yükseköğretim kurumları sınavı tyt tÜrkÇe · 2020. 3. 28. · • haydi acele edelim,...

TÜRKÇETYT

Yükseköğretim Kurumları Sınavı

KONU ANLATIMLI

ÜNİVERSİTEYE TAM HAZIRLIK

NUMUNEDİR

PARA İLE SATILAMAZ

ÖSYM’NİN YENİ SINAV SİSTEMİNE

UYGUNAKILLI

TAHTAYA UYUMLU

ÖZET ANLATIM

BOL ÖRNEK

YENİ TARZSORULARörn

ekti

rö

rnek

tir

Pekiştirme SorularıArtık direksiyon sende. Bu bölümdeki sorularla bir deneme sürüşüne

çıkacak, öğrendiklerini pekiştireceksin.

KİTABIMIZI TANIYALIM

Konu BaşlığıÖnce ünite içindeki

alt konuları bu başlıklara ayırdık.

Anlatım BölümüKonunun temelini bu-rada attık, açıklamalı örnekleri de burada

verdik.

ÖSYM'nin GözündenÖSYM'nin sınavların-

da bu konuyla ilgili neler olup bittiğini araştırdık ve sana

sunduk.

İşi Bilenin Gözündenİşi bilenden aldığı-

mız anahtar bilgileri, ipuçlarını bu kutucukta

topladık.

Konu Tamamlama Testi

Birçok soru çeşidiyle ünite sonunda da senin-le birlikteyiz. Yapbozun son parçası bu testler.

Bu adımdan sonra sınava bizce hazırsın.

örn

ekti

rö

rnek

tir

Bu ünitede üzerinde durulacak konular:

Gerçek Anlam

Mecaz Anlam

Terim Anlam

Soyut Anlam

Somut Anlam

Genel Anlam

AdAktarması

Dolaylama

İkilemeler

YansımaSözcükler

Deyimler

EşAnlamlılık

KarşıtAnlamlılık

EşSeslilik

SözÖbeğininAnlamı

SÖZCÜKTEVESÖZÖBEKLERİNDE

ANLAM

1. ÜNİTE

örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

81001

Gerçek ve Mecaz AnlamDildeki anlamlı ses veya sesbirlikleri, sözcükolarakadlandırılır.Hayatın içindeki her şey sözcüklerle kar-şılanır.

Türkçedebirçoksözcüğünçokanlamlıolduğugörülür.Diğer bir ifadeyle bir sözcük, farklı farklı durumları,varlıkları, duyguları vb.ni karşılayabilir. Bu durum,sözcüğünfarklıanlamözelliklerikazanmasıileortayaçıkar.

Açıklamalı Örnek 01

•Batangemininmürettebatınaulaşıldı.•Sonzamanlardahersözümsanabatıyor.

“Batmak”sözcüğü,buikicümledefarklıanlamlardakullanılmış.“Gemininbatması”sözkonusuolduğun-dafiil,“suyagömülmek”anlamındadır.Oysa“sözünbatması”durumunda,fiilbambaşkabiranlamkaza-nır:İncitmek,rahatsızetmek.Dikkatedilirsesözcükdeğişmediğihâldeanlamıfarklılaşmıştır.

Türkçedesözcüğünbiraklailkgelenanlamıyaniger-çek anlamı,birdebugerçekanlamdanuzaklaşarakkazandığı başka anlamı yanimecaz anlamı olabilir.Üstelikherikianlamtürününsayıcabirdenfazlaolma-sıdamümkündür.


•Bahçeleribahçeleretoprakyollarbağlardı.•Haydiaceleedelim,yolumuzuzun.•Buyoldaçokemekharcadık.•Elbettebunubaşarmanınbiryoluvardır.“Yol”sözcüğüİlk cümlede gerçek anlamlı; “canlıların geçmesiiçinaçılmışyer”anlamındadır.İkinci cümlede gerçek anlamlı; “aradakimesafe”anlamındadır,ikinoktaarasındakiuzaklığıanlatır.Üçüncü cümlede mecaz anlamlı; “gaye, uğur,maksat”anlamındakullanılır.Dördüncü cümlede mecaz anlamlı; “bir amacaulaşmak için başvurulan yöntem, çare” anlamın-dadır.

Gerçekanlam,sözcüğünasıl,temelanlamıdır;sözcü-ğütekbaşınaişitinceaklailkbuanlamgelir.Mecaz anlam ise sözcüğün asıl anlamından uzak-laşarak kazandığı, ondan çok farklı olan anlamdır.Sözcüğün mecaz anlamını, gerçek anlamıyla zayıfbiçimdeolsadailişkilendirmekmümkündür.

İşi Bilenin Gözünden

Pekiştirme Soruları

1. Hayat,dümdüzbiryoldeğil,hepimizbireroff-road I yarışındayız.Zamanzamançokzorlanacağımızahiç

kuşkuyok.Herneolursaolsunmücadele II gücümüzü,hedeflerimizeolaninancımızı III kaybetmemeliyiz.Zorlansakda,yorulsakda IV düşmemeliyiz.Diyelimkidüştük,ayağakalkmayı V bilmeliyiz.

Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerden hangisi mecaz anlamı ile kullanılmıştır?

A)I B)II C)III D)IV E)V

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecazlı bir söyleyiş yoktur?

A)Gençlikrüzgârıdininceçalışkan,disiplinli,özverilibiriolmuştu.

B)Sonokuduğumromanıntadıtuzuyoktu,hiçkeyifalmadım.

C)Tartışma,başladığımızyereyenidengelincesus-mayıtercihettim.

D)Sorunlarından kaçmamalı, onları çözmek içinadımatmalısın.

E)Hikâyemi soluksuz okuduğunu söyledikten sonraimzaistedi.

