yÜksek gerİlİm tesİslerİnde İŞletme sorumluluĞu eĞİtİmİ

Upload: iwas

Post on 05-Apr-2018

341 views

Category:

Documents


18 download

TRANSCRIPT

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    1/196

    ARALIK 2011

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    2/196

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    3/196

    ELEKTRK YG GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    Eitimin Kodu (8.0001 )Eitimin Sresi 3 gn, 18 saatEitimin Amac Yenilenen Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ile gndeme

    gelen Yksek Gerilim Tesislerinde letme Sorumluluustlenen mhendisin, iletmenin srekli ve gvenli alrdurumda olmas iin sahip olmas gereken bilgi ve deneyimi ilekontrol ve bakm prosedrlerinin standart hale getirilmesiTMMOB Ve EMO Tzk ve Ynetmelikleri (1)Mhendislik Ve Etik(1)Mhendislerin Hukuki Sorumluluklar

    Ynetmelikler / StandartlarTopraklamalar (2)Transformatrler

    Kablolar, Ayrclar, Kesiciler, Sigortalar, HcrelerYG Datm ebekelerinde KorumaKompanzasyonManevralar Gvenlii EkipmanlarElektrik Kazalarnda lk Yardm Organizayonu

    Eitimin erii

    UygulamaEMO yesi olmak,

    Aidat borcu olmamakEitim cretini yatrm olmak

    Elektrik Mhendisi veya Elektrik-Elektronik Mhendisi nvanlolmak, Elektrik-Elektronik Mhendisi nvanl olanlarneitimden nce not durum belgesi(transcript) incelenir veuygunsa eitime katlabilirler.(1) Daha nce bu konularn ilendii eitimlere katlanlaristedikleri takdirde bu oturumlara katlmayabilirler.

    Katlmda Aranacakartlar

    (2) Elektrik tesislerinde topraklamalar eitimine katlp baarlolan katlmclar iletme sorumluluu eitiminin topraklamalarblmne katlmlar isteklerine baldr.

    Snav ve Belgelendirme Eitimin sonunda yazl snav yaplacaktr. Baar notu 100

    zerinden en az 70dir. Baar

    l

    olanlara Elektrik YGTesislerinde letme Sorumluluu YetkilendirmeBelgesi verilecektir. Adayn en fazla 4 snav hakk olup,eitime devam zorunluluu vardr.

    Eitim creti 250 TLBelge creti 10 TLEitim Malzemeleri MSEM tarafndan cretsiz verilecektirEitime Bavuru iin http://misem.emo.org.trBelge Geerlilik Sresi Belgenin alnd yl dahil 5 Yl

    Vizeleme Periyodu Ylda 1 kez

    http://misem.emo.org.tr/http://misem.emo.org.tr/http://misem.emo.org.tr/
  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    4/196

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    5/196

    NDEKLER

    MHENDSLK VE MMARLIK HAKKINDA KANUN 1

    TRK MHENDS VE MMAR ODALARI BRL KANUNU 1

    ELEKTRK MHENDSLER ODASI

    SERBEST MAVR MHENDSLK HZMETLER YNETMEL 1

    ELEKTRK YKSEK GERLM TESSLERLETME

    SORUMLULUU YNETMEL 7

    TMMOB MESLEK DAVRANILKELER 12

    MHENDSLERN HUKUK SORUMLULUKLARI 16ELEKTRK YKSEK GERLM TESSLERNDE DOLAYLI

    DOKUNMAYA KARI KORUMA ve TOPRAKLAMA 20

    TRANSFORMATRLER 64

    ENERJ KABLOLARI, AYIRICILAR,

    SGORTALAR ve ORTA GERLM KESCLER 94

    YKSEK GERLM TESSLERNDE KORUMA 118

    ELEKTRK TARFELER 139

    YKSEK GERLM TESSLERNDE MANEVRALAR 141

    REAKTF G KOMPANZASYONU 158

    ELEKTRK TESSLERNDE GVENLK 168

    ELEKTRK KAZALARINDA LKYARDIM ORGANZAYONU 180

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    6/196

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    7/196

    MHENDSLK VE MMARLI K HAKKI NDA KANUN

    YASA NO : 3458YRRLLK TARH : 28 Haziran 1938RESM GAZETE NO : 3945RESM GAZETE TARH : 28 Haziran 1938

    TRK MHENDS VE MMAR ODALARI BRL KANUNU

    KANUN NO: 623527 Ocak 1954(Resmi Gazete ile neir ve ilan: 4 ubat 1954 Say: 8625)3.t. Dstur, c.35 s.280

    TRK MHENDS VE MMAR ODALARI BRL ELEKTRK MHENDSLER ODASISERBEST MAVR MHENDSLK HZMETLER YNETMEL

    18.03.2004 tarihinde 25406 saylResmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. 08 Ocak 2009

    tarihli, 27104 saylresmi gazetede deiiklikler yaynlanmtr

    Ama

    MADDE 1 Bu Ynetmeliin amac, 6235 sayl Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Kanunu hkmleri ile TrkMhendis ve Mimar Odalar Birlii Elektrik Mhendisleri Odas Ana Ynetmelii hkmleri uyarncaserbest alan ve Odaya kaytl tm mhendislik dallarna ait meslek alanlarnda elektrik, elektronik,elektrik elektronik, bilgisayar, biyomedikal mhendislii hizmetleri reten kii ve kurulularn meslekietkinliklerinin ve bu mhendislik dallarna ait meslek alanlarnn Elektrik Mhendisleri Odas tarafndandenetlenmesini, bu mhendislik dallarna ait hizmetlerin mesleki esaslarn, lke ve meslekta yararlarynnde gelimesini salamak; mesleki rn ve hizmetlerin Elektrik Mhendisleri Odas tarafndanbelirlenen en az cretlerinin uygulanmas ve meslektalar arasnda haksz rekabetin nlenmesi, budallara ait meslek alanlarnda serbest mhendislik hizmeti veren kii ve kurulularn kaytlarnn vesicillerinin tutulmas ile denetimlerinin salanmasna ilikin usul ve esaslar dzenlemektir.Kapsam

    MADDE 2 Bu Ynetmelik, serbest alarak elektrik, elektronik, elektrik elektronik, bilgisayar, biyomedikalmhendislii hizmetleri reten mhendisler ile bir baka retim birimleri ierisinde de yer alsa buhizmetlerin gerek veya tzel kii, kurulu ve iyerleri ile bunlarn rettikleri elektrik, elektronik, elektrikelektronik, bilgisayar, biyomedikal mhendislii hizmetlerini kapsar.Hukuki Dayanak

    Madde 3 Bu Ynetmelik 6235 sayl Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Kanunu hkmlerine

    dayanlarak hazrlanmtr.Tanmlar

    Madde 4 Bu Ynetmelikte geen;a) Serbest Mavir Mhendis: 17/6/1938 tarihli ve 3458 sayl Mhendislik ve Mimarlk HakkndaKanun'un verdii yetkiyle bu Ynetmeliin 7 nci maddesinde belirtilen elektrik, elektronik, elektrikelektronik, bilgisayar, biyomedikal mhendislii hizmetlerinden birini ya da birkan ElektrikMhendisleri Odas'na kayt ve tescilini yaptrarak, creti karlnda, kendi hesabna ya da kamukurum ve kurulular dnda bir gerek-tzel kii hesabna cretli, szlemeli, ortak ve benzeri birbalant iinde yapan elektrik, elektronik, elektrik elektronik, bilgisayar, biyomedikal mhendisleri ileyksek mhendislerini,b) Tescilli Bro: Serbest Mavir Mhendislik hizmetlerini yapmak zere Elektrik Mhendisleri Odasna

    kayt ve tescil yaptran ve bnyesinde en az bir Serbest Mavir Mhendisi cretli, szlemeli, ortak vebenzeri bir balant iinde bulunduran gerek veya tzel kii ya da kurulular,

    1 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    8/196

    c) 1kV st ve 1kV Alt Tesisler: 30/1/2000 tarihli ve 24246 sayl Resm Gazete'de yaymlanan ElektrikKuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii kapsamndaki etkin deeri 1000V'un stnde, 1000V ve altndakitesisler ile Elektrik Tesisleri Ynetmelii kapsamnda bulunan etkin deeri 1000V ve altndakikuvvetli ve zayf akml tesisler ile asansr tesislerini,d) 1kV Alt Tesisler: 4/11/1984 tarihli ve 18565 sayl Resm Gazete'de yaymlanan Elektrik Tesisleri

    Ynetmelii kapsamnda bulunan etkin deeri 1000V ve altndaki kuvvetli ve zayf akml tesisler ile

    asansr tesislerini,e) Transcript nceleme Komisyonu: EMO Ynetim Kurulu tarafndan belirlenecek komisyonu, ifadeeder.

    Ksaltmalar

    Madde 5 Bu Ynetmelikte geen;a) BT; Bro Tescil Belgesini,b) BTB; Bro Tantm Belgesini,c) EM: Elektrik, Elektronik, Elektrik Elektronik Mhendisleri ile Lisans Diplomas Yksek Mhendisolanlar,d) EMO; Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Elektrik Mhendisleri Odasn,

    e) EMH: Elektrik, Elektronik, Elektrik Elektronik Mhendislii hizmetlerini,f) EMP: Elektrik veya Elektronik Projelerini,g) SMM; Serbest Mavir Mhendisi,h) SMMH; Serbest Mavir Mhendislik Hizmetlerini,i) SMMHB; Serbest Mavir MhendislikHizmet Belgesini,

    j) BM: Bilgisayar Mhendislerini,l) BMM: Biyomedikal Mhendisleri ile Yksek Mhendislerini,

    lkelerMadde 6 SMM yalnzca balant iinde olduu ve tam gn alt bir tek tescilli bro adna hizmetretebilir.a) Bu Ynetmeliin 8 inci maddesinin (a) bendine uygun olarak EMO'ya kayt ve tescili yaplan SMM'e,SMM hizmetlerini yapmaya yetkili olduunu belirten ylsonuna kadar geerli SMM Belgesi,b) Bu Ynetmeliin 8 inci maddesinin (a) bendine uygun olarak ylsonuna kadar geerli olmak zereSMM belgesi alma koulu salayamayan EM'ye, balant iinde olduu firma tarafndan yapmstlenilen ilere ait retilen her EMH iin SMMH Belgesi,c) Bu Ynetmeliin 8 inci maddesinin (a) bendine gre ilem yaplarak tescil edilen broya Bro TescilBelgesi,d) Bu Ynetmeliin 8 inci maddesinin (b) bendine gre ilem yaplan broya Bro Tantm Belgesi,dzenlenerek verilir.

    SMM Hizmetleri

    Madde 7 SMM Belgesi sahibi Oda yeleri ait olduklar meslek dallarnn gerektirdii mhendislikmeslek alanlarnda Oda mevzuat erevesinde aada belirtilen hizmetleri retebilirler;

    a) Etd ve Yaplabilirlik Hizmetleri.b) Proje Hizmetleri;1- neri Projesi,2- n Proje (avan proje),3- Uygulama Projesi,4- Rleve Projesi,5- Deiiklik Projesi (tadilat projesi),6- retim projesi (imalat projesi),7- Son Durum Projesi,8- Detaylar.c) Aratrma ve Gelitirme Hizmetleri.d) hale Dosyas ve Keif-artname Dzenleme Hizmetleri.

    e) Mesleki Kontrollk Hizmetleri.f) Teknik Uygulama Sorumluluu (fenni mesuliyet).g) Hakedi ve Kesin Hesap Hizmetleri.

    2 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    9/196

    h) Devreye alma, Kontrol ve Kabul Hizmetleri.i) letme ve Bakm Hizmetleri.

    j) Danmanlk Hizmetleri (mavirlik hizmetleri).k) Yapm Hizmetleri ve/veya Sorumluluu.l) Test ve lm Hizmetleri.m) Teknik Dosya Hazrlama Hizmetleri.

    Belge Veril mesi, Yenilenmesi ve Geersiz KlnmasMadde 8 Belge verilmesi, yenilenmesi ve geersiz klnmas ilemleri aadaki kurallara uygunolarak yrtlr:a) Yl sonuna kadar geerli olmak zere SMM-BT Belgesi,1- Kendi adna hizmet reten EMO yelerine,2- Ortaklarn tamam TMMOB yesi olan mhendislik ve mimarlk hizmeti vermek amacyla kurulmubulunan sermaye irketlerinde ortak olarak alan ve ortaklk payirket sermayesinin % 20'sinden(yzde yirmi) az olmayan EMO yelerine,EMO yesinin hissesi %20 (yzde yirmi)'den az olmakla birlikte, en yksek hisse sahibi ile eit olmashalinde de geerlidir.3- Ortakln ounluk hissesinin TMMOB yelerinden oluan mhendislik ve mimarlk hizmeti vermek

    amacyla kurulmu bulunan sermaye irketlerinde ortak olarak alan ve ortaklk pay %25 (yzdeyirmi be)'inden az olmayan EMO yelerine. Ancak limited irketlerde irket mdrlerinden en azbirinin, anonim irketlerde ise Ynetim Kurulu yelerinden en az birinin TMMOB yesi olmas artaranr.4- EMO tarafndan yl sonuna kadar geerli SMM-BT Belgesi verilmi Tescilli Brolarda cretli olarakalan EMO yelerine,5- TUS ile Yksek Gerilim Tesisleri letme Sorumluluu Hizmetlerini stlenmemeleri kouluyla,ortakln ounluk hissesinin EMO dndaki TMMOB yelerinden oluan mhendislik ve mimarlkhizmeti vermek amacyla kurulmu bulunan sermaye irketlerinde cretli olarak alan EM'lere,6- Ortakln ounluk hissesinin EMO yelerinden oluan mhendislik ve mimarlk hizmeti vermekamacyla kurulmu bulunan sermaye irketlerinde ortak olarak alan EMO yelerine ortaklk paynabaklmakszn ya da bu sermaye irketlerinde cretli olarak alan EMO yelerine verilir.b) Yl sonuna kadar geerli olmak zere SMM-BT Belgesi alma koulunu salayamayan tzel kiiliklerdeortak ya da cretli olarak almakta olan EM'lere, TUS ile Elektrik Yksek Gerilim Tesisleri letmeSorumluluu ve bakm hizmetlerini stlenmemeleri kouluyla, balant iinde olduklar firma tarafndanyapm stlenilen ilere ait her EMH iin, EMO tarafndan SMMH Belgesi dzenlenir.

