yohansi - ebible.org - read and download the holy...

98
1 Yohansi La' Puk di de Yohansi nakot nohora Yesus Makamori- Kalewna mak Uplerlawna Nano'taru pa Namori-nalewna rimormiori. La' Puk di de Yohansi e nwahaur nohora Yesus, niwra E' de ed mak ha rweta la Uplerlawna Lira Nnio'oni-Wawa Niatnu. Ne nwet wali Yesus la Lelerni. E' ed mak kor rewre'wa Uplerlawna la ler maka Uplerlawna Nohi-na'ar nohkeran di. Mere Yesus de wal pia ed mak kwal lia rimormiori pa Nden wut lia rimormiori la' nohkerna la' ler ho'ke'eni de. Yohansi mak khorta puk di, de maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a id e'a. Yohansi nhorta Puka di totpena ntekal reria niwra Yesus de Wutmueha-Laimieha, Ray Makamori-Kalewna mak kmeh'a neka Nala mormiori- dardiari plalahwa la rimormiori nohkeran di. It tlernan mormiori warwuaru de onnila it pesiayni la Yesus, me la' E Nhiwni kniarni la it ihranu ralamni mak kamou-kawitna it do'oni-halli honona. La' ler maka Yesus ed ma't la nohkeran di, de mak ktutrier niohora pa raplol nohora E'a ed olek wa, emeka Yohansi makharani lirni, Uplerlawna lirni, me hihi'a- yapyapi mak kamehi-kayona mak Yesus Nhi' nana re totpa Ntutga Uplerlawna rurni-laini. Mere emkade ho'mana riy harahu la' ler de edon rpesiaya. Rerehniana o'ta-mata Yahudi mak kahmen memna rpesiay lia E'a. Mak klernohor reri dom to'a wali rhoitio'or doin E' pa edon rlernohora owa'ana. Mere la' he' to' mak kpesiay lia' E' de Enala mormiori-dardiari plalahwa pa nodi liarni. La' Puk di de e rakot nohor emkadille: 1. Mulaliaini (1:1-18) 2. Rakot nohora Yohansi makharani me riy maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re. (1:19-51)

Upload: lamdieu

Post on 29-Apr-2018

223 views

Category:

Documents


2 download

TRANSCRIPT

1

YohansiLa' Puk di de Yohansi nakot nohora Yesus Makamori-

Kalewna mak Uplerlawna Nano'taru pa Namori-nalewnarimormiori. La' Puk di de Yohansi e nwahaur nohoraYesus, niwra E' de ed mak ha rweta la Uplerlawna LiraNnio'oni-Wawa Niatnu. Ne nwet wali Yesus la Lelerni. E'ed mak kor rewre'wa Uplerlawna la ler maka UplerlawnaNohi-na'ar nohkeran di. Mere Yesus de wal pia edmak kwal lia rimormiori pa Nden wut lia rimormiori la'nohkerna la' ler ho'ke'eni de.

Yohansi mak khorta puk di, de maka Yesus haNwatutu-nwaye'a id e'a. Yohansi nhorta Puka di totpenantekal reria niwra Yesus de Wutmueha-Laimieha, RayMakamori-Kalewna mak kmeh'a neka Nala mormiori-dardiari plalahwa la rimormiori nohkeran di. It tlernanmormiori warwuaru de onnila it pesiayni la Yesus, me la'E Nhiwni kniarni la it ihranu ralamnimak kamou-kawitnait do'oni-halli honona.

La' ler maka Yesus ed ma't la nohkeran di, de makktutrier niohora pa raplol nohora E'a ed olek wa, emekaYohansi makharani lirni, Uplerlawna lirni, me hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak Yesus Nhi' nana retotpa Ntutga Uplerlawna rurni-laini. Mere emkadeho'mana riy harahu la' ler de edon rpesiaya. Rerehnianao'ta-mata Yahudi mak kahmen memna rpesiay lia E'a.Mak klernohor reri dom to'a wali rhoitio'or doin E' paedon rlernohora owa'ana. Mere la' he' to' mak kpesiaylia' E' de Enala mormiori-dardiari plalahwa pa nodi liarni.

La' Puk di de e rakot nohor emkadille:1. Mulaliaini (1:1-18)2. Rakot nohora Yohansi makharani me riy maka Yesus

ha Nwatutu-nwaye'a re. (1:19-51)

Yohansi 1:1 2 Yohansi 1:123. Yesus Nhi'a hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona.

(Onni 2-12)4. Itmatromlawanni Yesus wniatutnu-wniaye'eni

(Onni 13-17)5. Yesus Nmat lia auwlakar hananni mere Nmori

owa'an la' lera wotellu (Onni 18-21).Yesus Kristus de emeknekama Uplerlawna lira-nnio'oni me

lelerni la'a rimormiori nohkerna wawannu1 Ululu meman la'a noha-rai edonna nwo'ti-nhar

mia'ta, de (Yesus) maka rweta la' Uplerlawna LiraNnio'oni-Wawa Niatnu de ed olek la wa. E' de e Norwutga Uplerlawna la' lir ida, ne E' wal pia Uplerlawnainhatta. 2Ululu de Enor wut lia Uplerlawna pa 3 Ena'ohi-na'ara, Nakoki-nayap miemna haneknek wawannu makkden la noheri woru-lyanti nayanni, Nlernohora Upler-lawna lirni. 4 La'a rimormiori noh keran di honona re demormiorni onni-ga'arni nwatiawu E'a ne la'a mormiori-dardiari plollola inhat de pede rimormiori ramkek lalelerni. 5 E' de rwet walia la'a Lelerni de. Yoma E' edmak khi'a repreparni la melmelli-kalkalamni ralamni, nemelmel de edonna nwarehi nana pa nkaduw nana Lelernide.

6 Noma Uplerlawna Nhopan doinia riy ida de nwawaYohansi 7 totpa nma nakot nohora Lelerni de yala'ani,me la'a Yohansi lirni de pede riy honona rlernan talanpa rpesiaya. 8 Yohansi meman nek de Lelerni atia' hade,eneknek to'ama e nma nakot nohora to'a Lelerni de.9 Yoma Lelerni mak kaplola, de maka Nhita-nrepar nanarimormiori honona hota Nerun la nohkerna wawannu.

10 Enmai die pa ed olek la noha wawannu. UplerlawnaNa'ohi-na'ara nohkeran di de Norwutga E'amere emkadeho'mana nohkeran di edon rwayow nohora E'a. 11 E'orgahi Nmai lia E let wamueheni mere E luwnu-a'naniharahu edonna rreinian E'a. 12 Mere he'a-he' maka e

Yohansi 1:13 3 Yohansi 1:18rreinian E' pa rpesiaya de hota Enala rpa rre'ela Up-lerlawna upni-a'nani. 13 Ir edonna rwal lia Uplerlawnaupni-a'nani de yoma rlernohora rimormiori nhioli emekamuanke' id nor hawni ranina yoma wniarorni-wnialainipa hota ha rayor nian keke'enku'a ida. Yoma mormiorwarwuar die edon nwatiawua rimormiori mere ha nwa-tiawu meman la Uplerlawna.

14 E' maka ha rweta la Uplerlawna Lirni la'a rimormiori(de E' de Uplerlawna wali E'a) mere Nwali olek la ri-mormior pa Enden wut lia mai ita la' noh keran di la' lerho'ke'eni, ne la' ler de itamkek memn oleka E preheni-mkaini, de preheni-mkaini la Wutmueha-Laimieha makkwatiawua Amlawanni la Ilyamou-Watyatoha. La' E' pedeit tat niohor memna hya' ed mak kaplol la' Uplerlawna,me tat niohora E ralam kalwiedni mak kareh mieman demai ita.

15 Noma lera ida ne Yohansi Nmai die nakot nohoraE'a, de nhar lirni pa niwra: “Hadi ed mak a'ukot nohoroleka la' miy, de agiwra hota Enmai die ntawli'ir maia'u, mere E tullu-petanni nareh dioin a'u, yoma a i'nuedon nmor dioin ma'ta a'u de E' ed olek la wa.” 16 E'de npenpuen niohora kalwieda-paitiota. Ne la' E ralamkalwiedni de pede E' ed mak ktowr reria ra'ani-pallupripanni-fa'anni mai ita. 17 Orgahi-Orha'a deullu-tatarnide itlernana la Musa. Mere itat niohora hya' ed makkaplol la' Uplerlawna me la' E ralam kalwiedni mak karehmieman de mai ita yoma Yesus Kristus e Ntutga hademai ita. 18 La riy id mana edonna ramkek ma'ta Upler-lawna, atiaru Uplerlawna A'nani, Wutmueha-Laimieha,mak kora Amni Uplerlawna-Mempulwatnu rla' ihru ida-ralm ida. Ne Wutmueha-Laimieha de ed mak kalharia(ktutga) E Amni mai ita.

Yohansi nakot nohora inon wamueheni

Yohansi 1:19 4 Yohansi 1:2719 Yohansi nakot nohora inon wamueheni de emkadi:

La' ler ida ne in letni-am letni mak kodi plolli la Yahudi,mak kden la Yerusalem, rhopna imam-imam o'tani-matnipa rora riy makden Lewi rla ratiana Yohansi riwra: “O' dide he' o'a?”* 20 Noma Yohansi nakot eti-kriahaya niwra:“A' di de Ray mak kamori-kalewna maka UplerlawnaNano'taru atia' a'u.”

21 “Hade emkade de o di de he' o'a? Yanpamakwohorulu-ktatrulu Elia o'a?”

Mere Yohansi niwra edonna.“Yanpa Makwohorulu-ktatrulu maka ha rano'taru in-

hat o'a?”Yohansi niwra edonan wali.22 “Demade mukot teka la mai ami he' o' dina de?

Totpena amakot nohor o la'a riy mak khopan pa amamatian o'a.”

23 Yohansi nakot la niwra: “A' di de riy makkpolpuolu-khawaunu lola wo'orletna-kawurloini pa gi-wra: “Mpiale'era Orgahi-Orha'a loini-talanni.””† Hya'ed maka Yohansi nakota de, de makwohorulu-ktatruluYesaya lirni la'a ululu memna.

24 Noma riy Parisi maka ha rhopan pa rma ratiana re25 ratiana Yohansi riwra: “La'pa o' di de Ray Makamori-Kalewn atia' o'a, onde Elia atia' o'a ne Makwohorulu-ktatrulu maka ha rano' taru atia' walia o'a, ne hya'a nreipia omhuarani riy?”

26Noma Yohansi nakot la niwra: “A' di de agala gera gagharania riy. Meremiy emior wutga riy makamiymieh'anekane edonna miat niohor ma'ta E'a. 27 Hota Nmai piaNlernohor a'u,mere awue'er doin lakniwniowni ho'manaa'g edonna puar nana.”* 1:19 1:19 Makden Lewi re rtulan la imam-imam re la Uplerlawna kreiniralamni. † 1:23 1:23 Yesaya 40:3

Yohansi 1:28 5 Yohansi 1:3828 La' hare honona de rhi' nana la leta Betania la'a

gerlawna Yordan walli tipru, la'a gen miaka Yohansinharani riy.

Yesus de emeknekama dum a'na maka ha rhi'a la tniuwu-nhiai la'a rimormiori do'oni-halli

29 La'pa repar dewade Yohansi namkek de Yesus Nmaiwia, noma Yohansi nakot la niwra: “Mimkek ee! Upler-lawna Dum A'nani mak kuhi-kho'ora rimormiori do'oni-halli Nmai olek dee! 30 Hade ed maka a'ukota, makktawli'ir la mai a'u, mere inponni rehi a'u yoma a i'nuedonna ntor ma'ta a lia nohkerna wawannu de E' edolek la wa. 31 La ler ululu de a'uplin mua'ta de he' edamakla' Uplerlawna Dum A'nani dena. Mere amua galger la ga gharani riy totpena atiutg E' la riy Israel retotpena rat niohora. 32-33 La' ler ululu de a'g edonna gatniohor ma'ta he' E'a. Mere Uplerlawna mak khopan paagala gera ga gharania riy, de ed maka kakot mai a'uNiwra: “La'pa mumkek nana A Nhiw Lulu'lu Nerun panden la riy ida, de hota hade ed mak kala Nhi'wu kakharani.” Noma la'pa ntutu-nte'ela' lerni de na'nama a'ge umkek de Uplerlawna Nhiw Lululli Nerun de emolmollama'nu lmo'ma maru mak kwatiawua lyanti, pa Ntai lia Ewawannu (pa agat niohor E'a).

34 Pede la dodo'ondi de a'g ed maka kamkek olekmemna la a ma'tu. Hade emkade pede a'g ed maka kakotnohora tiy miy die, la E' de de Uplerlawna A'nani E'a.”

Mak kala ul pua klernohora Yesus35 La'pa repar wa, noma Yohansi nora riy woru mak-

lernohor reri e'a re rawali owa'an la gen die. 36 NomaYohansi namkek nana Yesus nwehweti dewade nakot lare niwra: “Mimkeka Uplerlawna Dum A'nani inhatta!”

37 La'pa riy maroro' mak klernohor reria Yohansi ratlinnana ed lir de noma rora rla' pa rlernohoraYesus. 38Noma

Yohansi 1:39 6 Yohansi 1:45Yesus Nkillia to'orni, de Namkek nana rrora e rlernohorreria E'a. Noma Yesus Natiana re Niwra: “Miy e mihakahya'a?”

Noma rrora riwra: “Rabi (Tungkurga), O genmu etlahanmeni?”

39Noma Yesus Nakot la Niwra: “Ma mieh'a mimkeka.”Noma rlernohora pa rla ramkeka Yesus genni. La' lera

lia'ani (jam 4) de, noma ror rewre'wa Yesus pa rden wutupa la'pa mela ndamit wa.

40 La' riy id la'a riy maroro'a ri, de Andarias, SimonPetrus hyalli. 41 La' pa nora Yesus rwahaur la genninhorwua noma Andarias pleta-plet pa nla owa'an pa nlanwahaka hyalli Simon pa nakot la niwra: “Hyalia, ami empatrom nan oleka Mesias!” Mak ha nwet la Mesias deyawala Ibrani, mere la'a yawala Yunani de riwra Kristus,(de nnia'eratni de Ray maka Uplerlawna Nano'taru paNamori-nalewna rimormiori). 42 Noma Andarias nodiaSimon la' Yesus de.

Noma Yesus Nkillia Simon na'nama Nakot la Niwra: “O'di de Simon, Yonas a'nani. Pena rwet o la Kefas maka la'yawal Yunani de rweta la Petrus,” (de nnia'eratni de watumuetam kerna).

Yesus Npolga Pilipsu nora Nataniel43 La'pa repar wa noma Yesus Nwaror pa Nla'awa

Galilea. Noma Nwahak pa la'pa Nwatrom nana Pilipsunoma Nakot la Niwra: “Pilipsu, mua mliernohor A'u!”

44 Pilipus di de riy Betsaida ida di, ne Andarias noraPetrus mana rwatiawu wali hande. 45 Noma Pilipsunla nwatrom nana Nataniel pa nakot walia niwra: “Eh,ampatrom nan oleka Ray Makamori-Kalewna maka Musanakot nohora la Puk maka ha rhorat targa Uplerlawnadeullu-tatarni me la' walia maka makwohorulu-ktatruluha rhorat tar walia. Hade de Yesus mak kwatiawuaNasaret, Yusup a'nani!”

Yohansi 1:46 7 Yohansi 2:446 Mere Nataniel nwahla lir de niwra: “Ah, Nasaret

de kuku' nekane, Ray Makamori-Kalewna de Nwatiawuhandena?!”

Noma Pilipsu nakot la: “Mai pia mueh'a mumkekmemna.”

47 La'pa Yesus Namkek de Nataniel nmai wia, nomaNakot nohor Nataniel Niwra: “Mimkek la, makden Israelplollolli inhatta id nmaiwiee! E' demaka ka'ohpa-kalaharatia' e'a.”

48 Noma Nataniel natiana la Yesus niwra: “Tuna, laemkameni pede omuat niohor a yeh'wu?”

Noma Yesus Nakot la Niwra: “Eh, Pilipsu edonna npolmua't o'a, de A'g e umkek nan o la' kar on id nayanni.”

49 Noma Nataniel nakot la niwra: “Tungkurga, O' dide Uplerlawna A'nani O'a. O' ed mak khi' Ray lia Israelluwnu-a'nani.”

50 Noma Yesus Nakot la Niwra: “O e mpuesiay yomadodo'ondi de A'ukotiwra A'umkek olek o'a la'a kar onid nayanni?! Hya' maka kareh dioin memna A hihi'u-yapya'pu de, hota mumkek memna. 51 Plola mpiesiayo,hota mimkek nana lyanti naphyariari ne Uplerlawnahopopanni (malaikat) re hota rernu-rha'ata pa rmai liaRimormiori A'nani A' die!”

2He'i-hepru la'a makmehlim la leta Kana

1 La'pa lera woru rtaw dioinia pa lera wotell wua nomae rhi'a he'i-hepur la mak kmehlima la'a leta Kana, deGalilea letni ida. Ne Yesus inni ed wal lia hande. 2 YesusNora maklernohor reria re, rlernan walia polpuolu la'ahe'i-hepur de. 3 La'pa anggur turnu maka ha remnia lahe'i-hepur de nhorwua, noma Yesus inni nakot la niwra:“Yesus! Hare anggur turnu nhorwua.”

4Noma Yesus Nakot la Niwra: “Yan mukot mai a'u, ina.Edonna nte'ma'ta la Uplerlawna lerni pa Agharia ino'nu.”

Yohansi 2:5 8 Yohansi 2:12

5 Mere Yesus inni nakot la mak ktulla-kari re: “Mlier-nohor neka hya' mak Ha Nakota tiy miy.”

6 La hande de e rwahi' targa kuhi wonema, maka harhi'a la' watu, maka nhi'inde rken ger la pa rlernohoraagama Yahudi deullu-tatarni pa ra rwuri-rohma. Kuhi remniotni de edonna nhal de, ida, de na'nana potla rahurehenu (100 liter).

7 Noma Yesus Nakot la mak ktulla-kari re, Niwra:“Mhiur ger la' kuhi re.” Dewade rhur ger la kuhi rewonema pa rpenpuenu.

8 Noma Yesus Nakot la re: “Mia'ala ger de oke' ladodo'ondi wa pa miala la mak khi' o'tani la'a he'i-hepru.”

Noma rodia ger della la'a mak khi' o'tani la he'i-hepurde. 9 La'pa nto' targa nurnu la ger maka kwali olekla anggur de, de naplin niohora anggur de nwatiawuahanmeni, atiaru mak ktulla-kari mak khuri-kwalia gera lakuhi re nanpena rat niohora re. Noma mak khi' o'tani lahe'i-hepur de npolu a'na muanke'a mak kmehlim de panmai. 10 Na'nama nakot la: “Nhi'inde la'a kniari emkari,de ral ulga anggur tur mikmikri, la'pa remun pa rmahwennananpena ralamakaniemannunamnapnapla. Merehadi de miy e mide' targa anggur tur mikmikir di pana'nama milgota.”

11 Hadi ed maka Yesus Nhi'a hihi'a-yapyapi makkamehi-kayona (mujizat) mulaliaini mak ktutga Upler-lawna rurni-laini, ne Nhi' nan hade la'a leta Kana, Galilealetni de. La' hade totpena Entutga E preheni-mkainila nohkerna wawannu. Dewade mak klernohor reri rerpesiay tioto' memna E'a.

12 Nhorwua noma Yesus Nora inni, amni-hyalli, me la'waliamaklernohor reri E'a re rla'awa la'a leta Kapernaum.Rden nek la' hande pa lera ida-woru.

Yohansi 2:13 9 Yohansi 2:19Yesus Nhokra-nlai mak ka'olu-kala'a la Uplerlawna roma

kreini13 La'pa Paska lerni nwakrian wia (de la' ler maka

Yahudi rhoratreria tuini-wedni la' ler maka rwe'er doinla wutwutu-kokgohu la' Mesir) noma Yesus Nla'awa laYerusalem. 14 La'a Uplerlawna roma kreini mak kdenla Yerusalem de walli-walli, de Yesus Nhortiut niana ri-mormiorimak ranie'er la krei die herni-gaini pa ramtatnapa ra'olu-rala'a pipi-duma, hayori-orpau me onu-ma'nume rwahernu-rwahala kupna-kai. 15 Dewade Yesus Ntalniana tali id pa na Nhokra-nlai mak ka'olu-kala'a rorwutga nhiuri-wnia'an mak kden la hande, ne Nliwra pakurna-kiatra re. Mei-kader no' hande maka rnairia rarwahernu-rwahala kupna, de Nte'la rpa Nkowa-nwalia repa nhi'nande kupna-kai re knunu-knera. 16 Noma Nakotla mak ka'olu-kala'a ma'nu lmo'ma maru re Niwra: “Hoi!Mrian doinia harella handi. Yan memmemna mhi'a AA'mu romni dilla ya'olu-yala'a geni!”

17Noma maklernohor reri re rhoratnana la' Puka lirniniwra: “Mak A ralmu ha nko'i reria de totpena O rommuedmak rimormiori rnairia pa rkola tieru-rawur nehla nektiy O'a Uplerlawnu ne! Ne maka A ralmu nko'i reria dehota nod A lia matmiati-molmuolu ralamni.”*

18Noma ina-ama ror wutga o'ta-mat let Yahudi re rapallia Yesus pa rawowo'ora. Rakot la Yesus riwra: “Omhi'teka hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona (mujizat) la amdi, totpena amatga de O hihi'imu-yapyapmu ri de e loltalanni.”

19 Noma Yesus Nakot la re Niwra: “Hihi'a-yapyapimak kamehi-kayona maka Atiutg tiy miy die de emkadi:hota mpieye'era Uplerlawna romni di, ne la' pena A'uririowa'an la lera wotellu.”* 2:17 2:17 Masmur 69:10

Yohansi 2:20 10 Yohansi 3:220Noma riwra: “It upni-tgarni rkaria Uplerlawna roma

kreini di la'a anni terampwogata wehrani wonema, neOmiwra hota Omuriri tio'a la lera wotellu?!” 21 Mere eraplin niohora la Uplerlawna romnimaka Yesus Nakot de,de E inon wamueheni inhatta. 22 Hade pede la'pa YesusNmori owa'an la matmiatni ralamni, de maklernohorreria re nhioratni e ndawar nana hya'a maka Nakot taruri. Pede la' ler de meman pa rpesiay tioto' memna hya' edmaka Puka ha nakota, me la' walia maka Yesus Nakota de.

Yesus Nat niohora riy honona23 La'pa Yesus ed ma'ta la'a Yerusalem yoma Yahudi

lerlalawanni Paska de edonna nhor mua'ta, de riy harahurpesiaya Yesus, yoma la'a hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona maka Nhi' nana re pa Ntutga Uplerlawna rurni-laini. 24 Mere Yesus Nmeh'a nekane edonna Npesiayma't hare, yoma Enat niohor oleka rimormiori yehwani.25 E' edonna Nwahaka lira yano'a-ya'atu la'a rimormioriyehwani la'a riy meni-meni to'a yoma E' nek de e Natniohora rimormiori ihranu ralamni.

3Yesus Nakot nohor la Nikodemus la'a mormiori-dardiari

mak kod pia nodi liarni1Noma riy ida nanni Nikodemus, de riy Parisi ida mak

kre' teman la mak ktorna watghudi la agama Yahudi.2 La' mela ida de enmaiya Yesus pa nakot la niwra: “Amtungkurga, ami ematg oleka deUplerlawna edmak khopnO' pa Omua Mpuatutu-mpuaye'a rimormiori. Yoma riymeni ho'mana edon nhi'a hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak ktutga Uplerlawna rurni-laini emeka Omhi'nana re, atiaru me nodia Uplerlawna plolli.”

Yohansi 3:3 11 Yohansi 3:113 Mere Yesus Nakot la Niwra: “Mpuesiaya, hota riy id

mana edon rler wut et mieman la Uplerlawna mutnu-rahanu,makaUplerlawnaNodi plolli la pa emeka ir Rayni,atiaru me, rmori owa'an e'a.”

4 Nikodemus nwahla: “Tuna, hota emkameni owa'anpa rmori owa'an rimormiori ida mak khamto'a-khape'ewolekwa re? Plollola pa ta'en niana nla' owa'an la innipuhunni apannu ralamni pa rmori owa'an la re'eni wornutoh?!”

5 Yesus Nwahla Niwra: “Mpuesiaya, eneknek to'amariy rmor niana la re'eni wornu, maka rnairia gera raramou-rawitna me la'a Uplerlawna Nhiwni Narialmua,demade nre' wut lia Uplerlawna mutnu-rahanu, makUplerlawna Nodi plolli la pa emeka ir Rayni. 6 Yomarimormiori inonni de it inni ed maka nmor niana, meremormiori-dardiari plalahwa de nwatiawua UplerlawnaNhiwni. 7 Yana mpuer rer wiapmu la'pa Agiwra rayoriowa'an miy hononmi nanpena mlier wut lia Uplerlawnamutnu. 8 Itala anni pa tsi'a la yawalliohora: La'pa anninten liol meni-meni de plolli nek la et nnieni. Hotaitatlina anni tnienni, mere itaplin niohora anin de nwa-tiawua hanmeni pa nla hanmeni. Hota emkade wal liariy maka riwra Uplerlawna Nhiwni Nayor niana. Yoma itedon todi plolli la Nhiwni de onde tat niohora E yala'animere itamkekmemnaE limni enni la'a rimormiori nhiolli-lietni.”

9 Noma Nikodemus nakot la niwra: “Hota hade emka-meni totpena naplol la O ltiermu dena?”

10 Yesus Nakot la Niwra: “O' di de tungkurga Israel ido'a maka riy rhu'ru-rhelma. Ne hya' nrei pia omuplinniohora di? 11Mpuesiayo! Amaltier di de amakot nohorahya' maka ami e mat niohora, ne amakot nohora hadomade la'a hya' maka amamkek walia la a mat mamni. Meremiy e mihmena mrieiniana hya' maka amakot nohora.

Yohansi 3:12 12 Yohansi 3:2112Miy edonnampiesiaya la'a hya' maka A'ukot nohora tiymiy la'a hya' mak kwatiawua nohkeran di. Ne hota emka-meni targho'ola A'ukot nohora la Ilyamou-Watyatohayala'ani?! 13 La' riy id mana edonna nha'at ma'ta laIlyamou-Watyatoha pa nerun olek la noha wawannu dipa rakot nohora Ilyamou-Watyatoha gahani. EneknekaRimormiori A'nani A' die mak kerun pa kakot nohorare. 14 Ne hota emekwalima Musa nwairia niy pi'ra la'aai lioha id la wo'orletna-kawurloini (totpena he' ed makkwatniar reria niy pi'ra de, hota rler la yamori-yalewnala'a niy mak kihi ira), de hota emkade wal lia, UplerlawnaNror targ oleka de rla rwairia Rimormiori A'nani A'u laau hananni. 15 Totpena riy honona mak kpesiay A' dierlernana mormiori-dardiari pa nodi liarni.