Sınavlardabukonu,mecazveyagerçekanlamlısöz-cüğübulmaşeklindepeksorulmuyorartık.ÖSYM, “mecazlı söyleyiş” olup olmadığını sormayıyeğliyor.Aslındabununmecazanlamlı sözcüğübul-maktanhiçbirfarkıolmadığınıbilelim.Soruyayaklaşı-mımızaynıolmalı.İkinci olarak, sınavlarda söz öbeği sorularının hepmecaz anlamlı sözcüklerle kurulduğunu görüyoruz.Yanisözöbeğisorularınıçözmekiçinmecazanlamıniyikavranmasıgerekiyor.

ÖSYM’nin Gözünden

SÖZCÜKTE ANLAM VE SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİö

rnek

tir

örn

ekti

r

Benim Gözümden

91002

Terim, Soyut-Somut ve Genel AnlamTerim, sözcüğün; bilim, sanat, spor, meslek dalları vb. ile ilgili kavramların karşılığı olan anlamıdır. Kısacası terimler, bir alana özgü kavramlardır. Örneğin sahne, perde, kostüm, dekor tiyatro; nota, sol anahtarı, akort müzik terimleridir. Sözcükler ancak cümlede kullanıldı-ğında terim anlam kazanır.Açıklamalı Örnek 01• Perdeyi açınca içeri gün ışığı doldu.• Oyun üç perdeydi ve bence çok uzundu.• Bağlama çalmaya başlarken önce nota ve perde

yerlerini öğrendi.Perde sözcüğü, ilk cümlede pencereye gerilen örtü anlamında, gerçek anlamlıdır. İkinci cümlede bir tiyatro eserinin büyük bölümlerinden her biri anla-mında, tiyatro terimidir. Son cümlede bir müzik par-çasını oluşturan seslerden her birinin kalınlık veya incelik derecesi, müzik terimidir.

Soyut anlamlı sözcükler, beş duyu organından biriyle algılanamayan; somut anlamlı sözcükler ise algılana-bilen kavramları karşılayan sözcüklerdir.

Açıklamalı Örnek 02Albümden çıkardığım uzun yıllar öncesine ait eski bir fotoğrafa bakarken içime derin bir hüzün yayıldı. O güzel günlerin özlemi ve hepsinin geçmişte kalmış olmasıydı bunun sebebi.

Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin somut mu soyut mu olduğunu belirlerken cümledeki anlamlarını dik-kate almalıyız. “Albüm, fotoğraf” sözcükleri görüle-bilen, dokunulabilen nesneleri ifade eder ve somut anlamlıdırlar. Öte yandan “yıl” zamanla ilgili olduğun-dan ve “özlem, hüzün” sözcükleri de duygu anlattı-ğından soyuttur.

Genel anlamlı sözcükler, ortak nitelikli varlıkların tümünü veya bir bölümünü anlatır.

Açıklamalı Örnek 03• İşçi, alın teriyle ekmeğini kazanan insandır.• İşçi, çalışma saatlerine itiraz edince ustabaşı yeni bir

düzenleme yaptı.“İşçi sözcüğü, ilk cümlede “işçiler” anlamında, genel anlamlı olarak kullanılmışken ikincide tek işçiyi anlat-maktadır.

Soyut/somut anlamlı sözcükler, cümledeki kullanıma göre anlam özelliğinin tersini kazanabilir. Yani somut-ken soyut, soyutken somut anlam taşıyabilir. “Bunu yapmak yürek ister.” cümlesinde “yürek”, “cesaret” anlamını kazanarak soyutlaşmıştır.

İşi Bilen’in Gözünden


1. İnsan, diğer canlıların aksine çevresini ihtiyaçlarına I II göre değiştirebilme yeteneğine sahiptir. Bilgi ve

teknolojinin elverdiği ölçüde ihtiyaç ve isteklerine göre çevreyi değiştirir. Örneğin konut, bina, yol, tarım arazisi vb. yapmak için ormanları tahrip eder. Kurak tarım alanlarını sulamak için akarsuların üzerine barajlar yapar. Tarım arazisi açmak ya da başka amaçlar için bataklıkları kurutur. Madenleri çıkarmak

III için ise arazi yapısını bozar. Yerleşme alanları kurmak IV için birçok canlıya ev sahipliği yapan doğal ortamlar

üzerinde ciddi tahribata neden olur. Bütün bunlar, çoğu kez ekolojik sistemler üzerinde telafi edilmesi

V neredeyse imkânsız sonuçları da beraberinde getirir.

Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) I - Genel anlamlı B) II - Somut anlamlı

C) III - Soyut anlamlı D) IV - Gerçek anlamlı

E) V - Terim anlamlı

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde temel anlamıyla somut olan bir sözcük, soyut anlama gelecek şekilde kullanılmıştır?

A) Şurası bir gerçek ki zaman büyük bir hızla geçiyor ve insan onun arkasından sürükleniyor.

B) Konser alanındaki kalabalığın sabırsızlanmaya başlamasından tedirgin oluyorum.

C) Burası, tarihin tüm izlerinin şimdiki zamana bozul-madan taşındığı bir kent.

D) Yaşadıklarının üzerinden çok zaman geçmişti ama içindeki yangın bir türlü sönmüyordu.

E) Bu küçük kasabada yaşanan hızlı değişime ben bile hemen uyum sağlayamadım.

ÖSYM sınavları, çoğu zaman tek bir bilgiyi değil, birçok bilgiyi birden sorgular niteliktedir. Bu kavram-ları da teker teker soruya dönüştürmüyor, bir sorunun seçenekleri hâlinde yapılandırıyor.


örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

101003

Ad Aktarması, DolaylamaAd aktarması,(mecaz-ımürsel),birsözün,benzetmeilgisikurulmadanbirbaşkasözyerinekullanılmasıylaortayaçıkar.