    Yaplan ii belgelendirme esas vardr.c) lk kez belge almak ya da belgesini yenilemek isteyen kii veya kurulu, alaca ilin/ilenin balbulunduu EMO birimine yazl olarak bavurarak gerekli belgeleri verir ve her yl Oda Ynetim Kurulutarafndan belirlenen bavuru cretini der.d) EMO Birimleri tarafndan, gerekli kayt ve ilemlerin tamamlanarak, bavuru tarihinden itibaren birhafta iinde belgeleri ubeler kanal ile EMO'ya iletilir.e) SMM Belgesi verilmi EM'lerin iletme ve bakm hizmetlerini stlenebilmesi iin 18/3/2004 tarihli ve25406 sayl Resm Gazete'de yaymlanan Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Elektrik MhendisleriOdas Elektrik Yksek Gerilim Tesisleri letme Sorumluluu Ynetmelii hkmlerine uygun olarak

    belge almalar zorunludur.f) EMO, yaplan bavuruyu inceleyip sonulandrr. Belge verilmesi uygun grlen kii ya dakurululara, belgeleri ilgili EMO birimi kanalyla iletilir.g) EMO ve/veya TMMOB yelerinin oluturduu irket ortaklklarnda, ortaklardan en az birininEMOdan ve/veya yesi bulunduu odasndan SMM Belgesi veya serbest altn belgeleyen belgealm olmas koulu aranr. irket merkezlerinde SMM Belgeli EM bulunmayan sermaye irketlerininubelerinde altracaklar EM'lere SMM belgesi dzenlenmez.h) Yl sonuna kadar geerli olmak zere verilen SMM-Bro Tescil Belgeleri, her yl ubat ay sonunakadar belge sahiplerinin bavurusu zerine EMO tarafndan yenilenir. ubat ay sonunu gememekkaydyla yenileme sresi ube Ynetim Kurulu nerisiyle ve Oda Ynetim Kurulu kararyla belirlenir.ubat ay sonuna kadar belgesini yenilememi olanlara ise ilk karma ilemleri uygulanr.i) retilen her hizmet iin dzenlenen SMMHB'nin alt broyu tanmlayan "Bro Tantm Belgesi",

    her yl ubat ay sonuna kadar bro sahiplerinin bavurusu zerine ubeler tarafndan yenilenir. ubatay sonuna kadar belgelerini yenilememi olanlara ise ilk karma ilemleri uygulanr.

    3 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    10/196

    j) ubeler tarafndan yenilenmesi uygun grlmeyen belge bavurular, gerekeleri ile birlikte bavurutarihinden itibaren en ge on be gn iinde EMO'ya iletilir. Belgenin yenilenip yenilenmemesikonusunda son karar EMO Ynetim Kurulu verir.k) EMO tarafndan tescil edilmi bro ya da irketlerin SMM'leri dndaki ahslara hizmet rettirmelerihalinde, EMO tarafndan verilen SMM-BT Belgeleri iptal edilir.l) EMO Ynetim Kurulu, Ynetmelik hkmleri gereince SMM ve BT belgeleri verilmesinde,

    yenilenmesinde, yenilenmemesinde ve geersiz klnmasnda yetkili son karar organdr.m) Tescile esas bilgi ve belgelerin EMO'ya verilmesinde, geree aykr beyanda bulunduklarsaptanan, Tescil Belgesi zerinde her hangi bir deiiklik yapan, tescile esas koullarda meydana gelendeiiklikleri bir ay ierisinde EMO'ya bildirmeyen, SMM hizmetlerini yrtrken bu Ynetmelikhkmlerine, en az cret tanmlarna ve mesleki denetim esaslarna uymadklar belirlenen kii vekurulular hakknda TMMOB Disiplin Ynetmelii uygulanr.n) Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Elektrik Mhendisleri Odas Ana Ynetmelii veynetmeliklerine uyacana dair verdii taahhtnameye aykr davranan SMM'ler hakknda yaplacakidari soruturma sonucuna gre SMM-BT belgelerinin iptaline EMO Ynetim Kurulu tarafndan kararverilir.o) Asansr firmalarnda kendi adna ortak ya da cretli olarak mhendislik hizmeti reten EMlere ylsonuna kadar geerli Asansr SMM Belgesi, asansr firmalarna ise Asansr Bro Tescil Belgesi verilir.

    SMM Belgesi ve SMMH Belgesi Veril mesi

    Madde 9 SMM Belgesi almak isteyen EMO yelerinin, EMO'ya kayt ve tescilinin yaplmasaamasnda;a) EMO yesi olmas ve yelik ykmllklerini yerine getirmesi,b) EMO tarafndan kstlanmam olmas,c) EMO yesinin ilgili kanuni ve idari dzenlemelere uygun bir adet renkli vesikalk fotoraf vermesi,d) EMO yesinin noterden onayl imza beyan vermesi,e) Bavuru formunu doru ve eksiksiz doldurarak, imzalamas, Trk Mhendis ve Mimar Odalar BirliiElektrik Mhendisleri Odas Ana Ynetmelik ve ynetmeliklerine uyacana dair taahhtname vermesi,f) lk defa belge kartacak EMO yeleri iin, EMO Meslek i Srekli Eitim Merkezi tarafndandzenlenen SMM eitimine katlm olmas,g) EMO yeleri, Tescilli Bro ile balantsn (kendi adna, ortak, cretli), bal bulunduu Oda biriminebelgelemesi,1- Kendi adna alanlarn, Sosyal Gvenlik Kurumu (SGK) prim bildirgesini vermesi,2- Ortak olarak alanlarn, Sosyal Gvenlik Kurumu prim bildirgesini vermesi,3- cretli olarak alanlarn, Sosyal Gvenlik Kurumu ie giri ya da prim bildirgesini ve EMOtarafndan hazrlanan rnek szlemeye uygun iverenle yaplm noter onayl cret szlemesinivermesi,

    koullar aranr.h) EM, BM ve BMM'lerin diploma unvanlarna gre;1- 1kV st ve 1kV alt tesislerle ilgili hizmetleri yrtecek EM'lere Elektrik 1kV st ve 1kV alt tesislerSMM belgesi,2- 1kV alt tesislerle ilgili hizmetleri yrtecek EM'lere Elektrik 1kV alt tesisler SMM belgesi,

    3- Asansrlerle ilgili SMM hizmetlerini yrtecek EM'lere Asansr SMM belgesi,4- Bilgisayarla ilgili SMM hizmetlerini yrtecek BM'lere Bilgisayar SMM belgesi,5- Biyomedikal ile ilgili SMM hizmetlerini yrtecek BMM'lere Biyomedikal SMM belgesi,6- Elektrik mhendisleri ile yksek mhendislerine Elektrik 1kV st ve 1kV alt tesisler SMM belgesi,7- Elektrik mhendisleri ile yksek mhendisleri dndaki EM'lere Elektrik 1kV alt tesisler SMM belgesi,8- Elektrik-Elektronik mhendisleri ile yksek mhendislerinin Elektrik 1kV st ve 1kV alt tesislerSMM belgesi talep etmeleri halinde; SMM belgesinin belirlenmesi iin transc ript inceleme komisyonutarafndan transc ript istenir. Elektrik-Elektronik mhendisleri ile yksek mhendislerinin transc riptinde"yksek gerilim teknii", "elektrik makinalar", "elektrik tesisleri" (koruma, retim, iletim, datmdanbiri) derslerinin tamamnn veya bu derslerle ayn ierikte olup, farkl isimler altnda olan derslerinbulunmas veya bu dersleri sonradan tamamladklarn niversitelerden belgelemeleri durumundaElektrik-Elektronik mhendisleri ile yksek mhendislerine Elektrik 1kV st ve 1kV alt tesisler SMM

    belgesi, dzenlenir.

    4 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    11/196

    i) SMMHB ve BTB dzenlenirken belgelerin zerindeki seri numaralarnn farkl olmamas iin bubelgelerin fotokopi ile oaltlarak kullanlmas gerekmektedir. Bu amala ilgili EMO birimi tarafndandoldurulan BTB'nin asl Oda merkezine gnderilecek, fotokopi ile oaltlm sureti ise ilgili EMO birimitarafndan saklanacaktr. SMMHB temsilcilik tarafndan dzenlenmi ise asl yeye verilecek bir suretitemsilcilikte saklanacak, bir sureti de ilgili ubeye gnderilecektir. Btn suretlerde dzenleyen biriminkaesi, imzas ve tarih bulunacaktr.

    j) 21/12/2005 tarihinden nce belge alm olan EM'lerden,1- nceki belgesi Elektrik SMM olan EM'lere Elektrik 1kV st ve 1kV alt tesisler SMM belgesi;2- nceki belgesi Elektronik SMM olan EM'lere Elektrik 1kV alt tesisler SMM belgesi,dzenlenir.

    Bro Tescil Belgesi ve Bro Tantm Belgesi Veri lmesi

    Madde 10 SMM Hizmetleri yapmak zere BT Belgesi almak isteyen gerek veya tzel kii vekurulular ile BTB kartmak isteyen kurulularn, EMO'ya kayt ve tescilinin yaplmas aamasnda;a) Bro adna tam gn alan en az bir SMM ya da EMO yesi bulunmas ile SMM belgesinin broadna ne sfatla tescil edileceinin (kendi adna, ortak, cretli) bavuruda belirtilmesi ve belgelenmesi,b) Kendi adna alanlardan bronun mhendislik hizmetlerinden dolay vergilendirmeye tabi

    olduunun, bal bulunduu vergi dairesinden belgelenmesi,c) Tescil edilecek ya da Tantm Belgesi kartlacakirketin ana szlemesinde mhendislik faaliyetininbulunmas ve ana szlemenin yaynland Ticaret Sicil Gazetesinin bir suretinin verilmesi,d) TMMOB yesi ortaklardan, yesi olduklar Odalarndan alm olduklar yelik belgelerinin asllarnnverilmesi,e) Bronun mhendislik hizmeti vermeye uygun olmas ve bildirim adresinin kira szlemesi, tapubelgesi ve benzeri belgeler ile belgelendirilmesi,f) Bavuru formunun doru ve eksiksiz doldurularak, imza edilmesi,g) Herhangi bir sosyal gvenlik kurumundan emekli olanlardan emeklilik belgesi vermesi,koullar aranr.SMM-BT ve SMMHB-BT Belgesi Yenilenmesi

    Madde 11 SMM Hizmetleri yapmak zere SMM-BT Belgeleri alm ve SMMHB-Bro Tantm Belgesikartmolan gerek kii ve kurululardan, bu belgelerini yeniletmesi aamasnda;a) EMO tarafndan daha nce verilen SMM-BT Belgelerinin iade etmesi,b) SMM'in, Kanunda yer alan kimlik genelgesine uygun bir adet renkli vesikalk fotorafn vermesi,c) Tescilli Bronun bal bulunduu vergi dairesinden alaca ve iinde bulunulan yla ait mhendislikhizmetlerinden dolay vergi mkellefiyetinin devam ettiini belirten yaznn asl ya da vergi dairesindenonayl defter ya da son dnem vergisini yatrdn belirten vergi dairesi makbuzunu vermesi,d) SMM'in, belgelerle ilgili daha nce EMO'ya verdii evraklarda bir deiiklik olmadn belirten beyandilekesini vermesi,e) SMM'in, daha nce verdii evraklarda bir deiiklik varsa (rnein bro adresi deimi ise yenibroya ait kira szlemesi fotokopisi ya da adres deiikliinden dolay vergi dairesi deimi ise yenivergi kayd ve benzeri), deien evraklarn vermesi,f) ) EMO yesinin, Tescilli Bro ile balantsn belgelemesi,

    1- Kendi adna alanlardan, SGK prim bildirgesini,2- Ortak olarak alanlardan, SGK prim bildirgesini,3- cretli alan SMM'lerin o yl iin, EMO tarafndan belirlenen crete uygun olarak dzenlenmiiverenle yaplan noter veya Oda birimlerinden onayl szlemesi, gemi yla ait EMO tarafndanbelirlenen crete uygun aylk cret bordrolar ile SGK prim bildirgeleri ve muhtasar beyannamelerini,4- Herhangi bir sosyal gvenlik kurumundan emekli olanlardan bir kereye mahsus olmak zereemeklilik belgesi,vermesi istenir,g) ) Kendi adna ya da ortak olarak alan SMM'lerin o yl iin, kendi iyerlerinde SGK adna primyatrdklarn belgelemeleri,h) Sermaye irketinin A.. olmas halinde, her yl yaplan genel kurula ilikin Ticaret Sicil Gazetesininbir suretini vermesi,

    koullar aranr.EMO gerekli grd hallerde (f) ve (g) bendlerinde anlan belgeleri her drt ayda bir kontrol iinisteyebilir.

