yürüyen merdiven ve yol İç donanımları

54
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ YÜRÜYEN MERDİVEN/YOL İÇ DONANIMLARI 523EO0067 Ankara, 2011

Upload: uzakcil

Post on 06-Sep-2015

285 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Yürüyen Merdiven Ve Yol İç Donanımları

TRANSCRIPT

  • T.C.MLL ETM BAKANLII

    ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

    YRYEN MERDVEN/YOL DONANIMLARI

    523EO0067

    Ankara, 2011

  • Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renmemateryalidir.

    Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

    PARA LE SATILMAZ.

  • iAIKLAMALAR ....................................................................................................................iiGR .......................................................................................................................................1RENME FAALYET1 ....................................................................................................31. MERDVEN BASAMAKLARI........................................................................................... 3

    1.1. Basaman almas ....................................................................................................31.1.1. Basaman yaps ...................................................................................................31.1.2. Tekerlekler.............................................................................................................81.1.3. Basaman almas............................................................................................. 91.1.4. Raylar................................................................................................................... 111.1.5. Basamak Montaj Aparatlar ................................................................................. 13

    1.2. Basamak Zinciri ..........................................................................................................161.3. Geniliine Gre Basamak eitleri ...........................................................................21

    1.3.1 Hz ve Basamak Genilii (V, Wb) ......................................................................22UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29

    RENME FAALYET2 ..................................................................................................302. YRYEN MERDVEN/YOL KPETE.......................................................................30

    2.1. Kpete Band ve Tahriki ........................................................................................... 302.1.1. Kpete Bandnn Yaps ..................................................................................... 31

    2.2. Kpete Koruyucusu...................................................................................................342.3. Yryen Merdiven Klavuz Makaralar ......................................................................40

    2.3.1. El Band Klavuz Tekerleri .................................................................................. 402.3.2. El Band Dn Makara Grubu ...........................................................................41

    2.4. Yryen Merdiven V Kay....................................................................................... 42UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 45LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 47

    MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 48CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................49KAYNAKA......................................................................................................................... 50

    NDEKLER

  • ii

    AIKLAMALARKOD 523EO0067

    ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi

    DAL/MESLEK Elektromekanik Tayclar

    MODLN ADI Yryen Merdiven Yol Donanmlar

    MODLN TANIMI Yryen merdiven i donanmlarn anlatan bir renmemateryalidir.SRE 40/32N KOUL

    YETERLK Yryen merdiven yol donanmlarnn bakm ve onarmnyapmak

    MODLN AMACI

    Genel AmaBu modl iin gerekli atlye ortam salandndamerdiven/yolun taban, motor fren, tarak, kpete giri vebasamak kontaklarnn bakmn ve deiiminiyapabileceksiniz.

    Amalar1. Her trl yryen merdiven ve yolun merdiven

    basamaklarnn 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygunolarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.

    2. Her trl yryen merdiven ve yolun kpete bandnn vetahrikinin 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygunolarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.

    ETM RETMORTAMLARI veDONANIMLARI

    Ortam: Atlye ortam ve iletmelerDonanmlar: Yryen merdiven deney seti

    LME veDEERLENDRME

    Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilenlme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi vebecerileri lerek sizi deerlendirecektir.

    AIKLAMALAR

  • 1GRSevgili renci,

    Bir sistemin almasn renmenin yolu, o sistemi oluturan ksmlarn grevlerini,yapsn ve alma eklini renmekle ilikilidir.

    Bu modlde yryen merdiven/yol sistemlerine zg baz ksmlarn zelliklerinireneceksiniz. Ayrca baz hareketli sistemlerde tahrik eleman olarak kullanlan zincirinyryen merdiven/yol sistemlerine uyarlanm hlini de greceksiniz.

    Bir yryen merdiven/yol sisteminde asli tayc, paletler ya da basamaklardr.Yolcularla ve d etkilerle srekli temasta olan da bu ksmlar ve kpete banddr. Sistemintemizlii ve dzenli almas yolcular asndan nem tamaktadr.

    Bir teknisyenin grevi sadece imalat, montaj ya da tamir yapmak deildir. Teorikbilgisini uygulamalarla birletirip sistemin verimini artrmak iin gerekli tedbirleri almak veilgili yerlerle bu konudaki fikirlerini paylamaktr.

    GR

  • 2

  • 3RENME FAALYET1

    Her trl yryen merdiven ve yolun merdiven basamaklarn 95/16/AT asansrynetmeliine uygun olarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.

    evrenizdeki yryen merdivenleri gzlemleyiniz. Bazlarnn geniliklerinin

    neden farkl olduunu ve bunun etkilerini tartnz.

    Tahrik eleman olarak zincir kullanlan sistemleri ve bu sistemlerin zelliklerine

    gre zincirlerindeki deiimleri tartnz.

    Aktarma organ olarak zincir ve kay arasndaki farkllklar aratrnz.

    1. MERDVEN BASAMAKLARI1.1. Basaman almas

    1.1.1. Basaman yaps

    Resim 1.1: Yryen merdiven basamaklar

    Basamaklar yolcularn tand ksmlardr. Basamak zinciri g nakleder, basamakyk tekerlekler tarafndan tanr. Alminyum gibi hafif ve salam malzemeler tercih edilir.zerine alminyum plaka (Resim 1.2) vidalanm, kaynakl elik ya da para yapbiiminde, salam kaliteli alminyumdan yaplr.

    RENME FAALYET1

    AMA

    ARATIRMA

  • 4Resim1.2: Basamak zeri alminyum plakalar

    Basamak gvdesi saclarn birbirine kaynaklanmas ile kenarlar dkm ya dakaynaklanm sac kaplamal profil demir ereveden yaplr. drt paradan oluabildiigibi (Resim 1.1) ok daha fazla paradan oluanlar da vardr (Resim1.3). ok paral olanlarsadece hasarl ksmn deitirilebilmesi gibi bir avantaja sahiptir.