•İkinciturdaikiustaraketkarşılaşacak.•Budepobiziİstanbul’akadargötürür.Bucümlelerde“raket”ve“depo”sözcükleriadaktar-masına örnektir. Çünkü “raket”, “oyuncu”; depo ise“benzin”yerinekullanılmıştır.

Sözcüklerbenzerlik ilişkisi kurulmadanbirbirinin yeri-ne;

•iç-dış, •sanatçı-eser,•parça-bütün, •araç-kullanıcı,•neden-sonuç, •yer-insangibi ilgiler kurularak kullanılır. Nitekim yukarıdaki ilkörnektearaç -kullanıcı; ikincisindede iç -dış ilişkisisözkonusudur.


•OrhanPamuk’uokurkençoğuokurzorlanıyor.•Evehabervermedengelemem.•Bizler,hilalbaşımızdadalgalandıkçamutluyuz.İlkcümledesanatçı-eser,ikincicümledeyer-insan,üçüncücümledeparça-bütünilişkisikurulmuştur.

Dolaylama,birsözle ifadeedilebilecekbirkavramın,kalıplaşmışşekildebirdenfazlasözleanlatılmasıdır.


•Karşılaşmanınikinciyarısındafilebekçisisakatlandı.•Zonguldak, kara elmas ile ülke ekonomisine büyükbirkatkısağlıyor.

•Buyılevimindireğiaskeregidiyor.•Yeditepelişehirkimibüyülemezki!Bu cümlelerde, “file bekçisi” kaleci; “kara elmas”kömür; “evimin direği” oğul yerine kullanılmış. Teksözcükkullanılabilecekkeniki,üçsözcüklüifadelerintercih edilmesinin sebebi anlatımı güçlendirmek,güzelleştirmektir.

Adaktarmasıvedolaylama,anlatımıetkilikılmakiçinyapılır.Adaktarmasıbirsözcüğü,benzetmeolmaksı-zınbaşkabirsözyerinekullanmaktır.Dolaylama isetek sözcüklük kavramları daha fazla sözcükle anlat-makesasınadayanır.



1. I.Biryazar,romanı,hayatatutulmuşbiraynaolaraktanımlıyor.

II. İnşa edilen yüksek binalar, kentin kendine özgüyapısınıbozmakta.

III.Bukriz,Ankara’nındiplomatlarınıgeriçağırmasıy-ladahadabüyüdü.

IV.Bu dergi etrafında buluşan acemi kalemlerinhepsi,sonradanünlüolacaktı.

Numaralanmış cümlelerin hangilerinde ad aktarması yapılmıştır?

A)IveII B)IveIII C)IIveIII

D)IIveIV E)IIIveIV

2. (I)90dakikaboyuncameşinyuvarlakbirtürlükaleyibulamadı.(II)Sahayasüreklibirgerginlikhâkimdi.(III)Hakemüçkırmızıkart,beşsarıkartgösterdi.(IV)Karşılaşmanormalsüresindeberaberebitinceuzatmalaragidildiancakgolyinegelmedi.(V)Maçınsonucunupenaltıatışlarıbelirledi.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde dolaylamaya başvurulmuştur?


Uzun yıllardır bu iki konudan soru gelmedi ÖSYMsınavlarında. Eski yıllarda sorulmuş sorular var heriki kavramla ilgili olarak. Ancak bu, bundan sonrada soru sorulmayacağı anlamına, elbette, gelmiyor.Tekbaşınabirsorusorulmasadabukavramlarınbirsorunun seçeneğinde yer alması, her zaman ihtimaldâhilindedir.


örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

111004

İkilemeler, Yansıma Sözcüklerİkileme, birsözöbeğidirveikisözcüktenoluşur;buikisözcükbirlikteyenibiranlamkazanır.


•İyikötübirevbuluphemenkiraladık.Bucümledeki ikilemeolan “iyikötü”nünanlamı, tekbaşınaneiyinekötüileilgilidir.İyikötü,“idareede-cekkadar,ehişte”anlamınagelir.

İkilemeler,farklıyollarlakurulabilir.


Ağırağır,sıksık,birbir,sorasora...Aynısözcüğüntekrarıyla

Aşağıyukarı,azçok,altüst,düşekalka...Zıtanlamlısözcüklerle

Güçlükuvvetli,bitmektükenmek,sesseda...Eşanlamlısözcüklerle

Doğrudürüst,eşdost,yalanyanlış...Yakınanlamlısözcüklerle

Ufaktefek,yenimeni,eksikmeksik...Birianlamlı,birianlamsızolansözcüklerle

Aburcubur,ıvırzıvır,ecişbücüş...İkisideanlamsızolansözcüklerle

Çıtırçıtır,horulhorul,şapırşupur...Yansımasözcüklerle

Yansıma sözcükler,doğavarlıklarınınseslerinintak-lidiyleoluşmuştur.Busözcüklerinkökleri,doğadabirvarlığınsesiolarakduyulabilir.

Yansımalar fiil de isim de olabilir: horlamak, hapşır-mak,vızıldamak;uğultu,patırtı,gürültü...


•Kapınıngıcırtısındanrahatsızoldum.•Kuşlarcıvıldaşırkenkahvaltıetmeknasılkeyifli!Kapıdan“gıcır”sesi,kuşlardanda“cıvıl”sesiduyul-duğuiçinbusözcükleroluşmuştur.

İkisözcüktenoluşanvefarklı,özelyollarlayapılansözöbekleri olan ikilemeler, anlamı pekiştirmek, anlatımıgüçlendirmekiçinkullanılır.



1. Nasılbirgünbugünanlamadım.Havabiraçıyor,birkapanıyor;birrüzgârdelideliesiyor.Beşdakikasürengökgürültülübirsağanakboşanıyor.Birdebakmışsıngüneş...Sabahtanberiüçdörtkezyağdı,dindi.İlkindedışarıdaydım,saçakaltınasığındımamaparaetmedi.Sırılsıklamıslandım,koşakoşaeveattımkendimi.Sonrakileripenceredenseyrettim.Böylesigüzel,elimdekahvefincanı...

