yiĞma yapilarin gÜÇlendİrİlmesİ

T.C.

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YIĞMA YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

Murat Gökhan ÇAKIROĞLU

Danışman Prof.Dr. Fuat DEMİR

YÜKSEK LİSANS TEZİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ISPARTA – 2014

TEZ ONAYI Murat Gökhan ÇAKIROĞLU tarafından hazırlanan "Yığma Yapıların Güçlendirilmesi" adlı tez çalışması aşağıdaki jüri üyeleri önünde Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak başarı ile savunulmuştur. Danışman Prof. Dr. Fuat DEMİR .............................. Süleyman Demirel Üniversitesi Jüri Üyesi Prof. Dr. Hasan KAPLAN .............................. Pamukkale Üniversitesi Jüri Üyesi Yrd.Doç.Dr. Hamide Tekeli .............................. Süleyman Demirel Üniversitesi Enstitü Müdürü Prof.Dr. Ahmet ŞAHİNER ..............................

TAAHHÜTNAME Bu tezin akademik ve etik kurallara uygun olarak yazıldığını ve kullanılan tüm literatür bilgilerinin referans gösterilerek tezde yer aldığını beyan ederim.


i

İÇİNDEKİLER

Sayfa İÇİNDEKİLER ......................................................................................................................... i ÖZET ......................................................................................................................................... iv ABSTRACT .............................................................................................................................. vi TEŞEKKÜR .............................................................................................................................. viii ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................. ix ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................................ xvii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ .......................................................................... xviii 1. GİRİŞ..................................................................................................................................... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ........................................................................................................ 4

2.1. Yığma Yapılar ile İlgili Çalışmalar .................................................................. 4 2.2. Püskürtme Beton İle İlgili Yapılan Çalışmalar ........................................... 26 2.3. Polipropilen Liflerle İlgili Çalışmalar ............................................................ 32 2.4. Yığma Yapı ............................................................................................................... 34

2.4.1. Yığma yapıların sınıflandırılması .......................................................... 34 2.4.1.1. Donatısız yığma yapılar ................................................................... 35 2.4.1.2. Donatılı yığma yapılar ...................................................................... 35 2.4.1.3. Sarılmış yığma yapılar ...................................................................... 35 2.4.1.4. Öngerilmeli yığma yapılar .............................................................. 36

2.4.2. Yığma yapılarda kullanılan malzemeler ............................................. 36 2.4.2.1. Harçlar .................................................................................................... 36 2.4.2.2. Tuğla ........................................................................................................ 37 2.4.2.3. Harman tuğlası .................................................................................... 38 2.4.2.4. Fabrika tuğlası ..................................................................................... 38 2.4.2.5. Doğal yapı taşları ................................................................................ 39 2.4.2.6. Kerpiç ...................................................................................................... 40 2.4.2.7. Beton briketler .................................................................................... 40 2.4.2.8. Yığma yapılarda kullanılan örgü türleri .................................... 41

2.4.3. Yığma yapıları oluşturan elemanlar ..................................................... 43 2.4.3.1. Duvarlar ................................................................................................. 43

2.4.3.1.1. Duvar malzemeleri ................................................................... 43 2.4.3.2. Yatay hatıllar ........................................................................................ 45 2.4.3.3. Düşey hatıllar ....................................................................................... 46 2.4.3.4. Kiriş ve lentolar ................................................................................... 46 2.4.3.5. Destek duvarları ................................................................................. 46 2.4.3.6. Temeller ................................................................................................. 46 2.4.3.7. Çatılar ...................................................................................................... 47

2.4.4. Yığma yapıların dinamik özellikleri ve yatay yükler altındaki davranışları .................................................................................................... 47

2.4.4.1. Statik yükler altındaki davranışları ............................................ 52 2.4.4.2. Yatay ve düşey yük taşıyan duvarlar .......................................... 55

2.4.5. Yığma yapıların test yöntemleri ............................................................ 57 2.4.5.1. Pseudo dinamik test .......................................................................... 57 2.4.5.2. Yarı statik test ...................................................................................... 58

2.4.6. Yığma yapılarda deprem hesabı ............................................................ 59 2.4.7. Yığma yapılarda oluşan hasar biçimleri ............................................. 59

2.4.7.1. Oturma çatlakları ............................................................................... 60

ii

2.4.7.2. Deprem hasarları ............................................................................... 62 2.4.7.2.1. Yığma yapılarda meydana gelen hasar biçimleri .......... 62 2.4.7.2.2. Tuğla ve kerpiç yığma yapılarda meydana gelen hasar

biçimleri ....................................................................................... 65 2.4.7.2.3. Taş yığma yapılarda meydana gelen hasar biçimleri .. 66 2.4.7.2.4. Ahşap iskeletli kırsal yapılarda meydana gelen hasar

biçimleri ....................................................................................... 67 2.4.8. Deprem hasar düzeyleri ........................................................................... 67

2.4.8.1. Hasarsız veya az hasarlı yığma yapılar ...................................... 68 2.4.8.2. Orta hasarlı yığma yapılar .............................................................. 68 2.4.8.3. Ağır hasarlı yığma yapılar ............................................................... 68 2.4.8.4. Yıkılmış yığma yapılar ...................................................................... 69

2.4.9. Yığma yapılarda onarım ve güçlendirme .......................................... 69 2.4.9.1. Hasar belirlemesi ve değerlendirilmesi .................................... 71 2.4.9.2. Yığma yapılarda kullanılan güçlendirme teknikleri ve

sakıncaları ............................................................................................. 72 2.4.9.3. Çatlakların onarılması ..................................................................... 73

2.4.9.3.1. Derine inmeyen küçük çatlaklar ......................................... 74 2.4.9.3.2. Düşey doğrultuda sürekli çatlaklar .................................... 74

2.4.9.4. Temellerin güçlendirilmesi ............................................................ 75 2.4.9.5. Duvarların güçlendirilmesi ve onarımı ...................................... 76

2.4.9.5.1. Çelik lama ile güçlendirme .................................................... 78 2.4.9.5.2. Beton ile güçlendirme ............................................................. 78 2.4.9.5.3. Püskürtme beton ile güçlendirme ...................................... 79 2.4.9.5.4. Karbon elyaf lifler ile güçlendirme ..................................... 83 2.4.9.5.5. Çimento enjeksiyonu ............................................................... 84 2.4.9.5.6. Epoksi reçineleri ile onarım .................................................. 85 2.4.9.5.7. Sıvama ile onarım ..................................................................... 86 2.4.9.5.8. Betonarme mantolama ........................................................... 86 2.4.9.5.9. Gergi demirleri ile güçlendirme .......................................... 87 2.4.9.5.10. Betonarme hatıllarla güçlendirme ................................... 87

2.4.9.6. Ahşap dikme ve çaprazlarla güçlendirme ................................ 88 2.4.9.7. Yapının tümünün güçlendirilmesi ............................................... 88 2.4.9.8. Yeni güçlendirme tekniği ................................................................ 88

3. MATERYAL ve YÖNTEM ............................................................................................... 90 3.1. Materyal .................................................................................................................. 90

3.1.1. Malzeme deneyleri ...................................................................................... 91 3.1.2. Numunelerin hazırlanması ...................................................................... 100

3.1.2.1. Yalın numune ( 01-Y00-00-01 ve 02-Y00-00-02 ) ................ 113 3.1.2.2. Hasır çelikli, 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme beton ( 03-PH05-05-01 ve 04-PH05-05-02 ) ... 115 3.1.3. Püskürtme beton deney panellerinden numune alınması .......... 128 3.1.4. Tuğla duvar numunelerinin deney öncesi hazırlığı ....................... 134 3.1.5. Yükleme düzeneği ....................................................................................... 142

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA .............................................................. 150 4.1. Yalın Numune ( 01-Y00-00-01 ) ..................................................................... 150 4.2. Yalın Numune ( 02-Y00-00-02 ) ..................................................................... 159 4.3. Hasır Çelikli 5 kg/m3 Polipropilen Lif Katkılı 5 cm Kalınlıkta

Püskürtme Beton ( 03-PH05-05-01 ) ........................................................... 167

iii

4.4. Hasır Çelikli 5 kg/m3 Polipropilen Lif Katkılı 5 cm Kalınlıkta Püskürtme Beton ( 04-PH05-05-02 ) .......................................................... 184

4.5. Deney Bulguları ..................................................................................................... 201 5. SONUÇ ................................................................................................................................ 203 KAYNAKLAR .......................................................................................................................... 205 ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................................... 214 YAYINLARI ............................................................................................................................ 215

iv

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

YIĞMA YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ


Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Fuat DEMİR

Ülkemizde kırsal kesimde ve kentlerde mevcut yapıların önemli bir bölümü yığma yapı olarak inşaa edilmiştir. Bu yığma yapıların büyük bir çoğunluğu da deprem bölgelerinde olup etkili bir güçlendirme yöntemiyle güçlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca güçlendirme projelerinde kullanılan malzemelerinde bilimsel olarak araştırılması son derece önemlidir. Bu nedenlerden yığma yapıların güçlendirilmesi konusunda etkili, ekonomik ve kalıcı çözümler bulabilmek için birçok bilimsel araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle yığma yapıların yatay yükler etkisi altındaki davranışlarının incelenmesi gerekmektedir. Yığma yapıların onarım/güçlendirilmesi konusunda deneysel ve analitik olarak çalışmalar yapılmakta olup bu çalışmaların sonuçlarına bağlı olarak yeni yöntemler geliştirilmekte ve yeni yaklaşımlar ortaya konmaktadır. Bu yöntemlerden biriside püskürtme beton tekniğidir. Bu tez çalışmasında yalın ve çelik hasır üzerine polipropilen lifli kuru karışım püskürtme beton uygulaması ile güçlendirilmiş yığma duvarların tersinir düzlem dışı yük altındaki davranışlarının ve performanslarının karşılaştırılması ve yığma yapıların güçlendirilmesinde polipropilen lifli ve çelik hasır donatılı püskürtme betonun kullanılabilirliğinin araştırılması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda çalışmada 19 x 9 x 5 cm boyutlarında 2 adet seri halinde ve her bir seride 2 adet numune olmak üzere toplam 4 adet tuğla duvar numunesi örülmüştür. Birinci seri yalın numune olmak üzere, ikinci seri çelik hasır üzerine 5 cm kalınlığında 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı ve 2 kg/m3 püskürtme elyafı ilaveli kuru karışım püskürtme beton uygulanmıştır. 1 cm derz aralığında, şaşırtma örgüsü ile örülerek 220 x 245 cm boyutlarında üretilen tuğla duvarlara düzlem dışı yükleme uygulanıp tersinir yükleme yapılmış ve çalışma kapsamındaki her bir tuğla duvar numunesi için kırılma yükleri, çatlak ve kırılma röleveleri ve artan yük kademelerinde yerdeğiştirme okumaları elde edilmiştir. Deneysel çalışmalar sonucunda; çelik hasır üzerine polipropilen lif katkılı kuru karışım püskürtme beton uygulaması ile güçlendirilmiş numunelerde yalın numuneye göre hem taşıma gücü yükü hem de enerji tüketme kapasitesi açısından artış sağlanmıştır. Hasır çelik üzerine polipropilen lif katkılı kuru karışım püskürtme beton uygulamasının mevcut yığma yapıların

v

güçlendirilmesinde kullanılması hem taşıma gücü yükü hem de enerji tüketme kapasitesi bakımından uygun olduğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Kuru karışım püskürtme beton, çelik hasır, polipropilen lif, güçlendirme, tersinir yükleme. 2014, 215 sayfa

vi

ABSTRACT

M.Sc. Thesis

THE EXPERIMENTAL INVESTIGATION OF THE STRENGTHENING OF MASONRY STRUCTURES


Süleyman Demirel University

Graduate School of Applied and Natural Sciences Department of Civil Engineering

Supervisor: Prof. Dr. Fuat DEMİR

In our country, in rural and urban areas a significant portion of the existing structure was built as a masonry structure. This is also great majority of masonry structures in seismic zones needs to be strengthened with an effective method of strengthening. Furthermore the materials used in projects to strengthen the scientific investigation is extremely important. For this reasons, about of strengthening masonry structures is need effective, economical and many scientific research to find lasting solutions. Especially behavior under the influence of lateral loads of masonry structures need to be examined. It is being done an experimental and analytical work about repair/ strengthening of masonry structures, depending on the results of these studies are developed new methods and new approaches are put forward. One of these methods is shotcrete technique. In this thesis study, simple and steel mesh dry mix shotcrete application with the polypropylene fiber reinforced masonry walls to compare of behavior and performance under load reversible-of-plane and in strengthening of masonry structures polypropylene fiber reinforced shotcrete and steel mesh were targeted investigate the usability. In line with this objective, in study, 19 x 9 x 5 cm in size, 2 in series and including 2 samples in each series brick walls are bricklaying with a total of 4 samples. A first series of samples including simple, 5 cm thick dry mix shotcrete addition 5 kg/m3 and 2 kg/m3 polypropylene fibers on steel mesh to second series was applied. In the range of 1 cm joints, stowing bond 220 x 245 cm in size with a walled brick walls produced made out of plane loading applied cyclic loading, and for each sample brick wall in scope study was obtained breaking load, roleve of cracks and breakage and increasing load-displacement readings. As a result of experimental studies; in samples with steel mesh reinforced polypropylene fibers reinforced with dry mix shotcrete application has increased according to simple sample in terms of both load carrying capacity and energy dissipation capacity. Use in the reinforcement of existing masonry structures application to the dry mixture shotcrete addition polypropylene fiber

vii

on steel mesh was showed to be suitable in terms of both load carrying and energy consumption capacity. Keywords: Dry mix shotcrete, steel mesh, polypropylene fiber, strengthening, cyclic loading. 2014, 215 pages

viii

TEŞEKKÜR

Bu tez çalışmasının her aşamasında ilgi ve desteğini eksik etmeyerek yol gösteren, tecrübe ve bilgilerini paylaşan Danışman Hocam Doç. Dr. Fuat DEMİR’e en derin saygılarımla teşekkürlerimi sunarım. Bilgi ve tecrübesini en iyi şekilde aktarmaya çalışarak bana ışık tutan ve laboratuar imkânlarının sağlanması konusunda her türlü kolaylığı sağlayan Yrd. Doç. Dr. Hamide TEKELİ’ye ve tez çalışmasının her aşamasındaki katkılarından dolayı Yrd.Doç.Dr. Gülhan İNCE’ye sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Özellikle deneysel çalışmalar süresince laboratuarda büyük bir özveri ile birlikte çalıştığımız Çiğdem YİĞİT, Uğur DEMİRTAŞ, Ozan ÇİMEN ve Fatih KAYA’ya verdikleri destek ve katkılardan dolayı ayrı ayrı teşekkür ederim. 3333-YL1-12 No’lu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığına teşekkürü bir borç bilirim. Tez çalışmamım her aşamasında bana destek olan sevgili eşim Yrd.Doç.Dr. Melda ALKAN ÇAKIROĞLU ve biricik kızım Duru ÇAKIROĞLU, babam Yılmaz ÇAKIROĞLU ve annem Emel ÇAKIROĞLU’na göstermiş oldukları hoşgörü ve anlayıştan dolayı teşekkür ederim.