    Resim 1.3: Paral basamak alt grn

    Yryen yollarn basamaklar yryen merdiven basamaklarndan ekil olarak farklolmakla beraber retiminde kullanlan malzemeler ve teknikler ayndr. Sadece yryenyollarda paral basamak yaps yoktur.

    Resim 1.4: Eimli yryen yol basama

    Resim 1.5te temel olarak yryen merdivenin basaman oluturan ksmlargsterilmitir. Bu ksmlar basamak tekerlei, ase, basamak mili ve basamak yzeyidir.

  • 5Resim 1.5: Basamak paralar

    Detaylandrldnda bir basama oluturan ksmlar ekil 1.1 de gsterilmitir.

    ekil 1.1: Yryen merdiven basamak detay

  • 6Resim 1.6: Basamak yan

    Yryen merdivenin giriinde hareketli olarak en az iki basamak bulunur. Bubasamaklar kat hizasnda ve dz olmak zorundadr. Bu giri ksmna apron da denir (ekil1.2). Aprondan sonra merdiven aaya doru inie ya da yukar doru ka geebilir.Basamaklar 4 tekerlekli ya da ift tekerlekli olarak imal edilir. Gnmzde montaj kolaylve ekonomik olmas sebebiyle daha ok 2 tekerlekli basamaklar kullanlmaktadr. Bunlarnbasamak tahrik zincirine montaj daha kolay yaplabilmektedir.

    ekil 1.2: Yryen merdiven apronu

    Basamak adm 400 ila 450 mm alnr, bu deerler lamelli zincir hatvesinin bellikatlardr. Basamak genilii ise 600 ila 1000 mm arasndadr ve arl 15kgdan balar.Ortalama yolcu yk 800 2400 N alnan tasarmlarda giriin dorusal ktlesi yaklakolarak 200275 kg/m alnr. ekil 1.3te basamak elemanlar, etekleri ve alma anndabasamaklarn konumu grlmektedir. Basamak n ve st yzeyi trtll biimdedzenlenmitir.

  • 7ekil 1.3: Merdiven basamak elemanlar

    Merdiven basamaklar giri veya k platformuna yaklatklarnda ikili (800 mm)veya l (1200 mm) olarak hizalanr ve yolcularn ini-binilerini rahata yapmasna imknverir.

    Merdiven basamaklarnn kenarlarnda bulunan etekler renkli yaplarak ayaklarnskmas engellenir. Bunun iin ekil 1.4te grlen mikro alterler ile basaman izafihareketi neticesinde yryen merdiven durdurulur.

  • 8ekil 1.4: Yan panel emniyet dzeni

    Merdiven zerindeki kanallar uyumlu ve i ie alarak merdiven zerine atlan veyadebilecek cisimlere kar koruma salar.

    1.1.2. Tekerlekler

    Basamaklarn alt ksmnda aplar 100 ila 180 mm olan 4 ya da 2 adet tekerlekbulunur. Tekerlekler karbolit veya lifli plastik malzemeden veya elik zerine lastikkaplamadan yaplmaktadr (Resim 1.7). Tekerlek yataklar rulmanldr. Merdiven iletmesiesnasnda grlty azaltmak iin plastik veya st plastik kapl metal tekerlekler kullanlr.Tekerlekler sl ilem grm alminyum alaml raylar zerinde hareket eder.

    Resim 1.7: Basamak tekeri

  • 9Resim1.8: Tekerlek montaj malzemeleri

    Her drt tekerlek de ayr ayr klavuz yollar iinde alr. Bylece basamaklarnyryen merdiven/yol zerinde yatayda dzgn hareket etmeleri salanmaktadr.

    1.1.3. Basaman almas

    ekil 1.5: Basamaklar ve dizayn

    Basamak zinciri gergi ayar arabas, ekil 1.5te grlen merdivenin altnda ve stndebulunan mavi yarm dairedir.

    Yryen merdiven basama ya da yryen bant paleti, iki yanna monteli tekerleklervastas ile iskelet boyunca denmi paralel bir ift hat boyunca, bal olduklar tahrikzincirleri ile ekilerek hareket eder. Basamak ya da paletleri birbirine balayan iki yandakitahrik zincirleri bisiklet zinciri grnmndeki makara ve baklal zincir tipindedir.

    Resim 1.9: Zincir tekeri klavuz raylar

  • 10

    Resim 1.10: Zincir tekerinin iinde hareket ettii sacdan yaplma ray

    Bu zincir, yapsna uygun tasarmdaki ana tahrik ve gerdirme arabas zincir dililerizerinden dolaarak srekli hareket edebilir.

    Resim 1.11: Yryen merdiven basama

  • 11

    ekil 1.6: Basaman yandan grn

    ki tekerlek bamsz olarak basamak klavuzlar iinde alrken ekil 1.6da krmzdaire iine alnm ksm hareket zincirine yzk ve boru bir profil ile monte edilir, hareketzincirine bal olarak alr. Her iki tekerlek de ayr ayr klavuz yollar iinde alr.Basamak tekerinin alt klavuz raylara basamak tekeri klavuz ray, basamak tahrikzincir tekerinin alt raya ise basamak zincir tekeri klavuz ray denir. Her iki ray dabasamaklarn saa sola kaymamasn salamaya ve merdiveni sarsmadan hareket ettirmeyeyarar. Basamaklarn yatayda dzgn hareketi salanmaktadr.