    5 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    12/196

    SMM Hizmetlerinin Denet imi

    Madde 12 SMM Hizmetlerinin yrtlmesinde SMM, Tescilli Bro ve EMO aada belirtilenkoullara uyarlar:a) SMM-BT ve SMMHB-BTB belgeleri bulunmayan, belgelerini yenilemeyen, belgeleri EMO tarafndansreli ya da sresiz iptal edilen kii ya da kurulular SMM hizmetlerini yapamazlar.

    b) SMM ve Tescilli Bro; bu Ynetmelik kapsamna giren tm ilerinde ve yapaca hizmetszlemelerinde mesleki esaslar, lke ve meslekta yararlar dorultusunda, geerli kanunlar ve borlarhukuku erevesinde, iyi niyet kurallarna uygun davranarak, ilgili konularda yrrle konulmu EMOartnamelerine, tip projelerine ve EMO tarafndan belirlenmi en az cret tanmlarna uyacaktr.c) SMM ve Tescilli Bro; bu Ynetmelik kapsamna giren tm ilerinde ve yapaca mhendislikhizmetlerinde bu Ynetmeliin 1 inci maddesindeki hkm gerei, ilgili kii, idare ve onay makamncaistensin istenmesin mesleki esaslar ile lke ve meslekta yararlarnn gzetilmesi, retilen hizmetlerinEMO standartlar, Ana Ynetmelik ve Ynetmelikleri ile lkemizde geerli dier standartlar,

    Ynetmelikler ve esaslara uygunluunun salanmas, EMO tarafndan belirlenen mhendislik hizmetlerien az cretlerinin uygulanmas ve meslektalar arasndaki haksz rekabetin nlenmesi amalarnauyacaktr. Proje sorumlularnn EMO'ya kaytl olup olmadklarnn EMO tarafndan aratrlpbelgelenebilmesi, EMO'nun gerekli denetimi yapabilmesi ile retilen hizmetlerin bu esaslara

    uygunluunu belgeleyebilmesine yardmc olacaktr.d) SMM ve Tescilli Brolar, SMM Hizmetlerini denetim iin bal bulunduklar EMO birimlerine sunarken,hizmetin trn gznne alacak ve EMO Ynetim Kurulu tarafndan istenilmesi kararlatrlan dierbelgeler ile,1- SMM hizmetini belirten ya da hizmet rn proje, szleme ve benzeri dkmanlar,2- veren ve SMM-Tescilli Bro arasnda imzalanm, varsa Oda tarafndan hazrlanm rneineuygun szlemeyi,3- Verilen SMM hizmetlerine ilikin olarak, Oda tarafndan belirlenen en az cret tanmlamalarzerinden dzenlenmi, varsa Oda tarafndan hazrlanm rneine uygun, SMM yenin kaesi, imzas,SMM ve Tescilli Bro numaralar, ye sicil numaras, vergi dairesi ad ve vergi numaras, bro adresi ileiverenin ad ve adresinin belirtildii serbest meslek makbuzu ya da faturay,ilgili EMO birimine vermekle ykml olacaklardr.e) Tescilli Brolarn altrdklar SMM'lere deyecekleri aylk net cret, kamu kurum ve kurulularndaalan EMO yelerinin aylk eline geen toplam cret gz nne alnarak, EMO tarafndan belirlenenbedelden ve SMM'e denen brt cretlerin yllk toplam, SMM'in yl iinde EMO en az cretlerine grerettii hizmetlerin toplamnn %20 (yzde yirmi)'sinden aa olamaz.f) SMM ve/veya Tescilli Brolarla iveren arasnda doabilecek anlamazlklarda, EMO durumu incelerve tarafsz hakemlik grevini yerine getirerek kararn taraflara bildirir. SMM ve/veya Tescilli Bro, budurumda, EMO'nun verecei karara uymakla ykmldr.g) SMM'ler rettikleri proje, TUS, iletme sorumluluu, danmanlk ve benzeri mhendislikhizmetlerini, idari ve teknik denetiminin yaplmas amacyla, ilgili EMO birimlerine sunmaklaykmldr.EMO, SMM hizmetlerinin yrtlmesinde meslektalar arasnda haksz rekabeti nlemek, retilenhizmetlerin stn nitelikte, artnameler ve standartlara uygun, lke yararna olmasn salamakamacyla gerekli grd nlemleri alr.

    EMO, yaplan hizmetleri incelemeye, belirtilen eksiklerin ve yanllarn dzeltilmesini istemeye, yaplanilemleri yerinde denetlemeye yetkilidir.Yrrlk

    Madde 13 Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

    Yrtme

    Madde 14 Bu Ynetmelik hkmlerini, Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Elektrik MhendisleriOdas Ynetim Kurulu yrtr.

    6 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    13/196

    TRK MHENDS VE MMAR ODALARI BRL ELEKTRK MHENDSLER ODASI ELEKTRK YKSEK GERLM TESSLERLETME SORUMLULUU YNETMEL

    18.03.2004 tarihinde 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi ve 12 Ocak 2008tarih ve 26754 saylResmi Gazete deki deiiklikle gncellenmitir.

    BRNC BLM

    Ama, Kapsam, Dayanak, Uygu lama v e Tanmlar

    Ama

    Madde 1 Bu Ynetmelik, elektrik yksek gerilim tesislerinde, can ve mal gvenliinin salanmas,ekonomik kayplarn nlenmesi iin gerekli iletme hizmetleri ile bu hizmetlerin yrtlmesini stleneniletme sorumlusu elektrik mhendisinin, grev, yetki ve alma yntemlerini dzenlemek amac ilehazrlanmtr.

    Kapsam

    Madde 2 Bu Ynetmelik, 1 kVun stndeki yksek gerilim (YG) tesislerinin iletme sorumluluunustlenen elektrik mhendislerinin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnca yrrle konulan30.11.2000 tarihli ve 24246 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren Elektrik Kuvvetli AkmTesisleri Ynetmelii hkmleri erevesinde grev, yetki ve ykmllklerine ilikin dzenlemelerikapsar.

    Hukuki Dayanak

    Madde 3 Bu Ynetmelik, 6235 sayl Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii (TMMOB) Kanunuhkmlerine dayanlarak hazrlanmtr.

    Uygulama

    Madde 4 Bu Ynetmelik, YG tesislerinin kurulu aamasn tamamlamas sonrasnda yrtlengeici kabul almalar ile balayp, tesislerin gerilim altnda bulunduu sre iinde uygulanr.

    Tanmlar

    Madde 5 Bu Ynetmelikte geen:

    a) TMMOB: Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliini,

    b) EMO: Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Elektrik Mhendisleri Odasn,

    c) Mhendis: EMO yesi elektrik yksek mhendisi ya da elektrik mhendisini,

    d) letme: Anma deeri 1 kVun zerindeki enerji alnan nokta ile alak gerilim (AG) ana altere(hari) kadar olan blmlerin oluturduu enerjili veya enerjisiz ksmlar,

    e) veren: letmenin sahibi ve/veya kullancsn,

    f) letme personeli: yerinde mevcut, iletme ile ilgili grevler stlenmi ya da stlenecek olan,iveren tarafndan belirlenmi ve grevlendirilmi personeli,

    7 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    14/196

    g) letme sorumluluu: Bu Ynetmelikte tanmlanan iletmede gvenlik nlemlerinin alnmas, ortayakan arzalarda yaplacak mdahalelere nezaret edilmesi ve gerekli manevralarn yaplmas,sorumluluklar ile ilgili konularda iletme sahibine rapor verilmesi, gerekli test ve bakmlarnnyaptrlmas, gerekli i gvenlik malzemelerinin tesiste bulundurulmasnn salanmas hizmetlerini,

    h) letme sorumlusu: EMO tarafndan belgelendirilmi, yksek gerilimli kuvvetli akm tesislerinde

    teknik konulardan sorumlu elektrik yksek mhendisi ya da elektrik mhendisini,

    i) Belge: EMO tarafndan belirlenen uygulama esaslarna gre dzenlenmi letme SorumluluuBelgesini,

    j) Enerji salayan kurulu: letmenin enerji ald ilgili kurum, kurulu ya da grevli irketi,

    k) YG: Yksek gerilimi,

    l) AG: Alak gerilimi,

    m) SMM: Serbest Mavir Mhendisi,

    ifade eder.

    KNC BLM

    Genel Hkmler

    letme Sorumluluu Koullar

    Madde 6 letme sorumluluu koullarunlardr.

    a) letme sorumluluunu stlenecek mhendislerin, EMO tarafndan verilen "Elektrik YG Tesisleriletme Sorumlusu" belgesine sahip olmalar gerekmektedir.

    b) letme sorumluluu, iletmelerde tam gn ve tam yl esasna gre alan belge sahibi mhendislertarafndan stlenilir. Ancak iletmelerde yeterli ya da bu niteliklere sahip mhendisin bulunmamasdurumunda bu hizmet EMO tarafndan yl sonuna kadar geerli olmak zere verilen Elektrik 1kV stve 1kV alt tesisler SMM Belgesi ve letme Sorumluluu Yetkilendirme Belgesi sahibi olan mhendislertarafndan EMO onayl szleme ile stlenilebilinir.

    Ancak, ortakln ounluk hissesinin TMMOB yelerinden oluan mhendislik ve mimarlk hizmetivermek amacyla kurulmu bulunan sermaye irketlerinde cretli olarak alan elektrik yksekmhendisleri ve elektrik mhendisleri, "Elektrik Tesisleri letme ve Bakm Hizmetlerini" stlenemezler.

    letme Sorumlusunun Ykmllkleri

    Madde 7 letme sorumlusunun ykmllkleri unlardr.

    a) letme sahibine ait olan bu Ynetmelik kapsamndaki YG tesislerinin (nc ahslarla ortakkullanlan YG tesisleri hari olmak zere) iletme sorumluluunu stlenmi olur. letme sorumlusukanunlar karsndaki sorumluluk dnda, iletme sahibi adna enerji salayan kurulua kar dasorumlu ve muhataptr.

    b) Grevi stlenmesini takiben mevcut YG tesislerini denetler, tesislerin hali hazr durumda iletme

    ynnden kusur ve eksiklerinin bulunup bulunmadn belirler ve durumu iletme sahibine rapor eder.

    8 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    15/196

    c) Belirlenen iletme personelinin eitimini yaptrr ve herhangi bir yanl manevraya meydanvermeyecekekilde gerekli nlemleri alr.

    d) YG tesislerinin tek hat emasn hazrlayarak YG hcrelerinin yer ald blme aslmasn salar.

    e) Manevra ynergeleri hazrlayarak iletme personeline imza karlnda verir. Bu ynergeler yeteriboyutta bir levhaya yazlarak YG hcrelerinin yer ald blme ayrca aslr.

    f) Gvenlik malzemelerinin yetersizlii halinde durum iletme sorumlusu tarafndan iletme sahibineraporlanr ve yeterli duruma getirilmesi salanr. letme sorumlusu tarafndan varolan gvenlikmalzemelerinin bakmlarnn, yeterli aralklarla kontrol ve testlerinin yaptrlmas salanr.

    g) letmelerde gereken manevralarn iletme sorumlusu tarafndan yaplmas esastr. Ancak iletmesorumlusu bu manevralarn bir ksmn ya da tamamn ynergeler erevesinde kendi gzetimi altndave sorumluluu kendisine ait olmak zere yetkili bir iletme personeline yaptrabilir. Ynergeler dndayaplan manevralardan ya da personelin kiisel hatalarndan doacak kazalardan iletme sorumlusu,sorumlu deildir.

    h) letme srasnda ortaya kacak arza amalarnda, amann deerlendirilerek gereken manevrannyaplmas iletme sorumlusunun talimatyla gerekletirilir.

    i) letme ynnden iletme sahibini enerji salayan kurulu nezdinde temsil etmekle grevlidir. Enerjisalayan kurulutan enerji kesintisi talebinde bulunmak, yeniden enerji verilmesini talep etmek, kesintiarza ve benzeri konularda enerji salayan kurulu ile gerekli ilikileri srdrmek iletme sorumlusunungrevidir.

    j) letme sahibi, enerji salayan kurulu ve bakm sorumlusu ile ilgili gerekli ilikileri srdrerek bakmilerinin gn ve saatini belirler ve gerekli koordinasyonu salar.

    k) Bakm ekiplerinin tesislerde yapacaklar bakmlar dolaysyla tehizatn gerilimden izole edilmi vetopraklanm olarak bakm ekibine teslimini ve bakm sonrasnda tehizatn kontrol edilerek bakmekibinden devralnmasn ve ardndan gerekli manevralarn yaplarak normal iletmeye geirilmesinisalar.

    l) Mevcut YG tehizatnn durumunu srekli olarak izler ya da izletir. Yapaca deerlendirmesonucunda mdahaleyi gerektirecek bir tespitin yaplmas halinde durumu iletme sahibine yazl olarakbildirir.

    m) Sorumluluu altndaki tesislerin gnlk bakmnn iletme personeli tarafndan yaplmasn salar.

    n) letmeye ilikin topraklama testlerini, iletmenin alma koullarna ve Elektrik Tesislerinde

    Topraklamalar Ynetmeliine gre dzenli aralklarla veya gerektike yaptrlmasndan sorumludur.

    o) Gerek grdnde ya da en fazla drt ayda bir tesisin durumuna, yaplacak almalara, varsasorunlara, zm nerilerine ve alnacak nlemlere ilikin raporunu enerji salayan kurulua, ivereneve ilgili EMO birimine vermek zere rapor dzenler.

    zel grevler ve szlemeler dnda enerji tketiminin izlenmesi ve kompanzasyon tesisinin salklalp almadnn denetlenmesi sorumluluk kapsamnda deildir.

    letm e Sahibinin Ykm llk leri

    Madde 8 letme sahibinin ykmllkleri unlardr.

    9 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    16/196

    a) letme sorumlusunun grevlerini yerine getirebilmesi iin gerek duyduu imalatlarn ya dahizmetlerin yerine getirilmesini salamak, tehizat ile ilgili bakm ve onarm ilerini yaptrmak, talepedilen gvenlik malzemelerini almak, iletme sorumlusunu grevin gerektirdii lde yetkili klmak,iletme sorumlusu deiikliklerini enerji salayan kurulua ve EMOya bildirmek,

    b) letme sorumlusunun talimatlar ve uyarlarn dikkate alarak uyulmasn salamak,

    iletme sahibinin ykmllklerindedir.