16 De yoma Uplerlawna sniayanni la'a rimormiorinohkeran di inponni memna, pede Enala Wutmueheni-Laimieheni A' die, totpena ha meni mak kpesiay A' diehota edonna nler la matmiati-molmuolu pa rrinnia la aimormiori ralamni mere nlernana mormiori plalahwa panodi liarni. 17YomaUplerlawna Nalernia A'nani A' die, deedonna muai pia tiorna watghudi la nohkeran di. MereAmuai die totpena A'umori-ulewna rimormiori. 18 Riymaka kpesiay A' die hota edonna rukmua. Mere riy makedonna kpesiay UplerlawnaWutmueheni-Laimieheni A'ude rto'on reria oleka yoma edonna npesiay UplerlawnaWutmueheni-Laimieheni. 19Rto'on reria, yoma A'u makarweta la Lelerni de muai olek la nohkerna wawannu,mere rimormiori rreiniana-ra'nana ma'ta ha melmellide. Ha rreiniana-ra'nana melmelli de yoma hihi'ini-yapyapni re lola yatyatni-halalli ralamni. 20 Rimormiormiaka khi' yatyatni-halalli, rahankeran rer lia Lelerni de,pa rahmena rma rrehgorga Lelerni, yanhi'pa riy ramkeknana ir yatni-halli. 21 Mere mak kden la plol wawna, de

Yohansi 3:22 13 Yohansi 3:29nma nrehgorg Lelerni de, totpena riy ramkek nanmemnade hya' mak ha nhi' nana re, de e nlernohora Uplerlawnaralma-riorni.”

Yesus Nareh dioinia Yohansi makharani22 La'pa nhorwua noma Yesus Nora maka ha Nwatutu-

nwaye'a re rla'awa la Yudea liewnu. Enden nek la handepa Nalera-namel nohora re, me la' hande de Enharanwialia riy. 23-24 La' ler de wal pia Yohansi edonna nlama'ta roma nhio'la ralamni. Mere enharan wali riy la'aleta Anon mak edon olieta la'a leta Salim, yoma la' handede ger lawna etla. Ne rirahu rma rod niohor e'a totpenarlernana nhiarani. 25 Noma maklernohor reri Yohansire dom rora riy Yahudi dom to'a, de rahuri-rawo'or la'adeulu-tatra mak kakot nohora ramou-rawitna. 26 Nomarla rakot la Yohansi riwra: “Tungkurga, o' e mhuoratrermia'ta riy maka kora o' pa kden la gerlawna Yordanwalli dena, maka omukot nohora la rira. Riy de ed makomtiutga mai ami me la' walia la' riy dom to'a, la ler ululutoh! La' dodo'ondi de Enharan wiali riy, ne riy liawanni erla' E' de, me edon rmai owa'an o'a!”

27 Noma Yohansi nakot la re niwra: “Emkadella wa.Yoma rimormior id ho'mana ta'enniana rhi' hadomdoma,eneknek to' pa la'pa rlernana ra'a-palu (karunia) la Up-lerlawna, nanpena rwo'la-rlekur la hare honona. 28 Miyorgahami nek de mitlin oleka la mak a'ukota re agiwra a'di de Ray miak kamori-kalewna atia' a'u toh! Rhopan neka' pua a lia ulga E'a. 29Ne la' dodo'ondi de A ralmu nahep-uepur reri yoma Mak awuahi' targa talla la E' de Enmaiolekwa di. A' niek de emolmolannek to'ama muanke'apliolioini. Ne E' de emolmolan nekama muanke'a makkiwra kmehlima. A'g wuahi' targa hare honona la'amuanke'a mak kmehlima de mehlimni-marya'ani. Ne

Yohansi 3:30 14 Yohansi 4:1-3la'pa lerni ntu'tu pa muanke' de nor hawni rler la ihyida-ralmida de a'uhepuepur nohora. 30 Uplerlawna ralma-riorni de totpa rimormiori ya'ulli-yawedni la E'a na'ititarrer lia, mere totpa yeher to' pa A' die Adien la li'iru.

31 E' ed mak kwatiawu heyanna, pa ed maka kareh mo-muou lia riy honona. Mak kwatiawu nohkerna wawannude riy nohkerna, pede naltier die nakot nohora nohkernagahani. Mere E mak kmai die Nwatiawua heyanan patullu nareh dioinia hare honona. 32 Pede Naltier dieNakot nohora maka Namkeka me maka Natlina, mererimormiori nohkeran di edonna rpesiaya hya' edmaka HaNakota re. 33Mere riy meni mak pesiaya maka Ha Nakotnohora re de, hare er mak kwayow nana Uplerlawna lirnire er mak kaplola. 34 Yoma Yesus, maka UplerlawnaNhopan pa Nmai die ed mak kakot nohora Uplerlawnalirni-tunnu, yoma Uplerlawna Nal oleka E Nhiwni paNapenga ihranu ralamni. 35 Ne Uplerlawna, Amlawannide Nhi' kalwiedweda A'nani de, ne Nal oleka plola-mnehapa Ntorna-nrautia hare honona. 36 Pede riy maka kpe-siaya Uplerlawna A'nani de, de hota nlernan mormioriplalahwa pa nodi liarni. Mere la'pa riy maka edonnaklernohora A'na de hota edonna nlernana mormiori-dardiari pa nodi liarni, mere hota la' lera-mela ri deUplerlawna Nto'on olek ir la hala pa rden rer niek laUplerlawna niukamnu pa nodi liarni.”

4Yesus Ntutga inonni la'a pat Samaria pa emeka Ray

Makamori-Kalewna inhatta1-3 Noma riy Parisi re ratlin nan de riy liawanni rler-

nohor reria Yesus me rwak pa Nharania, de liawanni rehdioinia la mak klernohor Yohansi. Mere la'a plollolli deYesus edonna Nharani, mak kharani de riy maka Yesus ha

Yohansi 4:4 15 Yohansi 4:12Nwatutu-nwaye'a re. Mere la'pa Itmatromni Natga de riyParisi ratlin oleka hya' ed maka Enora E limni-rorni rhi'oleka re, noma Nwatitin la Yudea pa Nawali owa'an la'aGalilea (yanpa Parisi re rhi' yatyat la E'a).

4 La' yala'ani plahwani de hota Enlol wal lia Samaria.5 Noma la'pa nte'ela Samaria letni mak kwawa Sikhar.Let de edonna olieta la' gen miaka Yahudi re upni-tgarniYakop nala la a'nani Yusup pa nhi'a la gahani la' ler ululu.6 La' hande, de Yakop gera tnipnu etla. Pa Yesus Nala' nande nmahwenna, nomaNamtatna pa Nrena la'a gera tnipudie onni. La'pa edonna nhal de lera nwawuau ro'onni.

7-8 Dewade maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re rodiliarni la leta ralamni pa rla rawelia ya'ana-yemnu. Edonnalo'onwali ne pat Samaria ida nma tip gera. Noma YesusNakot la Niwra: “Ina, mtiulan pa muala ger de oke' paAgemnio?”

9Noma pat Samari' de nakot la niwra: “Tuna O' de riyYahudi id O'a, ne a' di de Samaria id a'u. Ne emkameniowa'an pa Mpuak ger la mai a'u?” Enakot emkade yomanhi'indemakden Yahudi rmakriarnia makden Samaria paedon rora pa rwatamputu.

10 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Ine, la'pa omuatga dehe' to'a A' di me muat niohora Uplerlawna ra'ani-pallumaka Enala rimormiori, de hota omueh'a neka ed makkwaka la A' pua omuemnia. Ne hota A'g ed mak kala germormiori-laliahu della' o'a.”

11 Noma pat Samari' de nakot la niwra: “Hota Tunanakleh kewtu ne ger di mana kdielma pa hota TunaNlernan ger mormior dilla hanme? 12 Yakop, a upa-tgarmamni de ed mak kala gera tnip dilla mai ami. E' nek denma nala ger di pa nemnia me la' walia upni-a'nani rorwutga nhiurni-wnia'anni mana remnu ger di. Pa Tunayanpa Natniekame Tuna inpona narehia Yakopa?!”

Yohansi 4:13 16 Yohansi 4:2313Noma Yesus Nakot la: “Hota he' edmak kemun ger di

de hota nahekru tiernu (tiernu nkern) owa'ana. 14 Merela'pa he'a nemnia ger mak hota Agala, de edon nwahakowa'an ger pa nemnia. Yoma ger mak hota Agal di, denwal lia ger ormata la inonni tetema, ne nwahi'da panwau liora, totpena riy de nlernana mormiori-dardiariplalahwa pa nodi liarni.”

15 Noma pat de nakot la niwra: “Tuna, emkade de,Muala ger demai a'u, totpena yana a tie'ru nkernowa'ana.Ne totpena yana uprehen nek la mua tipua ger di wa.”

16 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Mlia' pa mpuolgamuanke'emu pa mrio'a mmiai.”

17 “A'ukleha muanke'a tune!”Yesus Nakot la: “Plola la o lirmu. 18 Yoma omuehlim

nan oleka re'eni wolim pa. Ne muanke' maka omuoramhiol wiut lia dodo'ondi, de o muanke'emu atia' hade.”

19Noma pat de nakot la Yesus niwra: “Na'nama agatgaTuna demakwohorulu-ktatrulu id O'a. 20Makden Samari'ami, up mamni-tgar mamni rhoi lima-rtan riora la Up-lerlawna la wo'or di. Mere Tuna luwnu-a'nani (Yahudi)riwra atiaru la' to'a Yerusalem nanpena rira rpolu-rwakla Uplerlawna.”

21Yesus Niwra: “Mpuesiay A'uo, la' lera ida de hota riyrpolu-rwak la it Amlawanni de edonna rmai lia wo'or di,me Yerusalem nek de edonan wali. 22Riy Samaria miy diempiolu-mpiak la'aUplerlawnamakamiplin niohora onni-ga'arni (talanni). Mere riy Yahudi am die ampolu-mpakla Uplerlawnamak ami emat niohora yala'ani, yoma hotamori-lewandehanwatiawua riy Yahudi ami. 23Mere la'pante'ela lerni-melli mak kmai, me plollolli de ed olekwa di,de riy rpolu-rwak la it Amlawanni Uplerlawna rnair talanmak kaplollola, yoma Uplerlawna Nhiwni Ntulan la iratotpena ratu rpolu-rwak la it Amlawanni. Yoma riy makkola tieru-kawur nehla la Uplerlawna rnair talan emkade,

Yohansi 4:24 17 Yohansi 4:34de ir er maka Uplerlawna Nwahaka inhatta. 24 YomaUplerlawan de Nhiw to' hade ne he' ed mak kiwra kolatieru-kawur nehla la E'a, de Nlernohora E Nhiwni me la'ahya' ed mak kaplola.”

25Noma pat Samaria de nakot la Yesus niwra: “A'g e gatniohora Ray Makamori-Kalewna mak riwra Kristus hotaNmai. La'pa Enmai die hota Enod kiot la mai it la' harehonona.”

26Yesus Niwra: “A' di de E inhatta. Mak kaltiertier rieriA'g inhatti pa gor o' pa maltieri.”

27 La'pa rwahagaur reri dewade maka Yesus haNwatutu-nwaye'a re rmai wia, ne rwer rer wiawni,yoma Yesus nora pat Samaria ida e rwahauru. Mere riy idmana edonna nkokan nohor patke' de la'a ratiana hya' edmaka ha nwahaka? Onde nihya'pa Yesus Nor pat Samari'de raltieri?

28Dewadepatke' Samaria de naltarga kewatnupanawallia letni pa la nakot nohora hya' maka ha natlin nanala gera wawannu de, la'a letlawan de ralamni. Nakot lamak kden la leta ralamni niwra: 29 “Ee! Mai pia tla pamimkeka riy mak kakot nohora a nhio'lu-lie'tu honona.Matialo'onama riy de Ray Makamori-Kalewna inhatta?”30 Dewade mak ha nakot la re rawlar pia rla rod tiemnaYesus la'a leta to'orni.

31Mere la'pa edon rte' ma'ta la Yesus, demaka Yesus haNwatutu-nwaye'a re rwahi' pa rora Yesus ra'ana-remnu.Rakot la Yesus riwra: “Tungkurga, it ta'an wa.”

32MereYesusNakot la reNiwra: “Awareheru etla, meremiy e miplin niohora de!”

33Noma maka ha Nwatutu-nwaye'a re idma natian idaniwra: “Yanpa riy dom rodia wareher la E'a?”

34Noma Yesus Nakot la Niwra: “La'pa Aliernohora Up-lerlawna mak khopn A'u de ralma-riorni, me ghi' ahorgakniar mak Enala mai A'u, hade nhi' A ralmu pa uhepru,

Yohansi 4:35 18 Yohansi 4:42

emeknekama riymak kaplar de na'an yamanna pa npeherwa.* 35 Nhi'inde miy e mikota miwra: “Hota tre' ma'tawolla wogat pa noha reiki-wo'ora.” Mere A'ukot tiy miy.Mimkek la Samaria remak kmai nieka yoma riwra rpesiayA'u! Ir emolmolan nekama nhyi'a-tlunni mak kwahi'pa rreikia wa yoma rwahi' pa rpesiay A'u! 36 Dodo'ondimeman pa emeka reiki-wo'ora lerni. Ler di meman paUplerlawna Nala riy pa rpesiaya pa emeknekama kniarmiwniahlani. Ne hota riy mak kpesiaya re rler la mormiori-dardiari plalahwa pa nodi liarni. Totpa hota emeknekamala'a riy mak ktamni nhyi'a, rora mak kreiki-kwo'ora deralamni rahepru yoma rler rewre'wa la kalwiedweda la'apripanni-fa'anni. 37 Pa hota naplol la yawalliohor de makkiwra: Ida ntamni, ida nreiki. 38Yoma Aghopan pa mlia'anhyi'a-tlunan mak miy edonna miprehen la, totpa hotamliernana pripanni-fa'anni. Riy dom to'a rala' ulu puaraprehen olek la hare wa. Mere miy er mak klernanapripanni-fa'anni la' ira kniarni.”

39 Mak kden la Samaria liawanni rpesiaya Yesus yomala'a pat de lirni niwra Yesus Nakot momuoga hya' makanhi'inde pat de nhi' nan oleka re. 40Pede la'pa riy Samariare rma rwatromnana Yesus noma rwak la Yesus paNtulanpaNora ir pa rhol wiutu. Pede Enor ir pa rhol wiut lia' leraworu. 41Ne la'a lira-tunu maka orgahi Nmeh'a Nwatutgala ira, pede rirahu rpesiay walia Yesus.

42 Noma rakot la pat de, riwra: “La'a ler di de am-pesiaya, de ami edonna mhapar rer tio'ola hya' ed makomukota mai ami, yoma ameh'a matlin memna la E'a, neamatg olek walia la E' de, de plola Makamori-Kalewnarimormiori nohkerna inhatta.”* 4:34 4:34 “A yamannu de totpena Aliernohora Uplerlawna Mak khopn A'uralma-riorni, me totpa ghi' ahorga kniar mak Enala mai A'u.”

Yohansi 4:43 19 Yohansi 4:52Yesus Nhi' kalwieda riymak kar lia ray nhiol genni id a'nani

43 La'pa Yesus Ndella leta Sikhar la' ler woru, nomaNla'awa la Galilea, (de E let wamueheni). 44Yesus Nmeh'anek de Enakot oleka Niwra: “La' makwohorulu-ktatruluid nek de hota edonna rhu'ru-rhelam la let wamueheni.”45 Mere la'pa Yesus e Nte' tar lia Galilea de mak kdenla hande rala ralamni rapranran pa rreiniana-ra'nanaYesus, yoma la' ler ululu de e rawok tar lia Yerusalem,la'a Yahudi lerlalawanni Paska, noma ramkek oleka harehonona maka Yesus Nhi' nana re.

46 Nhor nioma Yesus Nawal lia' leta Kana la Galilea,la' gen miaka Nhi' oleka gera pa nwal lia anggur turnude. Mere la' leta Kapernaum de riy ida mak kla' raytniutnu-nhianni-nhielli-liarni ida, maka a'nani ida temninhi'a. 47 La'pa natlin nana Yesus Nwatiawua Yudea paetla' Galilea dewade nla'awa Yesus pa nwakwak la tot-pena Yesus Nla'a Kapernaum totpena Nhi' a'nani de pankalwieda, yoma nhi'pa nmat wia.

48Noma Yesus Nakot la mak temni nhi' de amni niwra:“La'pa miy edonna mimkek ma'ta hihi'a-yapyapi makkamehi-kayona, mak ktutga Uplerlawna rurni-laini pederiy ema rtaplelleltarga, de hota miy edonna mpiesiaya.”

49 Keke'enku' de amni niwra: “Tuna, plet pa itla'a,yanpa a a'nu nmati.”

50Noma Yesus Nakot la Niwra: “Hyalia, mlia' nek wa, oa'namu nkalwied olekwa.”

Noma riy de npesiay Yesus lirni de pede nla'awa.51 La'pa riy de ed ma'ta la talan letgara, dewade riy makktulla-kar lia e romni rma rwatroma pa rodia kot la riwra:“Tuna a'nani nkalwied olekwa.”

52Noma riy de natiana re niwra: “Lera emkameni de aa'nu nkalwied wa?”

Noma rwahla riwra: “Wonyira la' lera nwawuau ro'onni(pukul satu).”

Yohansi 4:53 20 Yohansi 5:753 Noma keke'en mak temni nhi' de amni, nwahniorat

nana la'a ler de meman pa ed maka Yesus Nakot la e'aNiwra: “A'namu nkalwied olekwa.” Dewade la ler de pariy de nora romni mniotni honona rpesiay Yesus.

54Hade edmakaYesusNhi' hihi'a-yapyapimak kamehi-kayona mak ktutga Uplerlawna rurni-laini la' re'eniwornu, la'a Galilea, la' ler maka Nwatiawua Yudea paNmai die.

5Yesus Nhi' kalwieda riy mak kamehra la Betesda

1 La'pa nhorwua noma la'pa nte'ela riy Yahudi ler-lalawanni, noma Yesus Nla'awa la' Yerusalem totpenaNamuki-nahepur nohora ler kalwied de la' hande. 2 La'Yerusalemnhiarnimak ha rweta la DumaNhiarni, de geratliwu (kolam) id etla hande. Ger de, ed maka ha rwetala'a yawala Ibrani de riwra Betesda. La hande de romanhieunu (teras rumah) wolima. 3 La hande de riy harahumak kamehra-kamau, de mak matni kyata, mak limni-lakni kloi, me mak kaliu'uta de nhi'inde e rdudu-rdera.[Honona re e rwei ger mak katliw die nwo'la. 4 Yomala' lera dom de Orgahi-Orha'a hopopanni nerun la geratliw die nanpena nawo'la gerni. Ne la'pa mak kamehramak kala' ulu pa kler la gera tliw die, la'pa ger de nwo'la,hota riy nnienni hya' to'a mana, nmolu.]* 5 Noma la'gen die de muanke' ida e naliu'ut nohora nnienni la'aanni terampwotelu wehrani wo'awa. 6 Noma la'pa YesusNamkek nana e nanina, ne Natga de e naliu'ut nohorannienni la'a mahnekmemna, noma Yesus Nakot la Niwra:“Oi, omuiwra mkialwieda me edonna?”

7 Noma mak kamehra de nwalolla niwra: “Amee! La'handi de a rimormio'ru hadamonna pa ntitni a lia gera* 5:4 5:3b-4 Ayat 5:3b-4 edon rdella Puka-puka Alkitab mak ha rhorat targala' ler ululu memna.

Yohansi 5:8 21 Yohansi 5:18tliw die ralamni totpena liernana ger de wnio'lani. Nela'pa a'g e uwrik pa giwra lier la gera tliw de, de ta'en nianmeman pa aliernana, yoma rira rala' ul muamaini a'u.”

8 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Emkade de mumat wapa mpuopna u'tamu pa mula'awa!” 9 Pa mtatan de nekpannienni de nmolu. Na'nama npopn u'tani pa nala'awa.

La' ler de ntai miemna la Sabat lerni (maka Yahudi reedonna rkar lia de).

10 La' hade pede o'ta-mata makden la Yahudi e rakot lamak nnienni na'nama kalwied de riwra: “Oi! Yana pleta-plet pa mpuopna u'tamu de pa mriana. O e muplinga deler di de Sabat lerni pa yana riy rkar lia?!”

11Noma riy de nwalolla re niwra: “Mere riy maka khi'kalwieda a nnie'nu de, edmak khopan pa apuopna u'tu paa'ula'awa.”

12 “He' ed mak kparan pia khopna omriana o u'tamu pamula'a wa?”

13Mere riy mak kalwied la nnienni de, e naplin niohorma'ta riy maka khi' kalwied e'a nanni. Yoma Yesusedonna Nayamkek olek la' riy mutlialawna re wa.

14Nhorniomaedonnalo'onwali neYesusNwatromnanriy della' Uplerlawna roma kreini na'nama Yesus Nakotla Niwra: “Mutlin rerio! La' dodo'ondi de omkialwiedolekwa. Mere yan memmemna mhi' do'a-hal la inonmu.Yanhi'pa hota mlier la yatyatni-halalli yatlorni-yatra'anipa hota nareh dioin nnienmumak kala' ulu die.” 15Nomariy de la'memanwa, panla nakot nohorharella' o'ta-mataYahudi re niwra Yesus nanpena ed mak khi' e' pa kalwiedla e nnienni-nhienni.

16 Pede Yahudi re o'tani-matni rhi' yatyatni la Yesus,yoma ratga Yesus Nhi' kalwieda riy nnienni la'a ler makariy Yahudi re yana rkar lia. 17Mere Yesus Nakot la Yahudire Niwra: “A A'mu e Nkar pia nodi liarni me edonnaNrena. Ne A' muana emkade wali.” 18 La'pa Yesus Nakot

Yohansi 5:19 22 Yohansi 5:25emkade wa de yeher to'a pa o'ta-mat Yahudi re riwrarwenna Yesus. Riwra rwenna Yesus, de edonan to'olaNkar lia Sabat lerni, mere la walia yoma Yesus NiwraUplerlawan de E Amni. Nnia'eratni de hota Eniwra E'mana emekwalima Uplerlawna.

Plola-mneh maka Uplerlawna A'nani Nlernana19 Yesus Nakot emkarilla ira niwra: “Mpiesiayo! Hota

Uplerlawna A'nani A' di, de edonna godi plolli pa ghi' makAgiwra ghi'a. La'pa hya' ed maka Aghi'a de, de A'umkeknohora A A'mu Nhi' hare. Yoma la'pa hya' maka A A'muNhi'a, de hota A' muana tiolliohora re. 20 Yoma A A'muNhi' kalwied mai A'u, ne Ntut wualia hya' to' mak E Nhi'reriamai A'u. Me hota Entutwualia tulla-kniarmak karehdioin la hihi'a-yapyapmiak kamehi-kayonamak Aghi'a ri,pa hota yeher to' pa mpier reria wapmi. 21 Tulla-kniarmak kareh dioin de, de emkadi: de A A'mu de Namoriariy mak kmati ne Nala mormiori-dardiari plalahwa la ira.Ne hota emkade wal lia E A'nani A' die, de gala mormioriplalahwa la' he' to'a mak Agiwra gala la. 22A A'mu de nekde edonnaNtornawatghudi la rimormiori ida yomaplola-mneha honona de, Enal oleka la E A'nani A'u. 23AA'mu deNhi' hare honona totpena riy honona ratu rhu'ru-rhelamla A' pua emekwalima ratu rhu'ru-rhelma la E'a. Riy makedonna khu'ru-khelam la A'u, de hota edonna nhu'ru-nhelam pal lia A A'mu mak khopn A' pua Amuai.

24 A li'ru-tu'nu ri raplola: de la'pa riy mak katukatlina-katailla A li'ru, ne npesiaya A A'mu, mak khopnAmuai, de hota nmormiori plalahwa pa nodi liarni. Hotaedonna nlernana niukmu yomamatmiati edon nodi plolliowa'an la e'a, mere enlernan oleka mormiori plalahwa.25 Mpiesiaya! Hota lerni-melli rwakrian wia me plollollide ed olek di wa, de riy mak emeknekama rmati olekwayoma edon rpesiay mia'ta, hota ratlin nana Uplerlawna

Yohansi 5:26 23 Yohansi 5:35A'nani A li'ru ne hotamak katlin la re rmormiori. 26YomaA A'mu de mormiori onni-ga'arni inhatta pede Nhi' waliaA' pua emkade wali, pa Alia' walia mormiori onni-ga'arniinhatta. 27 A A'mu de Nal A' pua tiorna watghudi larimormiori wawannu, yoma A' die de maka ha rweta laRimormiori A'na A'u.

28Yana mpier rer wiapmi la A li'ru-tu'nu ri. Hota lerni-melli rmai wia de riy mak kmati oleka re ratlina A li'ru29 dewade rlergot la hoini-kietarni ralamni. Ne la'pa riymeni mak khi' samomuounu de hota ramat pa rmormiorpia nodi liarni. Mere la'pa mak khi'a yatyata-halala hotaramat pa rlernana niukamnu. 30Hya' to' maka Aghi'a de,A'g edonna liernohora A ralma-rior wamueh'u. Atioranwatghudi de A'g e liernohor to'a hya' maka UplerlawnaNakota. Ne Agetlia plol toto'a la tatiaili pniarni mewatghudi lokarni, yoma A'g edonna liernohora a ralma-rior wamueh'umere Aliernohora A A'mu,mak khopnA'u,ralma-riorni.”

Maktutrier nohora (saksi) Yesus plollolli de er olek wa mereYahudi re rahmena rpesiaya

31 “Hota la'pa A orgah'u ukot nohora A inon wamueh'u,de hota mak ukota re riy id mana edonna npesiaya.32 Mere la'pa Uplerlawna Enakot nohora A'u pua riraratlin nana, de Agatga de maka Nakot nohora la mai A dieha rpesiaya re.

33 Mere miy die mi'enyat wualia riy pa rla ratlin laYohansi makharani lirni, ne Yohansi ed mak kakot nakotnohor olek A plolo'lu. 34Mere mai A' die, de A'g edonnawuahaka rimormiori id pa rakot nohora mak Aghi'a-yapi re, mere A'ukot nohora Yohansi lirni de tiy miytotpena miy er mak katlina, me mpiesiaya de, totpahota Uplerlawna Namori-nalewan miy. 35 Yohanis deemeknekama wa'du mak kmor pia morni nlipa-nka'ma

Yohansi 5:36 24 Yohansi 5:47la'a Uplerlawna talanni mak kaplola, ne miy mieh'a nekde ralammi kalwieda la mimkeka morni lipni-kailli de la'ler ho'ke'eni.

36 Mere kniar maka A A'mu Nhopan pa A mua ghi'ahorga di nareh dioinia Yohansi lirnimaka enakot nohoraA' die. Ne kniar die entutga de A A'mu ed mak khopnA'u. 37 Ne A A'mu mak khopna A' mana Enakot nohorawali A'u. Miy edonna mitlin ma'ta E lirni onde mimkekaE inonni. 38 Lirni-tunnu re mana edonna nawniatierun lamiy ihrami ralamni, yomamiy edonnampiesiay A'umakaE orgahani Nhopan de. 39 Miy mpial lia'a-mpial miaiyaPuka, yoma miy e miatniekame mhi' emkade totpenamliernan talan mak kod miy lia mormiori plalahwa panodi liarni. Ne Puk de ho'mana e nakot nohor wali A'u.40 Mere miy edonna mpiakriania A'u, totpena mliernanmormiori plalahwa de.