    1.1.4. Raylar

    st tayc ray

    st tayc raynn kesiti iki kademelidir. st kademe basamak tekerleine, altkademe basamak tahrik zincirine klavuzluk eder. Ray, basamaklar ve zerindeki yolcuykn tar.

    Orta ve alt klavuz raylar

    Basaman ters dnm biimde hareket etmesini salar. Orta ray basamaktekerleklerine klavuzluk ederken alt ray basamak tahrik zincirine klavuzluk eder.

  • 12

    ekil 1.7: Yryen merdiven tayc ve klavuz raylar

    Resim 1.12: Basamaklarn yksz olarak geri dnerken kulland raylar

  • 13

    Resim 1.13: Alt klavuz ray detay

    Resim 1.14: st klavuz ray basamak ve yolcu ykn tar

    1.1.5. Basamak Montaj Aparatlar

    Basamak krlma sensr

    Detayl bilgi Yol Kontaklar modlnde verilmi olmakla beraber basamaklarnkrlmas ve dmesi sonucu basamak kontaklar ya da optik sensrler bu durumu alglaypkontrol katna bildirir. Kontrol kat da frenleme yaptrarak sistemin almasn durdurur.ekil 1.8de basamak sensrnn montaj gsterilmitir.

  • 14

    ekil 1.8: Basamak sensrleri

    Ayrca basamaklarn saa sola kaymasna engel olan srtnme yast ya da yan yastkdediimiz plastikten yaplm bir aparat daha vardr. Bu aparat ekil 1.9da grld gibibasamak tahrik zincirinin basamaa montaj ksmnn hemen stnde bulunur.

    ekil 1.9: Basamak montaj paralar

    Basamak ile tayc zincir arasndaki balant aparatlar yle sralanabilir: Basamakbalant mili, segman, kanca, yzk, sabitleme kelepesi ve vidalar

  • 15

    Resim 1.15: Basamaklarn yryen merdivene monte edildii basamak balant milleri

    Basamak kmama aparat

    Baz yryen merdiven basamaklarnda kullanlmaktadr.

    Resim 1.16: Basamak kmama aparat ve srtnme yast

    Bu aparatn grevi basaman havaya kalkmasn engellemektir. nk basamak bunoktada merdivene bal deildir. Sadece tekerler klavuz raylar zerinde hareket eder.Basaman el ile yukar ekilmesi durumunda basaman kma ihtimali vardr. Bu yzdenmerdiven bu husus dnlerek yaplmtr.

  • 16

    ekil 1.10: Basamak kmama aparat

    Bu aparatn krlmas durumunda ise ekil 1.10daki para kesilerek ona uygun birmatkap ucu ile tam tekerin ortasndan delinip cvatal somunla tutturulur. Her bakmda bunoktalar mutlaka adm adm kontrol edilmelidir.

    ekil 1.11: Basamak kmama aparat krldnda yerine taklan metal para

    Basamaklar merdivende klavuz yollar iinde hareket ederek yerinden kmaz.Srtnme yast sayesinde de saa sola kaymas ikinci kez engellenmi olur. Ancakbasamaklarn klavuz yollar iinde hareket ederken tarak giri ya da klarnda saa solakaymasna engel olmak iin ayr bir dzenek daha kullanlmtr.

    1.2. Basamak Zinciri

    Resim 1.17: eitli yryen merdiven basamak zincirleri

    Yryen merdivenler zincir mekanizmasna bal hareketli basamaklarla yolcu tar.Tahrik mekanizmas olarak lamelli zincirler kullanlr. Tahrik motorundan ana tahrikzinciriyle alnan hareket, basamak zinciri vastasyla basamaklara iletilir. Basamak tahrikzincirleri lamelli zincirler olmasna karn, ana tahrik zincirinden farkl yapdadr. Klavuzraylar tarafndan idare edilmeleri iin tekerleklidir.

  • 17

    Resim 1.18: eitli yryen merdiven basamak zincirleri ve montaj mili

    Resim 1.19: Basamaklarn zincirlere monte edilmesi

    Ana tahrik zincirinde olduu gibi bu zincirlerin de dzenli olarak yalanmasgereklidir. Zamanla oluan ya ve toz artklar da temizlenmelidir.

    Resim 1.20: Basamak zincirinin basamaa balants

  • 18

    ekil 1.12: Basamak zincirinin basamaa balants

    ekil 1.13: Basamak zinciri

    Yryen merdiven motoru harekete balad zaman bu hareketin dier aksamlarailetmesi gerekir. Bunu salamak maksadyla motor miline bal bir redktr ile motor devridrlr. Redktr hareketi, zerinde bulunan ana tahrik dilisi vastasyla ana tahrikaftna iletir.

    Ana tahrik aft zerinde bulunan u ksmlardaki byk dililer (bisiklet zincir dilisigibi) ve merdivenin alt ksmnda bulunan gergi arabas zerindeki dililerin bir tayc zincirile birlikte hareketi salanr. Bu tayc zincir zerinde, basamaklarn montajnn yapldbasamak balant mili bulunur.

  • 19

    ekil 1.14te basamak balant milinin basamak tayc zincire montaj ekillerigrlmektedir.

    ekil 1.14: Basamak balant milinin tayc zincire balant ekli

    ekil 1.15: Basaman basamak balant miline montaj

  • 20

    ekil 1.16: Basamak balant mili montaj paralar

    Montaj esnasnda basamak tahrik zincirine monte edilecek basaman montajyaplmadan nce montaj yerleri kirden arndrmal ve gres ya ile iyice yalanmaldr.Yryen merdivenlerin aylk bakmlarnda da buralardaki toz ve amur alnmal tekrardanyalanmaldr. Geveme ya da tekerlek ve yzklerde deforme varsa merdivenin konforlu verahat almas iin bu paralar deitirilmelidir. Aksi takdirde daha byk arzalara sebepolabilir.

    ekil 1.17: Basaman basamak tahrik zincirine montaj

    Herhangi bir ekilde arza olur ya da basamaklarn sklmesi icap ederse merdivenirevizyon basamana kadar kaydrp revizyon basamandan skme balamak dahamantkldr. Basamaklarn ayar oradan daha rahat ve hassas yaplr.