Bu parçayla ilgili olarak,

I. İkilemelerdenyararlanılmıştır.

II.Mecazlısöyleyişyoktur.

III.Yansımasözcükkullanılmıştır.

IV.Terimanlamlısözcükvardır.

yargılarından hangileri söylenebilir?

A)IveII B)IveIII C)IIveIII

D)IIveIV E)IIIveIV

2. Aşağıdakilerin hangisinde ikileme, ötekilerden farklı bir görevde kullanılmıştır?

A)Kapıkapıdolaşarakkaybolankedisiniarıyordu.

B)Sözümüyerliyersizkesmeyinlütfen,diyeçıkıştımdayanamayıp.

C)Sorunları açık açık konuşmanın zamanı gelmedimi?

D)Böyleufaktefekaksaklıklarınolmasınıçoknormalkarşılamalısın.

E) İçten içe bana kızdığını biliyorum ama bunlarıseniniyiliğiniçinyapıyorum.

ÖSYM, ikilemeleri anlamlarından çok işlevleri yanigörevleriyönüyleelealıyor.İkilemesoruları,ikileme-ninbirsözcüktürüolarakcümledekigörevinisorgulu-yor.Zarfmı,sıfatmı,zamirmiolduğunubelirlemenizgerekiyor.Ayrıca birmetinde, anlatımdilinin bir par-çasıolarakikilemebulunupbulunmadığınısorgulayansorular karşımıza çıkabiliyor. Yansımalar da bu tipsorulardaseçenekolarakyeralabiliyor.Bir TYT sorusunda, bir parçanın anlatım özelliklerisorulupseçeneklerinbirinde“İkilemelereyerverilmiş-tir.”,birdiğerindede“Yansımasözlervardır.”denebilir,mümkündür.


örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

121005

DeyimlerAnlatımıetkilikılmayollarındanbiriolandeyimler,

• Kalıplaşmışsözlerdir.

• Mecazanlamlıdır.

• Çoğunluklasözöbeği,nadirencümledir.

Deyimlerinanlamlarınıbilmek,günlükkonuşmadilin-dedeyimlerikullanabilmekçokönemlidir.Çünküdildebinlercedeyimvardırvebunlarıçalışaraköğrenmek-tensedilinakışınauygunolanlarıhayatın içindetanı-yıp öğrenmek, daha faydalı, pratik, üstelik de kalıcıyoldur.

İnternettenkolaycabulabileceğimizbirdeyimlersözlü-ğüyardımıyladeyimdağarcığımızıgeliştirelim.

Açıklamalı Örnek

Aşağıda sık kullanılan bazı deyimler ve anlamlarıbulunuyor:

Aba altından sopa göstermek:Üstü kapalı sözlerlekorkutmak.

Açıkkapıbırakmak:Kestiripatmamak,ılımlıdavran-mak.

Ağzınıbıçakaçmamak:Konuşmamak.

Ağzındabaklaıslanmamak:Sırtutamamak.

Baltayı taşa vurmak: Hatalı bir söz söylemek, işyapmak.

Burnunundikinegitmek:Bildiğiniyapmak.

Burnunundireğikırılmak:Kötübirkokualmak.

Burnundangelmek:Berbatolmak.

Dişgeçirememek:Zararvermeyegücüyetmemek.

Dişindentırnağındanartırmak:Güçlüklebiriktirmek.

İpeunsermek:Zorlukçıkartmak.

Kılıkırkyarmak:Çoktitizlenmek.

Kulakkabartmak:Dikkatledinlemek.

Kulakmisafiriolmak:İstemedendinlemek.

Maskesidüşmek:Gerçekyüzüortayaçıkmak.

Meteliğekurşunatmak:Parasızolmak.

Nabzınıyoklamak:Niyetinianlamayaçalışmak.

Nefestüketmek:Birşeyianlatmaktançokyorulmak.

Deyimler,mecaz anlamlı dil birlikleridir. Bunlar dildeyaygın olarak kullanılır. Anlamlarımutlaka araştırıla-raköğrenilmelidir.



1. Türkçedeyimlerbakımındançokzengindir,aynısözcüklekurulmuşçoksayıdadeyimiçerir.“El”sözcüğüdebunlardanbiridir.Kimseninhaberiolmadanyapılanbirişanlatılırken“elaltındaolmak”

I deyimikullanılır.“El atmak”deyimi,birişegirişmek II anlamınagelir.Eğertenhabiryerdeisek“el ayak

çekilmiş”dememizolağandır.Bütünparasını III harcamışbiriiçin“eldeavuçtabirşeykalmamak” IV deyimipekuygunolacaktır.Yapılanbirişinsonunda

nekârnezararedilmişsebuhâli“eleldebaşbaşta” V deyimihakkıylakarşılayacaktır.

Bu parçadaki numaralanmış deyimlerden hangisinin anlamı yanlış açıklanmıştır?


2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yanlış anlamda kullanılmıştır?

A)Birtalihsizliksonucuyaşadığımolayıdilinedoladı,önünegeleneanlatıyor.

B)Dizginleri ele almazsak işler iyice sarpa saracakvebüyüksıkıntıyadüşeceğiz.

C)Okadarkendineözgü,okadarhoşgiyinirkinere-yegitsehemengözebatar.

D)Bamtelimebasıncadayanamadım,kırıcıbirbiçim-decevapverdim.

E)Annesi, gemi iyice azıya aldın, diye yaramazlıkyapançocuğaçıkıştı.

Deyimler, ÖSYM’nin sınavlarda her zaman yer ver-diği bir konu olmuştur. Farklı soru kökleriyle, teksoru olarak veya seçeneklerde, deyimler bir şekildeyer bulmuştur. Gelecekteki sınavlarda da soru kökünasılolur,konuyanasılyaklaşılırkesinolarakelbettebilinemez ama deyimler konusunu bilmek işimizemuhakkakyarayacaktır.


örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

131006

Eş Anlamlılık, Karşıt Anlamlılık ve Eş SeslilikEş anlamlı yani anlamdaş sözcükler, farklı yazılırlaramabunlarınanlamlarıaynıdır.

“Eskimobilyalarçokdayanıklıidi.”cümlesinde,“daya-nıklı”sözcüğününyerine“sağlam”sözcüğügetirilebilirvecümleninanlamıdeğişmez.Başkabir ifadeyle,eşanlamlısözcüklerbirbirlerininyerinekullanılabilir.


•Bugörevisanauygungördük.•Bugünherşeyinkusursuzolmasınıistiyorum.•Dosyayıgelişigüzelhazırlamışsın,beğenmedim.Bucümlelerdekialtı çizili sözcüklerineşanlamlılarısırasıyla “vazife, mükemmel ve baştan savma”dır.Cümlelerebusözcükleriyerleştirerekanlamındeği-şipdeğişmediğinikontroledebiliriz.

Karşıt anlamlılık, sözcüklerin birbirinin tam zıttıanlamlarıtaşımasınıifadeeder.Örneğin,“Nedenöylekaba davrandın?” cümlesindeki “kaba” sözcüğününkarşıtanlamlısıyanizıttı“kibar”dır.


Aşağıdakialtıçizilisözcüklerinkarşıtanlamlarıayraçiçindebelirtildi,inceleyelim.

•Herişieksikyapıyorsun.(tam)•İşlerağırilerliyor.(hızlı)•Sıksıkbizeuğrar.(seyrek)

Eş sesli sözcükler,anlamcafarklı,yazılışçaaynıdır.Bunların anlamı cümlede ortaya çıkar.Örneğin “yol”sözcüğü, tek başına neyi anlatır? “Yolmak” fiilinimi,araçlarıngeçtiği“yol”umu?Bununanlamışudur:Yolsözcüğüeşseslidir;yazılışçaaynı,anlamcafarklıbirbenzerivardır.


•Açkalıncanebulsayiyorbizimyaramaz.•Kapıyıaç,diyeseslendi.•Sınavdanyüzalıncaçoksevindim.•Buyüz,banasenihatırlattı.•Bugüniçimkıpırkıpırnedense.•Yatarkensütünüiç,olurmu?Bucümlelerdekialtıçizilisözcüklereşseslidir.

Eş anlamlılık, yazılışları farklı olduğu hâlde anlam-ları aynı sözcükleri ifade eder. Zıt anlamlı sözcükleranlamca birbirlerinin tam karşıtıdır. Eş sesli sözcük,aynıyazılıştakifarklıbiranlamıdaiçerir.



1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün yerine ayraç içinde verilen sözcük getirilirse cümlenin anlamı değişir?

A) İşimidaimabüyükbirözenleyaparım,ilkembudur.(titizlikle)

B)Böylesinegiriftbirsorunuçözerkenyardımaihtiya-cımolacak.(karmaşık)

C)Elimizdeki ipuçlarını doğru değerlendirirsek birsonucaulaşabiliriz.(araştırırsak)

D)Eski hassasiyetlerini yitirdiğini görmek beni üzü-yor.(kaybettiğini)

E)Daha etkin tedbirler almamız gerekiyor bence.(önlemler)

2. I.Bilgisayarteknolojilerineötedenberiilgiduyarım.

II.Dostlarımlaancakkırkyıldabirgörüşebiliyoruz.

III.Kitaptayer yerhatalarvar.

IV.Gençliğimde futbol oynarken sık sık sakatlanır-dım.

Numaralanmış cümlelerin hangilerindeki altı çizili sözler karşıt anlamlıdır?

A)IveII B)IveIV C)IIveIII

D)IIveIV E)IIIveIV

ÖSYM, eş anlamlılık, zıt anlamlılık konularına eskisigibi basit düzeyde yaklaşmıyor. Sözcüğün eş veyazıt anlamlı olmasından çok kavramsal, anlamsal biranlamdaşlıkveyazıtlıküzerindeduruyor.Ancakelbet-tebizimbudüzeydekisorularıçözmemiziçinsözcükseviyesindebukavramlarıanlamışolmamızşart.Eşseslilikiseuzunyıllardırsorulardakarşımızaçıkmıyor.Yinedezihnimizinbirköşesindedursun.


örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

141007

Söz Öbeğinin Anlamı Nasıl Bulunur?Söz öbeği, cümlenin içinde anlam kazanmış mecazanlamlısözcüklergrubudur.Anlamı,ocümleyeözgü-dür.Sözöbeğininanlamınıbulmak,cümleyi tamola-rakanlamaklamümkündür.Mecazlarıdoğruanlamak,çözümlemekgerekir.


•Şiirinikenditezgâhındadokumayıtercihetmesi,onubenzerlerindenayırmıştır.Altıçizilisöz,mecazlıdır.Bumecazıçözmekgereki-yor. “Kişininkendi tezgâhı”olması;özgünlüğü,ken-dineözgüolmayıanlatır.Buşairin“özgünolduğunu,başkaşairleriizlemediğini”anlıyoruz.


•Büyükannesinin yanı, fırtınaya tutulduğunda sığı-nacak bir limandı onun için, gider birkaç gün kalıpdönerdi.Gemilerifırtınalardankoruyanlimanlardanhareketlebir öbek oluşturulmuş. Şunu anlıyoruz: Çok buna-lınca, sıkıntıyadüşüncekafasını topladığıbir yerdirbüyükannesininyanı.


•Onuniçinsokağıkaleminetaşıyan yazar derlerdi de çok önemsemezdim, hikâyelerini okuyunca bununçokdoğruolduğunuanladım.Altı çizili söz, yazarın hangi özelliğini anlatır?Öncelikle “kalem” hep yazmak eylemiyle ilgilidir.Sözünanlamı,“sıradanyaşamlarıkonualan”dır.