41 A'g edonna wuahaka ya'uli-yawedi la rimormiorinohkerna. 42 Mere Agat niohora miy. Agatga de mimik-leha nhiol kalwied la' Uplerlawna. 43 Amuai die agodia AA'mu plolli-mneheni, mere la' hade ho'mana miy edonnamrieiniana A'u. Mere la'pa riy meheni rmai pia rodiaplol wamueheni demade miy miwa mrieiniana. 44 La'pamihak to'a ya'uli-yawedmi mak kwatiawua mutwualmi,mere miy edonna mihak pa mliernan nan kalwieda laUplerlawna memeh'a inhatta, ta'en nian hota mpiesiaywali A'u.

45 Mere yana mpiarora hota la' lera id de A'g ed makkwaghal miy lia A A'mu gaini ralamni. Mere Musamaka miy mhia'ara aranmi la de, nanpena hota ed makkwaghal miy. 46 Yoma Mus de nhorat tar wali A lia Pukaralamni. Hade emkade pede la'pa miy mpiesiay Musalirni-tunnu de hota mpiesiay walia A li'ru-tu'nu. 47Meremiy edonna mpiesiaya mak Musa ha nhorat taru re, pede

Yohansi 6:1 25 Yohansi 6:10hota emkameni la mpiesiaya A li'ru-tu'nu mak A'ukota?”

6Yesus Nalla riy riwnu wolim ra'ana

1 Noma la' lera ida de Yesus Nleretia danau Galilea,maka nhi'inde ha rwet walia la danau Tiberias. YesusNte'ela danau de walli, 2 ne rirahu rlernohor reria, yomaramkek lola hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona makaEnhi' kalwied la riy mak kamehra-kamau totpa NtutgaUplerlawna rurni-laini. 3 Noma Yesus Nha'at la wo'orahananni na'nama Nor wutga maka ha Nwatutu-nwaye'are ramtatan wut lia hande. 4 La' ler de, de nhi'pa nte'elariy Yahudi lerlalawanni maka rweta la Paska.

5NomaYesusNkilliawalli-walli to' de rirahu ema rlidannan pa rmai wia. Noma Nakot la Pilipsu Niwra: “Pilipsee! Hota itawelia ya'ana-yemun la hanmeni totpenarimormior mutlialawna ri rre'ela ra'ana-remnu?” 6YesusNat oleka hota hya' ed maka Niwa Nhi'a mere Nakotemkade totpena Niwa na Nta'ga Pilipsu.

7 Noma Pilipsu nakot la niwra: “Ita'ala kupna-kai liawolla wo'awa gahan memna pa itaweli roti demade it-nakutla ho'mana, edonna ntu'tu!”

8 Noma maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a id wali demak kwawa Andarias, Simon Petrus hyalli, nakot la niwra:9“Tuna,mai handi de tuwari id enodia rotimehawolima*,me i'na woru. Mere hare ho'mana edonna ntu'tu la riymutlialawna re!”

10 Noma Yesus Niwra: “Mikot la hare honona pa ram-tatna.” Yoma la' gen die de wewna kpauga (harahu),pede rirahu rakperna la wewna wawannu. Rhor (rrekannana) muanke'a honona mak kden la hande de edonnanhal de a'na muanke'a riy riwnu wolima, mere edon rhor* 6:9 6:9 Hadi de roti jelai, de roti maka a'na riy patyata nhi'inde ra'ana,yoma rhi'a la wetra' ota mak welli prana.

Yohansi 6:11 26 Yohansi 6:21wutga patke'a rora upni-a'nani. 11Noma Yesus Na'ala rotdie na'nama Na'uli-nawedia Uplerlawna, na'nama nhawi-nhawia rot diella' riymutlialawna re, na'namaNal owa'anla i'n de pa nhakre'era la riy rahu re. Riy honona re ra'anpa rlernohora ir sukni.

12 La'pa ra'an pa rpeher wa na'nama Yesus Nakot lamaka ha Nwatutu-nwaye'a re Niwra: “Miwoka ya'ana-yemnu maka ha ra'ana atre'a re, yanpa rhi'a la geraniaini.” 13 La'pa rawok nana roti mak ha ra'an atre'a rede rlernana kriou termida wehrani woru.

14La'pa riymutlialawna re ramkek tutga Yesus hihi'ini-yapyapni mak kamehi-kayona, mak ktutga Uplerlawnarurni-laini de, noma riwra: “Plola hadi de Makwohorulu-ktatrulu ida maka Uplerlawna Nano'taru!” 15 Yesus Natniohora iriwra rmai pia rtekua E' pa Nla' Ray lia ira, pedeYesus Nwatitin pa Nla'awa wo'ora hananni pa Nmemeh'taru lia' hande.

Yesus Nala' lola tah'i ulti wawannu16 La'pa lera niwa nmel wa, noma maka Yesus ha

Nwatutu-nwaye'a re rerun la danau de. 17 Pa la'pa rha'atla puounu pa rleretia danau de pa rokria leta Kapernaum.Lera ntuinia wa, mere Yesus edonna Nden ma'ta la ira.18 Edon nalo'on wali ne danau de nayo'ora yoma aninlawna nteni. 19 La'pa rhopal pa olietni edonna nhal dekilu wolima onde wonema, (pa rler la danau de letgarni)dewade ramkek de Yesus Nma Nharan nana ir puounude Nlola tah'i ulti wawannu. Honona ramta'at wenna.20Mere Yesus Nakot la re Niwra: “Ee! Yan mimta'ata! A'geda di!” 21Noma rahepur pa rreiniana Yesus pa ror wutgala puou nomaplin-plinnianama ira puounu de nton la letamaka rharan reria pnialgenni.

Riy rwahaka Yesus

Yohansi 6:22 27 Yohansi 6:28

22 La'pa repar wa dewade riy harahu mak kden ma'tala danau walli de rma rwahaka Yesus yoma e rat niohorala'a wonyir de puou ida nmeh'a napnial lia hande. Ne irratga demaka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re er mak kodiapuou die, mere Yesus edon Ndella puou die wawannupa hota emkade de Yesus etla meni? 23 Nhor nioma riydom rodi puou rwatiawua leta Tiberias pa rma rapnialide edon olieta la gen miaka wonyir de Itmatromni YesusNa'uli-nawedia Uplerlawna nhor diewade Nal roti la riymutlialawna re ra'ana. 24La'pa riymutlialawna re ramkekdeYesusNoramaka haNwatutu-nwaye'a re edonna rdellagen die, noma ir mana rha'at wal lia riy mak kwatiawualeta Tiberias puounu re pa rleretia danau de pa rla rahakaYesus la leta Kapernaum.

Yesus de yamanna mak kodia mormiori-dardiari25 La'pa irwatrom nana Yesus la'a danau walli noma

rakot la Yesus riwra: “Am Tungkurga, mowenia omtie'elahandina?”

26 Mere Yesus Nakot la Niwra: “Toto'a ne, miy mi-hak A' die de edonna riwra yoma miy mnia'erit nanahihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak ktutga Upler-lawna rurni-laini maka Aghi'a re, mere mpiahak A' dieyomamhiorat la ya'ana-yemnumak kapehermiy. 27Mereyana mipepe'el pa mpiahak to'a yamanan maka plet panhor pua ngehpa. Mipepe'el pa mihaka ya'ana-yemniamak edonna kgehpa,mak kodiamormiori-dardiar pa nodiliarni. Yamanan de, hota Rimormiori A'nani A' die, de edmak kal hade tiy miy. A A'mu Uplerlawna ed mak kalaplola-mneha mai A'u pa Aghi' hade.”

28 Noma rakot la Yesus riwra: “Hota amhi'a hya' tot-pena nla' nana Uplerlawna ralma-riorni?”

Yohansi 6:29 28 Yohansi 6:3929 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Hadi ed mak Up-

lerlawna Nwahaka tiy miy, de totpena mpiesiay tioto'memna A'u maka Uplerlawna Nhopn Amuai die!”

30 Noma riwra: “La' hade emkade de hota O' nek deMhi' hya'a pa amamkeka totpena ampesiay O'a? 31 A upmamni-tgar mamni ra'ana yamanna maka ha rweta lamanna, la'a wo'orletna-kawurloini. E rhorat tar muemnala'a hade la' Puka ralamni riwra: “Enala yamanan makkwatiawua Ilyamou-Watyatoha pa ira'ana.””†

32 Noma Yesus Nakot la ira Niwra: “Mpiesiaya! Musaedonna nala yamanan de, mere A A'mu. Ne E' wal piaed mak kala Yamanna inhatti mak kwatiawua Ilyamou-Watyatoha tiy miy. 33 Yoma Yamanna inhatta maka Up-lerlawna Nal de, ed mak kwatiawua Ilyamou-Watyatohade, ne Nerun totpa Nodia mormiori-dardiari plalahwa lamak kden la nohkerna wawannu.”

34 Rakot la: “Tuna, demade Mual mamain neka ya-manan de mai am pia!”

35 Noma Yesus Nakot la Niwra: “A' di de Yamanan demakkodiamormiori-dardiari panodi liarni. Riymak kmaiA' die de edonna rlernan yaplara pa nodi liarni. Ne makkpesiay A' die, hota tiernu edonna nkerna pa nodi liarni.36 Mere emeknekama A'ukot oleka tiy miy wia, de miy emimkek olek A'u ho'manamiy edonnampiesiaya. 37Mereriy honona mak A A'mu Nala mai A'u, de hota plol toto'pa rmai A' die. Ne hota A'g edonna wuayotlia riy menito'a mak kiwra kmai A' die. 38Yoma A' di de AwuatiawuaIlyamou-Watyatoha pa Agernu de A'g edonna ghi' hadomde Agodia A ralma-rior wamueh'u. Mere AliernohoraMak khopna A' die ralma-riorni. 39 Ne Mak khopn A' diewniarorni: de totpena riy honona maka Nala mai A' die,id mana hota edonna nler la matmiati-molmuolu pa nodi† 6:31 6:31 Masmur 78:24

Yohansi 6:40 29 Yohansi 6:51liarni, mere totpenaA'g edmak kamori owa'an ir la'a lera-mela noha niatni. 40 Yoma hota plola la' A'mu ralamniNwahaka totpena la riy meni ed mak kna'erit nana A' dieE A'nani A'u, me npesiaya, de hota nlernan mormiori-dardiari plalahwa ne hota A'g ed maka kamori owa'an e'la'a ler noha niatni.”

41 Dewade riy Yahudi kukunu-mamatia la Yesus yomalirni Niwra: “A' die Yamanan mak kwatiawua Ilyamou-Watyatoha pa Agernu.” 42 Pa idma nakot la ida riwra:“Hota hadi de Yesus maka Yusup a'nani inhatta toh?!Inni-amni de itatga, ne hya' nariei pia Eniwra EnwatiawuaIlyamou-Watyatoha pa Nernu?!”

43 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Yana kukunu-mamatmi! 44 Riy id mana hota edonna nmai A' die la'paA A'mu mak khopna Amuai edonna Nottiar hadella maiA'u. Ne la'pa he' edmak kmai die hota A'g edmak kamoriahadella' lera noha niatni. 45 Etla la Puka makwohorulu-ktatrulu lirni de e niwra: “Uplerlawna hota Nwatutu-nwaye'a ir honona.”‡ Ne riy honona maka A A'muNwatutu-nwaye'a me iratlina-ratailla E lirni de hota rmaiwiali A' die. 46 Mere wniatut die edonna ntutga riy denamkek oleka Uplerlawna. Eneknek to'ama A'u makkwatiawu Uplerlawan de edmak kamkek oleka A A'mu dewa. 47Mpiesiayo! Riy makpesiay A' die ed mak klernanamormiori plalahwa pa nodi liarni. 48 A' di de Yamananmak kodiamormiori. 49Miy upmi-tgarmi ra'ana yamannamaka rweta la “manna” la'a wo'orletna-kawurloini, mereemkade ho'mana rmat wiali. 50 Mere la' miy gaimiralamni de Yamanan mak kwatiawua Ilyamou-Watyatohainhatta eda di, ne he' na'ana hade de hota edonna nmati.51A' di de Yamananmaka kwatiawua Ilyamou-Watyatoha,Yamanan mak kodia mormiori inhatta. Riy meni mak‡ 6:45 6:45 Yesaya 54:13

Yohansi 6:52 30 Yohansi 6:61ka'an nana Yamanan di, de hota nmormiori plalahwapa nodi liarni. Yamanan mak A'ukota di de A ih'u-ra'ru inhatti, mak hota Agala la rimormiori nohkeran direrieini totpa hota rlernana mormiori-dardiari.”

52 La'pa ratlin tutga lir de, dewade riy Yahudi re idmanahuri-nawo'or la idwa. Pa idmanakot la ida riwra: “Hotaemkameni la riy di Nala ihini-rarni de pa ita'ana?”

53 Noma Yesus Niwra: “Pena mpiesiayo, la'pa miyedonnami'ina Rimormiori A'na A' die A ih'u, ne miemn Ara'ru, de hota miy edonna mliernana mormiori plalahwa.54 Riy mak ka'ana A ih'u me kemnia A ra'ru de hota nler-nan mormiori plalahwa, ne A'g ed mak kamoria la'a leranoha niatni. 55Yoma a ih'ru-ra'ru de ya'ana-yemnu toto'memna. 56 Riy mak ka'ana A ih'u me kemni A ra'ru, dehota nor A die ihru ida-ralm ida. 57A A'mumakmormiorionni-ga'arni inhatta, hade ed mak khopna A'u, ne A'muana Amuori onnila E'a. Emkade wal lia riy mak ka'anaA ih'ume kemni A ra'ru, de hota Agala mormiori-dardiariplalahwa la ira. 58 A' die, de ed makla' Yamanan makkwatiawua Ilyamou-Watyatoha, mak ematia'a yamanan“manna” maka upmi-tgarmi ha ra'ana re. Yoma la'para'an nana ir yamananni de ho'mana, rmat wiali. Mereriy mak ka'an Yamanan di de hota nmormior plalahwa panodi liarni.” 59 Hare honona de Yesus Nwatutu-nwaye'amomuoga, la'a gen miaka Yahudi re rhi' kreini-iskolli la'leta Kapernaum.

Lira mak kodia mormiori plalahwa60 La'pa ratlin nana Yesus lirni-tunnu re noma mak

klernohor reri Yesus re harahu idma nakot la ida riwra:“Wniatutu-wniaye' di werat rehia! Hota he' ed makakreiniana wniatutu rina?”

61Yesus Nmeh'a Nat niohora maklernohor reri harahure idma e kukunu-mamatia la ida. Noma Nakot la: “Yanpa

Yohansi 6:62 31 Yohansi 6:71

hya' maka A'ukota ri narieiniande miwenan mai A'u?62 La'pa A'ukot emkade nek de miwenna, de hota emka-meni owa'ana la'pamimkek reria Rimormior A'nani A' diegha'at owa'an la gen tiutullu? 63Mak khi'a rimormiori parmori, de Uplerlawna Nhiwni. Rimormiori rurni-laini dienakleha perkuna pa nodi mormiori-dardiari plalahwa de.Ne lira-tunu maka A'g e ukota tiy miy ri, de UplerlawnaNhiwni lirni-tunnu ne lira re er mak kodia mormiori-dardiari. 64 Mere, miy mutwualmi dom nek de edonnarpesiaya.” Yesus Nakot emkade yoma la'a mulaliaini deYesus Natga de hameni mak edonna kpesiaya me hamenimak hota ka'olga E'a. 65Noma Yesus Nakot owa'ana: “Lahade pede A'ukot oleka tiy miy giwra, hota riy id manaedonna nwakriani A'u, atiarume A A'mu edmak ktulan lair pa rmai.”

66 La'pa Yesus Nakot emkade dewade maklernohor reriharahu re rhoitio'or doin Yesus wa.

67Noma Yesus Natiana maka ha Nwatutu-nwaye'a ter-mida wehrani woru re Niwra: “Yanpa miy miana e miwramhioitio'or wal lia mai A'u?”

68Noma Simon Petrus nakot la niwra: “Matroma, hotaamlernohora he' owa'ana?! Matro'mu lirni nekane ermak kodi mormiori-dardiari pa nodi liarni. 69 Ne ampe-siay oleka O'owa, ne amatga de O inhattaMakakleha do'a-hala mak Uplerlawna ed mak khopan pa muai.”

70Noma Yesus Nakot la Niwra: “Nee! A orgah'u ed makkwalir niana riy termida wehrani woru miy. Mere hotala' miy hononmi de hota la riy id de, nlernohora heganaamlawanni tototni-wudwiudni.” 71 Mak Yesus Nakotde, de Yudas, Simon Iskariot a'nani. Yoma emkameniho'mana Yudas de, nre' temn olek la riy termida wehraniworumaka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re, mere hota e' edmak ka'olga Yesus.

Yohansi 7:1 32 Yohansi 7:10

7Yesus amni-hyalli edon rpesiay wiali E'a

1 La'pa nhor nioma Yesus Nalala'a la' Galilea. YesusNahmena Nla'a Yudea, yoma makla' Yahudi o'tani-matnila' hande e rna'ohma pa rwen E'a. 2Mere la'pa nwakrianwia la' lera yamuki-yahepru la Yahudi lerlalawanni makanhi'inde ha rariria hoiwiali, 3 noma Yesus amni-hyallirakot la Yesus riwra: “Yesus ee! Yana Mdiella Galilea, Maipia itla'awa Yudea, totpena riy harahu maklernohor rerO'a re ramkekmemnaOhihi'imu-yapyapmumak kamehi-kayona. 4Yoma hota riy mak kwahaka rimormiori ya'ulli-yawedni de hota edonna nade'a-namoin nana hihi'ini-yapyapni. Pede la'pa Muatu Mhi' nan hihi'a-yapyapi makkamehi-kayona, de hota Mlia' totpa noheri woru-lyantinayanni ramkek nana.” 5 Rakot emkade yoma la' amni-hyalli re, nek de edonna rpesiay E'a.

6 Pede Yesus Nakot la re: “Hyal miy re, edon nte' ma'talera-mela maka Uplerlawna Ntutga pa hota Alia'a. Merela' pamiy die, mlia'a la lera-mela hya' to'a. 7La' nohkerandi mniotni de hota edon rwayotil miy. Mere la' A' di denohmarna mniotni nahmena-naprai A'u, yoma nhi'indeA'g e ukot nohor mamaini ira yatni-halli. 8 Mere la'pamiy die, de hota mlia' pa mior wut lia riy pa mihe'i-mihepru. Mere mai A' die, A'g edonna lia' ma'ta, yomalera-mela maka Uplerlawna Ntutga mai A'u, edon nte'ma'ta.” 9 Lirni emkade la'a hyalli re, ne edonna Nwaranla Galilea.

Yesus Nwatutu-nwaye'a la' Yahudi lerlalawanni10 Mere la'pa amni-hyalli re rla rler teman la muki-

hepur de noma lera woru-wotelu rtaw doinia na'namaYesus Nmeh'a Nla' he'i-hepru, mere riy id mana edonna

Yohansi 7:11 33 Yohansi 7:21nat niohora. 11 La'a muki-hepur de plahwani, de o'ta-mata Yahudi re rwahaka E' riwra: “Riy de etla hanmeni?”

12 Rirahu la mutlialawna re rapupu-raheria Yesus haNlolola. Dom de e riwra Hade samoga.

Dom de riwra Hade yata, yoma Entota riy la klieratni.13Mere rwahaur de ramta'ata rwet la Yesus nanni totpenarira yana ratlin nana, yoma ramta'at rer lia Yahudi reo'tani-matni.

14La'pa ertepartarlia yamuki-yahepru la'a lerawotellu-wogatni la'a lerlalawan de, dewade Yesus Nmai pia Nodiliarni la Uplerlawna roma kreini pa Nwatutu-nwaye'a.15 Yahudi o'tani-matni re honona rwer rer wiawni, yomarwaror de riy di, edon Nlernanma'ta krei-iskola agama rewniatutnu-wniaye'eni, pede emkameni paNatuNwatutu-nwaye'a oleka pa emkade?

16Noma Yesus Nakot la re Niwra: “Hya' mak Awuatutu-wuaye'a ri, de A wniatu'tu atia' hare, mere Mak khopnA die wniatutnu hade. 17 Riy mak kiwra klernohoraUplerlawna ralma-riorni, nanpena er mak kat niohoraA wniatu'tu di nwatiawua Uplerlawna onde nwatiawutio'a A ralma-rior wamueh'u. 18 Riy meni mak knairiawniatutwamueheni, de nwahaka e nanwamueheni. Mereriy meni mak kwahaka Uplerlawna mak khopna e'a, nankalwiedni, de ha ndella ploloini-mneneheni. E' edonnpudi-nakla rira. 19 Miy e mliernan oleka Uplerlawnadeullu-tatarni maka Musa nala tiy miy toh?! Mere riyid tiy miy miana edonna mitlina-mitail plollol la' deulu-tatar de, yoma la'pa plol toto' pamliernohora deulu-tatarde, de hya'a nrei pia miwra mpien A'u?”

20Noma rirahu riwra: “Hegana-kawnunhu'r ralmO' ee!He' ed mak kiwra kwen O'a?”

21Noma Yesus Nakot la Niwra: “Eneknek to'ama Aghi'hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona id la' Sabat lerni de,

Yohansi 7:22 34 Yohansi 7:28de mimpier rer wapmi yoma A'g e kari la' ler de. 22Merehota miy mieh'a neka msiunat la'a Sabat lerni totpenayana mpiera-mdiaitia deulu-tatra sunat maka Musa naltiymiy. Ne sunat de nek deMusa deullu-tatarni atia' waliahade, mere it upni-tgarni (Abraham, Isak, me Yakopa)deullu-tatarni.* 23 La'pa miy mhiur niohor riy pa rsunatkeke'enku'a la Sabat lerni totpena yana rpera-rdaitiaMusa deullu-tatarni la'a sunat, nihya'pa miwenan maiA'u yoma Aghi' kalwieda riy mak kamehra de pa inonnitetema nkalwieda la'a Sabat lerni?! 24Yana mniairia hya'maka mimkeka onde mitlin to'a pa mhiudi-mpiara A'umere mhiudi-mpiar de mliola plollolli-mneneheni.”

Rira ratiana: Plola la Yesus de Ray Makamori-Kalewnamaka Uplerlawna Nano'taru inhatta?

25 Dewade mak kden la Yerusalem dom de riwra:“Yanpa Hadi ed maka ha rahak pa riwra rwenna?26 Tamkek la Naltier die Nto'pi-ngaur to'a maka HaNakotkota la'a mutlialawna ralamni, ne riy id manaedonna npolliohor nan lirni. Yanpa it o'tani-matni rerat niohora oleka la' hade de Ray Makamori-Kalewnainhatte? 27 Mere la'pa Ray Makamori-Kalewan de Nmaidie hota riy idmana naplingaHaNwatiawumeni paNmai.Mere riy di genni-tienni de it tatga.”

28 Yesus Nwatuttut rier mia'ta la'a Uplerlawna romakreini, dewade Nhaun pa Niwra: “Miy e mikota de miymiatga he' A'u me Awuatiawua la' hanmeni pa Amuai.Mere A'g edonna godia ralma-rior wamueh'u pa Amuai,mere Uplerlawna ed mak khopan pa Amuai, de E' ed makha rpesiaya. Mere miy die de edonna miatg Uplerlawna.* 7:22 7:22 Musa nhopan pa Yahudi re rsunta a'nani re la'pa a'na muanke'amaka na'nama ha rmor niande umarnu lera wo'awa. La'pa ler de ntuin laSabat lerni demade rsunta keke'en de la' Sabat lerni de.

Yohansi 7:29 35 Yohansi 7:3729Mere A' die Agatga E'a, yomaAwuatiawu E'a, ne E nekpaed mak khopna Amuai.”

30 Yesus Nakot emkade de riy rwaror pa riwra rtornawa mere riy id mana edonna nte'la la E'a. Yoma edonnante' ma'ta la lerni maka Uplerlawna Ntutga oleka wa.31 Ne rirahu la'a nhiopnu-pniepan de na'nama rpesiayE'a pa riwra: “Plol toto'a pa Ray Makamori-Kalewna edadi. Yoma la'pa Ray die Nmai, de hota hihi'a-yapyapi makkamehi-kayona maka Nhi' nan de edon nareh dioin makariy di Nhi' nan oleka re!”

Rwahak talan pa rtorna Yesus32 Riy Parisi re ratlin nana rirahu e rapupu-raheria lir

emkari la'a Yesus, noma rla' pa rora imam Yahudi o'tani-matni re rpolga mak katiaka Uplerlawna roma kreini merhopan pa rla' rtorna Yesus.

33 Noma Yesus Nakot la riy mutlialawna re Niwra:“Hota la' lera ho'ke'eni di nmeh'a to' pa Agora miy, nhordiewade A'uwali owa'an la' E' maka khopan pa muai.34Hotamimihak A'umeremiy die edonnampiatroma A'uyoma hota ta'en niana mlia' nan gen miaka Adiella.”

35Nomao'ta-mataYahudi idmanatian ida, riwra: “Hotariy di Niwra Nokur meni pede hota it edonna tlernana?Yanpa Niwra la' teman la riy Yahudi mak klaun la riyornoha, totpenaNlaNwatutga riy Yahudi atia'a la' hande?36 Hade Niwra hota itahaka E'a, mere hota it edonnatwatrom nana me hota taken niana itla'a gen miakaEndella de! Lirni re nnia'eratni hya'a de?”

La' lerlalawna maka Yahudi rnairia gera rhoratreria tuini-wedni, de Yesus Niwra E' ed mak kala gera-lahu mormioriinhatta

37 Noma la'pa la'awa la' ler maka rwewiei-rnarnarmemna, de lera hohoni la' lerlalawan de. Noma YesusNtutrieri na'nama Nhaunu pa Niwra: “Riy maka tiernu

Yohansi 7:38 36 Yohansi 7:49kerna de nmai pia totpena Agalla nemnu. 38La'pa hameniedmaka kpesiay A'u, hota enlernana hya'maka kahniorattar la Puka ralamni de niwra: “Hota nwatiawua riy deihranu ralamni, de emeknekama ger ormata nwahi'da panwau lioramak kodiamormiori plalahwa pa nodi liarni.””39Yesus Nakot hade de Enakot nohora UplerlawnaNhiwnimak hota riy maka kpesiay E'a rlernana. Yoma la lera rede Uplerlawna Nhiwni edonna Nerun ma'ta yoma Yesusedon Narian ma'ta la heyanna pa Nlernana ya'uli-yawedi.

40 Rirahu ratlina-ratailia Yesus lirni-tunnu pa domariwra: “Matialo'onama Makwohorulu-ktatrulu maka Up-lerlawna Nano'taru pa nmai e inhatti!”

41Dom de riwra: “RayMakamori-Kalewnamaka Upler-lawna Nano'taru inhatti.”