  • 21

    ekil 1.18: Basamak montaj paralar

    ekil 1.18deki basaman etrafndaki demonte olan paralar genelde basamaktanfarkl renkte boyanr. Bu paralara etek denir. Bu eteklerin renkli yaplmasnn amacayaklarn skmasn engellemek olduu gibi herhangi bir maddenin skmas esnasnda bunoktalardan sklp basaman karlmasna gerek kalmadan skan maddeyi almayayaramasdr. Ayrca farkl bir renk ile boyandndan grnm gzellii de kazandrr.

    Basamak zincirlerinin zamanla anma ya da mevsimsel hava scaklna bal olarakboylar deiir ya da bir taraf uzarken dier taraf ksa kalabilir. Bu yzden zaman zamanboylarnn ayarlanmas gereklidir. Bu durumda basamak ve tarak kanallarnn uyumubozulur. Bu durum gzlenmeli ve zincir boylar ayarlanmaldr.

    1.3. Geniliine Gre Basamak eitleri

    Yryen merdiven basamaklar boyutta olabilir.

    600 mmlik 800 mm lik 1000 mmlik olmak zere imal edilir.

    Boyut seiminde gz nne alnan ltler, sonradan eklenen sistemlerde yerinuygunluu ve istenilen yolcu tama kapasitesidir. Basamak boyutu bydke kaplad yerve yolcu tama kapasitesi artar.

    Basamak genilii tek kii iin 600 mm yeterli olurken 1000 mm genilikte ise elindeeya olan bir yolcu ya da iki yolcunun yan yana tanmas salanmaktadr. Genibasamaklarn dier bir avantaj ise insanlarn tek tarafta durmas acelesi olanlarn botaraftan yryerek hzlca kabilmeleridir. Tablo 1.1de basamak genilii ve hza balolarak yryen merdivenlerin tama kapasiteleri grlmektedir.

  • 22

    Tablo 1.1: Basamak genilii ve hza gre yryen merdiven kapasitesi

    1.3.1 Hz ve Basamak Genilii (V, Wb)

    Yryen merdivenin hz ve basamak genilii tama kapasitesi ile doru orantldr.Trafik hesaplarna gre birim saat iinde tanacak yolcu saysn karlayacak hz vebasamak genilii seilir.

    Yryen merdivenin hz, trmanma as 30ye (dhil) kadar olan yryenmerdivenlerde 0,75 m/sn.yi, trmanma as 30 -35 aras olan yryen merdivenlerde 0,50m/sn. yi gememelidir.

    ekil 1.19: Basamak lleri

    Tanan yolcu says (kii/saat)

    Yryen merdiven sistemleri tam kapasiteyle alt zaman tayabilecei yolcusays forml 3.1 ile hesaplanr.

    Bu formlde;Z = Yolcu/saat (P/h) bir saatte tanabilecek yolcu saysNy = Tek basamakta tanan yolcu says (Tablo 1.3 ) = Doluluk faktr (Tablo 1.2 )Lb = Basamak eni ( ekil 3.1) 0,4 mV = Merdiven hz ( m/sn.)

  • 23

    Basamak genilii (Wb, mm) Doluluk faktr (600 0,5800 0,751000 1,0

    Tablo 1.2: Basamak geniliine gre doluluk faktr

    Basamak genilii (Wb, mm) Bir basamakta tanan yolcu says(Ny)

    600 1800 1,51000 2

    Tablo 1.3: Basamak geniliine gre tanabilir yolcu says

    Basamak genilii (Wb, mm) mb (kg)600 10800 121000 15

    Tablo 1.4: Basamak arlklarnn basamak geniliine gre deiimi

    Tanan yolcularn yryen merdivene bini ve inileri esnasnda ivme deiimindenetkilenmemeleri iin basamaklarn belirli mesafelerde yatay dorultuda hareket etmesigerekmektedir (apron). Basamaklarn yatayda gitme mesafeleri ilgili (EN115) standartlardabelirtilmitir. Basamaklarn yatayda gitme uzunluu hz ve trmanma ykseklii ile doruorantldr.

    rnek Hesaplama 1:

    Basamak genilii 600 mm ve hz 0,5 m/sn. olan bir yryen merdiven sistemindesaate tanabilecek yolcu saysn hesaplaynz.

    Tablo 1.2 ye gre =0,5Tablo 1.3e gre Ny=1Lb= 0,4 mV= 0,5 m/sn.

    Z=(3600 x 0,5 x 1 x 0,5) / 0,4Z=2250 Yolcu /saat

    Dier veriler sabit kalmak zere basamak geniliini deitirerek hesaplamalar yappsonularn yorumlaynz.

  • 24

    UYGULAMA FAALYETUYGULAMA-1

    Yryen yol ve merdiven basamak deiimini yapnz.

    lem Basamaklar neriler

    Sistemi durdurup bariyerleri koyunuz. Yryen merdivene kimseninulaamayaca ekilde bariyerler koyunuz.

    Alt plakay kartnz. Basamaklar sadece hasar grdklerinde yada arza durumunda sklmez.

    Periyodik bakm esnasnda yryenmerdivenin asesine ulap temizlik vebakm yapabilmek iin en az iki basamansklmesi gerekir.