    Bu talimat ve uyarlara uyulmamasndan kaynaklanacak her trl kayptan iletme sahibi sorumludur.

    EMOnun Ykmllk leri

    Madde 9 EMOnun ykmllkleri unlardr.

    a) Bu Ynetmelikte tanmlanan hizmetlerin yrtlmesinde EMO, kanun ve ynetmelikler ile belirlenengrev ve yetkilerini kullanarak bir yandan hizmetin yrtlmesindeki teknik gereklilikleri ve hizmet

    kalitesini salar, dier yandan yelerin haklarnn korunmasnda gerekli grd giriim vemdahalelerde bulunur.

    b) EMO Ynetim Kurulu, ube Ynetim Kurulu nerileri dorultusunda iletme sorumluluuna iliking, say, kapasite, blge ve benzeri konularda snrlamay belirler.

    c) EMO Ynetim Kurulu, belge ve SMM hizmetlerine ilikin iletme sorumluluu hizmet cretlerini, heryl belirleyerek yaynlar.

    d) letme sorumluluu hizmetinin il snrlar baznda yaplmas asldr. Ancakube Ynetim Kurullarnerileri dorultusunda ube snrlar iersinde kalmak kayd ile EMO Ynetim Kurulunun onay iledzenleme yapar.

    e) letme sorumlularnn sicilleri, iletme sorumlusuna ve iletmeye ait formlar zerinde ilgili EMObirimleri tarafndan ayr ayr tutulur.

    f) EMO, elektrik YG tesislerinde iletme sorumluluu hizmetini stlenecek mhendislere ynelik"letme Sorumluluu" belgesi dzenler.

    g) EMO her yl iletme sorumluluu belgesinin yenilenip yenilenmeyeceine, iletme sorumlusunundzenledii raporlara, yl iinde katld meslek ii eitim kurslarna ve mhendislik etik kurallarnauyulup uyulmadna bakarak karar verir.

    h) Belgelerin verilip verilmemesinde ya da yenilenip yenilenmemesinde son karar organ EMO Ynetim

    Kuruludur.

    i) EMO Ynetim Kurulu gerek grd yerlerde iletme sorumluluu meslek ii eitim programlarndzenler.

    letm e Soruml uluunun Geici Sreli Devri

    Madde 10 letme sorumlusu, sorumluluklarn bir baka belge sahibi mhendise salk, askerlikgrevi, yurt d seyahati ve benzeri geerli ve zorunlu nedenlere dayanmak kayd ile geici bir sredevredebilir. Ancak bu talebin ve yeni sorumlunun iletme sahibince kabul edilmesi ve dzenlenecekdevir protokolnn EMO tarafndan onaylanmas gerekir.

    letm e Soruml uluunun Sona Ermesi

    10 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    17/196

    Madde 11 letme sorumluluu aadaki durumlarda sona erer.

    a) letme sorumlusu mhendisin alt iletmeden ayrlmas ya da grev deiiklii,

    b) letme sorumlusu SMM ye tarafndan szlemenin fesh edilmesi,

    c) letme sorumlusu yeye EMO tarafndan geici ya da daimi meslekten men cezas verilmesi,

    d) letme sorumlusunun salk sorunlar, askerlik ve benzeri nedenlerle sorumluluunu yerinegetirecek koullar kaybetmesi,

    e) letme sahibinin, iletme sorumlusu ile arasndaki szlemeyi fesh etmesi,

    hallerinde iletme sorumluluu sona erer ve EMOya bildirilir.

    letmenin faaliyetini srdrmesi durumunda, iletme sahibi tarafndan hemen yeni bir iletmesorumlusu belirlenerek enerji salayan kurulua ve EMOya bildirilir, gerekli ilemler yerine getirilir.

    letme sorumlusunun belge alma koullarn yitirmesi halinde iletme sorumluluu sona erer. EMO budurumu iletme sahibine ve enerji salayan kurulua yazl olarak bildirir, iletme sahibi yeni iletmesorumlusunu belirleyerek EMOya ve enerji salayan kurulua bildirir.

    Meslek i Eit ime Katlm

    Madde 12 letme sorumluluu hizmetinin nemi ve zellii asndan iletme sorumluluustlenecek kiiler, EMO Meslek i Srekli Eitim Merkezi (MSEM) tarafndan dzenlenen meslek iieitim seminerlerine katlarak Yetkilendirme Belgesi almak zorundadr.

    Daha nce bu eitime katlm olan yelere EMO tarafndan belgeleri verilir.

    EMO tarafndan dzenlenecek eitim program kapsamnda, i gvenlii mevzuat, hukuksal sorunlar,ilk yardm, gvenlik malzemeleri, manevralar, kesiciler, ayrclar, sigortalar, koruma sistemleri,topraklama, transformatrler, kablolar, elektrik tarifeleri, kompanzasyon sistemleri gibi konular yer alr.

    Belge Veril mesi

    Madde 13 Elektrik YG tesisleri iletme sorumluluu belgesi aadaki koullarda verilir:

    a) letme sorumlusu;

    1) SMM olarak alyorsa, EMOdan yl sonuna kadar geerli Elektrik 1kV st ve 1kV alt tesisler SMMbelgesi alm olmas,

    2) zel sektrde alyorsa, tam gn ve tam yl esasna gre altn belgelemesi,

    b) yelik ykmllklerini dzenli olarak yerine getirmesi,

    c) EMO tarafndan kstlanmam olmas,

    d) Lisans diplomas nvan elektrik yksek mhendisi ya da elektrik mhendisi olmas,

    zorunludur.

    11 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    18/196

    Lisans diplomasnda elektrik elektronik mhendisi unvan tayan EMlerin Elektrik YG Tesisleri letmeSorumluluu Belgesi 18/3/2004 tarihli ve 25406 sayl Resm Gazetede yaymlanan Trk Mhendis veMimar Odalar Birlii Elektrik Mhendisleri Odas Serbest Mavir Mhendislik Hizmetleri Ynetmeliinin9 uncu maddesinin birinci fkrasnn deiik (h) bendinin (8) numaral alt bendi dikkate alnarakdzenlenir.

    NC BLM

    Son Hkmler

    Geici Madde 1 Bu Ynetmeliin yaynland yl iinde yaynlanma tarihine kadar gerekletirilenhizmet szlemeleri yl sonuna kadar geerlidir. Bu szlemelerin yenilenmesi aamasnda bu

    Ynetmelik hkmlerine uyulur.

    Geici Madde 2 Meslek ii eitime katlm ile ilgili 12 nci maddenin 1 inci fkras 01/01/2004tarihinden itibaren geerlidir.

    Yrrlk

    Madde 14 Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

    Yrtme

    Madde 15 Bu Ynetmelik hkmlerini, Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birlii Elektrik MhendisleriOdas Ynetim Kurulu yrtr.

    12 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    19/196

    TMMOB MESLEK DAVRANI LKELER

    27-28-29 Mays 2004 tarihinde yaplan TMMOB 38. olaan genel kurulunun 3.gn 4.oturumundakabul edilmi ve yrrle girmitir.

    TMMOB Elekt rik Mhendisleri OdasYnetim Kurulunun 20/ 07/ 2007 t arih ve 40/ 32 sayltoplantsnda, MSEMden belge alanlara imza karl taahhtname olarakimzalattrlmaskararlatrlmtr .

    Giri

    nsanln refahna son derece olumlu katklarda bulunan teknoloji, dier yandan da insana, toplumave doaya kar olumsuz etkiler yaratma potansiyeline sahiptir.

    Mhendislik, mimarlk ve ehir plancl hizmetleri, gerek tek tek bireylerin, gerekse toplumun gnlkyaamnn her noktasn, her geen gn daha ok etkilemekte, bu etki gnmzle snrl kalmayp

    geleceimizi de kapsamaktadr. Bu nedenle de, mhendislerin ve mimarlarn topluma, doaya vegelecek kuaklara kar sorumluluklar da hizmetlerinin kapsamyla ayn oranda artmaktadr. Ayrca,gelime srecinin skntlarn yaayan lkemizde bu toplumsal sorumluluk kendisini daha da arlklolarak hissettirmektedir.

    Bu sorumluluk mesleki alanda srekli yetkinlemek k adar, meslei t oplumun gvenliini,salnve refahnen baa koyan bir anlayla uygulamak ve mesleki etkinlikleri bar,adalet, insan hak ve onuruna sayg, ayrm gzetmemek, drstlk, doruluk, hakkaniyet,eitlik, zgrlk gibi vazgeilmez deerlere ve erdemlere sk skya bal kalarakyrtm ekle yerine getiri lebil ir.

    Ve gene bu sorumluluk, insann ksa vadeli bencil isteklerini ne kararak, canl ve cansz doann

    tahribine yol aan anlaylara bilinli bir biimde kar konulmasn gerektirir.

    Bununla birlikte, mesleki etkinlikleri srasnda, herey mhendisler ve mimarlarn kendi iradelerine balve kendi denetimleri altnda deildir. Toplumun salk, gvenlik, ve refahn tehlikeye atan ve canl vecansz doaya zarar veren uygulamalarn, teknolojinin doas kadar, iinde yaanlan toplumsalkoullarn ve sistemin doas ile de birinci dereceden ilgili olduunun en yakn tanklar mhendisler vemimarlardr. Bu durumun sorumluluklarn gerekletirmeyi ok daha zorlatrdnn bilincindedirler.

    Mhendisler ve mimarlar, toplumsal sorumluluklarnn kendilerini birey olarak belirli mesleki davranilkelerine sk skya sahip kma greviyle kar karya braktn gzden karmazlar. Bunun yansra,bata dizginsiz kar araylar olmak zere, toplumsal sorumluluklarn gerekletirmelerinin nndekibtn engellere kar rgtl bir mcadele yrtmelerinin ve aralarndaki dayanmay srekli

    gelitirmelerinin de zorunlu olduu gereine gzlerini kapamazlar.

    Mhendisler, mimarlar ve ehir planclar, bu bilinle, mesleki etkinliklerinde aada tanmlananilkelere uymay, uyulmas iin meslektalarn uyarmay bir grev sayarlar.

    Topluma ve Doaya KarSorumluluklar

    Bilimi ve teknolojiyi insanlk yararna kullanmay mesleki etkinliklerinin temel ilkesi kabul edenmhendis ve mimarlar;

    1. Mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerini, toplumun gvenlii, sal ve refah; insani kazanmlarnve kltrel mirasn korunmas iin kullanrlar. Toplum yarar iin duymu olduklar sorumluluk ve kayg

    her zaman kendi kiisel karlarnn, meslektalarnn karlarnn ya da iinde bulunduklar meslekgrubunun karlarnn stnde yer alr.

    13 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    20/196

    2. Doaya ve gelecek kuaklara kar sorumluluklarnn bilinciyle, doay,evreyi, kltr ve tabiatvarlklarn korumay, uygulamalarnn doayla uyumlu olmasn salamay mesleki sorumluluklarnnayrlmaz paras olarak grrler; doal kaynaklarn ve enerjinin tasarrufuna zel nem verirler.

    3. Mesleki etkinliklerini srdrrken, din, dil, rk, inan, cinsiyet, corafi ayrm fark gzetmezler;farkl kltrlere saygyla yaklarlar; toplumdaki herkese adil, drst ve iyi niyetle davranrlar.

    4. Kendilerinden istenen iin toplum ve doa iin ciddi bir tehlike yarataca sonucuna varrlarsave bu konudaki mesleki yarglar hizmet verilen gerek ve tzel kiiler tarafndan dikkate alnmyorsa,onlarn talimatlarna kaytsz artsz uymay reddederler; bu durumun kendilerine hizmet verilenleriuyarmak, gerektiinde meslek rgtlerini ve hatta kamu oyunu bilgilendirmek gibi hak veykmllkler getirdiini dikkate alrlar.

    5. Toplumun ilgi alan iinde bulunan teknik konulardaki grlerini, raporlarn, konuyu yerinde vetam anlamyla incelemi ve yeterli bilgi ve verilerle donanm olarak, ticari ve kiisel kayglar bir yanabrakarak, adil, doru, eksiksiz ve nesnel bir biimde aklarlar.

    6. lkenin teknoloji yeteneinin gelitirilmesi srecinde, teknolojinin gerek kendisinin gerekseyanl kullanlmasnn olas olumsuz sonularnn da toplum tarafndan anlalmas ve gerekli nlemlerinalnmas iin aba harcarlar.

    7. yerlerindeki salk ve gvenlii titizlikle ve ertelemeksizin korur ve gelitirirler. Gereklinlemlerin alnmas iin zorlayc, uygulayc, eitici ve dayanma iinde olurlar.

    Hizmet Veri len Gerek ya da Tzel Kiilere KarSorumluluklar

    Mhendisler ve mimarlar,

    1. Mesleki hizmet verilirken, gvenilirliklerini titizlikle gzeterek, yaptklar her trl szel ya da

    yazl szlemede yer alan btn hkmlere tam olarak uyarlar ve kar taraftan da ayn duyarllbeklerler.

    2. Her trl mesleki hizmet srasnda, toplumun gvenliini, saln ve refahn tehlikeyeatmamaya en st dzeyde zen gstererek, mesleki beceri ve deneyimlerini yaptklar ie btnyleyanstarak dzgn bir i standardyla alrlar.

    3. ilikilerini etkileyecekekilde dorudan ya da dolayl olarak herhangi bir armaan, para ya dahizmet ya da i teklifi kabul etmezler; bakalarna teklif etmezler; mesleki ilikilerini gelitirmekamacyla siyasal amal ba yapmazlar.

    4. Yaptklar iin kendi deneyimlerini zenginletirmesi iin titizlikle aba gsterirken, toplum ve

    doa iin kesin bir tehlike oluturmad srece, hizmet verilen gerek ve tzel kiilerin ticari veteknolojik srlarn izin almadan bakalarna aklamazlar, kiisel karlar iin kullanmazlar.