ISPARTA, 2014

ix

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa Şekil 2.1. Yığma yapı örneği ............................................................................................ 34 Şekil 2.2. Yığma duvarın düzlem dışı ve düzlem içi yüklenmesi ...................... 48 Şekil 2.3. Yığma binanın dinamik davranışı ............................................................. 49 Şekil 2.4. A duvarı üzerinde oluşan deprem kuvvetleri ve kesme kuvvet

diyagramı ............................................................................................................ 50 Şekil 2.5. Düzlem içi deprem zorlamaları ve etkileri ............................................ 50 Şekil 2.6. B duvarının mesnetlendiği 2. ve 3. kat döşemelerine tekabül

eden ivmeler ..................................................................................................... 51 Şekil 2.7. X - yönünde deprem hareketi altında B duvarında düzlem dışı

sismik kuvvetlerin oluşumu ........................................................................ 51 Şekil 2.8. B duvarında oluşan düzlem dışı ivme ..................................................... 52 Şekil 2.9. Yığma numunenin eksenel basınç altındaki davranışı ..................... 53 Şekil 2.10. Eksenel çekmeye maruz deney numunelerindeki şekil

değiştirmeler ile gerilme-şekil değiştirme diyagramları ............... 54 Şekil 2.11. Yatay yükün duvarlara dağılımı .............................................................. 56 Şekil 2.12. Yığma yapılarda yatay kuvvetlerin dağılımı ....................................... 57 Şekil 2.13. Tipik bir yarı statik test mekanizması .................................................. 58 Şekil 2.14. Kırsal yapılarda görülen olası hasar türlerinin şematik özeti ..... 60 Şekil 2.15. Yığma yapılarda çeşitli oturma çatlakları ........................................... 61 Şekil 2.16. Yığma yapılarda farklı oturma biçimlerine göre meydana gelen

çatlaklar ............................................................................................................ 61 Şekil 2.17. Yatay yük altında yığma binada meydana gelen hasarlar ............. 63 Şekil 2.18. Dört duvardan teşkil yığma yapıda titreşim ...................................... 64 Şekil 2.19. Kerpiç yığma duvarda köşe hasarı ......................................................... 66 Şekil 2.20. Taş yığma yapıda gözlenen köşe hasarı ............................................... 67 Şekil 2.21. Düşey doğrultuda sürekli çatlak oluşumu gözlenen tuğla

duvarın onarımı ............................................................................................. 75 Şekil 2.22. Çelik lamalarla duvarın kuşaklanması ................................................. 78 Şekil 2.23. Kuru sistem ..................................................................................................... 80 Şekil 2.24. Onarım sürecini etkileyen püskürtme işlemi elemanlarının

şematik olarak gösterimi ............................................................................ 81 Şekil 2.25. Yaş sistem ........................................................................................................ 82 Şekil 2.26. Düşey ve yatayda betonarme takviye bantları ile çatlak

onarımı .............................................................................................................. 87 Şekil 3.1. Elek analizi ......................................................................................................... 91 Şekil 3.2. Elde edilen beton numunenin agrega dane dağılımı eğrisi ............. 92 Şekil 3.3. Ön deneme betonların dökümü ................................................................. 92 Şekil 3.4. Ön deneme beton numunelerin dökümü ............................................... 93 Şekil 3.5. Üretilen küp numunelerin görünümü ..................................................... 93 Şekil 3.6. Kür havuzundaki küp numunelerinin görünümü ............................... 94 Şekil 3.7. 7 Günlük küp numunelerin basınç dayanım testi öncesi

görünümü ........................................................................................................... 94 Şekil 3.8. 7 Günlük küp numunelerin basınç dayanım değerleri ..................... 95 Şekil 3.9. Küp numunelerin görünümü ve kırılma şekilleri ............................... 96 Şekil 3.10. Ön deneme beton küp numunelerinin basınç dayanımları .......... 96 Şekil 3.11. Agrega dane dağılımı eğrisi ...................................................................... 96

x

Şekil 3.12. Çekme deneyi ................................................................................................. 97 Şekil 3.13. Kuru karışım püskürtme beton makinesi ........................................... 98 Şekil 3.14. Püskürtme beton, kompresör ve hava tankı ...................................... 99 Şekil 3.15. Püskürtme beton panelleri ....................................................................... 100 Şekil 3.16. Temel planı ve temel donatı planı .......................................................... 101 Şekil 3.17. Temel kalıpları ............................................................................................... 101 Şekil 3.18. Temel donatıları ............................................................................................ 102 Şekil 3.19. Temel betonlarının dökümü ..................................................................... 102 Şekil 3.20. Temel betonuna ait küp numuneler ve kür işlemi ........................... 103 Şekil 3.21. Temel betonuna ait küp numunelerin kürü ....................................... 103 Şekil 3.22. Küp numunelerin basınç dayanım testi öncesi görünümü ........... 104 Şekil 3.23. Küp numunelerin deney sonrası kırılma şekilleri ........................... 104 Şekil 3.24. Temel betonuna ait küp numunelerin basınç deneyi sonuçları . 105 Şekil 3.25. Tuğla duvar numunelerinin örgü tipi (şaşırtma örgü tipi) ........... 105 Şekil 3.26. Tuğla duvar numunelerinin örgü tipi (şaşırtma örgü tipi) ........... 106 Şekil 3.27. Tuğla duvar numunelerinin genel görünümleri ............................... 106 Şekil 3.28. Tuğla duvarların örülmesi ......................................................................... 107 Şekil 3.29. Tuğla duvarların örülmesi ......................................................................... 107 Şekil 3.30. Örülen tuğla duvarların sulanması ........................................................ 108 Şekil 3.31. Duvar üstü hatıl ve döşeme kalıp planı ile donatı açılımı ............. 108 Şekil 3.32. Duvar üstü hatıl ve döşeme kalıbı .......................................................... 109 Şekil 3.33. Duvar üstü hatıl ve döşeme donatısının yerleştirilmesi ................ 109 Şekil 3.34. Duvar üstü hatılı ve döşeme kalıbının genel görünümü ................ 110 Şekil 3.35. Hatıl ve döşeme betonun dökümü ......................................................... 110 Şekil 3.36. Hatıl betonun kürü ....................................................................................... 111 Şekil 3.37. Hatıl betonuna ait küp numuneler ......................................................... 112 Şekil 3.38. Hatıl betonuna ait küp numunelerin kürü .......................................... 112 Şekil 3.39. Küp numunelerin basınç dayanım testi öncesi görünümü ........... 113 Şekil 3.40. Hatıl betonuna ait küp numunelerin basınç deneyi sonuçları .... 113 Şekil 3.41. Tuğla duvar numunelerine sıva yapılması .......................................... 114 Şekil 3.42. Yalın tuğla duvar numuneleri .................................................................. 115 Şekil 3.43. Ankraj yerlerinin matkap ile delinmesi ............................................... 116 Şekil 3.44. Epoksi uygulaması ve ankrajların takılması ...................................... 116 Şekil 3.45. Pas paylarının yerleştirilmesi .................................................................. 117 Şekil 3.46. Hasır çeliklerin yerleştirilmesi ................................................................ 117 Şekil 3.47. Kuru karışım püskürtme betonda kullanılan agrega dane

dağılımı eğrisi ................................................................................................. 119 Şekil 3.48. Püskürtme beton makinesinin hazırlanması ..................................... 120 Şekil 3.49. Tuğla duvar numunelerine püskürtme beton uygulaması

öncesi görünümü .......................................................................................... 121 Şekil 3.50. Malzemelerin tartılması ............................................................................. 121 Şekil 3.51. Tartılan malzemelerin beton mikserinde karıştırılması ............... 122 Şekil 3.52. Püskürtme beton uygulaması öncesi yüzeyin hazırlanması ........ 122 Şekil 3.53. Deney panellerine kuru karışım püskürtme betonun

uygulanması .................................................................................................... 123 Şekil 3.54. Panellerin kürü .............................................................................................. 124 Şekil 3.55. Tuğla duvar numunelerine hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen

lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş püskürtme beton uygulanması ................................................................ 125

xi

Şekil 3.56. Tuğla duvar numunelerine hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş püskürtme beton uygulanması ................................................................ 125

Şekil 3.57. Tuğla duvar numunelerine hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş püskürtme beton uygulanması ................................................................ 126

Şekil 3.58. Geri seken püskürtme beton .................................................................... 126 Şekil 3.59. Püskürtme beton yüzeyinin mala ile perdahlanması ..................... 127 Şekil 3.60. Püskürtme beton uygulanmış numunelerin kürü ............................ 127 Şekil 3.61. Püskürtme beton panelleri ....................................................................... 128 Şekil 3.62. Deney panellerine püskürtme betonun uygulanması .................... 128 Şekil 3.63. Deney panellerine püskürtme betonun uygulanması .................... 129 Şekil 3.64. Panel kalıbının sökülmesi .......................................................................... 129 Şekil 3.65. Deney panellerinden karot alınması ..................................................... 130 Şekil 3.66. Karot numunelerinin ölçümü ve numaralandırılması ................... 130 Şekil 3.67. Karotların genel görünümü ...................................................................... 131 Şekil 3.68. Karot numunelerinin kürü ........................................................................ 131 Şekil 3.69. Karot numunelerinin basınç deneyi ve sonrasındaki görünümü 132 Şekil 3.70. Karot numunelerinin basınç dayanımları ........................................... 133 Şekil 3.71. Numunelerin badanası .............................................................................. 134 Şekil 3.72. Duvar taşıma aparatı imalatı .................................................................... 134 Şekil 3.73. Duvar taşıma aparatı ................................................................................... 135 Şekil 3.74. Duvarın taşınması ......................................................................................... 135 Şekil 3.75. Duvarın taşınması ......................................................................................... 136 Şekil 3.76. Duvar numunesinin altta temelinden zemine sabitlenmesi ........ 136 Şekil 3.77. Duvarın temele sabitlenmesi .................................................................... 137 Şekil 3.78. Düzeneğin hazırlanması ............................................................................ 137 Şekil 3.79. Duvarın üstten döşeme ve hatıldan reaksiyon duvarına

sabitlenmesi .................................................................................................... 138 Şekil 3.80. Duvarın üstten döşeme ve hatıldan reaksiyon duvarına



sabitlenmesi .................................................................................................... 139 Şekil 3.83. Yükleme düzeneğinin bağlanması için duvar numunesinin

delinmesi işlemi ............................................................................................. 140 Şekil 3.84. Yükleme plakası ............................................................................................ 140 Şekil 3.85. Yükleme plakasının hazırlanması .......................................................... 141 Şekil 3.86. Tuğla duvar numunelerin iç yüzünde bulunan yükleme plakası 141 Şekil 3.87. Tuğla duvar numunelerin dış yüzünde bulunan yükleme

plakası ................................................................................................................ 142 Şekil 3.88. Tuğla duvar numunelerinin yükleme düzeneği ................................ 142 Şekil 3.89. Yükleme düzeneği ........................................................................................ 143 Şekil 3.90. Veri toplama ünitesi ..................................................................................... 144 Şekil 3.91. Haberleşme birimi ........................................................................................ 144 Şekil 3.92. Verilerin aktarıldığı bilgisayar ortamı .................................................. 144 Şekil 3.93. Potansiyometrik pozisyon algılayıcıların duvarın arka

yüzündeki yükleme plakası, hatıl ve temel bağlantısı .................... 146

xii

Şekil 3.94. Potansiyometrik pozisyon algılayıcıların duvarın ön yüzündeki yükleme plakası, hatıl ve temel bağlantısı ........................................... 146

Şekil 3.95. Potansiyometrik pozisyon algılayıcıların yük hücresine bağlantısı .......................................................................................................... 147

Şekil 3.96. Ölçüm aletlerinin bağlandığı düzenek .................................................. 147 Şekil 3.97. Ölçüm aletlerinin bağlanması .................................................................. 148 Şekil 3.98. Ölçüm aletlerinin bağlanması .................................................................. 148 Şekil 3.99. Tuğla duvar numunesinin deney öncesi görünümü ........................ 149 Şekil 3.100. Deney ortamı ............................................................................................... 149 Şekil 4.1. Yalın numunenin deney öncesi hazırlık aşaması ................................ 150 Şekil 4.2. Yalın numunenin deney öncesi görünümü ............................................ 151 Şekil 4.3. Yalın numunenin deney öncesi görünümü ............................................ 151 Şekil 4.4. Yalın numunenin ön duvarının genel görünümü ................................ 152 Şekil 4.5. Yalın numunenin genel görünümü ........................................................... 153 Şekil 4.6. Yalın numunede her çevrimde oluşan çatlakların belirlenmesi ... 153 Şekil 4.7. Yalın numunenin genel görünümü ........................................................... 154 Şekil 4.8. Yalın numunenin ön duvarında oluşan çatlak deseni ....................... 155 Şekil 4.9. Yalın numunenin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni ............... 155 Şekil 4.10. Yalın numunenin arka duvarında oluşan çatlak deseni ................. 156 Şekil 4.11. Yalın numunenin arka yan duvarlarında oluşan çatlak deseni ... 156 Şekil 4.12. Yalın duvar numunesinin hasar rölevesi (01-Y00-00-01) ............ 157 Şekil 4.13. Yalın numunenin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği

(01-Y00-00-01) .............................................................................................. 158 Şekil 4.14. Yalın numunenin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (01-Y00-00-01) 158 Şekil 4.15. Yalın numunenin genel görünümü ....................................................... 159 Şekil 4.16. Yalın numunenin genel görünümü ........................................................ 159 Şekil 4.17. Yalın numunenin ön yüzünde meydana gelen çatlaklar ................ 160 Şekil 4.18. Yalın numunenin arka yüzünde meydana gelen çatlaklar ............ 161 Şekil 4.19. Yalın numunede oluşan çatlaklar ........................................................... 161 Şekil 4.20. Yalın numunede oluşan çatlaklar ........................................................... 162 Şekil 4.21. Yalın numunede oluşan çatlaklar ........................................................... 162 Şekil 4.22. Yalın numunenin ön yüzünde oluşan çatlak deseni ........................ 163 Şekil 4.23. Yalın numunenin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni ............. 163 Şekil 4.24. Yalın numunenin arka yüzünde oluşan çatlak deseni .................... 164 Şekil 4.25. Yalın numunenin yan duvarında deney sonunda oluşan çatlak

deseni ................................................................................................................. 164 Şekil 4.26. Yalın duvar numunesinin hasar rölevesi (02-Y00-00-02) ............ 165 Şekil 4.27. Yalın numunenin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği

(02-Y00-00-02) .............................................................................................. 166 Şekil 4.28. Yalın numunenin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (02-Y00-00-02) 166 Şekil 4.29. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin deney öncesi görünümü ........................................................................................... 167

Şekil 4.30. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin deney öncesi görünümü ........................................................................................... 168

Şekil 4.31. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinde meydana gelen çatlaklar ............................................................................. 169

xiii

















xiv





Şekil 4.52. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin ön yüzünde oluşan çatlak deseni ................................................................... 180

Şekil 4.53. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni .......................................................... 180

Şekil 4.54. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin arka yüzünde oluşan çatlak deseni ................................................................... 181

Şekil 4.55. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarında oluşan çatlak deseni ............................................................... 181

Şekil 4.56. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin hasar rölevesi (03-PH05-05-01) ......................................................................... 182

Şekil 4.57. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği (03-PH05-05-01) ................. 183

Şekil 4.58. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (03-PH05-05-01) ........................................ 183






xv

















xvi

Şekil 4.80. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin ön yüzünde oluşan çatlak deseni ................................................................... 196

Şekil 4.81. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni .......................................................... 197

Şekil 4.82. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin arka yüzünde oluşan çatlak deseni ................................................................... 197

Şekil 4.83. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarında oluşan çatlak deseni ............................................................... 198

Şekil 4.84. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin hasar rölevesi (04-PH05-05-02) ......................................................................... 199

Şekil 4.85. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği (04-PH05-05-02) ................. 200

Şekil 4.86. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (04-PH05-05-02) ........................................ 200

Şekil 4.87. Güçlendirilmiş numunelerin yalın numuneye göre taşıma yükü değerlerinin karşılaştırılması ........................................................ 201

Şekil 4.88. Güçlendirilmiş numunelerin yalın numuneye göre enerji tüketme kapasitelerinin karşılaştırılması ........................................... 201

Şekil 4.89. Yalın ve hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunelerinin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi .................................... 202

xvii

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa Tablo 3.1. Serilerde yer alan numuneler ................................................................... 90 Tablo 3.2. Donatı çekme deneyi sonuçları ................................................................ 97 Tablo 3.3. Hasır donatının özellikleri ......................................................................... 115 Tablo 3.4. Tuğla duvar numunelerinde kullanılan potansiyometrik

pozisyon algılayıcıların yerleri ve özellikleri ..................................... 145

xviii

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ a İvme Ax x yönünde duvar alanları toplamı Ay y yönünde duvar alanları toplamı ABYYHY Afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik BFRP Bazalt fiber polimer CFRP Karbon elyaf takviyeli polimer DBYBHY Deprem bölgelerinde yapılacak binalar hakkında yönetmelik ƒ Yerinde silindir numune eşdeğer basınç dayanımı f1 Kat deprem kuvveti ƒc Betonun basınç dayanımı fct Betonun çekme dayanımı (N/mm2) f duvar Duvar dayanımı ftuğla Tuğla dayanımı ƒk Karot basınç dayanımı ƒs Standart silindir numunenin basınç dayanımı ƒsu Donatı çeliğinin çekme dayanımı fyk Çeliğin karakteristik akma dayanımı (N/mm2) ƒy Donatının akma dayanımı ƒy,küp Yerinde dayanım 150 mm küp numune cinsinden ƒ15,k Karot basınç dayanımının küp dayanım cinsinden değeri ƒ Karot dayanımı F Karot kesit alanı Fi i. katındaki eşdeğer yatay yük Fu Göçme yükü FP Fibrile polipropilen lif FRS Lif takviyeli püskürtme beton h Karot yüksekliği HPPF Yüksek performanslı polipropilen lif HPPFRS Yüksek performanslı polipropilen lifli püskürtme beton hi i. katının kat yüksekliği Kö Örselenme faktörü, Kö = 1,06 K Dönüştürme faktörü LP Lifli polimer LPS100 (PC) Potansiyometrik pozisyon algılayıcı Mw Moment büyüklüğü MFP Multifibrile polipropilen lif R Taşıyıcı sistem davranış katsayısı SF Çelik lif SM Çelik hasır Tf Doğal periyot Tw Duvarın düzlem dışı doğal periyodu Vtx x yönünde kata gelen kat kesme kuvveti Vty y yönünde kat kesme kuvveti wi i. katının ağırlığı

xix

01-Y00-00-01 1 Numaralı yalın duvar numunesi 02-Y00-00-02 2 Numaralı yalın duvar numunesi 03-PH05-05-01 1 Numaralı hasır çelikli 5 kg/m3 propolipen lif katkılı + 2 kg/m3

elyaf ilaveli 5 cm kalınlıkta püskürtme beton ile güçlendirilmiş duvar numunesi

04-PH05-05-02 2 Numaralı hasır çelikli 5 kg/m3 propolipen lif katkılı + 2 kg/m3 elyaf ilaveli 5 cm kalınlıkta püskürtme beton ile güçlendirilmiş duvar numunesi

max En büyük kayma gerilmesi Duvarların kesme dayanımı 0 Harç ile tuğla arasındaki aderans Çatlak ara yüzeylerindeki sürtünme katsayısı n Duvardaki düşey basınç Yerdeğiştirme Gerilme x x yönünde kayma gerilmesi y y yönünde kayma gerilmesi Ø Donatı çapı su Donatının en büyük şekil değiştirmesi (%) Karot narinlik oranı

1

1. GİRİŞ

Yığma yapı yapay ya da doğal blokların bir bağlayıcı harç ile oluşturdukları

duvarlarla yatay ve düşey yük taşıyan yapıdır (Bayülke, 2011). Ülkemizde

yapıların büyük bir bölümü, özellikle kırsal kesimler yapı stoğunun neredeyse

tamamı yığma yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Son yıllarda ülkemizde

meydana gelen büyük depremler, yığma yapıların depremden en fazla zarara

uğrayan yapılar olduğunu göstermiştir. Yığma yapılar rijit olmalarından dolayı

enerji yutma yeteneğine sahip değildir. Yığma yapının depremde ortaya çıkan

enerjiyi azaltma kapasitesi düşük olduğu için büyük yatay kuvvetlere maruz

kalmaktadır (Döndüren, 2008). Ayrıca yığma yapılarda kullanılan malzemelerin

gevrek malzeme olması, sünek olmayan tarzda ani kırılmalara ve mühendislik

açısından istenmeyen davranışlara sebep olmaktadır.