Mere dom de edon rpesiaya pa riwra: “Ray Makamori-Kalewan nek hadina ne nwatiawu Galilea liewnu?! 42 La'aPuka ralamni de niwra hota Ray Makamori-Kalewan deedon nwatiawua Galilea mere Daud duratni-waitni hade,pa hota Enwatiawua Betlehem pa nmai, yoma Daudnohoni-raini etla hande.” 43La'awahohoni dewade rirahurawo'or nohora Yesus. 44Domde riwra rtorna, mere limniedonna rlok la inonni.

Yahudi o'tani-matni edonna rpesiaya45 La' hohoni dewade mak katiaka Uplerlawna roma

kreini, maka rhopan pa rla rtorna Yesus, rawal wia. Nomaimam-imam re o'tani-matni ror riy Parisi re ratiana reriwra: “Nihya'pa miy edonna miodi Hade pa mmiai?”

46 Noma maka ha rhopna re rwalolla riwra: “Amiedonna matlin ma'ta riy raltier die emek E'a!”

47 Noma Parisi re rakot la: “Hoi! Yanpa Enwotar nanolek miy wiali pa miy miana mlier la klieratni? 48Mimkekteka, la'a o'ta-mata mak kodi plolli la mai ita me riyParisi re, e rpesiaya riy de? 49 Edonna toh?! Mere riy

Yohansi 7:50 37 Yohansi 8:6mutlialawna ri podaknu pa edonna rat niohora Musadeullu-tatarni. Ir rmeh'a neka er mak kpesiaya. Ne hotair nekane rlernana Uplerlawna niukamnu!”

50 La'pa riy Parisi id mak kden la hande nwawa Nikode-mus, maka kmai olek la Yesus la' ler dello! Noma nakotla Parisi re korni niwra: 51 “Ama-hyali miy re! La'aniukmu yala'ani plollolli de miala pa riy rwalol nohorpleini hihi'ini-yapyapni de nanpena mietlia niukamnu.”

52 Noma Parisi re rwohora-rtatra Nikodemus riwra:“Hoi! Yanpa riy podku-padku mak kwatiawua Galile' ido'a pa hota emekwali Yesus de. Hota mlia' pa mpuahakala' Puka ralamni. Puka ralamni de edon riwra mak kdenla Galilea hota rla'a makwohorulu-ktatrulu!”

53 [La'pa rwahaur pa nhorwua noma honona rla'awaromni.†

8Rlernana pat mak kaliai ida

1 Mere Yesus Nla'awa wo'ora Saitun. 2 La'pa reparyawyawar ma'ta de Yesus Nla' owa'an la'a Uplerlawnaroma kreini, ne rirahu rma rahaka me rhopun reria.Noma Yesus Namtatna pa Nwatutga re. 3Nwatuttut rieri,noma makwatutu-kwaye'a agama me riy Parisi rodia patmak kaliai id pa rla'a Yesus de. Noma rhopan pa patmak kaliai die ntutrier lia letgara-mneneha. Pat de edmaka rtorna yoma nora muanke' ida ralira-raliai rereri.4 Noma rakot la Yesus riwra: “Tungkurga, amlernan patdi nalialiai rereri. 5 Hota la'a deulu-tatra Musa de patmaka emkade, de rwatliewria pa nmat miemna. Pa hotaemkameni la Tunawniarorni?” 6Mere irakot nek emkade,totpena rna'ailia Yesus pa ra rwaghala.† 7:53 7:53 Ayat 7:53-8:11 de edon rdella Puka-puka Alkitab mak ha rhorattarga la' ler ululu memna.

Yohansi 8:7 38 Yohansi 8:16Mere Yesus Nru'r rier tio'owa, ne Nal okarni na Nhorat

la tani. 7 La'pa roir reria, noma Yesus Ntutrieri pa Nakotla re Niwra: “La' miy di, de he' nakleha do'a-hala, dena'ala watu pa na nwa'al ulga pat de.” 8NomaYesus Nru'gowa'an ne Nhort owa'an la tani.

9La'pa ratlin nana YesusNakot emkade dewade hononarapi'ir lolol wa, de maka hamtoto'oni rala' ulu na'namatuwawiarni. Pa la'awa hohoni, dewade tamkek nan to'aYesus Nora patke' de, rmemeh'a la' hande. 10 NomaYesus Ntutrier owa'an pa Nakot la patke' de Niwra: “Ina,hare honona erla me? Riy id mana edonna nukmu o'a?”11Noma pat de nwalolla niwra: “Edonna Tuna.”

Noma Yesus Niwra: “Demade hota A' niek de, edonnagukum wali o'a. Dodo'ondi de, mlia'a nek wa, ne yanampuehw owa'ana nhioli-lieta re.”]

La' Yahudi lerlalawanni maka ha rhoratreria tuini-wednirnairia wa'du, de Yesus Niwra E' demak karepar nana nohkernawawannu inhatta

12 La' pa Yesus Naltier lia rirahu Niwra: “A'g ed makkarepar nana noha wawannu. Ne riy meni mak klernohorA'u, de hota edonna nlol melmelli, mere nmormior lia'lelerni mak kodia mormiori plalahwa pa nodi liarni.”

13 Noma Parisi rakot la riwra: “Dodo'ondi de O' emukot nohor inon wamuehemu ha nlolola pede lir makaOmukota re edonna rpesiaya.”

14 Noma Yesus Nakot la Niwra: “La'pa Amueh'a ukotnohora ino'nu ha lolola ho'mana, hya' maka A'ukota denaplola. Yoma Agat niohora A ino'nu di, ha nwatiawumueni, me hota A'uwal lia' hanmeni. Meremiy emiplingaAwuatiawuhanmenimehota Alia'awa la' hanmeni. 15Miyemtiorna watghudi de mliernohora rimormiori yehwani.A' die edonna tiorna watghudi la rimormiori ida. 16Merela'pa Atiorna watghudi la' riy ida de Agukum riy id deedonna nhala, yoma A'g edonna mueh'a mere A'g e gora

Yohansi 8:17 39 Yohansi 8:26

A A'mu mak khopna A'u am rewre'wa talla. 17 La'amiy deulu-tatar wamuehemi, de e rhorat targa la: La'pamietla riy ida plolli-halli de riy woru onde narehi, ertutrier nohora (saksi). 18Emkade pedemak kakot nohoraAliolola, de woru hade, de idni de A'u, me wornu de AA'mu mak khopan pa Amuai.”

19 Noma ratiana Yesus riwra: “Hota Ammu de etlahanmeni?”

Noma Niwra: “Miy edonna miatg A'u onde A A'mu.Yoma la'pa miy miatg A'u, de emekwalima miy miatga AA'mu wali.” 20Yesus Nwatut niohora hare honona de la'akah kupan genni onni la'a Uplerlawna roma kreini. Merela' riy id mana edonna ntorna Yesus yoma edonna nte'ma'ta la lerni-melli.

Riy hononamak edon kpesiay Yesus de hota rmat lia do'oni-halli ralamni

21Noma Yesus Nakot owa'an la' ira: “Hota Alia'awa, nemihaka A'u ho'mana hotamiy edonnamliernana A ge'nu,mere hota mmiat lia do'omi-halmi ralamni.”

22 Pede makla'a o'ta-mat la Yahudi idma ratian ida:“Yanpa Ha Niwra Nwen inonni yoma Eniwra la'a genmiaka Enla' de it edonna tlernohora.”

23Noma Yesus Nakot owa'an la ira Niwra: “Mimpiatiawyawa, de la'a nohkeran di wawannu. Mere A' die edonna.Awuatiawuaheyanna. 24La' hadepedeA'ukot olek tiymiy,hotamiymmiat lia do'omi-halmi ralamni. Yoma la'pamiyedonna mpiesiay A' die E' inhatta maka A'ukot oleka tiymiy, hota plol toto'a pa mmiat lia do'omi-halmi ralamni.”

25Noma ratianaYesus riwra: “Hota plollolli de he' O'a?”Noma Yesus Nakot la re Niwra: “A'g ed maka nhi'inde

A'ukot oleka tiymiywia! 26Harahumaka Agiwra ukota tiymiy totpaAgetlia halmi re. MerehotaA'g edon liernohora

Yohansi 8:27 40 Yohansi 8:37A ralma-rior wamueh'u. Mak khopan pa Amuai die lirni-tunnu edmaka kden la plol wawna. Ne A'ukot nohora la'anohkerna mniotni re, la'a hya' mak A'utlin nana la E'a.”

27 Makden Yahudi re raplin niohora ma'ta E yaltiernidella ira, de Enakot nohora Amni Uplerlawna. 28 La hadepedeYesusNakot la ira, Niwra: “Hota la'miy ermak karieipiede Rimormiori A'na A' die urian la heyanna. Ne la'ler de nanpena miatga de A'g inhatta, maka ukot olektiy miy, ne hota miat wualia de hya' mak Aghi'a re, deA ralma-rior wamueh'u atia'a. Hya' maka ukota re de AA'mu e Nwatut niana noma Aliernohora. 29Ne E' ed makkhopn A'u. E edonna Naltarga Amueh'amere Nor A' tiallayomanhi'indeAliernohora E ralma-riorni.” 30La'pa YesusNakot hare honona de nek de rirahu rpesiaya.

31 Noma Yesus Nakot la riy Yahudi mak kpesiay E'a reNiwra: “La'pa mliernohor reria A wniatu'tu-wniaye'u, dehota plol toto' pa mpiali olek la maklernohor reri A'uinhatta. 32 Ne la'pa emkade de hota miat niohor hya' edmakkaplola panarieiniande rwe'er doinmiy liawutwutu-kokgohomi.”

33 Noma rakot la Yesus riwra: “Am di de Abrahamduratni ami. La' ululu meman pa la'pa ntutu-nte'eladodo'ondi, de riy edonna rodi plolli mai ami! Pa hotaemkameni pa Omukota Miwra hota rwe'er doin am liawutwutu-kokgoh mamni?”

34 Noma Yesus Nwahla Niwra: “Plola la'a A li'ru ri.La'pa riy mak khi' do'a-kyap hiala de nwal lia do'a-halaatni-wa'arni. 35 Pede mak khi' do'a-kyap hiala ida deemeknekama ata-wa'ara ida mak kakleha gen temtemna.Mere la'pa nwal lia a'na raralma ida, de namtemteman lagenni pa nodi liarni. 36 La hade pede la'pa UplerlawnaA'nani A' die Awue'er doin olek miy lia do'a-hala, dehota toto' meman pa rwe'er doin olek miy wia. 37 Plola,

Yohansi 8:38 41 Yohansi 8:47Agat niohora miy di de Abrahama duratni-waitni. Meremiy miwra mpien A'u, yoma mihmena mrieiniana Awniatu'tu-wniaye'u. 38 Hya' maka A'umkeka la A A'mu,de hade ed mak A'ukota. Mere miy di de mliernanawniatutu-wniaye'a la miy ammi.”

39 Noma rwahla Yesus lirni riwra: “A am mamni deAbrahama.”

Mere Yesus Nwahla: “La'pa miy ammi toto'a Abraham,dehotamtiolliohorahya'makaAbrahamhanhi'a. 40MereA'uno' miy lia hya' mak kaplola maka A'utlina la Upler-lawna, mere miy miwra mpien A'u. Abraham edonnanhi' mak emkare. 41 Mere miy nhiolmi-lietmi hihi'imi-yapyapmi rlernohora miy ammi dom to'a.”

Noma rwahla Yesus lirni riwra: “Am di de a'na let atia'ami. A am mamni de Uplerlawna Nmeh'a.”

42 Noma Yesus Nakot la re: “La'pa plola la miy ammiUplerlawna, de hota miy mhi' kalwiedwed A'u yomaA' di de Awuatiawu E'a. A'g edonna godia A ralma-rior wamueh'u pa Amuai. Mere E' ed maka khopan paAmuai. 43 Hya'a nariei piede miy edonna mnia'erit nanaA'ukotkota? Yoma mihmena mrieiniana A wniatu'tu-wniaye'u. 44 Miy ammi de hegana amlawanni, ne hotamliernohora ha ralma-riorni. Yoma hegan de yehwanide la' ululu meman pa ntutu-nte'ela lera-mela ri, nwunu-nwenan mamaini. Ne la' walia Enputra-npalka, na'ohpa-nalahara yoma edon nden etia la plol wawna. Ohpa-lahara re honona rwatiawua e'a pede la'pa ena'ohpa-nalahara de nlernohor neka e yehwa wamueheni inhatta.45 Mere A' di de ukot nohora mak kaplola, hade pedemiy edonna mpiesiay A'u. 46 La' miy hononmi de riyid mana ta'en niana nakot nohor A do'a-ha'lu. Ne la'paA'ukot nohoramak kaplola, de hya' nrei piedemiy edonnampiesiay A'u? 47 Riy mak kwatiawua Uplerlawna, de

Yohansi 8:48 42 Yohansi 8:55natlin la Uplerlawna lirni-tunnu. Mere miy di de edonnampiatiawuaUplerlawna pedemihmenamitlina-mitailla.”

Yesus inponni nareh dioin la Yahudi upni-tgarni Abrahammaka ha rhu'ru-rhelma

48Noma riy Yahudi re rakot la Yesus riwra: “Hoi! Makaamakot oleka de O' demakdena Samaria id O'a, ne heganae nhu'ru ralm O'a, a lir mamni re naplollola!”*

49 Noma Yesus Nakot la re Niwra: “Hegana edonnarhu'ru ralm A'u. Mere A'g ghu'ru-ghelam la A A'mumeremiy e mipolu-miliell A'u. 50 A'g edonna uhaka riy para'uli-rawedi A'u. Mere Riy id ed ma'ta la mak kwahak para'uli-rawedi A'u, ne E' ed mak ktorna watghudi. 51A li'ruri plola, de la'pa riy mak katlin mai A'u, de hota edonnanmati ne nmormior pia nodi liarni!”

52 Noma riy Yahudi re rakot la Yesus riwra: “Ami ematlina O lirmu ri la' dodo'ondi, de amatga de plol toto'ala hegana e nhu'ru ralm O'a. Abraham nek de nmati,emkade walia makwohorulu-ktatrulu re honona. Mere Olirmu niwra riy mak klernohora O lirmu, de hota edonnanmati. 53 La'pa Abrahama, nek de nmati olekwa, nemakwohorulu-ktatrulu mana rmati olekwa, ne hota hya'owa'an O'a? Ah, O' di de taken niana inponmu narehia aam mamni Abrahama!”

54 Noma Yesus Nakot la re Niwra: “La'pa A orgah'uuhaka riy rhu'ru-rhelm A'u de hota nhiu'ru-nhielam denakleh weli. Mere A A'mu maka miy miwra miy Upler-lawanmi nek de edmak kwak pa rimormiori rhu'ru-rhelmA'u. 55 Mere plollolli de miy niek de edonna miatga E'a.Mere A' di nanpena ed mak kat niohora E'a. La'pa AgiwraA'g edonna gatg E'a, nnia'eratni A'g ulahara, pa emekwalimiy e mhi' nana. Mere plollolli de Agat niohora memna* 8:48 8:48 Rweta Yesus la makdena Samaria, yoma ir sukni tia'ala makdenSamaria.

Yohansi 8:56 43 Yohansi 9:7E'ameAliernohora E lirni-tunnu. 56Ne la'waliamiy ammiAbrahamniwra namkekmemnaA le'ru-me'lume ralamninahepuepur nohora. Meman neka de enamkek oleka A'wua ne ralamni kalwieda!”

57 Noma riy Yahudi rakot la Yesus riwra: “Omhuolniana nohkerna wawannu de edonna nla' ma'ta anniterampwolima, ne omumkek oleka Abrahama?!”

58 Yesus Nakot la re Niwra: “Plola la A li'ru ri. La' lerAbraham inni edonna ntor ma'ta Abrahama la nohkernawawannu di de A' inhatti A'g ed olek la wa.” 59Dewade riyYahudi re ra'ala watu pa riwra ra rwa'ala (yoma la' E lirniemkade de emeknekama Niwra Uplerlawna E'a), mereYesus Nade'a pa Nhoitio'or la Uplerlawna roma kreini paNla'awa.

9Yesus Nhi' aphyaria mak matni kyata pa namkek owa'ana

1 La'pa Yesus Nalala' reri ne Namkek nana muanke' idamak matni kyat meman la apun ralma. 2 Noma maka haNwatutu-nwaye'a re ratiana riwra: “Tungkurga, nihya'paha inni ntor hade de matni niat memna? Yanpa e do'oni-halli onde inni-amni do'oni-halli?”

3 Noma Yesus Nakot la re Niwra: “Ha matni niat de,ha do'oni-halli edon nariei, onde inni-amni do'oni-halli,mere hade emkade totpena riy ramkek memna Upler-lawna plolli-mneheni la e inonni. 4 La'pa Amuormiormia'ta, de emeknekama lera ed ma'ta pa it tkarkiar reriaMak khopn A' die kniarni. Yoma hota mela nma ndamtita, pa nhi'nande riy id mana edonna nkari. 5 Pa la'paA'g e muormior mia'ta la nohkeran di wawannu, de Aghi'hitita-reprepar la noh di wawannu.”

6 La'pa Nakot emkade noma Nakrui lia tani, na'namaNkoiri-nwalia pa Noha la riy de matni. 7 Noma Nakotla riy de Niwra: “Mlia' pa mura'ru la gera tliwu (kolam)

Yohansi 9:8 44 Yohansi 9:16Siloam.” Yoma Siloam de nnia'eratni de “Mak Ha Nhopanpa Nmai”. Pede riy de la'pa nararga gaini. Noma nawal liaromni de matni namkek olek wa.

8Noma e rom heiwialli re rora riy mak nhi'inde ramkeknande nmeh'a nawakwaka re riwra: “Yanpa hade ed maknhi'inde kawiatur targa pa nmeh'a nawakwak dena?” 9Nela' dom de riwra: “Riy de inhatta.”

Mere la' dom de riwra: “Hade edonna. Mere gaininhi'pa ramneh wa.”

Mere orgahani niwra: “A'g inhatta!”10 “La' emkameni pede o matmu de namkeka?”11Noma nakot la re niwra: “Riymaka nanni Yesus de ed

makNkoiri-nwalia tani pa noha lama'tu na'namaNhopanpa a lia urarga a ga'yu la gera tliwu Siloam. Noma alia'awapa a'urarga a ga'yu pa a ma'tu naphyar wia.”

12Noma ratiana riwra: “Riy de etla meni?”Noma nwalolla niwra: “A'uplinga.”Riy Parisi ratian nohora he' mak khi' kalwieda riy mak mat

yat de13-14 La' ler maka Yesus Nala kruini na Nawoh'a tani

pa Nhi' kalwieda riy mak matni kyat de, ntai mdududgaSabat lerni (maka Yahudi re yana rkar lia de). Dewadeirodia riy mak dodo'ona matni kyat de la riy Parisi. 15 La'noma Parisi re ratian nohora mak matni kalwied olek deriwra: “La'pa emkameni pede o matmu naphyar wia?”

Noma nwalolla niwra: “Riy ida Na'ala tani mak Nkoiri-nwal die na'nama Noha la ma'tu me nhor nioma a lia urardioinia a ga'yu dewade a ma'tu ramkek meman wa.”

16 Mere riy Parisi re dom riwra: “Mak khi' kalwiedaha matni di, hade edonna Nwatiawua Uplerlawna yomaedonna Nhu'ru-nhelma la'a Sabat lerni.”

Mere dom de riwra: “Mere taken niana riy mak khi'do'a-hala rhi'a-ryapia hihi'a-yapyapimak kamehi-kayona

Yohansi 9:17 45 Yohansi 9:25

mak ktutga Uplerlawna rurni-laini, mak emkade!” Nomahonona re hururi-wowo'ora.

17 Noma riy Parisi re ratian owa'ana riy de riwra: “O'nek de ed mak kler la kalwiedni. Pede mukot teka, hotaemkameni la o wniarormu la riy mak khi' o matmu pakalwied dena?”

Noma niwra: “Agatga de makwohorulu-ktatrulu idhade.”

18 Mere makhi'a o'ta-mat la Yahudi re rahmena rpe-siaya de ululu de riy de matni niata mere dodo'ondi denamkek olekwa. La' hade pede la'pa rhopan pa rla rpolgariy de inni-amni. 19Noma ratian nohora: “Plola a'nami dide makmiwra ha nmor niohora mat yatni? Ne emkamenipede dodo'ondi de matni nkalwied wa?”

20 Noma inni-amni riwra: “Plola a a'na mamni hadi,ne ha matni niat la'a apun ralam memna. 21 Mere la'ahya'a nrei piede dodo'ondi de matni nkalwied wa, amie maplinga. Ne he' ed mak khi' kalwieda ha matni panamkek wa, hade nek de ami e maplinga. Mitian neka eorgahi wa. Ha tuwnu nkern olekwa pa hota orgahi penneka nwahauria.” 22 Inni-amni rakot emkade yoma ratgade he' to'a maka kwayow nohora Yesus Niwra Yesus deRay Makamori-Kalewna, hota Yahudi o'tani-matni rlarnir pa rler owa'an la roma-lewumiaka nhi'inde Yahudi rhi'kreini-iskolli. 23La' hade pede riy de inni-amni riwra: “Hanlawn olekwa pa mitian nek orgahi wa.”

24 Noma rpolg owa'ana riy maka dodo'ona matni kyatde pa ratian owa'ana riwra: “Mliokar memna, totpenayanamulahara, yoma amatgamak kaphyaria omatmu de,mak khi' do'a-hala hade.”

25 “Ha Nhi'a do'a-hala me edonna, de a'uplinga. Meremaka agatga de, de ululu de a ma'tu yata mere dodo'ondide a'g e umkek olekwa!”

Yohansi 9:26 46 Yohansi 9:35

26Noma rakot owa'an la riwra: “Enhi'a hya' tiy o'a pedeo matmu re raphyari?”

27Noma riy de nakot la re niwra: “A'ukot oleka hononatiy miy wia meremihmenamitlina. Hya' nariei pia miwramitlin owa'ana? Yanpa miwra mliernohor wali E'a?”

28 Dewade honona rapolu-raliella riy de pa rakot la:“Hoi! O' ed mak klernohora E'a. Am die edonna. Amler-nohor to' Musa. 29 Amatga de Uplerlawna Naltieri olekla Mus wa. Mere la riy de, ami e maplin niohora HaNwatiawu meni pa Nmai!”

30 Noma riy de nakot la re: “Ah! A'g edon nia'eritnan miy ralma-riormi! Yoma plollolli de mimkek olekaEnhi' a ma'tu pa rkalwieda mere mitian nohor ma'ta HaNwatiawu hameni pa Nmai?! 31 Itatga de Uplerlawnaedonna ntail nohora mak khi' do'a-hala, eneknek to'amariy mak khu'ru-khelam la Uplerlawna pa nlernohora Eralma-riorni. 32 La' ululu ma'ta la' noha knieranni, deedonna ratlin ma'ta riy makamatni kyat la apun ralma deriy rhi'a pa nkalwieda. 33 La'pa riy de edonna NwatiawuUplerlawna, de taken niana Nhi' hare honona.”

34 Noma Parisi riwra: “O' di de mak penpuen lia do'a-hala la' lera inmu ha nayoria o' de, pa hota emkameni paomuiwra mpuatutg ami?!” Dewade la' ler de meman parlarna e' pa yana nmai owa'an la gen miaka Yahudi re rhi'kreini-iskolli.

Mak kiwra klernohora Yesus, de hota Entutga talan plollolala ira, mere mak kiwra ir orgahi rat niohor oleka, hota yeher to'pa rler la melmelli-kalkalamni

35 La'pa Yesus Natlin nande rlarn oleka riy della genmiaka Yahudi re rhi' kreini-iskolli. Noma Yesus Nwahakariy de pa Nakot la Niwra: “O e mpuesiaya RimormioriA'nani de me edonna?”

Yohansi 9:36 47 Yohansi 10:336 Noma riy de niwra: “Tuna, he' hade pede? Mtiulan

pa Mukot a'u totpena apuesiaya.”37 “Omumkek olek E'ewa. E ed mak e Nor o pa kaltier

di!”38 “Apuesiay O'a Matroma!” Dewade nru' pua ntuk lia

Yesus gaini ralamni.39 Yesus Nakot la Niwra: “Amuai lia nohkeran di

wawannu totpena Atiutga he' ed mak kaplola me he'ed mak khala. Atiutga talan la riy mak kaplin niohoraUplerlawna, pa emolmolan nekama Aghi' mak matnikyata pa ramkek memna. Mere riy mak kiwra ir inonwamueheni rat niohora oleka Uplerlawna, de hota yeherto' pa rler la melmelli-kalkalamni pa emeknekama makmatni kamkeka demak kwaldioinia pa rwaho'a-rwahai.”*

40 La'pa riy Parisi mak kden la hande doma ratlin nanaYesus Nakot emkade noma ratiana Yesus riwra: “La' Oralma-riormu de ami e maplin niohora Uplerlawna paemekwalima mak matni yat wali?!”

41 Noma Yesus Nakot la re Niwra: “La'pa mpiayownohora demiymatmi niata, de Uplerlawna edonNwaghalmiy. Mere yoma mikot la miwra mimkeka me miatga,hade nnia'eratni de miy er ma'ta la do'a-hala wawannu.”

10Yesus de emekwali makodi duma kalwiedwed inhatta me

mak klernohor reri E'a rakniau reria E lirni1-2 “Mitlin rer lia A li'ru mak kaplollola ri! La'pa

riy meni mak klola lutru ktema pa kler la duma riokniralamni, de makwuri-makgalmua hade. Mere riy makakmai pia klola nhiari, de makodi duma inhatta. 3 Mak* 9:39 9:39 Ayat di la'pa rlernohora kata demi kata de emkadilla: Amuai lianoh keran di wawannu totpena Atiorna watghudi totpena mak matni kyataramkekmemna, memakmatni kamkeka de hota kwaldioinia pamatni kyata.

Yohansi 10:4 48 Yohansi 10:13katiaka riokni nhiarni, nhari nhiari la makodi duma inhatde, ne pipni-dumni re rlernohora makodi duma die yomair rakniau reriamatromni lirni. Enpolu nenenna nanni panodgiota re. 4La'pa rodgiota pipni-dumni dewademakodiduma inhat de nala' ulu nampena pipni-dumni rlernohorreria, yoma duma re rakniau reria lirni. 5Hota ir edonnarlernohora riy meheni, mere rawlar dioin la la'pa edonrakniau reria riy de lirni.” 6 Yesus Nakot nohora lirayawalliohor de, mere ir edonna rna'erit nana Yesus hanakotkota.

7 La' hade pede Yesus Nakot lira ralamni owa'an laira niwra: “Plola la A li'ru ri. A' di de emeknekamaduma riokni nhiarni. 8 He' to'a mak kala' ul A'utotpa rwal lia makodi duma mere edon raplola re, deemeknekama makwuri-kgalmu irhatta. Mere hota pipi-duma re edon rlernohora et miemna ir lirni-tunnu. 9 A'die emeknekama nhiari. He'a nmai pia nlol A' die hotanlernana yamori-yalewna. Hota e' de emolmolan nekamapipi-duma mak edon kamta'ata mere nhu'ru rlol nhiardie pa nla'a-nmai die nlernan ya'ana-yemnu, tertera-laliahu. 10 Makamnelu-kamna'a, de nma nkamna' to'ane nma nwunu-nwenna, onde nma nweyata-nwaniawu.Mere Amuai die, totpena rimormiori rlernana mormiori-dardiari maka penpuen niohora Uplerlawna ra'ani-pallu.

