàðàòûí çàðèì õýñãèéí õàìãèéí áàãà çºâøººðºãäºõ òåìïåðàòóð;



119

C0

0 35 -Õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òåìïåðàòóð;

C035 -Öàõèëãààí àïïàðàòûã õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òåìïåðàòóð;

C0

0 35 áîë âøçI º ã¿éäëèéã çàI . ã¿éäýëä õàðüöàíãóéãààð òåìïåðàòóðûí

áóóðàëòûí ãðàäóñ á¿ðä 0,005 çàI . -ýýð ºñãºæ áîëíî. Õàðèí á¿õ ºñºëò íü 0.2 çàI . -ýýñ èõ

áàéæ áîëîõã¿é.

Àïïàðàòûã äàëàéí ò¿âøèíãýýñ 1000ì õ¿ðòýë ºíäºðò áàéðëóóëàõàä çààñàí

õ¿÷äýëòýé íü õàðüöàíãóéãààð õ¿÷äýëèéí ÿìàð íýãýí ºñºëòèéã çºâøººðäºã. ¯¿íä:

Тусгаарлуур, салгуур, таслуур…………………… 1,15 àçU õ¿ðòýë

Ã¿éäýë áà õ¿÷äýëèéí òðàíñôîðìàòîð, ðåàêòîð . 1,1 àçU õ¿ðòýë

Гал хамгаалагч………………………………… .1,1 àçU õ¿ðòýë

0tI -t õóãàöààíû ìº÷ äýõ 3 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîîíû ã¿éäëèéí óòãà.

Òàñëàëòûí õàìãèéí áàãà õóãàöààã ò¿ðãýí áóñ òàñëóóðò 0,15-0,2ñåê ò¿ðãýí òàñëóóðò

0,1ñåê áàéõààð àâíà.

tS - tI ã¿éäýëä õàðãàëçàõ áîãèíî õîëáîîñûí ÷àäàë;

k à,ä,ç- àâòîìàò äàâòàí çàëãàëòòàé ¿åèéí òàñëàõ ã¿éäëèéí áà ÷àäëûí áóóðàëòûí

êîýôôèöèåíò;

ÖI - áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîîò ã¿éäýë;

tI - áîãèíî õîëáîîñûí òîîöîîò òîãòâîðæñîí ã¿éäýë,

t äòç - I äòç äóëààí òýñâýðëýëòèéí çààñàí ã¿éäýëä õàìààðàãäàõ õóãàöàà 5 ýñâýë

10ñåê-ð àâíà;

t ø-áîãèíî õîëáîîñûí øèëæ¿¿ëñýí õóãàöàà. Òîîöîîãîîð òîäîðõîéëíî.

1000Â-С ДÝÝШ ХҮЧДÝЛИЙН ГАЛ ХАМГААЛАГЧИЙН СОНГОЛТ

Гал хамгаалагчийн сонголт, шалгалт нь 41-ð õ¿ñíýãòèéí òîìú¸îíóóäûí ¿ç¿¿ëýëò,

íºõöëººð õèéãäýíý.


ªíäºð õ¿÷äýëèéí ãàë õàìãààëàã÷èéí ñîíãîëò, øàëãàëò

Ñîíãîãäîõ áà øàëãàãäàõ ¿ç¿¿ëýëò Ñîíãîõ áà øàëãàõ íºõöºë

Çààñàí õ¿÷äýë, êÂ зтза UU ,,

Çààñàí ã¿éäýë, êÀ тооцòза II ,,

Çààñàí òàñëàõ ÷àäàë, ÌÂÀ 0, tтасз SS

Çààñàí òàñëàõ ã¿éäýë 0, tтасз II

0tI -áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí àíõíû ¿éë÷ëýõ óòãà

tS - богино холбоосын гүйдлийн анхны үйлчлэх утгад харгалзах чадал



120

U ò,ç- áîãèíî õîëáîîñûí öýã äýõ çààñàí õ¿÷äýë, êÂ;

I ò,òîîö- òºõººðºìæèéí òîîöîîíû ã¿éäýë, êÀ;

À×ÀÀËËÛÍ ÒÀÑËÓÓÐÛÍ ÑÎÍÃÎËÒ

À÷ààëëûí òàñëóóðûí ñîíãîëò, øàëãàëò íü 42-ð õ¿ñíýãòýä çààñàí íºõöºë¿¿äèéã õàíãàæ

áàéõààð õèéãäýíý.


À÷ààëëûí òàñëóóðûí ñîíãîëò, øàëãàëò

Ñîíãîãäîõ áà øàëãàãäàõ ¿ç¿¿ëýëò Ñîíãîõ áà øàëãàõ

íºõöºë

À÷ààëëûí òàñëóóðûí çààñàí õ¿÷äýë, êÂ зòза UU ..

Àâòîìàò áóñ ñàëãàõ òºõººðºìæòýé à÷ààëëûí òàñëóóðûí

çààñàí ã¿éäýë,êÀ тооцòзаò II ..

À÷ààëëûí òàñëóóðûí, áîãèíî õîëáîîñûí çºâøººðºãäºõ

öîõèëòûí ã¿éäýë,êÀ ööâøç ii .º

À÷ààëëûí òàñëóóðûí áîãèíî õîëáîîñûí á¿ðýí ã¿éäëèéí

õàìãèéí èõ ¿éë÷ëýõ óòãûí çºâøººðºãäºõ õýìæýý ööâøç II .º

À÷ààëëûí òàñëóóð íü ãàë õàìãààëàã÷ã¿éãýýð àæëûí

òàñëóóðûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéõ ¿åèéí tä,ò,ç õóãàöààíä

äóëààí òýñâýðëýëòéí ã¿éäýë, êÀ çòä

ntçòä

t

tII

..

0..

Ãàë õàìãààëàã÷ûí çààñàí òàñëàõ ã¿éäýë, êÀ 0. tòàñз II

Ãàë õàìãààëàã÷ûí çààñàí òàñëàõ ÷àäàë, êÂÀ 0. tзтас SS

ÐÅÀÊÒÎÐÛÍ ÑÎÍÃÎËÒ, ØÀËÃÀËÒ

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë, ÷àäëûã õÿçãààðëàõ ðåàêòîðûí øàëãàëò, ñîíãîëòûã

äàðààõ äàðààëëààð õèéíý. ¯¿íä:

Áîãèíî õîëáîîñûí ÷àäàë íü ºãºãäñºí òàñзS . óòãààñ õýòðýõã¿é áàéõ íºõöºëººð áîãèíî

õîëáîîñûí íèéò ýñýðã¿¿öëèéã ñîíãîíî. Ðåàêòîðûí àðä òàâèãäàõ òàñëóóðûí òºðºë (òèï)

ìýäýãäýæ áàéâàë òàñзS . íü ò¿¿íèé òàñëàõ ÷àäàëòàé òýíö¿¿ áàéíà.

тасз

I

нбS

SX

.

.*

(5.2)

Ýíä:

S - áàçèñ ÷àäàë

тасзS . - çààñàí òàñëàõ ÷àäàë

Ðåàêòîðûí áàçèñ ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëíî.



121

н.б*н.б*I

бp* XXX (5.3)

Ýíä:

н.б*X - òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðýýñ áîãèíî õîëáîîñûí öýã¿¿ä õ¿ðòýë áàçèñ íºõöºëä

øèëæ¿¿ëñýí íèéëáýð èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë

Òîîöîîíû ò.òîîöI ã¿éäýë áà ò.òîîöU õ¿÷äýëýýð óðüä÷èëñàí áàéäëààð ðåàêòîðûã ÇÐI .

çààñàí ã¿éäýë p.зU çààñàí õ¿÷äýëýýð íü ñîíãîæ àâíà.

Ðåàêòîðûí çààñàí ýñýðã¿¿öëèéã ò¿¿íèé çààñàí ïàðàìåòð¿¿äýýð ñîíãîíî.

зpб

зòзp

pбтооцpUI

UIXX

.

.,

*. %

(5.4)

%.тооцpX -ýýð ðåàêòîðûí òºðëèéã ýöñèéí áàéäëààð ñîíãîæ ò¿¿íèé øàëãàëòûã õèéíý. ¯¿íä:

1. Ðåàêòîðûí äàðàà áîãèíî õîëáîîñ áîëîõ ¿åèéí äýä ñòàíöûí øèí äýýðõ ¿ëäýãäýë

õ¿÷äýëýýð. (¿ëäýãäýë õ¿÷äýë íü òºõººðºìæèéí çààñàí õ¿÷äýëýýñ 50-60%-èàñ

õýòðýõã¿é áàéõ ¸ñòîé.)

pз

tpзëä

I

IXU 0

¿ % (5.5)

0tI - áîãèíî õîëáîîñûí àíõíû äýýä øèëæèëòèéí ã¿éäýë

2. Öàõèëãààí äèíàìèê òýñâýðëýëòýýð

цiI max (5.6)

3. Äóëààí òýñâýðëýëòýýð

5

..ø

tзòä

tII (5.7)

цi - ðåàêòîðûí àðä 3 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ áîëîõ ¿åèéí öîõèëòûí

гүйдэл, кА

tI - ðåàêòîðûí àð äàõü áîãèíî õîëáîîñûí òîãòâîðæñîí ã¿éäýë;

шt - áîãèíî õîëáîîñûí øèëæ¿¿ëñýí õóãàöàà;

maxI - ðåàêòîðûí öàõèëãààí äèíàìèê òýñâýðëýëòèéí ã¿éäýë, êÀ

Ã¯ÉÄËÈÉÍ ÒÐÀÍÑÔÎÐÌÀÒÎÐÛÍ ÑÎÍÃÎËÒ, ØÀËÃÀËÒ

Ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûã çààñàí õ¿÷äýë áà ã¿éäëýýð íü ñîíãîæ ò¿¿íèéã áîãèíî

õîëáîîñûí ã¿éäýëä öàõèëãààí äèíàìèê áà äóëààí òýñâýðëýëòýýð øàëãàíà.

¯¿íýýñ ãàäíà ã¿éäëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîð íü õýìæèëòèéí øààðäàãäàõ

íàðèéâ÷ëàëä õàðãàëçàí ñîíãîãäîõ ¸ñòîé. 1 áà 1,5 ãýñýí íàðèéâ÷ëàëûí àíãèëàëûí

õýìæ¿¿ðèéí áàãàæ íü 0,5 àíãèëàëûí ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðò õîëáîãäñîí áàéâàë

çîõèíî. 2,5 àíãèëàëòàé áàãàæ íü íàðèéâ÷ëàëûí íýã àíãèëàëòàé òðàíñôîðìàòîðòîé áàéõ

¸ñòîé.

Ã¿éäëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðûí àæëûí íºõöºë íü íàðèéâ÷ëàëûí

øààðäàãäàõ àíãèëàëä òîõèð÷ áàéãàà ýñýõèéã ò¿¿íèé ¿éë÷ëýõ à÷ààëëûã çºâøººðºãäºõ



122

à÷ààëàëòàé íü õàðüöóóëàí øàëãàíà. Çºâøººðºãäºõ à÷ààëëààð íàðèéâ÷ëàëûí òóõàéí

àíãèëàëûí çààñàí à÷ààëëûã àâ÷ ¿çäýã.

Õîëáîõ óòàñíû ýñýðã¿¿öýë:

OìS

lR

тооц

тооц

у

, (5.8)

Ýíä:

тооцl - õîëáîõ óòàñ áà êàáåëèéí òîîöîîò óðò, ì;

тооцS - óòàñ ýñâýë êàáåëèéí îãòëîë, ìì2;

-õóâèéí äàìæóóëàìæ, ì/îì ìì2, çýñèéí =57, хөнгөнцагааны =32)

Áàãàæ áóþó ðåëåéí ýñýðã¿¿öýë íü êàòàëîãò áîëîí áóñàä ëàâëàõ ìàòåðèàëä

ºãºãäñºí áàéäàã. Èõýâ÷ëýí ðåëåéí ýñýðã¿¿öýëòýé õàìò ÷àäàë íü ºãºãäñºí áàéäàã. Ýíý

òîõèîëäîëä áàãàæèéí ýñâýë ðåëåéí ýñýðã¿¿öýë äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëîãäîíî.

2

p

p

pI

SZ (5.9)

pZ - ðåëå ýñâýë áàãàæûí á¿ðýí ýñýðã¿¿öýë, Îì;

pS - õýðýãëýãäýõ ÷àäàë, ÂÀ;

2

pI - ðåëåíèé ã¿éäýë, ýíý ã¿éäýëä ÷àäàë íü ºãºãäñºí áàéíà.

Êîíòàêòûí ýñýðã¿¿öëèéã 05.0контR Îì ãýæ àâíà. Ã¿éäëèéí õýìæ¿¿ðèéí

òðàíñôîðìàòîðûí ñîíãîëò, øàëãàëò íü 43-ð õ¿ñíýãòèéí òîìú¸îíóóäûí ¿ç¿¿ëýëò

íºõöºëººð õèéãäýíý.


Ã¿éäëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðûí ñîíãîëò, øàëãàëò

Øàëãàãäàõ áà ñîíãîãäîõ ¿ç¿¿ëýëò Ñîíãîõ øàëãàõ íºõöºë

Çààñàí ã¿éäýë , À зòза II ..

Çààñàí õ¿÷äýë , Â зòза UU ..

Õî¸ðäîã÷ îðîîìãèéí à÷ààëàë, ÂÀ тооцз SS 2 ýñâýë ачтр ZZ

Öàõèëãààí äèíàìèê òýñâýðëýëòèéí

çºâøººðºãäºõ ã¿éäëèéí õóâààãäàë за

цтдин

I

iK

.

.2

Äóëààí òýñâýðëýëòèéí íýã ñåêóíäûí ã¿éäëèéí

õóâààãäàë çòäза

шt

тдtI

tIK

...

.

I ö - áîãèíî õîëáîîñûí öîõèëò ûí ã¿éäýë, êÀ;

tI - áîãèíî õîëáîîñûí òîãòâîðòîé ã¿éäýë, êÀ;

Øt - áîãèíî õîëáîîñûí øèëæ¿¿ëñýí õóãàöàà, ñåê;

çàI . - àíõäàã÷ õýëõýýíèé ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí çààñàí ã¿éäýë, êÀ;



123

Z òð - òðàíñôîðìàòîðûí ýñýðã¿¿öýë, Îì;

Z à÷ - õî¸ðäîã÷ îðîîìãèéí à÷ààëëûí ýñýðã¿¿öýë, Îì

ХҮЧДÝЛИЙН ХÝМЖҮҮРИЙН ТРАНСФОРМАТОРÛН СОНГОЛТ, ШАЛГАЛТ

Ðåëå, õýìæ¿¿ðèéí áàãàæûã õîëáîõ õ¿÷äýëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîð íü

àíõäàã÷ õýëõýýíèé çààñàí õ¿÷äýë áà íàðèéâ÷ëàëûí àíãèëàëààð ñîíãîãäîíî.

зmз UU .1 (5.10)

Íàðèéâ÷ëàëûí àíãèëàëä òîõèð÷ áàéãàà ýñýõèéã õî¸ðäîã÷ õýëõýýíèé çààñàí

à÷ààëëûã ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí îðîîìãèéí òîîöîîò õàìãèéí èõ à÷ààëàëòàé

õàðüöóóëàõ çàìààð øàëãàíà.

тооцSS .23.2 (5.11)

Áàãàæèéí õýðýãëýæ áàéãàà ÷àäàë íü êàòàëîãò ãîëäóó 100Â-îîñ ÿëãàãäàõ ººð

õ¿÷äýëä ºãºãääºã ó÷ðààñ ò¿¿íèéã òîîöîîò õ¿÷äýëä äàðààõ òîìú¸îãîîð øèëæ¿¿ëýí

òîîöîîëîõ øààðäëàãàòàé.

u

тооцi

mooц SU

US

2

2

(5.12)

Ýíä:

uS - U õ¿÷äýëä áàãàæèéí õýðýãëýæ áàéãàà ÷àäàë;

ÒÎÎÖU - òîîöîîò õ¿÷äýë

Ðåëå ýñâýë áàãàæèéí ÐZ òîäîðõîé ýñýðã¿¿öýëä ò¿¿íèé òîîöîîò ÷àäëûã äîîðõ


p

тооц

mooцpZ

US

2

.

(5.13)

À÷ààëàë õ¿÷äýëèéí òðàíñôîðìàòîðûí ôàçóóäûí õîîðîíä äàíäàà æèãä áóñ

õóâààðèëàãääàã. Ôàçóóäûí à÷ààëëûí íàðèéí òîîöîîã õèéõýä ìàø õ¿íäðýëòýé. Èéìýýñ

ïðàêòèê òîîöîîíä õÿëáàð÷èëñàí òîìú¸îã àøèãëàíà.

22

ppтооц QPS (5.14)

pP, pQ

- ðåëå áà áàãàæíû íèéëáýð, àêòèâ áà ðåàêòèâ ÷àäàë

Òîîöîîò à÷ààëëûã íàðèéâ÷ëàëûí ºãºãäñºí àíãèëàëààð ñîíãîñîí

òðàíñôîðìàòîðûí çààñàí ÷àäàëòàé õàðüöóóëíà. Òýãýõäýý äàðààõ õàðüöàà áèåëýãäñýí

áàéâàë çîõèíî. ¯¿íä:

зтооц SS (5.15)

Öàõèëãààí áàéãóóëàìæèéí ä¿ðýìä çààñíû äàãóó õ¿÷äýëèéí òðàíñôîðìàòîð áà

áàãàæèéã õîëáîõ óòàñíû õ¿÷äýëèéí àëäàãäëûã äàðààõ áàéäëààð çºâøººðäºã.

¯¿íä: Òîîëóóðûí óòàñò 0.5Â, õýìæ¿¿ðèéí áàãàæíû óòàñò 1.5Â, ðåëå õàìãààëàëòûí áà

àâòîìàòèêèéí óòàñò 3Â.



124

Õ¿÷äýëèéí àëäàãäëûã çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ ¿¿äýí óòàñíû ýñýðã¿¿öëèéã

òîäîðõîéëæ, ò¿¿ãýýð óòàñíû îãòëîëûã äàðààõ èëýðõèéëëýýð îëíî.

тооц

утI

UR

3

(5.16)

утR

lS

(5.17)

òðàíñôîðìàòîðûí îðîîìãóóä çàäãàé ãóðâàëæèíààð ýñâýë îäîîð õîëáîãäñîí ¿åä

тооц

тооц

тооцU

SI

3 áîëíî.

Ýíä:

- õóâèéí äàìæóóëàìæ , ì/Îì ìì2;

- óòàñíû óðò, ì.

Õ¿÷äýëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðûã õàìãààëàõ ãàë õàìãààëàã÷ûã ñîíãîõäîî

áîãèíî õîëáîîñûí ãóðâàí ôàçûí ã¿éäëèéí õàìãèéí èõ 2 ôàçûí ã¿éäëèéí õàìãèéí áàãà

õýìæèãäýõ¿¿íèéã ìýäýõ øààðäëàãàòàé. Çàäãàé ãóðâàëæèíààð îðîîìãóóä õîëáîãäñîí ¿åä

;3

100

.

)3(

.

хб

хбZ

I

(5.18)

Îðîîìãóóä îäîîð õîëáîãäñîí ¿åä

;3

100

.

)3(

.

хб

хбZ

I

(5.19)

;100

%

max

2

3..

S

UUZ хб

хб

(5.20)

хбU , - õàìãèéí èõ ÷àäàëä õàìààðàãäàõ áîãèíî õîëáîîñûí õ¿÷äýë;

maxS - õ¿÷äýëèéí òðàíñôîðìàòîðûí õàìãèéí èõ ÷àäàë (ëàâëàõààñ àâíà)

Îðîîìãóóä ãóðâàëæèí õîëáîëòòîé ¿åä

утхб

хбRZ

I

.

.2

100 (5.21)

утR - Ðåëå õîëáîõ õàìãèéí àëñëàãäñàí öýã õ¿ðòýë óòàñíû ýñýðã¿¿öýë

1000Â Õ¯ÐÒÝË Õ¯×ÄËÈÉÍ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÒªÕªªÐªÌÆÈÉÍ ÑÎÍÃÎËÒ

ÐÓÁÈËÜÍÈÊ ÁÀ ÑÝËÃÝÍ ÇÀËÃÓÓÐÛÍ ÑÎÍÃÎËÒ

Àñààõ õýðýãñëèéí ñîíãîëò äàðààõ íºõöëèéã áàðèìòëàí õèéãäýíý.

Çààñàí õ¿÷äýëýýð:

зòçа UU .. (5.22)

Çààñàí ã¿éäëýýð:

380Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí òàñðàëòã¿é êîíòàêòòàé ðóáèëüíèê, ñýëãýí çàëãóóð



125

зòçа II ..3.0 (5.23)

380Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí òàñðàëòòàé êîíòàêòòàé ðóáèëüíèê, ñýëãýí çàëãóóð

зòçа II .. (5.24)

НАМ ХҮЧДÝЛИЙН ГАЛ ХАМГААЛАГЧИЙН СОНГОЛТ

Гал хамгаалагчийн ба тавилын заасан хүчдэл нь хэлхээний заасан хүчдэлтэй тохирч

áàéõ ¸ñòîé.

зòзтавзху UUU .... (5.25)

Õàéëàìòãàé òàâèëûí çààñàí ã¿éäýë à÷ààëëûí òºðõººñ øàëòãààëíà.Áîãèíî

õîëáîãäñîí ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò çîðèóëñàí õàéëàìòãàé òàâèëûí çààñàí ã¿éäýë

íü äàðààõ õàðüöààãààð òîäîðõîéëîãäîíî.

аç

зтав

II . (5.26)

зàñI . - áîãèíî õîëáîëòûí ðîòîðòîé õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ã¿éäýë; 5.28.1 -

çàëãàëòûí äàâòàìæ, àñààëòûí íºõöºëººñ õàìààðàõ êîýôôèöèåíò.

Äýýä õÿçãààð íü çàëãàëòûí äàâòàìæ áàãàòàé áóþó õºíãºí íºõöºëä (àñààëòûí õóãàöàà

t =2-5ñ) õàðèí äîîä õÿçãààð íü áàéíãûí çàëãàëòòàé áà àñààëòûí õ¿íä íºõöºëä (t=10-20ñ)

õàðãàëçàíà. Çàëãàëòûí äàâòàìæ èõòýé êðàíû õºäºëã¿¿ðò àñààëòûí íºõöºëººñ

õàìààðàõã¿éãýýð 5.22 ãýæ àâíà. Ôàçûí ðîòîðòîé õºäºëã¿¿ð áóþó ãýðýëò¿¿ëãèéí

à÷ààëàëä çîðèóëàãäñàí õàéëàìòãàé òàâèëûí çààñàí ã¿éäýë íü äàðààõ õàðüöààãààð

ñîíãîãäîíî.

çäõзтав II .º. 25,11 (5.27)

Äàâòàãäàõ áîãèíî õóãàöààíû ãîðèìä àæèëëàæ áàéãàà õºäºëã¿¿ðò çäõI .º -èéí óòãà

Ç¯=25% ãýæ ¿çýæ àâäàã. Á¿ëýã õºäºëã¿¿ð òýæýýãäýæ áàéãàà õóâààðèëàõ ñàìáàðò (ùèò)

òàâèãäñàí ãàë õàìãààëàã÷ûí õàéëàìòãàé òàâèëûí çààñàí ã¿éäëèéã äàðààõ òîìú¸îãîîð


m

астn

I

çäõзтав

III

11

.º.

(5.28)

n-ñóóðèëóóëñàí õºäºëã¿¿ðèéí òîî; m-çýðýã àñàæ áàéãàà õºäºëã¿¿ðèéí òîî:

тn

I

çäõI1

.º - Õàìãèéí èõ àñààëòûí ã¿éäýëòýé íýãýí çýðýã àñàæ áàéãàà m

õºäºëã¿¿ðã¿éãýýð á¿õ öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ã¿éäëèéí íèéëáýð.

Çàëãàëòûí äàâòàìæ, àñààëòûí íºõöëººñ õàìààðàõ êîýôôèöèåíò 1.15.25-ð

òîìú¸îíûõòîé àäèë 5.28.1 ãýæ àâíà.

Áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëýýñ õàìãààëàõûí òóë õàìãààëæ áàéãàà õýñãèéí òºãñãºëä ñîíãîæ

àâñàí õàéëàìòãàé òàâèë äàðààõ íºõöëèéã õàíãàæ áàéõ ¸ñòîé.



126

43.

)2(

. зтав

хб

I

I (5.29)

)2(

.хбI - õàìãààëæ áàéãàà õýñãèéí òºãñãºë äýõ õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë

ÀÂÒÎÌÀÒ ÇÀËÃÓÓÐÛÍ ÑÎÍÃÎËÒ

Àâòîìàò çàëãóóð íü çààñàí õ¿÷äýë áà ã¿éäëýýð õàðèí ò¿¿íèé ñàëãóóð íü çààñàí

ã¿éäýë áà òàâèëûí ã¿éäëýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

Àâòîìàòûí Uàç çààñàí õ¿÷äýë íü ñ¿ëæýýíèé çààñàí õ¿÷äýëä òîõèð÷ áàéíà.

Àâòîìàòûí азI çààñàí ã¿éäýë ãýäýã íü óäààí õóãàöààíû òóðø àâòîìàòààð ã¿éõ

çºâøººðºãäñºí õàìãèéí èõ ã¿éäýë þì. Õàðèí тавцахI , öàõèëãààí ñîðîíçîí ñàëãóóðûí

òàâèëûí ã¿éäýë íü ñàëãóóð àæèëëàõ õàìãèéí áàãà ã¿éäýë þì. тавдулI , äóëààíû ñàëãóóðûí

òàâèëûí çààñàí ã¿éäýë íü ñàëãóóð àæèëëàõã¿é áàéõ ò¿¿íèé õàìãèéí èõ ã¿éäýë áîëíî.

Àâòîìàò ñàëãóóð íü îð÷íû òîäîðõîé òåìïåðàòóðò òîîöîîëîãäñîí áàéäàã. Æèøýý

íü: À òºðëèéí àâòîìàò tàæ =250Ñ õàðèí ÀÏ òºðëèéíõ tàæ =350Ñ-ò ã.ì Èéìýýñ ººð íºõöºëä

àâòîìàòûã ñóóðèëóóëàõ áîë ñàëãóóðûí çààñàí ã¿éäëèéã òîäîðõîéëîõûí òóëä çàëðóóëãûí

êîýôôèöèåíò õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé.

i

орчажt tt006.01 (5.30)

ажt -ñàëãóóðûí àæëûí òåìïåðàòóð ,0Ñ;

i

орчt -õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷íû òåìïåðàòóð,0Ñ

зсалttзсал II ... (5.31)

зсалI . -¿éëäâýðèéí íºõöºëä òîõèðîõ ñàëãóóðûí çààñàí ã¿éäýë

Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí õàìãààëàëòàíä àøèãëàõ àâòîìàò íü çààñàí õ¿÷äýë áà ã¿éäëýýð

ñîíãîãäîíî.

зсза UU .. (5.32)

çäõза II .º. (5.33)

зсU . -ñ¿ëæýýíèé çààñàí õ¿÷äýë;

çäõI .º -õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ã¿éäýë

Öàõèëãààí ñîðîíçîí ñàëãóóðûí çààñàí ã¿éäýë íü äàðààõ íºõöºëèéã õàíãàñàí áàéâàë

çîõèíî.

çäõçñàë II .º. (5.34)

Öàõèëãààí ñîðîíçîí ñàëãóóðûí ýñâýë õàì ñàëãóóðûí öàõèëãààí ñîðîíçîí

ýëåìåíòèéí òàâèëûí ã¿éäëèéã äàðààõ áàéäëààð àâíà.¯¿íä:

Áîãèíî õîëáîãäñîí ðîòîðòîé àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðò

аставцах II 8,15,1. (5.35)

Ôàçûí ðîòîðòîé õºäºëã¿¿ðò

çäõтавцах II .º, 35.2 (5.36)



127

Áîãèíî õîëáîãäñîí ðîòîðòîé á¿ëýã õºäºëã¿¿ðò

çäõI

асI

çäõтавцах IIII .º.º. 8.15.1 (5.37)

Ôàçûí ðîòîðòîé á¿ëýã õºäºëã¿¿ðò

зäõçäõI

тавцах III .º.º. 25.1 (5.38)

асII -èõ ÷àäëûí õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ã¿éäýë

çäõII .º -èõ ÷àäëûí ôàçûí ðîòîðòîé õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ã¿éäýë

Òîîí êîýôôèöèåíòèéí èõ óòãûã À3110 öóâðàëûí (ñåðèéí) àâòîìàòàä õýðýãëýäýã. Öàãèéí

ìåõàíèçìòàé öàõèëãààí ñîðîíçîí ñàëãóóð á¿õèé àâòîìàò, äóëààí ýñâýë õàì ñàëãóóð íü

àæèëëàõ õóãàöàà ñàëãóóðààð äàìæèæ áàéãàà ã¿éäëýýñ òîäîðõîé òºðëèéí õàìààðàëòàé

áàéäàã. Àæëûí ¿ðãýëæèëñýí ãîðèìòîé áà àñààëòûí õºíãºí ãîðèìòîé õºäºëã¿¿ðèéí äóëààí

ýñâýë õàì ñàëãóóðûí çààñàí ã¿éäëèéã 5.39-ð òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

Áîãèíî õîëáîîñûí ðîòîðòîé áºãººä àñààëòûí õ¿íä íºõöºëòýé õºäºëã¿¿ðèéí

äóëààí ýñâýë õàì ñàëãóóðûí çààñàí ã¿éäýë íü äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëîãäîíî.

çäõзсал II .º. 5,1 (5.39)

Äàâòàãäàõ áîãèíî õóãàöààíû ãîðèìä àæèëëàæ áàéãàà õºäºëã¿¿ðò ¯Ç=25% ãýñýí

íºõöºëä àâäàã. Òóñãààðëàãäñàí ñààðìàãòàé(íåéòðàëüòàé) ñ¿ëæýýíä õî¸ð ôàçûí áîãèíî

õîëáîîñ ãàðàõàä áóþó ãàçàðäóóëñàí ñààðìàãòàé ñ¿ëæýýíä íýã ôàçûí ãàçàðäëàãà áîëîõ

¿åä àâòîìàò àæèëëàõ íàéäàìæ íü ò¿¿ãýýð õàìãààëàãäàæ áàéãàà õýñãèéí òºãñãºëä ãàðàõ

áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëèéí òîîöîîò óòãààð äàðààõ õýëáýðýýð øàëãàãäàíà.

Öàõèëãààí ñîðîíçîí ñàëãóóðòàé àâòîìàòàä

4,125,1.

)2.1(

0

тавцах

t

I

I (5.40)

Õàì ñàëãóóðòàé àâòîìàòàä

3.

)2.1(

0

çñàë

t

I

I (5.41)

Çàðèì òºðëèéí àâòîìàò õàìãààëàëòûí àæèëëàõ õóãàöàà òóñãàé çîðèóëàëòûí ìóðóéãààð

òîäîðõîéëîãäîíî.


Àâòîìàò áà ãàð ñàëãóóðûí ýñýðã¿¿öýë

Çààñàí

ã¿éäýë,

À

Àâòîìàòûí òàñëóóðûí îðîîìãèéí


(650Ñ-èéí ¿åä) ìÎì

Êîíòàêòèéí ýñýðã¿¿öýë ìÎì

àêòèâ èíäóêöèéí àâòîìàò ãàð ñàëãóóð

50 5,5 2,7 1,3 -

70 2,35 1,3 1,0 -

100 1,3 0,85 0,75 0,5



128

140 0,74 0,55 0,65 -

200 0,36 0,28 0,6 0,4

400 0,15 0,1 0,4 0,2

600 0,12 0,034 0,25 0,15

1000 - - - 0,08


ÒÊÔ òºðëèéí ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí àíõäàã÷ îðîîìãèéí ýñýðã¿¿öýë

Çààñàí

ã¿éäýë À

Ýñýðã¿¿öýë ìÎì

ÒÊÔ-1 ÒÊÔ-3

àêòèâ èíäóêöèéí àêòèâ èíäóêöèéí

7,5 300 480 130 120

10 170 270 75 70

15 75 120 33 30

20 42 67 19 17

30 20 30 8,2 8

40 11 17 4,8 4,2

50 7 11 3,0 2,8

75 3 4,8 1,3 1,2

100 1,7 2,7 0,75 0,7

150 0,75 1,2 0,33 0,3

200 0,42 0,67 0,19 0,17

300 0,2 0,3 0,08 0,08

400 0,11 0,17 0,05 0,04

600 0,05 0,07 0,02 0,02


ÒÊËÇ òºðëèéí ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëò

заI

À

Íàðèéâ÷ëàëûí

àíãèëàë 10%-èéí

õóâààãäàë Z2, Îì

1 ñåêóíäûí

äóëààíû

òîãòâîð æèëò

Äèíàìèê

òîãòâîðæèëò Zà÷=0,6

Оì үåä

Zà÷=1,0Îì¿

åä

5-600 0,5 1 8 0,37 70 175


ÀÏ-50 öóâðàëûí àâòîìàòûí òåõíèêèéí ºãºãäºë



129

Òºðºë Òóéëûí

òîî

Òîãòìîë

ã¿éäëèéí

ñàëãóóð

Àâòîìàòûí

çààñàí

ã¿éäýë, À

Äóëààí

òàñëóóðûí

òàâèëûí çààñàí

ã¿éäëèéí

òîõèðóóëãûí

õÿçãààð

Äàâòàìæ 50

Ãö áàéõàä

öàõèëãààí

ñîðîíçîí

òîîëóóðûí

àæèëëàõ

ã¿éäýë, À

ÀÏ50-2ÌÇ-ÒÍ 2

Äóëààíû áà

öàõèëãààí

ñîðîíçîí

1,6 1-1,6* 11**

ÀÏ50-2Ì2-ÒÍ 2 2,5 1,6-2,5 17,5

ÀÏ50-3ÌÒ 3 4 2,5-4 28

ÀÏ50-2ÌÒ 2 6,4 4-6,4 45

10 6,4-10 70

16 10-16 112

25 16-25 175

40 25-40 280

50 40-50 350

ÀÏ50-3Ì 3 Öàõèëãààí

ñîðîíçîí 1,6 11

ÀÏ50-2Ì 2 2,5 17,5

4 28

6,4 45

10 70

16 110

25 175

40 240

50 350

ÀÏ50-ÇÒÍ 3 Äóëààíû 1,6 1-1,6

ÀÏ50-2ÒÍ 2 2,5 1,6-2,5

ÀÏ50-3Ò 3 4 2,5-4

Äóëààíû ñàëãóóðûí òàâèëûí ã¿éäëèéí õýëáýëçýë íü Iä.òàâèë =(0,6-1) ÇI -

õàìààðëààð òîäîðõîéëîãäîíî.

Öàõèëãààí ñîðîíçîí òàñëàã÷èéí òàâèëûí ã¿éäëèéí õýëáýëçýë Iö.òàâèë =(7-10) Iç-

õàìààðëààð òîäîðõîéëîãäîíî.


Ñàëãóóðûí çààñàí ã¿éäýë, òàâèë

(À3100 òºðëèéí çàëãóóð õóðäàí àæèëëàõ ¿åèéí)

Òàñëóóðûí

òºðºë

Õèéöèéí

òэìäэã

ëýãýý

Òàñëóóðûí

çààñàí

ã¿éäýë, À

Òóéëûí

òîî

Èõ

ã¿éäëèéí

ñàëãóóðûí

òºðºë

Ñàëãóóðûí

çààñàí

ã¿éäýë, À

Àæèëëàõ

ã¿éäëèéí

òàâèë, À



130

À3160 À3161 -50 1 Äóëààíû 15, 20, 25 -

À3162 60 2 30, 40, 50

À3163 3 60

À3110 À3113/1 100 2 Õàì 15 150

À3114/1 3 20 200

25 250

30 300

40 400

50 500

À3110 À3113/1 100 2 Õàì 60 600

À3114/1 3 80 800

100 1000

À3113/5 2 Öàõèëãààí

ñîðîíçîí 15 150

À3114/5 3 20 200

25 250

40 400

60 600

100 1000


Ä¿¿ðãýã÷ã¿é 500Â õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëèéí ÏÐ-2 ãàë õàìãààëàã÷ûí õàéëàìòãàé òàâèëûí

çààñàí ã¿éäýë

Ãàë õàìãààëàã÷ûí

çààñàí ã¿éäýë, À

Õàéëàìòãàé òàâèëûí

çààñàí ã¿éäýë, À

Òàñëàõ ã¿éäýë, À

220Â 380Â

15 6, 10, 15 1,2 0,8

60 15, 20, 25, 35, 60 5,5 1,8

100 60, 80, 100 1,1 6

200 100, 125, 160, 200 11 6

350 200, 225, 260, 300, 350 11 6

600 350, 430, 500, 600 15 13

1000 600, 700, 850, 1000 15 15


Ä¿¿ðãýã÷òýé 500Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëèéí ÏÍ-2 áà ÍÏÍ òºðëèéí ãàë õàìãààëàã÷èéí

õàéëàìòãàé òàâèëûí çààñàí ã¿éäýë

Òºðºë

Çààñàí ã¿éäýë, À Òàñëàõ ã¿éäýë,

À Ãàë

õàìãààëàã÷ûí Õàéëàìòãàé òàâèë



131

ÍÏÍ-15 15 6, 10, 15 10

ÍÏÍ-60 60 15, 20, 25, 35, 45, 60 6

ÏÍ-2-100 100 30, 40, 50, 60, 80, 100 50

ÏÍ-2-250 250 80, 100, 120, 150, 250, 250 40

ÏÍ-2-400 400 200, 250, 300, 350, 400 25

ÏÍ-2-600 600 300, 400, 500, 600 25

ÏÍ-2-100 1000 - -

ЦАХИЛГААН ТªХªªРªМЖИЙН НАЙДВАРТ АЖИЛЛАГАА

Цахилгаан төхөөрөмжийн найдварт ажиллагаа дараах нөхцөлд хангагдана:

Óäààí ¿ðãýëæëýõ ãîðèìä çààñàí (íîìèíàëü) ã¿éäëýýð çºâ ñîíãîëò õèéñýí ¿åä

Õýò à÷ààëëûí ãîðèìä õ¿÷äýë ã¿éäëèéí ºñºëò ò¿¿íèé ¿ðãýëæëýëèéã õÿçãààðëàõ

¿åä.

Ãýõäýý ýíý õÿçãààðëàëò íü òºõººðºìæ áàò áýõèéí íººöººðºº ººðèéíõºº õýâèéí

àæèëëàãààã áàòàëãààòàé õàíãàæ ÷àäàõ òèéì õýìæýýíä áàéâàë çîõèíî.

Áîãèíî õîëáîîñûí ãîðèìä ñîíãîæ àâñàí ïàðàìåòð íü äóëààí, öàõèëãààí äèíàìèê

áàò áýõèéí íºõöºëä òîõèð÷ áàéõ ¿åä.

Òºõººðºìæ ñîíãîõ ¿åä õààíà áàéðëóóëàõ, îð÷íû òåìïåðàòóð ÷èéãëýã, áîõèðäîëò

ÿìàð áàéõ çýðãèéã çààâàë òîîöñîí ¿åä

ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÒªÕªªÐªÌÆÈÉÍ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÃÎÐÈÌ

Öàõèëãààí òºõººðºìæ íü àøèãëàëòûí ¿åä:

Óäààí ¿ðãýëæëýõ õýâèéí

Õýò à÷ààëëûí

Áîãèíî õîëáîîñûí ãýñýí ãóðâàí ¿íäñýí ãîðèìä àæèëëàäàã.

Õýò à÷ààëëûí ¿åä õýâèéí ¿åýñ 1,4 äàõèí õ¿ðòýë íýìýãäýë à÷ààëàëòàé áàéäàã. Èéì

íºõöºëä àæèëëàæ áàéâàë òºõººðºìæ íýìýãäýë à÷ààëàëòàé õýâèéí áóñ ãîðèìä àæèëëàõ

áîëíî. Õàðèí áîãèíî õîëáîîñûí ãîðèìä òºõººðºìæ õýâýýñ õýòýðñýí õýìæýýíèé äóëààíû

áà öàõèëãààí äèíàìèê ¿éëäýëä îðîõ áîëíî. Èéìä ýíý íºõöºë áàéäëûã õàðãàëçàõ ¸ñòîé.



132

БҮЛЭГ 6

РЕЛЕ ХАМГААЛАЛТÛН ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ

ÐÅËÅ ÕÀÌÃÀÀËÀËÒÀÍÄ ÒÀÂÈÃÄÀÕ ØÀÀÐÄËÀÃÀ

Àëèâàà öàõèëãààí ñ¿ëæýý, òîíîã òºõººðºìæèéã õýâèéí áóñ ãîðèìóóäààñ õàìãààëàõ

çîðèóëàëòòàé, ðåëå äýýð ¿íäýñëýãäýæ õèéãäñýí õàìãààëàëòûã ðåëå õàìãààëàëò ãýíý.

Ðåëå õàìãààëàëòàíä äàðààõ ¿íäñýí øààðäëàãà òàâèãääàã.

¯¿íä: 1. Ñîíãîìæòîé áàéõ

2. Õóðäàí ¿éë÷èëäýã áàéõ

3. Ìýäðýìæòýé áàéõ

4. Íàéäâàðòàé áàéõ

1. Сонголттой байна гэäýã íü ñ¿ëæýýíèé ãýìòýýã¿é õýñã¿¿äèéí õýâèéí àæèëëàãààã

àëäàãäóóëàëã¿éãýýð çºâõºí ãýìòñýí õýñãèéã ðåëå õàìãààëàëòààð òàñëàõûã õýëíý.

2. Õàìãààëàëò õóðäàí ¿éë÷èëäýã áàéõ íü ýâäðýëèéí õýìæýý áîëîí õýðýãëýã÷èéí áóóðñàí

õ¿÷äýëä àæèëëàõ õóãàöààã áàãàñãàæ, ò¿ð õóãàöààíä ãýìòñýí àãààðûí øóãàìûí àâòîìàò

äàâòàí çàëãàëòûí ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëäýã.Îð÷èí ¿åèéí õóðäàí ¿éë÷èëäýã

õàìãààëàëòûí àæèëëàõ õóãàöàà 0.02-0.04ñ áàéíà.