•Onun yazılarında gökkuşağının renklerini bulursu-nuz,birteksiyahayeryoktur.“Çok renklilik” daima çeşitliliği düşündürür. Buradabir de siyahın yeri olmadığı eklenmiş.Siyah, olum-suzluğuçağrıştırır.Tümbunlarıbirleştirinceyazılarınçokfarklıkonuları,insanlarıolumlubirbiçimdeanlat-tığıdüşünülür.

Sözöbeğininanlamı,ancakmecazlısöyleyişlerianla-yıncaaçıkolarakortayaçıkacaktır.


Bu konu, son yıllarda denenen farklı soru tipleriyleönemini koruyor. İlk sınavda 1-3 arası soru gelirkenikincioturumiçinkesinbirşeysöylenemez.



1. Hayalgücü,dolayısıylayaratıcılık,aklıkırmızıçizgitanımayaninsanlarınözelliğidir.

Bu cümlede geçen “aklıkırmızıçizgitanımayan”sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A)Herşeydenbağımsız,özgürdüşünen

B)Kurallarınısıksıkdeğiştiren

C)Başkasanatçılarınkılavuzluğunaihtiyaçduyan

D)Düşüncelerinikontroledemeyen

E)Aklını,duygularınısınırlayan

2. Farkındaolmasakdaçoğuzamankemikleşmiş I yargılarla(değişmeyen,sabithükümlerle)hareket

ederiz.Buyargılarımızbizeiçindeyaşadığımıztoplumdan,atalarımızdanmiraskalmıştır(ait

II olduğumuztoplumdan,atalarımızdanöğrenilmiştir).

Bunlarıkolaykolaysüzgeçtengeçirmeyiz(kendi III hayatbiçimimizeuydurmayız),benimseyipuygularız.

Eğerolağandışıbirtutumsergileyipde(alışılmadık IV birbiçimde)gözdengeçirecekolursakgenellikle

bu,toplumunpekhoşunagitmez,biziçokfarklıyöntemlerleyenidenhizayagetirmeyeçalışır

V (kurallara,isteklereuymayazorlar).

Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisinin anlamı, ayraç içindeki sözün anlamıyla örtüşmemektedir?


SÖZ ÖBEKLERİNDE ANLAMö

rnek

tir

örn

ekti

r

Benim Gözümden

151008

3. Biri,seslerleölümsüzyapıtlaroluşturmuş;öteki,seninbenimhergünkullandığımızsözcüklerlekalbimizinatışınıhızlandıracakdizelerkurmuş.İkisiayrıdallarlauğraşmalarınarağmenöyleçokbirbirlerinebenziyorlarki...İstanbul’dadoğupbüyüyenbuasrınmüzisyeniileAnadolu’da,geçenyüzyıldayaşamışbirşair...Aynıhavayıteneffüsetmemişikisanatçınınböylesinebenzerbirsesiyankılandırması,insandaaynıheyecanı,aynıduygularıuyandırması,gerçektenşaşılacakşey.

Bu parçada geçen altı çizili sözle, söz konusu sanatçılarla ilgili olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerin hangisidir?

A)Farklıişlerleuğraştıkları

B)Birikimlerinipaylaşmadıkları

C)Sanatlailgiligörüşveamaçlarınınfarklıolduğu

D)Birbirlerinitanımadıkları

E)Farklıortamlardayetiştikleri

4. SaitFaik,hemenherkesinçoksevdiğibiryazardır.Bubaşarısınıneyalnızcakendinibütünüyleyazmayavermişolmasınanedesadeveiçtenanlatımınaborçludur.Enazbunlarkadarhattabunlardandaönemlisi,öykülerindeçizdiğitiplerinâdetasizinyanıbaşınızdankopupöykününiçinegirmişgibiolmasıdır.

Bu parçadaki altı çizili sözle yazarın hangi özelliği anlatılmak istenmiştir?

A)Kahramanlarıilekendisiniözdeşleştirme

B)Herkesinöyküdekendinceyorumlayabileceğikah-ramanlar çizme

C)Çizdiği her tipi öyküde kendisine uygun rollerlegörevlendirme

D)Yaşamın içinden, gerçekçi kahramanlar şekillen-dirme

E)Kahramanlarınıokurunanlayacağıbirdillekonuş-turma

5. Tiyatrobizimtoprağımızdavarolmuşbirtürdeğil-dir;onualdık,kenditoprağımızadiktik.Nevarki,hâlâ,tiyatroyuhalkhikâyelerimiz,Karagöz’ümüzkadar içimizekatamadık.Bencebununasılnedeni,tiyatroeserlerininbirçoğununyerliolmayışı;diğerbirdeyişlesorunhammaddedenkaynaklanıyor.

Bu parçada altı çizili sözün cümleye kattığı anlam aşağıdakilerin hangisidir?

A) İşlevkazandıramamak

B)Benimseyememek

C)Evrenselleştirememek

D)Özgünleştirememek

E) Anlayamamak

6. Onunlayaptığımröportajınbencedikkatçekicinoktalarındanbirideonun,eleştirmeninnesnelolamayacağısöylemlerinielinintersiyleitmesioldu.Birkaçkez,üstünebasabasa,eleştiriyazılarımayüreğimingölgesinidüşürmemeyeçabalıyorumvebunudabaşardığımainanıyorum,sözlerinitekrarladı.

Bu parçada geçen “yazılarınayüreğiningölgesinidüşürmemek” sözü ile anlatılmak istenen aşağıdakilerin hangisidir?