11 A' di de makodi duma kalwiedweda inhatti. Makodiduma kalwiedwed de nhur dioinia inonni pa ntuwu-nhaiya pipni-dumni. 12 Mere riy mak kodi duma yomana'an kai lia pipi-duma re matromni de, la'pa namkektutga hapora-hadawra mak klihir matmata-khaw riararanmaiwia de hotamakodi dumadie nawlarwia, yomapipi-duma re e gahani atia' ira. Ne hota pipni-dumni re kurna-kiatra pa hapora-hadawra nma nlihira-nnaiya. 13 Makka'ana siewa-kai re nawlar wia yoma na'an to' siewa-kai,ne e' edonna nwo'la nohora pipi-duma re.

Yohansi 10:14 49 Yohansi 10:24

14Mere A' di de makodi duma kalwiedwed A'g inhatti.Agat niohora A pi'pu-du'mu, ne A pi'pu-du'mu ho'manarat niohora A'u, 15pa hota emekwalima A A'mu Natg olekA' wua, ne Agat niohora A A'mu. Ne hota Agala A ino'nuga tiuwu-ghai niana A pi'pu-du'mu re. 16 A pi'pu-du'muer walia mak edon ror ma'ta dum wok di pa rawok wutu.Hota Agodia re pa ror wutga A du'mu ri. Ne hota ratlinla A li'ru pa ir rora wokni di rla'a liewr id pa rler la riokaida, me A'g ed mak kla' makhuri-makwa'ana mak ktornare. 17 A A'mu Nsayni A'u, yoma Agala ino'nu pa rwunu-rwenna, totpena hota Amuori owa'ana. 18 Riy id manahota edonna nwunu-nwen A'u. Mere Awuayow nohoraAgal A ino'nu di, de plolli nek la A orgah'u wa. A'g ed makkodi plolli pa Agala A ino'nu pa rwunu-rwenna, ne Agodiplolli pa hota Amuori owa'ana, yoma kniar die ed mak AA'mu Nala mai A'u.”

19 La'pa Yesus Nakota lir de dewade riy Yahudi rerawo'or owa'ana. 20 Rirahu riwra: “Hade e nga'u yomahegana nhu'ru ralma, pa yan tatlin la!”

21Mere la' riy dom de e riwra: “Riy mak hegana nhu'ruralma de edonna raltier die emkade. Taken niana hegananhi' kalwieda riy mak matni yata.”

Riy Yahudi rahmena rreiniana Yesus22 Noma la'pa nte'ela lerlalawna maka riy Yahudi

rtepartarlia yamuki-yahepur nohora ir tuini-wedni makarhoratreria Uplerlawna roma kreini yamounu-yawitannila'a Yerusalem. La' ler de wal pia tah'i muti lerni. 23NomaYesus Nla'-nmai lia Uplerlawna roma kreini nhieunu(teras rumah) maka rweta la Salomo Genni. 24 La' lerde riy Yahudi rma rawok la Yesus onni pa rpepan reriana'nama ratiana riwra: “Mowen nianpena Mukot nohorahe' O'a totpena yana amparor nohor reri O'a? Mukot

Yohansi 10:25 50 Yohansi 10:35doin memna la'pa plol toto'a de Ray Makamori-Kalewnaid O'a!”

25Noma Yesus Nakot la re Niwra: “A'g e ukot olek miywia mere miy die edonna mpiesiaya. Hihi'a-yapyap miakkalwiedweda, maka Aghi' reri totpa Aliernohor reria AA'mu nhiopanni de, hare er mak ktutga he' A'u. 26Meremiy edonna mpiesiaya yoma miy edonna mlier wut liaA pipi-du'mu. 27 A du'mu re ratlin la A li'ru. Agatga re,ne irlernohor A'u. 28 Agala mormiori-dardiari la ira, nehota ir edon rler lamatmiati plalahwamere rmormior pianodi liarni. Riy id mana edonna nlernan talan pa na'alaharella' A li'mu ralamni. 29 A A'mu mak kal olek harella'mai A'u, de Nareh dioinia haneknek wawannu. Pede riyid mana edonna narur pia nwarui niana harella' A A'mulimni ralamni. 30Agora A A'mu de lir ida.”

31 Noma riy Yahudi re ra'ala owa'an watu yoma riwrara rwa'ala Yesus. 32 Mere Yesus Nakot la re: “Miy emimkek oleka hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona makkarehi-kalawna harahu, maka A A'mu Nhopna Aghi'a.Pa la'a hihi'a-yapyap mak kamehi-kayona meni ed makakariei pia miy miwa mpia'ala A'u?”

33Noma Yahudi re rwalolla riwra: “Hihi'a-yapyapi makkamehi-kayona maka Omhi' nande edonna ratota-rarieipia ampa'ala O'a, mere yoma Omhi' lir yat la Uplerlawna.Rimormiori id nek O'a ne, Omhi' inonmu de emeknekaUplerlawna.”

34 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Miy e mitlin olekamaka miy Puk deulu-tatarmi de e rhorat targa, de Up-lerlawna lirni Niwra: “Miy die rpol miy lia Uplerlawnaa'nani”. 35 Itatga la Puka lirni maka ha rhorat taru rernairia pa nodi liarni. La' hade pede la'pa riy makaklernana Uplerlawna lirni-tunnu deullu-tatarni nek de,

Yohansi 10:36 51 Yohansi 11:3er maka Uplerlawna Nwet la niwra: Uplerlawna a'nani,*36nihya'pa miy e miwra A'g e wuohora-tiatra Uplerlawnala'pa A'g e ukota Uplerlawna A'nani A'u? Uplerlawnanekane ed maka Nwaliri-nwalioh nan A'u me Nhopan pamuai. 37 La'pa A'g edonna ghi' nana tulla-kniar miakaA'mu Nala pa Aghi' nande yana mpiesiay A'u. 38 Agatniohora mihmenampiesiaya A li'ru maka nhi'inde A'ukottiy miy, mere yoma mimkek nan oleka hihi'u-yapya'pumak kalwiedweda re mak Aghi' nan oleka, hota mpiesiayA'u. Hota la' hare pede miat tioto' meman de Agora AA'mu de riy id ami.” 39 Dewade rawenan pa honona rerwahak pa rtorna Yesus, mere ta'en niana rtorna yoma ENala' doin olek ir wa.

40Noma Yesus Nawali owa'an la gerlawna Yordan walli,la' gen miaka Yohansi nharan ulia de, pa Nden la handewa. 41 Rirahu rma rre' teman Yesus la hande, na'namarakota riwra: “Yohansi nmeh'a neka edonna nhi'a hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak ktutga Uplerlawnarurni-laini, mere hya' maka Yohansi nakota nohora la' riydi, de naplola.” 42Noma rirahu la hande rpesiaya Yesus.

11Lasarus matmiatni

1-2 La' ler de, de muanke' ida nanni Lasarus norrewre'wa narni Maria nora Marta rhol wiutu la' letaBetania. Mari di de ed mak khuria wu'ru hup mikmikrila' Itmatromni lakni, ne nala moratnu na nkuhi akerna.Noma la ler ida de Lasarus e namehra. 3 Pede narni rora* 10:35 10:34-35 TB nlernohora yawala Yunani pa riwra “ilah” onde “allah”.Mere la'pa riwra “ilah” la yawala Lgona nnia'eratni de “uplera-upmati” pederiy ratnieka rakot nohora hegana-kawnu. La'pa emkade de nnia'eratni edonnaplola olekwa. La' hade pede rhorat targa yawala Lgona la ayat di riwra“Uplerlawna a'nani”.

Yohansi 11:4 52 Yohansi 11:13rhopan pa rla rod kiot la'a Yesus onnila Lasarus mehrani-maunu. Pa la'pa rla rakot la Yesus: “Matroma, Maria noraMarta narni mak Omsiayn de e namehra.”

4Pa la'pa Yesus Natlin nana lir de noma Nakot la Niwra:“Hota nnien die edonna nodia matmiati la' Lasarus. La'hare honona de itamkeka totpena ya'uli-yawedi nden rerlia Uplerlawna, me totpena nden rer wial lia UplerlawnaA'nani A'u.” 5 Yesus Nsayn reria Marta, Maria noranarni Lasarus. 6 Mere la'pa Yesus Natlin nana Lasaruse namehra de, noma Entot pa Nden nek la hande pamahnekni lera worg owa'ana.

7 Lera woru nte' doin la dewade Nakot la maka haNwatutu-nwaye'a re Niwra: “Mai pia tawal lia Yudea.”

8Noma rakot la riwra: “Tungkurga, na'nama riy Yahudiriwra rwatliewria O'a la' hande totpa rwunu-rwenn O'a,noma dodo'ondi Omuiwra muwali owa'ana?!”

9NomaYesusNnairia yawalliohora (totpa ratga de la'pahota ror E' talla de hota edon rler la kropna-krieutu yomalerni edon ntutu ma'ta) Nakot la Niwra: “Miplinga dela' lera ida, de lera nhita-nrepra jama termida wehraniworu?! Riy maka kor rewre'wa A' tialla de emeknekamanalala' lola lelerni, pede edonna ndunti-nwetru, yomae namkek reria noha wawannu. 10 Mere mak kala'a lalera mel'utni de hota ndunit taru, yoma noha melmela-kalkalma.”

11Yesus lirni emkadella ira na'nama Nakot owa'an la reNiwra: “It talanni Lasarus e nanin oleka wa, mere pena Alia umata.”

12 Noma maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re rakot lariwra: “Matroma, la'pa Lasarus nanina de hota plet pankalwieda.” 13 La'pa Yesus Niwra “e nanina” de Yesusralma-riorni de Lasarus nmati olekwa. Mere iratniekameYesus ralma-riorni, de Lasarus e nanin toto'a.

Yohansi 11:14 53 Yohansi 11:2614 La hade pede Yesus Nto'pi-ngaur lirni Niwra: “Plol-

lolli de Lasarus nmati olekwa, 15mere hota hadi nwal liatalan pa mimpiesiaya. La' hade pede A ralmu e naheprukennamaA'g edonna lia'a handewonyira-melulu pa Aghi'kalwied e'a. Mere dodo'ondi de mai pia tla teka Lasarusmak kmat die!”

16 Noma Tomsa, maka rhoiya la A'na Dio' de nakotla mutwualli maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re niwra:“Mai pia tlernohora Yesus la Yudea, la'pa tmat niohoraE'a.”

17 La'pa Yesus Nte'ela Betania noma rakot la Yesus deriwra, rkenia olek Lasarus inonni la liena ralamni palerni wogat olek la hande wa. 18 Mere leta Betania di,de olietni la Yerusalem, de edon nhal de kilu wotelu.19 Pede riy Yahudi liawanni rma rod niohora Marta noraMaria totpena ramatar nohora yoma narni nkurn olekwa.20 La'pa Marta natlin nana Yesus Nmai nieka, dewade nlanwatroma Yesus, mere Maria edon nlergot ma'ta.

21 Noma Marta nakot la Yesus niwra: “Matroma, la'paler de Matro'mu etla handi mana taken niana a na'ru denmati. 22Mere Agat niohora meman de la' dodo'ondi walipia Uplerlawna hota Nal to'a hya'a mak Matroma Nwakala E'a.”

23YesusNakot laNiwra: “Marta, o narmudehota nmoriowa'ana.”

24 Marta nwalolla: “Matroma, Agatga de hota Lasarusnmori owa'an la'a lera noha niatni maka ramoria makkmati rella matmiatni ralamni.”

25 Noma Yesus Nakot la Marta Niwra: “A'g ed makkamoria mak kmati me gal mormiori lia ira pa nodi liarni.Riy mak kpesiay A' die hota matmiati edon nodi plollila mere rmori owa'an la'a matmiatni ralamni. 26 Nemak kmormiori mia'ta, makpesiay A'u, de hota rler lamormiori plalahwa pa nodi liarni. Hota ompuesiay lirmaka A'ukota re me edonna?”

Yohansi 11:27 54 Yohansi 11:37

27 Marta niwra: “Matroma apuesiaya, Matro'mu deUplerlawna A'nani mak khi'a Ray Makamori-Kalewnamaka Uplerlawna Nano'taru pa Nmai lia nohkeran diwawannu.”

Yesus Nkakru28La'paMarta nakot emkadenomanla npolga elliMaria

pa napup lia tlinni niwra: “Tungkuru Nmai olekwa ne eNatian o'a.” 29 La'pa Maria natlin nan hade noma namatdoin pa nla nwatrom Yesus. 30 La hade de Yesus edonnanlerma'ta la leta ralamni. Endenma't la leta to'ornimakaEnor Marta rwatrom pa rwahauru. 31 Riy Yahudi makaramatar nohora Maria la' roma nayanni, la'pa ramkeknana Maria pleta-plet pa namat doin wa pa nlergot wa,noma rla rlernohora Maria yoma ratniek yanpa Maria nlankakur la Lasarus hoini wawannu.

32 La'pa Maria nte' tar lia Yesus onni noma nwaltior laYesus gaini ralamni na'nama nakot la niwra: “Matroma,la'pa Omdien la handi mana la ler de, a na'ru de edonnanmati.” 33 La'pa Yesus Namkek nana Maria nkakru, me la'walia riy Yahudi mak kor rewre'wa Mari' talla re hononarko'a-rkakur wali, dewade Yesus mana ralamni nmayo'doin wali.* 34 Noma Yesus Natiana re Niwra: “Miy emidera Lasarus inonni la hanmeni?”

Noma rwalolla riwra: “Ma Mumkeka Matroma.”35Noma Yesus Nkakur wa.36Noma Yahudi re riwra: “Mimkek to'ola hade e Nsayn

wenna Lasarus.”37Mere la' domde e riwra: “Hadenhi'amakmatni kyata

pa rkalwieda ne nihya'pa E edonna Nhi' Lasarus pa edonnmati?”* 11:33 Riy dom de rwarora lir (kata) di la yawala Yunani de nnia'eratnide “nawenna”. Rwarora yanpa Yesus Nawenna yoma riy edonna rpesiay E'a,onde onnila Nahmena Lasarus nmati.

Yohansi 11:38 55 Yohansi 11:47Yesus Namori owa'ana Lasarus

38 Noma rla'awa lien maka rkenia Lasarus inonni de.La'pa rte'ela hande Yesus ralamni nmolu-nhelma. La'hande e rala wat liawna id la ra rherit targa lienni denhiarni. 39Yesus Nakot la re Niwra: “Mpiaklol doinia watdiel la'a nhiar de gaini.”

Noma Lasarus mak kmat die narni Marta nakot laniwra: “Matroma, rader olek hadella' melul handena, lalera wogat olekwa pa hota inonni ngehpa-nta'l olekwa!”

40Noma Yesus Nakot la Marta Niwra: “A'g e ukot olekahare tiy o'owa Marta. La'pa ompuesiaya de hota o' emumkeka Uplerlawna preheni-mkaini.”

41 Noma rte'la la wat liawan de pa rwaklol dioinia.Nhor nia'nama Yesus Nwatniar la lyanti na'nama Niwra:“Ama, A'u'uli-uwedi O'a yoma Omutlin olek la mai A wua.42 Agatga de O tlinmu e Natnia'wa rer lia A li'ru, mereA'ukot nohora harilla' rimormiori mak kden la handi,totpena rpesiaya O' nanpena ed maka khopn A'u.”

43 La'pa Nakot emkade, na'nama Nhaun matmiat piaNiwra: “Lasarus ee! Mliergot pa mmuai ee!” 44 NomaLasarus mak kmati olek de nlergot wa. Limni-lakni eratniomanma'ta la koka, ne gaini e natniutuw la kokananmaka ra rtutuw gaini.

Yesus Niwra: “Miewar doinia kok lawan della totpanala' de yana nawuhi-nawe'eta.”

Rna'ohma pa rwenna Yesus45Riy Yahudi harahumaka kma kamatar nohoraMaria,

de rpesiaya Yesus, yoma ramkek oleka hya' mak YesusNhi' nan oleka re. 46 Mere riy dom pal lia ira, de rla rodlir la riy Parisi la'a hya' maka Yesus Nhi'a-nyap niana re.47 Hade pede riy Parisi rora imam re o'tani-matni, rpolgawoka mak ktorna watghudi la agama Yahudi honona parawok wutu.

Yohansi 11:48 56 Yohansi 11:56Honona rwaror pa riwra: “Hota itsi'a hya'a la Hadena?

Riy di Nhi' neka hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona makktutga E rurni-laini. 48 La'pa it edonna tatut niana hade,de hota rirahu rpesiaya, pa reiniande kokokna-rariarnilalawna, ne la'awa honi de hota mak kodi plolli la hairiRoma rmai pia hota rwakloli-rwaklalia Yahudi itora itroma kreini di.”

49 Riy id etla hande, nanni Kayafas, la' anin de, nhi'ao'ta-mata lalawna la imam-imam re, pede niwra: “Hoi!Miy e miplinga hadomdoma. 50 Miy e miplinga dela' samomuounu de rirahu nariei pia riy ida nmati,mere yana riy ida nariei pa it luwnu-a'nani namkoha-namnanna.”

51 Kayafas enakot hade, mere ha wniaror wamueheniatia' hade mere yoma Uplerlawna Nariei. Enakot nohorahare yoma la'a anin de ralamni de, E de, o'ta lawna laimam-imam re, pa lirni de nror targa (nakot targa) Yesusmatmiatni de yoma la'a Yahudi rerieini. 52Ne edonnantutnian to'a riy Yahudi rmeh'a mere la' walia Uplerlawnaupni-a'nani mak kden la meni-meni totpa hota rawokwutga la ida. 53 La'pa ler de meman pa mak kodi plolli laYahudi re rla lir id pa riwra rwenna Yesus.

54 La' hade pede Yesus Nahmena Nayamkek la riy mut-lialawna riy Yahudi nhiopannu-pniepanni. Yesus Nwaranla hande pa Nla'awa la' let maka ha rweta la Efraim makrehgorgorga wo'orletna-kawurloini. Yesus Nor wutgamaka ha Nwatutu-nwaye'a re rden la hande wa.

55 La' ler de de nhi' pa nwakriania lera-mela Yahudilerlalawanni Paska. Pa rirahu rwatiawua leta-ruhuna repa rtawniokria Yerusalem totpena rlernohora riy mut-lialawna wokni-le'enu pa ramou-rawitna inonni totparwei lerlalawan mak hota ha rhi'a de. 56 Noma la'parawok la Uplerlawna roma kreini de rahakhak reria Yesus

Yohansi 11:57 57 Yohansi 12:6pa idma nakot la ida riwra: “Emkamenila miy ralma-riormi? Matialo'onama E' edonna Nmai lia'a lerlalawnari?” 57 Irakot emkade yoma la imam-imam re o'tani-matnirora riy Parisi ralgot oleka tita la'a riy meni mak katniohora Yesus handen la, de plet pa nma nakot totpenarla rtorna.

12Maria nhuria wu'ru hup mikmikri la' Yesus la Betania

1 Tre' ma'ta lera wonem pa lerlalawna Paska, nomaYesus Nla'a leta Betania, la Lasarus letni maka YesusNamori Lasarus la' matmiatni ralamni de. 2 La handede riy rhi' ya'anlawna-yemunlawna pa rhoi-rtania Yesus,ne Marta ed mak kamkek la hare pa ra'ana. Lasarusnor wutga mak kmai re pa ra'an rewre'wa wut lia Yesus.3 Edon nalo'on wali ne Maria nodia wu'ru hup mik-mikri narwastu, mak welli werta, edonna nhal de potlanwatniarnara (stenga liter), na'nama nhuria wu'ru della'Yesus lakni, nhor nioma nala moratnu na naha kerna.Noma wu'ru de huwnu mikmikarni nawah'a nana rom detetema.

4 Mere Yudas Iskariot, riy id la riy maka Yesus haNwatutu-nwaye'a re, maka hota e' nekpa nwaldioin pana'olga Yesus, de edon nwayow nan pat de hihi'ini de paniwra: 5 “Hoi! Nihya'pa edonna na'ol nieka wu'ru de pawelli de hota rala la riy mak kakleha-kaplara?! Hota wellide nla' nanmeman la kupna-kai (gaji) la anni id gahani.”*6 Yudas lirni de edonna ntar lia riy mak kakleha-kaplara,mere yoma riy kamna' mera id e'a. E' ed maka ktorreriYesus Nora maka ha Nwatutu-nwaye'a re kupanni, nenhi'inde ena'ala kupna la'a kaha pa enken wiutga la ekupan wamueheni.* 12:5 12:5 Dinar rahu wotelu.

Yohansi 12:7 58 Yohansi 12:157 Mere Yesus Nakot la Niwra: “Miolin doin e' pa nhi'

samomuou A lia dodo'ondi to'a. E' edon na'olu hup mik-mikar de yoma niwra nwahi' tar A pua rtamni A'u. 8HotaA'g edon gor miy pia nodi liarni. Mere riy mak kakleha-kaplara re nhi'inde e ror wutga miy totpa mtiulan la' ira.”

9 Riy rahu ratlin de Yesus etla' Betania, noma irla' wallia hande. Rla' de, edonna riwra rwatrom to'a Yesusmere e riwra ramkekwalia LasarusmakaYesusNamoria lamatmiatni ralamni de. 10Hade wal pia ed mak kariei pedeimam o'tani-matni re rna'ohma pa rwenan walia Lasarus.11 Yoma la' e' pede Yahudi harahu rawlar dioinia ir la, nerla rpesiaya Yesus.

Riy rahe'i-rahepur nohora Yesus maimiaini la Yerusalem12 La'pa repar wa, dewade rirahu mak kmai Yerusalem

totpena ramuki-rahepur nohor lerlalawna Paska de,ratlin de Yesus hota Nmai wialia Yerusalem, ne ed ma'tala talan letgara. 13Noma rla ra'ala korma tawni na'namarla pa rwatromaYesus, ne he'i-hepur nohora la loi liawna-talan lawna ralamni. Rhaunu-rhaun pa riwra:“Ya'uli-yawedi nden rer tiy O' ee!Ta'uli-tawedi, tsu'ru-tselma O' mak kmai pia kodia

Orgahi-Orha'a nanni!Ta'uli-tawedia, tlilili-tmamuawua O' ee, makla' Israel

Rayni!Ӡ14 La' ler de Yesus Nmai die Nha' nana keledai a'na ida,

maka Nwak nana la' riy ida. Pede plola la Puka lirni makkiwra:‡15 “Makden Sion ee! Yan mimta'ata! Mimkek la Raymi

Nmai nieka de e Nha' nana keledai a'na ida!”§† 12:13 12:13 Masmur 118:25-26 ‡ 12:14 12:14 Yesus Na'ala keledai paNha'a totpena Ntutga nhiu'ru-nhielamni la'a rimormiori. § 12:15 12:15Sakaria 9:9

Yohansi 12:16 59 Yohansi 12:2416 La' ler de maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re id

mana edon rat niohora hare honona nnia'eratni. Merela'pa Uplerlawna Nhi' pa riy ra'uli-rawedi Yesus onnilaE matmiatni nhor nioma Nmori owa'ana, na'nama ratgala'a hya' ed maka ha rhi' nana la E'a, de honona erla Pukaralamni.

17Riy mak kden wal lia' ler maka Yesus Npolga Lasarusla liena ralamni totpa Namori owa'an e' la matmiatni, ermak kodi liarni pa rla rakot nohora hya' maka Yesus Nhi'nana re honona. 18 La' hade pede rirahu rma rlernohoraYesus yoma ratlin nana de hade ed mak khi' nana hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak kareh mieman de, makktutga Uplerlawna rurni-laini. 19Noma riy Parisi re idmanakot la ida riwra: “Ah! Hota it edonna tsi' hadompa!Tamkek nek la rimormiori honona rla pa rlernohor E'wee!”

Hota Uplerlawna Ntutga Yesus preheni-mkaini la'a riymakden hairi-hairi honona lola E matmiatni la ir do'oni-halliwawannu

20 Mak kla'a Yerusalem totpena rla' rkola tieru-rawurnehla la Uplerlawna la' lerlalawna dom de e rwatiagaYunani. 21 Noma rodi liarni la Pilipsu pa rwahak hadomla e'a. Pilipus di makdena leta Betsaida la' Galilea yapatniid e'a. Ratiana Pilipsu riwra: “Hyalia, ami e miwrampatroma Yesus.” 22 Dewade Pilipsu la nakot harellaAndarias noma rrora rla rakota la Yesus riwra: “Matroma,makden Yunani rwahak pa rwatrom O'a.”

23 Dewade Yesus Nakot la rrora Niwra: “Nte' olekla lerni pa Uplerlawna Nran Rimormiori A'nani A'u liaheyanna totpena rimormiori ramkekmemnA'ume ra'uli-rawedi A'u. 24 Plola la A li'ru ri honona. Hota A ino'nudi emeknekama wetra' lawna olli. La'pa wetra' lawnaola ida edonna rtamin nana la tani ralamni, de hotaolli de edon na'itra-nalawna. Mere la'pa rtamnia olli de

Yohansi 12:25 60 Yohansi 12:33nanpena hota na'ona-natawi, nahara-nadewtu, me nawo'nana wetra' lawna. 25 Emkade wal lia rimormior miy, deriy maka ralamni tetema nden rer lia mormiorni, de hotamormiorni de nmol wua. Mere la'pa riy maka ralamniedonna nden rer lia mormiorni la' noh di wawannu, dehota nlernan mormiori-dardiari pa nodi liarni. 26 Riymeni ed mak kar lia A knia'ru de nlernohor reri A'utotpena nor A' pua amden wut lia geni ida. Ne A A'muNhi' wali e' pa nlernana ya'uli.”

Yesus Nakot nohora E matmiatni ralamni27 “A ih'ru-ralmu wolwo'la yoma la'a tututu-wawuau

mak kmai niek di, pa hota Agiwa Awuaka hya'a la' A A'mula' dodo'on dino? A li'ru nek hadilla' A A'mu, Amee!Mulewna A lia' dodo'ondi wo? Mere hota emkameni paA'ukot emkade yoma matmiat die ed mak katota-kariei,pede Amuai.” 28Noma Yesus Nwak la Uplerlawna Niwra:“Amee, Mtiut niek O plolmu-mnehemu la rimormiorihonona totpena nanmu nden rer niek la tutullu-lolo'oni.”

Yesus Nakot emkade dewade plin-plinnianama lira idanwatiawu lyanti pa Niwra: “Akeni oleka A na'nu latutullu-lolo'oni, ne hota A'g ed mak ktutulg owa'ana la'gen tiutullu.” 29 Riy honona mak kden la hande ratlinnana lir de. Dom de riwra kukru-gauru de. Mere dom deriwra Uplerlawna hopopanni e nwahaur la E'a.

30Noma Yesus Nakot la re Niwra: “Lir de nayatlina, dehade edonna ntarga hadella mai A'u, mere lir de e rtargahade tiy miy. 31 La' dodo'ondi de nte'ela lerni-melli parhudia nohkeran di la' watghudi liokarni. La' dodo'ondide hegana amlawanni mak kodi plolli la noha wawannudi de rrinin gota la tio'ora. 32 Mere A' di, la'pa rranatutullu A'u, de hota A'uwoka momuoga riy honona maiA'u.” 33 Yesus Enakot emkade totpena e rat niohora Ematmiatni ha nlolola la auwlakra hananni.