Рåëå õàìãààëàëòàíä òàâèãäàõ øààðäëàãà

Ðåëåíèé çîðèóëàëò, àíãèëàë

Ðåëåíèé õóãàöààíû ïàðàìåòð.

Ðåëåíèé î÷ ìºõººõ ñõåì

Öàõèëãààí ñ¿ëæýýíèé õàìãààëàëò

Õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí õàìãààëàëò

Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð¿¿äèéí õàìãààëàëò

Èë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåì äýõü àâòîìàòèê



133

3. Ìýäðýìæ ãýæ õàìãààëàëò õàìãààëàãäàæ áàéãàà õýñãèéí òºãñãºë äýõ áîãèíî õîëáîîñûí

õàìãèéí áàãà ã¿éäëèéã ìýäýð÷ àæèëëàõûã õýëíý. Õàìãààëàëòûí ìýäðýìæ íü

ìýäðýìæèéí êîýôôèöèåíòîîð òîäîðõîéëîãäîíî.

тавил

хбì

I

IÊ min. (6.1)

Ýíä:

min.хбI - õàìãààëàãäàæ áàéãàà õýñãèéí òºãñãºë äýõ õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí

õàìãèéí áàãà ã¿éäýë;

тавилI -õàìãààëàëò àæèëëàõ òàâèëûí ã¿éäýë.

4. Õàìãààëàëò ñààòàëã¿é àæèëëàõûã íàéäâàðò àæèëëàãàà ãýíý. Óãñðàëò òîõèðóóëãûí

àæëûã õýðõýí çºâ ÷àíàðòàé õèéõ, ºíäºð ò¿âøèíä àøèãëàõ çýðãýýñ øàëòãààëíà.

Рåëå õàìãààëàëòыí àæèëëàõ çàð÷èì

Реле хамгаалалтын ажиллах зарчмыг дараах схем дээр тайлбарлая (зураг.36)

Энд:

1- хуурай салгуур

2- тосон салгуур

3- гүйдлийн хэмжүүрийн трансформатор

4- шууд үйлчилгээтэй хоѐрдогч их гүйдлийн реле

К цэгт богино холбоос гарахад их гүйдлийн реле (4) ажиллаж, оньс (5) мултарснаар

таслуур (2) тасарна.

36-ð çóðàã. Ðåëå õàìãààëàëòûí çàð÷ìûí ñõåì

Рåëå õàìãààëàëòыí òөðëүүä:

Их гүйдлийн хамгаалалт

Шуурхай хамгаалалт

Минималь гүйдлийн хамгаалалт

Хэт ачааллын хамгаалалт

Их гүйдлийн хамгаалалт



134

Агаарын ба кабель шугам нь ил уурхайн бусад цахилгаан төхөөрөмжөөсөө илүү их гэмтдэг

учраас тэдгээрийг хэт ачааллын болон хоѐр фазын богино холбоосын гүйдлээс хамгаалах

зорилгоор их гүйдлийн хамгаалалтыг хэрэглэнэ. Их гүйдлийн хамгаалалтын хугацааны

барилтыг хэрхэн тодорхойлохыг авч үзье. (зураг.37)

37-р зураг. Их гүйдлийн хамгаалалтын хугацааны барилтын тодорхойлолт

К цэгт богино холбоос гарахад гэмтсэн 3-р хэсэг гэмтээгүй 1,2-р хэсгүүдээр урьдын адил

богино холбоосын гүйдэл дамжина. Бүх 3-н хэсгийн ИТХ ажиллах боловч, МТ3 хамгаалалт

хамгийн бага хугацааны барилттай байх тул В3 таслуур тасарна. Энэ хамгаалалтын

сонгомж хугацааны барилтаар сонгогдоно. РТВ релетэй их гүйдлийн ба РТМ релетэй

шуурхай хамгаалалтын схемүүдийг (зураг.38) дээр үзүүлэв.

А. РТВ ба РТМ төрлийн 2 релетей

Б. РТВ ба РТМ төрлийн 1 релетэй



135

38-р зураг. РТВ релетэй их гүйдлийн ба РТМ релетэй шуурхай хамгаалалтын схемүүд.

Шуурхай хамгаалалт

3 фазын богино холбоос гарсан үед шугамыг маш хурдан таслах зорилгоор

гүйдлээр таслах шуурхай хамгаалалтыг хэрэглэнэ. Энэ хамгаалалт нь хугацааны



136

барилтгүй агшин зуур шууд үйлчилдэг хамгаалалт юм. Шуурхай хамгаалалтын бүсийг 4-р

зураг дээр үзүүлэв.

Шуурхай хамгаалалтын сонгомж нь түүний үйлчлэх бүсийн хязгаарлалтаар

хангагдана. Шуурхай хамгаалалтын ажиллах зарчим нь богино холбоосын гүйдэл богино

холбоосын цэг холбох тусам буурдаг дээр үндэслэгдэнэ. Шуурхай хамгаалалт нь зөвхөн

хамгаалалтын бүсэд буюу А Б шугамын хязгаараас гадагш ажиллах ѐсгүй. Шуурхай

хамгаалалт нь хугацааны барилгүй РТМ реле дээр хийгдэнэ.

ÐÅËÅÍÈÉ ÇÎÐÈÓËÀËÒ, ÀÍÃÈËÀË

Óóë óóðõàéí àâòîìàòèêèéí ÿíç á¿ðèéí áàéãóóëàìæ, ñèñòåìä ðåëå ºðãºí

õýðýãëýãääýã. Îðîëòûí Õ õýìæèãäýõ¿¿íèé òîäîðõîé óòãàä ãàðàëòûí Ó õýìæèãäýõ¿¿í íü

îãöîì ººð÷ëºãääºã àâòîìàòèêèéí ýëåìåíòèéã ðåëå ãýíý. Ðåëåíèé òîäîðõîéëîìæèéã

Çóðàã.39-ä ä¿ðñëýâ.

39-ð çóðàã. Ðåëåíèé òîäîðõîéëîìæ

Îðîëòûí Õ õýìæèãäýõ¿¿í òýãýýñ Õ2 õ¿ðòýë ººð÷ëºãäºõºä Ó õýìæèãäýõ¿¿í òîãòìîë Ó1

óòãàòàé áàéñààð Õ=Õ2 áîëîõîä Ó2 õ¿ðòýë îãöîì ºñíº. Ãàðàëòûí õýìæèãäýõ¿¿íèé ýíý îãöîì

ººð÷ëºëòèéã ðåëå àæèëëàõ ãýõ áà Õ2 íü ðåëå àæèëëàõ õýìæèãäýõ¿¿í áîëíî. Ãàðàëòûí

õýìæèãäýõ¿¿í Ó1 óòãàòàé áîëòîë îãöîì áóóðàõûã ðåëå áóöàõ, Õ1 óòãûã áóöàõ õýìæèãäýõ¿¿í

ãýíý. Áóöàõ Õ1 õýìæèãäýõ¿¿í, àæèëëàõ Õ1 õýìæèãäýõ¿¿íèé k áóö=Õ1/Õ2 õàðüöààã ðåëåíèé

áóöàõ êîýôôèöèåíò ãýíý. Áóöàõ êîýôôèöèåíò ÁÓÖk 0.20-0.99 áàéíà. Ðåëåíä îðîëòûí

äîõèî ºãñíººñ êîíòàêò çàëãàõ, ñàëãàõ, ýñâýë ñýëãýí çàëãàõ ãýõ ìýò ãàðàëòûí äîõèî ãàð÷ èðýõ

õ¿ðòýëõ õóãàöààã ðåëåíèé àæèëëàõ õóãàöàà, îðîëòûí äîõèîã òàñàëñíààñ õîéø ãàðàëòûí

äîõèî àðèëàõ õ¿ðòýëõ õóãàöààã áóöàõ õóãàöàà ãýíý.

Àëü ÷ ðåëå ìýäðýõ, çàâñðûí, ã¿éöýòãýõ ãýñýí ãóðâàí õýñãýýñ òîãòäîã. Ìýäðýõ õýñýã

íü îðîëòûí äîõèî, ò¿¿íèé ººð÷ëºëòèéã ìýäýð÷ õ¿ëýýæ àâíà. Çàâñðûí õýñýã íü ¿éë÷ëýëèéã

ìýäðýõ õýñãýýñ ã¿éöýòãýõ õýñýãò äàìæóóëàõ áºãººä èõýâ÷ëýí îðîëòûí õýìæèãäýõ¿¿íèé òîî,

÷àíàðûí õóâèðãàëò õèéíý. Ã¿éöýòãýõ õýñýã íü ãàðàëòûí õýìæèãäýõ¿¿íèé îãöîì ººð÷ëºëò

õèéíý. Óóë óóðõàéí àâòîìàòèêò ðåëå íü çºâõºí ãàíö ýëåìåíò áàéõààñ ãàäíà õýä õýäýí

ýëåìåíò íýãòãýñýí ðåëåíèé òîäîðõîéëîìæòîé õóðäíû ðåëå, ò¿âøèíãèéí ðåëå ãýõ ìýò èæ

á¿ðýí áàéãóóëàìæ áàéæ áîëíî.

Óäèðäëàãà õÿíàëòûí ñèñòåìä á¿òýö, àæèëëàõ çàð÷èì, õýðýãëýýãýýðýý ÿëãààòàé ÿíç

á¿ðèéí ðåëå õýðýãëýãääýã. Ðåëåã äàðààõ áàéäëààð àíãèëíà.

Îðîëòûí äîõèîíû ïàðàìåòðýýð íü:

Öàõèëãààíû

Ìåõàíèêèéí



137

Îïòèêèéí

Äóëààíû ãýæ àíãèëíà.

Ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãýýð:

Óäèðäëàãûí

Õÿíàëòûí

Äîõèîëëûí

Õàìãààëàëòûí

Õîðèãëîëòûí ðåëå ãýæ àíãèëíà.

Çîðèóëàëò, õýðýãëýõ áàéäëààð:

¯éëäâýðëýëèéí

Àâòîìàòèêèéí

Òåëåôîíû

Íèñýõ õ¿÷íèé çîðèóëàëòòàé ðåëå ãýæ àíãèëíà.

Àæèëëàõ õóãàöààãààð íü:

¯ëýìæ õóðäàí (tàæ0.001ñ)

Õóðäàí àæèëëàãààòàé ðåëå (tàæ0.25ñ)

Õóãàöààíû ðåëå (tàæ>1ñ) ãýæ àíãèëíà.

Óóë óóðõàéí àâòîìàòèêò öàõèëãààí ðåëå ºðãºí õýðýãëýãäýõ áºãººä òýäãýýðèéã

äàðààõ áàéäëààð àíãèëíà.

Óäèðäëàãûí ã¿éäëèéí òºðëººð íü:

1. ñààðìàã

2. òóéëæñàí ðåëå.

Óäèðäóóëàõ õýëõýýíä ¿éë÷ëýõ áàéäëààð íü:

1. Êîíòàêòòàé

2. Êîíòàêòã¿é ðåëå.

Õýðýãëýõ ÷àäëààð íü:

1. ¯ëýìæ ìýäðýìòãèé (0.01Âò õ¿ðòýë)

2. Ìýäðýìòãèé (0.1Âò õ¿ðòýë)

3. Õýâèéí (0.1Âò-ààñ èõ) ãýæ àíãèëíà.

40-ð çóðàã. Öàõèëãààí ñîðîíçîí ðåëå

à-õàâõëàã, á-ýðãýõ, â-ñîëåíîéä õýëáýðèéí ÿêîðüòîé

1-ÿðìî, 2-ç¿ðõýâ÷, 3-îðîîìîã, 4-êîíòàêò, 5-ãóóëèéí æèéðýã, 6-ÿêîðü, 7-ï¿ðø



138

¯¿íýýñ ãàäíà öàõèëãààí ðåëå íü ñîðîíçîí äàìæóóëàã÷èéí õýëáýð, ç¿ðõýâ÷èéí

õºíäëºí îãòëîëûí òàëáàé, ÿêîðûí õºäºëãººí, äàìàð äàõü îðîîìãèéí òîî, êîíòàêò áîëîí

ãðóïïèéí òîîãîîðîî ÿëãààòàé áàéíà.

Óóë óóðõàéí àâòîìàòèêèéí íýëýýä õýðýãñýëä äàðàëò, çàðöóóëàëò, õóðä çýðýã

îðîëòûí õýìæèãäýõ¿¿íòýé, ðåëåíèé ãàðàëòòàé äàò÷èêèéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã ðåëåí¿¿äèéã

õýðýãëýäýã. Æèøýý íü: óñ òàòàõ íàñîñûí àâòîìàòæóóëàëòàä õýðýãëýäýã ò¿âøèíãèéí ÐÓÏ-1,

á¿òýýìæèéí ÐÏÍ ýñâýë ÐÏÔÂ-1Ê, äàðàëòûí ÐÄÂ ìàÿãèéí ðåëåí¿¿ä áàéäàã.

Àâòîìàòèêèéí áàéãóóëàìæóóäàä ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã öàõèëãààí ìåõàíèê ðåëåíèé

íýã õýëáýð íü öàõèëãààí-ñîðîíçîí ðåëå þì. Öàõèëãààí-ñîðîíçîí ðåëå íü ¿ë õºäëºõ

îðîîìãèéí ñîðîíçîí îðîí õºäëºõ ôåððîñîðîíçîí ýëåìåíòýä ¿éë÷ëýõ çàð÷ìààð àæèëëàäàã.

Öàõèëãààí-ñîðîíçîí ðåëåã ñààðìàã ðåëå, òóéëæñàí ðåëå ãýæ 2 õóâààí àâ÷ ¿çäýã.

Ñààðìàã ðåëåíèé ãóðâàí ÿíçûí á¿òöèéã Çóðàã 40-ä ¿ç¿¿ëýâ. Óäèðäëàãûí ã¿éäýë 3-

îðîîìãîîð äàìæèõàä ñîðîíçîí óðñãàë ÿðìî, ÿêîðü, ç¿ðõýâ÷èéí õîîðîíäîõ àãààðûí

çàâñðààð äàìæèíà. Ýíý ¿åä ÿêîðüò öàõèëãààí ìåõàíèê õ¿÷ ¿¿ñ÷ êîíòàêòóóä çàëãàãäàíà.

Ðåëåíèé îðîîìîã ã¿éäýëã¿é ¿åä ÿêîðü áóöààõ ï¿ðøíèé ýñâýë òóñãàé òóëãóóðèéí

ÿëòàñíû óÿí õàðèìõàéí õ¿÷ýýð ÿêîðü àíõíû áàéðëàëä áóöíà. Ðåëåíèé îðîîìãîîñ

õ¿÷äýëèéã òàñëàõ ¿åä ÿêîðèéí áóöàëòûã õºíãºâ÷èëæ íààëäàõààñ õàìãààõ ñîðîíçîí áèø

çàâñàð ÿêîðü ç¿ðõýâ÷èéí õîîðîíä áèé áîëãîõ çîðèëãîîð ãóóëèí æèéðãèéã ÿêîðüò áýõýëäýã.

Öàõèëãààí ñîðîíçîí ðåëå íü õàâõëàã, ýðãýõ, ñîëåíîéä õýëáýðèéí ÿêîðüòîé áàéäàã.

Ðåëåíèé íàéäâàðòàé àæèëëàãàà íü ðåëåíèé êîíòàêò, îðîîìãèéí áàéäëààð

òîäîðõîéëîãäîíî. Ðåëåíèé êîíòàêòèéí àæèëëàõ ÷àäâàð íü ò¿¿íèé òàñëàõ ÷àäëûí õÿçãààð,

çàëãàõ òîîãîîð òîäîðõîéëîãäîíî. Êîíòàêòèéí àæëûí õàìãèéí õ¿íä ãîðèì íü òîãòìîë

ã¿éäëèéí õýëõýý òàñëàõ ÿâäàë áºãººä ýíý ¿åä êîíòàêòèéí õîîðîíä õàéëñàí òºìºðëºãèéí

õèéí î÷èò íèðãýëýã ¿¿ñäýã. Õýðýâ õýëõýýíä èíäóêöëýë áàéâàë êîíòàêòèéí àæëûí ãîðèì

óëàì õ¿íäýðíý.

Ñ¿¿ëèéí ¿åä ðåëå áîëîí äàò÷èêò ãåðêîí êîíòàêòèéã ºðãºíººð õýðýãëýäýã áîëëîî.

Ãåðêîí íü äîòîðõè àãààðûã íü ñîðîí àâ÷ èíåðòèéí õèéãýýð ä¿¿ðãýñýí øèëýí ýñâýë âààðàí

áàëëîí äîòîð óÿí õàðèìõàéí ôåððî ñîðîíçîí ìàòåðèàëèàð õèéñýí õóóäàñ ýëåêòðîäóóä

áàéðëóóëñàí á¿òýöòýé áàéäàã. Ýëåêòðîäóóäûí êîíòàêòëàõ ãàäàðãóóã ðàäè ýñâýë àëòààð

á¿ðäýã. Áàëëîíîîñ ãàðñàí ¿ç¿¿ð¿¿äýä ìîíòàæèéí óòñóóä ãàãíàãäàíà. Êîíòàêòóóäûã çàëãàõ,

ñàëãàõ, ñýëãýí çàëãàõ ãýõ ìýòýýð óäèðäàõàä öàõèëãààí-ñîðîíçîí îðîîìîã ýñâýë òîãòìîë

ñîðîíçîíãèéí òóñëàìæòàéãààð ãàäíû îðíîîð ¿éë÷ëýõ õýðýãòýé.

41-ð çóðàã. Ãåðêîíû õèéö 42-ð çóðàã. Öàõèëãààí ñîðîíçîí ÏÝ-5 ðåëå



139

Ãåðêîíû õýä õýäýí õýëáýðèéã Çóðàã 41-ä ¿ç¿¿ëýâ. Áàëëîíû äèàìåòð íü 5-7 ìì, óðò

íü 20-50 ìì þì. Êîíòàêòèéí òàñëàõ ÷àäàë íü 15-25 Âò. Èéì êîíòàêòóóä ìàø íàéäâàðòàé, èõ

õóðäàí àæèëëàãààòàéãààðàà ýíãèéí êîíòàêòààñ ÿëãààòàé.

43-ð çóðàã. Ãåðêîí äýýð õèéãäñýí

ðåëåíèé õèéö

44-çóðàã. Òóéëæñàí ðåëå

1-îðîîìîã, 2-òîãòìîë ñîðîíçîí, 3-ÿêîðü

4,5,6 êîíòàêòóóä

Ãåðêîíûã àâòîìàòèêèéí àïïàðàòóóä, ÿëàíãóÿà îð÷èíä àâàëöäàãã¿é õýëõýýíä óëàì

ºðãºí õýðýãëýõ áîëëîî.

Óóë óóðõàéí àâòîìàòæóóëàëòûí àïïàðàò, õýðýãñë¿¿äýä ÐÊÍ, ÐÊÌ, ÏÝ-5, ÐÝÑ,

ÐÑÌ ìàÿãèéí ðåëåí¿¿äèéã èõýâ÷ëýí õýðýãëýæ áàéíà. ÐÊÍ ðåëå áººðºíõèé ç¿ðõýâ÷òýé, òóñ

á¿ðäýý 2-îîñ 10 õ¿ðòýë êîíòàêòèéí ÿëòàñòàé, õî¸ð êîíòàêòèéí ãðóïïòýé. ÐÊÍ ðåëåã 60Â

õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé, 3À õ¿ðòýë ã¿éäýëòýé óäèðäëàãûí õýëõýýíä õýðýãëýíý.

ÐÊÌ ðåëå íü ÐÊÍ ðåëåíýýñ îâîð, æèí áàãàòàé. Íýã, õî¸ð, ãóðâàí ãðóïïòýé õèéãäýíý.

Êîíòàêòèéí à÷ààëëûí ã¿éäýë 1-3À, òýæýýëèéí õ¿÷äýë 100Â-îîñ èõã¿é. Îíöëîã íü òàñàëñíû

äàðàà ÿêîðüò íààëäàõ ÿâäàë îãò ¿ã¿é.

Òóëãóóðûí ÿëòàñóóä ðåëå áóöàõàä ÷è÷èðãýý ¿ë ¿¿ñýõ çîðèóëàëòòàé. ÏÝ-5 ðåëå íü

àäèëòãàñàí, ìºí òîãòìîë, õóâüñàõ ã¿éäëèéí àëü àëèíä íü õýðýãëýõ áîëîìæòîé.

Õýðýâ õóâüñàõ ã¿éäýëä õýðýãëýõ áîë çýñ æèéðãèéã àâ÷, ç¿ðõýâ÷ äýýð çýñ àìã¿é áºãæ

òàâüæ ºãíº. Ðåëåíèé îðîîìîã òîãòìîë 12-220Â, õóâüñàõ 12-380Â-èéí õ¿÷äýëä, êîíòàêò íü

220Â õ¿ðòýë õ¿÷äýë, 5À õ¿ðòýë ã¿éäýëä òóñ òóñ òîîöîîëîãäñîí áàéíà. Õýðýãëýõ ÷àäàë íü

0.5-7ÂÀ þì. Çóðàã 43-ò ãåðêîí äýýð õèéãäñýí öàõèëãààí ñîðîíçîí ç¿ðõýâ÷ã¿é ðåëåã ¿ç¿¿ëýâ.

Îðîîìãîîð äàìæóóëñàí ã¿éäëèéí ñîðîíçîí îðîí ÿëòñóóäàä ¿éë÷èëæ òýäãýýð íü õîîðîíäîî

òàòàãäñíààñ óäèðäóóëàõ öàõèëãààí õýëõýýã çàëãàíà. Îðîîìãîîñ óäèðäàõ õ¿÷äýëèéã

òàñëàõàä êîíòàêòèéí ÿëòñóóä ººðèéíõºº óÿí õàðèìõàéí íºëººãººð ñàëæ àíõíû áàéðàíäàà

î÷íî. Ýíý ðåëå íàéäâàðòàé, èõ õóðäàí àæèëëàãààòàé, áàãà îâîð õýìæýýòýé, áàãà æèíòýé

(50ã-ààñ èõã¿é) þì.

Òóéëæñàí ðåëåíä îðîîìãèéí ¿¿ñãýñýí ¿íäñýí, òîãòìîë ñîðîíçîíãèéí ¿¿ñãýñýí

òóéëæñàí ñîðîíçîí óðñãàëóóä äàâõöàíà. Çóðàã 44-ò ¿ç¿¿ëñýí ÷èãëýëýýð îðîîìîãò õ¿÷äýë

ºãºõºä ñîðîíçîí äàìæóóëàã÷èéí áàðóóí õýñýãò îðîîìãèéí ñîðîíçîí óðñãàë òîãòìîë

ñîðîíçîíãèéí óðñãàëòàé äàâõöàæ íýìýãäýõ áà ç¿¿í õýñýãò ñºðãºëäºæ õîðîãäîíî.



140

Íèéëáýð õ¿÷íèé íºëººãººð ÿêîðü áàðóóí òèéø øèëæèæ 4, 6-êîíòàêòóóä çàëãàãäàíà.

Õýðýâ îðîîìãèéí õ¿÷äýëèéí òóéëûã ñîëèâîë íèéëáýð õ¿÷ ç¿¿í òàëä ¿¿ñ÷ ç¿¿í òàëûí 4,5-

êîíòàêòóóä çàëãàãäàíà. Õýðýâ ðåëåíèé ÿêîðü ï¿ðøíèé òóñëàìæòàéãààð äóíä áàéðëàëä

áàéðëàäàã áîë ãóðâàí áàéðëàëò ðåëå, ï¿ðøã¿é çºâõºí ç¿¿í áàðóóí òèéø áàéðëàäàã áîë

õî¸ð áàéðëàëò ðåëå ãýæ òóñ òóñ íýðëýäýã.

Òóéëæñàí ðåëå ìýäðýìòãèé ó÷ðààñ óóë óóðõàéí àâòîìàòèêò äàò÷èêèéí ñóë äîõèîã ºñãºõºä

õî¸ð áàéðëàëò ÐÏ-4, ÐÏ-7, ãóðâàí áàéðëàëò ÐÏ-5 ðåëåã õýðýãëýäýã.

Äýýð ¿çñýí öàõèëãààí ñîðîíçîí ðåëåí¿¿ä àâòîìàòèêèéí òîäîðõîé ýëåìåíò¿¿äýä

õýðýãëýãäýýä çîãñîõã¿é À3100, À3700, ÀÏ, ÀÔÂ àâòîìàò ñàëãóóðóóä, ÏÌÂÈ, ÏÌÂÈÐ, ÏÂÈ

ìàÿãèéí ñîðîíçîí ñàëãóóðûí çàëãóóðûí óäèðäëàãûí îð÷èíä àñäàãã¿é õýëõýý, ÀÏ-4 àñààõ

àãðåãàò, òóñãààðëàë àâòîìàòààð õÿíàõ ÓÀÊÈ áàéãóóëàìæ, òîñîí ñàëãóóðûí ÏÐÀ, ÏÐÁÀ, ÏÌ

äàìæóóëãà çýðýã áóñàä àïïàðàò õýðýãñëèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä îðäîã.

ÐÅËÅÍÈÉ ÕÓÃÀÖÀÀÍÛ ÏÀÐÀÌÅÒÐ

Öàõèëãààí ñîðîíçîí ðåëåíèé àæèëëàõ, áóöàõ õóãàöààã õèéöèéí ýñâýë ýëåìåíòèéí

àðãààð ººð÷èëæ áîëäîã. Õèéöèéí àðãà íü íýìýãäýë îðîîìîã ýñâýë áîãèíî õîëáîãäñîí áºãæ

õýðýãëýõ ÿâäàë áºãººä ðåëåã àíõ çîõèîí á¿òýýõäýý ¿¿íèéã õèéäýã. Çóðàã 2.7. Õýðýâ ðåëåíèé

ç¿ðõýâ÷èíä ¿íäñýí ñîðîíçîí óðñãàë íü I îðîîìîãò ¿¿ñýõ Ô ñîðîíçîí óðñãàëûí ýñðýã áàéõ

áºãººä ¿íäñýí ñîðîíçîí óðñãàëûí ÷èãëýëèéí äàãóó ñîðîíçîí óðñãàë ¿¿ñãýõ áîãèíî

õîëáîãäñîí II îðîîìãîîð ðåëåã íýìæ òîíîãëîâîë ñîðîíçîí óðñãàë àæëûí óòãà ( ÀÆÔ )-äàà

õ¿ðýõ íü óäààøèð÷ ðåëåíèé àæèëëàõ õóãàöàà íýìýãäýíý.

45-ð çóðàã. Áîãèíî õîëáîãäñîí îðîîìîãòîé ðåëåíèé ñõåì.

Àæèëëàõ õóãàöààã õóðäàñãàõûí òóëä áîãèíî õîëáîãäñîí îðîîìãèéí ÊÔ ñîðîíçîí

óðñãàë àæëûí îðîîìãèéí Ô óðñãàëòàé äàâõöàæ áàéõààð ðåëåã òîíîãëîíî. Ìºí á¿ä¿¿âòýð

çýñ áºãæí¿¿äèéã ç¿ðõýâ÷èíä óãëàäàã. Õýðýâ áºãæèéã ç¿ðõýâ÷íèé òºãñãºëä òàâüáàë áóöàõ

õóãàöààã íýìýãä¿¿ëäýã.

Ñõåìèéí àðãà íü ðåëåíèé îðîîìãèéã ñàëãàõ, çàëãàõ ¿åä ÿâàãäàõ øèëæèëòèéí

ïðîöåññûí õóãàöààã ººð÷ëºõºä îðøèíî.

Ðåëåã óäèðäàõ êîíòàêòèéã çàëãàõàä óã ðåëåíèé ñàëãàõ Ê êîíòàêòààð ò¿¿íèé

îðîîìîãò èõ õ¿÷äýë ºãºãäºæ çààñàí ã¿éäëýýñ èõ ã¿éäýë äàìæèíà. Çóðàã 45. Ðåëå àæèëñàíû

äàðàà ã¿éäëèéã çààñàí óòãà õ¿ðòýë õÿçãààðëàõ íýìýãäýë HR ýñýðã¿¿öëèéã Ê êîíòàêòèéí

òóñëàìæòàéãààð ººðòýéãºº öóâàà õîëáîíî.



141

Õýðýâ ýíý ñõåìèéí HR ýñýðã¿¿öýëòýé êîíäåíñàòîð çýðýãöýý õîëáîâîë ðåëåã

òýæýýëä õîëáîõ ¿åèéí øèëæèëòèéí ãîðèìûí ã¿éäýë HR ýñýðã¿¿öëýýð äàìæèõã¿é, õàðèí

áàãààõàí õýìæýýíèé ýñýðã¿¿öýëòýé áàãòààìæèéí ýñýðã¿¿öëýýð äàìæèæ àæèëëàõ ïðîöåññ

õóðäàñíà.

Øèëæèëòèéí ïðîöåññ äóóñàõàä êîíäåñàòîð òîãòìîë ã¿éäýë äàìæóóëàõã¿é òóë

ýñýðã¿¿öëýýð äàìæèõ ã¿éäýë çààñàí óòãààñ õýòðýõã¿é. Èéì àðãààð ðåðëåíèé àæèëëàõ

õóãàöààã 5-10 äàõèí áàãàñãàäàã.

Ðåëåíèé àæèëëàõ õóãàöààã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä ò¿¿íèé îðîîìîãòîé çýðýãöýý

÷èéäýíã ðåëåíèé ñàëãàõ êîíòàêòààð äàìæóóëàí õîëáîíî. Çóðàã 2.8á.

×èéäýíãèéí óòàñíû ýñýðã¿¿öýë õ¿éòýí ¿åä áàãà ó÷ðààñ õýëõýýã çàëãàõàä õ¿÷äýëèéí

óíàëò HR ýñýðã¿¿öýë äýýð èõ, ðåëåíèé Ê îðîîìîã äýýð áàãà áàéíà. ×èéäýíãèéí óòàñ õàëàí

ýñýðã¿¿öýë íü ààæèì íýìýãäýõ áà ðåëåíèé ã¿éäýë ìºí ààæèì íýìýãäýæ ðåëåíèé õóãàöàà 5ñ

õ¿ðòýë óäààøèðíà. Ðåëå àæèëëàñàíû äàðàà ñàëãàõ êîíòàêò ÷èéäýíã òàñàëñàíààð ðåëåíèé

áóöàëò õýâèéí áàéíà.

46-ð çóðàã . Ðåëåíèé õóãàöààíû ïàðàìåòðèéã ººð÷ëºõ ñõåì.

Ðåëåíèé îðîîìîãòîé çýðýãöýý êîíäåíñàòîð õîëáîæ òýæýýëèéí õ¿÷äýë ºãâºë

øèëæèëòèéí ïðîöåññèéí ýõýíä ã¿éäýë áàãòààìæààð äàìæèíà. Øèëæèëòèéí ïðîöåññèéí

òºãñãºë ð¿¿ ðåëåíèé îðîîìãèéí ã¿éäýë ºññººð àæèëëàõ óòãàä ààæìààð õ¿ð÷ ðåëåíèé

àæèëëàõ õóãàöàà 10ñ õ¿ðòýë óäààøèðíà. Ýíý ñõåì ìºí áóöàõ õóãàöààã íýìýãä¿¿ëäýã.

Ðåëåíèé õóãàöààã 100 ñ õ¿ðòýë óäààøðóóëàõûí òóëä ñºðºã äàìæóóëàõ ÷àíàðòàé øóãàìàí

áèø õàãàñ äàìæóóëàã÷ òåðìî óäèðäóóëàõ ýñýðã¿¿öëèéã ðåëåíèé îðîîìîãòîé öóâàà

õîëáîäîã. Èéì ýñýðã¿¿öëèéí õàëàõ, õºðºõ ïðîöåññ íü ðåëåíèé àæèëëàõ, áóöàõ õóãàöààã

íýìýãä¿¿ëíý. Ìºí ðåëåíèé áóöàõ õóãàöààã íýìýãä¿¿ëýõýä ò¿¿íèé îðîîìîãòîé CR

õýëõýýã ýñâýë õàãàñ äàìæóóëàã÷ äèîäèéã çýðýãöýý õîëáîæ áîëíî.

CR õýëõýýòýé ñõåìèéã òýæýýëýýñ ñàëãàõàä áàãòààìæèä íººöëºãäñºí ýíåðãèéí

íºëººãººð ðåëåíèé îðîîìîã íýã õýñýã õóãàöààíä ã¿éäýëòýé áàéíà. Çóðàã 46.â. Ýíý ñõåì íü

ðåëåíèé áóöàõ õóãàöààã 10ñ õ¿ðòýë íýìýãä¿¿ëäýã. Äèîä á¿õèé ñõåìä ðåëåíèé òýæýýëèéã

òàñëàñíû äàðàà îðîîìãèéí ººðèéí èíäóêöèéí öàõèëãààí õºäºëãºã÷ õ¿÷íèé íºëººãººð 1-2ñ

õ¿ðòýë õóãàöààíä äèîäîîð ã¿éäýë äàìæèõ ðåëåíèé áóöàëò óäààøèðíà. Çóðàã 46ã. Õýäýí

çóóí ñåêóíäýýñ õýäýí àðàâ, çóóí ìèíóò õ¿ðòýë èõ õóãàöààãààð ðåëåíèé àæèëëàõ, áóöàõ

õóãàöààã óäààøðóóëàõ øààðäëàãàòàé áîë òóñãàé õóãàöààíû ðåëå õýðýãëýäýã.

ÐÅËÅÍÈÉ Î× ÌªÕªªÕ ÑÕÅÌ



142

Öàõèëãààí õýëõýýíä êîììóòàöè õèéõýä ò¿¿íèé èíäóêöëýëä õóðèìòëàãäñàí ýíåðãèéí

íºëººãººð î÷èò íèðãýëýã ¿¿ñäýã. Òèéì ó÷ðààñ èíäóêöëýë õýäèé ÷èíýý èõ áîë êîíòàêòèéí

àæëûí íºõöºë òºäèé ÷èíýý ìóó áîëíî.

Êîíòàêò äýýð î÷ ¿¿ñýõ ÿâäëûã àðèëãàõàä êîíòàêò äýýðõ êîììóòàöèéí õ¿÷äýëèéã

àñààõ õ¿÷äýëýýñ áàãàñãàõàä çîðèóëàãäñàí òóñãàé ñõåì õýðýãëýõ ÿâäàë þì. Èíãýõýä

èíäóêöëýë äýýð õóðèìòëàãäñàí ýíåðãè êîíòàêòèéí çàâñàðò áèø õàðèí öàõèëãààí õýëõýýíèé

íýìýãäýë ýëåìåíò äýýð çàðöóóëàãäàíà.

Î÷ áºõººõ ñõåì óäèðäóóëàõ õýëõýýíèé èíäóêöëýëèéí (Çóðàã 47à, á, â) ýñâýë

óäèðäàõ êîíòàêòèéã (Çóðàã 47 ã, ä, å, æ) ø¿íòëýõ õýëáýðýýð õèéãääýã.

Ñõåìèéí êàíòàêò ñàëãàõ ¿åä ñîðîíçîí ýíåðãè à÷ààëëûí èäýâõèò àR ýñýðã¿¿öëýýñ 5-

10 äàõèí èõ õýìæýýòýé ØR ýñýðã¿¿öýë äýýð çàðöóóëàãäàíà. Çóðàã 2.9à. Ãýõäýý êîíòàêò

çàëãààòàé ¿åä ØR ðåçèñòîð äýýð íýìæ ýíåðãè àëäàãääàã. Õýðýâ ØR ýñýðã¿¿öýëòýé

áàãòààìæèéã öóâàà õîëáîâîë äýýðõ äóòàãäàë äàâòàãäàõã¿é. Çóðàã.2.9á. Ìºí õýëõýýíèé

èíäóêöëýë äýýð õóðèìòëàãäñàí ýíåðãèéã ñàðíèóëàõàä õàãàñ äàìæóóëàã÷ ø¿íòèéã õýðýãëýíý.

Çóðàã 2.9â.

47-ð çóðàã. Î÷ áºõººõ ñõåì

Õýëõýýíèé ¿íäñýí ã¿éäýë äèîäûí óðâóó èõ ýñýðã¿¿öëýýð äàìæèõ òóë ýíåðãèéí

àëäàãäàë áàðàã ãàðàõã¿é. Õýëõýýã ñàëãàõàä ººðèéí èíäóêöèéí öàõèëãààí õºäºëãºã÷ õ¿÷íèé

íºëººãººð ¿¿ññýí i ã¿éäýë äèîäûí ÷èãëýëýýð äàìæèõ ýíåðãè íü øóóä áàãà ýñýðã¿¿öýëä

çàðöóóëàãääàã. Ýíãèéí, õýìíýëòòýé ýíý î÷ áºõºõ ñõåìèéã óóðõàéí àâòîìàòèêèéí àïïàðàò

õýðýãñýëä ò¿ãýýìýë õýðýãëýäýã. Äèîäûí óðâóó ýñýðã¿¿öëèéã íýìýãä¿¿ëñíýýð íàéäâàðòàé

àæèëëàãàà ñàéæèðäàã òóë äèîäòîé öóâàà ðåçèñòîð õîëáîæ áîëíî.

Êîíòàêòèéã ØR =(510) AR ýñýðã¿¿öëýýð ø¿íòëýí èíäóêöëýëèéí ýíåðãèéã ýíý

ýñýðã¿¿öýëä çàðöóóëàõ çàìààð î÷ áºõººäºã. Ãýõäýý êîíòàêò ñàëãààòàé ¿åä àæëûí çààñàí

ã¿éäëèéí 9-16% íü õýëõýýíä ¿ðãýëæ áàéäàã äóòàãäàëòàé. Çóðàã 47. ã.

Çóðàã 47.á-ä ¿ç¿¿ëñýí øèã ñõåìòýé á¿õ òàëààðàà àäèë ÷àíàðòàé î÷ áºõººõ ñõåìèéã

Çóðàã 47.ä-ä ¿ç¿¿ëýâ. Î÷ áºõººõ õ¿ðýýíä âèëè, òèðèò, êîðáîðóíäààð õèéñýí øóãàìàí áóñ

ýñýðã¿¿öë¿¿äèéã õýðýãëýäýã. Ýäãýýð ñõåì¿¿ä êîíòàêò äýýðõ õ¿÷äýë áàãàñãàõàä ýñýðã¿¿öýë

èõñýæ êîíòàêò ñàëãààòàé ¿åèéí ã¿éäëèéã áàãà áàéëãàäàã õýìíýëòòýé ñàéí òàëòàé. Çóðàã 47

â.

Î÷ áºõººõ, î÷ ¿¿ñýõ ÿâäàëûã áàãàñãàõàä øóãàìàí áèø êîíäåíñàòîð-âàðèêîíä

õýðýãëýæ áîëäîã.

Õóâüñàõ ã¿éäëèéí õýëõýýíä î÷ ¿¿ñýõ ÿâäàëûã áàãàñãàõàä ýñðýã ÷èãëýëä õî¸ð

äèîäîîñ á¿ðäñýí õàãàñ äàìæóóëàã÷ ø¿íò õýðýãëýäýã. Çóðàã 47æ. Êîíòàêò ñàëãàõ ¿åä



143

îðîîìãèéí ñîðîíçîí îðíû õóðèìòëàãäñàí ýíåðãè õàãàñ äàìæóóëàã÷ ø¿íòèéí èõ ýñýðã¿¿öýëä

çàðöóóëàãäàíà.

Äýýð äóðäñàí î÷ áºõººõ ñõåì¿¿ä öàõèëãààí íóì ¿¿ñýõ ÿâäàëòàé òýìöýõýä ìºí àäèë

õýðýãëýãäýõ áºãººä ãàãöõ¿¿ íóì óíòðààõ ýëåìåíò¿¿ä íü ÷àäàë èõòýé, ¿íýòýé, àâñààðõàí áèø

þì. Èéì ó÷ðààñ íóì óíòðààõàä èîíæèëòûã óñòãàõ ïðîöåññèéã ò¿ðãýòãýõ, íóìûí ýñýðã¿¿öëèéã

èõýñãýí ýð÷èìèéã áàãàñãàæ áºõººõ òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã õýðýãëýíý.

Öàõèëãààí ñîðîíçîí ðåëå, õýëõýýíèé èíäóêöëýëèéí ýëåìåíò ó÷ðààñ ò¿¿íèéã î÷íû

àþóëã¿éí åðºíõèé øààðäëàãûã õàíãàõààð, äóëààíä òýñâýðòýé êîìïàóíäààð öóòãàõ, ¿ë

çàäðàõ áëîê áàéäëààð õèéõ íü ç¿éòýé. Ýíý øààðäëàãà òýñðýëòýýñ õàìãààëñàí á¿ðõ¿¿ëòýé

ýñâýë òýñðýõ àþóëã¿é íºõöºëä õàìààðàãäàõã¿é.

Á¿õ òºðëèéí ðåëå çààñàí õ¿÷äýëýýñ ãóðàâ äàõèí èõ õ¿÷äýëèéã òóñãààðëàëûí õóâüä

òýñâýðëýõ øààðäëàãàòàé áºãººä òýð íü 500Â-îîñ áàãàã¿é áàéõ ¸ñòîé.