A)Kişisel yargılarını yazısına yansıtmaktan kaçın-mak

B)Okurdaduygusalçağrışımlaruyandırmamak

C)İçindengeçenleriaçıkçadilegetirememek

D)Beğendiğiyapıtlarhakkındayazmamak

E)Hereserikendikoşulunagöredeğerlendirmek

örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

161008

Cümlede Boş Bırakılan Yere Söz Nasıl Eklenir?Cümleler, anlamca ve biçimce bağlı sözlerden, söz-cüklerdenoluşur.Kimizamanbusözlerdenbiriveyabirkaçı yazılmayarak boş bırakılan yeri sizin tamam-lamanız istenebilir. Peki bu durumda ne yapmakgerekir?

Cümle, anlamca ve biçimce bağlı sözlerden oluş-tuğundan bu bağlantıları doğru kurmak, bu sorularıçözmenin en önemli adımıdır. Mevcut sözlerin birbi-riyleilişkisinianlarsakverilmeyensözünneolduğunukolaycatahminedebiliriz.

Açıklamalı Örnek

LeonardodaVinci,RönesansDönemi’ne ----kalma-mış,bilimvesanatalanında----çokönemliçalışma-larla çağımızda da değerini koruyan bir sanatçı vebiliminsanıolmuştur.

Bucümledekiboşluklarızihnimizbizmetniokumayabaşlar başlamaz çeşitli alternatiflerle tamamlıyor.Mesela ilk boşluğa söz seçerken önceki ifadenin(Dönemi’ne)hangieklebittiğinedikkatediyor,sonra-kisözcüğe(kalmamış)uygunseçenekleritarıyorvekısa sürede buraya en uygunolan “damgasını vur-makla,katkısağlamakla”gibiifadeleritespitediyor.

İkinci boşluğa da, aynı şekilde uygun bir söz ara-maya koyuluyor sonra. “Alanında” sözünün boşluk-tan önce geldiğini ve anlamını belirliyor, ardından“çokönemli”diyedevamedenbölümeodaklanıyor.Sonunda şu sözleri buluyor: “imza attığı, yaptığı,gerçekleştirdiği...”

Evet,cümledekiboşlukları tamamlarkenaslındasöz-cüğünveyasözöbeğininanlamınıtespitederkenyap-tığımızdançokfarklıbirşeyyapmıyoruz.

Cümledekiboşyerlereuygunsözlergetirilmesi,cüm-leyi hem tam olarak anlamakla hem de sözcüklerinbiçimselolaraknasılbağlandıklarınıfarkedebilmeklemümkünolur.



1. İnsanlarındoğayanasıl----hayattakibirçokörnektegörülebilir.Örneğinsoğukiklimbölgelerindeyaşayanlarsoğuktan----yaşananyeriniklimözelliklerine----binalarinşaederler.

Bu parçadaki boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A)değerverdiği-korunmakadına-göre

B)adapteolduğu-etkilenmemekiçin-bakılarak

C)uyumsağladığı-korunmakiçin-uygun

D)yaklaştığı-maruzkalmamakadına-paralel

E)yönverdiği-hastalanmamakiçin-uygun

2. 19.yüzyılınbubüyükyazarı,yenianlatımyöntemleri----buyüzyılıntümkurallarını----.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A)deneyerek-kendineuydurmuştur

B)geliştirerek-temeldensarsmıştır

C)meydanagetirerek-çiğnemiştir

D)bularak-benimsemiştir

E)keşfederek-gözdengeçirmiştir

ÖSYM’nin farklı sınavlarında uzun yıllardır gördüğü-müz bu soru tipi, son yıllarda TYT’de de yer buldu.Bundansonradabulacağabenziyor.Busebeplebolantrenmanyapalım.


örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

17

Konu Tamamlama Testi

1. AmerikaBirleşikDevletleriTarımBakanlığı,tamyağlısütvesütyağıfazlasınınkullanılabilmesiiçin,restoranzincirlerinemenülerindedahafazlapeynirkullanmalarıiçin----verdi.12milyondolarpazarlama----yararlananünlübirfirma,%40fazlapeynirkullanılanyenibirseripizzageliştirdi.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A)talimat-ürününden

B)destek-ödeneğinden

C)ültimatom-kaynağından

D)tavsiye-teşvikinden

E)fikir-stratejisinden

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükler yakın anlamlıdır?

A)Buncasenegüzelzamanlargeçirdik,anılarbiriktir-dik.

B)Tümbusorunlar,üzerindekonuşmayadeğmeye-cek kadar değersizdi.

C)Fikirlerinitakdirediyorolsamdabenimgörüşlerim ondanfarklıydı.

D)Haritayıevdeunutuncadönüşyolumuzudabula-madık.

E)Müziğe beslediği sevgi barizdi ama asıl tutkusu dansetmekti.

3. (I)YazarınikikitabıbirdenAlmancaya,birtanesideFransızcayaçevrildi.(II)Hatırlarsanızgeçtiğimizyıldabirerkitabıİngilizceveİspanyolcayaçevrilmişvebunlar,buülkelerdeyükseksatışrakamlarınıyakalamıştı.(III)Bunlargösteriyorkiyazarın,dünyaedebiyatındayıldızıhergünbirazdahagüçlübiçimdeparlıyor.(IV)GeçenhaftaverdiğibirröportajdahayalininNobelalmakolduğunusöyledi.(V)Başarılarınabakılırsabuçokdaimkânsızbirhedefgibigörünmüyor.

Bu parçadaki numaralanmış sözcüklerin hangisinde mecazlı söyleyiş vardır?


4. Anadolu’nunbağrından,Sivas’tan,gelenakrabalarımız,şehirhayatınaayakuydurmaktabaştazorlansalardaçabukalışmışlardı.Kuzenlerimşimdidensokaktakiçocuklarınkalbinikazanmıştı.Birliktebakkalıntahtakasalarınıkaçırıyorlar,Beylerbeyi’neinipbalıkçılarınbalıklarınıaşırıyorlardı.Onlarınbumaceralarındanevinbüyüklerininhenüzhaberiyoktuelbet.Ogünlerdebüyüklerinneşekaynağı,enbüyükhobisimerdivenkorkuluklarındankaymakolanZehra’nınkıkırkıkırgülüşleriydi.