    Daha sonra teknisyen revizyon soketinikullanarak sklen basamaklarnoluturduu boluu yryen merdivenboyunca hareket ettirerek gerekli ilemleriyapar.

    Basamak koruyucusunu vidalarndansknz.

    Basamaklar sadece hasar grdklerinde yada arza durumunda sklmez.

    Periyodik bakm esnasnda yryenmerdivenin asesine ulap temizlik vebakm yapabilmek iin en az iki basamansklmesi gerekir.

    Daha sonra teknisyen revizyon soketinikullanarak sklen basamaklarnoluturduu boluu yryen merdivenboyunca hareket ettirerek gerekli ilemleriyapar.

    Sol tutucu somunlar karnz.

    Sa tutucu somunlar karnz.

    Basamaklarn sklmesi marka ve modelegre deiiklik gsterebilir.

    Somunlar sklen basama dikkatlicetutarak ekiniz.

    UYGULAMA FAALYET

  • 25

    Revizyon soketini kullanarak yryenmerdiveni ileri geri hareket ettirerekskmek istediiniz basama uygunkonuma getiriniz. Yukardaki ilemleritekrarlaynz.

    Sklen basama sizi engellemeyecekekilde yerletirin.

    Basaman taklmasnda bu ilemlerin tersiyaplacaktr.

    Takma sonrasnda somunlarn sklkontrol edilmelidir.

  • 26

    UYGULAMA-2

    Basamak zincirlerinde geveme ya da boy farkll olutuunda, basamakzincirlerinin boylarnn eitlenip ayarlanmas gereklidir. Bu yaplmad zaman taraklarlabasamak kanallarnn uyumu bozulacak ve sistem zarar grecektir. Boylarndaki deiimypranmaya bal olduu gibi mevsimlere bal hava scaklnn deimesinden deoluabilir.

    lem Basamaklar neriler

    Sistemi durdurup bariyerleri koyunuz. Yryen merdivene kimsenin

    ulaamayaca ekilde bariyerlerkoyunuz.

    Alt plakay kartnz.

    Zincir ayar alt tarafta sa ve sololmak zere iki yerden yaplr.

    Basamak zincirinin gerginliininayarlanmasn yapnz.

    Mevsimsel olarak havascaklnn deimesindenkaynaklanan ayar ileminde her ikitaraftaki zincirler eit miktardagerdirilmelidir.

    Eit gerginlii salamak iin heriki tarafta somunla belirlediinizbir referans noktasnn arasndakimesafeyi lebilirsiniz.

    Boluklarn zeri tam almaldr.Tek taraf gerdirmeniz

  • 27

    Gerekli gryorsanz ayn ilemi diertaraftaki somun iinde tekrarlaynz.

    lem sonucu tarak ve basamak kanallarnnpozisyonu resimde gsterildii gibi olmaldr.

    gerektiinde kanallar referansolarak kullanabilirsiniz.

    Her iki tarafnda eit skldn kontrol ediniz.

    Basamak kanallar mesafelerinireferans olarak kullanabilirsiniz.

  • 28

    KONTROL LSTES

    Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Sistemi durdurdunuz mu?2. Makine dairesine ulatnz m?3. Revizyon soketini kullandnz m?4. Basamaklar sktnz m?5. 2. basama sktnz m?6. Basamaklar yerine taktnz m?7. Palet/basamak kanallaryla tarak dilerinin uyumunu kontrol ettiniz

    mi?8. Basamak zinciri ayarn yaptnz m?9. Sistemi alr hle getirdiniz mi?

    DEERLENDRME

    Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

  • 29

    LME VE DEERLENDRME

    Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgilerdoru ise D, yanl ise Y yaznz.

    1. ( ) Yryen merdivenin giriinde en az basamak bulunur.

    2. ( ) Yryen yol paleti tahrik zinciri ile ekilerek hareket eder.

    3. ( ) Basamak tekerlii klavuz ray zerinde hareket eder.

    4. ( ) Bir basamak zarar grdnde bir nndeki ve bir arkasndaki basmaklarlaberaber komple deitirilir.

    5. ( ) Yryen merdiven/yol sistemlerinde genel bakmlarda basamaklarn sklmesinegerek yoktur.

    6. ( ) Basamak genilii artrlrsa tahrik motorunun gc de artmaldr.

    7. ( ) Yryen merdiven/yol sistemlerinde el band iin yaz ve k ayarlarna gerekduyulurken basamak zinciri iin byle bir gereklilik yoktur.

    DEERLENDRME

    Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 30

    RENME FAALYET2

    Her trl yryen merdiven ve yolun kpete bandnn ve tahrikinin 95/16/ATAsansr Ynetmeliine uygun olarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.

    Yryen merdiven/yol sistemlerinde kullanlan kpete bandnn grevin

    aratrnz. Tartnz.

    2. YRYEN MERDVEN/YOL KPETE2.1. Kpete Band ve Tahriki

    El band (kpete band), yryen merdiven/yolun, basamak/palet hzyla ayn hzdahareket eden, yryen merdiven/yolu kullanan insanlarn tutunmalarna yarayan hareketliparadr. Kpete band ya da elcik kay da denir.

    Resim 2.1: Farkl renklerde kpete bantlar

    Her korkuluun tepesinde basamaklar, paletler ya da bantla ayn ynde ve % 0 ila % 2toleransla hareket eden el band olmaldr.