ЦАХИЛГААН СҮЛЖÝÝНИЙ ХАМГААЛАЛТ

Àãààðûí áà êàáåëü øóãàì íü èë óóðõàéí áóñàä öàõèëãààí òºõººðºìæººñ èë¿¿ èõ

ãýìòäýã ó÷ðààñ òýäãýýðèéã õýò à÷ààëëûí áîëîí 2õî¸ð ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäëýýñ

õàìãààëàõ çîðèëãîîð èõ ã¿éäëèéí ÌÒ õàìãààëàëòûã àâ÷ ¿çäýã. Ê öýãò áîãèíî õîëáîîñ

ãàðñàí ¿åä ãýìòñýí 3-ð õýñýã,ãýìòýýã¿é 1 áà 2-ð õýñã¿¿äýýð áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë

äàìæèíà. Á¿õ ãóðâàí õýñãèéí èõ ã¿éäëèéí õàìãààëàëò àæèëëàõ áîëîâ÷ ÌÒÇ õàìãààëàëò

íü õàìãèéí áàãà õóãàöààíû áàðèëòòàé áàéõ òóë , ÂÇ òàñëóóð òàñàðíà. Èéíõ¿¿ õóãàöààíû

øàòàëñàí ººð ººð áàðèëòààð èõ ã¿éäëèéí õàìãààëàëòûí ñîíãîìæ õàíãàãäàíà. ÐÒÂ

ðåëåòýé èõ ã¿éäëèéí áà ÐÒÌ ðåëåòýé øóóðõàé õàìãààëàëòûí ñõåì¿¿äèéã 47-ð çóðàãò

¿ç¿¿ëýâ.

47-ð çóðàã. Èõ ã¿éäëèéí õàìãààëàëòûí õóãàöààíû áàðèëòûã òîäîðõîéëîõ íü



144

48-ð çóðàã.Èõ ã¿éäëèéí áà øóóðõàé õàìãààëàëòûí ñõåì¿¿ä

à. ÐÒÂ áà ÐÒÌ òºðëèéí 2 ðåëåòýé

á. ÐÒÂ áà ÐÒÌ òºðëèéí 1 ðåëåòýé

Èõ ã¿éäëèéí õàìãààëàëòûí ðåëåíèé àæèëëàõ ã¿éäëèéã äàðààõ èëýðõèéëëýýð


ð.

max.

òãá

õñíàæ

ÊÊ

IÊÊI

,À (6.2)

Энд :

íÊ =1.3 - íàéäàìæèéí êîýôôèöèåíò; õñÊ . -ñõåìèéí êîýôôèöèåíò

õñÊ . =1 (Ã¿éäëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðóóä îä ýñâýë á¿ðýí áóñ îäîîð

õîëáîãäñîí ¿åä), õàðèí çàäãàé ãóðâàëæèíààð ýñâýë õî¸ð ôàçûí ã¿éäëèéí

çºð¿¿ äýýð õîëáîãäñîí ¿åä õñÊ . = 3 áàéíà;

maxI -øóãàìûí àæëûí õàìãèéí èõ ã¿éäýë, À;

9.06.0 áK ðåëåíèé áóöàõ êîýôôèöèåíò;

ð.òãK -ã¿éäëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðûí òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíò.

3 ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ ãàðñàí ¿åä øóãàìûã ìàø õóðäàí òàñëàõ çîðèëãîîð

ã¿éäëýýð òàñëàõ øóóðõàé õàìãààëàëòûã õýðýãëýäýã. Ýíý õàìãààëàëò íü õóãàöààíû

áàðèëòã¿é ýãøèí çóóð øóóä òàñëàäàã õàìãààëàëò þì. Øóóðõàé õàìãààëàëòûí ¿éë÷ëýõ

á¿ñèéã 48-ð çóðàãò ¿ç¿¿ëýâ.



145

49-ð çóðàã. Øóóðõàé õàìãààëàëòûí ¿éë÷ëýõ á¿ñ

Øóóðõàé õàìãààëàëòûí ñîíãîëò íü ò¿¿íèé ¿éë÷ëýõ á¿ñèéí õÿçãààðëàëòààð

õàíãàãäàíà. Ýíý õàìãààëàëòûí àæèëëàõ çàð÷èì íü áîãèíî õîëáîîñûí ã¿éäýë áîãèíî

õîëáîîñûí öýã ¿¿ñã¿¿ðýýñ õîëäîõ òóñàì áóóðäàã äýýð ¿íäýñëýãäýíý.

Øóóðõàé õàìãààëàëò íü çºâõºí õàìãààëàëòûí ÀÂ á¿ñýä áîãèíî õîëáîîñ ãàðñàí

¿åä ë àæèëëàíà. Á¿ñèéí ãàäíà áîãèíî õîëáîîñ ãàðñàí ¿åä õàìãààëàëò àæèëëàõã¿é.

Øóóðõàé õàìãààëàëò íü õóãàöààíû áàðèëòã¿é ÐÒÌ òºðëèéí ðåëå äýýð õèéãäýíý.

Øóóðõàé õàìãààëàëòûí ðåëåíèé àæèëëàõ ã¿éäýë

ð.

max х,б. I

òã

õñí

àæÊ

ÊÊI

,À (6.3)

Ýíä:

mааõáI .. - øóãàìûí òºãºñãºë äýõ ãóðâàí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñûí õàìãèéí èõ

ã¿éäýë,À.

àæI - ã¿éäëèéã ¿íäýñëýí ðåëåíèé òàâèëûí ã¿éäëèéã ñîíãîæ àâíà.

ÐÒ-40 òºðëèéí ã¿éäëèéí ðåëåíèé òàâèëûí õÿçãààðûã 53-ð õ¿ñíýãòýíä, ÐÒ-80, ÐÒ-

90 òºðëèéí ðåëåíèé òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëòûã 54-ð õ¿ñíýãòýíä, ºíäºð õ¿÷äýëèéí

òàñëóóðûí ãàð áîëîí ï¿ðøèí õºòë¿¿ðèéí òàñëàõ ðåëåí¿¿äèéí òîäîðõîéëîëòûã 55-ð

õ¿ñíýãòýíä òóñ òóñ ¿ç¿¿ëýâ.

51-р õ¿ñíýãò

ÐÒ-40 òºðëèéí ã¿éäëèéí ðåëåíèé òàâèëûí õÿçãààð

Ðåëåíèé

òºðºë

Ðåëåíèé àæèëëàõ ã¿éäëèéí òàâèëûí õÿçãààð, À

Õýðýãëýæ

áóé á¿ðýí

÷àäàë, ÂÀ

Îðîîìãèéí õýñã¿¿äèéí õîëáîëò

Öóâàà Çýðýãöýý

Òàâèëûí

õÿçãààð 1 êÎì

Òàâèëûí

õÿçãààð 1 êÎì

ÐÒ-40/0.2 0.05-0.1 0.5 0.1-0.2 1.0 0.2

ÐÒ-40/0.6 0.15-0.3 1.6 0.3-0.6 3.2 0.2

ÐÒ-40/2 0.5-1.0 3.8 1.0-2.0 7.6 0.2

ÐÒ-40/6 1.5-3.0 10.0 3.0-6.0 20.0 0.5

ÐÒ-40/10 2.5-5.0 16.0 5.0-10.0 32.0 0.5

ÐÒ-40/20 5.0-10.0 18.0 10.0-20.0 36.0 0.5



146

ÐÒ-40/50 12.5-25.0 25.0 25.0-50.0 50.0 0.8

ÐÒ-40/100 25.0-50.0 25.0 50.0-100.0 50.0 1.8

ÐÒ-40/200 50.0-100.0 25.0 100.0-200.0 50.0 8.0


ÐÒ-80, ÐÒ-90 òºðëèéí ã¿éäëèéí ðåëåíèé òåõíèêèéí òîäîðõîéëîëò

Ðåëå Çààñàíã

¿éäýë

Àæèëëàõ ã¿éäëèéí

òàâèë

Àæèëëàõ

õóãàöààíû

òàâèë

Õ¿÷íèé

êîíòàêò

Äîõèîë

ëûí

êîíòàêò òàé

ýñýõ

ÐÒ-81/1 10 5.5;6;7;8;9;10 0.5;1;2;3;4 õýâèéí -

ÐÒ-81/2 5 2;2.5;3;3.5;4;4.5;5 0.5;1;2;3;4 õýâèéí -

ÐÒ-82/1 10 4;5;6;7;8;9;10 2;4;8;12;16 õýâèéí -

ÐÒ-82/2 5 2;2.5;3;3.5;4;4.5;5 2;4;8;12;16 õýâèéí -

ÐÒ-83/1

ÐÒ-83/2

10

5

4;5;6;7;8;9;10

2;2.5;3;3.5;4;4.5;5

1;2;3;4

1;2;3;4

õýâèéí

õýâèéí

+

+

ÐÒ-84/1

ÐÒ-84/2

10

5

4;5;6;7;8;9;10

2;2.5;3;3.5;4;4.5;5

4;8;12;16

4;8;12;16

õýâèéí

õýâèéí

+

+

ÐÒ-85/1

ÐÒ-85/2

10

5

4;5;6;7;8;9;10

2;2.5;3;3.5;4;4.5;5

0.5;1;2;3;4

0.5;1;2;3;4

õ¿÷èëñýí

õ¿÷èëñýí

-

-

ÐÒ-86/1

ÐÒ-86/2

10

5

4;5;6;7;8;9;10

2;2.5;3;3.5;4;4.5;5

4;8;12;16

4;8;12;16

õ¿÷èëñýí

õ¿÷èëñýí

+

+

ÐÒ-91/1

ÐÒ-91/2

10

5

4;5;6;7;8;9;10

2;2.5;3;3.5;4;4.5;5

0.5;1;2;3;4

0.5;1;2;3;4

õýâèéí

õýâèéí

-

-

ÐÒ-95/1

ÐÒ-95/2

10

5

4;5;6;7;8;9;10

2;2.5;3;3.5;4;4.5;5

0.5;1;2;3;4

0.5;1;2;3;4

õ¿÷èëñýí

õ¿÷èëñýí

-

-


ªíäºð õ¿÷äýëèéí òàñëóóðûí ãàð áîëîí ï¿ðøèí

õºòë¿¿ðèéí òàñëàõ ðåëåí¿¿ä

Ðåëåíèé õèéö,

îðîîìãèéí õèéöèéí

äóãààð

Ýñýðã¿¿öýë

Îì

Ã¿éäëèéí

òàâèë, À

Õýðýãëýæ áóé ÷àäàë, ÂÀ

Ç¿ðõýâ÷

òàòàãäàõ ¿åä

Ç¿ðõýâ÷

áóóõ ¿åä

ÐÒÌ-1 0.249 5 67 19.75

ÐÒÌ-2 0.127 9

15

170

67.5

52

20.7

ÐÒÌ-3 0.072 15

25

51.5

168

48.0

65

ÐÒÌ-4 0.04 25

40

77.5

176

33

80

ÐÒÌ-5 0.025 40

80

92

320

47

208

ÐÒÌ-6 0.015 80

200

188

1080

133

800



147

ÐÒÂ-I

0.29

0.219

0.193

5

6

7

80

84

95

35

40

45.6

ÐÒÂ-IY

0.159

0.144

0.129

8

9

10

92

99

97

45

45.5

4.0

ÐÒÂ-II

0.085

0.071

0.061

10

12

14

97

80.4

82.5

46.0

49.0

53.0

ÐÒÂ-Y

0.05

0.045

0.038

1

18

20

80

82.9

81.0

51

49.5

50

ÐÒÂ-III

0.038

0.032

0.029

20

22

24

74.5

80.5

85

44

46

49

ÐÒÂ-YI

0.027

0.025

0.022

27

30

35

88

69.3

10.90

55

60

70

ÐÍÂ

-.

-

-

-

100Â

127Â

220Â

380Â

ХҮЧНИЙ ТРАНСФОРМАТОРÛН ХАМГААЛАЛТ

Õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí õóâüä îðîîìãóóä äàõü îëîí ôàçûí áîãèíî õîëáîîñ,

îðîîìãóóä äàõü îðîîäîñ õîîðîíäûí áîãèíî õîëáîîñ, øóóä ãàçàðäóóëñàí ñààðìàãòàé

ñ¿ëæýýí äýõ íýã ôàçûí ãàçàðäëàãà, ãàäíû áîãèíî õîëáîîñ, óäààí õóãàöààíû õýò à÷ààëàë,

òîñíû ò¿âøèíãèéí áóóðàëò çýðýã ýâäðýë ãýìòýë, õýâèéí áóñ ãîðèìóóäààñ õàìãààëàõ ðåëå

õàìãààëàëòûí òºõººðºìæ¿¿äèéã àâ÷ ¿çñýí áàéõ ¸ñòîé.

Òðàíñôîðìàòîð äýýð òàâèãäàæ áóé õàìãààëàëòûí òºðë¿¿ä íü òðàíñôîðìàòîðûí

òºðºë, ò¿¿íèé çîðèóëàëò áîëîí áàéðëóóëàõ ãàçðààð òîäîðõîéëîãäîíî.

Òðàíñôîðìàòîðûí õàìãààëàëòàíä ýõíèé ýýëæèíä ãàë õàìãààëàëã÷ õýðýãëýõ

áºãººä áîëîìæã¿é òîõèîëäîëä øóóä ¿éë÷ëýõ ðåëåòýé õàìãààëàëòûí ñõåìèéã õýðýãëýíý.

Õèé ÿëãàðàëòààñ áîëæ ãàðàõ, òðàíñôîðìàòîðûí êîðïóñ (èõ áèå) äîòîðõ ýâäðýë,

ãýìòëýýñ áîëîí òîñíû ò¿âøèíãèéí áóóðàëòààñ õàìãààëàõ õàìãààëàëòûã õèéí ðåëåãýýð

õèéõ áà ò¿¿íèéã òðàíñôîðìàòîðûí áàêèéã òýë¿¿ðòýé õîëáîæ áóé äàìæóóëàã÷ õîîëîé äýýð

áàéðëóóëíà. 6300êÂÀ áà ò¿¿íýýñ äýýø ÷àäàëòàé òðàíñôîðìàòîðóóäàä õèéí õàìãààëàëòûã

àâ÷ ¿çñýí áàéíà. Ã¿éäëèéí õóðäàí ¿éë÷èëãýýòýé õàìãààëàëò áàéõã¿é òîõèîëäîëä 1000-

4000êÂÀ ÷àäàëòàé òðàíñôîðìàòîðóóäàä õèéí õàìãààëàëò òàâèõûã çºâøººðäºã.

ÖÀÕÈЛГААН ХªДªЛГҮҮРҮҮДИЙН ХАМГААЛАЛТ

Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð¿¿ä íü îðîîìãóóä äàõü áà òýäãýýðèéí ãàðàëò äýýðõ ôàç

õîîðîíäûí áîãèíî õîëáîîñ, ñòàòîðûí îðîîìãèéí íýã ôàçûí ãàçàðäëàãà, õýò à÷ààëëûí

ã¿éäýë, ãýíýò õ¿÷äýëã¿é áîëîõ, õ¿÷äýë íýëýýä õýìæýýãýýð áóóðàõ çýðýã ýâäðýë ãýìòë¿¿ä



148

áîëîí àæëûí õýâèéí áóñ ãîðèìóóäààñ õàìãààëàãäñàí áàéõ ¸ñòîé. Ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð¿¿ä

íü ñýðãýýëòèéí õýëõýýí äýõ ãýìòýë, àæëûí àñèíõðîí ãîðèìîîñ ìºí õàìãààëàãäñàí áàéíà.

1000Â õ¿ðòýë õ¿÷äýëòýé öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð¿¿äèéí õàìãààëàëò íü ä¿ðýì ¸ñîîð

õàéëàìòãàé ãàë õàìãààëàã÷, äóëààíû áîëîí èõ ã¿éäëèéí ðåëåí¿¿ä äýýð õèéãäýíý.Äóëààíû

áîëîí èõ ã¿éäëèéí ðåëåí¿¿ä íü ñîðîíçîí çàëãóóðóóä ýñâýë àâòîìàò ñàëãóóðóóäûí õàìò

òàâèãäñàí áàéíà.

1000Â-îîñ äýýø õ¿÷äýëòýé öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð¿¿äèéí õàìãààëàëòûã äýýðõ

áîëîìæòîé á¿õ òîõèîëäîëä õóâüñàõ øóóðõàé ã¿éäýë äýýð õèéãäñýí áàéíà.Ôàç õîîðîíäûí

áîãèíî õîëáîîñíîîñ õàìãààëàõ èõ ã¿éäëèéí õàìãààëàëò íü ÐÒÌ òºðëèéí øóóä

¿éë÷èëãýýòýé íýã ðåëåí äýýð õèéãäýíý.Èõ ã¿éäëèéí ðåëåíèé àæèëëàõ ã¿éäëèéã äàðààõ


ажI =ð.

..

òã

асхõñí

Ê

IÊÊ , À (6.4)

Энд:

íÊ =1.4-1.6 -ÐÒÌ òºðëèéí ðåëå äýýð õèéãäñýí õàìãààëàëòûí íººöèéí


õñÊ . -ñõåìèéí êîýôôèöèåíò;

ð.òãÊ -ã¿éäëèéí õýìæ¿¿ðèéí òðàíñôîðìàòîðûí òðàíñôîðìàöèëà


асхI . -öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí àñààëòûí ã¿éäëèéí õàìãèéí èõ óòãà

Õýò à÷ààëëûí õàìãààëàëò íü õî¸ð ôàçûí ã¿éäëèéí ÿëãàâàð äýýð õîëáîãäñîí

õóãàöààíû õàìààðñàí áàðèëòòàé èõ ã¿éäëèéí íýã ðåëåíèé òóñëàìæòàéãààð õèéãäýíý.

Ýíý õàìãààëàëòûã çºâõºí àñààëòûí õ¿íä íºõöºëòýé áîëîí òåõíîëîãèéí

øàëòãààíààð õýò à÷ààëàëä îðæ áîëîõ õºäºëã¿¿ð¿¿äýä àâ÷ ¿çíý. Õýò à÷ààëëûí

õàìãààëàëòûí ã¿éäëèéí ðåëåíèé àæèëëàõ ã¿éäýë

àæI = AÊ

IÊÊ

òã

çõñí

ð.

. (6.5)

Ýíä:

ЗI -öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí ã¿éäýë,À

Õýò à÷ààëëûí õàìãààëàëò íü ä¿ðýì ¸ñîîð, äîõèî ýñâýë à÷ààëàë áàãàñãàõ

ìåõàíèçìä ¿éë÷èëíý.Õàìãààëàëòûí õóãàöààíû áàðèëòûã 10-15ñ-ýýð àâíà.

Ìèíèìàëü õ¿÷äýëèéí õàìãààëàëò íü òàñëóóðûí õºòë¿¿ðò òàâèãäñàí ÐÍÂ òºðëèéí

õ¿÷äýëèéí ðåëå äýýð õèéãäñýí áàéíà. Ìèíèìàëü õ¿÷äýëèéí õàìãààëàëòûí àæèëëàõ

õ¿÷äýë

U аж =(0.6-0.7) U з , Â (6.6)

Энд:

Uç-öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí çààñàí õ¿÷äýë, Â



149

ÈË ÓÓÐÕÀÉÍ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÕÀÍÃÀÌÆÈÉÍ ÑÈÑÒÅÌ ÄÝÕÜ ÀÂÒÎÌÀÒÈÊ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí àâòîìàòèêä äàðààõ àâòîìàòèêèéí òºðºë

õýðýãëýãääýã. ¯¿íä:

Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ (ÀÂÐ)

Àâòîìàòààð äàõèí çàëãàõ (ÀÏÂ)

Àâòîìàòààð äàâòàìæèéã õÿíàõ (À×Ð)

Êîíäåíñàòîðûí áàòàðåéí ÷àäëûã àâòîìàòààð òîõèðóóëàõ áà áóñàä

Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ (ÀÂÐ)

Áýëòãýë òýæýýëèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæ íü ¿íäñýí òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ð àæèëëàõ

áîëîìæã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä íººö òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðèéã áîãèíî õóãàöààíä çàëãàõ

çîðèóëàëòòàé. Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæèä äàðààõ ¿íäñýí øààðäëàãà

òàâèãääàã. ¯¿íä:

Áýëòãýë ¿¿ñã¿¿ð íü òóõàéí îáúåêò òýæýýëèéí ¿íäñýí ¿¿ñã¿¿ðýýñ òàñëàãäñàí

òîõèîëäîëä çàëãàãäàõ ¸ñòîé.

Äýä ñòàíöààñ ãàðñàí øóãàìóóäàä áîãèíî õîëáîëò áîëñîí òîõèîëäîëä ðåçåðâèéã

àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæ àæèëëàõã¿é áàéõ ¸ñòîé.

Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæ íü íýã óäàà àæèëëàäàã áàéõ ¸ñòîé. Ýíý íü

ãàðñàí ãýìòëèéã àðèëãàõ õóãàöàà èõ ¿åä îëîí óäààñ çàëãàëò õèéõýýñ ñýðãèéëíý.

Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæ íü ººðèéã íü àæèëëàãààíààñ ãàðãàõ

òºõººðºìæ êíîï, çýëãýí çàëãàã÷ààð òîíîãëîãäñîí áàéíà.

Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæ íü äîõèîëëûí õýðýãñëýëýýð òîíîãëîãäñîí

áàéõ ¸ñòîé.

Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæ íü ìàø áîãèíî õóãàöààíä àæèëëàäàã áàéõ

¸ñòîé.

50-р зураг. АВР хамгаалалтын ажиллагааны тайлбар схем



150

51-р зураг. Трансформаторын АВР хамгаалалтын хялбаршуулсан схем

52-р зураг. Секц холбогчийн АВР хамгаалалтын схем

а. Тайлбар схем, б. В1, В2 салгуурын удирдлагын хэлхээ в.В3 салгуурын АВР

хамгаалалт ба удирдлагын хэлхээ

Ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæèéí àñààõ õýðýãñëýëýýð áàãà õ¿÷äýëèéí

ðåëå ºðãºí õýðýãëýãääýã. Ôèäåð¿¿ä áîëîí Ê2, Ê3, Ê4 ãýñýí öýã äýýð áîãèíî õîëáîëò ãàðñàí

¿åä íººö øóãàì ðóó øèëæ¿¿ëýõ íü ÿìàð ÷ à÷ õîëáîãäîëã¿é þì. ªºðººð õýëáýë ýíý

òîõèîëäîëä ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæ àæèëëàäàãã¿é áàéõ ¸ñòîé. Ýíý íü



151

áàãà õ¿÷äëèéí ðåëåíèé àæèëëàõ òàâèëûí çºâ ñîíãîëòîîð õàíãàãäàíà. Áàãà õ¿÷äýëèéí

ðåëåíèé àæèëëàõ õ¿÷äýë íü øèí äýýðõ ¿ëäýãäýë õ¿÷äýëýýñ áàãà áàéõ ¸ñòîé.

Í

ÇÊÀÆ

kk

UU

¯

.¯. (6.7)

Ýíä:

ÇÊU .¯. - áîãèíî õîëáîîíû ¿ëäýãäýë õ¿÷äýëèéí õàìãèéí áàãà òîîöîîíû

óòãà

¯k - çîõèöóóëàëòûí êîýôôèöèåíò 3.12.1¯ k

Hk - õ¿÷äýëèéí òðàíñôîðìàòîðûí òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíò

Ðåëåíèé àæèëëàõ õ¿÷äýë íü Ê3, Ê4 öýã¿¿äýä äýýð íºõöºë õàíãàãäàæ áàéõ ¸ñòîé. ¯¿íòýé

íýãýí àäèë õºäºëã¿¿ð¿¿äèéí ººðèéí àñààëòûí ¿åä ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ

òºõººðºìæèéí áàãà õ¿÷äýëèéí ðåëå àæèëëàõã¿é áàéõ ¸ñòîé áºãººä ýíý íü äàðààõ

íºõöºëººð õàíãàãäàíà.

Í

ÇÑÀÆ

kk

UU

¯

.¯. (6.8)

Ýíä:

ÇÑU .¯. - õºäºëã¿¿ðèéí ººðèéí àñààëòûí ¿åèéí äýä ñòàíöûí øèí äýýðõ áàãà

õ¿÷äýë

Ðåàêòîðã¿é ýñâýë òðàíñôîðìàòîðã¿é øóãàìóóä äýýð, ººðººð õýëáýë Ê2 öýã äýýð áîãèíî

õîëáîëò áîëñîí òîõèîëäîëä ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ òºõººðºìæèéí çºâ àæèëëàãààã

õóãàöààíû áàðèëòààð õàíãàæ ºãíº. Àæëûí øóãàìûí ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ

òºõººðºìæèéí ñõåìèéí òàñëàãäàõ õóãàöàà íü øóãàìûí ðåëå õàìãààëàëòûí õóãàöààíààñ

ñîíãîí òàñëàëòûí íýã øàòààð èõ áàéõààð ñîíãîæ àâíà.

ÇÀÏÑÇÀÂÐ ttt 21, (6.9)

Ýíä:

21, ÀÂÐt - õóãàöààíû ðåëåíèé áàðèëò

ÑÇt - ñàëãóóðûí çàëãàõ õóãàöàà

ÇÀÏt -íººöèéí õóãàöàà

5.03.0 ÇÀÏt

Îíöëîã òîõèîëäîë áîë Ê5 öýã þì. Ýíý òîõèîëäîëä ðåçåðâèéã àâòîìàòààð çàëãàõ

òºõººðºìæèéí çºâ àæèëëàãààã õ¿÷äýë áîëîí õóãàöààíû áàðèëòààð õàíãàõ áîëîìæã¿é.

АПВ



152

53-р зураг. лалтын схем

54-р зураг. схем

ГАЗАРДУУЛГÛН ТУХАЙ

ОЙЛГОЛТ

Õàìãààëàõ ãàçàðäóóëãûí òîîöîî

Àÿíãûí õàìãààëàëò

БҮЛЭГ 7



153

ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÃÀÇÀÐÄÓÓËÃÛÍ ÒÎÎÖÎÎ

―Нүүрсний ил уурхайн цахилгаан тоног төхөөрөмжийн ашиглалтын дүрэм‖-ийн

äàãóó ìàøèí ìåõàíèçìûí á¿õ ìåòàëë õýñýã, òðàíñôîðìàòîðûí èõ áèå, õóâààðèëàõ

төхөөрөмжийн корпус, кабелийн хуяг гэх мэтийг газардуулна. Тооцооны зорилго нь

ãàçàðäóóëàõ ýëåêòðîäûí òîî, ãàçàðäóóëãûí óòàñíû îãòëîëûã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.

1000Â-îîñ äýýø õ¿÷äýëòýé òîíîã òºõººðºìæòýé óóðõàéí ãàçàðäóóëãûí

òºõººðºìæèéí íèéò ýñýðã¿¿öýë 4Îì-îîñ èë¿¿ã¿é áàéíà.

Ãàçàðäóóëãèéí ýñýðã¿¿öýë:

ÎìRRÎìR æêóãã ,4 .. (7.1)

Энд:

æêóã RR .. , ãàçàðäóóëàõ óòàñ áîëîí êàáåëèéí ãàçàðäóóëàõ æèéëèéí

ýñýðã¿¿öýë, Îì. Ýäãýýðèéí õýìæýýã äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëíî.

s

LR

, (7.2)

Энд:

L ãàçàðäóóëãûí äàìæóóëàã÷èéí óðò, ì;

äàìæóóëàã÷èéí õóâèéí äàìæóóëàë, ì/Îììì2;

S – ãàçàðäóóëãûí äàìæóóëàã÷èéí õºíäëºí îãòëîë, ìì2.

Øààðäëàãàòàé ãàçàðäóóëàã÷èéí òîî:

ãã

ýã

R

rn

. , (7.3)

Энд:

ýãr . íýã ýëåêòðîäûí ýñýðã¿¿öýë, Îì;

Øóãàì áà äýä ñòàíöàä æèëä áóóõ àÿíãûí òîî, àþóëòàé ã¿éäëèéí

ìàãàäëàëûã òîîöîîëîõ

Àÿíãûí øóóä íèðãýëýãýýñ öàõèëãààí òîíîãëîëóóäûã õàìãààëàõ,

àÿíãà õàìãààëàëòûí ìóæ áàéãóóëàõ

Äýä ñòàíöûí òîíîãëîëóóä àÿíãûí øóóä íèðãýëýãýýñ

õàìãààëàãäñàí áàéäëûí ¿íýëãýý òîîöîî

Äýä ñòàíöûí òîíîãëîëóóäûã øóãàìààñ èðýõ õýò õ¿÷äýëèéí

äîëãèîíîîñ õàìãààëàõ

Àÿíãà õàìãààëàëòûí ãàçàðäóóëãûí òîîöîî



154

ã ãàçàðäóóëàã÷ àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíò...


Õîîëîéí ãàçàðäóóëàã÷èéí ýñýðã¿¿öýë

Ãàçàðäóóëàã÷èéí Òîìú¸î

òºðºë áàéðëàë

Хоолой төмөр зоож

dl

d

l

lr ýã

4ln

2.

Õîîëîé òºìºð áóëæ

d

l

t

),14

14lg

2

12(ln

2.

t

t

d

l

lr ýã

Òóóçàí òºìºð áóëæ

t

l

b

bt

l

lr ýã

2

.

2ln

2

Õóóäñàí òºìºð áóëæ a

b

abr ýã

25,0.

Öàãèðàã òºìºð áóëæ

t

b

D

bt

D

Dr ýã

2

.

8ln

2

Энд:

- õºðñíèé õóâèéí ýñýðã¿¿öýë, Îìñì

Áóëàí òºìðººð ãàçàðäóóëàã÷ õèéõýä bd 95,0 ãýæ àâíà.

Ýíä :

b - áóëàí òºìðèéí òàëóóä, ñì.

АßНГÛН ХАМГААЛАЛТ

Цэíэã øàâõàã÷ààð õàìãààëàõ. ßíäàíò öýíýã øàâõàã÷èéã øóãàì áîëîí äýä ñòàíöûã,

âåíòèëýí öýíýã øàâõàã÷ààð öàõèëãààí ìàøèí, òîíîã òºõººðºìæèéã õýò õ¿÷äýëýýñ

õàìãààëíà. Âåíòèëýí öýíýã øàâõàã÷èéã õýâèéí õ¿÷äýë, çîðèóëàëòààð, ÿíäàíò öýíýã

øàâõàã÷èéã õýâèéí õ¿÷äýë áîëîí òàñëàõ ã¿éäëýýð àâíà. Ã¿éäëèéã äàðààõ íºõöºëººð

øàëãàíà.

;max.max.. öøçê II

,min.min.. öøçê II

Энд:



155

max.min. , öøöø II öýíýã øàâõàã÷èéí òàñëàõ ã¿éäë¿¿äèéí äîîä, äýýä óòãà; max..çêI

íýãä¿ãýýð ¿åèéí 3 ôàçûí á.õ-íû ã¿éäëèéí õàìãèéí èõ óòãà

Бууруулах станцад 3 фазын богино холбооны гүйдлийн үйлчлэгч утгыг 1,3, өсгөх станцид

1,5 êîýôôèöèåíòýýð ¿ðæèæ òîäîðõîéëíî.

min..çêI нэгдүгээр үеийн хоѐр фазын богино холбооны гүйдлийн үйлчлэгч утга.

Àÿíãà çàéëóóëàã÷ààð õàìãààëàõ

¯¿ë öàõèëãààíæñàíû óëìààñ ÿâàãäàõ õèéí íèðãýëýãèéã àÿíãà ãýæ íýðëýíý. Àÿíãà áóóõ ¿åä

öàõèëãààí äàìæóóëàõ àãààðûí øóãàì, äýä ñòàíö çýðýãò õýäýí ñàÿ Âîëüòûí õýò õ¿÷äýë

¿¿ñ÷ òóñãààðëàõ òîíîãëîëóóäàä ãýìòýë àþóë áèé áîëíî. Àÿíãûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä:

Àÿíãûí ã¿éäëèéí õàìãèéí èõ äàëàéö óòãà

Àÿíãûí ã¿éäëèéí í¿¿ðíèé õýñãèéí ºñºõ õóðä áóþó ýãöðýë

Òóõàéí äýâñãýð íóòàãò àÿíãûí òºëºâ áàéäëûí æèëä ¿ðãýëæëýõ íèéò öàã

Æèëä õàðãàëçàõ àÿíãûí òîîíû äàâòàìæ

35êÂ õ¿÷äýëòýé èë õóâààðèëàõ òºõººðºìæ íü äýä ñòàíöèéí áóëàíãóóäàä áîñãîñîí àÿíãà

çàéëóóëàã÷ààð õàìãààëàãäàíà. Àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí ºíäðèéã hHD 8 íºõöºëººð

òîäîðõîéëíî. Äýä ñòàíöûí îéð îðøèõ ºíäºð áàðèëãà

áàéãóóëàìæèä àÿíãà çàéëóóëàã÷èéã áàéðëóóëæ áîëîõ þì. Àÿíãà çàéëóóëàã÷ààñ ãàçàðäàõ

óòñûã áàðèëãûí äýýâýð, õàíààð öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí ã¿éäýë äàìæóóëàõ õýñãýýñ

õîë áàéðëóóëíà. Аянга зайлуулагчийн хамгаалах бүсийг дараах байдлаар шалгаж болно.

h

hhr

xaõ

1

6,1

(7.4)

ØÓÃÀÌ ÁÀ ÄÝÄ ÑÒÀÍÖÀÄ ÆÈËÄ ÁÓÓÕ ÀßÍÃÛÍ ÒÎÎ, ÀÞÓËÒÀÉ Ã¯ÉÄËÈÉÍ

ÌÀÃÀÄËÀËÛÃ ÒÎÎÖÎÎËÎÕ

Øóãàìûí 100êì óðòàä õàðãàëçàõ æèëä áóóõ àÿíãûí òîîã äàðààõ èëýðõèéëýëýýð


10040

aäóíä

nhn (7.5)

Ýíä:

fhhÄÓÍÄ

3

2 òðîññ áà äýýä òàëûí ôàçûí óòàñíû äóíäàæ ºíäºð

h - òðîññ áà äýýä òàëûí ôàçûí óòñûã òóëãóóð äýýð áýõýëñýí ºíäºð, ì

f - óòàñ áà òðîññíû óíæèëò, ì

an - òóõàéí äýâñãýð íóòàã äàõü æèëèéí àÿíãàòàé öàãèéí òîî

Äýä ñòàíöûí äýâñãýð íóòàãò æèëä áóóõ àÿíãûí òîî



156

6

0 10100

)7)(7(7.6 anHBHAn (7.6)

Ýíä:

À, Â – äýä ñòàíöûí äýâñãýð íóòãèéí óðò, ºðãºí, ì

Í- äýä ñòàíöûí ºíäºð, ì

an -æèëä íîîãäîõ àÿíãàòàé öàãèéí òîî

Àÿíãûí ã¿éäëèéí óòãà íü òîäîðõîé óòãà maxI -ñ äýýø áàéõ ìàãàäëàë

0

max1 666.0lg

I

IP (7.7)

Ýíä:

0I - òóõàéí ãàçàð íóòàã äàëàéí òºâøíººñ äýýø õýð ºíäºðò áàéðëàñàíààñ

õàìààðñàí ã¿éäëèéí óòãà

CosI 25.675.180 (7.8)

àäãH

ð5.5

0 ,

Àÿíãûí ã¿éäëèéí ýãöðýë òîäîðõîé óòãà(à)-ààñ äýýø áàéõ ìàãàäëàëûã ìºí äàðààõ

áàéäëààð òîäîðõîéëíî.

0

lga

aPa (7.9)

Ýíä:

0a - ìºí äàëàéí òºâøíººñ õýð ºíäºðò áàéãààãààñ õàìààðñàí ýãöðýëèéí óòãà

Cosa 927 (7.10)

ÀßÍÃÛÍ ØÓÓÄ ÍÈÐÃÝËÝÃÝÝÑ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÒÎÍÎÃËÎËÓÓÄÛÃ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ, ÀßÍÃÀ

ÕÀÌÃÀÀËÀËÒÛÍ ÌÓÆ ÁÀÉÃÓÓËÀÕ

Àÿíãûí øóóä íèðãýëòýýñ öàõèëãààí òîíîãëîëûã õàìãààëàõäàà àÿíãà çàéëóóëàã÷èéã

àøèãëàíà. Àÿíãà çàéëóóëàã÷ íü àÿíãûí íèðãýëòýýñ îáúåòîîñ çàéëóóëæ ººð äýýðýý òàòàæ

àâäàã ºâºðìºö õèéö þì. Õèéöèéí õóâüä:

Áîñîî

Òðîñîí àÿíãà õàìãààëàã÷ ãýæ 2 òºðºëä õóâààíà.

Àÿíãà çàéëóóëàã÷ íü 3 õýñãýýñ á¿ðäýíý. ¯¿íä:

Àÿíãà õ¿ëýýí àâàõ õýñýã

Àÿíãûí ã¿éäëèéã ãàçàðò äàìæóóëàõ õýñýã

Àÿíãûí ã¿éäëèéã ãàçàðäóóëàõ òºõººðºìæ

Ãàíö øèðõýã áîñîî àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí õàìãààëàëòûí ìóæèéã áàéãóóëàõ

Õàìãààëàëòûí ìóæ áàéãóóëàõ õÿëáàðøóóëñàí àðãûã çóðàãò ¿ç¿¿ëýâ.



157

Õàìãààëàëòûí ìóæ áàéãóóëàõàä äàðààõ òýìäýãëýãýýã àøèãëàíà. ¯¿íä:

h - àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí ºíäºð, ì

xh - õàìãààëàãäàæ áàéãàà îáúåêòûí ºíäºð, ì

xr - xh ºíäºðòýé îáúåêòûí õàìãààëàõ ðàäèóñ

p - çàâñàðûí êîýôôèöèåíò 1p 30h ì ¿åä hp 5.5 30h ì ¿åä

Áîñîî õîñ àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí õàìãààëàõ ìóæèéã áàéãóóëàõ

56-р зураг.Хос босоо àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí õàìãààëàëòûí ìóæ

Ãóðàâ áà ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû áîñîî àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí õàìãààëàëòûí ìóæ

Ãóðâàí øèðõýã àÿíãà çàéëóóëàã÷ áàéõ òîõèîëäîëä óóë 3 öýãèéã äàéðóóëàí áàãòààñàí

òîéðîãèéí äèàìåòðèéí óòãà íü äºðâºí øèðõýã àÿíãà çàéëóóëàã÷ áàéõ ¿åä óóë òýãø ºíöºãò

äèàãíàëèéí óòãà íü äàðààõ íºõöºëèéã õàíãàñàí òîõèîëäîëä ãóðâàëæèí áà äºðâºëæèíãèéí

äîòîð òàëûã àÿíãàíààñ õàìãààëàãäñàí ãýæ òîîöíî. ¯¿íä:

phhD x )(8 (7.11)

Äºðâººñ äýýø òîîíû àÿíãà çàéëóóëàã÷ áàéõ òîõèîëäîëä òýäãýýðèéí îéðîëöîîõ ãóðàâ áà

äºðâººð íü á¿ëýãëýí ¿çýæ äýýðõ íºõöºëººð øàëãàõ çàìààð äîòîð òàëûí õàìãààëàëòûí

ìóæèéã øàëãàíà. Õàðèí ãàäíà òàëûí õàìãààëàëòûí ìóæèéã áàéãóóëàõäàà ãàäóóð

áàéðëàñàí àÿíãà çàéëóóëàã÷óóäûã çýðãýëäýýõ õîñ õîñîîð íü àâ÷ ¿çýæ õîñ àÿíãà

55-р зураг. Ãàíö øèðõýã

áîñîî àÿíãà

çàéëóóëàã÷èéí

õàìãààëàëòûí ìóæ



158

çàéëóóëàã÷òàé ìóæèéã áàéãóóëäàãòàé àäèëààð îëæ áîëíî. Æèøýý áîëãîí ãóðâàí øèðõýã

àÿíãà çàéëóóëàã÷òàé õàìãààëàëòûí äîòîîä áà ãàäààä ìóæèéã îëîõ çàð÷ìûã çóðàãò

¿ç¿¿ëýâ.

57-р зураг. Гурван ширхэг àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí õàìãààëàëòûí ìóæ

ÄÝÄ ÑÒÀÍÖÛÍ ÒÎÍÎÃËÎËÓÓÄ ÀßÍÃÛÍ ØÓÓÄ ÍÈÐÃÝËÝÃÝÝÑ ÕÀÌÃÀÀËÀÃÄÑÀÍ

ÁÀÉÄËÛÍ ¯ÍÝËÃÝÝ ÒÎÎÖÎÎ

Ýíý ¿íýëãýý òîîöîîíû ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò íü äýä ñòàíöûí òîíîãëîëä øóóä áà óðâóó

íèðãýëýãèéí õýëáýðýýð áóóõ àÿíãûí òîî þì. Óðâóó íèðãýëýã ãýäýã íü àÿíãà çàéëóóëàã÷

äýýð àÿíãà áóóñíû óëìààñ ò¿¿í äýýð àÿíãûí õýò õ¿÷äýë ¿¿ñ÷ àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí ýä

àíãèóäààñ àãààðààð áóþó õºðñºí äîîãóóð äýä ñòàíöûí òîíîãëîë áà ãàçàðäëàã ðóó äàì

ÿâàãäàõ õ¿÷ëýã þì. Äýýð ºã¿¿ëñýí àÿíãûí òîîã äàðààõ èëýðõèéëëýýð òîäîðõîéëíî. 6

max/ 10)()7()7(067.0 unmaa PPhBhAn (7.12)

Ýíä:

an -æèëä õàðãàëçàõ àÿíãàòàé öàãèéí òîî

BA, - äýä ñòàíöûí òàëáàéí óðò, ºðãºí, ì

h -àÿíãà çàéëóóëàã÷èéí ºíäºð, ì

3

/ 10 ma õàìãààëàòûí ìóæèä àÿíãà áóóõ ìàãàäëàë

maxP - óòàñ øèí äýýð øóóä àÿíãà áóóñíû óëìààñ òóñãààðëàñàí

ãàäàðãóóãûí äààö àëäàãäàæ öàõèëàëò ÿâàãäàõ ìàãàäëàë

unP - òóñãààðëàã÷äàä óðâóó öàõèëàëò áîëîõ ìàãàäëàë

Àÿíãà çàéëóóëàã÷ äýýð àÿíãà áóóõ ¿åä èõ õýìæýýíèé õýò õ¿÷äýë ¿¿ñ÷ õàæóóãèéí îáúåêòîä

óðâóó íèðãýëýã ¿¿ñãýõã¿éí òóëä àÿíãà çàéëóóëàã÷ áà îáúåêòûí õîîðîíäîõ çºâøººðºãäºõ

õàìãèéí áàãà çàé íü àãààðààð 5ì, õºðñºí äîîãóóð 3ì- ýýñ òóñ òóñ áàãàã¿é áàéõ

øààðäëàãàòàé.