Yığma yapılar bugün yapı tasarımında çok istenen “sünek” davranıştan

yoksundur. Depreme dayanıklı olmaları için ”sünek”lik kazandırmanın güçlüğü

karşısında zor bir durum içindedirler. Bir yandan tarihsel yapılardır.

Depremden korunmaları gerekir diğer yandan bunun gereğini yerine getirmek

ya olanaksızdır ya da süneklik sağlamak yapının özgün niteliğini bozmaktadır

(Bayülke, 2011).

Gelecekte oluşacak depremlerde bu tür yapılarda meydana gelebilecek

hasarların önlenmesi veya en aza indirilmesinin, bu yapıların dayanım ve

davranışlarının iyi analiz edilmesi ve gerekli önlemlerin alınmasıyla mümkün

olacağı açıktır. Yeterli deprem güvenliğine sahip olmayan yığma binanın

güçlendirilmesi gerekir. Yığma yapının güçlendirilmesinde çok çeşitli yöntemler

vardır. Bunların bir kısmı da kapsamlı güçlendirme malzemelerinin

kullanılmasını öngörür. Yığma yapılarda güçlendirme, duvar çatlaklarının

onarılması ve duvarın kalınlaştırılması şeklinde yapılır. Bir veya iki taraflı

yapılacak çelik hasır ile püskürtme beton uygulamasında, duvarın hem

onarılması ve hem de kalınlaştırılması suretiyle duvara ek kesme kuvveti

kapasitesi kazandırılır (Celep ve Kumbasar, 2000).

2

Yığma yapıların onarım/güçlendirilmesi konusunda deneysel ve analitik olarak

çalışmalar yapılmakta olup bu çalışmaların sonuçlarına bağlı olarak yeni

yöntemler geliştirilmekte ve yeni yaklaşımlar ortaya konmaktadır. Bu

yöntemlerden biriside püskürtme beton tekniğidir.

Püskürtme beton, basınçlı hava yoluyla işlenmeye uygun olarak hazırlanmış

yüzeyler üzerine püskürtülen ve püskürtme basıncıyla istenilen yüzeyler

üzerine yapışan beton veya harçtır. Püskürtme beton işlemi belki de beton

uygulamaları için en çok yönlü metottur. 1920’de dinozor iskeletlerini korumak

için kullanılan püskürtme beton daha sonra tünel kazılarında ve şev

yüzeylerinde kaplama olarak uygulanmaya başlanmıştır. Püskürtme beton, kuru

ve ıslak (yaş) sistem olarak iki değişik şekilde uygulanır. Kuru püskürtme beton,

karışım suyu hortum başlığında ilave edilen püskürtme betondur. Karışım, kuru

(susuz) olarak hazırlanır. Yaş veya ıslak püskürtme betonu, karışım suyu ilave

edildikten sonra uygulanan püskürtme betondur (Şimşek, 2009).

Bu tez çalışmasında yalın ve çelik hasır üzerine polipropilen lifli kuru karışım

püskürtme beton uygulaması ile güçlendirilmiş yığma duvarların tersinir

düzlem dışı yük altındaki davranışlarının ve performanslarının karşılaştırılması

ve yığma yapıların güçlendirilmesinde polipropilen lifli ve çelik hasır donatılı

püskürtme betonun kullanılabilirliğinin araştırılması hedeflenmiştir. Bu hedef

doğrultusunda, yığma yapıların taşıyıcı duvarlarının polipropilen lif katkılı ve

püskürtme elyafı ilaveli kuru karışım püskürtme beton ile güçlendirilmesi

sonucunda elde edilen dayanım ve davranışları hakkında veri toplanması, tuğla

duvarların deney verilerine göre kırılma yükleri, yer değiştirmeleri, hasar

durumları ve konuya yönelik çalışmaların geliştirilmesi amaçlanmıştır.

Deneysel çalışmada 2 seri halinde ve her bir seride 2 adet olmak üzere toplam 4

adet dolu harman tuğlası ile örülmüş tuğla duvar numuneleri üretilmiştir.

Serilerdeki tuğla duvar numuneleri TS EN 771-1’ e uygun olarak 19 x 9 x 5 cm

boyutlarındaki tuğlalar 1 cm derz aralığında, şaşırtma örgüsü ile örülerek 220 x

245 cm boyutlarında üretilmiştir. Birinci seri yalın olarak bırakılmış, ikinci

seriye ise hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı ve 2 kg/m3 püskürtme

3

elyafı ilaveli 5 cm kalınlıkta kuru karışım püskürtme betonla güçlendirilmiş

beton uygulanmıştır. Deneysel çalışmanın bir sonraki aşamasında yalın ve

güçlendirilen tuğla duvar numuneleri düzlem dışı tersinir yüklemeye tabi

tutulmuştur.

Tez çalışması beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde konu ile ilgili daha

önceden yapılan çalışmalara değinilmiş ve yığma yapılar, yığma yapıların yükler

altındaki davranışları, yığma yapılarda meydana gelen hasarlar, yığma yapıların

güçlendirilmesi ile ilgili genel bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölümde deneysel

çalışmada kullanılan malzemeler, tuğla duvar numunelerinin üretimi ve kuru

karışım püskürtme betonun uygulanması ve yükleme deneylerinin yapılması ile

ilgili detaylar sunulmuştur.

Araştırma bulguları olan üçüncü bölümde ise yalın duvar numuneleri ile çelik

hasır üzerine polipropilen lif katkılı kuru karışım püskürtme beton ile

güçlendirilmiş tuğla duvar numunelerine ait yükleme deneylerinden elde edilen

sonuçlara yer verilmiştir. Son bölümde ise, tuğla duvar numunelerinin tersinir

yükleme deneylerinden elde edilen verilere göre tuğla duvarların hasar

durumları, taşıma yükleri ve enerji tüketme kapasiteleri yalın numunelerle

karşılaştırılarak püskürtme betonla güçlendirmenin etkinliğii

değerlendirilmiştir.

4

2. KAYNAK ÖZETLERİ

2.1. Yığma Yapılar ile İlgili Çalışmalar

Gilstrap ve Dolan (1998), çalışmalarında yığma yapılarda yüksek performanslı

fiber kullanımı ile ilgili mimari düşünceler, faydaları ve yükümlülükleri

tartışmıştır. Ayrıca yığma yapıların düzlem dışı eğilmelerini de incelemişlerdir.

Demir ve Orhan (2001), Afyon bölgesi killeri ile pomza kumu karışımının, tuğla

üretiminde kullanım olanaklarını incelemişlerdir. Bu amaçla üç farklı karışım

hazırlanmış ve bunlardan elde edilen laboratuar örneklerine TSE standartlarına

göre testler uygulanmıştır. Deneylerde karşılaştırmalı sonuçlar alabilmek için üç

ayrı seride deney örneği hazırlanmıştır; (A) Serisi: % 100 Kil, (B) Serisi %75 kil+

%25 Pomza (-3,+2mm), (C) Serisi %75 kil+%25 Pomza (-1 mm). (B) serisi

örneklerde su emme oranının arttığı ve basınç mukavemetinin düştüğü ve

tuğlanın birim hacim ağırlığında düşme gözlenmiş, hafif ve yalıtkan yapı

malzemesi üretiminde değerlendirilebileceği saptanmıştır. (C) serisi

örneklerinde tuğlanın su emme oranı artarak olumsuz etkilendiği, buna karşı

basınç mukavemeti bakımından olumlu yönde geliştiği saptanmıştır. Çalışmada

ayrıca iki farklı tane boyutunda pomza hammaddesinin tuğla üretiminde

kullanılan kil ile karıştırılması sonucu üretilen deney örneklerinin üretim

süreçleri ve mekanik özellikleri saptanmıştır. Buna göre (B) serisi (-2+3 mm)

tane boyutunda pomza katkı ile üretilen tuğlaların yeterli basınç dayanım

değerini sağlayamadığı için yığma yapı sistemlerinde kullanılmayacağından

karkas yapılarda dolgu duvar yapımında kullanılması uygun olduğu, (C) serisi (-

l mm) tane boyutunda pomza katkı ile üretilen örneklerde ise yeterli basınç

dayanımı elde edildiğinden hem yığma yapı sistemlerinde taşıyıcı duvar

yapımında ve hem de karkas yapılarda dolgu duvar yapımında kullanılmasının

mümkün olduğunu belirtmişlerdir.

Yüksel ve Teymür (2001), çalışmada önceki deneysel çalışmalarda kullanılmış

ve değişik hasar düzeylerine ulaşılmış olan çıplak çerçeveler bölme duvarı

ilavesiyle güçlendirilmiştir. İki farklı özellikte bölme duvarı kullanılmıştır.

5

Duvarlar arasındaki temel fark; tuğla tipi ve tuğla basınç dayanımıdır. Tek tuğla

üzerinde, delik doğrultusunda yapılan eksenel yükleme deneylerinde; yüksek

dayanımlı tuğlalarda 4600 MPa, normal dayanımlı tuğlalarda ise en büyük 400

MPa düzeyinde basınç dayanımları elde edilmiştir. Hasarlı betonarme

çerçeveler içerisine, kayma kamaları kullanılarak ilave edilen değişik özellikteki

bölme duvarları durumunda; sistem dayanımının, duvar inşasında kullanılan

harcın dayanımından önemli ölçüde etkilendiği belirlenmiştir. Hasarlı bölme

duvarlarına uygulanan karbon lif yapıştırma yöntemi çok önemli dayanım ve

rijitlik artışlarına sebep olduğu belirtilmiştir.

Erol vd. (2001), yüksek basınç dayanımlı özel tuğlalar ve özel harç kullanılarak

üretilmiş bölme duvarlarının, iki eksenli gerilme altındaki davranışlarının ve bu

davranışa harç ve donatının katkısının belirlenmesi, gevrek ve basınç dayanımı

az fabrika tuğlası ile yapılmış duvarlarınkinden farkının incelenmesi

amaçlanmıştır. Çalışmada 40 adet 755 mm x 755 mm x 120 mm boyutlarındaki

duvar numunesi, ASTM C 1391-81 standardında tanımlanan deney tekniği

kullanılarak denenmiştir. Duvar numuneleri göçmeye kadar zorlanmış, doğrusal

olmayan bölgede kayma dayanımlarının ve duvar kayma rijitliklerinin değişimi

saptanmıştır. Deneysel çalışmadan elde edilen veriler taşıma kapasiteleri,

kayma gerilmesi - kayma açısı ilişkileri ve göçme biçimleri açısından

değerlendirilmiştir. Deney sonuçları ve kırılma röleveleri incelendiğinde, göçme

şekillerini etkileyen faktörün donatı miktarı olduğu görülmüştür. Donatısız

numuneler parçalanarak göçerken, donatılı numunelerde donatı parçalanmayı

önlemiş ve hasarı azaltmıştır. Donatısız numunelerde kayma gerilmesi taşıma

kapasitesini etkileyen en önemli faktörün harcın basınç dayanımı olduğu,

donatılı numunelerde harç ve tuğla dayanımlarındaki artışların, taşınan en

büyük kayma gerilmesi (max) değerini yaklaşık olarak aynı miktarda etkilediği

ve donatı miktarındaki artışın asıl etkisinin sünekliği arttırmak olduğu

gözlenmiştir.

Sesigür vd. (2005), esnek döşemeli tarihi yığma kargir binaların güçlendirilmesi

incelenmiş ve 17 Ağustos 1999 Kocaeli Depremi’nde hasar gören İzmit Sultan

Abdülaziz Av Köşkü binasının onarım ve güçlendirme çalışmaları açıklanmıştır.

6

17 Ağustos 1999 Kocaeli Depremi’nde hasar görmüş olan İzmit Sultan Abdülaziz

Av Köşkü binasında yapılan onarım ve güçlendirme çalışmaları hakkında bilgi

verilmiştir. Bu bağlamda, çatı katında betonarme hatıl ve X şekilli çelik çaprazlar

düzenlenerek söz konusu tarihi binanın yatay yükler etkisindeki davranışının

iyileştirilmesi amaçlanmıştır. Daha uygun çalışma koşulları olan çatı

döşemesinde diyafram etkisinin sağlanması amacıyla çatı döşemesi kotunda

tüm duvarlar üzerinde genişliği duvar genişliğinde betonarme hatıllar ve bu

hatıllar arasında X şekilli çelik çaprazlar oluşturulmuştur. Çelik çapraz

elemanlar uygun bir detayla betonarme hatıllara ankre edilmiştir.

Kaltakçı vd. (2003), çalışmada değişik oranlardaki dolgu duvarlarının tersinir-

tekrarlanır yatay yük etkisi altındaki çelik çerçeve sistemlerinin dayanımına,

rijitliğine, enerji tüketme kapasitelerine olan etkileri, dolgulu çelik çerçeve

sistemlerinin göçme şekilleri, değişik dolgu özelliklerinin çelik çerçeve

sisteminin deprem davranışına olan etkileri ile dolgu duvarın açıklık/yükseklik

ve bant pencere oranının çelik çerçeve sisteminin deprem davranışına olan

etkileri araştırılmıştır. Çalışmada yaklaşık olarak 1/3 ölçekte, dolgu duvar

açıklık/yükseklik oranı (L/H)=1 olan 10 adet çelik çerçeve sistemi, depremi

benzeştiren yatay tersinir-tekrarlanır yük altında test edilmiştir. Deney

numuneleri, dolgu duvar malzemesine göre: Tuğla duvar dolgulu, tuğla

duvar+sıva dolgulu ve gaz beton dolgulu çelik çerçeve sistemleri olmak üzere 3

adettir. Dolgu duvar oranına göre ise; dolgu oranı 4/4 olan çelik çerçeve sistemi,

dolgu oranı 3/4 olan çelik çerçeve sistemi ve dolgu oranı 2/4 olan çelik çerçeve

sistemidir. Ayrıca bir adet de dolgu duvarsız çerçeve sistemi referans olmak

üzere denenmiştir. Numunelerde, dolgu duvarlarındaki göçme şekli, genellikle

basınç köşelerinin ezilmesi şeklinde olmuştur. Bazı deney numunelerinde ise,

eğik çekme çatlağı oluşması ve ilerleyen çevrimlerle duvarın tamamen

parçalanması seklinde meydana gelmiştir. Dolgu duvarlarının dolgusuz çelik

çerçevelerin hem yatay yük dayanımını, hem de yatay rijitliğini önemli ölçüde

arttırdığı belirtilmiştir.

Erol vd. (2003), çalışmada karbon lifi kullanılarak güçlendirilmiş 28 adet 755

mm x 755 mm boyutlarındaki duvar numunesinden 13 adedi, ASTM C 1391-

7

81’de önerilen diyagonal çekme deneyine benzer bir deney tekniği kullanılarak

denenmiştir. Numuneler göçmeye kadar zorlanmış, doğrusal olmayan bölgede

kayma dayanımlarının ve duvar kayma rijitliklerinin değişimi saptanmış,

karbon lifi ile güçlendirmenin etkileri, uygulanma şekli ve genişlikleri,

matematik modelin oluşturulabilmesi için gerekli karakteristikler

araştırılmıştır.