    Resim 2.2: Farkl renklerde kpete bantlar

    RENME FAALYET2

    AMA

    ARATIRMA

  • 31

    2.1.1. Kpete Bandnn Yaps

    Elimiz ile tutunduumuz yer lastiktir. Bandn ii ise ipek ve sentetik karm rgdr.Trabzanlar insan eline uygun ekilde retilir ve genelde birka kat hlindeki kanvastabakasnn d ksmna vulkanize (kauuun kkrtle sertletirilmesi) edilmi kauukkaplama ile elde edilir. D ksmdaki kaplama doal ya da sentetik olabilir. Baz trabzanlartek para olarak montaj alanna getirilip zel stclar ile ak olan iki ucu birletirilir. Buyap hem bandn tahrik kasnanda srtnme katsaysn artrarak bandn kaymamasn salarhem de bant zerinde statik elektrik oluumunu nler. Ancak yine de bant zerinde birmiktar statik elektrik olur. Oluan statik elektrik baka sistemler ile iskelete, oradan topraaaktarlmaya allr. Markalara gre kesitler deise bile ilev ayndr.

    El bandnn yryen merdiven/yoldaki grevi ok nemlidir. Yryen merdivenikullanan insanlar bini ve ini srasnda yava bir konumdan daha hzl bir konuma ya dahzl bir konumdan daha yava bir konuma getiklerinden hzlarn ayarlayamazlar vedengelerini kaybedebilirler. nsanlar dengelerini korumak iin el band kullanacaklardr. Elband hareketsiz ya da hz basamak hzndan farkl olursa kullanclar dengelerinisalamakta zorlanacaklar ve dme kanlmaz olacaktr. zellikle yal ve ocuklar iin budurum ok tehlikeli olacaktr. Sivri keleri bulunan ve hareket hlinde olan bir sistemzerinde dmenin tehlikeleri yadsnamaz. Bu yzden el band daima alr durumdaolmaldr. Bunu salamak iin de kontrol altnda tutulmal, kaydrmamasna dikkatedilmelidir. El bandnda sorun olduunda derhl zmne gidilmelidir. El bantlarnn aylkbakmlar muntazam ve dzenli olarak yaplmaldr.

    ekil 2.1: El band alma sistemi

    El bandnn lineer arl 1,85 2,5 kg/mdir. Ortalama lineer yk 50 N/m, klavuzsrtnme katsays 0,27 0,37dir. Yryen merdivenlerde kullanlan el band ve zerindealt korkuluk ekil 2.1de grlmektedir. Mekanizmada zincir, aktarma eleman olarakkullanlmtr.

  • 32

    ekil 2.2: El band tahrik mekanizmas

    El band, yryen merdiven boyunca bant tahrik kasna, V kay, gergi tekerleri,bant klavuz tekerleri, bant dn makara grubu zerinde hareket eder. Her birinin greviayrdr.

    Yryen merdiven el band, metalik bir klavuz zerinde, sonsuz bir dng ierisindehareket eder. El band basamak hzna uygun olarak dndrlr, bunun iin yryenmerdivenin ana tahrik milinden iki zincir transmisyonu ile el band tahrik edilir.

    Bant tahrik kasna el bandnn dnmesini salar (ekil 2.3). Bant tahrik kasnahareketini motor tahrik zincirine bal afttan alr. Bu aft zerindeki dili ile bant tahrikkasna dilisi bir zincir ile birbirlerine baldr. lk hareket motordan ana tahrik dilisinegelir, aft dner. Bu afta bal el band tahrik zinciri, hareketi el band tahrik kasnana iletir(Resim 2.3 ve 2.4).

    Resim 2.3: El band tahrik kasna

  • 33

    Resim 2.4: El band tahrik kasna detay

    El band tahrik kasna ve bask makaralar arasna sktrlan el band, basamak ya dapalet ynnde ilerler. El band ve bask mekanizmas ekil 2.3te gsterilmitir. Bant hznbask belirler. Gergi ayar bask miktarn dolaysyla bant hzn deitirmek iin kullanlr.Hava scaklnn deimesi, bask mekanizmasn oluturan ksmlardaki ypranmalardandolay bask miktar azald zaman gergi ayar yaplarak bant hznn basamak/palet hznaeitlenmesi gereklidir.

    ekil 2.3: El band ve bask mekanizmas

    1-Gergi ayar2-Bask3-Bask kasna4-Kay

  • 34

    Resim 2.5: Bask mekanizmas ve gergi ayar

    2.2. Kpete Koruyucusu

    Korkuluk zerindeki el band profilleri ve klavuzlar, parmak veya el skma veezilme olasln azaltmak iin ekillendirilmi ve kaplanm olmaldr. Bu yzden bantsadece dz olmamal kavis verilerek el ile daha rahat ve tehlikesiz kavranacak ekildeolanlar tercih edilmelidir (ekil 2.4).

    ekil 2.4: El band yaps ve balant eleman

  • 35

    ekil 2.5: El band montaj ekipmanlar

    El bandnn korkulua montaj da nem arz etmektedir. ekil 2.5te montaj ekli vemontaj malzemeleri grlmektedir. Bu el bandnn korkuluu olarak temperli camseilmitir. Temperli camn zellii kolay kolay krlmamas ve ok sert gelen bir darbedeise dalp paralanmamas ayrca yryen merdivenin d grntsn cazip hlegetirmektedir.

    Bu temperli cama k verilerek ayr bir gzellik katlabilir (ekil 2.6). zel imaledilen ve el band raynn hemen altna monte edilen lamba boluuna istenilen renkte lambataklarak n cama yansmas salanr.

  • 36

    ekil 2.6: El band klandrmas

    ekil 2.7: El band korkuluk mekanizmas detay

  • 37

    ekil 2.8: Farkl bir korkuluk tasarm ve el bandnn temperli cam ile korkulua montaj

    El bandnn taraklarn tesine uzamas

    El bandnn yatay olan ksm, sahanlklarda tarak dilerinin kknden sonra, en az0,30 m daha devam etmelidir. Sahanlklarnda yatay blm olmayan eimli yryenbantlarda el bandnn, eim asna paralel olarak uzatlmas da kabul edilebilir.