ÄÝÄ ÑÒÀÍÖÛÍ ÒÎÍÎÃËÎËÓÓÄÛÃ ØÓÃÀÌÀÀÑ ÈÐÝÕ ÕÝÒ Õ¯×ÄÝËÈÉÍ

ÄÎËÃÈÎÍÎÎÑ ÕÀÌÃÀÀËÀÕ

Öàõèëãààí äàìæóóëàõ àãààðûí øóãàìàíä àÿíãà áóóñíû óëìààñ óòñàíä ¿¿ññýí õýò

õ¿÷äýëèéí äîëãèîí íü øóãàìààð ãýðëèéí õóðäòàé òàðõàæ äýä ñòàíöóóäûí òîíîãëîëä

íºëººëíº. Ýíý àþóëààñ äýä ñòàíöûã õàìãààëàõ çîðèëãîîð äàðààõ òîíîãëîëóóäûã

àøèãëàíà. ¯¿íä:



159

¯ëýýâ÷èò öàõèëóóð (òðóá÷àòûå ðàçðÿäíèêè)

Õààâ÷èò öàõèëóóð (âåíòèëüíûå ðàçðÿäíèêè)

Øóãàìàí áóñ ýñýðã¿¿öýë (ÎÏÍ-îãðàíè÷àòåëè ïåðåíàïðÿæåíèÿ íåëèíåéíûå)

Ýäãýýðèéí äîòðîîñ øóãàìàí áóñ ýñýðã¿¿öýë (ÎÏÍ-îãðàíè÷àòåëè ïåðåíàïðÿæåíèÿ

íåëèíåéíûå ) íü ñ¿¿ëèéí ¿åèéí áîëîâñðîíãóé òºõººðºìæ þì. Äýä ñòàíöûí øèí äýýð

èõýâ÷ëýí àÿíãà çàéëóóëàã÷äûã ôàç á¿ðò òàâüæ õýðýãëýíý. Ýäãýýðèéí àæèëëàãààã

õºíãºâ÷èëæ õýò à÷ààëëààñ õàìãààëàõ çîðèëãîîð ¿ëýýâ÷èò öàõèëóóðûã äýä ñòàíöààñ 100-

200 ìåòðèéí çàéíä õîñëóóëàí õýðýãëýõ íü èë¿¿ íàéäâàðòàé þì. Äýä ñòàíöàä òàâèãäñàí

¿ëýýýâ÷èò öàõèëóóð áà õàìãààëàãäàæ áàéãàà îáúåêòóóäûí õîîðîíä çºâøººðºãäºõ

õýìæýýíýýñ äàâñàí õýò èõ çàé ¿¿ñâýë äîëãèîí îéëò õóãàðàëòûí ¿çýãäëýýñ áîëæ îáúåêòóóä

ãýìòýõ àþóëòàé. Èéìä ýíýõ¿¿ çàéí çºâøººðºãäºõ õàìãèéí èõ çàéã õ¿ñíýãòýýñ àâ÷ øàëãàæ

áàéõ øààðäëàãàòàé.


,HOMU êÂ

Àÿíãà çàéëóóëàã÷ààñ õ¿÷íèé

òðàíñôîðìàòîð õ¿ðòýëõ çàé,

ì

Áóñàä òîíîãëîë õ¿ðòýëõ

çàé

6-35

110-220 30-80 75-140

330 45-100 200-400

500 90-150 150-350

35êÂ õ¿ðòýëõ öàõèëãààí äàìæóóëàõ øóãàìûã òðîññîîð õàìãààëàõ øààðäëàãà

áàãàòàé òóë òðîññã¿éãýýð èõýâ÷ëýí õèéäýã. Äýä ñòàíöûí øóãàìûí îðîëòûí õýñýãò àÿíãà

áóóõ íü õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðò ìàø îñîëòîé õýò õ¿÷äëèéí äîëãèîíûã áèé áîëãîäîã. Èéìä

øóãàìûí ýíý õýñãèéã îñîëòîé õýñýã ãýæ íýðëýíý. 6-10êÂ-ûí ìîäîí òóëãóóðòàé øóãàìààñ

èðýõ õýò õ¿÷äýëèéí õýìæýýã õÿçãààðëàæ õààâ÷èò öàõèëóóðûí (ÐÂ)–ûí àæèëëàãààã

õºíãºâ÷ëºõèéí òóëä À øóãàìààñ ÐÒ1 öàõèëóóðûã òàâüæ ºãñºí áàéíà. ÐÒ1 –èéí

ãàäàðãóóãèéí ýñýðã¿¿öýë íü 10Îì-îîñ õýòðýõã¿é áàéõ ¸ñòîé. À øóãàìûí òàñëóóðûã

òàñàðõàé ¿åä òàñëóóðûã õàìãààëàõûí òóëä ÐÒ2 –èéã òàâüæ ºãºõ øààðäëàãàòàé áîëíî.

ÀßÍÃÀ ÕÀÌÃÀÀËÀËÒÛÍ ÃÀÇÀÐÄÓÓËÃÛÍ ÒÎÎÖÎÎ

Ãàçàðäóóëãà íü àÿíãààñ õàìãààëàõ àðãà õýìæýýíèé ÷óõàë õýñýã þì. Àÿíãààñ õàìãààëàõ

òºõººðºìæèéí íàéäâàðòàé àæèëëàãàà, ¿ð ä¿í íü ãàçàðäóóëãûí íàéäâàðòàé õèéö,

ýñýðã¿¿öëèéí õýìæýýíýýñ õàìààðíà. Àÿíãà õàìãààëàëòûí ãàçàðäëàãûí òîîöîîã õèéõýä:

Õàìãààëàõ îáúåêòûí õýìæýý

Õºðñíèé õóâèéí ýñýðã¿¿öýë

Èíæåíåð-ãåîëîãè, ãåîäåçèéí ñóäàëãààíû íºõöºë

Àÿíãà õàìãààëàëòûí òºõººðºìæ¿¿äèéí ýëåìåíò¿¿äèéí öàõèëãààíû áà ìåõàíèê

òîîöîîíä øààðäàãäàõ ºãºãäºë¿¿äèéã çàéëøã¿é ìýäýõ øààðäëàãàòàé.

Ãàçàðäóóëãûã 40-50ìì2 –ààñ äîîøã¿é õýìæýýíèé ÿíç á¿ðèéí õýëáýð á¿õèé õºíäëºí

îãòëîëûí òàëáàéòàé òºìºð ìàòåðèàëààð õèéíý. Ãàçàðäóóëãûã ìåõàíèê ãýìòëýýñ

õàìãààëàõ, ýñýðã¿¿öëèéí õýìæýýã íü òîãòâîðòîé áàéëãàõûí òóëä ãàçðûí ãàäàðãààñ äîîø

0.6-0.8 ìåòðèéí ã¿íä ñóóëãàíà. Àÿíãà õàìãààëàëòûí ãàçàðäóóëãûí òîîöîîíä èìïóëüñèéí



160

êîýôôèöèåíòèéã àøèãëàäàã. Ãàçàðäóóëãûí èìïóëüñèéí ýñýðã¿¿öýë äàðààõ òîìú¸îãîîð

òîäîðõîéëîãäîíî.

RaR ii (7.13)

Ýíä:

ia -èìïóëüñèéí êîýôôèöèåíò

iR - èìïóëüñèéí ýñýðã¿¿öýë

R - ãàäàñíû õóâüñàõ ã¿éäýëä ¿ç¿¿ëýõ ýñýðã¿¿öýë

Íýã ãàäàñíààñ àÿíãûí ã¿éäýëä ¿ç¿¿ëýõ ýñýðã¿¿öëèéã ò¿¿íèé èìïóëüñèéí ýñýðã¿¿öýë ãýíý.

Èìïóëüñèéí êîýôôèöèåíò íü:

Ãàçàðäóóëãûí õèéö


Àÿíãûí ã¿éäëýýñ õàìààðíà.


Иìïóëьñèéí êîэôôèöèåíò

Õºðñíèé õóâèéí

ýñýðã¿¿öýë, Îì ì

Àÿíãûí ã¿éäëèéí ºãºäñºí

õэìæээ äэõ ìïóëüñèéí


5êÂ 10êÂ 20êÂ 30 êÂ

100 0.85-0.90 0.75-

0.85

0.6-0.75 0.5-0.7

500 0.6-0.7 0.5-0.6 0.35-0.6 0.25-0.3

1000 0.45-0.55 0.35-

0.45

0.23-0.3 -

БҮЛÝГ 8

БҮЛЭГ 8

Õ¯×ÄÝËÈÉÍ ÒÎÕÈÐÓÓËÃÀ

Хү÷äëèéí òîõèðóóëãыí òóõàé åðөíõèé îéëãîëò

Òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíòèéí ñîíãîëò

Ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð áîëîí êîíäåíñàòîðûã õ¿÷äýëèéí

òîõèðóóëãàä àøèãëàõ

Äàãóó êîìïåíñàöè

Õ¿÷äýë íýìýõ áàéãóóëàìæ



161

ХҮЧДÝЛИЙН ТОХИРУУЛГÛН ТУХАЙ ЕРªНХИЙ ОЙЛГОЛТ

Õýðýãëýã÷èéí îðîëò äýýðõ õ¿÷äýëèéã ºãºãäñºí ò¿âøèíä áàðèõ, õýðýãëýã÷ áà

òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ðèéí ïàðàìåòð ººð÷ëºãäºõºä õ¿÷äýëèéí àëäàãäàëûã êîìïåíñàöè õèéõ

çîðèëãîîð õ¿÷äýëèéí òîõèðóóëãà õèéíý. Õ¿÷äýëèéí òîõèðóóëãûã õ¿÷äýë òîõèðóóëàõ

òºõººðºìæ, òóñãàé õýðýãñëýëýýð ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé. Õýðýãëýã÷èéí îðîëò äýýðõ

õ¿÷äýëèéã ñ¿ëæýýíèé ïàðàìåòð ( ,R ,LX CX ) , êîìïåíñàöëàõ òºõººðºìæèéí ÷àäàë,

òîõèðóóëãûí òºõººðºìæººð áèé áîëãîõ íýìýëò õ¿÷äýë, ¿¿ñã¿¿ðèéí õ¿÷äýë, õýðýãëýã÷èéí

à÷ààëëûí ÷àäàë çýðãýýñ õàìààðóóëàí òîäîðõîéëíî.

Öàõèëãààí øóãàì ñ¿ëæýý íü õýðýãëýã÷èéí (öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí) õýâèéí

õ¿÷äýëýýð òîäîðõîéëîãäîíî. Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ, õýðýãëýã÷èéí õýâèéí õ¿÷äýë

àøèãëàëòûí ÿâöàä ººð÷ëºãääºã áà ýíý ººð÷ëºëò íü öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí

àøèãëàëòûí ä¿ðýìä çààñàí çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ õýòýð÷ áîëîõã¿é. Òóõàéí ñ¿ëæýýíèé

õýâèéí õ¿÷äýëèéí óòãà áîäèò óòãà õî¸ðûí õîîðîíäûí çºð¿¿ã õ¿÷äýëèéí õýëáèéëò ãýíý.

õýâUUV

%100

õýâ

õýâ

U

UUV (8.1)

Õýðýãëýã÷èéí àæëûí õýâèéí íºõöºëä õ¿÷äýëèéí õýëáèéëò äàðààõ õÿçãààðò áàéõûã

çºâøººðíº. ¯¿íä:

Õºäºëã¿¿ð, àïïàðàòûí çàëãóóðò òýäãýýðèéã àñààõ áà óäèðäàõàä -5-+10%

¯éëäâýðèéí áîëîí íèéãýì àõóéí õýðýãëýã÷èéí àæëûí ãýðýëò¿¿ëýãò 2.5-5%

Áóñàä õýðýãëýã÷äýä +-5%

Àâààðûí ãîðèìûí ¿åä õ¿÷äýë -5% -îîð íýìæ áóóð÷ áîëíî.

Öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ áîëîí õýðýãëýã÷èéí çºâøººðºãäºõ õ¿÷äýëèéí õàçàéëòûã

õ¿ñíýãòýýð õàðóóëàâ.


Õýðýãëýã÷

Çºâøººðºãäºõ õàçàéëòûí

õýìæýý, %

¯éëäâýðèéí áîëîí íèéãýì àõóéí õýðýãëýã÷èéí

àæëûí ãýðýëò¿¿ëýã

-2.5%

+5%

Àâààðûí áîëîí ãàäíàõ ãýðýëò¿¿ëýã -5%

Ãýðýëò¿¿ëýõ òºõººðºìæèéí àâààðûí ãîðèì -12%

Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð -5%

Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð (îíöãîé íºõöºëä) +10%

Óóðõàéí öàõèëãààí øóãàì ñ¿ëæýýíèé õ¿÷äýëèéí òîõèðóóëãûã àâ÷ ¿çýõäýý õ¿÷äýëèéí

àëäàãäàëûã äàðààõ òýãøèòãýëýýð òîäîðõîéëíî.



162

ÕÝÂU

QXPRU

8.2)

Õ¿÷äýëèéí àëäàãäàë íü øóãàìûí ýõëýë áà òºãñãºëèéí õîîðîíäîõ õ¿÷äýëèéí àëãåáð

ÿëãàâàðààð èëýðõèéëýãäýíý.

21 UUU 8.3)

Ýíä:

1U -øóãàìûí ýõýí äýõü õ¿÷äýë

2U - øóãàìûí òºãñãºë äýõü õ¿÷äýë

ÕÝÂU

QXPRUU

12

8.4)

Ýíýõ¿¿ òýãøèòãýë íü õýðýãëýã÷ äýýðõ õ¿÷äýëèéã îëîõ òîîöîîíû òîìú¸î þì. Õ¿÷äýë

òîõèðóóëàõ õýðýãñëýëèéã ñîíãîõûí òóëä äýýðõ òýãøèòãýëèéã çàäëàæ áè÷âýë:

ÕÝÂ

CLC

U

XXQQPRUU

)()(12

(8.5)

áîëîõ áà õ¿÷äýë íýìýõ áàéãóóëàìæèéã àøèãëàí äýëãýðýíã¿é áè÷âýë:

8,7,6

54,34,39

2,1

12

)()(доб

ном

CLC UU

XXQQRPUU 8.6)

1- Ãåíåðàòîðûí õ¿÷äýëèéã òîõèðóóëàõ çàìààð õ¿÷äýë òîõèðóóëàõ (óóðõàéí öàõèëãààí

õàíãàìæèéí ñõåìä õýðýãëýõ áîëîìæã¿é)

2- Òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíòèéã ººð÷ëºõ çàìààð õ¿÷äýë òîõèðóóëàõ

3,4- Ñòàòèê êîíäåíñàòîð, ñèíõðîí êîìïåíñàòîðóóä, ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéã

çýðýãöýý õîëáîõ çàìààð ðåàêòèâ ÷àäëûã ººð÷ëºõ

5- ñÕ êîíäåíñàòîðûã öóâàà õîëáîæ LX ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öëèéã êîìïåíñàöëàõ

6, 7, 8- Хүчдэл нэмэх байгууламжид нэмэлт цахилгаан хөдөлгөгч хүч үүсгэх

9 – Çýðýãöýý àæèëëàõ òðàíñôîðìàòîðûã òàñëàõ

ÒÐÀÍÑÔÎÐÌÀÖËÀÕ ÊÎÝÔÔÈÖÈÅÍÒÈÉÍ ÑÎÍÃÎËÒ

Õ¿÷äýëèéí òîõèðóóëãà õèéõ àðãûí íýã íü õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí

òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíòèéã ººð÷ëºõ ÿâäàë þì. Õ¿÷íèé òðàíñôîðìàòîðûí ºíäºð

õ¿÷äýëèéí îðîîìîã íü òóñãàé òîõèðóóëãûí õ¿÷äýë òîõèðóóëàõ òîíîãëîëòîé áàéäàã.

Òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíò íü òóõàéí õýëõýýíèé õýâèéí õ¿÷äýëèéã õîîñîí ÿâàëòûí

ãîðèì äàõü íàì òàëûí õýâèéí õ¿÷äýëä õàðüöóóëñàí õàðüöààãààð èëýðõèéëýãäýíý.

Xß

ÕÝÂT

U

Uk (8.7)

58-ð ð¿ñíýãò

ÏÁÂ ìàðêèéí õ¿÷äýë òîõèðóóëàã÷òàé 25-630 êÂÀ ÷àäàëòàé

òðàíñôîðìàòîðûí õ¿÷äëèéí õýëáèéëò

Òîõèðóóëãûí çýðýã Õýâèéí õ¿÷äýë

5% 6.3 10.5 21 36.75



163

2.50% 6.15 10.25 20.5 35.87

Õýâèéí 6 10 20 35

-2.50% 5.85 9.75 19.5 34.13

-5% 5.7 9.5 19 33.25

ÏÁÂ (ïåðåêëþ÷àòåëü áåç âîçáóæäåíèÿ) ìàðêèéí õ¿÷äýë òîõèðóóëàã÷èéí

äóòàãäàëòàé òàë íü òðàíñôîðìàòîðûã á¿ðýí õ¿÷äýëýýñ òàñàëñàíû äàðàà òîõèðóóëãà

õèéäýã. Ñ¿¿ëèéí ¿åä à÷ààëàëòàé ¿åä õ¿÷äýë òîõèðóóëàõ áàéãóóëàìæ àøèãëàãäàõ áîëñîí.


ÐÏÍ ìàðêèéí õ¿÷äýë òîõèðóóëàã÷òàé 25-630 êÂÀ ÷àäàëòàé òðàíñôîðìàòîðûí

õ¿÷äýëèéí õýëáèéëò

Òîõèðóóëãûí çýðýã Õýâèéí õ¿÷äýë

5% 6.3 10.5 21 36.75

2.50% 6.15 10.25 20.5 35.87

Õýâèéí 6 10 20 35

-2.50% 5.85 9.75 19.5 34.13

-5% 5.7 9.5 19 33.25

ÑÈÍÕÐÎÍ ÕªÄªËÃ¯¯Ð ÁÎËÎÍ ÊÎÍÄÅÍÑÀÒÎÐÛÃ Õ¯×ÄÝËÈÉÍ ÒÎÕÈÐÓÓËÃÀÄ

ÀØÈÃËÀÕ

¯éëäâýðèéí ãàçðûí öàõèëãààí òºõººðºìæèéí õýðýãëýõ ðåàêòèâ ÷àäëûã

êîìïåíñàöëàõ çîðèëãîîð ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð, êîíäåíñàòîð çýðãèéã õýðýãëýíý.

Ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð Ãîë äýýðýý à÷ààëàëã¿é õºíãºâ÷èëñºí õèéöòýé ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí

ñèíõðîí êîìïåíñàòîð ãýíý. Ýíý íü õýò ºäººãäñºí ¿åäýý õóóðìàã ÷àäëûã ¿éëäâýðëýõ

ãîðèìä, äóòóó ºäººãäñºí ¿åäýý õóóðìàã ÷àäëûã õýðýãëýã÷èéí ãîðèìä àæèëëàíà.

¯éëäâýðëýõ áà õýðýãëýõ ðåàêòèâ ÷àäëûí õýìæýýã ò¿¿íèé ºäººëòººð òîõèðóóëíà.

Êîíäåíñàòîð áîëîí ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð õîëáîõîîñ ºìíºõ øóãàì ñ¿ëæýýí äýõü õ¿÷äýëèéí

àëäàãäàë íü äàðààõ èëýðõèéëëýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

ном

C

U

XQQRPU

(8.8)

Ýíä:

Q - õýðýãëýã÷èéí ðåàêòèâ ÷àäàë, êÂÀð

CQ - ñèíõðîí õºäºëã¿¿ð áîëîí êîìïåíñàòîðààð õóâèðãàãäñàí ðåàêòèâ ÷àäàë, êÂ

Àð

Ãóðâàí ôàçûí ñ¿ëæýýíä êîíäåíñàòîðûí áàòàðåé õîëáîñîí òîõèîëäîëä òðàíñôîðìàòîðûí

íàì òàëä äàõü õýðýãëýã÷èéí ÷àäàë íü äàðààõ òîìú¸îãîîð èëýðõèéëýãäýíý.

1

.22.2 '

X

kUUkUQ TжелTжел

C

(8.9)

Ýíä:

CQ - ñèíõðîí êîìïåíñàòîðûí ÷àäàë



164

желU .2 - êîìïåíñàòîð õîëáîñíû äàðààõ õýðýãëýã÷èéí øèí äýýðõ

õ¿÷äýëèéí õýìæýý, êÂ

2U - êîìïåíñàòîð õîëáîõîîñ ºìíºõ õýðýãëýã÷èéí øèí äýýðõ õ¿÷äýëèéí

õýìæýý, êÂ

1X - íèéò øóãàì ñ¿ëæýýíèé ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öýë

Tk - òðàíñôîðìàöëàõ êîýôôèöèåíò

2'U - õýðýãëýã÷èéí õ¿÷äýë

2X - êîíäåíñàòîðûí áàéãóóëàìæ áàéðëóóëñàí öýã õ¿ðòýëõ ðåàêòèâ


Tðàíñôîðìàòîðûí ºíäºð òàëä äàõü õýðýãëýã÷èéí ÷àäàë íü äàðààõ òîìú¸îãîîð

èëýðõèéëýãäýíý.

2

.22.2 '

X

kUUkUQ TжелTжел

C

(8.10)

Ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí ïàñïîðòàíä á¿ðýí õýâèéí ÷àäàë ºãºãäñºí áàéäàã áà ÷àäëûí

êîýôôèöèåíò 0.8-0.9 áàéäàã. Õýðýâ ¿éëäâýðýýñ ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí õ¿÷äýëèéí

áóóðàëòûí ºãºãäºë ºãºãäººã¿é áîë äîîðõ õ¿ñíýãòýä ºãºãäñºí õàðüöàíãóé ºãºãäºëèéã

àøèãëàæ áîëíî.


Ñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí à÷ààëûí ( max ) êîýôôèöèåíòèéí äóíäàæ óòãà

Õºäºëã¿¿ðèéí ìàðê, õ¿÷äýë,

ýðãýëòèéí õóðä Õ¿÷äýë

À÷ààëëûí êîýôôèöèåíò

0.9 0.8 0.7

ÑÄÍ, á¿õ õóðäàíä 0.95 1.31 1.39 1.45

1.0 1.21 1.27 1.38

1.05 10.06 1.12 1.17

ÑÄÍ, 6 êÂ, 600-1000 ýðã/ì 1.1 0.89 0.94 0.96

375-500 ýðã/ìèí 1.1 0.88 0.92 0.94

187-300ýðã/ìèí 1.1 0.86 0.88 0.9

100-167 ýðã/ìèí 1.1 0.81 0.85 0.87

ÑÄÍ, 10 êÂ, 1000 ýðã/ìèí 1.1 0.9 0.98 1.0

250-750 ýðã/ìèí 1.1 0.86 0.90 0.92

ÑÄ áà ÑÄÇ, 380 Â, á¿õ

õóðäàíä 0.95 1.16 1.26 1.36

1.00 1.15 1.24 1.32

1.05 1.1 1.18 1.25

1.1 0.9 1.06 1.15

ÄÀÃÓÓ ÊÎÌÏÅÍÑÀÖÈ



165

Õ¿÷äýë òîõèðóóëàõ ãîë õýðýãñëýëèéí íýã (ÏÊ-ïðîäîëüíàÿ êîìïåíñàöèÿ)-ã õýëõýýí äýõü

ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öëèéã áàãàñãàõ çîðèóëàëòààð õýëõýýíä öóâàà õîëáîæ ºãäºã. Ýíý

òîõèîëäîëä õ¿÷äýëèéí àëäàãäàë:

ÕÝÂÕÝÂ

CL

U

QXPR

U

XXQPRU

áîëíî. (8.11)

Ýíä:

fCCX C 2/10/10 66 - êîíäåíñàòîðûí ýñýðã¿¿öýë

LX - õýëõýýíèé èíäóêöèéí ýñýðã¿¿öýë, Îì

X - õýëõýýíèé íèéò ýñýðã¿¿öýë, Îì

Õñ õýìæèãäýõ¿¿íèéã ñºðºã õ¿÷äýëèéí óíàëò áóþó õýëõýýíä îðóóëñàí íýìýëò öàõèëãààí

õºäºëãºã÷ õ¿÷ ãýæ ¿çýæ áîëíî. Êîíäåíñàòîðûí áàãòààìæèéí ýñýðã¿¿öëèéã øóãàìûí

èíäóêöëýëèéí ýñýðã¿¿öýëä õàðüöóóëñàí õàðüöààã õóâèàð èëýðõèéëñýíèéã êîìïåíñàöûí

õóâü ãýíý.

%100L

C

X

XC (8.12)

%100C áîë øóãàìûí õóóðìàã ýñýðã¿¿öëèéã äóòóó, %100C áîë á¿ðýí áà èë¿¿

êîìïåíñàöè õèéíý. Èë¿¿ êîìïåíñàöèéí ¿åä õ¿÷äýë çºâøººðºãäºõ õýìæýýíýýñ èë¿¿ ãàðàõ

áîëîìæòîé ó÷èð à÷ààëëûí ã¿éäýë ãýíýò èõñýõýä õýò õ¿÷äýë ¿¿ñýõ àþóëòàé. Èéìä èõ

÷àäëûí õºäºëã¿¿ðèéã àñààõ ¿åä êîíäåíñàòîðòàé áîäèò ýñýðã¿¿öýë çýðýãöýýãýýð çàëãàõ

ýñâýë áîãèíî õîëáîëò õèéæ ºãíº. Øóãàìàíä öóâàà õîëáîñîí êîíäåíñàòîðûí òºõººðºìæ

ñ¿ëæýýíèé õ¿÷äýëèéí ãîðèìûã ñàéæðóóëàõ áîëîâ÷ ò¿¿ãýýð äàéðàí ã¿éõ ã¿éäëèéí ôàç áîëîí

õýìæýýíýýñ íü õàìààðóóóëàí õ¿÷äýëèéí íýìýëòèéã òîõèðóóëæ áîëîõã¿é. Õýò à÷ààëàãäñàí

ðàäèàëü øóãàìàíä õ¿÷äýëèéí õýëáèéëòèéã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð öóâàà êîíäåíñàòîðûã

àøèãëàíà.

ÏÊ êîíäåíñàòîðûí ÷àäàë áà òîîã òîäîðõîéëîõ

Õýðýâ à÷ààëëûí áîäèò áà ðåàêòèâ ÷àäàë, ÷àäëûí êîýôôèöèåíò, êîìïåíñàöè õèéõýýñ ºìíºõ

õýðýãëýã÷èéí øèí äýýðõ õ¿÷äýë, êîìïåíñàöè õèéñíèé äàðààõ òîõèðóóëàãäàõ õ¿÷äýë

ºãºãäñºí òîõèîëäîëä äàðààõ äàðààëëààð òîîöîîã ã¿éöýòãýíý. ¯¿íä:

Á¿õ ãóðâàí ôàçûí õýëõýýí äýõü êîíäåíñàòîðûí áàéãóóëàìæèéí ÷àäëûã




166

нагр

жел

нагр

нагр

нагр

нагр

CU

UPQ

2

2

cossincos

(8.13)

Ôàç äàõü êîíäåíñàòîðûí ÷àäëûã òîäîðõîéëîõ

3

CC

QQ (8.14)

Òîõèðóóëàãäàõ õ¿÷äýëèéí óòãà äàõü êîíäåíñàòîðààð ã¿éõ ã¿éäëèéã òîäîðõîéëîõ

нагржел

нагр

нагрU

PI

cos3 (8.15)

Äýýðõ ÷àäàë áà ã¿éäëèéí óòãààð ôàçûí ðåàêòèâ ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëîõ

2

3

. 10

нагр

фС

фI

QХ

(8.16)

ðíàãI à÷ààëëûí ã¿éäëèéí óòãûã êîíäåíñàòîðûí áàéãóóëàìæèéí çºâøººðºãäºõ

óòãàòàé õàðüöóóëàõ

Öààøèä ÏÊ áàéãóóëàìæèéí ïàñïîðòûí ºãºãäëèéí äàãóó õ¿÷äýëèéã òîõèðóóëàõ áà

êîìïåíñàöëàõ áàéãóóëàìæèéí òèï, êîíäåíñàòîðûí õîëáîëòûã ã¿éöýòãýíý.

Õ¯×ÄÝË ÍÝÌÝÕ ÁÀÉÃÓÓËÀÌÆ

Õ¿÷äýë íýìýõ òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäàë íü:

,100

%..

нагр

ДВТ

SUS

êÂÀ (8.17)

Ýíä:

%U - òîõèðóóëàãäàõ õ¿÷äýëèéí ººð÷ëºëò, %

нагрS - à÷ààëëûí á¿ðýí ÷àäàë, êÂÀ

Õ¿÷äýë íýìýõ îðîîìîã íü à÷ààëëûí á¿ðýí ã¿éäëèéí òîîöîîíä ¿íäýñëýãäñýí áàéíà.

,100

%.

ñДВ

U

(8.18)

Ýíä:

возб -ñýðãýýëòèéí îðîîìãèéí òîî

%U - òîõèðóóëàãäàõ õ¿÷äýëèéí ººð÷ëºëò, %

Õ¿÷äýë íýìýõ òðàíñôîðìàòîð áà øóãàìûí òîõèðóóëãûí àâòîòðàíñôîðìàòîðûã

à÷ààëàëòàé ¿åä õ¿÷äýëèéí òîõèðóóëãà õèéõýä õýðýãëýíý. Øóãàìòàé öóâàà õîëáîæ, õ¿÷äýë

òîõèðóóëàõ íýã îðîîìîãòîé òðàíñôîðìàòîðûã õ¿÷äýë íýìýõ òðàíñôîðìàòîð ãýíý. Ýíý

îðîîìîã íü òóñëàõ òðàíñôîðìàòîðààñ òýæýýãäýõ áºãººä ò¿¿íèé àíõäàã÷ îðîîìîã íü

ñ¿ëæýýíýýñ ýñâýë ãàäíû ¿¿ñã¿¿ðýýñ òýæýýãäýíý.

Õ¿÷äýë íýìýõ òðàíñôîðìàòîð îðîîìãèéíõîî õîëáîëòûí ñõåìýýñ õàìààð÷ ¿íäñýí

õ¿÷äýëèéí ôàçòàé õàðüöàíãóé ºíöãèéí øèëæèëòòýé þìóó ôàçààðàà äàâõàöñàí öàõèëãààí

õºäºëãºã÷ õ¿÷ ¿¿ñãýõ áîëíî. Õ¿÷äýëèéí äàãóó òîõèðóóëãà õèéõäýý õ¿÷äýë íýìýõ

òðàíñôîðìàòîðûí ºäººëòèéí îðîîìãèéí ôàç á¿ðò õàðãàëçàõ ôàçûí õ¿÷äýëèéã ºãíº. Òýãâýë

íýìýëò õ¿÷äýëèéí âåêòîð íü ôàçûí õ¿÷äýëòýé ôàçààðàà äàâõàöíà.



167

БҮЛЭГ 9

ИЛ УУРХАЙН ЦАХИЛГААН ÝРЧИМ ХҮЧ АШИГЛАЛТÛН ҮНДСÝН ҮЗҮҮЛÝЛТҮҮД

ÅÐªÍÕÈÉ ÎÉËÃÎËÒ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí ýð÷èì õ¿÷íèé ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëòýíä:

×àäëûí êîýôôèöèåíò

Ðåàêòèâ ÷àäëûã êîìïåíñàöëàõ çýðýãëýë

Öàõèëãààí çýâñýãëýìæ

Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò çýðýã áîëíî.

×ÀÄËÛÍ ÊÎÝÔÔÈÖÈÅÍÒ

Èë óóðõàéí èõýíõ öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæ øóãàì ñ¿ëæýýíýýñ áîäèò áà õóóðìàã

öàõèëãààí ýíåðãèéã õýðýãëýäýã. Èíäóêöèéí øèæ ÷àíàð á¿õèé à÷ààëàë òóõàéëáàë:

Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ð (íèéò ðåàêòèâ ÷àäëûí 60-65%)

Òðàíñôîðìàòîðóóä (íèéò ðåàêòèâ ÷àäëûí 20-25%)

Öàõèëãààí äàìæóóëàõ àãààðûí øóãàì

×àäëûí êîýôôèöèåíò

Ðåàêòèâ ÷àäëûí êîìïåíñàöè

Öàõèëãààí çýâñýãëýìæ

Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò



168

Ðåàêòîðóóä áà áóñàä õýðýãëýã÷èä (íèéò ðåàêòèâ ÷àäëûí 10%) çýðãèéã ðåàêòèâ

ýíåðãèéí õýðýãëýã÷ ãýæ ¿çýæ áîëíî.

Õàðèí áàãòààìæèéí øèíæ ÷àíàð á¿õèé à÷ààëàë ñòàòèê êîíäåíñàòîð, õýò ºäººãäñºí

ñèíõðîí ìàøèí, êàáåëü øóãàì íü ðåàêòèâ ýíåðãèéí ¿¿ñã¿¿ð áîëíî. Óóðõàéí íèéò õýðýãëýæ

áàéãàà áîäèò ÷àäëûã á¿ðýí ÷àäàëä õàðüöóóëñàí õàðüöààã ÷àäëûí êîýôôèöèåíò ãýíý.

IU

P

3cos (9.1)

Cos - íü öàõèëãààí õýðýãëýã÷èéí øèíæ ÷àíàðààñ õàìààðíà.

ÐÅÀÊÒÈÂ ×ÀÄËÛÍ ÊÎÌÏÅÍÑÀÖÈ

Èë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæèéí òºñºë çîõèîõ, àøèãëàëòûí ¿åä øèéäâýðëýõ ¿íäñýí

àñóóäëûí íýã íü ðåàêòèâ ÷àäëûã êîìïåíñàöëàõ ÿâäàë þì. Ðåàêòèâ ÷àäëûã

êîìïåíñàöëàõäàà êîìïåíñàöëàõ òºõººðºìæèéí ÷àäëûã ñîíãîõ, áàéðëóóëàõ, àæëûí

ãîðèìûã òîõèðóóëàõ çýðãèéã ñóäëàíà. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæèä

÷àíàðûí áîëîí òîîí ººð÷ëºëò îðæ áàéãààòàé õîëáîîòîéãîîð ¿¿íä îíöãîé àíõààðàõ

øààðäëàãàòàé áîëæ áàéíà. ªíºº ¿åä ðåàêòèâ ÷àäëûí õýðýãëýã÷èéí ºñºëò áîäèò ÷àäëûí

õýðýãëýã÷èéíõýýñ äàâàõ õàíäëàãàòàé áàéíà. Öàõèëãààí õýðýãëýã÷ ñèíóñëýã õ¿÷äýëèéí

¿¿ñãýã÷èä õîëáîãäîæ, ôàçààðàà õ¿÷äëýýñ ºíöãèéí çºð¿¿òýé ñèíóñëýã ã¿éäëèéã õýðýãëýæ

áàéâàë õýðýãëýã÷èéí îðîëò äýýðõ ÷àäëûí ýãøèí çóóðûí óòãà íü:

tUICostSintSinIUiup 22 (9.2)

Ýíý òîìú¸î íü õî¸ð õýìæèãäýõ¿¿íèé àëãåáðèéí íèéëáýðýýñ á¿ðäýæ áàéãàà áºãººä ýõíèé

õýñýã íü õóãàöààíààñ õàìààðàõã¿é, õî¸ð äàõü õýñýã íü õóãàöààíààñ õàìààðñàí, õî¸ðëîñîí

äàâòàìæòàé õýìæèãäýõ¿¿í áàéíà. T -¿åèéí òóðøèä àâ÷ ¿çñýí ýãøèí çóóðûí ÷àäëûí

äóíäàæ óòãà ýõíèé õýìæèãäýõ¿¿íýýð á¿ðýí òîäîðõîéëîãäîõûã äàðààõ èëýðõèéëëýýñ õàðæ

áîëíî.

021

0

UICostdtUICosUICosT

P

T

(9.3)

Ýíý õýìæèãäýõ¿¿í íýãæ õóãàöààíä àøèãòàé àæëûã ã¿éöýòãýõýä ÿëãàðàõ ýíåðãèéí òîî

õýìæýý áºãººä áîäèò ÷àäàë ãýæ íýðëýãääýã. Òóõàéëáàë R áîäèò ýñýðã¿¿öýëòýé

õýðýãëýã÷èä äóëààíû õýëáýðýýð ÿëãàðíà.

RIUICosP 2 (9.4)

Ýãøèí çóóðûí ÷àäëûí õî¸ð äàõü õýìæèãäýõ¿¿íèé äóíäàæ óòãà òýãòýé òýíö¿¿ áàéíà.

ªºðººð õýëáýë ò¿¿íèéã ¿¿ñãýõýä ÿìàð ÷ ìàòåðèàëëàã çàðäàë øààðäàãäàõã¿é áà àøèãòàé

àæëûã ã¿éöýòãýõã¿é. Ýíý íü ¿¿ñãýã÷, õýðýãëýã÷èéí õîîðîíä ýíåðãèéí ñîëèëöîî ÿâàãäàæ

áàéãààã èëýðõèéëíý. Öàõèëãààí ñîðîíçîí ýíåðãèéã õóðèìòëóóëàõ, áóöààæ ºãºõ ÷àíàðòàé

áàãòààìæèéí áà èíäóêöëýëèéí ýëåìåíò ñ¿ëæýýíä áàéõ òîõèîëäîëä ýíåðãèéí ñîëèëöîî

ÿâàãäàõ áîëîìæòîé. Õýðýãëýã÷èéí çàëãóóð äýýðõ á¿ðýí ÷àäëûã êîìïëåêñ õýëáýðýýð

áè÷âýë:



169

jQPjUISinUICosUIeIUS j ***

(9.5)

Ýíä:

*

U - õ¿÷äëèéí êîìïëåêñ óòãà

*

I - ã¿éäëèéí êîìïëåêñ óòãûí õîñìîã

UISin - õóóðìàã ÷àäàë

Ñ¿ëæýýíä áàãòààìæèéí øèíæòýé à÷ààëàë õîëáîãäñîí áîë õóóðìàã ÷àäàë õàñàõ òýìäýãòýé,

èíäóêöëýëèéí øèíæ ÷àíàðòàé à÷ààëàë õîëáîãäñîí áîë õóóðìàã ÷àäàë íýìýõ òýìäýãòýé

áàéäàã. Äýýðõ òýãøèòãýëýýñ

22 QPS áîëíî. (9.6)

tgP

Q (9.7)

CosS

P (9.8)

Ýíý òîìú¸î ñèíóñëýã ã¿éäëèéí õóâüä ÷àäëûí êîýôôèöèåíò õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõûã

¿ç¿¿ëæ áàéíà. Ñèíóñëýã áèø ã¿éäëèéí õýðýãëýã÷èéí à÷ààëëûí õóâüä ÷àäëûí

êîýôôèöèåíò íü:

CoskUI

CosUI

S

PIÃ ,

1 (9.9)

Ýíä:

IÃk , -ã¿éäëèéí ãàæèëòûí êîýôôèöèåíò

1I - ¿íäñýí ãàðìîíèêèéí ã¿éäýë

I - äýýä ãàðìîíèê îðîëöñîí åðºíõèé ã¿éäýë

Øóãàìàí áèø õàìààðàëòàé öàõèëãààí õýðýãëýã÷èéí õóóðìàã ÷àäëûã êîìïåíñàöëàõ

çîðèëãîîð êîíäåíñàòîðûí áàòàðåé õýðýãëýõ íü òºäèéëýí ¿ð ä¿í ºãºõã¿é áàéõ òàëòàé.

Äàðààõ øàëòãààíû óëìààñ õóóðìàã ÷àäëûã øóãàì áà òðàíñôîðìàòîðààð äàéðóóëàí

äàìæóóëàõ àøèãã¿é.

Õóóðìàã ÷àäëààð à÷ààëàãäñàíààð öàõèëãààí õàíãàìæèéí ñèñòåìèéí á¿õ ýëåìåíò

äýýð áîäèò ÷àäàë, ýíåðãèéí íýìýëò àëäàãäàë áèé áîëíî.

Õóóðìàã ÷àäëûã øóãàìààð äàìæóóëñàíààð õ¿÷äýëèéí íýìýëò àëäàãäàë áèé áîëíî.

Áîäèò ýñýðã¿¿öýë, õóóðìàã ýñýðã¿¿öýëòýé ñ¿ëæýýíèé ýëåìåíòýýð äàéðóóëàí áîäèò

áà õóóðìàã ÷àäëûã äàìæóóëàõàä äàðààõ õ¿÷äýëèéí àëäàãäàë ãàðíà.

XÁ UUU

QX

U

PR

U

QXPRU

(9.10)



170

Òðàíñôîðìàòîð, øóãàìààð äàéðóóëàí õóóðìàã ÷àäàë äàìæóóëàõàä øóãàìûí

äàìæóóëàõ ÷àäâàð áóóð÷ àãààðûí áà êàáåëü øóãàìûí õºíäëºí îãòëîëûã èõýñãýõ,

äýä ñòàíöûí òðàíñôîðìàòîðûí òîî, ÷àäëûã íýìýãä¿¿ëýõ øààðäëàãà ãàðíà.

Óóë óóðõàéí ¿éëäâýðëýëèéí õýðýãëýã÷èéí àæëûí ãîðèìûã ñàéæðóóëàõ, äóòóó

à÷ààëàãäàõûã áàãàñãàõ, èë¿¿ áîëîâñðîíãóé õèéöòýé õºäºëã¿¿ð õýðýãëýõ, òóñãàé

êîìïåíñàöëàõ òºõººðºìæ àøèãëàõ çýðãýýð õóóðìàã ÷àäëûí õýðýãëýýã áàãàñãàõ àðãà

õýìæýý àâíà.

ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÇÝÂÑÝÃËÝÌÆ

¯éëäâýðèéí ïðîöåññûí ÿâöàä çàðöóóëàãäñàí öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷ áà õºäºëìºð

çàðöóóëàëòûí õîîðîíäûí õàìààðëûã öàõèëãààí çýâñýãëýìæ ãýíý.

ª

.

ÀÝA

ÀÀÇÖ

ntn

Ý

N

ÝÝ

(9.11)

Ýíä:

ÀÝ - öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé çàðöóóëàëò êÂò öàã

N - ¿éëäâýðëýëä àæèëëàãñàäûí õ¿í öàãèéí òîî

Àn - íèéò àæèëëàãñàäûí òîî

Ýt - ýýëæèéí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà

ªÀn - àæëûí ºäðèéí òîî

ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÝÐ×ÈÌ Õ¯×ÍÈÉ ÕÓÂÈÉÍ ÇÀÐÖÓÓËÀËÒ

Íýã òîíí í¿¿ðñ îëáîðëîõ áîëîí íýã ìåòð êóá õºðñ õóóëàõ ãýõ ìýòýä çàðöóóëàãäàõ ýð÷èì

õ¿÷èéã õóâèéí öàõèëãààí çàðöóóëàëò ãýíý. Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò íü

äàðààõ òîìú¸îãîîð èëýðõèéëýãäýíý.

Ï

ÝÝ À

Õ , êÂò öàã/íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í (9.12)

Ýíä:

ÀÝ - íýãæ õóãàöààíä ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí çàðöóóëæ áóé öàõèëãààí ýð÷èì

õ¿÷

Ï - íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý

Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò íü ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí àæèëëàãààíû

õýìíýëòòýé áàéäëûí ¿ç¿¿ëýëò áºãººä òýäãýýðèéí àæèëëàãààíû ãîðèì, õîîñîí ÿâàëòûí

ãîðèì äàõü àæëûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà çýðýã îëîí õ¿÷èí ç¿éëýýñ õàìààðíà. Àøèãò

ìàëòìàëûã èë àðãààð îëáîðëîõ ¿åä öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëò íü îëîí



171

õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººëëººñ õàìààðàõ áºãººä ò¿¿íèéã òîîöîîíû àðãààð òîäîðõîéëîõ

áîëîìæã¿é þì. Èéì ó÷ðààñ òóðøèëòûí àðãûã ºðãºí õýðýãëýäýã. Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé

õóâèéí çàðöóóëàëòûã íîðì÷ëîõîä:

Òåõíîëîãèéí

Íèéò óóðõàéí ãýæ àíãèëæ ¿çäýã.

Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õóâèéí çàðöóóëàëòûí òåõíîëîãèéí íîðì íü íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í

áîëîí íýãæ àæëûã ã¿éöýòãýõýä çàðöóóëàãäñàí ýð÷èì õ¿÷ þì.

Тîíîã òөõөөðөìæ áà òåõíîëîãèéí ïðîöåññ Öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé

õóâèéí çàðöóóëàëò, êÂò

öàã/ì3,

1. Í¿¿ðñ

ÝÊÃ- 4.6, ÝÂÃ- 4, ÝÊÃ- 8, ÝÂÃ- 6 0.4-0.6 êÂò öàã/ì3,

ÝÊÃ- 12.5 0.75-0.85 êÂò öàã/ì3,

ÝØ- 5/45, ÝØ- 6/60, ÝØ- 10/60, ÝØ- 10/70À 0.6-1.0 êÂò öàã/ì3,

ÝØ- 15/90À 1.1-1.35 êÂò öàã/ì3,

ÝØ- 25/100 1.5-1.7 êÂò öàã/ì3,

ÝØ- 80/100 1.8-2.2 êÂò öàã/ì3,

ÝÐ-630, ÝÐ-1250, ÝÐ-2500 0.5-0.6 êÂò öàã/ì3,

ÝÐ-500 0.7 êÂò öàã/ì3,

Îâîîëãî ¿¿ñãýã÷ 0-630-500 0.6-0.8 êÂò öàã/ì3,

Òóóçàí êîíâåéåð 0.6-0.9 êÂò öàã/ò êì,

ªðìèéí ìàøèí 1.6 êÂò öàã/ì3,

2. Õ¿äýð

ÝÊÃ- 4, ÝÊÃ- 4.6, ÝÊÃ- 8 0.35-1.0 êÂò öàã/ò,

ÝÂÃ- 15 0.25-0.7 êÂò öàã/ò,

Îëîí øàíàãàò ýêñêàâàòîðààð õàòóó ÷óëóóëàãò 0.5-0.8 êÂò öàã/ì3,

Îëîí øàíàãàò ýêñêàâàòîðààð äóíä çýðãèéí

õàòóóëàãòàé ÷óëóóëàãò

0.3-0.6 êÂò öàã/ì3,

Îëîí øàíàãàò ýêñêàâàòîðààð çººëºí ÷óëóóëàãò 0.2-0.3 êÂò öàã/ì3,

Íýã øàíàãàò ýêñêàâàòîðààð õàòóó ÷óëóóëàãò 0.8-1.3 êÂò öàã/ò,

Íýã øàíàãàò ýêñêàâàòîðààð äóíä çýðãèéí õàòóóëàãòàé

÷óëóóëàãò

0.5-0.8 êÂò öàã/ò,

Íýã øàíàãàò ýêñêàâàòîðààð çººëºí ÷óëóóëàãò 0.35-0.5 êÂò öàã/ò,

Äðàãëàéí (áàãà ÷àäëûí) 1.0-1.3 êÂò öàã/ò,

Äðàãëàéí (èõ ÷àäëûí) 0.8-1.0 êÂò öàã/ò,

ªðìèéí ìàøèí 4.0-10.0 êÂò öàã/ì,



172

Çººâðèéí õèéí êîìïðåññîð 0.11 êÂò öàã/ì3,

ÕÀÂÑÐÀËÒ

1-р хүснэгт

Äàìæóóëàã÷ óòàñíû õèéöèéí áîëîí òîîöîîíû ºãºãäºë

Хэв

ий

н о

гтл

ол

, м

м2

Õºíãºí öàãààí (À) Ãàí ãîëòîé õºíãºí öàãààí (ÀÑ)

Òî

îöî

îíû

îãò

ëî

ë, ì

ì2

Òî

îöî

îíû

äè

àì

åòð

, ì

ì

Èä

ýâõò

ýé

ýñýð

ã¿¿ö

ýë

,

Îì

/êì

Õýâ

èé

í î

ãòë

îë

,

ìì

2

Òîîöîîíû

îãòëîë, ìì2

Òî

îöî

îíû

äè

àì

åòð

, ì

ì

Èä

ýâõò

ýé

ýñýð

ã¿¿ö

ýë

,

Îì

/êì

хөнгөн

öàãààí ãàí

16 15.9 5.1 1.98 25 22.8 3.8 6.6 1.38

25 24.7 6.4 1.28 35 36.9 6.2 8.4 0.85

35 34.4 7.5 0.92 50 48.3 8 9.6 0.65

50 49.5 9 0.64 70 68 11.3 11.4 0.46

70 69.3 10.7 0.46 95 95.4 15.9 13.5 0.33

95 93.3 12.4 0.34 120 115 22 15.2 0.27

120 117 14 0.27 150 148 26.6 17 0.21

150 148 15.8 0.21 185 181 34.4 19 0.17

185 183 17.5 0.17 240 238 43.1 21.6 0.132

240 239 2.02 0.132 300 295 56.3 24.2 0.107

300 298 22.4 0.106 400 395 72.2 28 0.08

2-ð õ¿ñíýãò

À áà ÀÑ ìàðêèéí óòàñíû õóâèéí íºëººìæèéí ýñýðã¿¿öýë

Äàìæóóëàã÷èéí

õîîðîíäûí äóíäàæ

çàé, ìì

Õóâèéí íºëººìæèéí ýñýðã¿¿öýë, Îì/êì

À-25 À-35 À-50 À-70 À-95 À-120 À-150

600 0.345 0.336 0.325 0.315 0.303 0.297 0,228

1000 0.377 0.366 0.355 0.345 0.334 0.327 0,319



173

1250 0.391 0.380 0.369 0.359 0.347 0.341 0,333

1500 0.402 0.391 0.380 0.370 0.358 0.352 0,344

2000 0.421 0.410 0.398 0.388 0.377 0.308 0,363

2500 0.435 0.424 0.413 0.399 0.390 0.382 0,377

3000 0.446 0.435 0.423 0.410 0.401 0.393 0,388

3500 - 0.445 0.438 0.420 0.411 0.403 0,398

4000 - 0.458 0.441 0.428 0.419 0.411 0,406


õîîðîíäûí äóíäàæ

çàé, ìì

Õóâèéí íºëººìæèéí ýñýðã¿¿öýë, Îì/êì

ÀÑ-50 ÀÑ-70 ÀÑ-95 ÀÑ-120 ÀÑ-150 ÀÑ-185 ÀÑ-240

2000 0.392 0.382 0.371 0.365 0.358 - -

2500 0.406 0.396 0.385 0.379 0.372 - -

3000 0.418 0.408 0.397 0.91 0.384 0.377 0.369

3500 0.427 0.417 0.406 0.400 0.398 0.386 0.378

4000 0.435 0.425 0.414 0.408 0.401 0.394 0.386

5000 - 0.440 0.429 0.423 0.416 0.409 0.401

Æè÷: Íºëººëëèéí õóâèéí ýñýðã¿¿öëèéã õ¿ñíýãòýýñ òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é áîë 1000 Â-îîñ

äýýø õ¿÷äýëòýé äàí øóãàìä 0,4, 1000 Â-îîñ äîîø õ¿÷äýëòýé äàí øóãàìä 0,3-ààð àâíà. [1]

3-ð õ¿ñíýãò

Êàáåëèéí õóâèéí ýñýðã¿¿öýë, Îì/êì

Æè

éë

èé

í

îãò

ëî

ë,

ìì

2 Ýñýðã¿¿öýë

Æè

éë

èé

í

îãò

ëî

ë,

ìì

2 Ýñýðã¿¿öýë

Èäýâõòýé Íºëººëëèéí Èäýâõòýé Íºëººëëèéí

çýñ õөíãөí

öàãààí <6êÂ 10êÂ 35êÂ çýñ

õөíãөí

öàãààí <6êÂ 10êÂ 35êÂ

10 1.84 3.1 0.11 0.122 - 95 0.194 0.326 95 0.078 0.083

16 1.15 1.94 0.102 0.113 - 120 0.153 0.258 120 0.076 0.081

25 0.74 1.24 0.091 0.099 - 150 0.122 0.206 150 0.074 0.079

35 0.54 0.87 0.087 0.095 - 185 0.099 0.167 185 0.073 0.077

50 0.37 0.62 0.083 0.09 - 240 0.0765 0.129 240 0.071 0.075

70 0.26 0.443 0.08 0.086 0.132 - - - - - -

Æè÷: 1 êÂ õ¿ðòýëõ õ¿÷äýëòýé êàáåëèéí íºëººìæèéí õóâèéí ýñýðã¿¿öýë 0.07 áàéíà.

4-ð õ¿ñíýãò

Äàìæóóëàã÷ óòàñíû õàëàëòûí íºõöºëººð çºâøººðºãäºõ ã¿éäýë

Õºíãºí öàãààí Ãàí ãîëòîé õºíãºí öàãààí



174


òºðºë

Çºâøººðºãäºõ

ã¿éäýë, À


òºðºë


ã¿éäýë, À

ãàäàà äîòîð ãàäàà äîòîð

À-16 105 75 ÀÑ-16 105 75

À-25 135 105 ÀÑ-25 130 100

À-35 170 130 ÀÑ-35 175 135

À-50 215 165 ÀÑ-50 210 165

À-70 265 210 ÀÑ-70 265 210

À-95 320 255 ÀÑ-95 330 260

À-120 375 300 ÀÑ-120 380 305

À-150 440 355 ÀÑ-150 445 365

À-185 500 410 ÀÑ-185 510 425

À-240 590 490 ÀÑ-240 610 505

5-ð õ¿ñíýãò

Кàáåëèéí ìàðê

Æèéëèéí òîî, îãòëîë,

ìì2

Óäààí õóãàöààãààð çºâøººðºãäºõ ã¿éäýë,

À

¿íäñýí Ãàçàðäóóë

ãûí Èë

Áàðàáàíä îðîîñîí ¿åèéí òîî

1 2 3 4 5

ÊÃÝ

ÊØÂÃÌ

6 êÂ

ýêñêàâàòîðûí

316 16 90 70 55 45 35 30

325 110 120 95 75 60 50 40

335 110 145 115 90 75 60 50

350 116 180 145 115 90 75 60

370 116 220 180 140 115 90 75

395 125 265 215 170 140 110 90

3120 135 310 250 200 160 130 105

3150 150 350 290 225 185 145 120

ÊØÂÃÄ

ÊØÂÃÄÌ

6 êÂ äðàãûí

325 - 120 - - - - -

335 - 145 - - - - -

350 - 180 - - - - -

370 - 220 - - - - -

395 - 265 - - - - -

ÊØÂÃÝ 35êÂ 370 316 - - - - - -

ÃÐØÝ, ÊÐÏÃ,

ÊÐÏÒ, ÊÐÏÒÍ,

ÊÐÏÑ, ÊÐÏÑÍ,

ÀÊÐÏÒ, ÀÊÐÏÒÍ

660 Â çººâðèéí

316 116(110) 90 - - - - -

325 110 120 - - - - -

335 110 145 - - - - -

350 116(110) 180 - - - - -

370 125 220 - - - - -



175

õýðýãëýã÷èä 395 135 265 - - - - -

3120 135 310 - - - - -

3150 - 350 - - - - -

LG. 600V

CV,CE

Ïîëèýòèëèí

òóñãààðëàã÷òàé

48 - 46 - - - - -

414 - 67 - - - - -

422 - 88 - - - - -

438 - 120 - - - - -

460 - 165 - - - - -

4100 - 235 - - - - -

4150 - 310 - - - - -

4200 - 370 - - - - -

4250 - 425 - - - - -

4325 - 500 - - - - -

LG. 6600V

CV,CE

Ïîëèýòèëèí

òóñãààðëàã÷òàé

38 - 70 - - - - -

314 - 94 - - - - -

322 - 121 - - - - -

338 - 164 - - - - -

360 - 211 - - - - -

3100 - 280 - - - - -

3150 - 351 - - - - -

3200 - 409 - - - - -

3250 - 459 - - - - -

3325 - 528 - - - - -

6-ð õ¿ñíýãò

Ãàçàðò áàéðëàõ õºíãºí öàãààí æèéëòýé, õàð òóãàëãà áóþó õºíãºí öàãààí á¿ðõ¿¿ëòýé

öààñàí òóñãààðëàã÷òàé êàáåëèéí çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë

Æèéëèéí

îãòëîë, ìì2

<1 êÂ, íýã

æèéëòýé

<1 êÂ,

õî¸ð

æèéëòýé

3 æèéëòýé <1 êÂ, 4

æèéëòýé Õ¿÷äýë

<3êÂ <6êÂ <10êÂ

80 80 80 65 60 80

2,5 - 35 31 - - -

4 60 46 42 - - -

6 80 60 55 - - -

10 110 80 75 60 - 65

16 135 110 90 80 75 90

25 180 140 125 105 90 115

35 220 175 145 125 115 135



176

50 275 210 180 155 140 165

70 340 250 220 190 165 200

95 400 290 260 225 205 240

120 460 335 300 260 240 270

150 520 385 335 300 275 305

185 580 - 380 340 310 345

240 675 - 440 390 355 -

7-ð õ¿ñíýãò

Õýðýãëýýíèé, ÷àäëûí áîëîí èäýâõòýé ÷àäàë àøèãëàëòûí êîýôôèöèåíòèéí óòãà

Ìàøèí ìåõàíèçìûí íýð ñïê

cos àèê .

Õóâüñàõ ã¿éäëèéí íýã øàíàãàò ýêñêàâàòîð 0,45-0,55 0,6-0,65 0,5-0,65

Îëîí øàíàãàò ýêñêàâàòîð 0,65-0,75 0,7-0,75 0,75-0,9

Îâîîëîã÷ 0,5-0,6 0,65-0,7 0,6-0,7

Ýðãýëòýò ºðìèéí ìàøèí 0,6-0,7 0,7-0,75 0,4-0,6

Öîõèëòîò ºðìèéí ìàøèí 0,2-0,6 0,6-0,65 0,6-0,7

Òóóçàí äàìæóóëàã÷(ìºðãºöãèéí) 0,5-0,65 0,6-0,65 0,6-0,7

Òóóçàí äàìæóóëàã÷ (æèðèéí) 0,65-0,7 0,65-0,7 0,6-0,8

Íàñîñ, (õîëèìîãèéí) 0.8 0,88-0,87 0.8

Íàñîñ 0.8 0,8-0,85 0,6-0,7

Êîìïðåññîð 0,7-0,8 0,8-0,85 0,8-0,9

Çàñâàðûí öåõ 0,3-0,4 0,58-0,61 0,7-0,8

Öàõèëãààí ãàãíóóð 0,3-0,4 0,4-0,5 0,35-0,5

Ãýðýëò¿¿ëýã 0.9 1 -

Áóòëóóð, øèãø¿¿ð 0,55-0,65 0,75-0,8 0,6-0,7

8-ð õ¿ñíýãò

Íýã øàíàãàò ýêñêàâàòîðóóäûí õýðýãëýýíèé êîýôôèöèåíòèéí

òîîöîîíû óòãóóä



177


êîýôôèöèåíò ýêñêàâàòîð

Ýêñêàâàòîðûí òîî

1 2 3 4 5 6…10 11-ýýñ èõ

Äóíäàæ ÷àäàë

òîäîðõîéëîõ,

Òîãòìîë ã¿éäëèéí,

îëáîðëîëòûí 0,44 0,43 0,40 0,38 0,37 0,36-0,33 0,325-0,29


õºðñíèé 0,43 0,40 0,39 0,38 0,37 0,35-0,32 0,315-0,28

ãóðâàí ôàçûí 0,56 0,52 0,50 0,48 0,47 0,46-0,42 0,41-0,34

Òðàíñôîðìà

òîðûí ÷àäàë



îëáîðëîëòûí 0,45 0,73 0,70 0,67 0,65 0,63-0,59 0,58-0,51


õºðñíèé 0,40 0,69 0,67 0,64 0,63 0,61-0,57 0,56-0,49

ãóðâàí ôàçûí 0,37 0,59 0,58 0,57 0,56 0,55-0,51 0,50-0,43

õàìãèéí èõ

÷àäàë



îëáîðëîëòûí 1,6 1,7 1,4 1,24 1,18 1,05-0,91 0,88-0,65


õºðñíèé 1,5 1,5 1,3 1,16 1,05 1,0-0,87 0,83-0,63

ãóðâàí ôàçûí 1,33 1,3 1,14 1,02 0,94 0,89-0,77 0,74-0,54

9-ð õ¿ñíýãò

Ã¿éäëèéí ýäèéí çàñãèéí íÿãò, À/ìì2

Жèëä

à÷ààëàãäàõ

öàã

Á¿ðýýñã¿é óòàñ, øèí Öààñàí òóñãààðëàã÷òàé

êàáåëü Ðåçèí òóñãààðëàã÷òàé,

çýñ æèéëòýé êàáåëü Çýñ Õºíãºí öàãààí Çýñ Õºíãºí öàãààí

1000-3000 2.5 1.3 3.0 1.6 3.5

3000-5000 2.1 1.1 2.5 1.4 3.1

5000-8760 1.8 1.0 2.0 1.2 2.7


Øèíèé òîîöîîíû ºãºãäë¿¿ä

Шèíèé

îãòëîë,

ìì2

Óäààí


ã¿éäýë, À

Èäýâõòýé

ýñýðã¿¿öýë, ìÎì/ì

(+650C)

Íºëººìæèéí ýñýðã¿¿öýë, ìÎì/ì

Õîîðîíäûí çàé, ìì



178

Çýñ Õºíãºí

öàãààí Çýñ

Õºíãºí

öàãààí 100 150 200 300

253 350 275 0.268 0.475 0.179 0.2 0.225 0.244

303 415 325 0.223 0.394 0.163 0.189 0.206 0.235

304 490 380 0.167 0.296 0.163 0.189 0.206 0.235

404 635 490 0.125 0.222 0.145 0.17 0.189 0.214

405 725 565 0.1 0.177 0.145 0.17 0.189 0.214

505 875 670 0.08 0.142 0.137 0.1565 0.18 0.2

506 960 740 0.067 0.118 0.137 0.1565 0.18 0.2

606 110 855 0.0558 0.099 0.1195 0.145 0.163 0.189

608 1300 1010 0.0418 0.074 0.1195 0.145 0.163 0.189


Àâòîìàò áîëîí ðóáèëüíèêèéí ýñýðã¿¿öýë

Õýâèéí

ã¿éäýë, À

Àâòîìàòûí ñàëãàã÷èéí

ýñýðã¿¿öýë (+650Ñ), ìÎì Êîíòàêòûí ýñýðã¿¿öýë, ìÎì

èäýâõòýé íºëººìæèéí èäýâõòýé íºëººìæèéí

50 5.5 2.7 1.3 -

70 2.35 1.3 1.0 -

100 1.3 0.85 0.75 0.5

140 0.74 0.55 0.65 -

200 0.36 0.28 0.6 0.4

400 0.15 0.1 0.4 0.2

600 0.12 0.034 0.25 0.15

1000 - - - 0.08


Ã¿éäëèéí òðàíñôîðìàòîðóóäûí ºãºãäºë

ÒÊËÇ ìàÿãèéí

íîìI,

À

Íàðèéâ÷ëàë 10%-í

õóâààãäàë Z2, Îì

Íýã ñåêóíäèéí

òýñâýð, íîìI

Äèíàìèê

òýñâýð,

íîìI Zà÷=0,6Îì Zà÷=1,0Îì

5-600 0.5 1 8 0.37 70 175



179

ÒÏË10 ìàÿãèéí

íîìI, À

Äèíàìèê

òýñâýð

Z2, Îì Zò, Îì

Íà

ðè

éâ

÷ë

àë

10%- íàÿ

êðàíòíîñòü

Ð ç

¿ð

õý

â÷

0,5

ç¿

ðõ

ýâ

÷

Ð ç

¿ð

õý

â÷

0,5 ç¿ðõýâ÷,

íàðèéâ÷ëàë ¿åä

Ð ç

¿ð

õý

â÷

0,5

ç¿

ðõ

ýâ

÷

0.5 1

5-600 250 íîìI

300 175 íîìI 0.36 0.34 0.6 0.4 0.8 0.5 1.5 7

400 165 íîìI 0.41 0.38

Æè÷: 300 À õ¿ðòýë õýâèéí ã¿éäýëòýé ÒÏË10-í íýã ñåêóíäèéí òýñâýð 90 íîìI, 400 À-èéíõ

70 íîìI áàéäàã.

ÒÏÎË-10 (Íàðèéâ÷ëàë 0,5)

íîìI, À Ç¿ðõýâ÷ Zà÷, Îì

10%- íàÿ

êðàíòíîñòü Z2, Îì

Äèíàìèê

òýñâýð

Íýã ñåêóíäûí

òýñâýð

600

0.5 0.4 17 0.15 160 65

Ð 0.6 21 0.164

800

0.5 0.4 15 0.2 160 65

Ð 0.6 25 0.32

1000

0.5 0.4 17 0.27 140 55

Ð 0.6 20 0.25

1500

0.5 0.4 24 0.38 90 36

Ð 0.6 25 0.33


Ðåëåíèé òàâèëûí ºãºãäë¿¿ä

Рåëå

Àæèëëàõ ã¿éäëèéí õÿçãààð, À

Îðîîìãèéí õîëáîëò

Õýðýãëýõ

÷àäàë, Âò

Öóâàà Çýðýãöýý

Õÿçãààðûí

óòãà 1 êÎì

Õÿçãààðûí

óòãà 1 êÎì

ÐÒ 40/0,2 0,05-0,1 0.5 0,1-0,2 1.0 0.2

ÐÒ 40/0,6 0,15-0,3 1.65 0,3-0,6 3.2 0.2



180

ÐÒ 40/2 0,50-1,0 3.8 1,0-2,0 7.6 0.2

ÐÒ 40/6 1,5-3,0 10.0 3,0-7,0 20.0 0.5

ÐÒ 40/10 2,5-5,0 16.0 5,0-10,0 32.0 0.5

ÐÒ 40/20 5,0-10,0 18.0 10,0-20,0 36.0 0.5

ÐÒ 40/50 12,5-25,0 25.0 25,0-50,0 50.0 0.8

ÐÒ 40/100 25,0-50,0 25.0 50,0-100,0 50.0 1.8

ÐÒ 40/200 50,0-100,0 25.0 100-200 50.0 8.0


Ý öóâðàëèéí àâòîìàòûí òåõíèêèéí ºãºäë¿¿ä

Òº

ðº

ë

I íî

ì,

À

Êîììóòàöëàõ ÷àäâàð, êÀ

Äó

ëà

àí

û ò

ýñ

âý

ð,

êÀ2ñ

Êîììóòàöëàõ òîî

Á.õ

-íû

¿å

ä

àæ

èë

ëà

õ õ

óãà

öà

à

Õóâüñàõ Òîãòìîë

Ã¿

éä

ýë

ã¿é

Õóâü

ñàõ

Òîãò

ìîë

380Â 660Â

Iäèí Iñàë Iäèí Iñàë 220Â 440Â

Ý06 600 50 25 35 15 35 25 437 10000 3500 2500 0,25;

0,45; 0,7

Ý10 1000 84 40 70 30 50 40 1100 7500 3500 2500 0,25;

0,45; 0,7

Ý16 1600 84 40 70 30 55 45 1850 6000 2500 2000 0,25;

0,45; 0,7

Ý25 2500 100 45 70 35 55 45 4500 5000 1500 1000 0,25;

0,45; 0,7

Ý40 4000 160 65 104 50 65 55 11500 3000 1000 600 0,25;

0,45; 0,7


À3100 öóâðàëèéí àâòîìàòûí òåõíèêèéí ºãºäë¿¿ä

Òºðºë Õýâèéí

ã¿éäýë, À

Òóéëûí

òîî

Èõ ã¿éäëèéí

ñàëãàã÷èéí

òºðºë

Ñàëãàã÷èéí

õýâèéí ã¿éäýë, À

Õóãàöààíû

áàðèëã¿é

òàâèë, À

À3161 50 1 äóëààíû

15, 20, 25

- À3162 60

2 30, 40, 50

À3163 3 60

À3113/1

À3114/1

100

2 õîëèìîã

15 150

3 20 200



181

25 250

30 300

40 400

50 500

À3113/1

À3114/1

100

2

õîëèìîã

60 600

3

80 800

100 1000

À3113/5

À3114/5

100 2 Öàõèëãààí

ñîðîíçîí

15 150

3

20 200

25 250

40 400

60 600


Ãýðýëò¿¿ëãèéí íîðì

Ãýðýëò¿¿ëýõ îáúåêò Ãýðýëò¿¿ëãèéí äîîä ò¿âøèí, ëê

Óóðõàéí äýâñãýð 0,2

Îâîîëãîä ìàøèí àæèëëàõ 5

Ãàð àæèëëàãààòàé, à÷àà áóóëãàõ 10

Áóëüäîçåð àæèëëàõ 10

Ãèäðîìîíèòîð àæèëëàõ 10

ªðºìäëºãº õèéõ 10

Ìàøèí ìåõàíèçìûí êàáèí 30

Êîíâåéðîîñ ãàðààð ÿëãàëò õèéõ 50

Õóâöàñíû ºðºº 10

Øàò 3

Àæèëëàãñàäûí áàéíãûí çàì 1

Óóðõàéí ìàøèí çàì 0,5-3


Ñòàòèê êîíäåíñàòîðûí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

Êîíäåíñàòîð ¯ç¿¿ëýëò¿¿ä Áàãòààìæ,

ìêÔ

Ýñýðã¿¿öýë

(50Ãö), Îì õ¿÷äýë, êÂ ÷àäàë, êâàð

ÊÌ-0,22-4,6 0,22 4,5 296 -

ÊÌ-0,38-13 0,38 13 286 -

ÊÌ-0,66-13 0,66 13 95 -

ÊÑ-1,05-25 1,05 25 72 -

ÊÑ-1,05-37,5 1,05 37,5 108,3 -



182

ÊÑ-6,3-25 6,3 25 2,0 -

ÊÑ-10,5-50 10,5 50 1,44 -

Äàãóó ñààðìàãæóóëàõ êîíäåíñàòîð

ÊÑÏ-0,66-40 0,66 40 292 10,9


Ãýðýëò¿¿ëýã÷èéí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

Ãý

ðý

ëò¿

¿ë

ýã÷

èé

í

òºð

ºë

Õ¿

÷ä

ýë

, Â

÷è

éä

ýí

ãèé

í

÷à

äà

ë,

Âò

Ãý

ðë

èé

í õ

¿÷

, êä

Ãý

ðë

èé

í ó

ðñ

ãàë

,

ëì

Ñàðíèõ ºíöºã,

ãðàäóñ Êîýôôèöèåíò

Õý

âòý

ý

Áî

ñî

î

m n

ÏÇ-24 127 150 10000 - 26 26 - -

220 250 6000 - 26 26 - -

ÏÇÑ-35 127 300 35000 - 20 18 0.022 -

220 300 25000 4900 23 20 0.038 0.0011

127 500 70000 10500 26 18.5 0.027 0.0016

220 500 40000 9800 26 20 0.030 0.0011

ÏÇÑ-45 127 1000 264500 19000 21 19.7 0.022 0.00064

220 1000 140000 21000 23 25 0.030 0.00077


Чèéäэíãèéí òåõíèéêèéí үçүүëэëò

Чèéäэí Чàäàë, Вò Õ¿÷äýë, Â Ãýðëèéí

óðñãàë, ëì

Õýìæýý, ìì

Äè

àì

åòð

,

ìì

Ãý

ðý

ëòý

õ

õý

ñãè

éí

óð

ò, ì

ì

Á¿

ðýí

óð

ò,

ìì

ÄÊñÒÂ -6000 25 250 475

ÄÊñÒ -10000 10 220 220000 35 950 1260

ÄÊñÒÂ -15000 15 220 550000 36 200 460

ÄÊñÒ -20000 20 380 600000 35 1680 1990

ÄÊñÒ -50000 50 380 1800000 42 2100 2700



183

ÄÊñÒÂ -50000 50 380 2000000 60 520 932

ÄÊñÒ -100000 100 380 3500000 75 2500 3100

ÄÊñÒÂ -100000 100 380 5000000 - - -

Æè÷:

1. Ä - äóãîâàÿ, Êñ - êñåíîí, Ò - òðóá÷àòûé, Â - âîäÿíîå îõëàæäåíèå.

2. ÄÊñÒÂ-6000, 15000, 50000 ÷èéäýíä 5, 15, 6 ë/ìèí íýðìýë óñ õàðãàëçàí

çàðöóóëàãäàíà.

3. ÄÊñÒÂ-50000 ÷èéäýíãèéí àñàõ õóãàöàà 200 ö, áóñàä ÷èéäýíãèéíõ 500 ö îð÷èì

áàéíà.


ÍÃ ìàðêèéí ëàìïûí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ

Ëàìïûí

òºðºë

Õ¿

÷ä

ýë

, Â

×à

äà

ë,

Âò

Ãýðëèéí óðñãàë ¯íäñýí

õýìæýýñ,ìì

Àø

èã-

ëà

ëòû

í

õó

ãàö

àà

Ïà

òðî

í

Õýâèéí Áàãà Óðò Äèà-

ìåòð

ÍÃ-220-500 220 500 8100 7500 232+8 112 1000 Ð-40-1

ÍÃ-220-1000 220 1000 18200 16900 335 10 152 1000 Ð-40-2

ÏÆ-50 220 300 4900 4400 180 197 400 Ð-40-2

ÏÆ-51 220 500 8500 7650 192 112 400 Ð-40-2

ÏÆ-52 220 1000 17000 15330 220 132 400 Ð-40-2

ÏÆ-53 220 3000 58300 52500 390 122 400 Ð-40-2


Èîäûí öèêëîí á¿õèé ãàëîãåíèé ëàìïûí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ

Ëàìïûí òºðºë Õ¿÷äýë

Â

×àäàë,

Âò

Ãýðëèéí

óðñãàë

¯íäñýí õýìæýýñ, ìì

Äèàìåòð Óðò

ÊÈ220-1000-5 220 1000 22 10.75 191

ÊÈ220-1500 220 1500 33 10.75 246

ÊÈ220-2000-4 220 2000 44 10.75 337

ÊÈ220-10000 220 5000 125 21.0 310

ÊÈ220-5000 220 10000 260 26.0 520

ÊÈ220-10000 220 20000 580 36.0 720


Êâàðöûí óëàéñàõ ëàìïíû òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ

Ëàìïûí òºðºë Õ¿÷äýë,

Â

×àäàë,

Âò

Ãýðëèéí

óðñãàë

Óðò Ïàòðîíû

òºðºë

Æèí, ã



184

ÊÃ240-1000 240 1000 22 189.1 R7S 19

ÊÃ240-1500 240 1500 33 254.1 R7S 27

ÊÃ240-2000 240 2000 44 330.8 R7S 34

ÊÃ240-2000-1 240 2000 44 334 Ê7S/12 50


ÄÐË ëàìïûí òåõíèêèéí òîäîðîéëîìæ

Лàìïыí

òөðөë

×àäàë,

Âò

Àæëûí

ã¿éäýë

Ãýðëèéí

óðñãàë

Àøèãëàëòûí

äóíäàæ

õóãàöàà

¯íäñýí õýìæýýñ,

ìì


ÄÐË-80 80 0.80 3200 10000 81 265

ÄÐË-125 125 1.15 5400 10000 91 184

ÄÐË-250 250 2.13 12000 12000 91 227

ÄÐË-400 400 3.25 22000 15000 122 292

ÄÐË-700 700 5.40 37000 12000 152 368

ÄÐË-1000 1000 7.50 52000 10000 181 410

ÄÐË-2000 2000 8.00 120000 6000 187 445


ÄÐÈ áà ÄÍàÒ ëàìïûí òåõíèêèéí òîäîðîéëîìæ

Ëàìïûí

òºðºë

×àäàë,

Âò

Àæëûí

ã¿éäýë

Ãýðëèéí

óðñãàë

Àøèãëàëòûí

äóíäàæ

õóãàöàà

¯íäñýí õýìæýýñ,

ìì


ÄÐÈ-250 250 2.15 18700 3000 91 227

ÄÐÈ-400 400 3.40 34000 6000 91 227

ÄÐÈ-700 700 6.50 59500 5000 122 300

ÄÐÈ-1000 1000 8.55 90000 3000 122 300

ÄÐÈ-2000 2000 900 190000 1500 1000 440

ÄÐÈ-3500 3500 1800 300000 1000 100 485

ÄÍàÒ 250 2.5 25000 1000 60 250

ÄÍàÒ-400 400 3.5 40000 1000 62 255


Òóñãàé çîðèóëàëòûí ãýðýëò¿¿ëýãèéí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ

Гэðэëòүүëãèéí

òөðөë Ëàìïûí òºðºë

×àäàë,ê

Âò

¯íäñýí õýìæýýñ,ìì Æèí,ã

ªíäºð Óðò ªðãºí

ÎÓÊñÍ-20000 ÄÊñÒ-20000 20 1610 2500 870 34

ÎÓÊñÍ-50000 ÄÊñÒ-50000 50 2260 3000 1050 -

ÊÊÓÎÇ-10000 ÄÊñÒ-10000 10 1000 1470 550 55

ÊÊÓÎÇ-20000 ÄÊñÒ-20000 20 1000 2260 550 75

ÈÑÓ01-2000 ÊÃ-220-2000 2 412 415 210 8

ÈÑÓ02-5000 Êã-220-5000 5 582 816 267 21



185



Хөðñíèé òөðөë Õóâèéí ýñýðã¿¿öýë , Îìñì104

Õ¿ëýð 0.2

Øàâàð 0.4

Õàð õºðñ 0.4

Äîðîî õàéðãàòàé øàâàð 0.7

Øàâðàíöàð 1.0

Øàâàðòàé õàéðãà, ÷óëóó 1.0

Õàð øîðîî 2.0

Ýëñýíöýð 3.0

Ýëñ 7.0

Õàéðãàòàé ýëñ 10.0

Õàéðãà, ÷óëóó 20.0

Õàä 40.0

Çàíàð 100-150

ªãºðøñºí í¿¿ðñ 250

Õ¿ðýí í¿¿ðñ 450-500

Ãðàíèò 2070

Àðãèëëèò 1,9-2,2

Àëåâðîëèò 0,5-0,8

Ãîëûí óñ 0.5

Äàëàéí óñ 0.01


Рåàêòîðèéí òåõíèêèéí үçүүëэëò

Рåàêòîð Õýâèéí ã¿éäýë, À Нөëөөëөë, % Õýâèéí ã¿éäýëòýé 75îÑ

¿åèéí àëäàãäàë, êÂò

ÐÁÀÌ6-200-8 200 8 2.69

ÐÁÀ6-300-10 300 10 4.49

ÐÁÀ6-400-4 400 4 2.89

ÐÁÀ6-500-6 500 6 4.89

ÐÁÀ 6-600-4 600 4 3.17

ÐÁÀ 6-600-5 600 5 3.90

ÐÁÀ 6-600-6 600 6 4.42

ÐÁÀ 6-1000-10 1000 10 8.32

ÐÁÀ 6-1500-10 1500 10 1.20


Ãàçàðäóóëàã÷ ýëåêòðîäóóä ýêðàíæèõ êîýôôèöèåíò



186

Ýëåêòðîäóóäыí

õîîðîíäыí çàé áà

óðòыí õàðьöàà

Ýëåêòðîäûí áàéðëàë

Ýãíýý Õ¿ðýý

Ýë

åêò

ðî

äû

í

òîî

Ýêðàíæèõ

êîýôôèèöåíò

Ýë

åêò

ðî

äû

í

òîî

Ýêðàíæèõ êîýôôèèöåíò

ýê.ýë ýê.ï ýê.ýë ηýê.ï

1

2 0,84-0,87 0,8 4 0,66-0,72 0,55

3 0,76-0,80 0,75 6 0,58-0,65 0,4

5 0,67-0,72 0,7 10 0,52-0,58 0,35

10 0,56-0,62 0,6 20 0,44-0,50 0,27

15 0,51-0,56 0,45 40 0,38-0,44 0,21

20 0,47-0,50 0,4 60 0,36-0,42 0,19

30 0,40-0,48 0,3 100 0,33-0,39 0,18

2

2 0,90-0,92 0,9 4 0,96-0,80 0,58

3 0,85-0,88 0,85 6 0,71-0,80 0,56

5 0,79-0,83 0,8 10 0,66-0,71 0,5

10 0,72-0,74 0,6 20 0,61-0,66 0,36

15 0,66-0,73 0,55 40 0,55-0,61 0,28

20 0,65-0,70 0,5 60 0,52-0,58 0,25

30 0,60-0,64 0,44 100 0,49-0,55 0,23

3

2 0,93-0,95 0,98 4 0,84-0,86 0,73

3 0,90-0,92 0,95 6 0,78-0,82 0,68

5 0,85-0,88 0,9 10 0,74-0,78 0,58

10 0,79-0,83 0,8 20 0,68-0,73 0,49

15 0,76-0,80 0,7 40 0,64-0,69 0,42

20 0,74-0,79 0,65 60 0,62-0,67 0,38

30 0,70-0,75 0,58 100 0,69-0,65 0,34


Èë óóðõàéí òîíîã òºõººðºìæ¿¿äèéí öàõèëãààí ýíåðãèéí õóâèéí

çàðöóóëàëò*

Тîíîã òөõөөðөìæ Õóâèéí çàðöóóëàëò

1. Í¿¿ðñ

ÝÊÃ-4,6; ÝÂÃ-4; ÝÂÃ -6; ÝÊÃ -8 0,4-0,6 êÂòö/ì3

ÝÊÃ -12,5 0,75-0,85 êÂòö/ì3

ÝØ-5/45; ÝØ-6/60; ÝØ-10/60; ÝØ-10/70À 0,6-1,0 êÂòö/ì3

ÝØ-15/90À 1,1-1,35 êÂòö/ì3

ÝØ-25/100 1,5-1,7 êÂòö/ì3

ÝØ-80/100 1,8-2,2 êÂòö/ì3

ÝÐ-630; ÝÐ-1250; ÝÐ-2500 0,5-0,6 êÂòö/ì3



187

ÝÐ-500 0,7 êÂòö/ì3

Îâîîëîã÷ 0-630-500 0,6-0,8 êÂòö/ì3

Òóóçàí äàìæóóëàã÷ 0,6-0,9 êÂòö/(òíêì)

ªðìèéí ìàøèí 1,6 êÂòö/ì

2. Õ¿äýð

ÝÊÃ-5À; ÝÊÃ -4,6; ÝÊÃ-8È, ÝÊÃ-10 0,35-1,0 êÂòö/ò

ÝÂÃ -15 0,25-0,7 êÂòö/ò

Îëîí øàíàãàò ýêñêàâàòîð:

Õ¿íä 0,5-0,8 êÂòö/ì3

Äóíä 0,3-0,6 êÂòö/ì3

Õºíãºí õºðñºíä 0,2-0,3 êÂòö/ì33

Øóóä óòãóóðò ýêñêàâàòîð:

Õ¿íä 0,8-1,3 êÂòö/ò

Äóíä 0,5-0,8 êÂòö/ò

Õºíãºí õºðñºíä 0,35-0,5 êÂòö/ò

Äðàãëàéí:

Áàãà ÷àäëûí 1,0-1,3 êÂòö/ ì3

Èõ ÷àäëûí 0,8-1,0 êÂòö/ò

ºðìèéí ìàøèí 4,0-10,0 êÂòö/ì

Êîìïðåññîð 0,11 êÂòö/ì3


Öàõèëãààí ºðìèéí ìàøèíû á¿òýýìæ

ªðìèéí

ìàøèí

Ì.Ì.Ïðîòîäúÿêîíîâûí

àíãèëàëààð ÷óëóóëãûí

õàòóóëàã

Ýýëæèéí

á¿òýýìæ, ì

Öîîíîãèéí äèàìåòð,

ìì

Ýðãýëòýò

2-4 90-150 150-160

2-4 90-110 200-250

4-6 30-75 150-160

6-8 20-30 150-160

Áºìáºëºãò

8-10 30-40 225-243-320

10-12 28-36 225-243-320

12-14 18-25 225-243-320

14-16 16-22 225-243-320


Àñèíõðîí õºäºëã¿¿ðèéí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, 380Â

Õºäºëã¿¿ð I1íîì, A I0, A 2ð Cos0 Cosê r1.75,

Îì

rI2.75,

Îì

Pê,

êÂò*

MTÊ-11-6 6.4 4.7 6 0.36 0.86 3.67 5.02 0.13



188

MTÊ-12-6 9.6 6.8 6 0.33 0.84 2.09 3.36 0.202

MTÊ-21-6 13.4 9.2 6 0.32 0.76 1.11 1.862 0.225

MTÊ-22-6 19.3 12 6 0.30 0.74 0.685 1.33 0.38

MTÊ-31-6 26.4 16.2 6 0.26 0.72 0.415 0.824 0.58

MTÊ-31-8 19.1 13.5 8 0.23 0.77 0.788 1.296 0.39

MTÊ-41-8 28.8 19.4 8 0.24 0.70 0.43 0.84 0.59

MTÊ-42-8 39.6 25.8 8 0.23 0.71 0.271 0.598 0.82

MTÊ-51-8 52.6 28.8 8 0.27 0.61 0.179 0.383 1.15

MTÊ-52-8 64.6 35.9 8 0.25 0.51 0.137 0.297 1.5

MTÊ011-6 4.8 3.2 6 0.15 0.86 5.98 8.41 0.09

MTÊ012-9 7.2 4.6 6 0.13 0.85 3.6 5.7 0.13

MTÊ111-6 10.1 6.1 6 0.11 0.85 2.16 3.33 0.19

MTÊ112-6 13.5 8.4 6 0.12 0.80 1.32 2.34 0.3

MTÊ211-6 18.4 11.0 6 0.09 0.72 0.68 1.62 0.35

MTÊÂ311-6 26.0 15.7 6 0.09 0.72 0.54 0.73 0.52

MTÊÂ311-8 20.0 13.2 8 0.09 0.76 0.88 1.17 0.33

MTÊÂ312-6 37.8 19.8 6 0.08 0.70 0.33 0.52 0.51

MTÊÂ312-8 30.4 21.3 8 0.10 0.77 0.53 0.725 0.58

MTÊÂ411-6 50.0 29.7 6 0.07 0.61 0.19 0.355 1.1

MTÊÂ411-8 41.0 28.2 8 0.08 0.66 0.285 0.505 0.9

MTÊÂ412-6 62.0 35.1 6 0.06 0.60 0.125 0.265 1.5

MTÊÂ412-8 53.2 35.8 8 0.07 0.65 0.207 0.37 1.2

MTÊÂ511-8 68.0 40.0 8 0.06 0.61 0.123 0.27 1.46

MTÊÂ512-8 91.0 55.0 8 0.06 0.61 0.08 0.19 2.05

MTÊÌ111-6 6.3 4.25 6 0.13 0.88 4.33 4.3 0.12

MTÊÌ112-6 8.9 6.6 6 0.13 0.88 2.8 2.78 0.21

MTÊÌ211-6 12.5 7.8 6 0.1 0.78 1.41 2.0 0.34

MTÊÌ311-6 17.5 11.8 6 0.095 0.76 0.9 0.86 0.51

MTÊÌ311-8 13.3 9.4 8 0.12 0.84 1.76 1.5 0.32

MTÊÌ312-6 26.0 16 6 0.09 0.72 0.595 0.62 0.68

MTÊÌ312-8 19.8 13.3 8 0.105 0.81 1.04 1.04 0.35

MTÊÌ411-6 36.0 18 6 0.075 0.67 0.323 0.45 0.98

MTÊÌ411-8 28.0 18.6 8 0.085 0.7 0.465 0.65 0.6

MTÊÌ412-6 46.0 21.9 6 0.07 0.64 0.218 0.36 1.4

MTÊÌ412-8 41.5 27.2 8 0.08 0.7 0.316 0.44 0.9

MTÊÌ511-8 49.5 31 8 0.07 0.68 0.205 0.32 1.12

MTÊÌ512-8 67.0 40 8 0.07 0.65 0.141 0.24 1.44

MTÊF411-6 61 31.3 6 0.077 0.622 0.197 0.327 1.5

MTÊF412-6 81 42.1 6 0.069 0.62 0.124 0.236 1.9

MTÊF411-8 45 25.4 8 0.083 0.649 0.327 0.503 1.1

MTÊF412-8 66 43.3 8 0.08 0.633 0.182 0.325 1.32



189


Òðàíñôîðìàòîðûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

(Õîëáîëòûí ãðóïï Y/Y-0 , õî¸ðäóãààð îðîîìãèéí õýâèéí õ¿÷äýë 0,4 êÂ, õ¿÷äýë

òîõèðóóëàõ áîëîìæ 5%)

Мàðê S, êÂÀ U1, êÂ

Àëäàãäàë

i0, % uê, % Жèí

êã

Îâîð, ìì

Õ.ÿ Á.õ óðò ºðãºí ºíäºð

S9-20/6-10 20 6,0 0,105 0,51 2,5 4,0 245 880 440 940

S9-30/6-10 30 6,0 0,13 0,60 2,1 4,0 295 950 470 950

S9-50/6-10 50 6,0 0,17 0,87 2,0 4,0 390 1010 540 1000

S9-63/6-10 63 6,0 0,20 1,04 1,9 4,0 440 1070 540 1050

S9-80/6-10 80 6,0 0,25 1,25 1,8 4,0 510 1080 650 1100

S9-100/6-10 100 10,0 0,29 1,50 1,6 4,0 550 1110 650 1200

S9-125/6-10 125 10,0 0,34 1,80 1,5 4,0 660 1070 730 1300

S9-160/6-10 160 10,5 0,40 2,20 1,4 4,0 760 1200 820 1350

S9-200/6-10 200 11,0 0,48 2,60 1,3 4,0 900 1240 820 1400

S9-250/6-10 250 11,0 0,56 3,05 1,2 4,0 1090 1250 860 1450

S9-315/6-10 315 11,0 0,67 3,65 1,1 4,0 1235 1450 860 1470

S9-400/6-10 400 11,0 0,80 4,30 1,0 4,0 1510 1650 1008 1500

S9-500/6-10 500 11,0 0,96 5,15 1,0 4,0 1740 1660 1020 1630

S9-630/6-10 630 11,0 1,20 6,20 0,9 4,0 2110 1800 1100 1800

S9-800/6-10 800 11,0 1,40 7,50 0,8 4,0 2515 1970 1210 1920

S9-1000/6-10 1000 11,0 1,70 10,3 0,7 4,5 2860 2210 1320 2010

S9-1250/6-10 1250 11,0 1,95 12,0 0,6 4,5 3330 2320 1340 2220

S9-1600/6-10 1600 11,0 2,40 14,5 0,6 4,5 4015 2550 1360 2320

S9-50/35 50 35,0 0,21 1,25 2,0 6,5 710 1560 1035 1567

S9-100/35 100 35,0 0,30 2,03 1,8 6,5 910 1630 1100 1667

S9-125/35 125 35,0 0,34 2,35 1,75 6,5 1110 1690 1130 1680

S9-160/35 160 35,0 0,38 2,82 1,65 6,5 1335 1750 1150 1700

S9-200/35 200 35,0 0,44 3,30 1,55 6,5 1535 1800 1160 1900

S9-250/35 250 35,0 0,51 3,90 1,40 6,5 1740 1900 1160 1935

S9-315/35 315 35,0 0,61 4,70 1,40 6,5 1950 1900 1180 1980

S9-400/35 400 35,0 0,74 5,70 1,30 6,5 2285 2110 1220 2015

S9-500/35 500 35,0 0,87 6,90 1,30 6,5 2670 2200 1330 2150

S9-630/35 630 35,0 1,04 8,20 1,25 6,5 3046 2385 1350 2470

S9-800/35 800 35,0 1,25 10,0 1,05 6,5 3974 2470 1360 2510

S9-1000/35 1000 35,0 1,48 12,0 1,0 6,5 4623 2490 1452 2530

S9-1250/35 1250 35,0 1,76 14,0 0,85 6,5 4938 2580 1595 2590

S9-1600/35 1600 35,0 2,13 17,0 0,75 6,5 5390 3015 1690 2620


ÝÊÃ-5А эêñêàâàòîðыí үíäñэí öàõèëãààí òîíîãëîëыí òåõíèêèéí үçүүëэëòүүä



190

Цàõèëãààí

òîíîã

òөõөөðөìæ

Мàðê Тîî

Õýâèéí óòãóóä

×àäàë

Ðíîì,

êâò

êâà

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Õóâèðãàõ

àãðåãàòèéí

åðºíõèé

õºäºëã¿¿ð

ÀÝ-113-4Ì 1 250 6000 28,8 1480

ªðãºõèéí

ãåíåðàòîð

2ÏÝÌ-2000Ì-

1Ó2 1 200 460 435 1480

Ýðãýõèéí

Ãåíåðàòîð

2ÃÏÝ-13-

14/2Ó2 1 132 610 230 1480

Ò¿ðýõèéí

ãåíåðàòîð

2ÏÝÌ-400Ì-

Ó2 1 50 375 133 1480

ßâàõûí

ãåíåðàòîð 2ÌÏ542-1/2Ì 1 15 115 130 1480

ªðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÝ-816 1 200 440 490 750

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÂ-52 2 60 305 220 1230

Ò¿ðýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-52 2 54 395 150 1200

ßâàõ õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-12 2 3,6 110 35 1430

Äîòîîä



ÒÌÝ-40/6 1 40* 6000/23

0 - -

ªíäºð õ¿÷äëèéí

èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ

áàéãóóëàìæ

2ÊÂÝ-6-200-

2Ó2 1 - 6000 200 -


ÝÊÃ-8И эêñêàâàòîðыí үíäñэí öàõèëãààí òîíîãëîëыí òåõíèêèéí

òîäîðõîéëîìæ

Цàõèëãààí

òîíîã

òөõөөðөìæ

Мàðê Тîî


×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/



191

Õóâèðãàõ


åðºíõèé

õºäºëã¿¿ð

ÑÄÝÓ-14-29-6 1 520 6000 60 1000

ªðãºõèéí

ãåíåðàòîð ÃÏÝ-450-1000 1 450 560 805 1000

Ò¿ðýõ áà ÿâàõûí

ãåíåðàòîð ÏÝÌ-2000 1 115 330 341 1000

Ýðãýõ áàÿâàõûí

ãåíåðàòîð ÌÏÝ-14-12/4 1 225 660 341 1000

ªðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-82À 2 190 270 705 740

Ò¿ðýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-72 1 100 305 330 750

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÂ-72 2 100 305 330 750

ßâàõ õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-52 2 54 395 137 1200

Òóñëàõ

ìåõàíèçìèéí

öàõèëãààí

õºäºëã¿¿ð,

ñèíõðîí

õºäºëã¿¿ðèéí

ñýðãýýã÷

À2-81-4

ÏÂ-81

1

1

40

14

380

40

-

-

1450

1450

Äîòîîä



ÒÌÝ-100\6 1 100 6000\

400 - -


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-6Ï-

400\100 1 - 6000 400 -


ÝÊÃ-12.5 ýêñêàâàòîðûí ¿íäñýí öàõèëãààí òîíîãëîëûí òåõíèêèéí


Цàõèëãààí

òîíîã

òөõөөðөìæ

Мàðê Тîî


×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/



192

Õóâèðãàõ


åðºíõèé

õºäºëã¿¿ð

ÑÄÑÝ-15-39-6 1 1250 6000 143 1000

ªðãºõèéí

ãåíåðàòîð ÃÏÝ-85\36-6Ê 1 1000 900 1110 1000

Ò¿ðýõ áà ÿâàõèéí

ãåíåðàòîð ÏÝ-141-4Ê-1 1 250 630 415 1000

Ýðãýõ áà ÿâàõèéí

Ãåíåðàòîð ÏÝ-151-5Ê-2 1 520 750 695 1000

ªðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-102 2 400 440 910 850

Ò¿ðýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-82À 1 140 440 320 610

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÂ-82À 3 190 270 705 750

ßâàõ õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-72 2 100 305 330 750

Äîòîîä



ÒÌÝ-160\6 1 160 6000\400 - -


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-6Ï-400\100 1 - 6000 400 -


ÝÊÃ-20 ýêñêàâàòîðûí ¿íäñýí öàõèëãààí òîíîãëîëûí òåõíèêèéí


Цàõèëãààí òîíîã

òөõөөðөìæ Мàðê Тîî


×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/



193

ªðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÝ-500-

500ÕËÇ 2 500 440 1210 500\1000

Ò¿ðýõèéí

ãåíåðàòîð ÄÝÂ-816ÕË1 2 150 440 370 480

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÝÂ-816ÕË2 4 150 220 740 480

ßâàõûí õºäºëã¿¿ð ÄÝÂ-816ÕË1 2 150 440 370 480

5í ãàðãàëãààòàé

õ¿÷íèé áóóðóóëàõ


ÒÑÇÏ-

2500\10-ÝÊ

УХЛ2

1

2500

6000\46

0 - -

Äîòîîä õýðýãöýýíèé


ÒÌÝ-400\10-

ÕË1 1 400

6000\40

0 - -

ªíäºð õ¿÷äëèéí èæ

á¿ðýí õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-10Â-

400-20ÕË2 1 - 6000 400 -


ÝÊÃ-35/65Ì ýêñêàâàòîðûí ¿íäñýí öàõèëãààí òîíîãëîëûí òåõíèêèéí





×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Õóâèðãàõ


åðºíõèé õºäºëã¿¿ð

ÑÄÑ-16-71-8 2 2500 6000 279 750

Ò¿ðõèéí õºòë¿¿ð ÑÄÝÓ-14-29-

6 1 520 600 63.5 1000

ªðãºõèéí

ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-1800-

750 2 1800 800 2250 750

Ýðãýõèéí

Ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-1800-

750 2 1800 800 2250 750



194

Ò¿ðýõèéí

ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-600-

1000 1 600 600 1000 1000

ªðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÝ-4000-

33 1 3100 750 4600 26/48

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÂÝ-780-

650 4 780 400 2100 700

Ò¿ðýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÝ-450-

900 2 450 440 1090 900/1100

ßâàõ õºäºëã¿¿ð ÄÏ-72 8 67 220 338 560

Äîòîîä



ÒÌÝ-400\6

ÒÌÝ-250\6

ÒÌÝ-100\6

2

1

1

400

250

100

6000/400

6000/400

6000/230

-

-

-

-

-

-


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-10Ó\2 8 - - - -


ÝÊÃ-35/65Ì ýêñêàâàòîðûí ¿íäñýí öàõèëãààí òîíîãëîëûí òåõíèêèéí





×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

4í ìàøèíû àãðåãàò

Ñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð

ÑÄÑÝ-14-29-

6 1 520 6000 63.5 1000

Òàòàõ áóþó

ºðãºõèéí

ãåíåðàòîð

ÏÝ-151-5Ê-

3Ó2 2 500 660 758 1000

Ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð

ÏÝ-141-4Ê-

3Ó2 1 250 630 397 1000


Àñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-81-4Ó2 1 40 380 - 1450



195

Òîãòìîë ã¿éäëèéí

ãåíåðàòîð Ï-81Ó4 1 27 115 234 1450

Ñèíõðîí


ñýðãýýã÷

ÏÂ-81Ó4 1 14/1.1 40/10 350/110 1450

ªðãºõ áà òàòàõûí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÝ-82À 4 190 270 760 740

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÂ-72 2 100 305 360 750

Äîòîîä



ÒÌÝ-250/6 1 250* 6300/400 - -


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-ÏÝ-6Ï-

400/10À 1 - 6000 400 -


ÝØ-10/70, ÝØ-13/50 ýêñêàâàòîðûí öàõèëãààí òîíîãëîëûí òåõíèêèéí





×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/


Ñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð

ÑÄÝ2-16-46-

6 1 1250 6000 139 1000

Òàòàõ áóþó ºðãºõ,

àëõàõûí

ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-85-36-

6Ê 3

1460*

1000 900 1100 1000


Àñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-82-4 1 55 220/380 170/98 1450


ãåíåðàòîð Ï-81 1 27 115 234 1450



196

Ñèíõðîí


ñýðãýýã÷

ÏÂ-81 1 15/1.3 50/13 300/100 1450

ªðãºõ,òàòàõ,

àëõàõûí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÝ-450-

900Ó3 5 450 440 1090 900/1200

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÂÝ-400-

900Ó3 2 400 400 1070 900/1000

Äîòîîä



ÒÌÝ-250/6 1 250* 6300/400 - -


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-ÏÝ-6Ï-

400/10À 1 - 6000 400 -


ÝØ-20/90 ýêñêàâàòîðûí öàõèëãààí òîíîãëîëûí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ




×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/


Ñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð ÑÄÝ2-17-57-6 1 2500 6000 265 750

Òàòàõ áóþó

ºðãºõ, ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-2500-750 3 2500 1200 2083 750


Àñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-92-4 1 100 380 184 1450


ãåíåðàòîð Ï-91 1 50 115 434 1450

Ñèíõðîí


ñýðãýýã÷

ÏÂ-91 1 29/1.7 84/20 340/85 1450



197


õºäºëã¿¿ð ÌÏÝ-1000-630 4 1000 600 1760 630/1000

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÌÏÑ-640-700 4 640 600 1150 700

Àëõàõûí

õºäºëã¿¿ð ÄÀÌØ-330/1000 2 260 6000 - 980

Äîòîîä



ÒÌÝ-400/6 2 400* 6300/40

0 - -


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-ÏÝ-6Ï-

400-20 2 - 6000 400 -






×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Ñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð

ÑÄÑÝ-15-64-

6 2 1900 6000 226 1000


ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-1700-

1000 6 2500 1700 900 1000

Àñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-94-4 2 100 380 184 1470


ãåíåðàòîð Ï-91 1 50 115 434 1470

Ñèíõðîí


ñýðãýýã÷

ÏÂ-91 1 29/1.7 84/20 340/85 1470


õºäºëã¿¿ð

ÌÏÝ-800-

800 8

800/60

0 450

1900/142

0 800/1200

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÂÝ-450-

29 4 450 400 1330 29



198

Àëõàõûí íàñîñíû

õºäºëã¿¿ð

ÄÀÇÎ-13-55-

6 2 400 6000 48 990

Äîòîîä



ÒÌÝ-400/6 2 400* 6300/4

00 - -


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-ÏÝ-

6Ï-400-20 2 - 6000 400 -






×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Ñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð

ÑÄÝ2-17-69-

8 2 2250 10000 143 750


ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-2500-6-

750 6 2500 1200 2080 750

Àëõàõ ìåõàíèçìûí

íàñîñíû õºäºëã¿¿ð ÀÑ-13-59-6 2 500 10000 37 990

ªðãºõ, òàòàõ,

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÝ-1000-

630 8 1000 600 1670 630

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÂÝ-450-

29 4 450 370 1220 29

Äîòîîä



ÒÌÝ-400/6 4 400* 10000/

400 - -



199


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓÝ-ÏÝ-

6Ï-400-20 8 - 10000 400 -






×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Ñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð

ÑÄÑ-17-76-

10 4 3600 10000 240 600


ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð

ÃÏÝ-2700-

600 12 2700 930 2920 600

Àëõàõ ìåõàíèçìûí

õºäºëã¿¿ð Ñ-13-59-6 4 500 10000 37 990


õºäºëã¿¿ð

ÌÏÝ-2500-

260 8 2550 930 2920 260/400

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÌÏÂ-1000-

32 8 1000 460 2520 32

Äîòîîä



ÒÌÝ-400/6 4 400* 10000/

400 - -


èæ á¿ðýí

õóâèàðëàõ


ÊÐÓ2-10Ý/Ý 8 - 10000 1000 -



200


ÝÐÃÂ-630-9/0.5 ðîòîðûí ýêñêàâàòîð áà Ï630-37 à÷èã÷ûí öàõèëãààí

òîíîãëîëûí òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ

Цàõèëãààí

òîíîã

òөõөөðөìæ

Мàðê Тîî


×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Ðîòîð

Áîãèíî õîëáîëòûí

ðîòîðòîé àñèíõðîí

õºäºëã¿¿ð

2 60 380 - 1470

Ðîòîðûí

ñóìíû ýðãýõ

ìåõàíèçì

ÑÌÓ áà ÏÌÓ òýé Ã-Ä

ñèñòåì 2 14 220 - 750

Ðîòîðûí

ñóìíû ºðãºõ

ìåõàíèçì



õºäºëã¿¿ð

1 30 380 - 1455

1 55 380 - 1470

Îâîîëãûí

êîíâåéåð



õºäºëã¿¿ð

1 55 380 - 1470

Îâîîëãûí


ìåõàíèçì

ÒÏ-Ä 1 3.5 - - 875

ßâàõ



õºäºëã¿¿ð

2 45 380 - 575

Îâîîëãûí


ìåõàíèçì



õºäºëã¿¿ð

1 3 380 - 1430

Õ¿ëýýí àâàõ

êîíâåéåðûí

à÷èã÷



õºäºëã¿¿ð

1 55 380 - 1470



201

Îâîîëãûí

êîíâåéåðûí

à÷èã÷



õºäºëã¿¿ð

1 55 380 - 1470

ßâàõûí

à÷èã÷



õºäºëã¿¿ð

2 30 380 - 1350

Õ¿ëýýí àâàõ

ñóìíû

ëåáåäêà



õºäºëã¿¿ð

1 11 380 - 1350

Îâîîëãûí

ñóìíû

ëåáåäêà



õºäºëã¿¿ð

1 11 380 - 1350

Òóñëàõ

ëåáåäêà



õºäºëã¿¿ð

1 11 380 - 1350

Äýýä õýñãèéí

ýðãýëò



õºäºëã¿¿ð

1 7,5 - - 670

Îâîîëãûí

ñóìíû

ýðãýëò



õºäºëã¿¿ð

1 7,5 - - 670


ÝÐ-1250 áà ÝÐÏ-1250 ðîòîðûí ýêñêàâàòîðûí ¿íäñýí õºòë¿¿ðèéí òåõíèêèéí


Цàõèëãààí

òîíîã

òөõөөðөìæ

Мàðê Тîî


×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Ðîòîðûí

äóãóé



õºäºëã¿¿ð

1 315 380 - 990

ßâàõ



õºäºëã¿¿ð

2 100 380 - 584

Ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð



õºäºëã¿¿ð

1 73 380 - 584



202

Ýðãýõ ÝÌÓ òýé ÃÄ 2 19 220 - 750

Îâîîëãûí

ñóìíû ýðãýõ ÝÌÓ-Ä 1 21 220 - 660

Ðîòîðûí




õºäºëã¿¿ð

1 37 380 - 715

À÷èëòûí

êîíâåéåð



õºäºëã¿¿ð

1 75 380 - 1470

Ðîòîðûí

êîíâåéåð



õºäºëã¿¿ð

1 100 380 - 1480

Òýæýýã÷



õºäºëã¿¿ð

1 22 380 - 1455

Äîòîîä


ãåíåðàòîð



õºäºëã¿¿ð

1 10 380 - 2900

Ðîòîðûí

äóãóé



õºäºëã¿¿ð

2 250 380 - 1480

Ðîòîðûí

ñóìíû

ëåáåäêà

Ñèíõðîí 1 250 380 - 1000

ªðãºõèéí

ãåíåðàòîð Ã-Ä 1 250 630 - 1000

ªðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð Ã-Ä 2 100 305 - 750

ßâàõ



õºäºëã¿¿ð

2 160 380 - -

Ðîòîðûí


ìåõà íèçìûí

õºòë¿¿ð



õºäºëã¿¿ð

1 132 380 - 1470

Ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð Ã-Ä 1 110 460 - 1470

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð Ã-Ä 2 42 220 - 750



203

À÷èëòûí

êîíâåéåð



õºäºëã¿¿ð

1 100 380 - 1470

Ðîòîðûí

êîíâåéåð



õºäºëã¿¿ð

2 75 380 - 1470

À÷èëòûí


àãåðãàò



õºäºëã¿¿ð

1 15 380 - 3000

ÝÌÓ ÝÌÓ-Ä 1 11 220 - 3000

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÝÌÓ-Ä 1 22 220 - 650

Äîòîîä


ãåíåðàòîð

ÝÌÓ-Ä

1 14 230 - 2870


ÝÐØÄ-5250 ýêñêàâàòîðûí öàõèëãààí ìàøèíû òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ

Цàõèëãààí

òîíîã

òөõөөðөìæ

Мàðê Тîî


×àäàë

Ðíîì,

êâò

êâà

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Åðºíõèé

õºäºëã¿¿ð ÑÄÝ2-16-46-6ó2 1 1000 10000 68 1000

Ãåíåðàòîð ÃÏÝ-1120-1000Ó2 1 1120 900 1265 1000

Ýðãýõèéí

ãåíåðàòîð ÃÏÝ-630-1000Ó2 1 380 460 825 1000

ªðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð ÑÄÝ2-16-46-6Ó2 1 1000 10000 68 1000

ªðãºõèéí

ãåíåðàòîð ÃÏÝ-315-1000Ó2 2 315 630 500 1000

ßâàõûí

õºäºëã¿¿ð ÑÄÝ2-16-46-6Ó2 1 1000 10000 68 1000

ªðãºõèéí

ãåíåðàòîð ÃÏÝ-315-1000Ó2 2 315 630 500 1000



204

Ðîòîðûí

ñóìíû

ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÄÂ-816 2 150 220 745 480

Ðîòîðûí

ñóìíû

ºðãºõèéí

õºäºëã¿¿ð

ÄÝ-816 2 200 440 490 750

ßâàõûí

õºäºëã¿¿ð ÄÝ-816 2 200 440 490 750

ÄÂ-808 2 37 220 192 575

À÷èëòûí

êîíñîëèéí

õºäºëã¿¿ð

ÄÂ-32 2 12 220 65 770

Ðîòîðûí

äóãóéí

õºäºëã¿¿ð

ÀÊÄÝ16-62-10Ó2 2 1000 10000 75 590

Ñóìíû

ðîòîðûí

êîíâåéåð

ÀÎÊ-99/70-10Ó1 1 500 10000 38 590

Áóòëàõ

áàéãóóëàìæ ÀÎÊ-99/70-10Ó1 1 500 10000 38 590

À÷èëòûí

êîíñîëèéí

õºäºëã¿¿ð

ÀÎÊ-99/70-10Ó1 1 500 10000 38 590

Äîîä ðàìíû

êîíâåéåð ÌÀ36-61-8Ô 2 125 380 246

740

ßâàõûí

ãèäðîíàñîñ ÀÎÇ-400Ì-12Ó2 4 132 380 239 490

Ãèäðîíàñîñ À2-62-6 1 22 380 43 2900

Ïîäáîðùèê ÀÎÏ-2-42-6 2 4 380 11 955

Êîìïðåññîð ÀÎ2-62-4 4 17 380 32.6 1450

ßâàõ,ºðãºõ

ýðãýõ

ìåõàíèçìûí

âåíòèëÿòîð

4À132-4 5 7.5 380 11.1 1455



205

Òàòàõ

áàéãóóëàìæè

éí

ãèäðîíàñîñ

4À100-4 6 3 380 6.7 1435

À÷èëòûí

êîíñîëèéí

ºðãºëòèéí

ìåõàíèçì

ÌÒÊ-312-8 2 11 380 30 700

Ðîòîðûí

äóãóéí òîñíû

íàñîñ

ÀÎ2-51-4 2 7.5 380 14.8 1450

Òóñëàõ

ëåáåäêà áà

машинчын

êàáèíû

ºðãºõ

ìåõàíèçì

ÌÒÊ-412-8 3 15 380 40 695

Òîîñ

äàðàã÷èéí


ÀÎ2-81-8 4 22 380 44 730

Øèáåðèéí

õºäºëã¿¿ð ÌÒÊ-412-8 1 22 380 60 700

Ðîòîðûí

äóãóéí

ãåíåðàòîðûí


4À160-6 1 11 380 22.6 975


2ÑÁØ-200 ºðìèéí ìàøèíû öàõèëãààí òîíîãëîëûí òîäîðõîéëîìæ


òөõөөðөìæ Мàðê


×àäàë

Ðíîì,

êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Ýðãýëòèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÂ-52 50 305 180 900



206

Õóâèðãàõ àãðåãàò ÀÎ2-82-4 - 380 - 1450

Ýðãýëòèéí

ãåíåðàòîð Ï-92 60 320 188 1450

Ñýðãýýëòèéí

ãåíåðàòîð Ï-32 1.5 115 13 1450

Öàõèëãààí

ìàøèíû ºñãºã÷ ÝÌÓ-12À 1.2 115 10.5 2900

1.7 220 5.3 2900

Áàðóóí áà ç¿¿í

ãèíæíèé

õºäºëã¿¿ð

ÌÒÊÂ-411-8 16 380 39 685

Êîìïðåññîðûí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-92-6 75 380 134 980

Òîñíû íàñîñûí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-52-4 10 380 17 1500

Òîñíû ñòàíö ÀÎ2-51-4 7.5 380 14 1500

Âåíòèëÿòîðûí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-63-4 14 380 20.8 1460

Ëåáåäêà ÀÎÑ-63-4 14 380 29 1350

Ýðãýëòèéí

âåíòèëÿòîð ÀÎË-22-2 0.6 380 1.4 2800

Òîîñíû ôèëòåð ÀÎË-41-4 1.7 380 2.9 1420

Êàáèíû

âåíòèëÿòîð ÀÎË-22-2 0.6 380 1.4 2800

Òîñ õàëààãóóðûí

õºäºëã¿¿ð ÀÎË-12-4 0.18 380 0.6 1400


ÑÁØ-250MH өðìèéí ìàøèíы òåõíèêèéí òîäîðõîéëîìæ

Цàõèëãààí

õөòëүүð Төðөë

Үçүүëэëòүүä

×àäàë

Ðíîì, êВò/

êВА

Õ¿÷äýë

Uíîì,Â

Ã¿éäýë

Iíîì,À

Ýðãýëòèéí

õóðä

Níîì,îá/

Áàðóóí áà ç¿¿í

ãèíæíèé õºäºëã¿¿ð ÌÒÊÂ-412-8 2Õ22 380 60 700



207

Òîñíû íàñîñíû

ñòàíö ÀÎ2-52-4 11 380 22 1460

Âåíòèëÿòîðûí

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-52-4 10 380 18 2960

Õîëèã÷ íàñîñíû

õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-42-4 5.5 380 11 1450


õºäºëã¿¿ð ÀÎ2-22-4 1.5 380 3.5 1450

Êîìïðåññîð ÀÇ315Ì-2 200 380 355 2960

Òîñíû íàñîñ ÀÎ-32-4 1 380 2.5 1410

Ýðãýõèéí

õºäºëã¿¿ð ÄÏÂ-52 60 400 150 1230


ñòàíö ÀÎ2-62-6 13 380 30 960

Óñíû íàñîñ ÀÎ2-32-4 3 380 7 1460

Òàëè ÀÎÑ-32-6 1 380 2.4 960

Êîìïðåññîð ÀÎ2-42-4 5.5 380 11 1450

Àãààð ñýëãýã÷èéí

õºäºëã¿¿ð ÀÎË-22-2 0.6 380 1.4 2800

Ýðãýõèéí



ÀÎ-32-2 1 380 2.2 2860

Òðèñòîðûí

âåíòèëÿòîð ÀÎ-32-2 1 380 2.2 2860

Õàëààëòûí

õºäºëã¿¿ð ÄÒÏ-21-4 0.27 380 0.5 1400


Øóãàìûí ïàðàìåòð¿¿ä

Ýêñêàâàòîðûí

òºðºë

ÖÄÀØ-6 êâ Ýêñêàâàòîðûí

êàáåëü Óòàñíû ìàðê õºíäëºí

îãòëîëûí òàëáàé

Óðò ,êì

ÝÊÃ-3,2

ÝÊÃ-4,6Á

ÝÊÃ-5À

À-35

4-5-5,0

3X25+1X10



208

ÝÊÃ-8È

ÝÊÃ-6,3ÓÑ

ÝÊÃ-10

ÝÊÃ-8ÓÑ

À-70

4,5-5,0

3X35+1X10

ÝÊÃ-10ÓÑ

ÝÊÃ-12,5

ÝÊÃ-15

À-120

3,5-4,0

3X50+1X16

ÝÊÃ-20 À-70 1,5 3X70+1X16


Øóãàìûí ïàðàìåòð¿¿ä

Ýêñêàâàòîðûí òºðºë ÖÄÀØ-6 êÂ Ýêñêàâàòîðûí êàáåëü

Ìºðºãöºãò

Траншейд

Óòàñíû ìàðê,

õºíäëºí

îãòëîëûí

òàëáàé

Óðò, êì

Ìºðºãöºãò

Траншейд

ÝÊÃ-3,2

ÝÊÃ-2Ó

ÝÊÃ-3,2Ó

ÝÊÃ-4Ó

À-35

4,5-5,0

3,5-5,0

3X25+1X10

3X25+1X10

3X35+1X10

ÝÊÃ-4,6Á

ÝÊÃ-5À

ÝÊÃ-3,2Ó

ÝÊÃ-4Ó

À-35 4,5-5,0

3,5-4,0

3X25+1X10 3X25+1X10

3X25+1X10

ÝÊÃ-8È

ÝÊÃ-10

ÝÊÃ-

ÝÊÃ-4Ó

ÝÊÃ-6,3Ó

ÝÊÃ-5Ó

À-70

À-95

4,5-5,0

3,5-4,0

3X35+1X10 3X35+1X10

3X50+1X10

ÝÊÃ-12,5

ÝÊÃ-15

ÝÊÃ-6,3Ó

ÝÊÃ-8Ó

À-120 3,5-4,0 3X50+1X16 3X50+1X16


Êàáåëèéí õ¿÷íèé áà ãàçàðäóóëãûí æèéëèéí õºíäëºí îãòëîëûí òàëáàé

Ýêñêàâàòîðûí òºðºë Õ¿÷äýë,

êÂ

Òºâ

êàáåëûí

øóãàì

Ýêñêàâàòîðûí òºðºë Çóðàã

äàõü

ñõåì Õºðñºíä

Олборлол

òîíä Õºðñºíä

Олборлол

òîíä

ÝØ-10/70À

ÝØ-15/90À

ÝØ-20/90

ÝÊÃ-4,6Á

ÝÊÃ-5À

ÝÊÃ-8È

6

-

335+110

310+116 3X25+1X10 3,11

ÝØ-10/70

ÝÂÃ-15

ÝØ-15/90

ÝØ-20/90

ÝÊÃ-5

6

335+110

370+116

335+110

350+110

370+110

3X25+1X10 3,12

ÝØ-25/100 ÝÊÃ-4,6Á 6 - 3120+135 3X25+1X10 3,13



209

ÝÂÃ-35/65 ÝÊÃ-5À

ÝÊÃ-8È

ÝØ-10/70À

ÝØ-15/90À

ÝØ-20/90

ÝØ-25/100

ÝÂÃ-35/65

ÝÊÃ-4,6Á

ÝÊÃ-5À

ÝÊÃ-8È

6 3X50+1X10

3X35+1x10

3X70+1X16

3X120+1X35

3X25+1X10 3,14

ÝØ-6/45

ÝØ-15/90À

ÝØ-20/90

ÝØ-25/100

ÝØ-35/65

ÝÊÃ-4,6Á

ÝÊÃ-5À

ÝÊÃ-8È

6

3X25+1X10

3X35+1X10

3X70+1X16

3X150+1X50

3X25+1X10

3X70+1X16

3X120+1X 35

3X25+1X10 3,15

ÝØ-10/70À

ÝØ-15/90À

ÝØ-20/90

ÝØ-25/100

ÝØ-40/85

ÝÊÃ-4,6Á

ÝÊÃ-5À

ÝÊÃ-8È

6

10

3X95+3X16

3X35+1X10

3X70+1X16

3X120+1X35

3X95+3X16

3X25+1X10 3,16

ÝØ-100/100

ÝØ-100/125

ÝÊÃ-4,6

ÝÊÃ-8È

6

10

3X50+1X10

3X150+3X25

3X25+1X10 3,17

ÝØ-40/85

ÝØ-100/100

ÝØ-100/125

ÝÊÃ-8È

6

10

35

3X25+1X10

3X95+1X16

3X95+3X16

3X70+3X16

3X25+1X10 3,18


Öàõèëãààí äàìæóóëàã÷, òîíîã òºõººðºìæèéí áîãèíî çàëãàëòûí ¿åèéí

çºâøººðºãäºõ õàëàëòûí õýìæýý

Öàõèëãààí äàìæóóëàã÷ òîíîã òºõººðºìæèéí íýð


õàëàëòûí

õýìæýý,Ñ

Çýñ øèí 300

Õºíãºí öàãààí øèí 200

Òîíîã òºõººðºìæòýé øóóä õîëáîãäîîã¿é ãàí øèí 400

Òîíîã òºõººðºìæòýé øóóä õîëáîãäñîí ãàí øèí 300

Çýñ áîëîí õºíãºí öàãààí æèéëòýé, öààñàí òóñãààðëàã÷òàé 10êÂ

õ¿ðòëýõ õ¿÷äëèéí êàáåëü

200

Çýñ áîëîí õºíãºí öàãààí æèéëòýé, öààñ ïðîïèòàí òóñãààðëàã÷òàé 20-

220êÂ õ¿ðòëýõ õ¿÷äëèéí êàáåëü

125

Çýñ áîëîí õºíãºí öàãààí æèéëòýé,õóâàíöàð ðåçèí, ïîëèâèíèëõëîðèä

òóñãààðëàã÷òàé êàáåëü

150

Çýñ áîëîí õºíãºí öàãààí æèéëòýé, ïîëèýòèëåí òóñãààðëàã÷òàé 120



210

êàáåëü

2 êãñ/ìì2-ñ áàãà à÷ààëàë äîð áàéãàà á¿ðýýñã¿é çýñ äàìæóóëàã÷ 250

2 êãñ/ìì2-ñ èõ à÷ààëàë äîð áàéãàà á¿ðýýñã¿é çýñ äàìæóóëàã÷ 200

1 êãñ/ìì2-ñ èõ à÷ààëàë äîð áàéãàà á¿ðýýñã¿é õºíãºí öàãààí

äàìæóóëàã÷

200

1 êãñ/ìì2-ñ áàãà à÷ààëàë äîð áàéãàà á¿ðýýñã¿é õºíãºí öàãààí

äàìæóóëàã÷

160

Ãàíò õºíãºí öàãààí äàìæóóëàã÷ 200


Öàõèëãààí äàìæóóëàã÷, öàõèëãààí òîíîã òºõººðºìæèéí îð÷íû õýâèéí

òåìïåðàòóð

Íýð Îð÷èí Òåìïåðàòóð

Äàìæóóëàã÷, øèí, êàáåëü Àãààð

Óñ

+25

+15

Òîíîã òºõººðºìæ Àãààð

Óñ

+15

+35


Á¿ðýýñã¿é äàìæóóëàã÷ûí óäààí õóãàöààíû çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë, áîäèò