Yohansi 12:34 61 Yohansi 12:40

34 Riy mak kden la hande rakot la riwra: “La'a Pukaralamni, de e niwra: Ray Makamori-Kalewna Nmormioriplalahwa pa nodi liarni. Ne emkamenila O lirmu niwrahota la'a Rimormiori A'na O' de, rhi' O' pa rran tutu'lu?Hota he' eda Rimormiori A'na deno?”

35Noma Yesus Nakot nohor inon wamueheni pa Niwra:“Edon nalo'on wali ne Riy mak ha rhoiya Lelerni, makkden la miy letgarmi de, Nmol wua. Pede dodo'ondi mila'nohora Leler de, yanpa hota mela ndamit nan miy. Riymaka klol melli, de hota naplin niohora, e etla hanmeni.36A'ukot tiy miy totpa mpiesiaya Leler de, yoma Leler deed ma'ta tiy miy, de totpena hota rhoi miy lia upa-a'nalelera!”

La'pa Yesus Nakot emkare dewade Enwatitin la handewa, ne edonna Ntut gaini la ir wa.

Makden Yahudi liawanni edon rpesiay Yesus37 La' emkameni ho'ola Yesus Ntutga hihi'ini-yapyapni

mak kamehi-kayona harahu mak ktutga Uplerlawnarurni-laini, la'a Yahudi re gaini ralamni, ho'mana edonnarpesiaya.

38 Mak kariei pede ir edon rpesiaya, de totpa naplolnohora Yesaya makwohorulu-ktatrulu die lirni. Yoma la'ululu de e niwra:“Matroma, hota he' edmaka kpesiaya a lirmamni rina de?

Emeknekama riy id mana edonna rwayow nohoradeOplolmu-mnehemuedmakkaria honona ri!”**

39 Ne Yesaya nhorat tar walia hya' mak kariei pia irhonona edonna rpesiaya, niwra:40 “Uplerlawna ed mak khi' nana ir matni, me ir ihranu-

ralamni pa ratehra, totpena yan ramkeka, meralma-riorni mana yana rwarora, me yan rawali

** 12:38 12:38 Yesaya 53:1

Yohansi 12:41 62 Yohansi 12:50

owa'an la E'a totpena yanpa E' ed mak khi' ir parler la kalwiedni.”††

41 Yesaya nakot emkare yoma enamkek oleka Yesuspreheni-mkaini pa nakot nohora la E'a.

42 Riy harahu edon rpesiaya emeka Yesaya nakot olekade, mere emkade ho'mana, riy rahu, la'pa Yahudi o'tani-matni harahu mana rpesiaya Yesus de, Ray Makamori-Kalewna maka Uplerlawna Nano'targa inhatta. Mereir edonna rparan pia rakota la nurnu yoma ramta'at layanpa riy Parisi rlarna pa ir ror wutga la krei-iskola.43 Ir edon rakota la nurnu yoma Yahudi o'tani-matni reralamni nko'i reria totpa ir rimormior wialli ra'uli-rawedrieria ira, mere ir edon rwaror nohora Uplerlawna ya'ulli-yawedni la' ira.

Yesus lirni ed mak ha rnairia pa ra rukum rimormiori44 Noma Yesus Nhaun pa Niwra: “Riy mak kpesiay

A'u, de edonna npesiaya A o'ta wa'tu di to'a, mere npe-siay wialia E' mak khopn A'u. 45 Ne riy mak kamkekA'u, de enamkek oleka Mak khopna A die. 46 Amuainoha wawannu di, de Agodia lelerni, totpena riy hononamakpesiay A'u yana rdella melmelli.

47Amuai nohawawannu, de A'g edonnamuai pia tiornawatghudi la riy mak edon klernohora A li'ru maka enatlinnan oleka re, mere Amuai die totpena A'umori-ulewnarimormior noh di mniotni. 48 Mere la' lera-mela nohaniatni hota A li'ru ed maka rnairia pa ra rukum rira makakwayotlia A'u yoma rahmena rreinian A li'ru. 49 YomaA'g edonna godia A ralma-rior wamueh'u, mere A A'mumak khopn A'u, E' ed mak khopan la'a hya' maka A'ukotatiy miy. 50 Ne Agat niohora la'pa hya' maka Nhopan pa†† 12:40 12:40 Yesaya 6:10

Yohansi 13:1 63 Yohansi 13:8A'ukota, de hade nodia mormiori plalahwa pa nodi liarni.PedeA'ukot nohorahya'makaAA'muNwatutgamai A'u.”

13Yesus Nwuri-nohma maka ha Nwatutu-nwaye'a re lakni

1 La'pa lerlalawna Paska nwakrian wia, de Yesus e Natniohora de nte' olek la lerni-melli pa Nwaran la nohkerandiwa totpena Nawal lia E Amni. Yesus ed mak khi'kalwiedwed la riymak Emutnu-rahanu la nohawawannu,me dodo'ondi lerni ntutu-nte' olek di pa Entutga E ralamkalwiedni mak karehi-kalawan de la' ira yoma hota Nmatlia ir rerieini.

2 La'pa lera nheria, Yesus Nora maka ha Nwatutu-nwaye'a re ra'ana-remun rewre'wa. La' ler de la' heganaamlawanni nkar lia Yudas, Simon Iskariot a'nani deralamni pede nwaror oleka totpena hota nwaldioin pana'olga Yesus. 3 Yesus Natg oleka de Amni Ntutg oleka E'pa Enodi plolli la nohkerna-rai miarna. Enat niohor waliade Enwatiawu Uplerlawna pa Enmai lia nohkeran di, nehota emkade walia Enawali owa'an la Uplerlawna. 4 Lahade pede Entutrier pia No'lu dioinia raini plalahwani* paNa'ala koka†mnurnuhru ida Nwatiehra la nehlani. 5Nhornia'nama Nhuri gera la wra'u tani id na'nama Nohmamaka ha Nwatutu-nwaye'a re lakni me Nala kok makakawniatehra la nehlani de na Naha' kerna.

6 La'pa Nte'ela Simon Petrus, noma Petrus natiana:“Matroma, he' nakot pa Matro'mu ed mak kohma a la'kudi?”

7 Noma Yesus Niwra: “La' dodo'ondi de o' edonnamnia'erit nanama'ta hya'makaAghi'a ri. Pena omuatga.”

8 Petrus niwra: “Yana Matroma. Ralul pia Matro'muNohma a la'ku!”* 13:4 13:4 Nnair to'a pola-raini mak no' ralma. † 13:4 13:4 handuka

Yohansi 13:9 64 Yohansi 13:17

Mere Yesus Nakot la Niwra: “La'pa A'g edonna gohmalakmu, de emekwalima omukleha nhiakra mai A'u.”

9Noma Simon Petrus nakot la niwra: “Hademkade yanMatro'mu Nohma a la'ku to'a mere a li'mu nora a o'tuwali!”

10 Yesus Niwra: “Riy mak karoh olek inonni de rmo-muog olekwa. Pede yana rohma inonmi, eneknek to'amarohma lakni. Miy di de miou-mpitna olekwa mere miyhononmi edonna.” 11 Yesus Nakot emkade yoma YesusNat niohora he' ed mak kawaldioinia pa na'olga E'a. Lahade pede Eniwra: “Miy miou-mpitna olek wa mere miyhononmi edonna.”

12DewadeYesusNohma ir honona lakni, nhor nia'namaNhu'rg owa'an la raini plalahwani de na'nama Namtatnaowa'ana la genni. NomaNatiana re: “Miy emnia'erit nanamaka na'nama Aghi'a tiy miy rena? 13 Miy e mpiolga Adie tungkuru onde matroma ne hade naplola, yoma A'die de miy tungkurmi me miy matrommi. 14 Pa la'paA' die mak kla' matroma me tungkuru tiy miy ed makkohma miy lakmi, de hota emkade wali pia miy mianamtiutga nhiolmi mak klol yawa me mak katu khima-kre'ala rimormior wialmi pa miy idma nohma id lakni. 15 A'ged mak ktutga loi-talan de tiy miy, totpena miy wialmiana, mhi'a hya' maka Aghi' olek di tiy miy wia. 16 Ali'ru ri raplola! Mimliernohora A nhio'lu di maka Aliolayawa me ghima-rie' rira, yoma miy edon mireh dioin A'u.Miy die de A hopopnu-lili'iru me mak Aghopna. Ne la'hopopna-lili'iru ida de edonna narehelia upni-matromni,me la' walia mak ha rhopna ida de edon nareh niana makkhopan demere nhu'ru-nhelam pa nlernohoramatromnihihi'ini-yapyapni me nhiopanni. 17 Pa la' dodo'ondi demiy miat momuog olek hari honona maka Atiutga tiymiy, pede miy miana mliernohora re, totpa hota miy emliernan wali unut lawna la'a Uplerlawna!”

Yohansi 13:18 65 Yohansi 13:25Yesus Nakot nohora Yudas nnia'ohmani

18 “Mere riy id tiy miy hota edon rlernohora re pedehota edon nlernan wali unut lawan de. Awualir olekmiy wia ne A'g e gat niohora la' miy hononmi yehwami.Emkade ho'mana Awualir nian olek wali e' wa totpa Pukalirni ntutu-nte'ela. De Puka lirni emkadilla: “La'a he' edmak kor A'u ka'ana roti, de e' ed mak kmalawna la A'u”.

19 A'ukot tiy miy lia' dodo'ondi memna la'a hya' makahota ha rhi'nande, totpena hota la'pa mimkek nana harehonona maka A'ukot oleka tiy miy wia, de hota mpiesiaymiemna de A'g E' inhatta maka A'ukot oleka de tiy miy.20 Plola la A li'ru ri, hameni mak kreiniana riy makAghopna re, de enreinian wali A'u, me ha meni makkreinian A'u, de enreinian walia Uplerlawna mak khopanpa Amuai.”

21 La'pa Yesus Nakot emkade noma ralamni nmolu-nhelma. Noma Nto'pi-ngaur la Niwra: “Mpiesiayo! Hotala' riy id tiy miy die hota niwra na'olga A'u!”

22 Dewade maka ha Nwatutu-nwaye'a re idma namkekla ida. Ne honona rwer rer wiawni yoma iraplin mua'tahe' ed maka ha nakot nohor deno? 23 Riy id la makaha Nwatutu-nwaye'a re, de riy maka Yesus Nsaynia denamtatna la Yesuswalli.‡ 24Noma SimonPetrus nahe'mi-atni la mutwualli maka Yesus Nsaynia de totpena natianaYesus la'a he' eda riy deno?

25 Noma Petrus mutwualli de napup lia Yesus niwra:“Matroma, Mtiulan pa Mukota riy della mai a'u.”‡ 13:23 13:23 Riy harahu rwarora de maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a idananni Yohansi ed mak khorta puk di, ne ntulsi puka di de e namem reriananni. Enakot nohora e inonwamueheni de nakot to'a niwra: “Riy id lamakaYesus ha Nwatutu-nwaye'a re maka Yesus Nsayni.” La' puka di ralamni de enamem reria nanni la'a Onni (Pasal) 13:23, 19:26, 20:2, 21:7, 21:20,23.

Yohansi 13:26 66 Yohansi 13:3526 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Riy maka Agala rot

miaka Atio' la A la'ru mniotni de e' inhatta!” Noma YesusNa'ala rot anna ida, na'namaNto'a la larni ralamni paNalala Yudas, Simon Iskariot a'nani de. 27 La'pa Yudas nte'lanana rot diewade hegana amlawanni nhu'ru ralma.

Pa Yesus Nakot la Niwra: “Plet pa mhi'a hya' makaomuiwra mhi'a re!” 28 La mak ka'ana-kemun la hade idmana edonna nat niohor etia la'a hya' mak kariei piedeYesus Nakot harella Yudas. 29 Dom e rwarora yanpaYesus Nhopan pa Yudas nla nawel hadom pa rhi'a la'lerlalawan de, onde yanpa ral kupna oke'ela' riy makkakleha-kaplara, yoma Yudas nanpena ed mak ktorreri irkupanni mak kden la kaha. 30 La'pa Yudas nte'la nana rotdie dewade nlergot wa. Ne lera mana nmel wa.

Yesus tit warwuarnu31 La'pa Yudas nla'awa noma Yesus Niwra: “Ntutu-

nte' oleka la lerni pa rimormiori ramkek nan RimormioriA'nani A' di rrana la' heyanna totpa rimormiori ra'uli-rawedi A'u. Me onnila A hihi'u-yapya'pu mak Agiwraghi'a di, pede Uplerlawna nanni de ha ra'uli-rawedia latutullu-lolo'oni. 32 Ne onnila A hihi'u-yapya'pu ed makkariei, pede Uplerlawna nanni de rran atulga la lyanti,pede hota E' wal pia edmak kareiniande riy ra'uli-rawediaA'u, ne edon nalo'on wali ne Uplerlawna Nhi' hade.

33Upa-a'na miy hononmi, hota A'g edonna gor miy piamholi plalahwa. Ne emeknekama maka A'ukot targa laYahudi o'tani-matni, de A'ukot wali tiy miy lia dodo'ondi,de hotamiympiahak A'umere la genmiaka Alia'a de hotamiy edonna mpiakriania.

34 Upa-a'na miy re, tit warwuaru di ed mak Agala tiymiy, de totpa miy idma mhi' kalwiedwed ida pa emekanhi'inde Aghi' kalwiedwedmiy die. 35La'pamiy idma nhi'

Yohansi 13:36 67 Yohansi 14:6kalwiedwed ida, de hota riy honona ratga de miy er makklernohor reri A'u.”

Yesus Nwagahniorta Petrusa yoma hota Petrus nreher doinYesus la

36 Noma Simon Petrus niwra: “Matroma, hota Ma-tro'mu Niwra Nla' meni?”

Noma Yesus Nakot la Petrus niwra: “Petrus, hota Alia'la' dodo'ondi de hota o edonna mliernohora A'u! Hotanhoru olekwa, nanpena omliernohor owa'an A'u.”

37 “Matroma, nihya'pa A'g edonna liernohor O la'dodo'on dina?! A' di de wuayow nohor pa hota amuat liaO wawanmu Matroma.”

38 Noma Yesus Nakot la: “Plola o e muiwra mmuat lia'A wawnu, Petrusa?! Mhuoratreria Petrusa, hota hiwi lalluedonna nkukule' ma'ta de omueh'a nekpamrieher doin Alia' re'eni wotelu.”

14Yesus ed maka khari talan pa itla' E Amni de

1Yesus Nakot la re Niwra: “Upa-a'namiy re, yan ihramire rteplu. Pesiaymi narur lia Uplerlawna, me narur wialmai A'u. 2 Gen riahu erla A A'mu romni de. Alia' handetotpena Awuahi' targa geni tiy miy. A'ukot nohor gendie tiy miy, yoma plollola de genmi erla hande. 3 La'paAwuahi' targa genmi re, nanpena hota A'uwal pia muawuatrom miy totpa Agod wali miy lia hande, totpenaAdiella hanmeni de miy er wal lia. 4 Mimiat niohoratalanni la'a gen miaka Alia' de.”

5 Noma Tomsa nakot la Yesus niwra: “Matroma, amie maplinga gen miaka Matro'mu Niwra Nla' de, pa hotaemkameni pa amatga talanni?”

6Noma Yesus Nakot la Niwra: “Amueh'a nekpa ed makkhi' talan la'a riy mak kiwra kla' Uplerlawna. OnnilaA' pua rimormiori rat niohora hya' ed mak kaplol la'

Yohansi 14:7 68 Yohansi 14:14Uplerlawna, me rler la mormiori-dardiari plollola. La'pariy id mana niwra nmai A'mu de, eneknek to'ama nor A'tialla, nanpena nwatrom nan A A'mu. 7Upa-a'na miy re,la'pamiy emiatg olekAwua, dehota emkadewal liamiatgoleka A A'mu. Pa la' dodo'ondi de miy e miatg olek E wa,ne mimkek olek E wa.”

8 Noma Pilipsu nakot la Yesus niwra: “Matroma,Mtiut tieka Ammu de la mai ami, totpena ralam mamninamtemna.”

9Mere Yesus Nakot la Niwra: “Pilipsia! Itsol wiut olekla' mahnek memna. Ne o' edonna muat mua'ta A'u?! Riymaka kamkek olek A wua, de enamkek oleka A A'mu waliwia. Noma o' e muiwra Mtiut tieka Am dena?! 10 Pilipsia,o' edonna mpuesiaya de Agora A A'mu de riy id ami, meAmro' de Mla' lir ida?! La'a hya' maka A'ukota tiy miy,de A lir wamueh'u atia'a hade, mere A'mu nor A' die plolaAmpal lia ida, me hya'maka Aghi' nan de E' edmak ktulla-karia hare honona. 11Mpuesiay A' li'ru mak ukota giwra:Agor AA'mu de riy id ami, meAA'mu de nor A' dieMla' lirida. Onde mpuesiay miemna A lia'a hihi'a-yapya'pu makkamehi-kayona mak Aghi' oleka re. 12 Plola la' A li'ru ri.Riy mak kpesiay A'u, de hota rhi'a hihi'a-yapyap miakaAghi' oleka re. Meman neka la hota enhi' de nareh wiallia' hya' ed mak Aghi'a, yoma hota Alia' pa gor A A'mu la'geni ida. 13Ne hya' to' pa miy mpiaka de yoma mlia' olekAmu'tu, hota A'g edmaka kwahi'a-kwayodia hare tiy miytotpena ya'uli-yawedi nden rer lia A A'mu onnila A hihi'u-yapya'pu de. 14 A'ukot owa'an tiy miy, mpiaka hya' to'a,yoma mlia' oleka A mu'tu, ne hota A'g ed mak kwahi'a-kwayodia harella tiy miy.”

Yesus Nano'targa Uplerlawna Nhiwni mak kmai pia Nhi'aruri-alai makpesiay re ihranu ralamni

Yohansi 14:15 69 Yohansi 14:2615 “Upa-a'na miy re, riy maka ksayni A' die hota e' wal

pia ed mak katlina-katailla A li'ru-tu'nu. 16Ne hota A'g edmak kwak la A'mu ne hota Enala Nhiw Lululli pa Nhernu-nwaug A' pua Naruri-nalai nian miy, ne hota Nor wut miypia nodi liarni. 17 Nhiw Lulul die Nwatiawu Uplerlawna,mak kakot nohora hya' ed mak kaplol la' Uplerlawna.Nohkerna ta'en niana rreinian E'a, yoma edonna ramkekaonde ratga E'a. Mere miy e miatga E'a. Yoma Enor miytialla, me hota miora E' de ihru ida-ralm ida. 18 HotaA'g edonna ultar miy pia emeknekama a'na riy patyata.Hota A'uwali owa'ana tiy miy. 19 Tre' ma'ta oke' to' panohkeran di edonna namkek nan A wua. Mere miy diehota mimkek owa'an A'u. Ne yoma Amuori owa'ana, dehota miy miana mmiormior owa'an wali. 20 Hota la'pante'ela lermaka Amuori owa'ana, de hotamiy emiatga deAgora AA'mu de riy id ami, nemiora A'muana itwalia ida.21Riy mak kreiniana A li'ru-tu'nu me nlernohora, de e' edmaka ksayni A'u. Ne hota A A'mu mana Nsaynia riy makksayni A'u. Ne A' muana siayn reria riy de, ne Agharia Aino'nu la e'a.”

22 Dewade Yudas, maka Yudas Iskariot atia'a, natianaYesus niwra: “Matroma, Omuiwra Mtiut tio'a O inonmumai ami, ne nihya'pa O' edonna Mtiutga la noh diliewnu?”

23 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Riy mak ksayni A'ude hota rlernohora A wniatu'tu-wniaye'u. Pa hota A'mumana Nsaynia riy de, ne hota Agora A'mu Mahak reriariy de pa Amora Mhol wiutu. 24 Riy mak edonna ksayniA'u, de hota edonna nlernohora A wniatu'tu. Wniatutu-wniaye' maka mitlina re hare edonna rwatiawu A'u, mereha rwatiawua A'mu mak khopan pa Amuai.

25Hare honona deA'ukotmomuoga tiymiy, la' lermakaA'g e gor ma'ta miy pia tden wutu. 26 Mere la'pa A liaA'mu de, A'mu Nala Nhiw Lululli pa Nma Nala ruri-lai

Yohansi 14:27 70 Yohansi 15:4tiy miy. Hota Nhiw Lulul die Nmai lia A na'nu wawannu.Ne E' ed mak kwatutga haneknek wawannu tiy miy, neNwagahniorta miy lia hya' maka Awuatutg olek tiy miywia. 27Hota Agal miy pia mlier la ralammtiertierannu paemeknekama A ralmu mana namtiertiernu la' haneknekwawannu. Ralam mtiertierannu mak emkade, nohkernanaplin niohora ma'ta de. Pede upa-a'na miy re, yanampiarna plahwa-plahwame yanamsiusa ondemimta'ata.

28 Mitlina A li'ru mak A'ukot oleka de hota Alia'awa,mere hota A'uwal tiy miy. La'pa msiayni A'u, de hotamihepru onnila Alia'a A'mu de, yoma E inponni reh dioinA'u. 29A'g e ukot ulga hare tiy miy lia' dodo'ondi, mere lahare id mana edon tamkekma'ta. Totpena la'pa mimkekala repra onde walli, de mpiesiaya. 30 A'g edonna ultierpia naplahwa, yoma lera nnielu inhatti pa hota heganaamlawanni mak kodi plolli la noha wawannu de nmaiwia. Mere hota e' edonna nodia plolli mai A'u. 31 Merehota Aghur niohora pa Alier la matmia'tu ralamni totpaAliernohora hya' edmaka A'muNhopanmai A'u. Totpenala' hade pede nohkeran di mniotni ratga de A'g e siayniaA A'mu.

Ne emkade nek wa pa mai pia twatitin la handi wa!”15

Yesus emeknekama anggur (lokrahi) ona plollolli inhatta,me rimormiori re emeknekama tutnu-akni

1 Noma Yesus Nnairia lir yawalliohora pa Nakotowa'ana Niwra: “A' di de anggur (lokrahi) ona plollolliinhat A'u. Me A A'mu de ora nhyi'a inhatta. 2 A tu'tu-a'ku rimormiori miy. La'pa A tu'tu-a'ku mak kakleh wo'a,de hota Ora nhyi' de e Nhamin doinia la, ne la ak miakkawo'a de Enamoudioinia tawni la, totpenana'unu-nayehowa'ana. 3 Miy di de er mak kmou-kwitna olekwa yomala'a A wniatu'tu tiy miy. 4 Yana olietmi mai A'u me hota

Yohansi 15:5 71 Yohansi 15:14A' wual pia edon oliet tiy miy. Yoma ta'en niana miy mhi'hihi'a-yapyapi mak kalwiedweda atiaru mior A' tialla. Pahota emeknekama ha'aki ida mak edon kawo'a, atiaru akdie natniapal rer lia onni.

5 A' di de emeknekama anggur ona A'u, me miy dieemeknekama anggur on de tutnu-akni miy. Riy makkden rer lia mai A'u, me A' muana dien rer lia e'a, dehota emeknekama tutu-akimak ka'unu-kayeha, yoma A'gedonna gor miy, de hota emeknekama mikleh wo'a. 6 Riymaka edonna kden rer miai A'u, de emekwalima angguraki mak edon ka'unu-kayeha maka rhamin doinia la, mela'pa nkern olekwa de rawoka pa rnaklia la ai ralamni.7 La'pa mdien rer mai A'u, me mhioratreria mak Awuatutniana re, de hya' maka mpiahaka de, mpiaka la A'mu, nehota Enala tiy miy. 8 Ne la'pa hihi'imi-yapyapmi re deemeknekama tutu-akmakwo'oni harahu, de hota la' hadepede riwra plola miy er maklernohor reri A'u. Emkadepede hihi'imi-yapyapmi re hota rodia ya'uli-yawed lia AA'mu.

9EmekwalimaA'muNsayni A'u, deA'muanaA'g e siaynwali miy. Pa hota miy miana mdien rer lia A sniaynu.10 De, la'pa mliernohora hya' mak A'ukot taru, de miy emdien reri olek la A sniaynu, pa emekwalima A'g e dienrer lia A A'mu sniayanni, yoma Aliernohora hya' ed makaNhopna mai A'u. 11 La' hari honona de A'ukot momuogatiy miy totpena A ralam yahepru de etla miy ralammi,ne miy miana mihepur toto' memna. 12 Upa-a'na miyre, mitlina-mitailla hya' mak A'ukota di, de emkadilla:hota miy idma nhi'a kalwiedwed ida, pa emeka hya' makanhi'inde Aghi'a tiy miy die. 13 Riy maka khoi inonnila matmiatni yoma la'a talanwalli rerieini, de e ed makktutga tniulanni-sniayanni maka kreh dioinia tniulla-sniayni re honona. 14Upa-a'na miy re, la'pa mliernohora

Yohansi 15:15 72 Yohansi 15:24hya' ed maka A'ukot tiy miy, de hota miy die mpiali olekla A talanwa'lu. 15 Pede hota A'g edonna puol miy liaA hopopnu, yoma hopopan de naplin tiar lia hya' makaupni-matromni nhi'a. Mere Apuol miy lia' A talanwa'lu,yoma hare honona maka utlin nana la A'mu, de A'ukotoleka tiy miy wia. 16Miy edonna mpialir nian A'u, mereA'g ed mak kwalir nian miy, ne Aghopan pa mlia mhi'hihi'a-yapyapi mak kodi liarni pa emeknekama tutu-akmak ka'unu-kayeh rer niohora wo' samomuounu. La'pamhi' emkade de hota A'mu Nala hya' maka mpiaka la E'aonnila mlia' olek A mu'tu-rah'u. 17Me Aghopan miy, upa-a'na miy re, totpa miy idma natu ntulla-nsayni ida.”