Özden vd. (2003) toplam 6 adet yaklaşık 1/3 ölçekli, tek açıklıklı, iki katlı

betonarme çerçeve üretilmiştir. Boş çerçeve, tuğla dolgu duvarlı çerçeve,

karbon elyaf takviyeli polimer (CFRP) yaygısı ile güçlendirilmiş tuğla dolgu

duvarlı numune davranışı ve kapasitesi incelenmiştir. Çalışmada yalnızca 1 adet

boş çerçeve deneyi planlanmış olmasına rağmen, üretilen PİLOT isimli

numunenin imalat aşamasında kiriş boy donatılarının kolona ankre edilme

şeklinin, kolon filiz boyunun ve çerçeve betonu basınç dayanımının önceden

planlanan değişkenlere uymaması sebebi ile ikinci boş çerçeve, U1 üretilmiştir.

Çerçevelerin yanal dayanım, rijitlik ve hasar dağılımlarının önemli ölçüde donatı

detayı, beton basınç dayanımı ve dolgu duvarın olup olmamasına bağlı olduğu

görülmüştür. PİLOT numunesinde kolon-kiriş düğüm bölgesi daha az çatlamış,

plastik dönmeler kiriş uçlarına birikmiştir. Öte yandan U1 numunesinde yeterli

üst donatı ankraj boyu sebebiyle düğüm bölgesine daha fazla yük aktarılmış ve

bunun sonucunda düğüm bölgesinde daha çok hasar birikmiştir. Boş çerçeve

numunelerde ilk gözlenebilen çatlaklar doğu yönündeki birinci kat kolonlarının

alt uçlarında oluşmuştur. Dolgu duvarlı çerçevede ise ilk çatlaklar ikinci kat

duvar paneli ile üst kirişi arasında oluşmuştur. Bahis konusu bu çatlaklar

ilerleyen yük aşamalarında her iki kattaki panel kenarlarında (kolon-dolgu

duvar arası) da görülmüştür. Kiriş panel arasında yatay yönde rölatif kaymanın

göstergesi olan kabarmaların devamında duvarda basınç çubukları oluşmuş ve

bu çubukların kolon-kiriş düğüm bölgesine yakın bölgelerde ezilmesi ile dolgulu

çerçevede ani güç tükenmesi gözlenmiştir. Dolgulu çerçeve göreceli olarak daha

yüksek yük taşımış ancak göçmeden sonraki kapasite kaybı ani olmuştur.

Köksal vd. (2004), çalışmalarında yığma yapı tasarımında esas olan basınç

mukavemeti; yığmada kullanılan blok mukavemeti ve blok geometrisi, harç

8

özellikleri ile örülme biçimi gibi bir çok faktöre bağlı olduğu belirtilmiştir. Bu

nedenle, yığma prizmaların basınç deneyleri, basınç mukavemetini ve basınç

mukavemetine bağlı diğer kriterleri elde etmek için yapılır. Üzerinde anlaşılmış

standart bir deney yöntemi bulunmamaktadır. Araştırmalar h/t oranı 2 ila 5

arasında olan deney numunelerinin denenmesinin gerçeğe uygun sonuçlar

verdiğini göstermektedir. Prizmaların davranışlarını ayrıntılı incelemek için

deneylerin doğrusal elastik sonlu eleman analizleri de yapılmıştır. Bu çalışmada;

daha önceki çalışmalarda beton için geçerliliği gösterilen Drucker-Prager akma

kriteri seçilmiş ve LUSAS programı kullanılarak beton briketlerin doğrusal

olmayan sonlu eleman analizleri başarı ile gerçekleştirilmiştir. Drucker-Prager

kriterinin parametrelerinden olan kohezyon ve içsel sürtünme açısı değerleri,

literatürde yer alan bazı deneylerin üç boyutlu sonlu eleman analizleri

gerçekleştirilerek belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar; eksenel basınç altında

yığma prizmaların davranışının, gerçekleştirilen sonlu eleman analizleri ile

başarılı bir şekilde tahmin edilebildiğini göstermektedir. Bu çalışmada, Drucker-

Prager akma kriteri kullanılarak bindirmesiz örülmüş prizmaların lineer

olmayan sonlu eleman analizleri gerçekleştirilmiştir. Beton blok ve harca ait

kohezyon ve içsel sürtünme açısı değerleri için bağıntılar önerilmiş ve bu

bağıntılar, doğrusal olmayan sonlu eleman analizlerinde kullanılarak

prizmaların kırılmaya yakın gerçek davranışları başarıyla incelenmiştir. Elde

edilen sonlu eleman sonuçları temel alınarak değişik mukavemete sahip olan

blok ve harçtan örülecek prizmaların basınç mukavemetleri için bir bağıntı

önerilmiştir. Prizmaların taşıma güçleri için türetilen bağıntı kullanılarak yığma

duvarların eksenel yük taşıma gücü kapasiteleri pratik ve elastik yöntemlere

göre daha gerçekçi bir şekilde hesaplanabileceği belirtilmiştir.

Kaltakçı ve Arslan (2005), çalışmalarında taşıyıcı sistem davranış katsayısının

dolgu duvarlı ve boş çerçevedeki değişimi vurgulanmak istenmiştir. Değişik

oranda ve dağılımda dolgu duvara sahip dört katlı üç açıklıklı dolgu duvarlı ve

dolgu duvarsız çerçevelerin lineer olmayan (nonlineer) statik analizleri

yapılmış, elde edilen kuramsal sonuçlarla, dolgu duvarların özellikle sistem

rijitlik ve sünekliğine, (dolayısıyla yapı davranış katsayısına) olan etkisi

incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada öncelikle sünekliğin matematiksel ifadesi

9

çıkarılarak ilgili tasarım yönetmeliklerinde yer alan yapı davranış katsayısı R’ye

ilişkin temel bilgiler verilmiştir. Ayrıca, taşıyıcı olmayan dolgu duvarların

betonarme çerçeveyle beraber çözümü yapılarak kapasite eğrisi değişimi

incelenmiş ve değişen R katsayısı farklı yapılar için düzlemsel olarak tespit

edilmiştir. Dolgu duvarların modellenmesi çapraz eleman kullanılarak

yapılmıştır. Sistemin lineer olmayan hesabı statik yükler altında yapılarak

potansiyel mafsallaşma bölgeleri ve çerçevelerin zarf eğrileri bulunmuştur.

Sonuç olarak; Türk Deprem Yönetmeliğinde özellikle betonarme çerçeve

sistemli yapılar için verilen çerçeve davranış katsayısının gözden geçirilip dolgu

duvarların varlığı da düşünülerek düzenlenmesinde fayda olduğu sonucuna

varılmıştır.

Çoşgun vd. (2005), yerleşim bölgesindeki yığma yapılarda gözlenen hasarların

bir açık ocaktaki dekapaj ve cevher üretimi sırasında, patlatmadan kaynaklanan

titreşim ve hava şoku gibi nedenlerden oluşup oluşmadığının belirlenmesi için

gerekli deneysel çalışmalar yapmışlardır. Titreşim ölçer cihazı ile elde edilen

kayıtlar; ülkemizde konuyla ilgili standart ve kriterlerin bulunmaması

dolayısıyla, uluslararası standartlarla karşılaştırılarak yığma yapılarda hasar

oluşturacak düzeyde olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Patlatmalı kazı

faaliyetleri nedeni ile yığma yapılarda hasarların oluştuğu belirtilen bölgede

yapılan deneysel ölçümler, arazi ve laboratuar çalışmaları, tespitler ve bölgesel

incelemeler sonucu, incelenen yapılarda oluşan hasarların gerçek nedenlerinin

ise; yapıların, yapım tarzı ve tekniğine uygun yapılmaması, yapı temellerinin

yeterli boyutlarda inşa edilmemesi, temellerin don derinliğinin altında inşa

edilmemesi ve bölgede meydana gelen depremler olabileceği hususu

belirlenmiştir.

Türer ve Gölalmış (2005), çalışmada kullanılmış araba lastiği ile ard-germe

uygulayarak, uygulanabilirliği kolay ve maliyeti düşük, yığma ev duvarları için

alternatif bir güçlendirme tekniği incelenmiştir. Yığma duvarların düzlem dışı

dayanımını arttırmak için tuğla ve briketten örülmüş yaklaşık 1 m eninde 2,6 m

yüksekliğinde şerit duvarlar üzerinde düzlem dışı yükleme deneyleri

10

yapılmıştır. Basit mesnetli, ortasında en yüksek sabit moment alana sabit, deney

düzeneği ile güçlendirmeden ve güçlendirdikten sonra yapılan deneylerde,

düzlem dışı yük dayanımında tuğla duvarda yaklaşık 8,5 kat, briket duvarda ise

yaklaşık 4 kat artış gözlenmiştir. Duvarların süneklik ve enerji sönümleme

kapasitelerinde de artış görüldüğü belirtilmiştir. Kullanılmış Lastik Halkaları

(KLH’ler) ile yığma yapı duvarlarına uygulanacak ard-germe tekniği, halihazırda

bulunan ve geliştirilmekte olan diğer (çelik hasır ve FRP gibi) tekniklere

alternatif olabileceği sonucuna varmışlardır.

Karaşin ve Karaesmen (2005), çalışmalarında deprem davranışı genelde zayıf

olan yığma duvarlı basit binalarda davranış yönünden fikir veren gerek Bingöl

merkezinde gerekse hasar yoğunluğunun fazla olduğu belde ve köylerdeki

çeşitli yapısal hasarları ele almışlardır. Çalışmada ayrıca yığma duvarlı basit

binaların deprem davranışını ve dayanımını yeterli bir düzeye çıkarmak için

bazı önerilerde bulunulmuştur.

Kanıt vd. (2005), çalışmalarında düzlem dışı tersinir yüklerle yüklenen yığma

duvarların deneysel olarak elde edilen sonuçları sunulmuştur. Çalışmada erken

göçmenin duvarın çevre mesnetlerini çekme gerilmesine maruz bırakan

yükleme altında oluştuğunu gözlemlemişlerdir. Duvarlardaki ilk çatlaklar

kırılma yükünün % 61’inde oluşmuş ve çekme çatlakları oluştuktan sonra

duvarın rijitliği yaklaşık olarak % 51 oranında azalmıştır. Duvarın göçmesi, köşe

mesnetlerin tepeden düşey olarak ayrışmasıyla oluştuğu gözlenmiştir. Duvarın

kendisinde de çift yönlü betonarme döşemede akma çizgileri gibi çatlaklar

oluştuğu gözlenmiştir. Maksimum göçme yüküne (Fu=65kN) eriştikten sonra

yük F=55kN’a, yani maksimum yükün % 84.6’sına düşmüştür. Duvarın bu yükü

iki yük çevrimi daha taşıdığını belirtmişlerdir. Test edilen yığma duvarın

yönetmelikte verilen süneklik şartını sağladığı gözlenmiştir.

Acun ve Sucuoğlu (2005), 1/3 ölçekli, tek açıklıklı, iki katlı betonarme çerçeve

elemanlarında tuğla dolgu duvar üzerine çelik hasır tel uygulaması ile

güçlendirme deneyleri yapmıştır. Bu amaçla hazırlanan üç çerçeve elemanı,

önerilen yöntemin değişik detayları uygulanarak güçlendirilmiş ve tersinir

11

tekrarlanır yatay yük altında test edilmiştir. Kullanılan hasır donatı oranı ile

yüzeye uygulanan sıva dayanımı parametreleri değiştirilerek yürütülen

deneylerden elde edilen sonuçlarlara göre önerilen tekniğin etkisi

araştırılmıştır. Sıva dayanımı ve donatı oranı parametrelerinin artımına bağlı

olarak test edilen elemanların rijitlik ve yatay yük taşıma kapasitelerinde

belirgin iyileşmeler gözlenmiştir. Deneyler sonucunda, güçlendirme yönteminin,

ekonomiklik ve uygulanabilirliğinin yanı sıra elemanların yatay yük taşıma

kapasitelerinde ve rijitliklerinde önemli artımlar sağladığı gözlenmiştir.

Ural (2005), çalışmada sırasıyla 2, 3, 4 ve 5 katlı sarılmış ve geleneksel tip yığma

yapıların lineer elastik deprem davranışları incelenmiştir. Lineer elastik

davranıştaki amaç, yığma yapıların elastik aşamadaki ve başlangıç seviyelerdeki

hasarları yorumlamaktır. Bu inceleme sonucunda aynı kat adedine sahip olan

sarılmış ve geleneksel tip yığma yapıların deprem davranışları arasındaki

farklar grafikler ve tablolar yardımıyla ortaya konmuştur. Yapılan modellerde

sonlu elemanlar yöntemi kullanılmıştır. Matematiksel modelden elde edilen bu

sonuçlar Türk Deprem Yönetmeliğine göre yorumlanmış ve yönetmeliğe

uygunluğu denetlenmiştir.

Sallıo (2005), yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında 1950’li yıllarda yığma

olarak inşa edilen Buldan Göğüs Hastalıkları Hastanesini incelemiştir. Binanın

mevcut durumu kesme kuvvetlerini karşılayacak yeterli duvar alanına (rijitlik

ve dayanıma) sahip olmadığı belirlenmiştir. Yapının rijitliğinin arttırılması ve

duvar kesme dayanımlarının yeterli düzeye çıkarılması için bazı duvarların

püskürtme beton uygulaması ile güçlendirilmesi öngörülmüştür. Binanın

mevcut durumu ile güçlendirilmiş durumu SAP 2000 de analiz edilerek sonuçlar

karşılaştırılmış ve uygulamaya ait detaylar verilmiştir.

Kanıt vd. (2006), çalışmalarında yığma duvarın düzlem dışı kırılmasını

incelemek için 1/1 ölçekli prototip duvarlar üzerinde yığma duvar deneyleri

yapmıştır. Yığma duvarlar dolu harman tuğlaları ve uygulamada kullanılan harç

karışımları kullanılarak üretilmiştir. Düzlem dışı zorlamalar, duvarın orta

bölgesine dört noktadan tekil, tersinir yük uygulaması ile gerçekleştirilmiştir.

12

Düzlem dışı tesinir yüklerle zorlanan yığma duvar, betonarme plak döşemelerde

oluşan çekme çizgilerine benzer kırılma deseni oluşturarak kırılmıştır. Kırılma

gevrek olarak gerçekleşmiştir. Düzlem dışı yükleme ve kırılma deneyinden

çıkan sonuç, R= 2,5 büyüklüğünde bir katsayının kullanılmasını desteklemediği

belirtilmiştir. Düzlem dışı yüklenen duvarın dayanımı büyük ölçüde, mesnet

çizgilerine paralel düşey çekme çatlaklarının oluşmasına bağlı olduğu

gözlenmiştir. Çalışmada ikinci bir deney yapılmış ve mesnetleri L- geometriye

sahip derzler arasına yerleştirilmiş levhalarla takviye edilmesinin ne kadar

etkili olacağını araştırmışlardır. L- plakalar yığma duvarın kırılma modunu

değiştirdiği belirtilmiştir. Duvar üstünde kırılma çizgilerinin oluşmadığı ve

kırılmanın bina içine doğru olduğu gözlenmiştir. Köşelere yerleştirilen L-

geometrili takviye plakaların kullanılması durumunda, Türk Afet

Yönetmeliği’nin öngördüğü R=2.5 katsayısının gerektirdiği sünekliği sağladığı

belirtilmiştir.

Aytekin (2006), yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında yığma yapı sınıflarını ve

hesap yöntemlerini tanıtarak, donatısız ve sarılmış yığma yapıların deprem

davranışlarını karşılaştırmalı olarak incelemiştir. Çalışmada iki farklı

malzemeden (tuğla ve gaz beton) yığma yapı modeli oluşturulmuş ve oluşan

yığma yapı modelleri için önce donatısız model dikkate alınmıştır. ABYYHY’de

belirtilen esaslara göre düşey hatıllar eklenerek sarılmış durum ele alınmıştır.