Bu parçayla ilgili olarak,

I.Adaktarmasıvardır.

II.Deyimlerdenyararlanılmıştır.

III.İkilemekullanılmıştır.

yargılarından hangileri yanlıştır?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII

D)IveII E)IIveIII

5. Ödültoplayıcısıyazarsanatınıkarakteriylebesliyor.Sadelik,sessizlik,karamsarlık,geçmişvebilgelik;eserlerinintümünde,altveüstkurmacaiçindedallanıpbudaklanarakmetinlerinherhücresinesızıyor.Hernekadarakışkanveberrakbirdiltercihetse de ayrıntılarasızankaranlıkhava,köşebaşındabekleyenkötücülifadelerveçöküşünanatomisinianlattığıkurmacadilimleri,eserleriningerçekçisuretlerinibaşkabirboyutaçekiyor.Tümürkütücüimajlarzehirlibirdumangibieseringenelhavasınahâkimolurkenyazar,derinveyalınkarakterleriylearasırafrenebasıyorvetümbukaranlığıniçindemavigökyüzünebakıyor.

Aşağıdakilerin hangisi bu parçadaki altı çizili söz öbeklerinden herhangi birinin anlamı değildir?

A)eserlerineyazarınkişiliğininyansıması

B)gitgidebüyüyerekkarmaşıkbirhâlalması

C)durdurakbilmedenilerlemesi

D)bazıbölümlerdeyıkılmanın,yokolmanıntemelineinmesi

E)detaylardanegatifbakışaçısıolması

örn

ekti

rö

rnek

tir

Benim Gözümden

18

6. Tropikbirsiklonunkasırgaolarak----içinhızının----117km/saatolmasıgerekir.Genellikle240km’denfazlahızlarıvardır.Sebepoldukları----zarardanbaşkadenizlerdebüyükdalgalara,dolayısıyladasubaskınlarınayolaçarlar.

Bu parçada boş bırakılan yerlere anlam akışına göre aşağıdakilerin hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A) tanımlanabilmesi-hiçdeğilse-güçlü

B)adlandırılabilmesi-enazından-doğrudan

C)nitelenebilmesi-mutlaka-büyük

D)tanıtılabilmesi-mümkünse-karasal

E)belirlenebilmesi-olsaolsa-dolayı

7. Aşağıdakilerin hangisinde “kalmak”sözcüğünün anlamıyla kullanımı birbirine uygundur?

Anlam Kullanım

A) Hayatınısürdür-mek,yaşamak:

Programboyuncaoteldekalacaktık.

B) Beklemek,vakitgeçirmek:

Kimseyapmayıncaişbanakalıyor.

C) İleriyeatılmak,erte-lenmek:

Düğünsonolaylardandolayıyazakalmıştı.

D) Olmak,herhangibirdurumdabulunmak:

Pilibittiğindensaatyedibuçuktakalmış.

E) Bellibirnoktadaişearavermek:

Matematikten kalsa da sınıfıgeçti.

8. Olimpiyatgeleneği(kuralları)AntikYunan’dabaşla- I mıştır.Atletizmturnuvası(yarışmadizisi)içinsporcu- II lar dörtyıllıkperiyotlarla(herdörtyıldabir)Elisantik III kenti yakınlarındaki(civarındaki)birvadiolanOlim- IV pia’datoplanırlardı(birarayagelirlerdi).Birinciyezey- V tindallarındanbirçelenkvegümüşmadalya,ikinciye

defnedallarındanbirçelenkvebronzmadalyaverilirdi.

Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisinin anlamı ayraç ( ) içinde verilen açıklamayla uyuşmamaktadır?


9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yanlış anlamda kullanılmıştır?

A)Konserbiletleriniucuzaaldığımısöylediğimzamansevinçtenağzıkulaklarınavardı.

B)Gezisırasındayaşadığımızmaceralarunutulacakgibideğildi.

C) Her ne kadar umursamıyormuş gibi gözükse desöylediklerimekulakverdiğinifarketmiştim.

D) Dayımlar akşam yemeğini hazırlayacak, ben dekuzenimegözkulakolacaktım.

E)Anlattıklarınınönemliolduğunubildiğimdendikkat-ledinleyiphepsinikulakarkasıediyordum.

10. Oyuncakveeğlenceteknolojisihızınıartırarakgelişmeyedevamediyor.Gençlerinveçocuklarınyeniteknolojilere----yetişkinleregöredahahızlıolduğundanhediyeolarakebeveynlerinbelkidedahaöncehiçduymadığıbirşey,meselabirsanalgerçeklikgözlüğüisteyebiliyorlar.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirildiğinde anlamda bir değişme ya da bozulma olmaz?

A)adaptasyonu B)eğilimi C)merakı

D)tutumları E)duruşları

11. TırnakboyamaHindistanveMısırmedeniyetlerinde I (kültürlerinde)aristokratlar(soylular)tarafından II yapılırkenBabil’debu,savaşçılarahasbirgelenektir III (ananedir).Babillisavaşçılarınbugeleneğinde

tırnaklarincetozhâlindesülfitilerenklendirilir IV (boyanır).Kullanılanboyanınrengi,savaşçıların

sınıflarını(başarılarını)gösterir;birincisınıf V savaşçılarıntırnaklarısiyaha,altsınıf

savaşçılarınkileriseyeşileboyanır.

Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisinin anlamı ayraç ( ) içinde verilen açıklamayla uyuşmamaktadır?


örn

ekti

rö

rnek

tir

yükseköğretim kurumları sınavı tyt tÜrkÇe · 2020. 3. 28. · • haydi acele edelim,...

Documents