    Meslee ve Meslekt aa KarSorumluluklar

    1. Mesleki etkinliklerini, tm meslektalarnn gvenini kazanacak bir biimde ve mesleinsaygnlna azami zen gstererek srdrrler.

    2. Tm meslektalarna saygyla yaklarlar, drst ve adil davranrlar. Meslektalaryla hakszrekabet iinde olmazlar. Gen meslektalarnn geliimi iin zel aba harcarlar, onlara yardmcolurlar. Telif haklarna ve zgn almalara sayg gsterirler; bakalarnn almalarn kendialmalar gibi gstermekten titizlikle kanrlar.

    14 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    21/196

    3. Yalnzca yeterli olduklar alanlarda mesleki hizmet retmeyi hedef ve ilke kabul ederler;hizmetlerini etkileyebilecek dier uzmanlk alanlarndaki yetkililerin grlerine bavururlar;disiplinleraras ortak almay zendirirler.

    4. Mesleki grev, yetki ve sorumluluklarn, sadece zorunlu durumlarda ve ancak ehil olanmeslektalarna devrederler.

    5. lerini yalnzca kendilerine tannm mesleki grev, yetki ve sorumluluk erevesinde yaparlar,yalnzca resmi olarak hak kazanm olduklar sfat ve unvanlar kullanrlar.

    6. Meslek rgtlerinin etkinliklerine aktif olarak katlmaya aba gsterirler, onlar desteklerler,meslein gelimesine katkda bulunurlar.

    7. Mesleki Davran lkelerine aykr davrananlara yardmc olmazlar; onlara hogrgstermezler, etkinliklerinin iinde yer almazlar ve uyarrlar; bu konuda meslek rgtleriyle ibirliiiinde olurlar; bu ilkelere uygun davrananlar btn gleriyle desteklerler.

    Kendilerin e Kar

    Sorumluluklar

    1. Mesleki bilgilerini ve kltrlerini srekli gelitirirler.

    2. Mesleki etkinliklerine ilikin olarak meslektalarnn drst ve nesnel eletirilerini dikkate alrlar,gerektiinde kendileri de eletirmekten kanmazlar.

    15 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    22/196

    MHENDSLERN HUKUK SORUMLULUKLARI

    letm e Sorum lusu Kimdir ?

    Yksek gerilimli kuvvetli akm tesislerinde teknik konulardan sorumlu ve EMO tarafndanbelgelendirilmi ELEKTRK MHENDS dir.

    letme Sorumluluunda Temel Mevzuat

    Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii EMO Elektrik Yksek Gerilim (YG) Tesisleri letme Sorumluluu Ynetmelii i Sal ve Gvenlii Tz

    Dier Mevzuat

    4857 Sayl Kanunu i Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Tzk Ar ve Tehlikeli ler Tz TMMOB ve EMO Mevzuat

    letm e Sorumlu sunun Grevleri

    Tesiste uyulmas gereken i gvenlii yntemlerini tesbit etmek; Emniyetli bir iletme iin uyulmas gerekli kurallar belirlemek; Gerekli ara gereleri tesbit ederek sz konusu kurallara uyulmas ynnde denetlemeler

    yapmak; Ortaya kan arzalarda yaplacak mdahalelere nezaret etmek ve gerekli manevlarn

    yaplmasn salamak; Tesiste gerekli test ve bakmlarn yaptrlmas; Sorumluluklar ile ilgili konularda iletme sahibine rapor verilmesi; Mevzuatla dzenlenmi dier grevleri yerine getirmek. letme Sorumlusunun grevlerini yerine getirebilmesi iin gerek duyduu imalatlarn ya da

    hizmetlerin yerine getirilmesini salamak, Talep edilen gvenlik malzemelerini almak, letme Sorumlusunu grevin gerektirdii lde yetkili klmak, letme Sorumlusu deiikliklerini enerji salayan kurulua ve EMOya bildirmek, letme Sorumlusunun talimatlar ve uyarlarn dikkate alarak uyulmasn salamak,

    (Bu talimat ve uyarlara uyulmamasndan kaynaklanacak her trl kayptan iletme sahibisorumludur)

    Sorumluluk

    Uyulmas gereken bir kurula aykr davrann hesabn verme; tazminatla ykml tutulma; ilenmi

    olunan bir suun gerektirdii cezay ekme

    Soruml uluk Trleri

    Cezai Sorumluluk Hukuki Sorumluluk dari Sorumluluk

    16 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    23/196

    Cezai Sorum luluk

    Kast Taksir Ayrm

    TCK md. 45

    Crmde kasdn bulunmamas cezaykaldrr. Failin bir eyi yapmasnn veyayapmamasnn neticesi olan bir fiildendolay kanunun o fiile ceza tertip ettiiahval mstesnadr.

    Kabahatlerde kast sabit olmasa bileherkes kendi fiil veya ihmalindenmesuldr.

    Failin ngrd neticeyi istememesineramen neticenin meydana gelmesi

    halinde bilinli taksir vardr; bu haldeceza te bir orannda artrlr.

    Yeni TCK

    Kast

    MADDE 21.- (1) Suun olumaskastn varlna baldr. Kast,suun kanuni tanmndaki unsurlarn bilerek ve istenerekgerekletirilmesidir.

    Taksir

    MADDE 22.- (1) Taksirle ilenen fiiller, kanunun aka belirttiihallerde cezalandrlr.

    (2) Taksir, dikkat ve zen ykmllne aykrlk dolaysyla,bir davrann suun kanuni tanmnda belirtilen neticesingrlmeyerek gerekletirilmesidir.

    (3) Kiinin ngrd neticeyi istememesine karn, neticenin

    meydana gelmesi halinde bilinli taksir vardr; bu haldetaksirli sua ilikin ceza te birden yarsna kadarartrlr.

    (4) Taksirle ilenen sutan dolayverilecek olan ceza failinkusuruna gre belirlenir.

    TCK md. 383

    Bir kimse tedbirsizlik veya dikkatsizlikveya sanat ve meslekte tecrbesizlikveya nizam ve emir ve kaidelere

    riayetsizlik neticesi olarak bir yang

    naveya infilaka veya batmaa ve denizkazasna veya umumi bir tehlikeyimutazammn tahribata ve musibetleresebebiyet verirse otuz aya kadar hapseve yz liraya kadar ar cezayi naktiyemahkm olur.

    Eer bu fiilden bir ahsn hayatndatehlike hasl olursa alt aydan beseneye kadar hapse ve elli liradan yzelli liraya kadar ar cezayi naktiye ve

    bundan lm vukua gelirse beseneden fazla olmamak zere arhapse ve yz liradan be yz lirayakadar ar cezay naktiye mahkmolur.

    Yeni TCK

    MADDE 171.- (1) Taksirle; a)Yangna, b) Bina kmesine,toprak kaymasna, dmesine, sel veya takna,

    Neden olan kii, fiilinbakalarnn hayat, salveyamalvarlbakmndan tehlikeliolmashalinde, aydan bir ylakadar hapis cezas ilecezalandrlr.

    17 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    24/196

    Hukuki Soruml uluk (Tazminat Soruml uluu)

    Haksz Fiil (Kusur) Sorumluluu Kusursuz SorumlulukHaksz Fiili n Unsurlar

    1. Hukuka aykr fiil2. Zarar (maddi-manevi)3. lliyet ba4. Kusur

    Haksz Fiil Sorumluluu

    BK md. 41/1 Gerek kasden gerek ihmal ve teseyyb yahut tedbirsizlik ile haksz bir surette dier kimseye

    bir zarar ika eden ahs, o zararn tazminine mecburdur.

    Kusursuz Sorumluluk

    BK md. 58

    Bir bina veya imal olunan herhangi bir eyin maliki, o eyin fena yaplmasndan yahutmuhafazasndaki kusurundan dolay mesul olur.

    TCK md . 455

    Tedbirsizlik veya dikkatsizlik veya meslekve sanatta acemilik veya nizamat, ve

    evamir ve talimata riayetsizlik ile birkimsenin lmne sebebiyet veren ahsiki seneden be seneye kadar hapse ve250 liradan 2.500 liraya kadar ar paracezasna mahkm olur.

    Yeni TCK

    Taksirle ldrm e

    MADDE 85.- (1) Taksirle bir insan

    nlmne neden olan kii, yldanaltylakadar hapis cezas ile cezalandrlr.

    TCK md. 459

    Her kim tedbirsizlik veya dikkatsizlikyahud meslek ve sanatta acemilik veyanizam, talimat ve emirlere riayetsizlikneticesi olarak bir ahsa cismen ezaverecek veya shhatini ihlal edecek birzarar iras eder yahud akli melekelerindeteevv husulne sebebiyet verirse:

    TCK 455. ve 459. maddelerdeki cezalar,kusurun derecesine gre sekizde birinekadar indirilebilir.

    Yeni TCK

    Taksirle yaralama

    MADDE 89.- (1) Taksirle bakasnnvcuduna acveren veya salnn ya daalglama yeteneinin bozulmasna nedenolan kii, aydan bir yla kadar hapisveya adli para cezas ile cezalandrlr.

    18 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    25/196

    Bu cihetten dolay kendisine kar mesul olan ahslar aleyhindeki rcu hakk mahfuzdur.dari Sorum luluk

    verene Kar Meslek rgtne Kar

    Sorumlulukt an Kurtulabilmenin artlar

    Kuvvetli akm tesislerinde yapm, bakm ve iletme esnasnda ii yapan elemann kiiselhatalarndan oluacak kazalardan letme Sorumlusuna hukuki sorumluluk yklenemez.(ynetmelik Madde 60)

    Kanlmazlk lt: letme Sorumlusu istenmeyen sonucun meydana gelmemesi iin somutdurumun gerektirdii her trl objektif dikkat ve zeni gstermi olduunu ispat edersesorumluluktan kurtulur.

    19 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    26/196

    ELEKTRK YKSEK GERLM TESSLERNDE DOLAYLI DOKUNMAYA KARI KORUMA veTOPRAKLAMA

    Hazrlayan : Y.Mh. sa LSU .T.. Elektrik-Elektronik fakltesi Emekli retim Grevlisi

    indekiler

    1. Topraklama tanm2. Topraklayc etrafnda potansiyel dalm3. zin verilen dokunma gerilimi deerleri4. Topraklamalarn amaca gre snflandrlmas5. Potansiyel dzenleme6. Ana potansiyel dzenleme emas7. Topraklaycnn yaylma direncinin hesab8. rnekler9. Topraklayclarn karlatrlmas10. Temel topraklayc11. Topraklama tesisinin boyutlandrlmas12. rnekler13. Y.gerilim topraklama tesisinin tasarm14. rnek11. Y.gerilim direk topraklamalar iin teklif12. lmeler13. Y.gerilim koruma ve A.Gerilim iletme topraklamalarnn birletirilme artlar14. rnekler15. Parafudrlarn topraklanmasTopraklamaTanm: Elektrikli iletme aralarnn (generatr, transformatr, motor, kesici, ayrc, direk, aydnlatmaarmatr, buz dolab, amar makinas v.b.) aktif olmayan (normal iletmede gerilim altnda olmayan)metal ksmlarnn bir iletken zerinden toprakla birletirilmesidir.Toprakla balant eitli ekillerdeki topraklayclarla (toprak elektrotlar) yaplr.

    Topraklaycdan akm gemesi

    Bir topraklaycdan (topraklama elektrodundan) topraa akm akt zaman, topraklaycdan itibarenevreye doru akm yaylmas meydana gelir. Bu yaylma topraklayc evresindeki potansiyelinykselmesine yol aar. Toprak iinde epotansiyel noktalar birletiren erilerin bir potansiyel adrveya konisi meydana getirdii dnlr. Topraklayc evresindeki potansiyel deiimi, referanstoprak ile topraklaycya doru deiik noktalar arasndaki gerilim llerek bulunur.

    Aadaki slaydlar da bir ubuk elektrot evresindeki, gerek deerlere gre izilmi, potansiyeldalm da gsterilmitir. Elektrota yakn noktalarda potansiyel, hzla deimektedir.

    Bir topraklama elektrodunun ykselen potansiyeli, bu elektrodun etki alannda bulunan ikinci birelektroda bal metal ksmlara tanarak, bu ksmlarda referans topraa kar gerilim ykselebilir. Buolaya Potansiyel srklenmesi ad verilmektedir.

    Adm gerilimleri, ekillerden de grld gibi, elektrot evresinde yksek olacaktr. Potansiyeldeiiminin yumuatlmas maksad ile elektrot evresine potansiyel dzenleme elektrotlar yerletirilir.

    20 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    27/196

    UST

    UE

    UST

    USS

    POTANSYEL DAILIMIDZENLENM

    POTANSYEL DAILIMIDZENLENMEM

    DOKUNMAGERLM

    TOPRAKLAMAGERLM

    ADIMGERLM

    1 m.

    Potansiyel dalm

    IE

    V

    Ref.topraa gre Elektrot gerilimi

    0

    20

    40

    60

    80

    100

    120

    140

    160

    180

    0 5 10 15 20 25

    L = 2 m. D= 2.5 cm. E = 10 .m IE = 96 A. r =Elektrotdan uzaklk

    ubuk topraklayc evresinde potansiyel dalm

    =U-((IE.E/2.L).Ln(4.L.r/D(L+(r2+L2)1/2)

    m

    V

    21 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    28/196

    Potansiyel dzenleme elektrotlar

    1. halka

    2. halka

    ~ 0,5 m~1 m

    Toprak yzeyi

    Potansiyel dzenleyici (PD)tesis edilmi

    Potansiyel dzenleyici tesis

    edilmemi

    Potansiyel dzenleme

    Eit derinliklere tesis edilmi potansiyel dzenleyici elektrotlar.

    Potansiyel dalmnda dik blmler oluabilir.