Modellerin deprem hesabında 12 Kasım 1999 Düzce depremi ivme kayıtları

kullanılmıştır. Hesaplamalar SAP2000 programında mod birleştirme yöntemi

kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

Ediz (2006), yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında model tuğla duvarlar

güçlendirilmeden ve kendiliğinden yerleşen beton ve standart beton ile

güçlendirildikten sonraki yük altındaki davranışları incelemiştir. Deneysel

çalışmada hazırlanmış tuğla duvarlar kendi düzlemi içerisinde yatay ve düşey

yüklerin bileşkesi 45 ° açı olarak düşünülmüş ve bu açı ile tek eksenli şekilde

yüklenmiştir. Yükleme işlemi model tuğla duvarların köşegenlerine yapılan

başlık sayesinde gerçekleştirilmiştir. 19 cm x 9 cm x 5 cm boyutlarındaki

tuğlalar, kesilerek 9,5 cm x 4,5 cm x 2,5 cm boyutlarındaki model tuğlalara

13

dönüştürülmüştür. Deneysel çalışmalarda kullanılacak 42 adet model tuğla

örgüsü yapılmıştır. Her bir numuneden; hasar meydana gelinceye kadar

yüklenmiş 24 adet ve hiç yükleme yapılmamış 18 adet bu model tuğlaların, 30

adetinin takviye malzemesi kendiliğinden yerleşen beton, 12 adetinin takviye

malzemesi ise standart beton olarak öngörülmüştür. Deneysel çalışmada 14

adet değişik seri incelenmiş, bu seriler için 3’er adet numune model tuğla

seçilmiştir. Bütün model tuğlaların iki köşesine de yükleme yapılabilmesi için

başlıklar üretilmiştir. Hasar oluşuncaya kadar yüklenen model tuğla

duvarlardan 12 adedi ve hiç yükleme yapılmamış model tuğla duvarlardan 12

adedi hasır çelik donatı ile takviye edilmiştir. 30 adet model tuğla numunesi

kendiliğinden yerleşen beton ile takviye edilmiştir. 48 saat sonra 15 adet

numune diğer yüzünden tekrar kalıba alınmış; hasar oluşuncaya kadar yüklenen

model tuğla duvarlardan 3 adedi ve hiç yükleme yapılmamış model tuğla

duvarlardan 3 adedi hasır çelik donatı ile takviye edilmiştir. Kalıba alınan bu 15

adet numune kendiliğinden yerleşen beton ile takviye edilmiştir. 12 adet tuğla

numunesi standart beton ile takviye edilmiştir. 48 saat sonra 6 adet numune

diğer yüzünden tekrar kalıba alınmış; hasar oluşuncaya kadar yüklenen model

tuğla duvarlardan 3 adedi ve hiç yükleme yapılmamış model tuğla duvarlardan

3 adedi hasır çelik donatı ile takviye edilmiştir. Kalıba alınan bu 6 adet numune

standart beton ile takviye edilmiştir. Beton ile güçlendirmeden 28 gün sonra, 42

adet takviye edilmiş model tuğla duvar numuneleri aynı şekilde yüklemeye tabi

tutulmuş, bu sırada yük- yerdeğiştirme okumaları yine kayıt altına alınmıştır.

Deney sonuçlarına göre elde edilen verilere göre yük-yerdeğiştirme eğrileri

çizilmiştir. Deneysel çalışmadan elde edilen veriler değişik serilerde üretilen

model tuğla duvarların sonuçları karşılaştırılarak incelenmiştir.

Batur (2006), yaptığı bitirme tezi çalışmasında yığma yapıların depreme karşı

gösterdiği reaksiyonlardan yola çıkarak yığma yapı elemanlarında meydana

gelen gerilmeleri hesaplamıştır. Seçilen deprem bölgesine göre yapı

modellenmiştir. Belirlenen döşeme, hatıl ve duvar kalınlığına göre bina ağırlığı

bulunup eşdeğer deprem yükü metoduna göre binaya gelen deprem yükleri

bulunmuştur. Gelen yüklere karşı duvarlarda oluşan gerilmeler bulunarak

emniyet gerilmeleriyle karşılaştırılmıştır.

14

Altın ve Anıl (2006), çalışmada tek açıklıklı, tek katlı betonarme parçasal dolgu

duvarlı çerçeveler deprem etkilerini benzeştiren tersinen tekrarlanan yatay

yükler altında test edilmiştir. Deney elemanlarının parçasal dolgu duvarlarında

duvar uzunluğunun duvar yüksekliğine oranı (I/h) ve dolgu duvarının

çerçevede yerleşimi birbirinden farklıdır. Deney sonuçları parçasal dolgu

duvarlı betonarme çerçevelerin çerçeve sistemlere göre çok daha yüksek

dayanım ve başlangıç rijitliği sergilediğini göstermiştir. Ayrıca parçasal dolgu

duvarlarının l/h oranı ve dolgu duvarı ile çerçeve arasındaki bağlantısı dolgulu

çerçevelerin davranışını etkileyen çok önemli bir faktör olarak görülmüştür.

Betonarme dolgu duvarlı deney elemanları genel olarak gevrek bir davranış

sergilemiştir. Deney elemanları dolgu duvar betonunun ezilmesinden sonra yük

kaybetmeye başlamıştır. Kanat dolgu duvarlı elemanlarda dolgu duvarı l/h

oranı büyüdükçe yük kaybı daha keskin olarak gerçekleşmiştir, Deney

elemanları maksimum yükten sonraki çevrimlerde büyük oranlarda yük

kaybettikten sonra bir miktar süneklik kazanmıştır. Dolgu duvarlı deney

elemanları çerçeve elemanına göre çok büyük rijitIiğe sahiptir. Dolgu duvarının

l/h oranı çerçevenin kat ötelenme oranını etkileyen önemli bir faktör olarak

görünmektedir. Dolgu duvarlarının kanat dolgu duvarı olarak kullanılması daha

yüksek oranda rijitlik elde edilmesini sağlamıştır. Betonarme dolgu duvarlı

elemanlar çerçeveye göre daha fazla enerji tüketmiştir. Parçasal betonarme

dolgu duvarının l/h oranı küçüldükçe dolgulu çerçevenin enerji tüketim

kapasitesi azalmıştır.

Öztürk (2006), çalışmasında tarihi yapıların deprem yükleri altındaki davranışı

ve mevcut güvenliğinin belirlenmesi ve onarım güçlendirme teknikleri hakkında

genel bilgilere yer vermiştir. Çalışmada ayrıca güçlendirilmiş yapı örnekleri de

uygulamadan örnekler olarak verilmiştir.

Mahrebel, H.A. (2006), yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında tarihi yapılarda

kullanılan malzemeler ve özellikleri, tarihi yapıyı oluşturan taşıyıcı sistem

özellikleri, bu yapılarda meydana gelen hasarlar ve günümüzde uygulanan hasar

tespit yöntemleri ile ilgili bilgilere yer vermiştir. Ayrıca yığma kargir binaların,

deprem yönetmeliğinde belirtilen koşullar çerçevesinde deprem güvenliğinin

15

incelenmesi ve uygulanan onarım ve güçlendirme teknikleri de tez kapsamında

incelenmiştir. Çalışmanın son bölümünde tarihi yığma kargir üç binada

uygulanan güçlendirme teknikleri hakkında bilgi verilmiştir.

Doğangün ve Sezen (2006), yaptıkları çalışmada tarihi yapılarda oluşan hasarlar

sınıflandırılmış, tarihi yapılarla ilgili tanım ve kavramlara değinilmiş ve tarihi

yapıların hasar görmesine neden olan etkenler hakkında bilgilere yer

verilmiştir. Çalışmada örnek olarak Bolu’daki dört caminin 1999 depremlerinde

gördüğü hasarlar ve onarım çalışmaları sunulmuştur. Sonuç olarak bu yapılara

uygulanan işlemlerin genelde onarımın bir parçası olarak değerlendirilebileceği

ve güçlendirme işlemlerinin de uygulanması gerektiği belirtilmiştir.

Aş (2007), yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında Osmanlı Mimarisinde sıra ev

konut tipinin ilk örneği olan Akaretler Sıraev Grubu taşıyıcı duvarlarından

alınan tuğlalar ile örülen duvar numunelerinin güçlendirme öncesi ve

sonrasında diyagonal çekme etkisi altındaki davranışını incelemiştir. Çalışmada

Akaretler Sıraev Grubunun taşıyıcı duvarlarının mekanik özelliklerine uygun

olarak 12 adet duvar numunesi üretilmiştir. Numunelerin; 2 adedi yalın olarak

bırakılmış, 2 adedi tamir harcı ile 8 adedi de cam lifli polimer kompozitler ile

güçlendirilerek monoton artan veya tekrarlı yükler altında diyagonal çekme

deneyi yapılmıştır. LP kompozitler ile güçlendirilen numunelerde, kompozit

kalınlığı, kompozitlerin duvar numunesine ankrajı ve tekrarlı yüklemenin

davranışa etkisi incelenmiştir. LP kompozit güçlendirme uygulaması yapılan

numunelerin dayanımlarında belirgin bir artış gözlendiği, ankraj uygulamasının

da numunelerin göçme biçimindeki iyileşme ile dayanım ve şekil değiştirme

yeteneklerinde ki artışta önemli rol oynadığı sonucuna varılmıştır. Tekrarlı

yükler altında denenen numunelerin davranışı ile monotonik yükler altında

denenen numunelerin davranışı arasında belirgin bir fark görülmediği de

belirtilmiştir.

Ergün ve Yurtçu (2007), çalışmalarında deprem sonrası betonarme ve yığma

yapı sistemlerinde meydana gelen hasarlar fotoğraflarla sunarak incelemiş ve

hasarların teknik analizini yapmışlardır. Ayrıca çalışmalarında betonarme ve

16

yığma yapı sistemlerinin depreme karşı dayanıklı tasarımı ile ilgili önerilerde

bulunulmuştur.

Kanıt ve Işık (2007), çalışmalarında değişik geometrilere sahip üç model tuğla

kemer deneysel ve sayısal analizlere tabi tutularak; deneysel ve sayısal analiz

sonuçları karşılaştırılmıştır. Çalışmada yığma kemerlerin eşdeğer sürekli ortam

parametreleri deneysel çalışmada elde edilen şekil değiştirmeler ile sonlu

farklar yöntemi sonuçları kalibre edilerek elde edilmiştir. Model kemerlerin 3

boyutlu sonlu farklar analizleri ve ayrık elemanlar analizleri yapılmıştır. Ayrık

elemanlar analizlerinde kemeri oluşturan bloklar ve bloklar arasındaki

süreksizlikler (harç-tuğla birleşim yüzeyleri) ayrıca modellenmiştir. Deneylerde

85 cm açıklığa sahip, dairesel, sepet kulpu ve sivri kemerler açıklıkları boyunca

yüklenmiştir. Deneyler sırasında kemer üzerindeki yük arttırılmış ve kemerde

oluşan yerdeğiştirmeler ile birlikte kaydedilmiştir. Deney sonuçlarına göre

dairesel kemer 18 ton, sepetkulpu kemer 22 ton, sivri kemer ise 21 ton

maksimum yük taşımıştır. Blokların ve süreksizliklerin mekanik parametreleri

laboratuvarda yapılan deneylerden elde edilmiştir. Ayrık elemanlar

simülasyonlarından elde edilen yük-yerdeğiştirme ilişkileri deney sonuçlarına

oldukça yakın çıkmıştır.

Kanıt (2007), düzlem dışı yüklenen yığma duvarın kırılma davranışı, gerçekçi

boyutlara sahip bir prototip duvar üzerinde deneysel olarak araştırmıştır.

Deprem etkisini modelleyen tersinir düzlem dışı yükler altında yığma duvar,

betonarme döşemede oluşan akma çizgilerine benzer kırılma çizgileri

oluşturarak kırılmıştır. Kırılma türü gevrektir ve akma çizgilerinin işaret ettiği

sünekliğe sahip olmadığı belirtilmiştir.

Çöğürcü ve Kamanlı (2007), çalışmalarında, düzlem dışı yüklenen yığma

duvarın sismik ve kırılma davranışı, analitik ve deneysel olarak incelenmiştir.

Yapılan çalışmada, göçme mekanizmasına, duvarların düzlem dışı dayanımının

hâkim olduğu varsayılmıştır. Düzlem dışı tersinir yüklerle yüklenen yığma

duvarların deneysel sonuçları sunulmuş ve açıklanmıştır. Düzlem dışı yüklenen

yığma duvarın kırılma davranışı, gerçekçi boyutlara sahip bir prototip duvar

17

üzerinde deneysel olarak araştırılmıştır. Çalışmada deprem etkisini modelleyen

tersinir düzlem içi ve dışı yükler altında yığma duvar, betonarme döşemede

oluşan akma çizgilerine benzer kırılma çizgileri oluşturarak kırılmıştır. Düzlem

dışı ivmelere maruz yığma duvarların kırılma şekli, taşıyıcı yığma binaların

hasara ve çökmeye çok açık olduğunu gösterdiği belirtmiştir.

Onar (2007), yaptığı yüksek lisans çalışmasında tuğla duvarların CFRP şerit ve

dokuma malzemesi kullanılarak güçlendirilmesinin duvar davranışı ve dayanımı

üzerindeki etkisi deneysel olarak araştırmıştır. Her bir seride 12 adet numune

olmak üzere 3 adet seri oluşturularak toplam 36 adet numune duvar örülmüş ve

seriler şeklinde oluşturulan model tuğla duvarlar üzerine bir dizi deneysel

çalışma yapılmıştır. Örülmüş tuğla duvarlar; kendi düzlemi içerisinde, yatay ve

düşey yüklerin bileşkesi olan ve bileşenler ile 45°’lik açı yapan tek eksenli

basınç kuvveti ile yüklenmiştir. Yükleme işlemi model tuğla duvarların

köşelerine yapılan başlık sayesinde gerçekleştirilmiştir. Her bir seri için ilk altı

adet numune güçlendirilmeksizin hasara uğratılmış, daha sonra epoksi

malzemesiyle onarılmıştır. Önceden hasar verilmiş ve hasarsız olarak

oluşturulan tuğla duvarlar her bir seri için farklı güçlendirme şekli ve miktarı

teşkil edecek şekilde CFRP malzemesi kullanılarak güçlendirme uygulaması

yapılmıştır. Tek eksenli basınç kuvveti, duvarın kendi ağırlığını ve döşeme

ağırlığını düşey yük, deprem gibi yükleri de yatay yük kabul edilerek; düşey ve

yatay yükün bileşkesi olan kuvvet belirtilmiştir. Böylece tek eksenli olarak

duvara deprem yükü ve kendi ağırlığından dolayı oluşan sabit kuvvetlerin

simülasyonu yapılmıştır. Serilerdeki numunelerin kırılma yükleri ve modlarına

göre değerlendirme yapılmıştır. Sonuç olarak, dokuma CFRP ile yapılan

güçlendirme en yüksek dayanımı göstermiş, şerit (lamine) CFRP ile yapılan

güçlendirmede de tuğla duvar dayanımı önemli ölçülerde artış görülmüştür.

Model duvarların yerdeğiştirmeleri kayda değer derecede artış olduğu

belirtilmiştir.

Dabanlı (2008), yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında modelleme teknikleri ve

yığma yapı elemanlarının modellenmesi ile ilgili bilgiler vermiştir. Çalışmada

örnek yapı olarak seçilen Hırka-i Şerif Camii detaylı olarak incelenmiştir.

18

Yapının üç boyutlu sonlu eleman modeli kurularak statik ve dinamik analizler

vasıtasıyla yapısal güvenliği ve deprem performansı değerlendirilmiştir.

Aköz (2008), yaptığı yüksek lisans tezi çalışmasında tarihi yığma yapıların

onarım ve güçlendirilmesi konusu incelemiş, örnek olarak tarihi bir yığma

yapının üç boyutlu sonlu eleman modeli hazırlanarak statik ve dinamik

çözümlemesi yapılmış, deprem güvenliği belirlenip güçlendirme ihtiyacı ve

yöntemi tartışılmıştır.

Gedik (2008), yaptığı yüksek lisans tez çalışmasında, tarihi yığma yapıların

malzeme özellikleri, elemanları, bu yapılarda oluşan hasarlar ve bunların

onarım ve güçlendirilmesi hakkında özet bilgi verildikten sonra, tarihi Mehmet

Ağa Camii incelemiştir. Yapı, Kuzey Anadolu Fay hattının çok yakınındadır.

Yapıdaki mevcut hasarlar saha çalışmalarıyla belirlenmiştir. Yapı modeli

hazırlanmış ve yapının kendi ağırlığı ile deprem yükleri altında analiz edilmiştir.

50 yılda aşılma olasılıkları % 2 ve %10 olan iki farklı deprem yüklemesi

kullanılmıştır. Mevcut hasarların nedenlerini belirlemek amacıyla özellikle

çekme gerilmesi bölgeleri araştırılmış ve mevcut hasarlarla karşılaştırılmıştır.

Gelecekteki olası hasarların önlenmesi için bazı onarım ve güçlendirme önerileri

sunulmuştur.

Ural ve Doğangün (2009), çalışmalarında yığma yapıların duvarlarının örgü

biçimleri incelenmiştir. Çalışmada örgü biçimlerinin etkinliklerini ortaya

koymak için üç farklı örgü biçimine sahip geometrik olarak eşdeğer duvarların

yapısal analizleri sonlu elemanlar yöntemi ile yapılmıştır. Diğer taraftan örgü

biçiminin etkisinin düşey yüklere göre yatay yükler için daha etkili olacağı

belirtilmiştir. Bu bağlamda yatay yükler etkisindeki düz, şaşırtmalı ve Flaman

örgü biçimleri dikkate alınmıştır. Analizlerde sonlu elemanlar yöntemi

kullanılmıştır. Bu analizlerde yığma tuğlalar elastik, tuğlalar arasındaki ara

yüzeyler ise elastik ötesi bir davranış sergilediği kabul edilmiştir. Duvarlar bir

yığma yapı için en önemli düşey taşıyıcı elemanlar olduğu ve bu sebeple bu

elemanların örgü biçimlerindeki farklılıklar yapının tümündeki davranışı

etkilediği ifade edilmektedir. Meydana gelen şekil değiştirme ile yatay yük

19

taşıma kapasiteleri detaylı olarak incelenmiş ve çatlak gelişimi fotoğraflarıyla

açıklanmıştır. Doğrusal olmayan analizler neticesinde, şaşırtmalı ve flaman

örgü, düz örgüye göre daha yüksek taşıma kapasitesine ulaşmıştır. Elde edilen

sonuçlar ışığı altında pratikte düz örgünün kullanılmasının sakınca yaratacağı,

bu tür duvarların taşıma kapasitesinin diğer örgü biçimlerine göre yaklaşık yarı

yarıya az olduğundan bunların depremlerde çok kolaylıkla hasara uğrayacağı

belirtilmiştir.