Nohkeran di e nahankeran tiy miy18 “Upa-a'namiy re, la'pa nohkeran di sukni tia' tiymiy,

de mhioratreria, A'g ed maka hare sukni tia' ulia. 19 La'panohkerna gahani miy, de meman neka la nohkerna nsaynmiy, yoma mlier la nohkerna gahani! Mere A'g ed makakwalir nianmiy lia' nohkeran di, pedemiy di de nohkernagahani atia'amiy. La' hade pede nohkeran di gaini npetanrer tiy miy. 20 Mhioratreria la'a hya'a maka A'ukot taruoleka re giwra: Riy rnahora-rnala' olek A'u, de hotarnahora-rnala' wali miy. La'pa irlernohor A wniatu'tu,de hota rlernohora walia miy wniatutmi yoma hopopnaedonna narehelia upni-matromni. 21Hota rnahora-rnala'miy yoma mliernohora olek A wua. Ir rhi' emkade yomair edonna ratga E'a Mak khopn A'u. 22 La'pa A'g edonnamuai pia ukot nohor ma'ta Uplerlawna talanni la ir de, dehota Uplerlawna edonna Nwaghal ira. Mere la' dodo'ondide A'ukot nohora olek la ira, mere ir edon rlernohoraA li'ru, pede hota emkameni owa'an pa ir riwra ir edonrhala?! 23 Riy maka ralamni edon nreinian A'u de hadeedonna nreiniana A'mu wali. 24 La'pa A'g edon ghi' ma'thihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak riy edon ramkek

Yohansi 15:25 73 Yohansi 16:4taru re la'a ir wokni-le'enu de hota Uplerlawna edonNwaghal ira. Mere iramkek oleka hihi'a-yapyapi makAghi' nan la dodo'ondi, mere ir sukni atia' ma'ta maiA'u me la' walia A'mu. 25 Ha rhi' nan emkade totpaplola la hya' maka kden la' ir Puk deullu-tatarni makkiwra: “Irahankeran la mai A' die rakleha wniatikilgeni(alasan).*”

26Upa-a'namiy re, hota Aghopan doiniaMaka rhoiya laMak khi' aruri-alai die tiy miy. Enwatiawua A'mu pa ntiy.De rwet Hadella Nhiw Lululli mak kakot nohora hya' edmak kaplol la Uplerlawna. La'pa hota Enmai die Enakotnohor walia A'u. 27 Ne hota miy miana er mak kakotnohora walia A lia' rira, yomamiy ermak kor rewre'w A'ulia' ler maka Atie'la la A knia'ru la' nohkeran di.”

161 “Upa-a'na miy re, la' hare honona de A'ukota tiy miy,

totpena yana miwlar dioinia pesiaymi pa hota mlier laklieratni. 2 Yoma hota ralgot miy lia'a gen miaka Yahudire rhi' kreini-iskolli. Ne plollolli de hota ntutu-nte'elalerni-melli de, pa riymak kwenanmiy re ratniekamee rhi'emkade yoma Uplerlawna hopopanni ira. 3Mere plollollide, ir rhi' hare tiy miy, yoma ir edonna rat niohora ma'taAgora A'mu. 4 Upa-a'na miy re, la' dodo'ondi de A'ukotnohor kropna-krieutu polpuol ina-wakwak ama hononare tiy miy, totpena la'pa ler meni miy mliernan hare,de yana mhieduma, mere mhioratreria hare honona deA'ukot ulg oleka tiy miy wia. La' mulaliaini de A'g edonnaukot hare honona tiy miy, yoma A'g e gor ma'ta miy patsol wiut pua Atiulan tiy miy.”

Uplerlawna Nhiwni edmak khi' aruri-alai lia riy makpesiayYesus re* 15:25 Masmur 35:19; 69:5

Yohansi 16:5 74 Yohansi 16:145 “La'pa dodo'ondi wa de Agiwra lia'awa la Uplerlawna

mak khopn A'u, pa Agor E' pa Mhol wiutu, mere hota riyid tiy miy miana edon natian nohora hota Alia' hanmeni.6 La' dodo'ondi de miy ralammi nmolu-nhelam memannohora lir maka A'g e ukot oleka de giwra hota Alia' E' de.7 Mere upa-a'na miy re, mpiesiayo! Onnila miy rerieimipede samounu de, Alia' nek wa! Yoma la'pa A'g edonnalia'a, de hota Uplerlawna Nhiwnimak kodi ruri-lai tiymiydie, hota edon Nmai. Mere la'pa Alia'awa, de totpenaAghopan doinia pa Nmai wia. 8 La'pa Enmai die, de hotaEnakot nohora riy mak kden la nohkeran di wawannude Niwra irhi' oleka do'a-hala, me Enakot nohor wal lia'hya' mak kaplol la Uplerlawna yamkekni, la'pa Nakotnohora wal lia' Uplerlawna niukamnu. 9 Yoma Enmaidie, de Nakot la riy Niwra e rhi' oleka do'a-hala yomair edon rpesiay A'u. 10 Ne Nakot nohora wali A hihi'u-yapya'pu re er mak kaplol la Uplerlawna yamkekni. Hotairat niohora A'g ed mak kaplol la Uplerlawna yamkekniyoma Alia' A'mu de, ne la' ler demiy edonnamimkek olekA wua. 11Ne Uplerlawna Nhiwni de ed mak kakot nohoraUplerlawna niukamnu yala'ani la' rimormiori nohkerandi. Yoma nla'aw olek la lerni pa Uplerlawna Nukmuahegana amlawanni mak kodi plolli la nohkerna wawannu.

12 Upa-a'nami re, harahu er ma'ta la pa Agiwra ukotatiy miy, mere la' dodo'ondi de ta'en niana mnia'erit nana,pede yan nek wa. 13 Mere la'pa Nhiw die Nmai wia, dehota E' ed maka kakot nohora hya' ed mak kaplol la' Up-lerlawna, ne hota E' edmak kawiru-kawewal miy, totpenamiat niohoramomuoga plollolli ha nlolola. Hota E Naltierdie E' edonna Nlernohora E ralma-rior wamueheni, mereNakot nohora hya' maka Natlin nana, me Enakota tiy miyla'a hya' maka hota kmai lia repra-walli. 14 E' mana hotaNhi' pa Aliernana ya'uli-yawedi, yoma lir maka Nakota la

Yohansi 16:15 75 Yohansi 16:22tiy miy die Nlernan harella mai A'u. 15 Maka plollola rehonona mak kwatiawua A'mu de, A' muana ukot nohormamainia hare. La' hade pede A'g e ukota tiy miy giwrala'a lira hya' maka Nhiwa Nakota tiy miy, de Ha Nlernanharella mai A'u.”

Hota mlier la riwtu-hora mere emkade ho'mana hotaralammi nler la yamuki-yahepru

16 “Hota edon nalo'on wali ne miy edonna mlina-miat(mimkeka) A wua, mere edon nalo'on wal pia mimkekowa'an A'u.”

17 La' pa Yesus Nakot emkade pa nhorwua noma riywo'ira maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re, idma natianida riwra: “La'a hya' pede Niwra hota edon nalo'onwali ne it edonna tlina-tmat (tamkek) E'a, nhor niomaNiwra mere hota edon nalo'on wal owa'an pa itamkekowa'an E'a, me Enakot walia Niwra onnila Nawal liaAmni?” 18 Idma natiantan rer ida riwra: “La'pa Niwraedon nalo'on wali, de ha nnia'eratni de hya'a de?”

19Yesus Nat niohora de iriwra ratian E'a pede Enakot lare Niwra: “Dodo'ona A'ukot oleka tiy miy Agiwra: “Edonnalo'on wali, ne hota miy edonna mimkek A'u. Ne la'walia hota edon nalo'on wal owa'an pa mimkek owa'anA'u.” Hade ed maka miy mitiana toh?! 20 Mpiesiayo,hota la' ler maka Alia'awa, de mkiakur nande mipolu-mitniani mere nohkeran di mniotni de hota plele'u-tartiarni (ramuki-rahepru). Hota miy ralamni rkakru,mere kniakurmi de hota nwal lia yahepru-yamali. 21 Italapatke'a ida pa tsi'a la yawalliohora. Pat mak ka'apnula'pa nhi' pa nmor wia, de polpuolu-hawaun nohora apunmehrani. Mere la'pa ntor doinia a'nani, dewade mehra-mau re lol hamamuamua. Yoma ntor oleka rimormioriid la'a noha wawannu, pede narieinian de kaniha-kamalniohora a'nani de. 22 Hota emkade wali tiy miy. La'

Yohansi 16:23 76 Yohansi 16:32dodo'ondi de miy ralammi rmayo'a-rmatau niohor A'u.Mere la'pa Amuai owa'an pa gor miy twatroma, de hotamiy kaniha-kamalmi, ne la' riy id mana hota edonnanwarui niana niniha-malmial die tiy miy. 23 Hota la'ler de miy edonna mitian la'a-mitian mai owa'an A'u.Mpiesiayo, hota la' ler de miodi liarmi pa mpiak nek laA'mu, nehya' edmakahampiaka la E'a, yomamlier olek laAmu'tu, de hota E' edmak kala tiymiy. 24La ululumemnapa nodia la' ler di de miy mlia' A mu'tu-rah'u, mere miyedonna mpiak mia'ta hadom la A A'mu. Mere A'ukot tomiy, la dodo'ondi de mpiak nek wa ne hota mliernana,totpena hota mimuki-mihepur toto' memna.

25 A'ukota hari honona tiy miy die A'g e niairia lirayawalliohora. Mere edon nalo'on wali ne A'g edonnaniairia lira yawalliohora owa'ana, mere A'ukot nohoraA'mu de tiy miy die, Atio'pi-gauria li'ru-tu'nu. 26 Pa hotaA'g edonna wuak la A'mu la'a miy rerieimi, mere la' ler dehota miy mieh'a neka miodi liarmi pa mpiak nek la A'mu,yoma miy er maklernohor reri A'u. Ne hota Enatlin tiymiy. 27 Yoma A'mu nek de Ensayn wenna miy. Ensaynmiy, yoma mimsiaynia A'u ne mpiesiay wialia de A' dide wuatiawu Uplerlawna. 28 Plola! Awuatiawua A'mude pa Agerun la noh di wawannu. Mere la dodo'ondi deAwuatitin la' noha wawannu pa uwal lia A'mu de.”

29 Noma maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re rakot laYesus riwra: “Dodo'ondi de Matro'mu Nto'pi-ngauria lirari de edonna Nnairia oleka yawalliohora. 30Ne amatga deami edon matian la'a-mai lia Matro'mu mana, Matro'muNatg oleka hya' mak kdella a ihru mamni-ralam mamnimaka amiwra matiana. Hade ed mak kariei piede amatga,de Matro'mu Nwatiawu Uplerlawna pa Nmai.”

31 Yesus Nakot la re Niwra: “Hota mpiesiaya ladodo'ondi wa?! 32Mhioratreria! Hota la'pa nte'ela lerni,

Yohansi 16:33 77 Yohansi 17:5

ne ed olekwa di pa miwlar dioinia A lia pa miwal liagenmi-tien wamuehemi, ne miltarga Amuemeh'a. MereA'g edonna muemeh'a yoma A'mu e Nor A' tialla.

33A'ukot hare honona totpenamlier la ralammtiertier-annu yoma mior olek A' pua twal lia id wa. La' noh kerandi wawannu de hota mlier la kropna-krieutu, mere mhi'ralammi re pa raruri! Yoma A'utowr oleka nohkeran dirurni-laini.”

17Yesus Nsumbaini totpena Nor Amni rlernan ya'uli-yawed

lia E matmiatni me la' Enarian owa'an la Ilyamou-Watyatoha1 La'pa Nakot hare honona pa nhorwua dewade Yesus

Nwatniar la heyanan na'nama Niwra:“Ama, dodo'ondi de nte' olek la lerni-melli mak Ompualir

niana. Awuak pa A'mu Ntutga A preh'u-mka'yutotpa hota ha ramkek nana. Ne hota la' hadepede A'namu A' mana hota godi ya'uli-yawed tiyO'a. 2 Ama, Omual olek A' pua Agodi plolli larimormiori nohkerna wawannu re, totpena la'aplola-mneha mak A'mu Nala A' die, de A'g edmak kala mormiori plalahwa pa nodi liarni la'a riyhonona maka A'mu Nala mai A'u. 3 Ne mormioriplalahwa de nnia'eratni de totpena rimormioriratga A'mu, de Uplerlawna-Mempulwatnu in-hatta, ne totpena rat niohor walia A'u, de YesusKristus, maka A'mu e Nhopan nana. 4 Ama,Agodi oleka ya'uli-yawedi tiy O'a la nohkernawawannu di, la'a Aghi' ahorga tulanmu-kniarmumak A'mu Nala pa Akari. 5 Ama, Awuak pa Muodowa'an A pua Agor O' pa itden rer lia ita ya'ulli-yawedni plolli-mneheniwawannu emekwalima la'ler maka noha gergera-tatiah ma'ta.”

Yohansi 17:6 78 Yohansi 17:12

Yesus Nsumbain reri makpesiay E'a

6 “Ama, mutmu-rahamu mak kden la noh diwawannu maka Muala mai A'u, de A'g e ukotnohor oleka A'mu la ir wa. Ne ir rlernohor olekA'mu lirni-tunnu. 7 Dodo'ondi de iratg olekalira-tun maka A'ukot nohor oleka la ira me harehononamak Aghi'a, de plol toto'a rwatiawu A'mu.8 Yoma A'ukot olek la ir wa lira-tun muaka A'muNala mai A'u, ne rreinian oleka lir de wa. Iratgade plola Awuatiawua A'mu, me rpesiaya de A'mued mak khopn A'u. 9 Ama, Asiumbain la ira. A'gedonna siumbain la nohkeran di, mere Atiotnan to'a riy mak A'mu Nala mai A'u re, yomaA'mu gahani ira. 10 Riy mak A gah'u honona re,de A'mu gahani walia re, ne rimormiori makA'mu gahani honona re de Agah'u walia re. Nela'a ir pede Alier la ya'uli-yawedi. 11 Dodo'ondiAmuai A'mu de. Hota A'g edonna diel owa'an lanohkerna wawannu. Mere hota ir er ma'ta la'nohkerna wawannu. A'mu mak kden mou-witnaplola-mneha wawannu! Muala plolmu-mnehemu,prehemu-mkaimu ma Mhuapet reria re. Plolmu-mnehemu de inhatta ed maka A'mu Nal olekmai A'u. A'mu, Muala plolmu-mnehemu maMhuapet reria re totpena nreiy awutga rla ida,pa emekwalia Agora A'mu wal die ida. 12 La'lera-mela ri mak Agor wut ma't ira de Agala Orurmu-laimu plolmu-mnehemu maka A'mu Nalamai A'u pa ga' utiak ira. A'utiaka rpa hononarden la kalwiedwedni, enekneka riy id maka rakottarg oleka de pa (na'olga A'u) ne nler la matmiati-molmuolu plalahwa pa rrinnia la ai mormioriralamni. Had emkade totpena maka rhorat targa

Yohansi 17:13 79 Yohansi 17:21la Puka ralamni de rtutu-rte'ewa.*

13Dodo'ondi A'g emuai O' de Ama, A'g e ukot nohoraA wakwa'ku honona ri tiy O'a, la' A'g ed ma'ta lanoha wawannu, totpena rahepuepur toto' memnaemekwali mai A'u. 14 A'ukot nohora oleka A'mulirni-tunnu la ir wa, ne nohkerna rahankeran rerlia ira, yoma ir de nohkerna gahani atia' ira,pa emekwalima A' muana nohkerna gahani atia'wali A'u. 15 A'g edonna wuak pa totpena A'muNa'ala ir la' nohkeran di wawannu, mere Awuaktotpena A'mu Natiak ir la' hegana amlawannimak khi' yatyatni-halalli. 16 Emekwalima la' A'di de, nohkerna gahani atia' A'u, la'pa ir mananohkerna gahani atia' wali ira. 17Muala O lirmu-tunmu mak kden la plol wawannu ma mhi' irla' O gah wamuehemu mak kakleha do'a-hala,Ama. 18 Emeknekama A'mu Nhopna Agerun lanoha wawannu, de emkade wal lia Aghopan pae rla rakot nohora A'u la noha wawannu. 19 Irer mak karei pia Agala A ino'nu la A'mu pa lier-nohoraA'mu ralma-riorwamueheni, totpenahotair mana rla' walia A'mu gah wamueheni pa rhima-rre' A'mu, yoma ir pesiayni la O lirmu-tunmumakkden la plol wawannu.†

20 Ama, A'g edonna siumbain to'ola la' hari rmeh'a,mere la' walia la' riy maka klernohora ir lirnipa rpesiay A'u. 21 De Awuak la A'mu totpena irhonona rla lir ida emeka itro'a. Awuak de ir rorit pa riy id ita totpena nohkeran di npesiaya de,

* 17:12 17:12 La'pa Yesus Nakot emkadi de enwahaur nohora Yudas, makka'olga Yesus. † 17:19 17:19 Riy dom de rwarora de ayat di nnia'eratniemkadi: “Ir er mak kariei pia Agala A ino'nu la A'mu pa liernohora A'muralma-rior wamuehemu, totpena hota ir mana rla' toto' meman wal lia A'mugah wamueheni.

Yohansi 17:22 80 Yohansi 18:3A'mu ed mak khopn A'u. 22Aghi' pa rlernan waliaya'uli-yawedi pa emeknekama A'mu Nhi' A' puaAlier la ya'uli-yawedi, totpena irden rer lia ida,emekwali itro' pa twalia id wali. 23De Agor ira, meA'mu nor A'u totpena la' it de plol toto' pa twallia ida. Totpena nohkeran di natga, de A'mu O' edmak khopn A'u me A'mu ed mak ksaynia ira, paemekwalima Omsiayn wali A'u.

24 Ama, Awuak de, riy mak A'mu Nala mai A'u re,er wal lia A ge'nu, totpena ramkek memna ya'uli-yawedi mai A'u, mak A'mu orgahani Nala maiA'u, yoma A'mu ed mak ksayni A'u, la' nohkernagergera-tatiah mia'ta.

25 Ama, O' ed mak ktutga plolmu-mnehemu layaweratni-yatailli. Nohkerna edonna natg O'a,mere A'g e gatg O'a, ne hari mana iratga de A'mued mak khopn A'u. 26A'ukot nohor olek A'mu la irwa, ne hota ghi' hare pa nodi liarni, totpena iratursaynia ir rimormior wialli pa emekwalima A'muNsaynwali A'u, me totpena Agor ir pamden rer lialir ida me woka-le'g ida.”

18Rtorna Yesus

1La'paYesusNsumbaini emkade, dewadeNoramaka haNwatutu-nwaye'a re pa rla'awa la' gera tliwu (kali) Kidronwalli la'a nhyi'a mak kpenpuen niohora au saitun. NomaYesus Nora mak ha Nwatutu-nwaye'a re rler la nhyi' deralamni.

2 Mere Yudas mak ka'olga Yesus de nat niohor olekagen diewa, yoma nhi'inde Yesus Nora maka ha Nwatutu-nwaye'a remana rawok la handewali. 3Pa Yudas nmai dieni'it nana riymakodi keki-rautuRomawi lidanni idame la'

Yohansi 18:4 81 Yohansi 18:13walia maka nhi'inde katiaka Uplerlawna roma kreini, parmai rewre'wa yoma imam-imam re o'tani-matni rora riyParisi er mak khopna. Rmai die rawtutu'tu la keki-rautu,me hulu-wa'du.

4Yesus Nat niohora momuoga hya' maka hota ha rhi'ala E'a. Noma Yesus Nla Nwakriania ira pa Natiana reNiwra: “Miy e mpiahak he'a?”

5Noma rwahla riwra: “Amahak Yesus riy Nasaret de.”Dewade Yesus orgahani nekpa Nwalolla Niwra: “A'g

inhatti.” Nakot emkade de Yudas mana et wal lia hande.6 La'pa Yesus Niwra: “A'g inhatti”, dewade honona rodwikni ne rwag onni la tankierna yoma rlitri-rpurna.

7La'pa ralamni owa'an pa Yesus Natiana re Niwra: “Miye mihak he'a?”

Noma rwalolla riwra: “Yesus riy Nasaret de.”8Yesus Niwra: “A'ukot oleka de A'g eda di. Ne la'pa plol

toto'pamiy empiahak A'u, demiolin doinmak Awuatutu-wuaye'a re pa rla'awa.” 9 Yesus Nakot emkade, totpenalir maka Yesus Nakot ulu re raplola. Yoma Eniwra: “Riymaka Omuala mai A'u re, A'utiaka ir honona pa rden lakalwiedwedni.”

10Dewade Simon Petrus mak ktorreria wehla plalahwade nleh dioinia wehlani pa ndawar doinia Malkus tlinniwalli malganna. Malkus di ed makla' hopopan la imam-imam re o'ta lawanni.

11 Noma Yesus Nakot la Petrus Niwra: “Hoi! Mkieniawehlamu della paro'oni! O' edon muat niohora deAwuayow pa Alier la kropna-krieutu maka A'mu Nakottarga mai A'u?!”

Rodia Yesus pa rla rtutga la Hanas12Noma makodi keki-rautu Romawi ror wutga ir o'tani

me la waliamak katiak reria Yahudi kreini re rtorna Yesuspa rwutga. 13 Rodi ulga Yesus la' Kayafas pananni Hanas

Yohansi 18:14 82 Yohansi 18:20de. La' anin de Kayafas ed makhi' o'ta lawna la'a imam-imam re. 14 Ne e' ed maka kano'a-ka'atg ulg oleka makkodi plolli la Yahudi niwra: “Miolin doinia la pa riy idanmat lia'a luwu-a'na riwnu-halli wawannu.”

Petrus nreher doinia Yesus15 La' ler de de Simon Petrus nora mutwualli id mak

kre' wut lia riy mak Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re rler-nohor reria Yesus. Imam-imam o'ta lawanni de natgoleka Simon Petrus mutwualli de pede enlernohor Yesuspa nla'awa la'a makla' o'ta lawna romni gaini, la riwtaralamni. 16Mere o'ta lawanni naplin niohor ma'ta Petrus,pede Petrus nwei tiar la'a riwta to'orni la' nhiari onni.Dewade Petrus mutwualli de nla pa nakot la hopopan patmak katiaka nhiari, totpena nodia Petrus pa nre'ela nmailia rialma. Noma nmai lia rialma.*

17 Noma pat mak katiaka nhiar die nakot la Petrusniwra: “Oi, A'g edon ghal de, O' di de maklernohor reriaYesus id wali o' toh?!”

Noma Petrus nrehera niwra: “Ow, A'g edonna!”18 La' mel de, de woki lawan rehia, nhi'nande mak

katiaka re rora mak ktulla-kar lia hande radunia ai kwiarime rtutrier pia ramriria, noma Petrus mana nre' teman laira pa namriri ai.

Imam-imam o'ta lawanni natian nohora Yesus19 La' ler de Hanas makla' imam-imam o'ta lawanni,

natian nohora maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a re la'Yesus me la' walia E wniatutnu-wniaye'eni.

20 Noma Yesus Nwalolla Niwra: “Nhi'inde A'ultierdie Atio'pi-gauria A li'ru-tu'nu la'a mutlialawna gainiralamni. Nhi'inde A'g e wuatut lia' roma-lewu makaYahudi rhi'a kreini-iskolli me la' wal lia Uplerlawnaroma kreini, maka nhi'inde riy Yahudi rden mamain* 18:16 18:15-16 Simon Petrus mutwualli di, de Yohansi. Mere Yohansi edonnakot nan wamueheni.

Yohansi 18:21 83 Yohansi 18:28la. Nhi'inde A'g edonna ukot targa lir yawunwunamnu.21 Noma hya' nrei pia tuna natian A'u? Mutian nekair wa maka nhi'inde kden pa Awuatutu-wuaye'a. Hotairwahauria de plola!”

22 La'pa Yesus Nakot emkare, dewade riy mak katiakaida nwalo'ma Yesus nurnu na'nama nakot la niwra: “Oi,O nurmu fiekatni la imam o'ta lawanni de nee! O edonnamumta'ata de?”

23 Noma Yesus Nwalolla Niwra: “La'pa A li'ru ri rhalade mikot teka hameni ed mak khala. Mere la'pa makA'ukota ri raplola, de hya'a edmak krei piede ompualo'maA nu'ru?” 24 Nhor nioma Hanas nhopan pa rodia Yesusde limni nawniut niekpa rokria Kayafas makla' imam o'talawanni wali.

Petrus nreher doini owa'an Yesus25 La' dodo'on de meman pa Petrus, namrir mia't ai

dewade rira rakot la riwra: “Yanpa o' di de maklernohorreri E'a id o'a?”

Mere Petrus nreher pa niwra: “A'g edonna!”26 Noma makla' hopopna-lili'iru id la imam-imam o'ta

lawanni de nmai lia Petrus. De e hyalli de edmaka Petrusaha ndawar doin tlinni walli malganna, pede nakot laPetrus niwra: “A'g e umkek walia omuor Yesus la'a nhyi'demakamel demiy emiwok tar lia de, pa yanamriehera.”27 Mere Petrus nrehera owa'an pa niwra: “Edonna!”Dewade plinu-plinnianamde hiwi lallu nkukule'ewa.

Rodia Yesus la Pilatus gaini28La'pa yawyawarma'ta de,makdenYahudi rodiaYesus

rwatiaga Kayafas genni pa rokria gubernur hairi Romagenni. Riy Yahudi nek de edonna rparan pia rler lagubernura genni de. Yanhi'pa hota rla' hande de rlernanamaka rmakriarnia, yoma Yahudi agamni deullu-tatarniemkade. Yoma la'pa rlernan maka rmakriarnia dewade

Yohansi 18:29 84 Yohansi 18:37hota ta'en niana rla' pa ra'an la mei Paska. 29 La' hadepede Pilatus nlergot pa nla natiana re niwra: “Hota hya'hala maka miy ma mtio'ona riy dina de?”

30 Noma honona riarin tar pua riwra: “Hade edonnaNhal mana ami edonna mga' pua amodi E la pap guber-nura.”

31 Noma Pilatus nakot la niwra: “Mieh'a mia'ala, pamietlia do'oni-halli, demliernohoramiy orgahami deulu-tatarmi.”

Mere Yahudi re riwra: “Hota ami edonna modi plollipa mukum penna rimormiori.” 32 Rakot emkade totpenahya' ed maka Yesus Nakot oleka la'a E matmiatni yala'anihota naplola.†

33 Dewade Pilatus nawal lia rialam pa npolga Yesus panatiana niwra: “Plola O' di de ray Yahudi id O'a?”

34 Noma Yesus Nwalolla Niwra: “Hadi de o tianmuhadina? Onde yanpa riy rod niur tiy o' pa mutian A'u?”

35Noma Pilatus nakot la: “Mmueh'a mumkeka a' de riyYahudi id a'u?! Mak kodi O'olamai a'u, de O rimormiormuowa'an rora imam o'tani-matni re. Hya' ed mak Mhi'apede emkadina?”

36Noma Yesus Nakot la Niwra: “A plo'lu-mneh'u makaA hai'ru nlowlia de edonna nwatiawu noh di wawannu,yoma la'pa A hai'ru nwatiawu nohkeran di, A li'mu-ro'rure hota rwadupla-rwahya'ala pa rma rod nian A'u totpenayana riy rod A lia o'ta-mata Yahudi. Mere plola A hai'rude edonna nwatiawua noh di wawannu.”

37Noma Pilatus natian owa'an niwra: “Emkade de, O' dide ray id O'a?”† 18:32 18:32 Nhi'inde makden Yahudi re rukum penna rira de rwatliewria.Mere makden Romawi de rukum penna rira de rwairia la auwlakra hananni.Yesus Nakot targ oleka de hota Nmat lia au hananni. La' hade pede Pilatusmakden Romawi ed mak kala niukamnu.

Yohansi 18:38 85 Yohansi 19:5Noma Yesus Nakot la Niwra: “O e mukota de ray id

A'u, ne lirmu de naplola. Rmori A pua diella nohkerandi totpena Aghi'a Ray. De A maimia'yu di la' nohkeran diwawannu de totpena A'ukot nohor rer tio'a hya' ed makkaplola. Ne riy hononamak kwahaka hya' edmak kaplola,de er maka katlina-katailla mai A'u.”