  • 38

    Profil ve pozisyon

    El band profili ve klavuzu ya da kapak profilleri arasndaki uzaklk, hibir durumda 8mmden kk olamaz. El bandnn d kenar ile duvar ya da herhangi bir engel arasndakiyatay uzaklk, arpmay nlemek iin 8 mm'den az olmamaldr. Bu amala dikeyde deyryen merdivenin basamaklarnn ya da yryen bandn paletlerinin veya bandnnzerinde en az 2,10 m braklmaldr. Baka yollarla yaralanma riski bertaraf edilmi ise budeer daha az olabilir. Birbirlerine paralel ya da apraz olarak dzenlenmi yryenmerdivenler iin el bantlarnn kenarlar arasnda uzaklk 120 mmden az olmamaldr. Elbandnn genilii 70 mm ile 100 mm arasnda olmal, korkuluk ile arasndaki uzaklk 50mm'yi gememelidir.

    El band merkez izgileri arasndaki uzaklk

    El bantlarnn merkez izgileri arasndaki uzaklk (b1) sprgelikler aras uzakln0,45 mden fazla gememelidir.

    Korkulua giri noktasndaki koruma

    El bandnn merdiven korkuluk alnna girdii en alt noktann yerden uzakl 0,10 mden az, 0,25 mden fazla olmamaldr. El bandnn en u noktas ile el bandnn merdivenkorkuluk alnna girdii nokta arasndaki uzaklk, en az 0,30 m olmaldr. El bandnnmerdiven korkuluk alnna girdii noktada, el ve parmaklarn skmasn engelleyecek birnlem alnmaldr.

    El bandnn basamaktan, paletlerden ve banttan olan ykseklikleri

    El band ile basamak ucunun, paletin ya da bandn arasndaki ykseklik 0,90 mdenaz, 1,10 mden fazla olmamaldr.

    Resim 2.6: El bantlar

    Toplu kullanma ak yryen merdiven ve yryen bantlar iin el bandnn kopmasile ilgili kontrol cihaz bulundurulmaldr. El band, imalts tarafndan 25 kN kopma ykiin belgelendirilmemise el band koptuunda yryen merdiven ya da yryen banddurduracak bir cihaz olmaldr.

  • 39

    ekil 2.9: El bandnn klavuz tekerleklerinin montaj yerleri ve el bandnn dnp dnmediinedair lm yapan teker ve sensr

    ekil 2.10da gsterilen bant hareket tekeri bir sensr ile balanr. Bu teker zerindebir de bakr bir sac bulunur. Bant dndke teker de dner. Teker zerindeki sac, tekerzerinde tur attka sensr onu sayar ve sisteme bilgi gnderir. Sistem zerindeki deerlersensrn gnderdii deerleri tutuyorsa merdivenimiz almaya devam eder. Eer bilgilertutmuyorsa bir aksilik olduu sistem tarafndan alglanr. Yryen merdivenimizi durdurur.Bylelikle gvenlik salanm olur.

  • 40

    Resim 2.7: El band hz alglayc

    Sensrler her bakmdan kontrol edilmeli, cam tpl olanlarn alc hassasiyetiniartrmak iin daima temiz tutulmaldr. El bandnn basamaklarla birlikte ayn hzda hareketikullanclarn gvenlii asndan ok nem arz etmektedir.

    2.3. Yryen Merdiven Klavuz MakaralarYryen merdiven hareketli bir sistem olduu iin bu sistemin sapma yapmadan

    hareketini tamamlamas gerekmektedir. Yryen merdiven, asansrlerde olduu gibi asansrkabininin dzgn seyrini srdrmesi ve yoldan kmamas iin raylar zerinde hareketettirilir. Yani raylar asansr kabinine klavuzluk eder. Yryen merdivenlerde de dzgnseyrin devam etmesi iin klavuz makaralar vardr. Bu makaralar gerek el bandnn gereksebasamaklarn hizasn kaybetmemesi, ayn yolda devam etmesi ve konforlu bir ini-knyaanmas iin arttr.

    2.3.1. El Band Klavuz Tekerleri

    El band, normal kullanmda ayrlmayacak ekilde klavuzlanmal ve gerdirilmelidir.Bant klavuz tekerleri bandn iskelet ksmnda bulunur. Bunlar banda klavuzluk eder. Bantklavuz tekerleri bandn daha aaya doru sarkp esnemesine ait nleyici tedbirlerdir.Ayrca statik elektrii bant zerinde azaltc etkileri de vardr.

    Resim 2.8: Bant klavuz tekerleri

  • 41

    El band klavuz tekerleri Resim 2.8de grld gibi iskelet ksmna monte edilir.Bu makaralar ebonitten yaplm olup d sert kauuktur. El bandnn saa sola kaymasnnleyerek ayn hizada tutmaya yarar. Ayrca el bandnn gerilmesine yardmc olaraksistemde kaymamasn salayarak basamak ile ayn hzda dnmesine yardmc olur.