Turgut ve Yeşilata (2009), çalışmalarında atık otomobil lastiklerinin uygun

geometri ve koşullarda harç içerisine ilavesinin termo-mekanik özellikler

üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Atık bir otomobil lastiğinin, çelik telli alın

yüzeyi ile çelik tel bulunmayan yanal yüzeyleri farklı amaçlarla kullanılmıştır.

Çelik telli lastikler, şerit biçiminde kesilerek harç içerisine döşenmiş ve çelik tel

bulunmayan lastikler ise, granül boyutuna getirilerek briket içerisinde agrega

olarak kullanılmıştır. Harç numunelerde; farklı miktar ve dizilişin harç

numunenin ısıl yalıtım performansı üzerinde etkisi araştırılmıştır. Briket

numunelerde ise ilave edilen atık lastik miktarının, ısıl yalıtım performansı ile

fiziko-mekanik özellikler üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Atık lastik katkı

miktarına bağlı olarak yalıtımda sağlanan minimum iyileşme aralıkları; harç

numuneler için % 6.5–13.3 ve briket numuneler için ise % 4.5–10.8 olarak

bulunmuştur. Diğer taraftan, atık lastik katkısı ile briket numunelerin mekanik

özelliklerinde önemli seviyede azalmalar, fiziksel özelliklerde ise bazı

iyileşmeler söz konusudur. En çarpıcı iyileşme; briket ağırlığının % 29’a varan

oranlarda azalması olduğu ifade edilmiştir. Bu çalışmada, üretilen briket

numunelerin boyutları 105×75×225 mm3 dir. Yığma yapılarda taşıyıcı ve taşıyıcı

olmayan kısımlarda dolgu duvar malzemesi olarak kullanılacak briketlerin,

standartlarda verilen mekanik ve fiziksel özelliklerini sağlayacak optimum

karışım miktarının bulunması ve lastik katkısının mekanik-fiziksel özellikler

üzerindeki etkisini araştırmak için, bir adet lastiksiz (R–0) ve 7 adet lastikli (R–

10, …, R–70) olmak üzere toplam sekiz adet farklı harç karışımı tasarlanmış ve

numuneler üretilmiştir. Karışımlardaki malzeme miktarları hacim esasına göre

bulunmuştur. Örneğin, R–10 karışımında, kumun hacmi % 10 azaltılmış ve

bunun yerini, hacimsel olarak % 10 atık lastik almıştır. Atık lastik içeren briket

20

numunelerinin testlerinden hacimsel olarak % 70 atık lastik ile kum yer

değiştirilerek üretilen briketin fiziksel ve mekanik özellikleri yük taşımayan

yığma yapı duvarları için gerekli sınır değerleri sağladığından, yığma yapıların

yük taşımayan kısımlarında kullanılabileceği sonucuna varmışlardır. Ayrıca kum

ile atık lastiğin hacimsel olarak % 50 yer değiştirmesi sonucunda üretilen

briketinde yığma yapıların yük taşıyan duvarlarında kullanılabileceğini ifade

etmişlerdir.

Ural (2009), yaptığı doktora tez çalışmasında geliştirilmiş olan bir adet pratik

deprem hesabı programı ile 2 adet sonlu elemanlar programı tanıtılmış ve

bunlarla birlikte LUSAS ve DIANA programları yardımıyla çeşitli analizler

gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, yığma duvar dayanımlarını, dolayısıyla da yığma

yapıların deprem davranışlarını etkileyecek olan bazı parametreler (harç ve

tuğla dayanımları, örgü biçimleri, düşey hatılların durumları gibi) yapısal

modeller yardımıyla irdelenmiştir. Çalışmada depremde hasara uğramış gerçek

bir yığma yapının analizleri gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak; harç ve yığma

birimlerin dayanımlarının, örgü biçimlerinin ve hatılların yerleştirilme

biçimlerinin duvarın yük taşıma kapasitesine etkileri ortaya konmuş ve açık

kaynak kodlu bir sonlu elemanlar programının yazılımı sunulmuştur.

Binici vd. (2010), çalışmalarında takviye malzemeleri; plastik fiber, tekstil

fiberleri ve bağlayıcı olarak da, pomza, alçı ve çimento olan kerpiçler

incelenmiştir. Çalışma sonunda fiber kerpicinin yapı üretiminde kullanımının

diğer duvar malzemeleri briket ve tuğlaya göre hem ekonomi, enerji tasarrufu

kazandıracağı ve gelişmiş mekanik özellikleri gibi bazı avantajı olduğu

görülmüştür. Ayrıca fiber kerpiç bina yapımında dikkat edilmesi gereken

hususlar hakkında önerilere de yer verilmiştir.

Toker vd. (2010), yığma yapı sistemlerinin Türkiye’deki güçlü geçmişini ve tuğla

endüstrisindeki gelişimi düşünülerek deprem bölgelerinde güçlendirilmiş yığma

yapıların potansiyelini incelenmiştir. Bu bağlamda Türk yapı sektörüne yığma

yapı sisteminin avantajlarını göstermek ve tuğlanın kullanımını canlandırmak

amacıyla tuğla üretim kapasitesinin altını çizmektir. Dolayısıyla bu çalışmada ilk

21

olarak yığma yapıların depremdeki performansları ve tuğla endüstrisi

incelenmiştir.

Bayülke (2011), çalışmasında yığma yapılar, yığma yapıların malzeme

özellikleri, deprem hasar ve davranışları deneysel ve analitik çalışmalarla

deprem davranışları ve depreme dayanıklı tasarım ilkeleri hakkında bilgilere

yer vermiştir.

Demirel vd. (2011), yığma duvar elemanlarının doğrusal olmayan çift

doğrusallaştırılmış yatay yük-yer değiştirme eğrileri sonlu elemanlar metodu

kullanılarak çıkartılan denklemler yardımıyla yığılı plastik mafsallar seklinde

tanımlanarak, yığma binaların doğrusal olmayan eşdeğer çerçeve modeli

oluşturmuşlardır. Çalışmada önerilen eşdeğer yığma bina modelinin

güvenilirliği; Pavia Üniversitesi’nde gerçek boyutlu ve iki katlı bir yığma bina

üzerinde gerçekleştirilen döngüsel itme deneyinin statik itme analizi ve

Bergamo’da bulunan İsmes Laboratuvarı’nda yarı ölçekli ve iki katlı bir yığma

bina üzerinde gerçekleştirilen dinamik sarsma tablası deneyinin doğrusal

olmayan zaman tanım alanında hesabıyla karşılaştırılmıştır. Deneysel ve sayısal

olarak elde edilen sonuçlar arasında bir uyum gözlemlenmiştir. Çalışmada

ayrıca 1995 Afyon Dinar depreminde hasar gören tuğla yığma bir binaya

uygulanan model kullanılıp binanın performans esaslı değerlendirilmesi

yapılmış ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir.

Aldemir vd. (2011), yığma yapıların daha iyi tasarlanması ve daha önceden

belirlenmiş yük etkileri altında nasıl davranacağının değerlendirilmesi için

performansa dayalı yeni bir yöntem önerilmesini amaçlamışlardır. Çalışmada,

sonlu eleman analizi kullanılarak farklı geometrik özelliklere, eksenel yük

oranlarına ve duvar basınç dayanımlarına sahip yığma duvar elemanlarının

kuvvet-yer değiştirme eğrileri oluşturulmuştur. Elde edilen bu kapasite eğrileri

FEMA356’da önerilen doğrusallaştırma metodu kullanılarak iki çizgi ve dört

parametre ile ifade edilebilecek şekilde basitleştirilmiştir. Son olarak da dört

parametre ile idealize edilmiş yığma duvar veri tabanından faydalanılarak ve

lineer olmayan regresyon analizleri kullanılarak ampirik denklemler elde

22

edilmiştir. Sonuçta bu denklemlerin duvarın geometrik özelliklerine, eksenel

yük oranına ve basınç dayanımına bağlı olup herhangi bir tuğla yığma duvar

biriminin yük ve yer değiştirme kapasitesinin sonlu elemanlar yaklaşımına

gerek olmaksızın gerçekçi bir şekilde tahmin edilmesine olanak verdiği

görülmüştür. Çalışmada önerilen metodun sonlu eleman analiz tahminlerine

oldukça yakın sonuçlar verdiği belirtilmiştir.

Askan vd. (2011), çalışmalarında alternatif yöntemlerle 1999 Düzce

depreminde Düzce il merkezinde ortaya çıkan hasar dağılımları ve can kayıpları

hesaplanmış; elde edilen sonuçlar verilerle karşılaştırılmıştır. Deprem

hasarlarının belirlenmesi için potansiyel yer hareketlerini belirleme açısından

farklılık gösteren iki yaklaşım sunulmuştur. Birinci yaklaşımda, stokastik yer

hareketi simülasyonları ile elde edilen deprem şiddet parametreleri, betonarme

ve yığma binalar için hesaplanmış bina kırılganlık eğrileri ile birleştirilmiş ve

ilgili bölgede hasar dağılım senaryoları oluşturulmuştur. İkinci yaklaşımda ise,

potansiyel yer hareketleri olasılıksal sismik tehlike analizi ile hesaplanmış ve

yine bina kırılganlık bilgileri ile birleştirilerek risk eğrileri oluşturulmuştur.

Önerilen bu yöntemler, 1999 Düzce depremi (Mw=7.1) hasar verileri

kullanılarak değerlendirilmiş ve birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Çalışmalarında

önerilen yaklaşımların limitasyonları ile İstanbul ili ve civarı için uygulaması

tartışılmıştır. Sonuçta, elde edilen hasar ve can kayıplarının genel olarak

gözlemlerle uyuştuğu ve daha fazla veri ve model parametresi hesaba katarak,

önerilen bu modelleri geliştirmenin mümkün olduğunu belirtmişlerdir.

Çalışmada önerilen modellerin başka deprem verileri ile sınanması gerektiği ve

sunulan modeller ve benzerleri, geliştirilerek İstanbul başta olmak üzere sismik

tehlikesi yüksek olan birçok bölgede sistematik olarak uygulanması ve ülke

genelinde alternatif çözünürlükler ile sismik risk hesapları yapılması tavsiye

edilmiştir.

Baran (2012), yaptığı çalışmada tek açıklıklı iki katlı betonarme çerçeveler

düşey ve depremi andıran tersinir-tekrarlanır yatay yükler altında test edilmiş,

boşluklu tuğla dolguların BA çerçeveli deney elemanlarının dayanım ve

davranışlarına olan etkileri incemiştir. Türkiye’de yapılarda sık karşılaşılan;

23

düşük beton dayanımı, düz demir kullanımı, katlar arası boyuna donatı

eklerinde yetersiz bindirme boyu, yetersiz sargı donatısı ve zayıf kolon-güçlü

kiriş birleşimi gibi eksiklikler bu çerçevelere bilinçli olarak yansıtılmıştır.

Çalışmanın amacı dolgu tuğla dolgu duvarların çerçeve davranışına katkısını

gözlemlemek olduğundan, kapasitenin alt ve üst sınırını oluşturacak bir

dolgusuz ve de bir BA dolgulu çerçeve de test edilmiştir. Çalışmanın kuramsal

kısmında kuramsal çalışmaların sonuçları deney sonuçları ile karşılaştırılmış ve

yapısal çözümleme esnasında tuğla dolgu duvarların basitçe modellenebileceği

bir yöntem önerilmiştir. Boşluklu tuğla dolgu duvarların eşdeğer basınç

çubukları ile modellendiği yapısal çözümlemenin sonuçları düşük hata paylı

olacağı ve çalışmada önerilen kuramsal yöntem yapıların modellemelerine

kolaylıkla adapte olabileceği ve analizlerde daha gerçekçi sonuçlara

ulaşılabileceği sonucuna varılmıştır.

Gümüşçü ve Turgut (2012), çalışmalarında, Karacadağ bazaltının fiziko-

mekanik ve ısıl özelliklerin belirlenmesinde dört farklı ocaktan alınan toplam

168 adet numune test edildi. Elde edilen veriler, ulusal standartlarla

karşılaştırıldığında Karacadağ bazaltının yapı endüstrisinde kullanımının uygun

olduğunu görülmüştür. Bu nedenle, modern betonarme yapılarda taşıyıcı

olmayan duvar veya kaplama malzemesi ve yığma yapılarda da taşıyıcı olarak

kullanılması düşünülen Karacadağ bazaltının özelliklerinin belirlenmesinin

yanında bu verilerin ilgili standartlarla karşılaştırılması zorunluluğu ortaya

çıkmıştır. Karacadağ Bazaltı’nın fiziko-mekanik ve ısıl özelliklerinin belirlenmesi

için dört farklı ocaktan yeterli sayıda numune alınarak belirtilen testler

yapılmış, ortalama değerlerin yanında standart sapmalar da bulunmuştur.

Can vd. (2012), çalışmalarında, dağınık bir plan şekline sahip olan Küçük

Mustafa Paşa Hamamı’nın hesap modeli üzerinde iki ayrı yükleme durumu

uygulamıştır. Bu yüklemelerin ilki sabit yükleri, ikincisi ise deprem spektrumu

ile tanımlanan yer hareketinin yol açtığı zorlamaları kapsamaktadır. Yapılan bu

analizlerle tarihi binanın deprem etkisi altındaki performansı incelenmiştir.

Analiz sonuçlarının yorumlarında dağınık plan geometrisi ve farklı

yüksekliklerin neden olduğu düzensiz kütle dağılımından dolayı, tarihi yapıların

24

analizi sırasında hazırlanan analitik modelleme tekniğinin önemine dikkat

çekilmiştir. Küçük Mustafa Paşa Hamamı gibi karmaşık geometriye sahip

yapıların, bazı ana blokların çok küçük yapı elemanlarıyla birbirlerine

bağlanmış olmaları halinde bile bir bütün olarak modellenmesi sismik

performanslarının doğru belirlenmesi için çok önemlidir. Bu ölçekteki binaların

genel yapısal davranışının ve sismik performansının belirlenmesi için doğrusal

elastik hesap yöntemleri yeterli olduğu belirtilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen

sonuçlar teorik yöntem ve yapılan kabullerle sınırlıdır. Bu sonuçların ayrıca

doğrusal olmayan yöntemlerle ve deneysel çalışmalarla değerlendirilmesi

gerektiğini belirtmişlerdir.

Özbek ve Can (2012), deneysel çalışmada 1’i referans, 5’i güçlendirilmiş olmak

üzere toplam 6 adet deney elemanı üretilmiş ve tersinir tekrarlanır yükler

altında denenmiştir. Tuğla duvarlar 1,25 m boyunda, 1,5 m eninde imal edilerek

gerçek yapıdaki boyutlarının yaklaşık 1/2 ölçeğinde olması sağlanmıştır. Her bir

duvar yüzü çimento kireç karışımı harçla yaklaşık 15 mm kalınlığında

sıvanmıştır. Sonuçta güçlendirilmiş elemanların dayanımı yaklaşık 3,5 kat;

rijitlik ise yaklaşık 3 kat artmıştır. Çelik profil ve üçgen levhalar kullanılarak

yapılan güçlendirme sırasıyla duvar yatay yük kapasitesini ve rijitliğini

iyileştirmiştir. Kullanılan üçgen levhanın bir kenarı iki tuğla boyunda olan

elemanlarda dayanım 3,5 kat; rijitlik ise 3 kat arttırdığı görülmüştür. Kullanılan

üçgen levhalar köşe bölgelerin ezilmesini geciktirdiği ifade edilmiştir. Ancak bu

levhaların iki yüzde karşılıklı kullanılması önerilmiştir. Yapılan analitik

hesaplamalarla deneysel sonuçlar oldukça iyi ifade edilmiştir. Benzer

tekniklerin birde betonarme çerçeve içinde bulunan duvarlarda uygulanması ve

test edilmesi önerilmiştir.

Deniz vd. (2012), çalışmada ele alınan “kâgir yığma dış duvar” kavramı, “taşıyıcı

konstrüksiyonu kâgir bileşenlerin yığma/örme tekniğine göre bir araya

getirilmesiyle oluşturulmuş ve bir dış hacimle bir iç hacmi ayıran duvar”

anlamında kullanmıştır. Çalışmalarında, gövdesi kâgir bileşenlerden

oluşturulmuş, kaplamalı ve kaplamasız, yalıtımlı ve yalıtımsız tüm dış duvar

sistemleri ele alınmıştır. Çalışmanın sonucunda, kâgir yığma dış duvarlara

25

ilişkin tasarım etmenleri doğru ve anlaşılır bir şekilde ele alınırsa,

tasarımcıların, tasarım ve seçim kararlarında rasyonel ve doğru sonuçlara

ulaşabileceği vurgulanmıştır.

Ekinci vd. (2012) tarafından, mekânları oluşturma, dış etkenlerden koruma ve

strüktürel olarak taşıma görevlerini üstlenen kagir yığma dış duvarların tarihsel

gelişimi incelenmiştir. Çalışmada mekânların kâgir yığma duvarlar ile

oluşturulmasının en yaygın inşaat yöntemlerinden biri olduğu belirtilmiştir.