    UE USUT

    22 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    29/196

    Farkl derinliklere tesis edilmipotansiyel dzenleyici elektrotlar

    US2

    Potansiyel dzenleyici topraklayclarn yerleimi

    UT US1

    Dzenleyici elektrotlarn ap ve derinliklerine greadm geriliminde deiiklikler meydana gelir.

    US2 > US1

    Elektrik arpmas olay, canl zerinden tehlikeli deerde akm gemesi sonucundaoluur.nsan i direnci dokunma gerilimine olduu kadar, kiiden kiiye; dokunmanoktalarnn yeri ve durumuna gre deiiklikler gsterdii iin akm byklkleriile hesap yapmak olanakszdr. Bu sebeple dokunma gerilimi ve etki sresibyklklerine bal olarak tehlike snrlar tarif edilmitir.

    Dokunma gerilimi ve vcut akm ile ilgili dier bilgiler Elektrik TesislerindeTopraklamalar Ynetmelii Ek-C de bulunmaktadr.

    Alak gerilim iin izin verilen dokunma gerilimi UL = 50 Vu amayacaktr.antiyeler, tarm alanlar v.b. yerlerde bu deer 25 V olarak snrlanmtr.230/400 V alak gerilim ebekelerinde hatal devre genel olarak:

    5 s veTN sistemde el aletleri ve portatif cihazlar iin 0,4 s

    iinde kesilmelidir.Yksek gerilim tesislerinde dokunma gerilimi snrlar ise aadaki eri ileverilmitir.

    23 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    30/196

    3

    4

    5

    67

    89

    100

    3

    2UTp

    43 5 6 7

    4

    5

    6789

    1000

    V

    8 9 0,1 2 876543 9

    s

    39 1 2 87654 10

    Akm sresi t

    Bu eri sadece Y.G. ebekeleri iin kullanlacaktr.

    Snrl akm sreleri iin izin verilen en yksek dokunma gerilimleri

    Topraklamann amaca gre snflandrlmas

    Topraklama balca amala yaplmaktadr.

    1. Koruma topraklamas nsanlar tehlikeli dokunma gerilimlerine kar korumak iin iletme

    aralarnn aktif olmayan metal ksmlarnn topraklanmas. (Normalartlarda gerilim altnda olmayan ksmlar)

    2. letme topraklamas

    letme akm devresinin, tesisin normal iletilmesi iin topraklanmas.(Aktif ksmlarn topraklanmas. Normal artlarda gerilim altndaolabilen ksmlar)

    3. Fonksiyon topraklamas

    Bir iletiim tesisinin veya bir iletme elemannn istenen fonksiyonuyerine getirmesi iin yaplan topraklama.

    Yldrm etkilerine kar koruma, rayl sistem topraklamas, letiimtesisleri iletme topraklamas.

    24 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    31/196

    Topraklamalarn amalarna rnekler

    Korumatopraklamas

    letmetopraklamas

    Fonksiyontopraklamas

    Korumatopraklamas

    L1

    L2

    L3

    PEN

    RBRARA

    Parafudr

    Tanmlarnemli baz tanmlar aada verilmitir. Dier tanmlar iin Elektrik TesislerindeTopraklamalar Ynetmelii madde 4e baklabilir.

    Koruma iletkeni (PE) :letme elemanlarnn aktif olmayan blmlerini:- Potansiyel dengeleme barasna,- Topraklayclara ,

    - Elektrik enerji kaynann topraklanm noktasna,balayan iletkendir.

    Koruma iletkeni + ntr iletkeni (PEN) : Koruma iletkeni ve ntr iletkeni fonksiyonlarn bir

    iletkende birletiren topraklanm iletkendir.Temel topraklayc : Beton iine gml, toprakla beton vastas ile geni yzeyli olaraktemasta bulunan iletkendir. Ynetmelik Madde 9b7ye gre yeni binalarda yaplmaszorunludur.

    Topraklaycnn yaylma direnci : Bir topraklama tesisi ile referans toprak arasndakidirendir.

    Topraklama gerilimi :Topraklama tesisi ile referans toprak arasnda oluan gerilimdir.

    Dokunma gerilim : Topraklama geriliminin insan tarafndan kprlenen blmdr.

    25 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    32/196

    1. Koruma topraklamas

    2. Potansiyel dengelemebaras

    3. Topraklama iletkeni

    4. Koruma iletkeni

    5. A.G.kablolar

    6. Ntr (N) veya PEN

    7. letme topraklamas

    (Topraklamalarn birlemesiartlarnn geerli olmashalinde)

    8. Potansiyel dzenleyici

    topraklayclar

    9. Temel topraklama

    10. Derin topraklayc

    YG

    2

    8

    3

    9

    4

    7

    4, 1

    Topraklamada kullanlan nemli tanmlar

    810

    4, 1

    A.G.

    5,6

    ANA POTANSYEL DENGELEME EMASI

    Ana pano detay

    YldrmlkBanyo,du

    Kalorifer borular Gaz borular

    Anten

    L1 L2 L3 N PE

    ANA PANO

    Y.G.Hcreleri

    Su borular Dier metal

    aksam

    Ana potansiyel dengeleme baras

    Temel topraklamas 30x3.5 mm.

    L1L2L3NPE

    EBEKE

    tesisat

    TT sistemde bu kprolmayacaktr.

    Bina demirdonats

    letiim Tes.

    Dardan gelen btn enerji veiletiim hatlar iin AGK elemanlar

    26 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    33/196

    Toprak zgl direncleri

    Toprak cinsi Toprak zgl direnci E (.m)

    Bataklk 5-40amur,kil,humus 20-200Kum 200-2500akl 2000-3000Hava etkisi ile dalm ta ounlukla 50000Buzulta >30000

    imento (saf) 501ximento+3xKum 50-300 (Rutubetli)

    Deiik derinliklerdeki tabakalarn farkl zgl direnleri, llen toprakzgl direncini etkiler.

    Topraklayclarn yaylma direnlerinin hesabYaylma direnci topraklaycnn ekline, boyutlarna ve topran zgl direncinebaldr. Baz elektrot ekilleri iin yaylma direnleri aadaki hesap yntemi ilebelirlenir.

    E Topran zgl direnci (.m)l ubuk boyu (m)d ubuk ap (m)

    olmak zereubuk topraklayc(Derin topraklayc) iin yaylma direnci RE=(E/2.l)ln(4l/d)

    l erit veya halka topraklayc uzunluu (m)D=l/ halka topraklaycnn ap (m)d letken kalnl veya erit kalnlnn yars (m)olmak zereerit topraklayc yaylma direnci RE=(E/l)ln(2l/d)

    Halka topraklayc yaylma direnci RE=(E/D)ln(D/d)

    D Gzl topraklaycnn alanna edeer alanl daire ap (m) olmak zereGzl topraklayc yaylma direnci RE=(E/2D)+E/l

    yaklak ifadeleri ile bulunur.

    27 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    34/196

    Yaylma direnci hesap rnekleri:

    rnek 1:ubuk Topraklayc RE = (E/2.l)ln(4l/d)Toprak zgl direnci E = 200 .mubuk boyu l = 2 m.ubuk ap d = 0.025 m.

    RE = 200/(2xx2)xln(4x2/0.025) = 91.8

    rnek 2:Halka Topraklayc RE = E/(

    2xD)xln(2D/d)Toprak zgl direnci E = 200 .mHalka ap D = 20 m. (20m.edeer apl halka)Topraklayc ap d = 0.015 m.

    RE = 200/(2x20)xln(2x20/0.015) = 9.15

    Ekte eitli topraklayclarn boyutlarna bal olarak yaylma direnleriverilmitir. ubuk topraklayclarda kullanlan malzemenin artmasna karlkyaylma direncinin ayn oranda artmad grlmektedir. Levha topraklayc ileerit topraklayc karlatrldnda ayn malzeme miktar iin erittopraklaycda yaylma direncinin yaklak % 66 azald hesaplanmaktadr.

    eitli topraklayclarn boyutlarna gre yaylma direnleri0,5 m2

    UBUK ERT GZL LEVHAToprak zgl direnci ro 100 100 100 100Gmlme derinlii hUzunluk L 2ap/edeer ap d 0,025Edeer daire ap DKenar boyu s 0,75

    UBUK ERT GZL LEVHAMalzeme Diren Gmme derinlii (m) 0,50

    ubuk ap = 0,025 m. artm azalm 30x3,5 mmu bu k b oy u ( m) Re (o hm) erit boyu (m) Re (ohm) Boyut Edeer ap (m) letken uzunlu ( m) Re ( ohm) Y z ey (m2) K en ar boy u( m) Re ( ohm)

    0,5 139,48 0,5 267,36 4x5 5,05 20,00 9,91 0,50 0,71 47,141 80,77 1,0 1,00 1 155,74 4x5 5,05 25,00 9,91 1,00 1,00 33,33

    1,5 58,15 1,5 1,39 2 88,90 4x5 5,05 30,00 9,91 1,5 1,22 27,222 45,90 2,0 1,76 5 41,39 6x6 6,77 30,00 7,39 2 1,41 23,57

    2,5 38,14 2,5 2,12 10 22,90 6x6 6,77 36,00 7,39 2,5 1,58 21,083 32,75 3,0 2,47 15 16,13 6x6 6,77 42,00 7,39 3 1,73 19,25

    3,5 28,77 3,5 2,81 20 12,56 6x6 6,77 48,00 7,393,6 28,10 3,6 2,87 30 8,80 10x10 11,28 60,00 4,43

    3,7 27,46 3,7 2,94 40 6,83 10x10 11,28 70,00 4,433,8 26,85 3,8 3,01 50 5,61 10x10 11,28 80,00 4,434 25,71 4,0 3,14 100 3,02

    4,5 23,27 4,5 3,475 21,28 5,0 3,80

    5,5 19,62 5,5 4,126 18,22 6,0 4,43

    6,5 17,01 6,5 4,757 15,96 7,0 5,06

    7,5 15,05 7,5 5,37

    0,5 m2 levhadan 16,3 m; 3cmgenilikte erit elde edilir. Levhann yaylma direnci 47,14 ohmikenBu erit, topraklayc olarak kullanlrsa elde edilen diren 16,13 ohm

    28 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    35/196

    TEMEL TOPRAKLAMA PROJES

    PLAN

    Temel topraklama elektrotu 30x3.5 mm erit

    Pot.D.B.

    Balant filizi Yldrmlk balant filizi vekaz aya elektrot

    Boyutlar byk ise 20x20 m. gzler yaplmaldr.

    Dilatasyonlardaesnek balant

    A A

    >20 m ise

    Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii

    Dilatasyonlarda esnek balant

    29 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    36/196

    TEMEL TOPRAKLAMA DETAYA-A kesitleri

    ~ 5 cm

    ~ 5 cm

    En az 150 cm.likbalant filizi

    Toprak

    Yaltm

    Temel

    Drenaj

    Bodrum dduvar

    Zemin betonu

    Tespit eleman

    Bodrum dduvar

    Zemin betonu

    Temel topraklaycTemel topraklayc

    Balant filizi

    Demir donats bulunan temelDemir donats bulunmayan temel

    Temel

    30 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    37/196

    Bodrum dduvar

    Balant filiziMax.yer alt su seviyesi

    Bina yaltmnn iinde kalan temel

    Temel

    Yaltm

    Tesviye betonu

    TEMEL TOPRAKLAMA DETAYLARIA-A kesiti

    Topraklayc tesviyebetonu iine konacaktr.

    Altta akl serilmi ise hesaplarda akln zgl direncikullanlmal, ya da elektrot akl tabakann da altna konmaldr.

    rnek 3 Temel topraklama hesab

    6 m x 8 m boyutunda bir binada temel topraklaycnn yaylma direncinihesaplaynz.

    Toprak zgl direnci 150 .m olarak verilmitir.

    Topraklaycya edeer dairenin ap ,

    D=(4.a.b/)1/2

    RA 2.E/ 3D

    D=(4.6.8/)1/2 = 7,8 m

    RA=2. 150 / 3. 7,8 =12,8

    31 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    38/196

    A=600 m2

    E = 150 .m

    D=1,13 . A 1/2 =27,67 m

    RE = 2.E / 3.D=2x 150 / 3x 27,67 =3,61

    rnek 4

    Bir apartman 600 m2 alana oturmaktadr. Toprak zgl direnci 150 .mdir. Topraklama direnci ne kadardr?

    20m

    30 m

    Topraklama tesislerinin boyutlandrlmas.

    Topraklama tesislerinin kurulmas iin temel koullar:

    1. Mekanik dayanm ve korozyona kar dayanklln salanmas,

    2. Isl bakmdan en yksek hata akmna (hesap yolu ile bulunan)dayankllk,

    3. letme aralar ve nesnelerin zarar grmesinin nlenmesi,

    4. En yksek toprak hata akm esnasnda, topraklama tesislerinde ortayakabilecek gerilimlere kar insanlarn gvenliinin salanmasdr.

    Bu koullarn salanmas iin- Hata akmnn deeri,- Hatann sresi,- Topran zellikleri nemlidir.

    32 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    39/196

    1.Mekanik dayanm bakmndan boyutlandrma:Topraklama elektrodu ve topraklama iletkenleri korozyona kar dayanklmalzemeden yaplmaldr.

    1.Topraklama elektrodu en kk boyutlar El.Tes.TopraklamalarYnetmelii Ek-A da verilmitir.

    2.Topraklamailetkenleri iin en kk kesitleri El.Tes.TopraklamalarYnetmelii izelge-4a da, iletkenin mekanik olarak korunmu veyakorozyona kar korunmu olup, olmamasna bal olarak:

    Malzeme Kesit

    Bakr 25 mm2Daldrma galvanizli demir 50 mm2

    olarak bildirilmektedir.

    l trafolarnn topraklanmasnda en kk kesit koruma durumuna bal olarak2.5-4 mm2 dir.

    Potansiyel dengeleme iletkenleri ile ilgili en kk kesitler ise El.Tes. TopraklamalarYnetmelii izelge-4b de gsterilmitir.