Óòàñíû

òºðºë

1êì

óòàñíû

æèí, êã

Óòàñíû

äèàìåòð

ìì


çºâøººðºãäºõ à÷ààëàë, À

+20Ñ äàõü óòàñíû

õóâèéí

ýñýðã¿¿öýë, Îì/êì Ãàäàà Äîòîð

Õºíãºí öàãààí äàìæóóëàã÷

16 44 5.1 105 75 1.96

25 68 6.3 135 105 1.27

35 95 7.5 170 130 0.91

50 137 9.0 215 165 0.63

70 190 10.6 265 210 0.45

95 266 12.4 320 255 0.33

120 323 14.0 375 300 0.27

150 419 15.8 440 355 0.21

185 516 17.4 500 410 0.17

240 672 20.1 590 490 0.131

Ãàíò õºíãºí öàãààí äàìæóóëàã÷

16 62 5.4 105 75 1.96

25 92 6.6 130 100 1.27

35 128 8.3 175 135 0.91

50 193 9.9 210 165 0.63

70 269 11.7 265 210 0.45



211

95 431 13.9 330 260 0.33

120 504 15.3 380 305 0.27

150 623 17.0 445 365 0.21

185 781 19.1 510 425 0.17

240 995 21.5 610 505 0.13

300 1258 24.4 690 585 0.105

400 1637 27.8 835 715 0.078

500 1836 30.2 975 815 0.065

600 2206 33.1 1020 855 0.055

Çýñ óòàñ

6 53 2.7 70 35 30.6

10 88 3.5 95 60 1.84

16 145 5.1 130 100 1.20

25 222 6.3 180 135 0.74

35 314 7.5 220 170 0.54

50 452 9.0 270 215 0.39

70 626 10.6 340 270 0.28

95 850 12.4 415 335 0.20

120 1080 14.0 485 395 0.158

150 1345 15.8 570 465 0.123

185 1680 17.5 640 530 0.103


Öàõèëãààí äàìæóóëàã÷, òîíîã òºõººðºìæèéí óäààí õóãàöààíû çºâøººðºãäºõ

õàëàëòûí õýìæýý

Íýð


çºâøººðºãäºõ õàëàëòûí

õýìæýý, t, C

Á¿ðýýñã¿é äàìæóóëàã÷, øèí +70

3êÂ õ¿ðòýë +80



20 áà 35êÂ õ¿ðòýë +50

Ïëàñòìàññ, ðåçèí áîëîí ïîëèâèíèëõëîðèä

òóñãààðëàã÷òàé çàëãóóð, óòàñ

+55

Àãààðò áàéðëàëòàé òàñëàõ çîðèóëàëòã¿é çýñ áà

çýñèéí õàéëø á¿õèé êîíòàêò

+80

Õèìèéí àðãààð ìºíãººð á¿ðñýí çýñ +105

Á¿ðõñýí ìºíãºíèé çóçààí 50ìê-îîñ áàãàã¿é +120

Õèìèéí àðãààð öàãààí òóãàëãààð á¿ðñýí çýñ +90

Àãààðò áàéðëàëòàé òàñëàõ çîðèóëàëòòàé êîíòàêò +75

Áîîëòîí õîëáîëò +80

Òðàíñôîðìàòîðûí òîñîí òàñëóóð +80

Òðàíñôîðìàòîð, òóñãààðëàã÷ +90



212


Îëîí óëñûí íýãæèéí ñèñòåì

Õýìæèãäýõ¿¿íèé

íýð Õýìæèëòèéí íýãæ

Òýìäýãëýõ õýëáýð

Îðîñ Àíãëè

Óðò Ìåòð Ì m

Ìàññ Êèëîãðàìì Êã kg

Õóãàöàà Ñåêóíä Ñåê s

Ã¿éäëèéí õ¿÷ Àìïåð À À

Òåðìîäèíàìèêèéí

Êåëüâèíû òåìïåðàòóð Êåëüâèí Ê Ê

Ãýðëèéí õ¿÷ Êàíäåë êä cd

Õàâòãàé ºíöºã Ðàäèàí ðàä rad

Îãòîðãóéí ºíöºã Ñòåðàäèàí ñð sr

Òàëáàé Êâàäðàòìåòð ì2 m2

Ýçýëõ¿¿í Êóáìåòð ì3 m3

Äàâòàìæ Ãåðö Ãö Hz

Íÿãò Êèëîãðàìì/ìåòðêóá Êã/ì3 Kg/m3

Õóðä Ìåòðñåêóíä ì/ñ m/s

ªíöºã õóðä Ðàäèàí ñåêóíä Ðàä/ñ rad/s

Õóðäàòãàë ìåòðñåêóíäêâàäðàò ì/ñ2 m/s2

ªíöºã õóðäàòãàë Ðàäèàí ñåêóíä êâàäðàò ðàä/ñ2 rad/s2

Õ¿÷, òàòàõ õ¿÷ Íüþòîí Í N

Äàðàëò Ïàñêàëü Ïà Ðà

Äèíàìèê âÿçêîñòü Íüþòîí ñåêóíä ìåòð

êâàäðàò Í/ì2 N/m2

Êèíåìàòèê âÿçêîñòü Ìåòð êâàäðàò ñåêóíä ì2/ñ m2/s

Àæèë,ýíåðãè,

äóëààíû òîî

õýìæýý

Æîóëü Æ J

Öàõèëãààí öýíýã Êóëîí Êë Ñ

Öàõèëãààí õ¿÷äýë,

ïîòåíöèàë, ö.õ.õ,

öàõèëãààí

ïîòåíöèàëûí

ÿëãàâàð

Âîëüò Â V

Öàõèëãààí õ¿÷ëýã Âîëüò ìåòð Â/ì V/m

Öàõèëãààí ýñýðã¿¿öýë Îì Îì

Öàõèëãààí

äàìæóóëàìæ Ñèìåíñ Ñì S

Öàõèëãààí áàãòààìæ ôàðàä ô F



213

Ñîðîíçîí èíäóêöèéí

óðñãàë Âåáåð Âá Wb

Èíäóêöëýë,íºëººì

æ Ãåíðè Ã Í

Ñîðîíçîí èíäóêöè Òåñëà Ò Ò

Ñîðîíçîí îðíû

õ¿÷ëýã Àìïåðìåòð À/ì A/m

Ñîðîíçîí õºäºëãºã÷

õ¿÷ Àìïåð À À

Ãýðëèéí óðñãàë Ëþìåí Ëì lm

Ãýðýëòýëò Êàíäåë ìåòð êâàäðàò Êä/ì2

Cd/m2

Ãýðëèéí õýìæýý Ëþêñ Ëê lx


Àðàâòûí îðîíãèéí íýð, íýãæèéí øèëæ¿¿ëýã

Õýìæèãäýõ¿¿íèé íýð Õýìæèëòèéí

íýãæ

Òýìäýãëýõ õýëáýð

Ìîíãîë Àíãëè

1012

Èõ íàÿä Òåðà Ò Ò

109 Òýðáóì Ãèãà Ã G

106 Ñàÿ Ìåãà Ì Ì

103 Çóó Êèëî Ê ê

102

- Ãåêòî Ã h

10 - Äåêà äà da

101 - Äåöè ä d

102 - Ñàíòè ñ Ñ

103 - Ìèëëè ì m

106 - Ìèêðî ìê

109 - Íàíî í n

1012

- Ïèêî ï p

1015

- Ôåìòî ô f

1018

- Àòòî à à


6-20êÂ-ûí àãààðûí õºðãºëòòýé õî¸ð îðîîìîãò òðàíñôîðìàòîð

Òèï, êÂÀ Õ¿÷äýë,êÂ Ðõõ Ðêç Uêç, % Iêç, %

ªíäºð Íàì êÂò êÂò

ÒÑ-160 6,10 0,4 0.7 2,7 5,5 4



214

6,3;10,5 0,4 0,7 2,7 5,5 4

ÒÑ-250 6,0;10,0 0,23;0,4 1 3,3 5,5 3,5

13,3;15,75 0,4 1,1 4,4 3 4

ÒÑ-400 6;10 0,29;0,4 1,3 5,4 5,5 33

6,3;10,5 0,4;0,4 1,3 5,46 5,5 3,5

13,3;15,75 1,4 3

ÒÑ-630 6;10 0,23;0,4 22 7,3 5,5 33

6,3;10,5 0,4 2,3 7,3 5,5 3,5

13,3;15,75 0,4 7,5 3

ÒÑ-1000

6,10 0,4 33 11,2 5,5 2,5

6,3;10,5 0,4 3,2 11,2 5,5 2,5

13,3;15,75 0,4 7,5 3

ÒÑ-1600 6;10 0,4 4,2 16 5,5 2,5

13,3;15,75 0,4 4,3 16 3 3


3-20 êÂ-ûí òîñîí õºðãºëòòýé òðàíñôîðìàòîð

Òèï, êÂÀ

Õ¿÷äýë,êÂ Àëäàãäàë,êÂò

Uêç, % Iõõ , % ªíäºð Íàì

Ðõõ Ðêç

À Á

1 2 3 4 5 6 7 8

ÒÌ-25 6;10 0,4 0,105 0,125 0,6 4,5 3,2

ÒÌ-40 6;10 0,4 0,105 0,125 0,69 4,7 3,2

6;10 0,4 0,15 0,18 0,88 4,5 3

ÒÌ-63(ÒÌÍ) 6;10 0,4 0,15 0,18 1 4,7 3

6;10 0,4 0,22 0,26 1,28 4,5 2,8

6;10 0,4 0,22 0,26 1,47 4,7 2,8

20 0,4 0,24 0,29 1,28 5,3 4,4

ÒÌ-100(ÒÌÍ) 20 0,4 0,24 0,29 1,47 5,3 4,4

6;10 0,4 0,31 0,36 1,97 4,5 2,6

6;10 0,4 0,31 0,36 2,27 4,7 2,6

20*

0,4 0,39 0,46 1,97 6,5 2,6

ÒÌ-160(ÒÌÍ) 20 0,4 0,39 0,46 2,27 6,8 2,6

6;10 0,4 0,46 0,54 2,65 4,5 2,4

6;10 0,4 0,46 0,54 3,1 4,7 2,4

20* 0,4 0,56 0,66 2,65 6,6 2,4

ÒÌ-250(ÒÌÍ) 20 0,4 0,56 0,66 3,1 6,6 2,4

6;10 0,4 0,66 0,78 3,7 4,5 2,3

6;10 0,4 0,66 0,78 4,2 4,7 2,3

20 0,4 0,82 0,96 3,7 6,5 2,3

ÒÌÍ-400(ÒÌÍ) 20 0,4 0,82 0,96 4,2 6,8 2,3

6;10 0,4 0,92 1,08 5,5 4,5 2,1



215

6;10 0,4 0,92 1,08 5,9 4,7 2,1

ÒÌ-630(ÒÌÍ) 20 0,4 1,15 1,35 5,5 6,5 2,1

6;10 0,4 1,45 1,68 7,6 4,5 2

6;10 0,4 1,42 1,68 8,5 4,7 2

6;10 3,15 1,42 1,68 8,5 5,5 2

20 0,4 1,7 2 6,3 6,5 2

20 6,3;10,5 1,7 2 6,3 6,5 2

ÒÌ-1000 3,15;6,3 0,4 2,3 2,7 12,2 8 1,5

6;10 0,4 2,1 2,4 12,2 5,5 1,4

20 0,4 2,35 2,75 12,2 6,5 1,5

20 0,4 - 2,75 12,2 6,5 1,5

6;10 3,15;6,3;1

0,5 2,1 2,4 11,6 5,5 1,4

20 10,5 2,35 2,7 11,6 6,5 1,5

20 6,3;10,5 - 2,75 11,6 6,5 1,5

ÒÌ-1600 6;10 0,4 2,8 3,3 18 5,5 1,3

20 0,4 3,1 3,65 18 6,5 1,4

20 0,4 - 3,65 18 6,5 1,4

6;10 3,15;6,3;1

0,5 2,8 3,3 16,5 5,5 1,3

20 10,5 3,1 3,65 16,5 6,5 1,4

20* 6,3;10,5 - 3,65 16,5 6,5 1,4

ÒÌ-2500 6;10

3,15;6,3;1

0,5 3,9 4,6 25 5,5 1

20 10,5 4,35 5,1 23,5 6,5 1,1

20 6,3;10,5 - 5,1 23,5 6,5 1,1

6;10 0,4 0,105 0,125 0,6 4,5 3,2

6;10 0,4 0,105 0,125 0,69 4,7 3,2

ÒÌ-4000 6;10 3,15;6,3 5,45 6,4 33,5 6,5 0,9

20 6,3;10,5 5,7 6,7 33,5 7,5 1

20 6,3;10,5 - 6,7 33,5 7,5 1

18 3,15;6,3;1

0,5 7,65 9 46,5 6,5 0,8

ÒÌ-6300 20 6;10 8 9,4 46,5 7,5 0,9

ÒÌÍ-1000 20 6;10 - 9,4 46,5 7,5 -

6;10;20 0,4;0,4 2,1;2,35 2,4;2,75 12,2;12,2 5,5;65 1,4;1,5

20 0,4 - 2,75 12,2 6,5 1,5

20 6,3;10 2,35 2,75 11,6 6,5 1,5

ÒÌÍ-1600 20 6,3;10,5 - 2,75 11,6 6,5 1,5

6;10;20 0,4;0,4 2,3;3,1 3,3;3,65 18 5,5;6,5 1,4;1,5

20 0,4 - 3,65 18 6,5 1,4

10 6,3 2,8 3,3 16,5 5,5 1,3

20 6,3;11 3,1 3,65 16,5 6,5 1,4



216

ÒÌ-1000 20 6,3;10,5 - 2,75 11,6 6,5 1,5

ÒÌÍ-1600, ÒÌÍ-

2500

20 6,3;10,5 - 3,65 16,5 6,5 1,4

10 6,3 3,9 4,6 23,5 5,5 1

20 6,3;11 4,35 5,1 23,5 6,5 1,1

ÒÌÍ-4000 20 6,3;10,5 - 5,1 23,5 6,5 1,1

10 6,3 5,45 6,4 33,5 6,5 0,9

20 6,3;11 5,7 6,7 33,5 7,5 1

ÒÌÍ-6300 20 6,3;10,5 - 6,7 34 7,5 1

10 6,3 7,65 9 46,5 6,5 0,9

10;20 6,3;11 8 9,4 46,5 7,5 0,9

20 6,3;10,5 - 9,4 47 7,5 0,9

ÒÄÍÑ-10000* 10 3,15 7,6 9 47 8 0,8

10,5 3,15;6,3 12,3 14,3 85 14 0,8

ÒÌ-1000 20 6,3;10,5 - 2,75 11,6 6,5 1,5

ÒÄÍÑ-16000* 10,5;13,8;

15,75;18 6,3 17,8 21 105 10 0,75

ÒÐÄÍ-25000* 15,75;132

0

6,3/6,3

10,5/6,3 24,5 29 145 9,5 0,7

15,75;20 10,5/6,3 28 33 140 11,5 0,7

ÒÐÄÍ-40000* 20 10,5/6,3 33 39 225 118,5 2

ÒÐÄÍ-63000 20 10,5/6,3 48 55 280 11,5 0,6

1. ÒÌÍ ìàðêèéí òðàíñôîðìàòîðóóä à÷ààëàë äîð õ¿÷äýë òîõèðóóëàõ òîíîãëîë ºíäºð

õ¿÷äëèéí îðîîìîãò ñóóðèëàãäñàí áºãººä òîõèðóóëãûí òàâèë ÐÏÍ+6õ1.67% áîëíî.

2. Ñàëààëñàí îðîîìîãòîé òðàíñôîðìàòîðóóäûí íàì õ¿÷äëèéí îðîîìãóóäûí áîãèíî

õîëáîëòûí ÷àäëûí àëäàãäàë íü ºíäºð õ¿÷äëèéí îðîîìãèéí áîãèíî çàëãàëòûí

àëäàãäëûí (ÒÐÄÍ-25,ÒÐÄÍ-40 -15% , ÒÐÄÍ-32, ÒÐÄÍ-63 -20%) òîäîðõîé õóâèàð

òîäîðõîéëæ áîëíî.

3. Ñàëààëñàí îðîîìîãòîé òðàíñôîðìàòîðóóäûí îðîîìãèéí ÷àäëûí õàðüöàà

S 1.ÍÍÎÌ = 2.ÍÍÎÌS=0.5 ÍÎÌS

áîëíî.


1êÂ õ¿ðòëýõ õ¿÷äëèéí àãààðûí øóãàìûí ¿íý (ìÿí òºã/êì)

Óòàñíû

ìàðê

Óòàñíû

òîî

Òóëãóóðûí òºðºë

Òºìºð

áåòîí

Òºìºð áåòîí

õºëòýé ìîäîí

Ìîäîí

òóëãóóð Ìîäîí

À-16 2 5079.4 3941.6 3250.8 3752.0

3 5255.4 4131.2 3562.3 3982.2

4 5445.1 4307.3 3752.0 4117.7

5 5621.2 4483.4 3941.6 4307.3

À-35 3 4253.1 3684.3 3914.5



217

4 5621.2 4483.4 3928.1 4199.0

5 5797.2 4659.4 4117.7 4483.4

À-35 4 6000.4 4930.4 4307.3 4578.2

5 6176.5 5038.8 4497.0 4862.6

À-50 4 6393.3 5255.4 4700.2 4971.1

5 6935.1 5797.2 5255.4 5621.2

À-70 4 6975.7 5892.1 - -


Ãàíò õºíãºíöàãààí óòàñíû æèí, õýìæýý, ¿íý

Íýð òºðºë Óòàñíû õºíäëºí îãòëîë, ìì

10 16 25 35 50 70 95

1 êì øóãàìûí

òîîöîîíû æèí,

òí

0.11 0.19 0.29 0.47 0.61 0.86 1.21

1òí óòàñíû ¿íý,

ìÿí.òºã 2335.2 2180.7 2194.3 2167.2 2126.6 2088.6 2072.4


¿íý, ìÿí.òºã 257.4 414.4 636.7 1018.5 1286.8 1796.0 2505.8

Íýð òºðºë Óòàñíû õºíäëºí îãòëîë, ìì

120 150 240 300 400 500


òîîöîîíû æèí,

òí

1.54 1.91 2.38 3.08 3.88 5.13

1òí óòàñíû ¿íý,

ìÿí.òºã 2056.1 2050.7 2056.1 2012.9 1999.2 2007.4


¿íý, ìÿí.òºã 3196.6 3911.8 4876.2 6203.6 7747.8 10294


6-10 êâ êàáåëü øóãàìûí ººðèéí ºðòºã

Êàáåëüøóãàìûí áàéðëàõ íºõöºë,ìàðêààñ õàìààðñàí ¿íý

Îãò

ëî

ë Òðàíøåéä áàéðëàõ Ñóâàã, õîíãèë,áëîêä áàéðëàõ

Õºíãºíöàãààí

æèéëòýé Çýñ æèéëòýé

Хөíãөíöàãààí

æèéëòýé Çýñ æèéëòýé

ÀÀÁ ÀÑÁ ÀÁ ÑÁ ÀÀÁÃ ÀÑÁÃ ÀÁÃ ÑÁÃ

10 3792.6 5418.0 4334.4 7043.4 0.0 4334.4 3250.8 5688.9

16 4063.5 6230.7 5147.1 7856.1 270.9 4876.2 3792.6 6501.6

25 4605.3 7043.4 5959.8 9210.6 541.8 5418.0 4605.3 7856.1

35 4876.2 7585.2 7043.4 10565.1 812.7 5959.8 5688.9 9210.6

50 5418.0 8668.8 8397.9 12461.4 1625.4 7043.4 7043.4 10836.0

70 6230.7 9481.5 10294.2 14628.6 2167.2 8127.0 8939.7 13274.1



218

95 7314.3 11106.9 12732.3 15441.3 5418.0 9481.5 11377.8 16254.0

120 8397.9 12732.3 15441.3 21130.2 7314.3 11106.9 14086.8 19504.8

150 10023.3 14357.7 18421.2 24651.9 8397.9 11648.7 16795.8 22755.6

185 11377.8 15170.4 21942.9 26277.3 9752.4 13815.9 20046.6 24651.9

240 13545.0 17066.7 27090.0 31966.2 11648.7 15441.3 25193.7 30069.9

10êÂ

16 13537.0 19236.5 15674.2 23511.4 9974.5 16386.8 12111.9 19949.1

25 14249.4 21374.0 18524.1 26361.3 10687.1 18524.1 17099.3 26361.3

35 15674.2 22799.0 20661.6 29923.6 11399.5 19949.1 17099.3 26361.3

50 17099.3 25648.9 24223.9 34910.9 12824.4 22799.0 20661.6 30636.0

70 19236.5 29211.2 29923.6 42035.5 15674.2 26361.3 26361.3 37048.2

95 22799.0 32773.5 36335.8 49160.3 18524.1 29923.6 32773.5 44885.4

120 25648.9 25648.9 37760.8 43460.6 57709.8 32773.5 39185.7 53435.0

150 29923.6 42035.5 50585.2 67684.4 24936.3 39185.7 47735.3 62697.1

185 33485.9 45597.8 59134.8 72671.6 28498.8 47022.9 56284.9 66972.0

240 38473.2 52010.2 73384.2 86920.9 34198.5 47735.3 69821.9 81933.8


1êÂ õ¿ðòëýõ õ¿÷äëèéí êàáåëü øóãàìûí ºðòºã, ìÿí.òºã/êì

Îãòëîë, ìì2 Êàáåëèéí ìàðêààñ õàìààðñàí ¿íý

ÀÀÁ ÀÁ ÀÑÁ ÑÁ ÀÀÁÂ ÀÂÏÁ ÀÀØÂ

3Õ10+1Õ6 3170.5 3758.3 3598.0 4132.3 3402.0 4167.9

2832.1

3Õ16+1Õ10 3526.7 4452.9 4043.2 4969.5 3776.1 4488.5

3063.6

3Õ25+1Õ10 4007.6 5450.4 4613.2 5949.1 4239.2 4933.8

3455.5

3Õ35+1Õ16 4363.8 6358.8 5058.5 7106.8 4631.0 5468.2

3811.7

3Õ50+1Õ16 4916.0 7730.3 5788.8 8709.9 5129.8 6145.0

4292.6

3Õ70+1Õ25 5539.5 9386.7 6661.6 10526.7 5913.5 6910.9

4898.2

3Õ95+1Õ35 6287.5 11399.5 7570.0 12824.4 6643.7 8015.3 5681.9

3Õ120+1Õ35 7124.7 - 8994.9 - 7213.7 9279.9 6465.6

3Õ150+1Õ50 8229.0 - 10954.2 - - 10793.9 7445.3

3Õ185+1Õ50 9493.6 - 12022.9 - - - 8567.4

3Õ240+1Õ70 11363.8 - 14605.6 - - - 10277.8


6-35/0.4 êÂ-ûí äýä ñòàíöûí ¿íý, ìÿí.òºã

Äýä ñòàíöûí

òºðºë

Õ¿÷äýë,

êÂ

Òðàíñôîðìàòîðûí ÷àäàë, êÂÀ

25 40 63 100 160 25 400

Ìîäîí òóëãóóð

áàéðëàõ ÀÒÏ 6-10/0.4 2315.5 2315.5 2493.6 2671.8 3740.5 4274.8 -

Òºìºð áåòîí 6-10/0.4 3127.4 2315.5 2315.5 2493.6 - - -



219

òóëãóóð áàéðëàõ

ÀÒÏ



òóëãóóð á¿õèé

ÊÒÏ

6-10/0.4 2137.4 2137.4 2315.5 2493.6 2849.9 - -

Òºãñãºëèéí ÊÒÏ 6-10/0.4 2137.4 2315.5 2315.5 2849.9 3206.1 3918.6

-

Äàìæèí ºíãºðºõ

ÊÒÏ 6-10/0.4 - - - 9440.2 9796.4 10330.8 -

ÊÒÏ 20/0.4 - - - - - 13893.1 15139.9



òóëãóóð á¿õèé

ÊÒÏ

20/0.4 - - 4274.8 4452.9 4631.0 - -


òóëãóóð áàéðëàõ

ÀÒÏ

20/0.4 - - 4809.1 4987.3 5165.4 - -

ÀÏ õýëáýðèéí

ìîäîí òóëãóóðò

áàéðëàõ ÒÏ

35/0.4 - - 4987.3 5343.5 5699.8 - -

ÀÏ õýëáýðèéí

òºìºð áåòîí

òóëãóóðò

áàéðëàõ ÒÏ

35/0.4 - - - 5699.8 6056.0 6590.3 -


6-10/0.4êÂ-ûí êîìïëåêò äýä ñòàíöûí ¿íý, ìÿí.òºã

Òðàíñôîðìàòîðûí òîî,÷àäàë, êÂÀ ¯íý

Íèéò Áàðèëãûí

1õ400 7219.7 3731.5

1õ630 19293.0 6476.1

1õ1000 21915.9 7841.6

2õ400 14858.5 7057.4

2õ630 37788.4 10978.2

2õ1000 43237.0 12168.0

Äîòîð àøèãëàõ

1õ160 2704.0 -

1õ250 2947.4 -

1õ400 4948.3 -


Аâòîìàòыí үíэ, ðóá



220

Аâòîìàòыí ìàðê Аâòîìàòыí ºãºäºë Аâòîìàòыí үíэ

АЕ 1031М-1 6-25 А 53,10

АЕ 1031М-2 6-10А 45,31

АЕ 1031М-2 16А 43,80

АЕ 1031М-2 20А 46,02

АЕ 1031М-2 25А 45,31

АЕ 2044 10-40А 140,89

АЕ 2044 50, 63А 167,08

АЕ 2541М 0.6-25А 87,79

АЕ 2541М 31.5-63А 133,81

АЕ 2031-100 0.6-25А 660В 76,46

АЕ 2034-100 - 92,04

А 63-1М 0.6-25 А (Курск) 102,98

А 63-1М 40А (Курск) 115,32

А 63-1МГ 0,6-25А (Курск) 131,98

А 3161 15-50А 150,04

ВА 1626-14 6.3-31.5 А 71,50

ВА 21-29-120010 1М 0.6-63А (Курск) 367,62

ВА 21-29-140010 1МГ 0.6-63А (Курск) 408,02

ВА 83-29-14 25А 60,88

ВА 83-29-14 31,5-63А 66,55

Àâòîìàòûí òºðºë (2

ôàçûí )

Òåõíèêèéí ºãºäºë Үíэ (ðóá./áåç НДС)

АП 50Б-2МТ-10КР 1.6-25А 207,70

АП 50Б-2МТ-10КР 40-63 А 293,40

АП 50Б-2МТ-3.5КР 1.6-25А 232,59

АП 50Б-2МТ-3.5КР 40-63 А 334,88

ВА21-29-220010 2М 0,6-63А (Курск) 574,27

ВА21-29-240010 2МГ 0,6-63А (Курск) 659,00

Àâòîìàòûí òºðºë (3

ôàçûí )

Òåõíèêèéí ºãºäºë Үíэ(ðóá./áåç НДС)

А 3114* 15-100А 828,00

А 3124* 15-60А 1 087,20

А 3124* 80, 100А 1 728,00

А 3134* 120-170А 1 496,16

А 3134* 200-236А 1 728,00

А 3144* 250А 2 548,80

А 3144* 300А 2 339,94

А 3144* 400А 3 115,20

А 3144* 500А 3 115,20



221

А 3144* 600 А 3 479,82

А 3163 15-30А 237,60

А 3163 40-50А 388,80

А 3716БУ3 16-63А 2 179,20

А 3716БУ3 80, 100, 125А 2 376,48

А 3716БУ3 160А 3 240,00

A 3716ФУ3 16-25 828,00

A 3716ФУ3 32-80А 924,00

A 3716ФУ3 100А,125А 1 062,00

A 3716ФУ3 160А 1 080,00

А 3722 Б,Ф 160А 2 160,00

А 3726* Ф,Б 160А, 200А 2 448,00

А 3726* Ф,Б 250А 3 044,40

А 3736 250-630А 5 040,00

А 3776БР 40-100А 3 024,00

А 3776БР 125-160А 3 103,20

А 3792 630А 16 912,80

А 3794 250-630 А 6 624,04

А 3796 250-630 А 5 947,20

АЕ 2036ММ-10Н 0.3-25 219,48

АЕ 2036ММ-10Н 31.5-50А 227,79

АЕ 2036ММ-20Н 0.3-25А 239,30

АЕ 2036ММ-20Н 40, 50А 259,83

АЕ 2043МП100 1.6-25А (Дагестан) 179,83

АЕ 2043МП100 31.5-63А (Дагестан) 195,40

АЕ 2043-100 10-63А (Курск) 327,31

АЕ 2043М-100 25А (Черкесск) 264,00

АЕ 2043М-100 31,5-63А (Черкесск) 273,60

АЕ 2046-10Б 10-63А (Дивног.) 302,31

АЕ 2046-100 16-63А (Курск) 371,64

АЕ 2046-10Р 16-63 А (Курск) 440,46

АЕ 2046МП-100 0.6-25А (Дагестан) 217,35

АЕ 2046МП-100 31.5-63А (Дагестан) 239,94

АЕ 2046М-10Р 0.6-25 А (Черкесск) 238,59

АЕ 2046М-10Р 31.5-63 А (Черкесск) 281,10

АЕ 2046М-100 1.25-25А (Черкесск) 224,88

АЕ 2046М-100 31.5-63А (Черкесск) 256,56

АЕ 2046М-12Р 0.6-25А (Черкесск) 294,52



222

АЕ 2046М-12Р 31.5-63А (Черкесск) 323,55

АЕ 2046М-20Р 0.6-25А (Черкесск) 269,04

АЕ 2046М-20Р 31.5-63А (Черкесск) 302,78

АЕ 2053М-100 80, 100А 361,50

АЕ 2053ММ 80, 100А (Черкесск) 330,00

АЕ 2053МП-100 16-25А 314,64

АЕ 2053МП-100 31,5-63А (Новосиб.) 369,15

АЕ 2053МП-100 80-100А (Новосиб.) 444,69

АЕ 2056М-100 80, 100А (Курск) 428,66

АЕ 2056М-10Р 80, 100А (Курск) 518,02

АЕ 2056ММ 80,100 А (Черкесск) 357,60

АЕ 2056МП-100 16-25А (Новосиб.) 400,72

АЕ 2056МП-100 31.5—63 А (Новосиб.) 465,15

АЕ 2056МП-100 80, 100А (Новосиб.) 498,43

АЕ 2066-100 16-63А 806,41

АЕ 2066-100 80, 100А 821,98

АЕ 2066-100 125А 865,90

АЕ 2066-100 160А 880,04

АЕ 2066-100 200,250А 1 413,87

АП 50Б-3МТ-10КР 1.6-25А 273,60

АП 50Б-3МТ-10КР 40-63 А 409,84

АП 50Б-3МТ-3.5КР 1.6-25А 303,80

АП 50Б-3МТ-3.5КР 40-63А 433,60

АК50Б-3М,МГ 1-50А 853,97

ВА 04-36-340010, 341110 16-250А 2 225,95

ВА 04-36-340010, 341110 320-400А 3 682,56

ВА 04-36-341810 50-250А 3 276,00

ВА 21-29-320010 3М 0.6-63А (Курск) 816,91

ВА 21-29-340010 3МГ 0.6-63А (Курск) 939,64

ВА 21-29-320010 3М 80,100А (Курск) 1 037,89

ВА 21-29-340010 3МГ 80,100А (Курск) 1 211,25

ВА 5125-340010 0.3-25 А 231,51

ВА 5125-341110 0.5-25 А 356,12

ВА 51ã25-340010 0.3-25 А 250,63

ВА 51ã25-341110 0.3-25 А 368,86

ВА 5135-340010 16-63А 1 280,40

ВА 5135-340010 80, 100А 1 513,20

ВА 5135-340010 125-160А 1 862,40



223

ВА 5135-340010 200-250 А 1 999,20

ВА 5135-340010 320, 400 А 4 320,00

ВА 5135-341810 200,250А 2 388,00

ВА 5135-341810 320,400А 4 276,80

ВА 5139-340010 250-630А 8 277,93

ВА 5139-341810 250-630А 8 277,93

ВА 5139-341830 250-630А 9 284,71

ВА 5139-341850 250-630А 13 104,00

ВА 5139-344710 250-630А 8 277,93

ВА 5237-340010 160-400 А 5 657,62

ВА 5237-341210 160-400 А 6 240,00

ВА 57ô35-340010 16-100А 1 888,23

ВА 57ô35-340010 125,160 А 2 087,89

ВА 57ô35-340010 200А 2 192,40

ВА 57ô35-340010 250А 2 192,40

ВА 5735-340010 16-100А 2 128,95

ВА 5735-340010 125,160А 2 223,12

ВА 5735-340010 200,250А 2 564,64

ВА 5739 250-400А (аналог ВА 5139) 5 070,69

ВА 5739 500,630А (аналог ВА 5139) 6 831,49


ÏÌ-12 ñåðèéí ñîðîíçîí ñàëãóóð

Ñîðîíçîí

ñàëãóóðыí ìàðê Тåõíèêèéí өãөãäөë Үíэ, ðóá

ПМ12010-100 1з din; IP00 134,52

ПМ12010-100 3з+2р din; IP00 180,62

ПМ12010-101 1р; IP00 124,60

ПМ12010-101 2з+3р; IP00 167,08

ПМ12010-110 1з; IP54 174,24

ПМ12010-110 3з+2р; IP54 353,04

ПМ12010-120 1з кП,кС; IP54 386,40

ПМ12010-140 1з (ПМЕ 121) ; IP40 169,44

ПМ12010-140 3з+2р; IP40 175,58

ПМ12010-150 1з din; IP20 128,64

ПМ12010-150 3з+2р din; IP20 180,62

ПМ12010-151 1р; IP20 124,60

ПМ12010-151 2з+3р; IP20 167,08

ПМ12010-160 1з кП,кС; IP40 356,16

ПМ12010-200 1з Тр,din; IP00 298,80



224

ПМ12010-200 3з+2р Тр,din; IP00 340,80

ПМ12010-210 1з Тр,кС; IP54 445,33

ПМ12010-210 3з+2р Тр,кС; IP54 355,41

ПМ12010-220 1з Тр,кП,кС; IP54 473,40

ПМ12010-230 1з Тр,кП,кС,Л; IP54 510,12

ПМ12010-240 (ПМЕ 122) 1з Тр,кС ; IP40 345,24

ПМ12010-240 (ПМЕ 122) 3з+2р Тр,кС ; IP40 349,75

ПМ12010-250 1з Тр,din; IP20 300,72

ПМ12010-250 3з+2р Тр,din; IP20 295,94

ПМ12010-251 1р; IP20 276,12

ПМ12010-260 1з Тр,кП,кС ; IP40 463,27

ПМ12010-270 1з Тр,кП,кС,Л ; IP40 488,40

ПМ12010-500 2з Rw; IP00 307,27

ПМ12010-500 4з+2р Rw; IP00 359,70

ПМ12010-500 6з+4р Rw; IP00 373,82

ПМ12010-501 2з+4р Rw,din; IP00 619,32

ПМ12010-501 2з+4р Rw; IP00 359,70

ПМ12010-501 4з+6р Rw; IP00 375,24

ПМ12010-510 6з+4р Rw; IP54 393,64

ПМ12010-510 4з+2р Rw; IP54 382,32

ПМ12010-511 2з+4р Rw; IP54 1 064,04

ПМ12010-520 4з+2р Rw; IP54 733,48

ПМ12010-521 2з+4р Rw,кС,кВ,кН; IP54 1 162,68

ПМ12010-540 6з+4р Rw; IP40 382,32

ПМ12010-540 4з+2р Rw; IP40 372,40

ПМ12010-541 2з+4р Rw; IP40 1 042,44

ПМ12010-550 6з+4р Rw; IP20 332,76

ПМ12010-550 4з+2р Rw; IP20 322,84

ПМ12010-551 2з+4р Rw; IP20 359,70

ПМ12010-551 4з+6р Rw; IP20 375,24

ПМ12010-600 4з+2р Rw,Тр; IP00 512,59

ПМ12010-600 6з+4р Rw,Тр; IP00 529,58

ПМ12010-601 2з+4р Rw,Тр,din; IP00 764,88

ПМ12010-601 4з+6р Rw,Тр; IP00 529,58

ПМ12010-610 6з+4р Rw,Тр; IP54 497,01

ПМ12010-610 4з+2р Rw,Тр; IP54 477,19

ПМ12010-611 2з+4р Rw,Тр,кС; IP54 1 221,24

ПМ12010-620 4з+2р Rw,Тр; IP54 835,44

ПМ12010-621 2з+4р Rw,кС,кВ,кН; IP54 1 247,52

ПМ12010-630 4з+2р Rw,Тр; IP54 892,08

ПМ12010-631 2з+4р Rw,кС,кВ,кН,Л; IP54 1 341,60

ПМ12010-640 6з+4р Rw,Тр; IP40 485,68



225

ПМ12010-640 4з+2р Rw,Тр; IP40 464,45

ПМ12010-641 2з+4р Rw,Тр,кС; IP40 1 129,20

ПМ12010-650 6з+4р Rw,Тр; IP20 438,96

ПМ12010-650 4з+2р Rw,Тр; IP20 420,55

ПМ12010-651 2з+4р Rw,Тр; IP20 512,59

ПМ12010-651 4з+6р Rw,Тр; IP20 529,58

ПМ12010-660 4з+2р Rw,Тр; IP40 809,95

ПМ12010-661 2з+4р Rw,Тр; IP40 809,95

ПМ12010-670 4з+2р Rw,Тр; IP40 887,83


ПМ12016-100 1з; IP00 276,48

ПМ12016-150 1з; IP20 279,93

ПМ12025-100 1з (ПМЛ 2100) din; IP00 232,22

ПМ12025-101 1р; IP00 215,23

ПМ12025-110 1з; IP54 215,23

ПМ12025-120 1з кП, кС; IP54 504,00

ПМ12025-140 1з ; IP40 404,01

ПМ12025-150 1з; IP20 219,48

ПМ12025-151 1р; IP20 219,48

ПМ12025-160 1з КП, кС; IP40 458,40

ПМ12025-200 1з Тр,din ; IP00 358,32

ПМ12025-201 1р Тр; IP00 331,34

ПМ12025-210 1з Тр,кС; IP54 544,80

ПМ12025-220 1з Тр,кП,кС; IP54 826,00

ПМ12025-230 1з Тр,кП,кС,Л; IP54 666,12

ПМ12025-240 1з Тр,кС; IP40 522,60

ПМ12025-260 1з Тр; IP40 509,76

ПМ12025-270 1з Тр; IP40 540,91

ПМ12025-501 2з+4р Rw,din; IP00 619,20

ПМ12025-501 4з+6р Rw; IP00 598,96

ПМ12025-511 2з+4р Rw; IP54 1 033,23

ПМ12025-511 4з+6р Rw; IP54 1 033,68

ПМ12025-521 2з+4р Rw; IP54 1 067,68

ПМ12025-541 2з+4р Rw; IP40 957,21

ПМ12025-541 4з+6р Rw; IP40 1 073,01

ПМ12025-551 2з+4р Rw; IP20 562,15

ПМ12025-551 4з+6р Rw; IP20 610,29

ПМ12025-561 2з+4р Rw,кВ,кН; IP40 1 125,39

ПМ12025-601 2з+4р Rw,Тр,din; IP00 751,57

ПМ12025-601 4з+6р Rw,Тр; IP00 756,14

ПМ12025-611 2з+4р Тр,Rw, кС; IP54 1 177,10

ПМ12025-611 4з+6р Тр,Rw, кС; IP54 1 178,11



226

ПМ12025-621 2з+4р Тр,Rw,кС,кВ,кН ; IP54 1 213,83

ПМ12025-631 2з+4р Тр,Rw,кС,кВ,кН,Л; IP54 1 279,65

ПМ12025-641 2з+4р Тр,Rw,кС; IP40 1 120,80

ПМ12025-641 4з+6р Тр,Rw,кС; IP40 1 091,73

ПМ12025-651 2з+4р Rw,Тр; IP20 708,00

ПМ12025-661 2з+4р Тр,Rw,кС,кВ,кН; IP40 1 148,02

ПМ12025-671 2з+4р Тр,Rw,кС,кВ,кН,Л; IP40 1 210,78

ПМ12040-110 1з (ПМА 3122); IP54 604,44

ПМ12040-112 1з (ПМА 3122); IP54 370,93

ПМ12040-120 1з кП, кС; IP54 672,36

ПМ12040-140 1з (ПМА 3112); IP40 624,54

ПМ12040-142 1з (ПМА 3112); IP40 314,54

ПМ12040-122 1з кП,кС; IP54 405,72

ПМ12040-150 1з (ПМА 3100) din ; IP00 362,78

ПМ12040-152 1з(ПМА 3102) din ; IP20 245,61

ПМ12040-160 1з кП,кС; IP40 639,18

ПМ12040-200 1з(ПМА 3202) Тр,din; IP00 557,19

ПМ12040-202 1з(ПМА 3202) Тр,din; IP00 436,92

ПМ12040-210 1з(ПМА 3222) Тр,кС ; IP54 861,96

ПМ12040-212 1з(ПМА 3222) Тр,кС ; IP54 571,44

ПМ12040-220 1з(ПМА 3242) Тр,кС,кП; IP54 900,52

ПМ12040-222 1з(ПМА 3242) Тр,кС,кП; IP54 656,64

ПМ12040-230 1з Тр,кП,кС,Л; IP54 934,56

ПМ12040-240 1з Тр; IP40 702,34

ПМ12040-242 1з(ПМА 3212) Тр ; IP40 502,59

ПМ12040-260 1з Тр,кП,кС ; IP40 764,88

ПМ12040-270 1з Тр,кП,кС,Л; IP40 810,00

ПМ12040-510 4з+2р Rw (ПМА 3522); IP54 1 370,40

ПМ12040-510 6з+4р Rw; IP54 1 321,12

ПМ12040-512 (ПМА 3522) Rw; IP54 723,60

ПМ12040-520 4з+2р Rw; IP54 1 421,70

ПМ12040-540 4з+2р Rw; IP40 1 197,93

ПМ12040-540 6з+4р Rw; IP40 1 240,41

ПМ12040-542 Rw,кС; IP40 683,40

ПМ12040-550 4з+2р Rw; IP20 825,52

ПМ12040-550 6з+4р Rw; IP20 866,59

ПМ12040-552 (ПМА 3502) Rw,din; IP20 536,40

ПМ12040-560 4з+2р Rw; IP40 1 339,53

ПМ12040-600 4з+2р (ПМА3402) Rw,Тр; IP00 1 128,00

ПМ12040-600 6з+4р (ПМА3402) Rw,Тр; IP00 1 086,07

ПМ12040-602 (ПМА3402) Rw,Тр,din; IP00 720,00

ПМ12040-610 4з+2р Rw,Тр; IP54 1 401,84



227

ПМ12040-610 6з+4р Rw,Тр; IP54 1 457,06

ПМ12040-612 (ПМА 3422) Rw,Тр,кС; IP54 861,60

ПМ12040-620 4з+2р Rw,кС,кВ,кН; IP54 1 543,53


ПМ12040-640 4з+2р (ПМА3412) Rw,Тр,кС ; IP40 1 424,40

ПМ12040-640 6з+4р (ПМА3412) Rw,Тр,кС ; IP40 1 373,52

ПМ12040-642 ПМА (3412) Rw,Тр,кС ; IP40 843,84

ПМ12040-660 4з+2р Rw,Тр; IP40 1 396,17

ПМ12040-670 4з+2р Rw,Тр; IP40 1 423,08

ПМ12063-111 2з+2р; IP54 925,20

ПМ12063-121 2з+2р кП,кС; IP54 959,16

ПМ12063-141 2з+2р ; IP40 882,00

ПМ12063-151 2з+2р(ПМА4100) ; IP20 538,78

ПМ12063-161 2з+2р кП, кС; IP40 912,86

ПМ12063-201 2з+2р(ПМА 4200) Тр; IP00 805,10

ПМ12063-211 2з+2р Тр,кС; IP54 1 185,60

ПМ12063-221 2з+2р Тр,кП,кС; IP54 1 210,46

ПМ12063-231 2з+2р Тр,кП,кС,Л; IP54 1 250,40

ПМ12063-241 2з+2р(ПМА 4210) Тр,кС ; IP40 1 071,68

ПМ12063-261 2з+2р Тр, кП,кС; IP40 1 107,15

ПМ12063-271 2з+2р Тр, кП,кС,Л; IP40 1 148,82

ПМ12063-501 2з+2р Rw; IP00 1 170,00

ПМ12063-511 2з+2р Rw; IP54 1 896,70

ПМ12063-521 2з+2р Rw,кП,кС; IP54 1 952,16

ПМ12063-541 2з+2р Rw; IP40 1 824,18

ПМ12063-551 2з+2р Rw; IP20 1 036,51

ПМ12063-601 2з+2р Rw,Тр; IP00 1 474,14

ПМ12063-611 2з+2р Rw,Тр,кС; IP54 2 168,04

ПМ12063-621 2з+2р Rw,Тр,кВ,кН,кС; IP54 2 209,68

ПМ12063-631 2з+2р Rw,Тр; IP54 2 065,94

ПМ12063-641 2з+2р Rw,Тр,кС; IP40 2 013,84

ПМ12063-661 2з+2р Rw,Тр, кП, кС; IP40 2 077,08

ПМ12063-671 2з+2р Rw,Тр, кП, кС,Л; IP40 2 143,38

ПМ12100-110 2з+2р (ПМА 5122) ; IP54 2 764,20

ПМ12100-120 2з+2р (ПМА 5142) кП,кС ; IP54 3 202,80

ПМ12100-140 2з+2р (ПМА 5112) ; IP40 2 672,40

ПМ12100-150 2з+2р (ПМА 5102) ; IP20 2 080,80

ПМ12100-160 2з+2р (ПМА 5132) кП,кС ; IP40 3 049,80

ПМ12100-200 2з+2р (ПМА 5202) Тр ; IP00 2 672,40

ПМ12100-210 2з+2р (ПМА 5222) Тр,кС ; IP54 3 284,40

ПМ12100-220 2з+2р (ПМА5242)Тр,кП,кС ; IP54 3 498,60

ПМ12100-240 2з+2р (ПМА 5212) Тр ; IP40 3 141,60



228

ПМ12100-260 2з+2р (ПМА5232)Тр,кП,кС ; IP40 3 223,20

ПМ12100-500 2з+2р (ПМА 5502) Rw ; IP00 4 528,80

ПМ12100-510 2з+2р (ПМА 5522) Rw; IP54 5 497,80

ПМ12100-540 2з+2р (ПМА 5512) Rw; IP40 5 344,80

ПМ12100-600 2з+2р (ПМА 5602) Rw,Тр; IP00 5 038,80

ПМ12100-610 2з+2р(ПМА5622)Rw,Тр,кС; IP54 6 028,20

ПМ12100-640 2з+2р(ПМА5612)Rw,Тр,кС; IP40 5 722,20

ПМ12125-100 2з+2р; IP00 1 568,92

ПМ12125-150 2з+2р; IP20 1 568,92

ПМ12125-500 4з+4р Rw; IP00 3 581,06

ПМ12160-110 2з+2р (ПМА 6122) ; IP54 3 845,40

ПМ12160-120 2з+2р (ПМА 6142) кП,кС ; IP54 4 926,60

ПМ12160-140 2з+2р (ПМА 6112) ; IP40 3 580,20

ПМ12160-150 2з+2р (ПМА 6102) ; IP20 2 784,60

ПМ12160-160 2з+2р (ПМА 6132) кП,кС ; IP40 4 365,60

ПМ12160-200 2з+2р (ПМА 6202) Тр ; IP00 3 508,59

ПМ12160-210 2з+2р (ПМА 6222) Тр,кС ; IP54 4 549,20

ПМ12160-220 2з+2р(ПМА6242)Тр,кП,кС ; IP54 5 049,00

ПМ12160-240 2з+2р ПМА 6212) Тр,кС ; IP40 4 110,60

ПМ12160-260 2з+2р(ПМА6232)Тр,кП,кС ; IP40 4 477,80

ПМ12160-500 2з+2р (ПМА 6502) Rw; IP00 6 670,80

ПМ12160-510 2з+2р (ПМА 6522) Rw; IP54 8 251,80

ПМ12160-540 2з+2р (ПМА 6512) Rw; IP40 8 027,40

ПМ12160-600 2з+2р (ПМА 6602) Rw,Тр; IP00 7 201,20

ПМ12160-610 2з+2р (ПМА 6622) Rw,Тр; IP54 8 874,00

ПМ12160-640 2з+2р (ПМА 6612) Rw,Тр; IP40 8 415,00

ПМ12250-150 2з+2р; IP20 4 495,20

ПМ12250-500 2з+2р Rw ; IP00 9 615,54


ÏÌÀ ñåðèéí ñîðîíçîí ñàëãóóð

Ñîðîíçîí

ñàëãóóðыí ìàðê Òåõíèêèéí ºãºäºë

¯íý

(ðóá./áåç НДС)