Çalışmada kagir yığma dış duvarların tarihsel gelişim süreci ve bu gelişim

sürecini etkileyen faktörler ele alınmıştır.

Can ve Ünay (2012), çalışmalarında, yapı mühendisleri tarafından geliştirilen

sayısal modellerin ve yapılan hesapların mimarlar, restorasyon uzmanları ve

mimarlık tarihçileri tarafından da kolaylıkla anlaşılmasını sağlamayı

amaçlamışlardır. Çalışmada, özellikle mimar, restorasyon uzmanı, sanat tarihçisi

ve arkeologlar için tarihi binaların ve anıtların yapısal davranışını ve

performansını belirlemek için yapılan hesapların nasıl yorumlanacağı

konusunda temel bilgiler anlatılmıştır.

Jafarov vd. (2012), çalışmalarında, yığma duvarların düşey ve artımsal yatay

yükler altındaki doğrusal olmayan davranışlarının incelenebilmesi amacıyla

doğrusal olmayan sonlu elemanlar yöntemi ile mikro düzeyde bir modelleme

tekniği önermiştir. Plastik analizlerde, Drucker-Prager akma kriteri kullanılmış

ve kriterin ihtiyaç duyduğu malzeme parametrelerinden kohezyon ve içsel

sürtünme açısı için malzemenin basınç dayanımına bağlı bağıntılar

incelenmiştir. Sonuçta; önerilen çözüm yöntemi ile elde edilen sonuçların

literatürde yer alan farklı çalışmalarda elde edilen deneysel verilere oldukça

yakın olduğu belirtilmiştir.

Yang vd. (2012), çalışmalarında ön gerilmeli tel halatlar kullanarak donatısız

yığma duvarların süneklik ve düzlem içi kesme dayanımını arttırmak için pratik

bir güçlendirme tekniği önermişlerdir. Altı adet birebir ölçekli güçlendirilmiş

yığma duvar ile bir adet güçlendirilmemiş yığma duvar sismik güçlendirme

26

işleminin etkisini belirlemek için sabit eksenel yük ve tekrarlı yükler altında test

edilmiştir. Çalışmada duvarların oranı ve ön gerilmeli tel halatların yerleşimi ve

aralığı incelenen ana değişkenlerdir. Test edilen duvarların sünekliği histerik

döngülerin her yükleme adımından hesaplanan hasar göstergesi kullanılarak

değerlendirilmiştir. Deney sonuçları önerilen güçlendirme işleminin

güçlendirilmemiş yığma duvarların düzlem içi kesme dayanımını ve

sünekliliğini arttırdığı ve harçların baş ve yatak birleşimleri boyunca çatlak

ilerlemesini kontrol etmede oldukça etkili olduğunu göstermiştir. Kayma

dayanımı ve hasar göstergeleri tel halatların mesafelerinin azalması ile arttığını,

eğimli tel halatların dikey halatlardan sünekliği arttırmak için daha iyi olduğunu

göstermiştir. Güçlendirilmemiş yığma duvarların çatlak dayanımı kapasitesi ve

rijitliği tel halatların uygulanmasından sağlanan ek eksenel basınçtan dolayı da

geliştiği belirtilmiştir.

Zhou vd. (2013), çalışmalarında sekiz adet donatısız yığma duvarın bazalt fiber

polimer ile güçlendirilmesi öncesi ve sonrası düzlem içi sismik davranışı

incelemiştir. Sekiz örnek; bir adedi herhangi bir güçlendirme olmayan referans

numune; üç adedi yığma duvarın üretimi sonrasında BFRP ile güçlendirilmiş;

geri kalan dördü de önceden tanımlanmış hasar seviyesinde döngüsel olarak

test edilmiş ve sonrasında BRFP ile güçlendirilmiştir. Deneysel çalışmadaki tüm

duvarlar aynı yükleme stratejisi kapsamında göçmeye kadar test edilmiştir.

Yapılan laboratuar deneylerinde düşey basınç düzeyi, şerit genişliği, tabaka

sayısı farklı parametreler olarak kabul edilmiştir. Deneysel çalışmalar referans

örnek ile güçlendirilmiş duvarların arasındaki göçme modlarının farklı

olduğunu göstermiştir. Deney sonuçlarında yanal dayanım, nihai kayma, rijitlik,

enerji yutma ve FRP’nin dayanımı açısından tartışılmıştır.

2.2. Püskürtme Beton İle İlgili Yapılan Çalışmalar

Wasti vd. (1997), çalışmalarında 1 Ekim 1995 Dinar Depremi sonucunda orta

hasarlı olduğuna karar verilen 152 adet yığma bina incelemişlerdir. Onarım ve

güçlendirme tekniklerinin belirlenmesinde; yapının yatay yükler altında bir

kutu davranışı sağlayabilmesi, duvarların belirli bir yatay yüke dayanım

27

gösterebilmesi ve tüm duvarların bir bütünlük içinde çalışması oldukça önemli

olduğu belirtilmitir. Bu doğrultuda binaların dış duvarları sıva ve boya

kaldırıldıktan sonra duvar tipine göre hasır çelik ya da rabitz teli ile çepeçevre

sarılarak donatılandırılması ve bu donatıların mevcut duvarlara ankraj

çubukları ile bağlanması önerilmiş ve daha sonra binanın çepeçevre en az 5 cm

kalınlığında püskürtme beton ile mantolanması ön görülmüştür.

Yıldırım vd. (1998), çalışmalarında sodyum alüminat esaslı priz hızlandırıcı bir

katkının değişik çimentolarla birlikte kullanıldığında dayanıma olan etkileri

araştırılmıştır. Sonuçta, çimentolarda puzolan oranı arttıkça ilk yaşlardaki

mukavemeti daha hızlı arttırdığı belirlenmiştir.

Saruhan vd., (1998), çalışmalarında 1 Ekim 1995 Dinar depreminde hasar gören

kerpiç bir, iki veya bazıları üç katlı yığma evlerin iç ve dış yüzeyine hasır çelik

yerleştirilip püskürtme beton uygulanarak güçlendirilmesine yer vermiştir.

Çalışmada püskürtme numunelerine tek eksenli basınç deneyi, Schmidt çekici

deneyleri, ultrases deneyleri yapılmıştır. Numunelerin ikisi iki prizma şeklinde

kesilmiş ve tek eksenli basınç deneyi için kullanılmıştır. Numunelerin geri kalanı

tek eksenli basınç deneyi için yaklaşık 5 cm küp numune olacak şekilde yatay

yönde kesilmiştir. Schmidt çekici deneyleri 5 cm küp numunelerde her bir küp

numune üzerinde 12 farklı yerinde uygulanmıştır. Sonuçta; püskürtmenin küp

basınç dayanımının bekleneninde üstünde çıktığı belirtilmiştir. Ayrıca

püskürtme betonun çelik hasırın arkasına yerleşmesinin istenilen düzeyde

olduğunu gözlemlemişlerdir.

Jolin vd. (1999), çalışmalarında kuru karışım püskürtme betonun ana

karakteristik özellikleri araştırılmıştır. Farklı kuru karışım püskürtme

karışımlarda atış ve geri dönüş ve maksimum güçlendirme kalınlığı ayrı ayrı

olarak değerlendirilmiştir. Her bir karışımda; taze püskürtme karışımının

basınç dayanımı ve maksimum güçlendirme kalınlığının penetrasyon dayanımı

arasındaki ilişkileri taze püskürtme betona bir iğne batırılarak değerlendirilen

farklı bir konsistansla bulunmuştur. Taze kuru karışım püskürtme betonun

karakteristiğini tanımlayan konsistansı (penetrasyon basıncını) kapsayan farklı

28

karışımlarda test edilmiştir. Silis dumanı veya hava katkılı katkının

eklenmesinin püskürtmenin daha iyi kalitede atışına izin verdiği, bununla

beraber, bu katkıların taze basınç dayanımı üzerinde ters etkiye sahip olduğu da

belirtilmiştir.

Aydoğan ve Öztürk (2002), deprem sonrasında konut yapıları ile prefabrike

sanayi yapılarında yapılan güçlendirme ve iyileştirme uygulamalarından

örneklere yer vermiştir. Çalışma kapsamındaki İstanbul Vefa Anadolu Lisesi’nin

yığma olan orta binasının incelenmesi sonucunda sıva dökülmeleri dışında

herhangi bir yapısal hasar bulunmadığı ancak yapının kat adedi ve yükseklikleri,

taşıyıcı duvarlardaki kapı ve pencere boşluklarının boyut ve konumları

bakımından yürürlükte olan deprem yönetmeliği esaslarına uygun olmadığı

belirlenmiştir. Yapının kat adedinde azaltılma yapılmadan, mevcut hacimler

korunarak yeni deprem yönetmeliği esaslarına göre güçlendirilmiştir. Bu

amaçla tüm taşıyıcı duvarların her iki yüzüne ve bütün katlarda devam edecek

şekilde püskürtme beton uygulaması uygun görülmüştür. Uygulamada

püskürtme betonun uygulanması ve kullanılan malzeme ile ilgili teknik

şartname hazırlanmıştır. Çelik hasırlar ankraj çubukları ile duvarlara monte

edilmiştir. Binanın kısa doğrultusundaki taşıyıcı sistemi yetersiz kaldığından bu

doğrultudaki dört adet duvarın birer yüzüne betonarme duvar eklenmiştir. Yeni

betonarme duvar ve püskürtme betonların tabanında betonarme temel teşkil

edilerek etkiler zemine aktarılmıştır.

Altan vd. (2002), çalışmada öncelikle Deprem Yönetmeliği’ndeki yığma

binaların depreme dayanıklı tasarımına ilişkin kuralları özetlemiştir. Ekim 1995

Dinar Depremi’nde hasar gören bazı yığma binalar; taşıyıcı duvar düzenleri,

kapı-pencere boşluk oranları, toplam duvar-bina alan oranları ve kat adetleri

bakımından incelenmiştir. Bölgede yapılan incelemeler sonucunda hasarlı olan

veya kabul edilebilen ortalama kayma gerilmeleri sağlanamayan mevcut yığma

yapılarda, taşıyıcı duvarlar üzerine hasır donatı yerleştirilerek püskürtme beton

uygulaması yapılarak güçlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.

29

Cengiz ve Turanlı (2004), çalışmalarında dayanıklılık, (tokluk), eğilme

düktilitesi, enerji yutma kapasitesi ve yükleme kapasitesi gibi performans

karakteristiklerini değerlendirmek için yüksek performanslı polipropolin lif

(HPPF) güçlendirilmiş püskürtme beton (HPPFRS) çelik lif (SF), çelik hasır (SM)

paneller üzerine deneysel araştırmalar yapmıştır. Tokluk, eğilme düktilitesi

davranışı, enerji yutma kapasitesi ve yükleme kapasitesi gibi performans

karakteristiklerini değerlendirmek için çelik hasır, çelik lif, HPPF ve çelik lif

eklenmiş HPPFRS panellerin performansı deneysel olarak araştırılmıştır. Deney

panellerinden, püskürtme beton için Avrupa Şartnamelerine uygun olarak

(EFNARC), benzer karışım dizaynına sahip 18 küp numune alınmış ve 28 gün

küre tabi tutulmuştur. Sonuçta hybrid (karma) lif kullanıldığında çelik ve

polipropilin lifin arasında pozitif bir etkisi olduğu görülmüştür. Sonuçlara göre,

kompozit mekanik özellikleri daha iyi yapabilmek için püskürtme

uygulamalarda donatı olarak tek donatı lif ve çelik hasır (SM) yerine alternatif

olarak hybrid polipropilen çelik lif kullanılmasına karar vermiştir. Yeterli lif

içeriğiyle, püskürtme betonda (hybrid polipropilen) yüksek performanslı

polipropilen lif (HPPF) donatısının kullanımı, eğilme düktilitesi, tokluk ve

taşıma yükü kapasitesinin gelişmesini sağladığı ve bu yüzden özellikle tünel

uygulamalarında çelik lif donatı kullanılabileceği belirtilmiştir. HPP lifin

eklenmesiyle düşük modüllü püskürtme betonun tokluk, eğilme düktilitesi,

enerji yutması ve yükleme kapasitesi zımbalamayla kesme kapasitesi önemli

ölçüde sağlandığı belirtilmiştir. Ayrıca geri sekme karakteristikleri

karşılaştırıldığında, HPPF lif kullanımı yalnızca püskürtme betonun

performansında artışa sebep olduğu için değil, aynı zamanda geri sekmeden

dolayı liflerin kaybındaki azalmadan dolayı birçok avantajla sonuçlanabildiği

ifade edilmiştir.

Denney ve Hagan (2004), çalışmalarında lif tipi ve dozaj değişimlerinin

püskürtme betonun performansına olan etkilerini incelemişlerdir. Yazarlar lifli

beton karışımında (FRS) farklı lif tipi ve dozajların kullanılmasıyla lif takviyeli

püskürtme betonun maliyetini azaltmak ve optimum performans gibi ikili amacı

sağlamak için bir araştırma yapmıştır. İki çelik ve plastik lif tipinin etkisi

FRS’nin çatlak sonrası tokluğu ve dayanımı açısından değerlendirmişlerdir.

30

Örnekleri ASTMC-1550 yuvarlak panel testi ve tek eksenli basınç dayanımı

testine tabi tutmuşlardır. Ayrıca çalışmada bir maliyet modeli her bir lif tipinin

ve eklenen oranının maliyetindeki farklılıklar değerlendirilmek için

geliştirilmiştir. İncelenen lif tiplerinin aralığında kayda değer farklar gözlendiği

belirtilmiştir. Birinci karışım daha iyi bir düzeyde performans elde ederken

diğerlerine göre maliyeti daha etkin olduğu bulunmuştur. Çalışmada FRS

karışımında kaolit ile silis dumanın ikamesiyle performansın karşılaştırılabilir

düzeyde elde edilebileceği bulunmuştur. Maliyet özellikle FRS karışımına ilave

edilen kaolitin oranına duyarlı olduğu bulunmuştur. Sonuçlar, kaolite 60 kg/m3

oranındayken dayanım % 7’ e kadar artarken, % 0.9 kadar maliyette hafif bir

artış olduğunu göstermiştir.

Leung vd. (2005), lifli püskürtme betonun rötresi incelenmiştir. Yeni bir

yapılandırma yöntemi lifli ve lifsiz püskürtme betonunun rötre deneyleri için

uygulanmıştır. Sonlu eleman analizindeki basitleştirici varsayımlara rağmen,

sınırlamanın derecesini tahmin eden deney sonuçlarıyla makul derecede

uyuştuğu belirtilmiştir. Sonuçlardan, önerilen deney testi lifli püskürtme beton

ve püskürtme betonun rötre çatlağı davranışını incelemek için pratik ve

uygulanabilir yaklaşım olarak görüldüğü belirtilmiştir. Lifli püskürtme betonun

3 farklı çeşidinde önerilen deney rötre çatlağında etkili olduğunu göstermiştir.

Çalışmada geliştirilen yeni deneyin lifli ve lifsiz püskürtme betonun rötre

davranışını incelemek için pratik ve uygulanabilir olduğu sonucuna varılmıştır.

Kaplan vd. (2006), çalışmalarında 1950’li yıllarda yığma olarak inşa edilmiş

Buldan Göğüs Hastalıkları Hastanesi incelemiştir. Binanın mevcut hali ile 1998

ABYYH Yönetmelikte ön görülen tasarım depreminde oluşabilecek kesme

kuvvetlerini karşılayacak yeterli duvar alanına (rijitlik ve dayanıma) sahip

olmadığı analizlerle ortaya konmuştur. Yapının rijitliğinin arttırılması ve duvar

kesme dayanımlarının yeterli düzeye çıkarılması için bazı duvarların çelik hasır

donatılı püskürtme beton ile güçlendirilmesi önerilmiştir. Yapının mevcut

durumu ile güçlendirilmiş durumunun üç boyutlu sonlu eleman modelleri

oluşturularak analizler yapılmış ve elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır.

Yapıda düzlem dışı yerdeğiştirmeler incelenmiş güçlendirilmiş sistemde duvar

31

rijitliklerinin artmasından dolayı, duvarların düzlem dışı yerdeğiştirmelerde de

azalma sağlanmıştır.

Canbolat (2006), çalışmasında yüksek performanslı lif katkılı çimento esaslı

kompozitlerin onarım ve güçlendirme uygulamalarında kullanılabilirliğine yer

vermiştir. Yapısal onarım ve güçlendirme için lifli kompozitlerin, prekast panel

dolgu elemanları olarak çerçeve taşıyıcı sistemlerde ve püskürtme işlemi ile

yığma yapılarda etkili bir şekilde kullanılabileceğini belirtmiştir.