    Minimum boyutlar

    iletken Kaplama/D klf

    Malzeme Topaklayc eidi

    ap (mm) Kesit(mm 2)

    Kal nlk(mm)

    Tekildeerler

    Ortalama deerler (u;n

    erit2) 90 3 63 70

    Profil (levhalardahil)

    90 3 63 70

    Boru 25 2 47 55

    Derin topraklayclariin yuvarlak ubuk

    16 63 70

    Scakdaldrmagalvaniz

    Yzeyseltopraklayclar iinyuvarlak tel

    10 50

    Kurun 1)

    klflYzeyseltopraklayclar iin

    yuvarlak tel

    8 1000

    Svanmbakr klfl

    Derin topraklayclariin yuvarlak ubuk

    15 2000

    elik

    Elektrolitikbakrkaplamal

    Derin topraklayclariin yuvarlak ubuk

    14,2 90 100

    erit 50 2

    Yzeyseltopraklayclar iinyuvarlak tel

    253

    rgl iletken 1,8* 25

    plak

    Boru 20 2

    Kalayl rgl letken 1,8* 25 1 5

    Galvanizli erit 50 2 20 40

    rgl iletken 1,8* 25 1000

    Bak r

    Kurun 1)

    klfl Yuvarlak tel 25 1000

    *)rgl iletkeni oluturan her bir tel iin1)Beton iine dorudan gmlenler iin uygun deildir2)Kenarlar yuvarlatlm, souk ekme veya kesilmieritler3)Deneyimlere dayanarak korozyon ve mekanik a nma tehlikesinin ok az olduu tespit edilirse olaanst koullarda 16 mm2

    kullanlabilir.

    Topraklayclarn en kk kesitleri (El.Tes.Topraklamalar Ynetmelii Ek-A)

    53

    33 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    40/196

    Topraklama iletkenlerinin (Topraa denmeleri durumunda)minimum kesitleri

    Mekanik olarak korunmu Mekanik olarak korunmam

    Korozyona karkorunmu *)

    Isnmaya gre hesap veya seim 16 mm2 bakr16 mm2 demir,daldrmagalvaniz

    Korozyona karkorunmam

    25 mm2 bakr,50 mm2 demir, daldrma galvaniz

    *) Korozyona kar koruma, bir mahfaza ile salanabilir.

    Elek.Tes.Topraklamalar Ynetmelii izelge 4a

    Potansiyel dengeleme iletkenlerinin kesitleri

    Ana potansiyeldengeleme

    Tamamlayc potansiyel dengeleme

    ki gvde arasnda 1 x En kk ilelken kesitiNormal 0,5 x Tesisin en bykkoruma iletkeninin kesiti

    Bir gvde veyayabanc iletkenblmler arasnda

    0,5 x Koruma iletkenlerininkesiti

    Mekanik olarak

    korunmu

    Cu 2,5 mm2 veya Al *)Enaz 6 mm2 Cu

    Mekanik olarakkorunmam

    Cu 4 mm2 veya Al*)

    Yaplabileceksnrlama

    25 mm2 Cu veya edeeriletkenlikte

    - -

    *) Alminyum iletkenli hatlarn korumasz olarak denmesi durumunda, mmkn olankorozyon ve dk mekanik dayanmndan dolay iletken kopma olasl yksektir.

    Elek.Tes.Topraklamalar Ynetmelii izelge 4b

    34 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    41/196

    2. Isl dayanm bakmndan boyutlandrma:

    Isl bakmdan boyutlandrma iin gz nne alnacak akmlar El.Tes. TopraklamalarYnetmelii izelge 1 de bildirilmitir.

    Yksek gerilim sistemlerinde topraklama elektrodu ve topraklama iletkeni, yldznoktasnn topraklanma ekline bal olarak, genellikle bir kutuplu ksa devre veyaift toprak ksa devresi akmna gre boyutlandrlmaktadr.

    Toprak ksa devreleri ebeke ynnden dengesiz ileme durumu olduundan teorikolarak ksa devre akmlarnn simetrili bileenler kullanlarak hesaplanmas gerekir.

    Orta ve alak gerilim ebekelerinde hata akm yolu zerindeki direnler dikkate

    al

    nd

    nda hesaplar

    n klasik devre hesab

    eklinde yap

    lmas

    sak

    ncal

    deildir.

    Topraklama tesislerinde kullanlacak ksa devre akmlarnn hesab:

    Ntr topraklanmebekelerde bir kutuplu ksa devre akm:

    c : Gerilim katsays,Z : Hata akm yolu toplam empedanslar,UFN : Faz-Ntr gerilim,UFF : Faz aras gerilim

    olmak zere

    Ik1 =c.UFN / Zdir.Ntr yaltlmebekelerde ift toprak ksa devre akm ise, toprakyaylma direnleri hesaba girmezseen byk deer olarak

    '' 3'' .

    2

    3KKEE II

    ''3KI : fazl ksadevre akm

    eklinde hesaplanr.

    35 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    42/196

    Gerilim katsays (c), en byk akm hesabnda kaynak E.M.K. ni ve yksekiletme gerilimi halini dikkate almak iin Y.G. ve A.G. de 1,1-1,05; en kk ak mhesabnda ise dk iletme gerilimi ve anahtar kontaklar, ek yerleri v.b. yerlerdekikayplar karlamak zere Y.G. de 1.0 ve A.G. de 0,95 alnmaldr.

    Devre elemanlarnn akm tama kapasiteleri kontrol edilirken en byk hata akmdeeri kullanlr.

    Koruma cihazlarnn hata halinde devreyi kesip kesemiyeceklerinin kontrolu ise enkk hata akmna gre yaplmaldr. Hat sonu toprak ksa devrelerinde eriyen telli

    sigortalar

    n kesme kontrolu da en kk hata ak

    m

    na gre yap

    l

    r.

    rnek 5 Yksek gerilim tesislerinde toprak ksa devresi akm hesab

    50 MVA;154/34.5 kV; uk=%12.5 630 KVA;34.5/0.4 kV

    Hesap aada verilmi olup; topraklama iletkenlerinin direnleri, dier direnleryannda kk kaldndan dikkate alnmamtr.

    3x240 XLPE6 km.

    RE1= 1 RB =20

    k125 mm2 Cu

    25 mm2 Cu

    RE2= 1

    36 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    43/196

    kA96,08,22.3

    5,34.1,1

    Z.3

    U.cI

    82,22074,444,22XRZ

    074,4104,197,2X

    44,222244,0R

    104,16.184,0l.xX

    44,0240.56

    6000

    s.

    lR

    97,250.100

    5,34.5,12

    S

    U.uX

    n''1k

    222top

    2top

    top

    top

    'hat

    hat

    22k

    tr

    Hata akmnn belirlenmesi

    Xtr Rhat Xhat

    RB RE1 RE2UFN

    Isl ynden boyutlandrmaKoruma hatt kesitinin ksa devre akmnn sl etkisine kar dayanm

    I Hata akm (A)t Hata sresi (s)k Malzeme katsays (A.s 1/2/mm2) Ynetmelik izelgeler 5-7den alnarak

    S=(I2t)1/2/k

    forml ile kontrol edilir. Bulunan kesitten daha byk kesit kullanlmaldr.

    rnek 6:I= 700 A.t= 2 sMalzeme: plak bakrYukardaki artlara gre kesit ne olmaldr?k katsays: Bakr malzeme, normal koullar (f =200

    oC), komu ksmlarntehlike altnda olmayaca durum iin izelge 7den 159 A.s 1/2/mm2 alnarak

    S=(I2.t)1/2 / k = (7002 x 2)1/2/159 = 6,22 mm2 bulunur.Isnma artlarna gre nominal 10 mm2 kesit seilir. Bu kesit mekanik artlaragre kontrol edilir. Minimum deerlerden kk olmayacaktr.

    37 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    44/196

    ndirici merkezdeki 154/34,5 kV transformatr kndatoprak ksa devresi akm hesab

    50 MVA;154/34.5 kV; uk=%12.5

    Hesap aada verilmi olup; topraklama iletkenlerinin direnleri, dier direnleryannda kk kaldndan dikkate alnmamtr.

    RB =20

    25 mm2 Cu

    RE =1

    rnek 7

    Hata, transformatrk izolatrnde veya

    ebekede olabilir.

    38 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    45/196

    rnek 5teki 50 MVA; 154/34.5 kVluk transformatrn ntr noktastopraklama hatt iin hesap:

    50 MVA trafo: k izolatrlerinde bir toprak ksa devresi iin bulunacakksa devre akm yaklak Ik1 = 1,03 kA dir. 20 luk direncin balant hattolarak plak bakr iletken kullanlacaktr.

    S=(I2t)

    1/2/ k

    bantsndat =5s ve k izelge-7den 159 (A.s)

    1/2/mm

    2alnarakS=(1033

    2.5)

    1/2/ 159 = 14,5 mm2 bulunur.

    Korozyona kar ve mekanik olarak korunmam ise nominal kesit 25 mm2

    al

    n

    r.

    630 KVA trafo: Trafo gvdesini potansiyel dengeleme barasna balayaniletken, yukardaki gibi 0,96 kA.lik Y.G. taraf ksa devre akm iin 25 mm2bulunur.

    Bu koruma iletkeni alak gerilim ksa devrelerinde de akm tayacandan

    kesitin alak gerilim taraf ksa devreleri iin de kontrolu gerekir.

    A - Verilen ekilde iletme topraklamas ile koruma topraklamasbirletirilmemitir. Trafo A.G. k izolatrlerinde kazana atlama olursa, ksadevre yolunda en az 1 ohm topraklama direnci bulunacaktr. A.G. ksa devreakm 230 A. mertebesindedir. Kesit yeterlidir.

    RA = 1

    25 mm2 Cu

    RB =1

    L1L2L3N

    39 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    46/196

    B letme ve koruma topraklamalar birletirilirse, yukardaki gibi bir ksadevrede, akm yalnzca trafo empedans ve topraklama hatlarnn direnleritarafndan snrlanr.

    Hesap ekli ve emas aada verilmitir.

    Koruma ve iletme topraklamalarnn birletirilme ekline gre iletkenuzunluklar ve balant noktalar deiir. Ancak akm hesabnda deiikliksz konusu deildir.

    25 mm2 Cu

    RE1= 1

    Sh,Rh

    Topraklamalar bir barada birleiyor.

    RE1= 1

    Sh,Rh

    Topraklamalar elektrotta birleiyor.

    UFN

    Xtr Rth

    Xtr=0,04.0,42/0,63=0,01015

    Sh=50 mm2 L = 3m. Seilerek Rh=0,00142 ve t =1s k=159

    Ik1=1,1.230/0,01015=24926 A. S=(249262.1)1/2/159 =156,7 mm2

    bulunur.

    Sh =150 mm2 olmaldr.

    Rth < 0,3.Xtr olduundan dikkate alnmamtr.

    RE1= 1

    25 mm2 Cu

    Sh,Rh

    40 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    47/196

    3.letme aralar

    ve nesnelerin zarar grmesinin nlenmesi:

    Topraklama hatlar, zerlerinden geecek akmlarn, evrede meydanagetirecei mekanik ve sl etkiler dikkate alnarak tesis edilmelidir.

    4.Dokunma ve adm gerilimine gre boyutlandrma:

    Alak gerilim ve yksek gerilim tesislerinde topraklama blmnde ayrayr incelenecektir.

    Y.Gerilim tesislerinde topraklama tesisinin tasarm

    Boyutlandrma

    IE, ZE, UE=IE.ZE

    UE

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    48/196

    3m x 6 m boyutunda bina tipi 34.5 / 04 kVluk bir transformatr postas iinkoruma topraklamas yaplacaktr. Topraklayclar ve topraklama iletkenininboyutlandrlmas istenmektedir. Toprak zgl direnci 100 .m llmtr.34,5 kVluk ebeke besleme noktasnda 20 direnle topraklanmtr.

    D: Temel topraklaycnn evreledii alana eit, alanl dairenin ap olmakzere

    Temel topraklamann yaylma direnci RE 2.E/3D ; D=(4.a.b/)1/2

    D = (4.3.6/)1/2 = 4,78 m RE =2.100/3.4,78 = 13,94

    Potansiyel dzenleme

    rnek 8 Y.Gerilim tesisleri iin topraklama tesisi hesab

    Temeltopraklama

    b = 6 m

    a = 3 m

    Derin topraklayc (ubuk)

    (Temel topraklama etki alandnda)

    IE=1,1x34,5/3x(20+13,94) =0,645 kA UE=13,94x0,645=8,9 kV

    Bulunan topraklama gerilimi ok yksek olup uygun deildir. Direncinkltlmesi iin 4 adet 2 m uzunluunda ubuk derin topraklayc ilaveedilirse:

    ubuk topraklayc iin RE E/ L L: ubuk boyu RE = 100/2=50

    4 adet ubuk elektrot, temel topraklayc ile paralel altndan istasyon iintopraklama direnci 6,59 bulunur.

    IE=1,1x34,5/3x(20+6,59) =0,823 kA UE=6,59 x 0,823=5,4 kV

    Bu deer dahi szkonusu ksa devre akm iin yksek bir deer olup eknlemler alnmasn gerektirir.

    Temel

    topraklama

    b = 6 m

    a = 3 m

    Derin topraklayc (ubuk)

    (Temel topraklama etki alandnda)

    42 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    49/196

    Ynetmelik Ek-D de bildirilen ek nlemlerin alnmas kayd ile ve hata sresi0,15 s indirilebilirse

    UTP = 600 V ve UE 4.UTP hesabndanUE max = 2400 V bulunur.

    Temeltopraklama

    b = 6 m

    a = 3 m

    Derin topraklayc (ubuk)

    (Temel topraklama etki alandnda)

    Bu istasyonun hava hatt ile beslendii ve kablo klar olmad kabul edilmitir.