    2.3.2. El Band Dn Makara Grubu

    ekil 2.10: El band dn makara grubunun merdiven zerindeki yeri

    Yryen merdiven zerinde tam dn noktalarnda el band dn makara grubuvardr (ekil 2.10). Bu makara gruplar deiik tiplerde yaplabilir. Tekli olduu gibi iftlidn makara grubu da kullanlr (ekil 2.11).

    ekil 2.11: El band ikili dn makara grubu

  • 42

    El band sonsuz bir hareket izler. Bu sonsuz hareketi elips saylabilecek bir daireiinde yapar. Tam dn yaplacak yerlerde srtnme daha fazla olacandan bandn zarargrmemesi iin ekil 2.12deki dzenek (bant dn makara grubu) tasarlanmtr. Bu sistemayn zamanda bant tahrik kasnan fazla yormayacak ve bandn hareketini frenlemeyecek,bant durmas gibi sorunlarla daha az karlalacaktr.

    ekil 2.12: El band dn makara grubu

    Bant dn makara grubu yerine baz yryen merdivenlerde bant dn kasnakullanlmaktadr. Bant dn kasnann makara grubuna gre maliyeti daha ucuz ve bakmdaha kolaydr. Ancak konfor asndan bant dn makara grubu daha elverilidir. Ancak bumakara grubunun makaralar sk sk kontrol edilmeli, deforme olan ya da bozulan varsadeitirilmelidir. hmali hlinde el bandnn i yzeyi anacandan daha byk arzalarasebebiyet verebilir.

    2.4. Yryen Merdiven V Kay

    Resim 2.9: V kay

  • 43

    ekil 2.13: V kay mekanizmas

    ekil 2.14: V kay

    V kay, ekil 2.14te grld gibi el band tahrik kasnana el band basacakekilde yerletirilir. V kaynn yryen merdivendeki grevi el bandnn tahrik kasnanatam basmasn salamaktr. Bylelikle el bandna ilk hareket verildii yerden itibaren Vkay ile tam tutunma salanr.

    ekil 2.15: V kay montaj yeri

  • 44

    V kay zaman iinde esneme yapabilir. Bu da V kaynn el bandna tam basmasnaengel olur. Bu gibi durumlarda el band kayma yapacak ve basamak ile hareketi ayn hzdaolmayacaktr. Her ne kadar el band, korkuluk zerine klavuz makaralar sayesinde gerginbir biimde oturtulmu olsa bile zaman iinde el bandnn da gevemesinden sebebiyle bugeveme kanlmaz olacaktr.

    ekil 2.16: V kay montaj yeri

    Bu gibi geveme ya da esneme durumlarnda V kay zerinde bulunan uzun bir vidaile ekil 2.16da krmz daire iine alnm teker sktrlarak V kaynn gergin tutulmassalanr. Bylelikle el bandnn kaymas, V kaynn esnemesinden dolay meydana gelmiolan arza ise giderilmi olur.

  • 45

    UYGULAMA FAALYET

    Basamak ayarlarn yapnz.

    lem Basamaklar neriler

    Etek sacn sknz

    Farkl model sistemlerde gergi ayarlarfarkl yerlerde ya da ulalmas farklolabilir.

    Resim 2.11: Etek sacnn sklm hli

    Ayar somununu uygun anahtarla sknz.

    Revizyon soketini kullanarak el band

    UYGULAMA FAALYET

  • 46

    hz ile basamak/palet hznnuyumluluunu kontrol ediniz. Gerekligrdnzde ayar ilemini tekrarlaypkontrol ediniz.

    El band hz ile basamak/palet hzarasndaki hz fark % 2 yiamamaldr.

    KONTROL LSTES

    Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr1. Etek sacn sktnz m?2. Ayar somununu uygun anahtarla sktnz m?3. Revizyon soketini kullanarak el band hz ile basamak/palet hznn

    uyumluluunu kontrol ettiniz mi?4. Gerekli grdnzde ayar ilemini tekrarlayp kontrol ettiniz mi?

    DEERLENDRME

    Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

  • 47

    LME VE DEERLENDRMEAadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler

    doru ise D, yanl ise Y yaznz.

    1. ( ) El band; yryen merdivenin basamak hzyla ayn hzda hareket eden, yryenmerdiveni kullanan insanlarn tutunmalarna yarayan hareketli paradr.

    2. ( ) El band, basamaklar ya da paletlerle ayn ynde ve % 0 ila % 2 toleranslahareket etmelidir.

    3. ( ) Yryen merdiven/yol sistemlerinde el band kullanm zorunlu deildir.

    4. ( ) El bandnn lineer arl 1,85 2,5 kg/mdir.

    5. ( ) Bant tahrik kasna el bandnn durdurulmasn salar.

    6. ( ) V kaynn yryen merdivendeki grevi el bandnn tahrik kasnana tambasmasn salamaktr.

    7. ( ) El bandnn basamak/palet hzna uyumsuzluu el band ayaryla giderilebilir.

    8. ( ) El band ayar yerleri btn sistemlerde ayn yerdedir.

    DEERLENDRME

    Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

    LME VE DEERLENDRME

  • 48

    MODL DEERLENDRME

    KONTROL LSTES

    Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iinEvet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizikontrol ediniz.

    Deerlendirme ltleri Evet Hayr

    1. Basamak skme ilemini yaptnz m?2. Basama doru monte ettiniz mi?3. Basamak zinciri ayarn yaptnz m?4. Kpete band ve tahrikini doru monte ettiniz mi?5. Kpete band ayar yaptnz m?6. Klavuz makaralarnn gzle kontroln yaptnz m?7. alan sistemi gzlemleyerek kpete band ayarna ya da basamak

    zinciri ayarna ihtiyac olduunu tespit edebilir misiniz?

    DEERLENDRME

    Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnzEvet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

    MODL DEERLENDRME

  • 49

    CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET1N CEVAP ANAHTARI

    1. Yanl2. Doru3. Doru4. Yanl5. Yanl6. Doru

    RENME FAALYET2NN CEVAP ANAHTARI

    1. Doru2. Doru3. Yanl4. Doru5. Yanl6. Doru7. Doru8. Yanl

    CEVAP ANAHTARLARI

  • 50

    KAYNAKA

    MRAK C. Erdem, smail GERDEML, Asansrler ve Yryen Merdivenler,stanbul, 2000.

    TS EN 115 Trk standard

    KAYNAKA