38 Noma Pilatus natian nohor la'a lir de niwra: “Ha?Mere emkameni pa itat niohora hya' ed mak kaplola?”

Rukum penna YesusNoma Pilatus nlergot owa'an pa nakot la Yahudi re

niwra: “A'g edonna liernana riy di halli! 39 La'pa lernanalerlalawna Paska, de nhi'inde Agolin doinia riy id la romanhio'la tiymiy. Pede dodo'ondi demiympiayow pa agolindoinia Ray Yahudi di tiy miy?”

40 Dewade honona riarin pa riwra: “Yana! Yan muolinhadella, muolin neka Barabas!” Barabas di de riy id makkmalawan la hairi Roma.

191 La'pa nhorwua noma Pilatus nhopan pa makodi keki-

rautu re rliwra-rkaklia Yesus. 2Noma makodi keki-rauture rhi'a wutu-lai ida de rnairi pu'na-kiarit ruri pa rkownana la Yesus o'tani, nhor nia'nama rohoga emeka ray-ray naniair plalahwani mak ungu pa Nnairia. 3 Riy rla'a-rmai lia Yesus gaini ralamni na'nama rakot la riwra:“Mmuormiori plalahwa Ray Yahu'du ne!” Nhorwua de-made rpahara klili-kdioria.

4 Nhor nioma Pilatus nlergot owa'an pa nakot la riymutlialawna re niwra: “Mimkek memna agodia hadi tiymiy totpena miat muemna, de a'g edon liernana riydi halli.” 5 Noma Yesus Nlergot de Nnairia wutu-lairururi-karkiarti me Nnairia naniairi plalahwa hor ungu.Na'nama Pilatus nakot la re niwra: “Mimkek la riy dee!”

Yohansi 19:6 86 Yohansi 19:146 La'pa imam re o'tani-matni rora mak katiak reri

Uplerlawna roma kreini re ramkeka Yesus noma rhaunpa riwra: “Mlia mpuairia la auwlakra, mlia mpuairia laauwlakra!”

MerePilatus niwra: “Mia'ala pa orgahamimliampiairiala auwlakra hananni, yoma a'g edonna liernan riy di hallikuku' eti.”

7Riy Yahudi re rwahla Pilatus lirni riwra: “La'a a deulu-tatar mamni de riy mak emkare de rukum penan memna,yoma Eniwra E de Uplerlawna A'nani E'a.”

8 La'pa Pilatus natlin nan rakot emkare, noma Pilatusyeher to'ama namta'ata. 9Noma nler owa'an la rialma, nela'pa rodia Yesus pa rler la rialma, noma Pilatus natiananiwra: “O' di de makden meni id O'a?” Mere Yesus lirta'a-waw ta' to'owa. 10 Pede Pilatus natian owa'ana: “O'edonna Multier mai a'u? Totpa Muatgo, a'g ed mak kodiplolli pa agolin doin O'ola la' lira tunmu wawannu me a'niekpa kodi plolli pa wuairi O' la' auwlakra.”

11 Noma Yesus Nakota la Niwra: “La'pa Uplerlawnaedonna Nala plola tiy o' pa omukmua A'u, de o' edonnamuodi plolli mai A'u. Pede la'pa riy mak kal A lia o'a pamukmua A'u, de hota e do'oni-halli narehi-nalawan tiyo'a.”

12 La'pa Pilatus natlin nan maka Ha Nakota re, dewadenahak talan totpena na nolin doin Yesus, mere riy Yahudire rhaunu-rhaun pa riwra: “La'pa tuna nod nian hade,de tuna edon nkar wiut lia Kaisar, hairi Roma rayni de!Riy maka kwet inonni la ray, de hota e' ed maka kora rayKaisar kwahapra lia'ara.”

13 La'pa Pilatus natlin nan lira re, dewade nodgiotaYesus la pliorni dewade Pilatus namtatan la liwangeninhiudi-pniara, la'a gen miaka ra'atria watu, maka harweta la yawala Ibrani de riwra Gabata. 14 La' ler de nhi'pa lera nwawuau ro'onni, la' ler maka ha rwahi'a-rwayod

Yohansi 19:15 87 Yohansi 19:22tiarga pa rwei repar de, de la'a Sabat lerni maka ktuintiaru lia lerlalawna Paska.

Nhor nioka Pilatus nakota la'a riy mak kden la handeniwra: “Miy raymi inhatti!”

15Mere rhaunu-rhaun pa riwra: “Mpienna! Mpienna!Mlia mpiair wenna la auwlakra hananni!”

Noma Pilatus natiana re niwra: “Hota a'g ed mak klakwair wenna miy raymi la auwlakra hananni?”

Noma imam re o'tani-matni re riwra: “Eneknek to'amaamatg de a ray miamni de ray Kaisar!”

16 Dewade Pilatus nala Yesus la ira, totpena rla rwairiaYesus la auwlakar hananni. Noma ra'ala Yesus pa rodirla'awa.

Rwairia Yesus la auwlakra hananni17 Rla' de Yesus orgahani Nmeh'a Nakwar nana

auwlakarni pa Nokria gen miak ha rweta la Riy Ruri-Kliaklu Genni, maka la yawala Ibrani de rweta la Golgota.18Hota la' gen die nanpena rla rwairia Yesus la auwlakrahananni. Ne rwair taru wuali riy wor lia auwlakrahananni, id la malganna, id la malwiru ne Yesus Nden laletgara.

19 Pilatus nhopan pa rhorat targa la auganna ida, deriwra: “Hadi de Yesus, riy Nasaret, Yahudi Rayni inhatti”.Nhor diewade rpasna la Yesus auwlakarni. 20 Riy Yahudiharahu rpaikia maka ha rhorat tar die. Yoma gen miakaha rkenia Yesus auwlakarni de edonna olieta la letlawnaonni. Nemakha rhorta re de rnairia yawala Ibrani, yawalaLatin me yawala Yunani. 21 Noma imam re o'tani-matnire rakot la Pilatus riwra: “Yana mhuorta emkade. Meremhuorat neka miwra: Riy di Niwra A' di de Yahudi RayniA'u.”

22 Mere Pilatus nakot la niwra: “Maka ghorat taru deyana riy rhap dioinia la. Ndella pa hota emkade nek wa!”

Yohansi 19:23 88 Yohansi 19:3023La'pamakodi keki-rautu re rkenia Yesus la' auwlakra,

dewade ra'ala Yesus naniayarni pa rhakra la nhiakrawogata totpena rima-rima gahani. Ira ra' wal lia kokaplalahwani, mak emeka nhiekru yoma edonna rhor nana.24 Noma makodi keki-rautu re idma nakot la ida riwra:“Yana iteti-tlaiya raini plalahwa di. Mai pia tsedu patuiniohora totpena he' ed maka klernana.”

La' hade de totpa hota ntu'tu la Puka lirni niwra:“Hota ir er maka khakre'era A naniai'ru, ne rhed patui la

A rainu.”*Pede makodi keki-rautu re rhi' emkade.25 La'pa rhi' hare de Yesus inni nor walia elli, me Maria,

Eklopsa patke'eni, me Maria Magdalena e rtutrieri la'aauwlakra onni. 26 La'pa Yesus matni nki'ir nana riy idmaklernohor reri E'a maka Ensaynia de nora Yesus innirtutrier lia' hande noma Yesus Npol lia inni niwra: “Ina,hota a'namu eda di!” 27Nhor nioma Yesus nakot la riy deniwra: “Hyalia, hota o inmuhade.” La' dodo'ondememanpa riy de na'ala Yesus inni pa nora rhol wiutu.

Yesus matmiatni28 Yesus Natga de hare honona maka Uplerlawna

Nhopna Enhi' de Enhi' pa nhorwua la dodo'ondi wa, netotpena hya' maka Puka ralamni ha nakot taru re dehonona ntutu-nte'ewa, pede Niwra: “Atie'ru kerna.” 29 Lahande de lari ida npenpuen lia anggur turu mak milmilu,noma ra'ala kuliai id na'nama rto'a la anggur tur milmildie na'nama rhoinia la ora id maka ha rweta la hisop partapla la Yesus nurnu. 30Noma Yesus Ndihmia anggur turmilmil die nhor nioma Nhar lirni Niwra: “A tulla-knia'runtutu-nte' olek wa.” Dewade Yesus o'tani nariu'u wua neNwaran doin aranni.

Rkoki-rgauria Yesus* 19:24 19:24 Masmur 22:19

Yohansi 19:31 89 Yohansi 19:3831 La' ler de, de reparni de la' Sabat lerni. Ne rerehnian

de Sabat de ho'mana ntuin taru lia'a Yahudi lerlalawanniPaska. Mak kodi plolli la riy Yahudi re rahmen pa makkmat lia auwlakra hananni re rawniair nek la auwlakrahananni la'a Sabat lerni maka ha rwei-rnara. La' hadepede riy Yahudi rwak la Pilatus totpenanwayowpa rtewarwatwiat riy mak kden la auwlakra lakni totpena plet parmati nanpena ralernia. 32 Pede makodi keki-rautu rerla' pa rtewar wat ulga riy maroro'a maka kletgar reriaYesus re, lakni. 33Mere la'pa rwakriania Yesus, pa riwrartewar lakni, mere rla' de ramkek de Nmati olekwa, deedonna rtewar Yesus lakni. 34 Mere makodi keki-rautuid de nho'ora welhara la Yesus ruh'anu nayanni pa raranawniah'a wutu gera nwau gota. 35 Mimpiesiaya, a'g edmak kamkek memna hihi'a-yapyap die, me orgah'u edmak kakot nohora lir mak kaplol di. Agatga mak a'ukotare de plola, ne a'ukot nohora hadi totpa la' miy mianampiesiaya de. 36 Makodi keki-rautu re edon rtewar watYesus lakni totpena hya' maka ha rakota la Puka ralamnide ntutu-nte'ewa. Yoma la' Puka ralamni de niwra: “Hotala'pa rurni-kliakallu id mana edonna rtewar wati.” 37 LaPuka ralamni mana rhorat targa de riwra: “Hota riyramkek nan memn E'a maka ha rkoki-rgaur nana.”

Rkenia Yesus la'a liena ralamni38 La'pa nhorwua noma Yusup mak kwatiawua Ari-

matea nma nwak la Pilatus pa nadera Yesus inonni lae tiamin matgenni. Yusup di de maklernohor reriaYesus ida de, mere edon nakot nohor e pesiayni pa riyratlin nana yoma namta'at reria Yahudi o'tani-matni.Noma Pilatus nwayow nohora, pa Yusup nla nala Yesusinonni mak kmati olek de pa nadera la'a liena ralamni.†† 19:38 19:38 Rkenia Yesus inonni mak kmat die la liena ralamni rlernohorahya' maka Yahudi re nhi'inde rhi' nana. Ir edon rtamni mak kmat die inonni.

Yohansi 19:39 90 Yohansi 20:539 La' noma Nikodemus mak kmai Yesus la' mela id la'amahnek meman de, nor rewre'wa Yusup talla. De la'ler de Nikodemus e nodia wu'ru mikmikri oke'a norwutga ha'aki ayalli oke'a me ortawi-autiawi maka huwnumikmikri‡ pa rnairia ra rawu'ru-ragania (rohala) Yesusinonni. Hare weratni edonna nhal de kilu terampwotelu.40 Noma irrora ra'ala Yesus inonni de na'nama rala koklawna mnurnuhru (kafan) ra rtoman wutga la wu'ru makkahuwu mikmikri re pa rtot nohora Yahudi nhi'inde harhi'a la mati-molu. 41Edon olieta la'a genmiaka ha rkeniaYesus auwlakarni de, de nhyi' id geni hade. La lutur-le' die ralamni, de lien mak edonna rken mia'ta mati-molu etla hande. 42Yoma la ler de, ler maka rwahi' targahare honona pa rwei-rnara Sabat lerni (ler maka Yahudiedon rkar lia), la' hade pede rla' rkenia Yesus inonni dellahande, yoma lien de rehgorgoru.

20Liena maka nahgali

1 La'pa yawyawar ma'ta la krei lerni, dewade MariaMagdalena nokria lien maka ha rkenia Yesus inonni. Nla'noma namkek de wat liawan maka ha ra rherit targa hoidie nhiarni ema rwaklol dioinia la walli. 2 Pede nawlarpia nla nahaka Simon Petrus me maklernohor reri Yesusid to'a, maka Yesus Nsayni. Noma Maria Magdalena npollia re niwra: “Eee! Riy ra' olek la Itmatromni inonni. Neamaplin niohora etla meni ee!”

3 Pede Petrus nora mutwualli de la pa ramkeka la hoidie ralamni. 4 Irrora rawlari mere Petrus mutwualli nala'ulga Petrus la hoi-kietar de. 5 Mutwualli de nla' nokanru' pua namkek la lien de, de namkek nan to'a koklawna wawahra nayadera mere e edonna nler la rialma.‡ 19:39 19:39 Ortawi-autiawi maka ha rnair de ramuan, mur me gaharu.

Yohansi 20:6 91 Yohansi 20:166 Simon Petrus ntawli'ir pa nlernohora, noma nodi liarnila lien de ralamni. La' noma namkek nana kok lawande nayadera. 7 Mere namkek nana kokanan maka rarwatiehra Yesus o'tani edonna nden wut lia' kok lawande, mere napniopan la geni id to'a. 8 Nhor nioma Petrusmutwualli mak kala' ul die, nler walia lien de ralamni.La'pa namkek nan tutga, na'nama npesiaya de YesusNmori owa'ana. 9Yoma la' pa emkameni ho'mana la' Pukaralamni de ha rakot targa de hota Yesus Nmori owa'anla matmiati ralamni, de la'pa la' lera-mela ri ho'manamaklernohor reri Yesus re edonna rna'erit nan ma'ta lirde nnia'eratni. 10 La'pa nhorwua noma irrora rla'awa irromni.

Yesus Ntutga rupni la Maria Magdalena11Mere Maria Magdalena ntutrier niek la liena onni pa

nahe'i kniakru. La'pa nkakakur reri de nru' pua natotla lien de ralamni. 12 Noma namkek nana Uplerlawnahopopanni woru rlipa-rka'ma nohora naniayarni pa ram-tatan la genmiaka rkenia Yesus inonni la. Rrora ramtatnade ida nden la gen die o'tani me ida nden la lakni.

13 Noma hopopna re ratiana riwra: “Hya'a nariei piaomkakru ine?”

Noma Maria nakot la niwra: “Ra' oleka a Matro'muinonni, pede a'g e uhaka.” 14 La'pa nakot emkade dewadenamkek la to'orni de Yesus e Ntutrieri, mere naplinga deYesus inhatta.

15Noma Yesus Natiana Niwra: “Nihya'pa omkakru ine?Ne omuhaka he'a?”

Mere Maria nhoi hade la ora nhyi' de pede nakot la:“Ame, yanpa o' e mpuatitnia Ha genni mai handi, demtiulan pa mukot mai a'u totpena a lia gala.”

16Noma Yesus Nakot la Niwra: “Maria!”Noma Maria napal lia Yesus pa niwra: “Rabuni!” de

nnairia yawala Ibrani nnia'eratni de tungkurga.

Yohansi 20:17 92 Yohansi 20:2317Mere Yesus Niwra: “Yana mtieman la* A'u ina, yoma

A'g edonna gha'atma't la heyanan la' A'mude. Meremlia'pamukota la A A'mu-hya'lu rora A i'nu-na'ru, muiwra A'ge giwra gha'at la heyanan pa lia A'mumakmiy Ammi walidie, me A Uplerlawnu, me miy Uplerlawanmi wal die.

18DewadeMaria nla' pa nod kiota la maklernohor reriaYesus re niwra: “Ee! Ama'tumak kamkekmemna Yesus!”Dewade nakot nohora Itmatromlawanni Yesus nnio'oni laira.

Yesus Ntutga rupni la maklernohor reri E'a19 La'pa krei lerni de la'pa nmel wa, dewade makler-

nohor reri Yesus re rawok la roma ida, ne rkahro'pa targanhiari re honona, yoma ramta'at rer lia Yahudi re o'tani-matni. Dewade plinu-plinnianama Yesus Ntutrier lia iraletgara-mneneheni na'nama Nwak kalwieda la ir hononaNiwra: “Awuak pa Uplerlawna Nala kalwiedni-paitiotnitiy miy!” 20 La'pa Nakot emkade dewade Ntutga lo'maniralamni me ruh'anu nayanni la ira. La'pa ramkek nanaItmatromni de, dewade ralamni rahepuepur nohora.

21Noma Yesus Nakot owa'ana lira ralamni la ira Niwra:“Mdien la kalwiedni-paitiotni. EmeknekamaA'muNhopnA'u, de emkade wal lia Aghopan miy.” 22 Dewade Neutiarga aranni la ira, ne Nakot la Niwra: “MrieinianaUplerlawna Nhiwni de. 23 La'pa mikot la rira pa rhoitio'ordoinia ir do'oni-halli. La'pa ir edon ratlin la lirmi re, panarieiniande miy mtio'on rer mia't ir la do'oni-halli, dehota Uplerlawnamana edonna Namou-nawitna ir do'oni-halli. Mere la'pa ir ratlin la miy lirmi pa rto'or doinia irdo'oni-halli, narieiniande miy edon mtio'on rer owa'ana* 20:17 20:17 Riy domrwarora ayat di nnia'eratni emkadi: MereYesusNiwra:“Yana mkiorreri a'u ina, yoma A'g edonna gha'at ma't la heyanan la' A'mude.”

Yohansi 20:24 93 Yohansi 20:29ir do'oni-halli, ne hota Uplerlawnamana Namou-nawitnair do'oni-halli re.”

Yesus Ntutga rupni la Tomsa24Tomsa, maka ha rweta la A'na Dio'a e' mana riy id wal

lia riy termida wehrani woru maklernohor reria Yesus.La' lera Yesus Nayamkek la e mutwualli re, de Tomsaedonna nden wut lia ira. 25Pede maklernohor reria Yesuskorni re rakot la Tomsa riwra: “Tomsa, Amamkek olekaItmatromni!”

Mere Tomsa nakot la re niwra: “La'pa a'g edonna galama'tu umkek nana lo'mani maka ha rroh nan de, mela walia ruh'anu nayanni mak ha rho'or nana me a'gedonna gal ma'ta a li'mu di ga ghai niana, de a'g edonnapuesiaya!”

26 La'pa krei ida nto'or doin la, dewade maklernohorreri re e rawok owa'an la gen die ne Tomsa mana ed wallia, ne nhiari re honona de rkahro'pa tar momuoga. Mereplinu-plinnianama Yesus Ntutrier lia letgara-mnenehna'namaNiwra: “Upa-a'namiy re, mdien rer lia kalwieda-paitiota!” 27Nhor nia'nama Yesus Nakot la Tomsa Niwra:“Tomsa, mumkek la A lo'mu ralamni, ne mtieman rerlia. Ne mrian limmu pa mhuai lia A ruh'u nayanni makkamno' di. Yan ralammu worworga mere mpuesiaya, deA'g inhatti.”

28 Dewade Tomsa nhar lirni pa nakot la Yesus niwra:“Matromlawnu nee! Uplerlawnu nee!”

29 Noma Yesus Nakot la Niwra: “Ompuesiaya, yomamumkek memna A'u toh! Mere la'pa riy mak edonkamkeka mere natlin nan ne npesiaya de hota riy denlernana pripanni-fa'anni la Uplerlawna.”

E rhorat targa hare honona totpena miy mpiesiaya

Yohansi 20:30 94 Yohansi 21:730Yesus Nhi'a hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak

ktutga Uplerlawna rurni-laini dom to' wali la'a makler-nohor reria re gaini ralamni, mere edonna rhorta la Pukdi yoma harahu rehia. 31Mere honona re maka e rhorattarga ri de totpena miy mpiesiaya, la'a Yesus de RayMakamori-Kalewna inhatta! Uplerlawna A'nani hade,ne la'a mpiesiaya de pede mlier la mormiori-dardiariplalahwa.

21Yesus Ntutga rupni la maklernohor reri E'a re riy wo'itu

1 La'pa nhorwua noma Yesus Ntutg owa'an rupniralamni owa'an la maklernohor reri E'a re la'a danauTiberias. Emkadilla wniahaurnu. 2 La' ler ida, la'pa SimonPetrus, Tomsa, a'na dio' de, Nataniel mak kwatiawu letaKana la Galilea, Sebedeus upni-a'nani rora re, ror wutgariy woru maklernohor reria Yesus dom wal pia e rawoktaru. 3Dewade Simon Petrus nakot la talanwalli re niwra:“Agiwra lia' lora.”

Noma mutwualli re rakot la riwra: “Hade emkade, deamor wali.” Noma rodi puou pa rla'awa. Mere la' mellawan de, edonna rlernan etia i'na ida.

4La'pa lera nhi' pamatni npah'a wa, dewade ramkek deYesus e Ntutrieri lia eni wawannu, mere edonna rakniauniana.

5 Noma Yesus Nhaun la re Niwra: “Hyal miy re! Miy emliernan i'na me edonna?”

Noma rwalolla riwra: “Makleh eni, Tuna.”6 Yesus Nakot la re Niwra: “Demade mietar darmi la

puoumi walli malganna totpena mliernan i'na.” Nomahare retar dar della puou walli malganna, dewade takenirwahed niana dar die, yoma i'na npenpuen lia ralamni.

7 Noma riy id la maka Yesus ha Nwatutu-nwaye'a remaka Nsayn rehia de, nakot la Petrus niwra: “Mimkek

Yohansi 21:8 95 Yohansi 21:16to'ola, Itmatromlawanni hade!” La'pa Simon Petrusnatlin nan mutwualli de lirni de dewade nhu'ru larayanni, yoma edonna narain ma'ta, dewade nehgerunla tah'i. 8 Ne maklernohor reri re korni, rodi puourlernohora la keranni ne rwahedged liola darmiaka kpen-puen lia i'na re, yoma ir edonna olieta la keranni, la'paedonna ghal de olietni la keranni de re'a terampwonemrehenu (100 meter). 9 La'pa rerun la puou, pa rla'awakeranni de ramkek de i'na id ed olek la ai kwiari ralamnime roti mana er olek wal lia hande.

10 Noma Yesus Nakot la re Niwra: “Miod tieka i'n makna'nama mliernana re dom la handi.”

11 Dewade Simon Petrus nha'at la puou, na'namanhedga darni la keranni de enni i'na rahu ida teram-pwolima wehrani wotelu de i'n lawan mamaini. Nela'pa i'n rahu emkade ho'mana dar die edonna napriti.12DewadeYesusNakot la reNiwra: “Mai pia ta'ana!” Meremaklernohor rer riy id mana edonna nparan pia natianala Am de he'a? Yoma ratga de Orgahi-Orha'a inhatta.13 Noma Yesus Nwakriania re na'nama Na'ala roti re paNalla' ira. Na' walia i'na re pa Nalla re. 14 La' ler di YesusNayamkek nana re'eni wotellu la'a maklernohor reri E'are, la' ler maka Enmori owa'an la matmiati ralamni.

Yesus Natian nohora Petrus sniayanni la E'a15 La'pa ra'an pa nhorwua, noma Yesus Nakot la Simon

Petrus Niwra: “Simona, Yohansi A'nani ne, hota o emsiayn rehi A lia hari honona?”

Noma Petrus nakot la niwra: “Matroma, orgahamuMuatga de asiaynia Matro'mu.”

Noma Yesus Nakot la Niwra: “Had emkade demuodia Adu'mu ree!”

16 La'pa Yesus Nakot owa'an la re'eni wornu de Niwra:“Simona Yohansi a'nani ne, plol toto'pa o e msiayni A'u?”

Yohansi 21:17 96 Yohansi 21:23Noma Petrus nakot la niwra: “Plola Matroma, Ma-

tro'mu Natga de a'g e siayni O'a Matroma.”Noma Yesus Niwra: “Muodia A du'mu re.”17 Yesus yatianni re'eni wotellu Niwra: “Simona

Yohansi a'nani nee! Plol o' e msiayni A'u?”Dewade Petrus ralamni nmayo'a yoma tiana re'eni wo-

tel muemn olekwa. Noma Petrus nwalol owa'an la niwra:“Matroma, Matro'mu Natg oleka haneknek wawannu.Matro'mu Natga de a ralmu e nod rer lia Matro'mu.”

Noma Yesus Nakot la Niwra: “Demade, mhilpai-muanatga A du'mu re.” 18-19 Noma Yesus Nnairia lirapa na Ntutga hota Petrus matmiatni ha lolola totpenanodia ya'uli-yawed lia Uplerlawna-Mempulwatnu, Niwra:“Hota plola la' A li'ru-tu'nu ri! La' lera omhuatriapriapmia'ta, de o orgahamu omhi'a hya' to'a, de nden nek la oralma-riormu. Mere hota la'pa omhuamto'owa de hotaomtiania o limmu pa rwutga ne rodi o' pa rlola meni-meni mak omuhmena mliola. Mere la kropna-krieutu,wniunu-wnienna hya' ho'manamdien rer lia pesiaymupamliernohora A'u.”

20 La'pa Petrus nkillia to'orni de namkek nana riy id lamaka ha Nwatutu-nwaye'a re maka Yesus Nsaynia de enlernohor reri ira. Riy de edmaka la' ler dello, e namtatanla Yesus onni pa ra'an wutu Paska ne natian Yesus niwra:“Matroma hota he' ed mak kwaldioin pa ka'olga O'a?”*21La'pa dodo'ondi de Petrus namkek la riy de nomaPetrusnatiana Yesus niwra: “Matroma emkameni la hadena?”

22Noma Yesus Niwra: “Omliernohora nek A' wua. Yanampiaror nohora A ralma-rio'ru la mutwualmu. La'paAwuaror pa hota enmormior niekpa nwei pia A'uwaliowa'an pa Amuai, la' hade de yana ralma-riormu nla'nana de!” 23 Dewade lira la' lira la'a maklernohor reri* 21:20 21:20 Riy di maka edon rakot nanni de, riy rwarora de Yohansi makkhorta Puka di.

Yohansi 21:24 97 Yohansi 21:25Yesus re riwra, ir mutwualli de hota edonna nmati. MereYesus edon Nakot Niwra: “Hotamutwualmu de hota edonnmati.” Eneknek to'a Niwra: “La'pa la' nan A ralma-rio'rude e nmormior niekpa nwei pia A'uwal pia Amuai, yanawniarormu nla' nan hade.”

24 Ne a' di de maklernohor reri Yesus maka rwarorahota edon nmati. A'g ed mak kakot nohora hya' makaYesus Nhi'a-nyapi ri honona. Ne a'g ed mak khorta harehonona la' Puka di ralamni. Ne itatga la'a hya' makaa'ukota de ha naplola.

Lira hohoni25 Yesus hihi'ini-yapyapni harahu ma'ta pede la'pa

rhorat targa hare honona la puka re, de awuarora de geni-tiena la nohkeran di wawannu edonna rtu'tu pa rwahi'targa puka re.

98Puka Lululi

The New Testament, Genesis, Ruth, Esther, and Job in the Luanglanguage of IndonesiaAlkitab bahasa Luang

copyright © 2005, 2014 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: LuangTranslation by: Wycliffe Bible Translators

This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2014-08-16PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 7 Jun 2018 from source files dated 7 Jun2018fc3a6219-0e9a-5bcb-aad9-5fcb908d6159