    Kablo klflar toprak ksa devre akmlarn tayacandan, istasyon topraklamasisteminden geen akm azalr, topraklama gerilimi de der.

    Hata akmnn kabul edilen deere uygunluunu kontrol edersek:

    1,1x34,5/3-2400=19510 V IE = 19510/20= 975,5 A

    RA = 2400/975,5= 2,46

    stasyonun topraklama direnci 2,46 dan kk OLMALIDIR. Topraklama tesisitakviye edilmelidir.

    Yukarda bildirilen ek nlemler Elek.Tes.Topraklamalar Ynetmelii Ek-D ye gre

    Bina d duvarnda : M1 veya M2

    Bina iinde : M3

    olarak verilmitir.

    43 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    50/196

    r katsays 66-154 kVluk hava hatlarnda toprak direncine bal olarak 0,8-0,6 deerleriarasndadr. Kablolar iin reticisinden deerler alnmaldr.

    Transformatr istasyonlarndaki topraklama sistemine bal hava hatt koruma iletkenleri veyayeralt kablo zrhlar varsa, hata akmnn bir blm bu gibi balantlar zerinden bakatopraklamalara gider. Topraklama gerilimi hesaplarnda istasyonun kendi topraklamaszerinden topraa akan akm dikkate alnr.

    Metal koruyucu klflkablo

    Ih

    IE=r.Ih

    (1-r).Ih

    Topraklama sistemininyaylma direnci

    rnek 9 Topraklama direncinin yeterlilii

    34,5 kVluk bir yksek gerilim direi veya direk tipi transformatrdekoruma topraklamas direnci 2 llmtr.

    34,5 kVluk hatt besleyen trafoda 20 luk bir iletme topraklamasvardr. Direk evresinde Elek.Tes.Topraklamalar Ynetmeliindebildirilen M nlemleri alnmamtr.

    34,5 kVluk hattn bandaki kesicinin ama sresi 0,2 s olarakbelirlenmitir.

    3. M nlemleri alnmas ile UE

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    51/196

    lmeler:

    1.Toprak zgl direnci ve elektrot yaylma direncinin llmesi.

    1.1. Toprak zgl direncinin llmesi.Bu lme drt sonda yntemi ile yaplmaldr. Wenner Metodu ad verilen buyntem aadaki slaydda aklanmtr. Sondalar aras uzaklklar iinYnetmelik Ek-N 2.2.1e baklabilir. Metodun uygulanmas iin zel cihazlargelitirilmitir. lmenin prensibi d elektrotlar arasna, frekans 150 Hzekadar olan bir gerilim uygulanr. Geen akm sebebi ile i sondalar arasndaoluan gerilim llr. Geen akm ve llen gerilimden bulunan direndeeri ve ara mesafe ile zgl toprak direnci hesaplanr. Gelimi toprakdirenci lm aletlerinde, elektrotlar aras mesafenin girilmesi ile, direkt olarak

    zgl diren ekrandan okunur. l yerindeki toprakta bulunacak dierakmlarn etkisini ortadan kaldrmak iin uygulanacak gerilimin frekansdeiken olmaldr.

    Topraklama zgl direncinin llmesi

    Wenner Medotu: TS.4363 de metod aklanmtr.

    a a a

    e

    ea/3

    e a / 20 olmak zere E = 2..a.R eklinde bulunur.a : Olabildiince byk olmaldr.

    R () llen diren E (.m) a ve e (m) cinsindendir.

    Sondalar

    Yardmctopraklayc

    Topraklayc

    A

    V

    45 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    52/196

    Topraklama zgl direncinin llmesi

    Elektrotlarn yeri:

    Sondalar

    YardmctopraklaycTopraklayc

    T I88,88

    Toprak potansiyeli

    Gerilim

    Gerilim sondalar potansiyelinyaklakolarak lineer degiim gsterdii blgede

    bulunmaldr.

    Topraklama sisteminin byklne gre bir yntem uygulanr.

    Yukarda sz edilen zel toprak direnci lm aletleri ile topraklayclarnyaylma direnleri de llebilir.

    Daha basit bir metod Ynetmelik ekil 8b de verilmitir.

    Y.Gerilim indirici trafo istasyonlar gibi byk tesislerde, direklerde bulunantopraklama telleri veya kablo klflar istasyon topraklama tesisine balolduklarndan, hata akm bu gibi balantlara da dalr; topraklama tesisizerinden topraa giden akm azalr. Ynetmelik Ek-N ekil N1de l yntemiverilmi ve hesap tarz N.2.2.3 de aklanmtr.

    1.2. Toprak yaylma direnlerinin llmesi.

    88,88T I

    46 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    53/196

    D

    0,62 D 0,38 D

    Toprak yaylma direnlerinin llmesinde ara uzaklklar

    88,88 T I

    Elektrotlarn diren alanlar

    lnn doruluundan emin olmak iin ortadaki elektrot yeri iki tarafa %10 Ddeitirilerek 3 l yaplr.Bulunan deerler byk farkllk gstermezse bu deerkabul edilir.

    Kk elektrotlarda D mesafesi en az 10 m olmaldr. Kareye yakn elektrotlarda aramesafenin, kenar uzunluunun 3-4 kat olmas istenir. Topraklama tesisininbyklne gre ara mesafe daha da arttrlr.

    oklu topraklamada akm pensi ile lm

    A1

    A2 V

    G

    I1I2

    RE1 RE2 RE3 RE4

    U

    RE

    RE3=U/I1

    RE=U/I2

    Alet komutatrile seim yaplr.

    47 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    54/196

    L1

    L2

    L3

    N

    R

    V

    ARA=U/IR dir.

    Sigorta

    RA

    >20 m

    Ri=40 k

    IR

    U

    Ampermetre Voltmetre yntemi ile topraklayc yaylma direncinin llmesi

    nokta metodu ile toprak yaylma direncinin llmesi

    Topraklayclarn yaylma direnci lm, yeterli toprak yzeyi bulunamamasgibi baz olumsuz hallerde baka topraklayclardan yararlanlarak llebilir.

    Burada lnn doru olabilmesi, dier yardmc topraklayclarn yaylmadirenlerinin kk olmasna baldr. Balant iletkenlerinin direnleri ihmaledilirse

    RxRA

    RBR1 R2

    R3

    R1=Rx+RA

    R2=RA+RB

    R3= RB+Rx

    deerleri llecektir. Topraklayclarbirbirlerinin etki alannda deilse, bilinmeyenve denklem olduuna gre

    Rx = (R1-R2+R3)/2 olarak bulunur.

    N

    T I88,88

    Rx RA

    Toprak direnci lme cihaz ekildekigibi balanarak deiik ular arasnda

    l yaplabilir.

    48 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    55/196

    2.Dokunma geriliminin llmesi.

    Bu maksatla akm-gerilim yntemi kullanmak zorunludur.

    aada yntem aklanmtr. Deneyin yeni devreye girecek tesislerde numunedeneyi olarak yaplmas yeterlidir. Deney sonunda bulunan gerilim deeri,

    kullanlan kaynak gerilimine gre dzeltilmelidir. Tesisin durumuna gredeneyde kk gerilim kullanlmas tavsiye edilir.

    1.3. Topraklama geriliminin tespiti.

    Yaylma direnci lmnde kullanlan yntemlere gre

    UE=Topraklama empedans x Topraklama akm

    eklinde hesaplanr.

    V

    A

    Sigorta

    IR

    500 N

    400 cm2 metal levhaYa bez

    Deiken gerilim kaynaile dokunma gerilimi dkbir deerde kalacak ekildekk bir akm geirilir.

    Uygulanan gerilim dikkatealnarak bulunan deerebeke faz-ntr gerilimineindirgenir.

    Tesisin eitlinoktalar

    Faz

    UN

    L1L2L3N

    49 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    56/196

    L1

    L2

    L3

    N

    RV

    APE

    Z evrim empedans

    U1 Yk yokken llen gerilim

    U2 Yk bal iken llen gerilim

    IR Yk direncinden geen akm

    olmak zere

    Z=(U1-U2)/IR dir.(Ynetmelik EK-Nde verilmitir.)

    Sigorta

    3. Arza evrim Empedansnn llmesi

    4.Yaltm direncinin llmesi.

    Yaltm direnci lmnde kullanlan deney gerilimi devre anmagerilimine uygun olmaldr. Ynetmelik izelge 9 da deney gerilimi veyaltm direnleri iin deerler verilmitir.

    Koruma iletkenleri ve potansiyel dengeleme iletkenlerinin balantlarnnkontrolu diren len cihazlarla yaplabilir. Bulunacak deerler korumailetkenleri iin 1 dan kk, potansiyel dengeleme iletkenleri iin ise0,1 dan kk olmaldr.

    Elek.Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii izelge 9

    Devrenin arma gerilimi(V)

    Deneygerilimi

    Yaltm direnci(M)

    500 V dahil, SELV ve PELVdurumunda gerilimler

    250 >0,25

    SELV ve PELV haricinde,500 V'akadar olan gerilimler (500 V dahil)

    500 >0,5

    500 V'un stndeki gerilimler 1000 >1,0

    50 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    57/196

    Topraklama tesislerinde muayene, lme ve denetleme:

    Ynetmelik madde 10-a da akland zere her topraklama tesisi,montaj esnasnda ve iletme aamalarnda periyodik olarak kontroledilecektir. Yaplacak kontrollar

    - Gzle muayene,

    - Koruma iletkenlerinin, ana ve tamamlayc potansiyel dengelemeiletkenleri balantlarnn srekliliinin llmesi ve denetlenmesi,

    - Elektrik tesisinin yaltm direncinin llmesi ve denetlenmesi,

    - Toprak zgl direncinin llmesi,

    - Topraklama (yaylma) direncinin llmesi,

    - Beslemenin otomatik kesilip kesilmediinin denetlenmesi,

    - evrim empedansnn kontrolu,

    - Artk akm koruma dzeninin kontrolu,

    eklinde sralanmaktadr.

    Yaplacak kontrollarda Ynetmelik Ek-Pde verilen ekilde formlarnkullanlmas tavsiye olunur. Kontrol periyotlarna da ayn ektedeinilmitir.

    eitli topraklama tesislerinin iletme dnemi iinde denetlenme periodlar

    Elektrik retim, iletim, datm tesisleri (Hatlar hari): 2 yl

    Enerji nakil ve datm hatlar: 5 yl

    Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri:

    - Topraklamalara ilikin direnlerin muayene ve llmesi 1 yl

    - Topraklama tesisleri ile ilgili dier kontrollar 2 ylSabit olmayan tesisler iin :

    - Sabit iletme elemanlar 1 yl

    - Yer deitirebilen iletme elemanlar 6 ay

    51 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    58/196

    Y.gerilim ve A.Gerilim sistemlerinde topraklama tesislerinin birletirilmesi:

    Ynetmelik madde 11-aya gre, bir yksek gerilim tesisinde, toprak hatasesnasnda, alak gerilim ebekesinde veya tketim tesislerinde tehlikeli dokunmagerilimleri ortaya kmaz ise iki sistemin topraklamas birletirilebilir. Y.G.demeydana gelen hata sonucu oluan potansiyel ykselmesi, alak gerilim tesislerinde,Ynetmelik izelge-13 de verilen deerlerden kk olmaldr.

    Yukardaki koullarn yerine getirilememesi durumunda Y.G. koruma ve A.G.iletme topraklamas tesisleri mutlaka ayrlmal; 50 kVun altndaki iletmegerilimli tesislerde Y.G. ve A.G. sistemlerinin topraklayclar arasndaki uzaklk enaz 20 m. olmaldr. Gerekli mesafe Dkabul formlleri ile (Ek-M) hesaplanabilir.

    YG.tesislerinin iinde bulunan AG. iletme aralarnn gvdeleri koruma iletkeniyolu ile YG. topraklama tesisine balanr.

    L1

    L2

    L3

    PEN

    RE

    TN sistemde topraklamalarn birletirilmesi

    Potansiyel dengeleme

    Temel topraklama

    UE UTP PEN iletkeni tek noktada toprakl

    UE 2.UTP PEN ok noktada toprakl

    UF

    U1

    U2IE

    UE = RE.IEU1 = U0U2 = U0

    UF = UE

    U0 : Faz-Ntr gerilimA.G. tablosu

    artlar salanrsa topraklamalar birletirilebilir.

    RA

    52 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    59/196

    TN sistemde topraklarn ayrlmas

    L1

    L2

    L3

    PEN

    RBRE

    Min 20 m

    IE

    UE = RE.IE

    U1=UE+U0

    U2=U0

    UF=0

    U0 : Faz-Ntr gerilim

    U2

    U1

    UF

    UE UTP PEN iletkeni tek noktada toprakl

    UE 2.UTP PEN ok noktada topraklartlar salanamazsa iletme topraklamasayr yaplr.

    RA

    Zorlanma gerilimi asndanUE gerilimi, 5sden byk ksa

    devre sreleri iin 250 Vuamamaldr.

    L1

    L2

    L3

    N

    RE

    Temel topraklama

    Zorlanma gerilimi asndan:

    U2 250 V tf>5 s

    U2 1200 V tf5 s

    TT sistemde topraklama sistemlerinin birletirilmesi

    PEIE

    UE = RE.IE

    U1 = U 0

    U2=UE+U0

    UF=0

    U2U0 : Faz-Ntr gerilim

    UF

    U1

    A.G. tablosuRA

    53 TMMOB EMO MSEM

  • 8/2/2019 YKSEK GERLM TESSLERNDE LETME SORUMLULUU ETM

    60/196

    L1

    L2

    L3

    N

    RE

    Temeltopraklama

    Zorlanma gerilimi asndan:

    U1 250 V tf>5 s

    U1 1200 V tf5 s

    TT sistemde topraklama sistemlerinin ayrlmas

    PEIE

    UE = RE.IE

    U1 = UE+U 0