ПМА 0100* 1з; IP00 108,00

ПМА 0315* 2з Rw; IP00 230,40

ПМА 3100 1з; IP00 312,24

ПМА 3100 2з+2р; IP00 338,42

ПМА 3102* 1з 1992г. выпуска; IP00 282,00

ПМА 3102 2з+2р; IP00 296,64

ПМА 3110 1з; IP40 374,70

ПМА 3110 2з+2р; IP40 365,32

ПМА 3112* 1з; IP40 349,20



229

ПМА 3112 3з+2р; IP40 371,37

ПМА 3200 1з Тр; IP00 444,12

ПМА 3200 2з+2р Тр; IP00 467,98

ПМА 3202 1з Тр; IP00 432,00

ПМА 3202 2з+2р Тр; IP00 451,00

ПМА 3210 1з Тр,кС ; IP40 510,42

ПМА 3210 2з+2р Тр,кС; IP40 536,40

ПМА 3212 1з Тр,кС; IP40 489,02

ПМА 3212 2з+2р Тр; IP40 508,03

ПМА 3300 2з+2р Rw; IP00 704,70

ПМА 3400 2з+2р Тр,Rw ; IP00 795,60

ПМА 3402* 2з+2р Тр,Rw; IP00 766,72

ПМА 3410 2з+2р Tр,Rw,кС; IP40 855,50

ПМА 3412* Тр,Rw,кС; IP40 855,50

ПМА 3500 2з+2р Rw; IP00 688,24

ПМА 3600 2з+2р Тр,Rw; IP00 803,16

ПМА 4100 2з+2р ; IP00 860,92

ПМА 4102 2з+2р ; IP00 882,16

ПМА 4110 2з+2р ; IP40 1 022,35

ПМА 4120 2з+2р кП,кС; IP54 1 161,12

ПМА 4200 2з+2р Тр; IP00 1 146,96

ПМА 4210 2з+2р Тр,кС ; IP40 1 308,38

ПМА 4220 2з+2р Тр,кС ; IP54 1 474,05

ПМА 4500 2з+2р Rw; IP00 1 834,44

ПМА 4510 Rw; IP40 2 074,44

ПМА 4600 Тр,Rw; IP00 2 132,49

ПМА 4610 Тр,Rw; IP40 2 359,05

ПМА 5102* ПМ12100-150 ; IP00 2 013,21

ПМА 5202* ПМ12100-200 Тр; IP00 2 462,59

ПМА 5212* ПМ12100-240 Тр,кС; IP40 2 832,90

ПМА 5222* ПМ12100-210 Тр,кС; IP54 2 915,56

ПМА 5502* ПМ12100-500 Rw; IP00 4 400,31

ПМА 6102* 4.4кг; IP00 2 757,38

ПМА 6112* 11.7кг; IP40 3 206,80

ПМА 6122* 12.4кг; IP54 3 508,75

ПМА 6202* 5.4кг Тр; IP00 3 508,75

ПМА 6212* 11.5кг Тр,кС; IP40 4 019,24

ПМА 6222* 14.9кг Тр,кС ; IP54 4 177,42

69-ð õүñíэãò

ÏÌ Å ñåðèéí ñîðîíçîí ñàëãóóð

Ñîðîíçîí Òåõíèêèéí ºãºäºë ¯íý



230

ñàëãóóðыí ìàðê (ðóá./áåç НДС)

ПМЕ 041* 1з+2р; IP00 79,20

ПМЕ 071* 1з+4р; IP00 80,42

ПМЕ 072* 1з+4р Тр; IP00 218,88

ПМЕ 073* 2з+8р Rw; IP00 212,54

ПМЕ 074* 2з+8р Тр,Rw; IP00 248,40

ПМЕ 082* 1з+4р Тр,кС; IP30 240,76

ПМЕ 084* 2з+8р Rw,Тр,кС; IP30 345,24

ПМЕ 111* 2з+2р ; IP00 110,40

ПМЕ 112* 2з+2р Тр; IP00 248,68

ПМЕ 113* Rw; IP00 276,48

ПМЕ 114* Rw,Тр; IP00 356,40

ПМЕ 211 1з; IP00 312,22

ПМЕ 211 2з+2р; IP00 345,50

ПМЕ 212 1з Тр; IP00 469,40

ПМЕ 212 2з+2з Тр; IP00 478,80

ПМЕ 213 2з+2р Rw; IP00 756,14

ПМЕ 214 2з+2р Rw,Тр; IP00 881,46

ПМЕ 221 1з ; IP30 482,64

ПМЕ 221 2з+2р; IP30 434,71

ПМЕ 222 1з Тр ; IP30 602,40

ПМЕ 222 2з+2р Тр; IP30 636,00

ПМЕ 223 Rw; IP30 586,80

ПМЕ 224 Rw,Тр,кС; IP40 696,67

ПМЕ 231 IP54 324,00

ПМЕ 232 Тр ; IP54 514,08

ПМЕ 233 Rw; IP54 540,00

ПМЕ 234 Rw,Тр,кС; IP54 696,67


ПМЛ ñåðèéí ñîðîíçîí ñàëãóóð

Ñîðîíçîí

ñàëãóóðыí ìàðê Òåõíèêèéí ºãºäºë

¯íý


ПМЛ 1100 1з; IP00 135,86

ПМЛ 1101 1р; IP00 140,35

ПМЛ 1110 1з; IP54 304,94

ПМЛ 1160Д 1з 16А под din-рейку; IP20 203,49

ПМЛ 1210 1з Т.р. ; IP54 430,56

ПМЛ 1220 1з Украина Т.р. ; IP54 468,85

ПМЛ 1220 1з беларусь Т.р. ; IP54 446,40

ПМЛ 1230 1з Т.р. ; IP54 510,02

ПМЛ 1230 1з беларусь Т.р. ; IP54 454,56



231

ПМЛ 1501 1р Реверс.; IP00 343,44

ПМЛ 1511 2р+1з Реверс.; IP54 769,98

ПМЛ 1611 2р+1з Т.р. реверс.; IP54 876,70


ПМЛ 1631 2р+1з Т.р реверс.; IP54 982,68

ПМЛ 2100 1з Беларусь ; IP00 189,60

ПМЛ 2100 1з Александрия; IP00 208,80

ПМЛ 2100А 1з ; IP00 239,11

ПМЛ 2101 1р; IP00 193,50

ПМЛ 2110 1з; IP54 348,60

ПМЛ-2140 IP40 271,87

ПМЛ 2210 1з Т.р. ; IP54 479,52

ПМЛ 2210 1з Беларусь Т.р.; IP54 511,30

ПМЛ 2220 1з Александрия Т.р. ; IP54 589,42

ПМЛ 2220 1з Беларусь Т.р. ; IP54 553,98

ПМЛ 2230 1з Т.р. ; IP54 613,70

ПМЛ-2240 Тр; IP40 402,14

ПМЛ 2501 1р Реверс.; IP00 404,40

ПМЛ 2511 2р+1з Реверс.; IP54 698,40

ПМЛ 2541 Реверс.; IP40 556,48


ПМЛ 2621 2р+1з Т.р. реверс.; IP54 1 237,45

ПМЛ 2631 2р+1з Т.р. реверс.; IP54 1 349,36

ПМЛ 2641 Реверс.Т.р.; IP40 661,27

ПМЛ 3100 1з+1р; IP00 424,72

ПМЛ 3110 1з+1р; IP54 819,54

ПМЛ 3210 1з+1р(РБ,УФ-дороже)Т.р. ; IP54 1 003,94

ПМЛ 3160ДМ 1з+1р Под din-рейку; IP00 325,68

ПМЛ 3220 1з+1р(РБ,УФ-дороже)Т.р. ; IP54 1 032,97

ПМЛ 3230 1з+1р Т.р. ; IP54 1 176,46

ПМЛ 3500 1з+1р Реверс.; IP00 1 025,28

ПМЛ 3510 1з+1р Реверс.; IP54 2 360,24

ПМЛ 3560ДМ 1з+1р; IP00 1 062,84

ПМЛ 3610 1з+1р Реверс. Т.р.; IP54 1 997,24

ПМЛ 3620 1з+1р Реверс. Т.р.; IP54 3 252,01

ПМЛ 3630 1з+1р Реверс.; IP54 2 594,00

ПМЛ 4100 1з+1р; IP00 503,07

ПМЛ 4110 1з+1р; IP54 884,25

ПМЛ 4160ДМ 1з+1р 80А! Под din-рейку; IP00 885,00

ПМЛ 4210 1з+1р Т.р. ; IP54 1 180,71

ПМЛ 4220 1з+1р Т.р. ; IP54 1 231,21

ПМЛ 4230 1з+1р Т.р. ; IP54 1 270,53



232

ПМЛ 4500 1з+1р Реверс.; IP00 1 078,74

ПМЛ 4510 1з+1р Реверс.; IP54 2 306,88

ПМЛ 4610 1з+1р Реверс. Т.р; IP54 2 167,63

ПМЛ 4620 Реверс. Т.р; IP54 2 223,52

ПМЛ 4630 Реверс. Т.р; IP54 2 808,51


ÎÑÌ ìàðêèéí òðàíñôîðìàòîðûí ¿íý ( ðóá )

Òðàíñôîðìàòîðûí ìàðê ¯íý


ОСМ1-0,063 328,80

ОСМ1-0,1 408,00

ОСМ1-0,16 528,00

ОСМ1-0,25 636,00

ОСМ1-0,4 828,00

ОСМ1-0,63 1 104,00

ОСМ-0,63 1 260,00

ОСМ1-1,0 1 752,00

ОСМ-1,0 2 088,00

ОСМ1-1,6 3 222,00

ОСМ-1,6 3 822,00

ОСМ1-2,5 4 056,00

ОСМ-2,5 4 586,40

ОСМ-3,0 5 160,00

ОСМ-4,0 6 162,00


Ãàãíóóðûí êàáåëü áîëîí õ¿÷íèé êàáåëèéí ¿íý (ðóá)

Òðàíñôîðìàòîðûí ìàðê Үíэ (ðóá./áåç НДС)

Гагнуурын кабель КГ 1х16 40.00




Хүчний кабель КГ 2х2,5 20.50

Хүчний кабель КГ 2х4 29.00


Хүчний кабель КГ 3х2,5 28.00



Хүчний кабель КГ 3х2,5+1х1,5 32.00

Хүчний кабель КГ 3х4+1х2,5 47.50

Хүчний кабель КГ 3х6+1х4 67.50



233

Гагнуурын кабель КГ 3х10+1х6 116.50






Öàõèëãààí õºäºëã¿¿ðèéí ºãºãäë¿¿ä

Òºðºë Ðíîì , êÂò níîì,

îá/ìèí Iíîì ,À

Ï11 0,13 1000 1,0 - - - 2 - 1,9 0,27 2000

0,0125 18,5 0,3 1500 2,1 22.6 670 3304 2 4000 1,9 0,27 3000

0,7 3000 4,3 5,3 670 1708 2 4000 2,2 0,27 3450

Ï12 0,2 1000 1,4 26,8 785 3360 2 4000 3,1 0,23 2000

0,015 23,5 0,45 1500 2,9 11,76 785 2352 2 4000 3,0 0,23 3000

1,0 3000 6,0 3,29 785 1288 2 4000 3,0 0,23 3450

Ï21 0.2 750 1,35 2 1500

0,042 38,0 0,3 1000 2,0 16.6 740 3384 2 5300 3,1 0,24 2000

0,7 1500 4,3 6,75 600 2376 2 4800 3,1 0,30 3000

1,5 3000 9,0 1,99 600 1224 2 4800 Ç,2 0,30 3450

Ï22 0,3 750 1,95 14,3 712 3240 2 4800 4,5 0,25 1500

0,052 44,0 1 0,45 1000 2,75 9,65 712 2484 2 4800 4,5 0,25 2000

1,0 1500 5,9 4,17 712 1728 2 4800 4,3 0,25 3000

2,2 3000 12,5 1,03 712 864 2 4800 4,7 0,25 3000

Ï31 0,45 750 2,9 9,48 605 2844 2 5000 5,2 0,29 1500

0,09 04,3 0,7 1000 4,25 5,45 470 2160 2 4600 5,3 0,38 2000

1,5 1500 8,7 2,455 470 1512 2 4600 5,1 0,38 3000

3,2 3000 17,5 0,642 285 720 2 3600 5,7 0,62 3000

Ï32 0,7 750 4,2 4,98 564 1908 2 4600 8,1 0,31 1500 0,116 67,5

1,0 1000 5,7 3,17 358 1440 2 3600 4,3 0,49 2000

2,2 1500 12,0 1,205 358 936 2 3600 8,6 0,49 3000

4,5 3000 24,3 0,352 270 504 2 3600 8,2 0,65 3000

Ï41 1,0 750 6,8 5,35 280 1890 2 2100 3,6 0,60 1500 0,15 75



235

3,2 1500 18,4 1,032 198 972 2 1750 4.0 0,84 3000

6,0 3000 33,0 0,36 280 540 2 2100 3,7 0,60 3000

Ï42 1,5 750 9,75 2,92 242 1404 2 1800 5.1 0,69 1500

0,18 80 2,2 1000 13,3 1,75 243 1080 2 1800 5,2 0,69 2000

4,5 1500 25,4 0,78 228 756 2 1350 5,1 0,73 3000

Ï51 2,2 750 13,6 191 168 1364 2 1600 5,4 0,99 1500

0,35 114 3,2 1000 18,3 1,051 168 1054 2 1600 5,5 0,99 2000

6,0 1500 33,2 0,472 132 682 2 1500 5,8 1,27 3000

Ï52 3,2 750 19,0 1,073 184 992 2 1650 7,7 0,91 1500

0,40 124 4,5 1000 25,2 0,632 184 744 2 1650 7,9 0,91 2000

8,0 1500 43,5 0,269 150 496 2 1500 8,2 1,11 3000

Ï61 4,5 750 26,0 0,76 216 992 2 2200 7,7 0,77 1500

0,56 131 6,0 1000 32,6 0,494 158 744 2 1950 7,9 1,05 2000

11,0 1500 59,5 0,187 133 496 2 1800 8,2 1,25 2250

Ï62 6,0 750 33,5 0,531 154 744 2 1800 10,5 1,08 1500

0,65 187 8,0 1000 43,0 0,328 136 558 2 1700 10,7 1,23 2000

14,0 1500 73,5 0,1275 116 370 2 1600 11,1 1,44 2250

Ï71 7,0 750 42,0 0,546 106 810 2 1500 9,2 1,49 1500

1,4 290 10,0 1000 63,0 0,300 85 594 2 1400 9,7 1,85 2000

19,0 1500 103,0 0,1235 76,8 396 2 1250 10,1 2,04 2250

Ï72 10,0 750 58,0 0.357 92,5 594 2 1300 12,7 1,69 1500

1,6 330 12,5 1000 78,0 0,237 108 540 2 1450 10,7 1,46 2000

25,0 1500 132,0 0,0828 67,0 324 2 1100 12,5 2,34 2250

Ï81 14,0 750 79,0 0,244 92 580 2 1550 13,2 1,71 1500

385 19,0 1000 105,0 0,144 96,2 444 2 1600 13,3 1,64 2000

32,0 1500 166,0 0,075 95,5 324 2 1600 12,4 . 1,64 2250

Ï82 19,0 750 93,0 6,143 40,4 420 2 936 19,2 3,89 1500 3,1 435



236

25,0 1000 133,0 0,081 40,4 324 2 936 18,8 3,89 2000

42,0 1500 218,0 0,0462 40,4 234 2 936 17,4 3,89 2250

Ï91 19,0, 600 106 0,198 44 580 2 1000 16,3 3,57 1200

5,9 605 25,0 750 136 0,102 44 420 2 100Î 18,9 3,57 1500

32,0 1000 171 0,0666 35,8 330 2 870 18,4 4,39 2000

55,0 1500 287 0,0257 35,8 210 2 870 19,8 4,39 2250

Ï92 25,0 600 136 0,111 48,4 420 2 1000 23,4 3,25 1200

7,0 705 32,0 750 169 0,004 31,8 324 2 830 26,8 4,94 1500

42,0 1000 219 0,0547 48,4 290 2 1000 20,8 3,25 2000

75,0 1500 381 0,0138 31,8 162 2 830 20,1 4,94 1900

Ï101 32,0 600 172 0,0749 37,8 372 2 950 26,9 4,16 1200

10,3 865 42,0 750 222 0,049 37,8 282 2 950 29,7 4,16 1500

55,0 1000 286 0,0292 37,8 222 2 950 27,9 4,16 1500

100,0 1500 508 0,0131 37,8 304 2 950 13,7 4,16 1800

ÏÌ2 42,0 600 223 0,0225 32,5 282 2 846 37,4 4,84 1266

12,0 985 55,0 750 286 0,0311 32,5 222 2 840 37,0 4,84 1500

75,0 1000 385 0,0199 32,5 186 2 840 33,4 4,84 1500

23,0 1500 632 0,079 32,5 228 2 840 13,0 4,84 1800

Ï111 55,0 600 287 0,0362 28 246 2 850 41,4 5,61 1200

20,4 1180 75,0 750 387 0,0236 28 210 2 850 39,1 5,61 1500

100,0 1000 511 0,0153 28 334 2 850 18,6 5,61 1500

160,0 1500 809 0,0638 28 216 2 850 13,5 5,61 1800

Ï112 70,0 600 361 0,0262 24 210 2 750 48,8 6,55 1200

23,0 1370 85,0 750 436 0,0192 24 336 2 750 24,6 6,55 1500

125,0 1000 632 0,0102 24 252 2 750 24,9 6,55 1500

200,0 1500 1000 0,0495 24 184 2 750 16,2 6,55 1500




237

ªðìèéí ñóóðü ìàøèíóóäûí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

À. Áºì6ºëºãò ºðºìäëºãèéí ìàøèí

Үçүүëэëòүүä

ªðºìäëºãèéí ñóóðü ìàøèíû òºðºë

2Ñ6Ø-200-32

(2Ñ6Ø-200)

2Ñ6Ø-200-40

(2Ñ6Ø-200Í)

4Ñ6Ø-200-40

(2Ñ6Ø-200ÌÍ)

ÇÑ6Ø-200-60

(3Ñ6Ø-200Í)

Ñ6Ø-250ÌÍÀ-32

(Ñ6Ø-250ÌÍ) Ñ6Ø-250-55 Ñ6Ø-320

"610ñàéðó

ñ - Èðè"

60-R(ÀÍÓ)

Ìàðè

Ì-

(ÀÍÓ)

Íèéò

ñóóðèëàãäñàí

чадал, кВт;

320 335 340 378 398 517 712 580 580

ªрмийн

6¿ðýëäýõ¿¿íèé

õºòë¿¿ð

(Вращатель)

55 60 52 68 68 68 100 91 64,6

-êîìïðåññîð 150 200 200 200 200 200 2x200

-ãèнжит явах

àíãè 32 32 44 44 44 44 44

Òýæýýëèéí

íîìèíàëü

õ¿÷äýë, В

380 380 380 380 380 380 380 6000 6000

Öîîíîãèéí:

äèàìåòð, ìì 215 215; 244 215;244 215; 244 244; 269 244; 269 320 311 (320)

311

(320)

ã¿í, ìì 32 40 40 60 32 55 36 >=55 >=55

Íàëóóãèéí

ºíöºã, ãðàä. 0 0; 15; 30 0; 15; 30 0;15;30 0; 15; 30 0;15;30 0 0-30 0-30

Øòàíãèéí:

äèàìåòð, ìì 180 180 180 180 203 219 273 273 273

óðò, ìì 8000 8000 8000 12000 8000 11300 18300 16760 16760

òîî, øèð. 4 5 5 5 4 5 2 3 3



238

Ñóóðü ìàøèíû

ìàññ, òí 50 55 59 62 71,5 85 110 150 134


Б. Оãòëîã÷ õîøóóòàé эðãэëòýò ºðºìäëºãèéí ìàøèí

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä ªðºìäëºãèéí ñóóðü ìàøèíû òºðºë

Ñ6Ð-160À-24 Ñ6Ð-1606-32 2Ñ6Ð-160-24 Ñ6Ð-200-32

Íèéò ñóóðèëàãäñàí ÷àäàë, êÂò 184 184 112 150

үүний дотор: эргэх 36/40/50 36/40/50 - -

ÿâàõ àíãè 15x2 18x2 15x2 -

Òýæýýëèéí íîìèíàëü õ¿÷äýë, Â 380 380 380 380

Öîîíîãèéí: äèàìåòð, ìì 160 160; 200 160 200

Ã¿í, ìì 24000 32000 24000 48000

Íàëóóãèéí ºíöºã, ãðàä. 0;15;30 0; 15; 30 0; 15; 30 0; 15; 30

Ñóóðü ìàøèíû ìàññ, ò 25 35 18 33


В. Öîõèëòîò- ýðãýëòýò ºðºìäëºãèéí ñóóðü ìàøèí

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä ªðºìäëºãèéí ñóóðü ìàøèíû òºðºë

Ñ6Ó-100Ã-35 Ñ6Ó-100Ï-35 Ñ6Ó-100Í-35 Ñ6Ó-125À-32 Ñ6Ó-125À-52

Íèéò ñóóðèëàãäñàí ÷àäàë, êÂò 24 24 4 40 90

Òýæýýëèéí íîìèíàëü õ¿÷äýë, Â 380 380 380 380 380

Öîîíîãèéí äèàìåòð, ìì 105; 125 105; 125 105 100; 125 125; 160

Ã¿í, ìì 35000 35000 35000 32000 52000

Íàëóóãèéí ºíöºã, ãðàä 0;15:30 0:15:30 0: 15: 30 0:15:30 0-45

Ñóóðü ìàøèíû ìàññ, ò 5 4 0,5 9 13,5



239


ÑÄ áà ÑÄÍ òºðëèéí öàõèëãààí õºäºëã¿¿ð

Òºðºë

Ðí

îì ,

êÂ

ò

Sí

îì

.êÂ

À

Uí

îì

,êÂ

I íî

ì ,À

ní

îì,

îá

/ìè

í

n;%

Mí

îì

Àñààëòûí

õàðàêòåðèñòèê

Ñýðãýýëòèéí

ºãºãäºë

Ðî

òîð

ûí

èí

åð

öè

éí

ìî

ìå

íò

Æè

í

Ñýðãýýã÷

In

Iíîì

Mn

Míîì

Ms=05

Míîì

Ã¿é

äýë,

À

Õ¿÷

äýë, Â

Òº

ðº

ë

Ðí

îì ,

êÂ

ò

Uí

îì

,êÂ

ní

îì,

îá

/ìè

í

ÑÄ-12-42-4 500 595 6 57,5 1500 93.5 1.8 7.0 1.5 1.5 155 36.5 0.128 3.35 ÂÑ-21/12 11,4 60 1800

ÑÄ-12-52-4 630 745 6 71,6 1500 94.5 1.8 7.0 1.5 15 155 42 0,16 3.9 ÂÑ-21/12 11.4 60 1800

ÑÄ.-13-46-4 800 945 6 91 1500 94.5 1,85 7,0 1.5 1.5 177 40 0,28 4.2 ÂÑ-21/12 11.4 60 1800

ÑÄ-13-55-4 1000 1175 6 113 1500 95.0 1,75 7.0 1,5 1.5 180 46 0.315 5.0 ÂÑ-21/12 11,4 60 1800

ÑÄ-12-24-6À 250 300 0,380 456 1000 92.0 1.8 6,0 1.4 1.2 157 25 0,115 2.5 ÂÑ-21/12 11,4 00 1620

ÑÄ-12-29-6À 300 360 0,380 548 1000 92.5 1.8 7,0 1.6 1.5 160 28,2 0.13 2.7 ÂÑ-21/12 11,4 60 1620



240

ÑÄ-12-36-6À 370 440 0.380 670 1000 93.0 1.8 7,1 1,6 1,5 156 31 0,155 3.0 ÂÑ-21/12 11,4 60 1620

ÑÄ-12-46-6À 470 555 0,380 845 1000 94.0 18 7.3 1.6 1.6 155 36,3 0,19 3.35 ÂÑ-21/12 11.4 60 1620

ÑÄ-12-46-6À 360 428 6 41.3 1000 93.0 1.8 7.2 1,4 1,6 138 32,2 0,19 3,35 ÂÑ-21/12 11.4 60 1620

ÑÄ-13-34-6À 450 535 6 51,6 1000 93.0 1.9 6,8 1.0 1,8 149 36,6 0.265 3,6 ÂÑ-21/12 11.4 60 1620

ÑÄ-13-42-6À 575 680 6 65,5 1000 94.0 1.9 6.6 1.0 1.9 145 40,3 0.32 4,1 ÂÑ-21/12 11.4 60 1800

ÑÄ-13-52-6À 700 822 6 79 1000 94.5 1.8 7,1 1.0 2.1 143 45,6 0,37 4,75 ÂÑ-21/12 11,4 60 1800

ÑÄÍ-14-49-6 1000 1170 6 113 1000 95.2 2.06 6,4 0.95 1.5 44 255 0,56 7.7 ÏÂ-91 19 55 1000

ÑÄÍ-14-59-6 1250 1450 6 140 1000 95.8 2.03 6,3 1,3 1,2 40 255 0,67 7.45 ÏÂ-91 19 55 1000

ÑÄÍ-15-39-6 1600 1860 6 179 1000 95.7 1.99 4.8 0.95 1.0 53 285 1.15 8,6 ÏÂ-91 19 55 1000

ÑÄÍ-16-59-6 2000 2320 6 223 1000 95.9 2,18 5.5 1.0 1,2 58 285 1,40 9,8 ÏÂ-92 26 80 1000

ÑÄÍ-15-64-6 2500 2890 6 278 1000 96.4 2.02 5.9 1.1 1.4 65 270 1,70 11.8 ÏÂ-92 26 80 1000

ÑÄÍ-15-76-6 3200 3690 6 355 1000 96.6 2,07 6,1 1.1 1,4 77 285 1,98 13.4 ÏÂ-101 39 110 1000

ÑÄÍ-16-Ÿ9.6 4000 4600 6 443 1000 96.4 2,01 6.0 0.9 1.6 117 275 4,04 17.0 ÏÂ-102 47 130 1000

ÑÄÍ-16-84-6 5000 5740 6 552 1000 96.8 2,14 6.8 0,95 1.8 108 285 5,10 19,4 ÏÂ-102 47 130 1000

ÑÄÍ-16-104-6 6300 7220 6 6,65 1000 97.1 2.08 6.8 0,95 1.9 113 280 6.16 23,1 ÏÂ-102 47 130 1000

ÑÄ-12-24-8À 185 222 0,380 338 750 92,0 1,8 5,8 1.6 1.0 138 21,7 0,105 2.4 ÂÑ-21/12 9 60 1350

ÑÄ-12-29-8À 230 275 0,380 417 750 92,5 1.8 5.8 1.6 1.0 137 24,1 0,12 2.6 ÂÑ-21/12 9 60 1350

ÑÄ -12-36-8À 290 344 0,380 524 750 93.0 1,8 6.2 1.6 1.2 139 28,2 0,15 2.9 ÂÑ-21/12 9 60 1350

ÑÄ-12-46-8À 360 425 0.380 646 750 93,5 1.9 6.6 1.6 1.3 138 33,1 0,175 3,2 ÂÑ-21/12 9 60 1350

ÑÄ-12-46-8À 320 383 6 36,8 750 92,5 1.9 5.6 1,3 1.1 131 31.5 0,175 3.2 ÂÑ-21/12 9 60 1350

ÑÄ-13-42-8À 450 535 6 51,6 750 93,0 1.8 6,3 0.95 1.7 150 37,2 0.345 4,05 ÂÑ-21/12 11.4 60 1620

ÑÄ-13-52-8À 575 680 6 65,5 750 94,0 1.9 6.6 1.0 1.9 154 44,5 0.41 4,55 ÂÑ-21/12 11.4 60 1620

ÑÄÍ-14-46-8 800 935 6 90 750 94.8 2.10 5.4 0.75 1.1 230 49 0,64 6,85 ÏÂ-92 19 59 750

ÑÄÍ-14-59-8 1000 1170 6 113 750 95.4 2,06 5.6 0.95 1.2 220 45 0,82 7.95 ÏÂ-92 19 59 750

ÑÄÍ-15-39-8 1250 1460 6 140 750 94.8 2.02 4.8 0,85 1,0 260 68 1.58 3.85 ÏÂ-101 19 5!) 750

ÑÄÍ-15-49-8 1600 1860 6 179 750 95.6 2.06 5,0 1.1 1.0 265 62 1.97 10.0 ÏÂ-101 28 .81 750

ÑÄÍ-15-64-8 2000 2320 6 223 750 96,0 2,32 6.1 1.3 1.4 265 68 2,3 11,9 ÏÂ-101 28 81 750



241

ÑÄÍ-16-64-8 2500 2900 6 279 750 95,8 1.96 5.3 1,0 1.2 255 104 4,7 14.9 ÏÂ-102 35 118 750

ÑÄÍ-16-71-8 3200 3700 6 356 750 96,4 1,96 5,9.. 1.1 1.4 250 93 5,45 17,1 ÏÂ-102 35 118 750

ÑÄÍ-16-80-8 4000 4610 6 444 750 96,7 2,03 6.5 1.3 1.6 255 100 6.4 19.7 ÏÂ-102 35 118 750

ÑÄÍ-17-59-8 5000 5730 6 552 750 96,6 2.03 5.7 0.75 1.5 300 122 12,0 24,5 ÏÂ-102 63 163 750

ÑÄÍ-17-76-8 6300 7230 6 696 750 96,9 2.2 6.7 0.85 1.8 305 132 14,4 29 ÏÂ-112 63 163 750

ÑÄÍ-17-54-8 8000 9160 6 880 750 97.1 2.1 6.5 0,85 1.8 300 146 17.4 33,8 ÏÂ-112 63 163 750

ÑÄÍ-17-119-8 10000 11420 6 1100 750 97.3 2.08 6.9 0.9 1.7 295 174 22.0 42,4 ÏÂ-131-4 94 260 750

ÑÄ-12-21-10À 160 193 0.380 294 600 91,5 1.8 4.8 1.6 0.8 151 22.2 0,13 2.4 ÂÑ-21/12 9 50 1350

ÑÄ-12-21-10À 200 240 0.380 365 600 92.0 1.8 4.5 1.5 0.8 152 25,1 0,15 2.65 ÂÑ-21/12 9 50 1350

ÑÄ-12-21-10À 250 298 0.380 454 600 92.5 1.8 4.9 1.6 0.85 152 29 0.18 2.85 ÂÑ-21/12 9 50 1350

ÑÄ-12-21-10À 320 380 0.380 578 600 93.0 1.8 5.0 1.6 0.9 151 34,3 0,22 3.25 ÂÑ-21/12 9 50 1350

ÑÄ-12-21-10À 350 420 6 40.5 600 92.0 1.8 6,1 1.1 1,5 148 36 0.385 4,05 ÂÑ-21/12 10.45 55 1450

ÑÄ-12-21-10À 450 535 6 51.6 600 93,0 1.9 6,6 1,1 1.7 154 44 0.465 4.55 ÂÑ-21/12 10.45 55 1450

ÑÄ-14-44-10 630 745 6 71.5 600 93.8 2.05 5.4 0.8 1.3 300 44 0.79 6.6 ÏÂ-101 22 64 600

ÑÄÍ-14-56-10 800 940 6 90 600 94.4 2.09 5.7 0.85 1.5 295 45 0.96 7.75 ÏÂ-101 22 64 600

ÑÄÍ-15-39-10 1000 1170 6 113 600 94,6 2.17 5.8 0.8 1.4 290 59 1.88 9.05 ÏÂ-102 27 76 600

ÑÄÍ-15-49-10 1250 1460 6 141 600 95.1 2.11 5.8 0.83 1.4 285 60 2.22 10,2 ÏÂ-102 27 76 600

ÑÄÍ-15-64-10 1600 1860 6 179 600 95.7 2.12 6,2 0.95 1.6 280 63 2.6 11,7 ÏÂ-102 27 76 600

ÑÄÍ-16-54-10 2000 2320 6 221 600 95.7 2,01 5.4 1.1 1.2 280 87 4.0 15 ÏÂ-111 38 105 600

ÑÄÍ-16-71-10 2500 2900 6 280 600 96.2 2.1 6.2 1.3 1.4 270 90 4.96 17,9 ÏÂ-111 38 105 600

ÑÄÍ-16-86-10 3200 3700 6 356 600 96.6 2.03 6.2 1.2 1.5 275 92 5.8 19,5 ÏÂ-111 38 105 600

ÑÄÍ-17-59-10 4000 4620 6 446 600 96.6 2.07 5.9 1.0 1.4 275 106 11.5 24.1 ÏÂ-112 46 129 600

ÑÄÍ-17-74-10 5000 5760 6 556 600 96.9 2,22 6,6 1.1 1.7 310 107 14,5 29.1 ÏÂ-112 46 129 600

ÑÄÍ-17-94-10 6300 7240 6 697 600 97.1 2.12 6.7 1.1 1.7 270 143 17.3 34.8 ÏÂ-131-4 74 205 600

ÑÄÍ-18-71-10 8000 9180 6 884 600 96.9 2.0 6.4 0.95 1.7 390 171 34,8 39.8 ÏÂ-131-4 74 205 600

ÑÄÍ-18-91-10 10000 11440 6 1100 600 97.2 1.97 6.6 1.0 1.6 280 178 41.9 47 ÏÂ-131-4 74 205 600

ÑÄ-12-24-12À 125 154 0.380 234 500 90,0 1.8 3.5 1,2 0.65 138 23,4 0,13 2.35 ÂÑ-21/12 6.8 40 1100



242

ÑÄ-12-29-12À 160 195 0,380 297 500 90.5 1.8 3.5 1.1 0.65 143 27,2 0,15 2.38 ÂÑ-21/12 6.8 40 1100

ÑÄ-12-36-12À 200 241 0.380 366 500 91.5 1.8 3.6 1,1 0.7, 142 31,4 0,18 2,9 ÂÑ-21/12 6,8 40 1100

ÑÄ-12-46-12À 230 277 0.380 422 500 92,0 1.85 4,5 1.2 0,75 135 35.5 0,22 3.25 ÂÑ-21/18 7.7 45 1100

ÑÄ-13-52-12À 320 386 6 37,1 500 92.0 2,0 5.5 1,2 1.2 134 43 0.41 4.5 ÂÑ-21/18 9 52 1150

ÑÄÍ-14-36-12 400 480 6 46.0 500 92.0 2.23 5.8 1.0 1.4 250 41 0,54 4,95 ÏÂ-91 19 55 1000

ÑÄÍ-14-44-12 500 590 6 57,5 500 93.6 2,1 5,5 0.9 1.3 250 43 0,63 5,3 ÏÂ-91 19 55 1000

ÑÄÍ-15-34-12 630 750 6 72.5 500 93,6 2,01 4,4 0,8 1.0 245 48 1,46 7,4 ÏÂ-91 19 55 1000

ÑÄÍ-15-39-12 800 945 6 91 500 94,0 2,07 5.2 0.9 1.1 265 57 1,78 8,6 ÏÂ-91 24 70 1260

ÑÄÍ-15-49-12 1000 1170 6 113 500 94.8 2,07 5,4 0.9 1.2 260 58 2,01 9,45 ÏÂ-91 24 70 1260

ÑÄÍ-16-41-12 1250 1460 6 141 500 94,8 2,22 5.4 1.0 1.0 265 75 4,64 11,9 ÏÂ-101 39 110 1000

ÑÄÍ-16-51-12 1600 1870 6 180 500 95,3 2.08 5.1 0.95 1.1 260 75 5,53 13,8 ÏÂ-101 39 110 1000


АШИГЛАСАН НОМ ХÝВЛÝЛ

1. Ñïðàâî÷íèê ïî ýëåêòðîñíàáæåíèþ ïðîìûøëåííûõ ïðåäïðèÿòèé. Ïîä îáùåé

ðåäàêöèåé À.À.Ôåäîðîâà è Ã.Â.Ñåðáèíñêîãî. Ì.,Ýíåðãèÿ, 1974.

2. Ñïðàâî÷íèê ýíåðãåòèêà êàðüåðà. Ïîä îáùåé ðåäàêöèåé È.Ñ.Ñâåðäåëÿ. Ì., Ýíåðãèÿ,

1973.

3. ×óëêîâ Í.Í., ×óëêîâ À.Í. Ýëåêòðèôèêàöèÿ êàðüåðîâ â çàäà÷àõ è ïðèìåðàõ. Ì.,

Íåäðà, 1976. 278 ñ.

4. LG Electric. Wire & Cable. LGWC-02-0305-1000.

5. Ñïðàâî÷íèê ïî ýëåêòðîóñòàíîâêàì óãîëüíûõ ïðåäïðèÿòèé ýëåêòðîóñòàíîâêè

óãîëüíûõ ðàçðåçîâ è îáàãàòèòåëüíûõ ôàáðèê, Ìîñêâà, Íåäðà. Ø.Ø.

Àõìåäîâ, 1998. 430ñ

6. Â.È. Ùóöêèé, Ýëåêòðèôèêàöèÿ îòêðûòûõ ãîðíûõ ðàáîò, 1987. 325ñ

7. Г.Дорж, Г.Сандагдорж, 1000В-с дээш хүчдлийн богино холбоосын тооцоо, 1997 он

Б.Ýðäэíэöэöэã, Т.Бèíäэðъяà

Иë óóðõàéí öàõèëãààí õàíãàìæ

Редактор: Ж.Цэвэгмид

Ч.Ганболд



244

Шинжлэх ухаан, танин мэдэхүй

хэвлэлийн газар 300ш хэвлэв.

312 хуудас, 19.5 х.х


z tsahilgaan hanganj

Documents