Çukdar vd. (2006), çalışmalarında “Tarihi Kocaeli Savcılık Binası” için 1999

Kocaeli depreminde oluşan hasarların onarımı ve olası bir depreme karşı

yapılan güçlendirme çalışmalarına yer vermişlerdir. Yapının bulunduğu arazinin

öncelikle geoteknik etüdü yaptırılmış, yapının mimari ve hasar röleveleri

hazırlanmıştır. Dinamik özelliklerinin ve tasarım depremi etkisinde yapı

üzerinde oluşacak gerilmelerin belirlenebilmesi amacıyla sonlu elemanlar analiz

programı kullanılmış ve lineer elastik analiz yapılmıştır. Analizler sonucunda

duvarların güçlendirilmesine karar verilerek püskürtme beton veya karbon

elyaf uygulaması için kapasite hesapları yapılmıştır. Zemin kattaki duvarların

püskürtme beton veya karbon elyaf uygulamasıyla güçlendirilmesine karar

verilmiştir. Yığma binanın duvarlarında oluşan kapasite ötesi çekme

gerilmelerinin önceden epoksi emdirilmiş karbon elyaf şeritlerle karşılanması

uygun görülmüş ve güçlendirme projesi hazırlanmıştır.

Kalkan (2008), yığma yapıların donatılı püskürtme betonla güçlendirmesini

deneysel olarak incelemiştir. Bu amaçla aynı geometrik ve malzeme

özelliklerinde iki ayrı model duvar üretilmiş, ikincisi donatılı püskürtme betonla

güçlendirilmiş ve her iki duvar da aynı deney şartlarında düzlem dışı tersinir

yükler altında deneye tabi tutulmuştur. Deneyler sonucunda; güçlendirilmemiş

duvarda ilk çatlama yükünün +45 kN’da ve kırılma yükünün +60 kN olduğu,

güçlendirilmiş duvarda ilk çatlama yükünün -70 kN’a ve kırılma yükünün +186

kN’a ulaştığı, dayanımın 3,1 kat arttığı, güçlendirilmemiş duvarın sünekliğin

2,2’de kaldığı, güçlendirilen duvarın sünekliğin 2.64 kat artarak 5,81’e ulaştığı,

güçlendirilmiş duvarın enerji tüketme kapasitesinin 13,94 kat arttığı, rijitliğinin

32

ise 0,46 oranında azaldığı, 0,722 g’lik yer ivmeli bir depremin sismik kuvvetine

dayanabileceği ve duvarın sismik dayanım performansını yaklaşık 3,11 kat

arttırdığı gözlenmiştir.

2.3. Polipropilen Liflerle İlgili Çalışmalar

Yıldırım ve Ekinci (2006), çalışmalarında, mikro yapılı polipropilen ve cam

liflerin ayrı ayrı ve makro yapılı çelik liflerle beraber betonda kullanılmasıyla,

donma-çözülme deneyleri sonucu betonda ağırlık azalması, ses hızı azalması ve

dayanıklılık faktörleri grafiksel olarak belirlenmiş, değişik lif türlerinin bu

özelliklere etkileri kıyaslanmıştır. Deneysel çalışmada, lifsiz, polipropilen, cam,

çelik ve karışık lifli 12 farklı beton üretilmiş ve ASTM C 666 standardına uygun

olarak deneyler yapılmıştır. 30 donma-çözülme çevrimi sonucunda hazırlanan

numuneler üzerinde ağırlık kaybı, ultrases geçiş hızı ve dayanıklılık faktörü

değerleri belirlenmiştir. Deney sonuçları, betonda kullanılan lif tipine göre

değerler arasında önemli farklılıklar olduğunu göstermiştir.

Altun ve Dirikgil (2011), çalışmalarında sıcaklık etkisinin basit eğilme etkisi

altındaki prizmatik kirişlerin davranışlarına olan etkileri incelenmiştir.

Deneysel çalışmada, 150x150x750 mm boyutlarındaki prizmatik kiriş

numunelerine ait beton karışımlarına F19 ve M12 tipi polipropilen lifler ayrı

ayrı olacak şekilde hacimce % 0.0, % 0.1, % 0.2, % 0.3, % 0.4 ve % 0.5

oranlarında ilave edilmiştir. Numuneler 7, 28 ve 90 günlük periyotlarda

kürlenmiş ve sonrasında 24.5°C, 100°C, 200°C, 400°C, 600°C, 800°C sıcaklıklara

maruz bırakılarak eğilmede çekme dayanımı deneyleri yapılmıştır. Deneysel

çalışma sonucunda, özellikle oda sıcaklığında ve 100ºC’ sıcaklık değerlerinde,

kullanılan MFP (Multifibrile Polipropilen) numunelerin tokluk değerlerine

katkısı FP (Fibrile Polipropilen) kadar olmamış, multifibrile lif oranı arttıkça

toklukta azalmalar görüldüğü belirtilmiştir. Ancak multifibrile lifli numunelerin

200°C’den sonraki yüksek sıcaklıklarda tokluk değerlerinin fibrile

numunelerinkine göre daha iyi olduğu görülmüştür. Basit eğilme deneyinde

polipropilen lifli prizmatik kiriş numunelerin dayanımlarına ulaştıktan sonraki

davranışlarının lif katkısız gevrek numunelerin davranışlarıyla benzerlik

33

gösterdiği görülmüştür. Ancak dayanıma ulaşıldıktan sonra lif katkısız

numunelerde olduğu gibi tamamen göçme gerçekleşmemesi ve lif oranına bağlı

olarak deney numunelerinin yerdeğiştirme yapabilmesi, enerji yutma

kapasitesini artırıcı bir etki oluşturmuştur. Prizmatik kiriş numunelerin

eğilmede çekme dayanımı değerlerinde 24.5°C, 100°C ve 200°C sıcaklık

değerleri için iyileşmeler olduğu görülmüştür. Ancak sıcaklığın daha da artması

ile lif katkılı numunelerin eğilmede çekme dayanımı değerlerinin lif katkısız

numunelerin dayanım değerlerinin altına düştüğü belirlenmiştir. Özellikle lif

oranı arttıkça 400°C ve üstü sıcaklık değerlerinde daha büyük mertebelerde

eğilme dayanımı kayıpları olduğu saptanmıştır. Polipropilen lif katkısının 200°C

sıcaklığa kadar numunenin enerji yutma kapasitesinde iyileşme sağladığı, ancak

daha yüksek sıcaklık etkisine maruz kalmış numunelerde lif oranındaki

değişimin numunenin tokluğuna katkısı olmadığı belirtilmiştir. Bunun

polipropilen lifin 160°C C dolaylarında erimesiyle ilgisi olduğu ifade edilmiştir.

400°C ve üstü sıcaklıklarda erimiş olan polipropilen lifin eğilmede çekme

durumunda numunenin sehim yapabilmesine katkıda bulunması söz konusu

değildir. Prizmatik kiriş numunelerin enerji yutma kapasitesi değerleri

karşılaştırıldığında yüksek sıcaklık değerlerinde lif oranının da artması ile

tokluk değerlerinin azalma eğilimi gösterdiği gözlenmiştir. Bu sebeple, numune

bünyesinde eriyen polipropilen liflerin oluşturduğu yerel boşlukların eğilme

durumunda malzemenin aleyhine bir faktör oluşturduğu belirtilmiştir. 200°C’de

sıcaklık etkisine maruz bırakılmış numunelerde dayanıma ulaşıldıktan sonra

göçme durumu hemen gerçekleşmemiş ve numune sehim yapabilmiştir. Buna

sebep olarak da 200°C’de fırınlanan numunelerin iç kısımlarındaki sıcaklığın

lifin tamamen yok olmasını sağlayacak değerlere ulaşamamış olması olarak

gösterilebilir. 200°C’den 400°C’ye geçişlerde hem sıcaklık nedeniyle hem de

polipropilen liflerin tamamen erimesi nedeniyle numunenin enerji yutma

kapasitesinde ciddi azalmalar olduğu görülmüştür. Oda sıcaklığında ve 100°C

sıcaklık değerlerinde, çalışmalarda kullanılan MFP lifin numunelerin tokluk

değerlerine katkısı FP lifler kadar olmamış, multifibrile lif oranı arttıkça

toklukta azalmalar görülmüştür. Ancak multifibrile lifli numunelerin 200°C’den

sonraki yüksek sıcaklıklarda tokluk değerlerinin fibrile numunelerinkine göre

daha iyi olduğu görülmüştür.

34

2.4. Yığma Yapı

Taşları veya tuğlaları, taşıyıcı olacak şekilde üst üste koyup, harçla bağlanarak

ve yapı döşemesinin de bu duvarlara tahta veya kütüklerle bindirme yoluyla çivi

kullanmadan monte edilmiş sistemlere yığma yapı denir. Yığma yapılarda

duvarların hem mimari hem de taşıyıcı işlevi vardır. Duvarlar hem hacimleri

oluşturur, yapıyı dış etkenlerden korudukları gibi yapının işlevi gereği

oluşturulan iç bölmelerini de ayırırlar. Duvarların bu birden çok işlevi kullanım

ve yapım açısından yığma yapıların önemli üstünlüğüdür (Batur, 2006). Şekil

2.1’de yığma bir yapı örneği verilmiştir.

1-2 Çatı Ahşap Kirişleri, 3- Ahşap Kafes Kiriş, 4-5 Örtü, 7- Pencereler, 6-8-9 Taşıyıcı Yığma Duvar

Şekil 2.1. Yığma yapı örneği (Ediz, 2006)

2.4.1. Yığma yapıların sınıflandırılması

Yapı sistemi olarak yığma yapılar TS ENV 1996-1-1’e (2001) göre donatısız,

donatılı, sarılmış ve öngerilmeli olmak üzere dört gruba ayrılmaktadır.

Donatısız yığma yapılar ülkemizde en yaygın olarak inşa edilen yığma yapı

sistemidir. Ancak ülkemiz için 2007’de yürürlüğe giren Deprem Yönetmeliği

(DBYBHY, 2007), deprem bölgelerinde inşa edilecek yığma yapılar için sarılmış

yığma yapıların kullanılmasını öngörmektedir (Ural, 2009).

35

2.4.1.1. Donatısız yığma yapılar

Taşıyıcı sistemi tuğla, gazbeton, briket vb örgü malzemelerin ve bunlar arasında

aderans sağlayacak olan harçtan meydana gelen duvarların oluşturduğu sisteme

donatısız yığma sistem denir. Donatısız yığma yapılarda sünekliği artıracak

herhangi bir malzeme kullanılmadığından, bu tür yapılar dinamik etkiler altında

gevrek bir davranış sergilemektedir.

Diğer yığma sistemlerde olduğu gibi donatısız yığma yapılarda taşıyıcı

duvarların üstüne kiriş görünümünde yatay hatıllar yapılmaktadır.

Hesaplamalarda bu hatıllar moment taşıma kapasitelerinin çok az olmasından

dolayı ihmal edilmektedir. Buna karşın hatıllar taşıyıcı duvara gelecek döşeme

yükleri ve diğer yükleri karşılayıp duvar elemanlarının rijitlikleri oranında

dağıtılmasına katkıda bulunmaktadır (Ural, 2009).

2.4.1.2. Donatılı yığma yapılar

Taşıyıcı duvarlarda yatay ve düşey olmak üzere farklı düzenlerde donatı

çubukları yerleştirilmesiyle donatılı yığma sistemi oluşturulmaktadır. Bu tür

yapılar donatısız yığma yapılara göre daha kalifiye işçilik ve daha özel

malzemeler kullanılarak imal edilmektedir.

Donatı çubukları yığma birimlerin boşluklarından faydalanılarak düşey ve iki

yığma birim sırası arasına yerleştirilmektedir. Ayrıca yatay ve düşey donatılar

birlikte kullanılarak çift sıra örgülü taşıyıcı duvarın arasına da yerleştirilebilir.

Bu tür yığma duvar tipine “sandviç” tip duvar denmektedir (Ural, 2009).

2.4.1.3. Sarılmış yığma yapılar

Taşıyıcı duvarların deprem performansını artırmak amacıyla donatısız veya

donatılı şekilde örülen yığma duvarları çepeçevre saran bir şekilde hatıl

atılmaktadır. Bu hatılların asıl görevi duvarlar arasındaki bütünlüğü sağlayıp

oluşması muhtemel çatlakların büyümelerini önlemektir. Yoksa betonarme bir

36

kolon ya da kiriş gibi davranmak değildir. Sarılmış yığma yapılardaki hatılların

TS ENV1996-1-1’e (2001) göre moment taşıma kapasiteleri ihmal edilmektedir.

Aynı yönetmeliğe göre kesmeye maruz sarılmış elemanların tahkikinde, bütün

donatıların ihmal edilmesi tavsiye edilmektedir (Ural, 2009).

2.4.1.4. Öngerilmeli yığma yapılar

Ülkemizde kullanımına pek rastlanmayan öngerilmeli yığma yapılarda taşıyıcı

duvarların eğilme, kesme ve çatlama dayanımlarını sağlanmak amacıyla

öngerme telleri yerleştirilmektedir. Genellikle çift sıra halinde örülen taşıyıcı

duvarlarda iki duvar arasına öngerme telleri yerleştirilmekte ve ara boşluğu

dolduran çimento harcıyla öngerilme duvara aktarılmaktadır (Ural, 2009).

2.4.2. Yığma yapılarda kullanılan malzemeler

2.4.2.1. Harçlar

Harç, çimento, kireç, agrega ve suyun inorganik bir karışımıdır. Yığma yapıların

duvar harçlarının işlevi, duvarı oluşturan kagir birimlere yataklık etmek onları

birbirine bağlayarak duvara bir süreklilik vermektir.

Yığma duvarların dayanımı büyük ölçüde harç ile tuğla arasındaki yapışmaya ve

harcın çekme dayanımına bağlıdır. Bu nedenle de harcın basınç dayanımından

çok çekme ve tuğla arasındaki aderans dayanımı önemlidir. Harçlarda

kullanılacak kumdaki en büyük tane boyutları yapılacak derzlerin kalınlıklarına

göre seçilmelidir. Derz kalınlığı 6-13 mm arasında ise kum tane boyutu 6

mm’den küçük olmalı, derz kalınlığı 6 mm’den az ise en büyük tane boyu No.16

(1,2 mm) elekten daha büyük olmamalıdır. Harçlar, kum tane boyu 13 mm ye

kadar ise kaba harç, 10 mm’den küçük ise ince harç olarak nitelenir. Kaba

harçların, moloz, taş duvar gibi büyük derz açıklıklarına olanak veren kagir

yapılarda kullanılması daha uygundur.

37

Esas gerekli olan yüksek dayanımlı ve az geçirgen bir harç olmasıdır. Diğer

çalışmalar için dayanıklı harç hem gerekli olmayabilir, hem de istenmeyebilir.

Maalesef çimento miktarı az olan zayıf çimento harcını kullanmak pek doğru

değildir. Çünkü çimento oranının belli bir oranda azaltılması işlenebilirliğin ve

kohezyonun azalmasına yol açmakta ve gözenekli bir bileşim meydana

geldiğinden donma direnci küçük olmaktadır. Bununla beraber bu eksiklikler

harcın içine belli oranda kireç ilave edilerek telafi edilebilir. Buda çimento-

kireç- kum harcının önemini açıklar. Kirecin bir diğer avantajı harcın su tutma

özelliğini arttırmasıdır. Harçların prizi devam ettiği süre içerisindeki serbest su

donabilir ve genleşmeden dolayı yapılan işte bozulmalara sebep olabilir. Kış

şartlarında bu ihtimali azaltmak için daha zengin ve dolayısıyla kuvvetli

karışımlar kullanılmalıdır. Eğer harcı oluşturan birimlerin kuru ve tercihen

sıcak tutulması ve yapılan işin hem kuru kalması hem de dondan korunması için

muhafaza edilmesi mümkün olsa bile hala az da olsa don ihtimali vardır. Yine

harç yapımında kullanılan kumun, don buz veya kardan uzak olması gerekir.

Düşük sıcaklığın harcın priz süresini geciktirme etkisi, çabuk katılaşan çimento

kullanılarakta giderilebilir (Aytekin, 2006).

2.4.2.2. Tuğla

Kil, killi toprak ve balçığın ayrı ayrı veya harman edilip, gerektiğinde su, kum,

öğütülmüş tuğla ve kiremit tozu, kül gibi malzemeler karıştırılarak makinelerle

şekillendirildikten ve kurutulduktan sonra fırınlarda pişirilmesi ile elde edilen

bir malzemedir.

Tuğlada aranan en önemli özellik genellikle basınç dayanımıdır. Bu özellik

tuğlanın yapıldığı toprağın cinsine, porozitesine, pişirilme ısısına, üretim

biçimine, delikli tuğla ise deliklerin miktar ve konumuna, kenarların biçimine ve

yükleme doğrultusuna bağlıdır (Ural, 2009).

38

2.4.2.3. Harman tuğlası

Harman tuğlası kil, killi toprak ve balçığın ayrı ayrı veya birlikte yoğrulup

gerektiğinde su, kum, öğütülmüş tuğla ve kiremit tozu ve benzerleri ile

karıştırılıp şekillendirildikten sonra kurutulup genellikle harman yerinde

ocaklarda pişirilmesi yolu ile elde edilen ve duvar yapımında kullanılan bir

malzemedir.

Harman tuğlası dikdörtgenler prizması şeklinde olmalı, yüzleri ve kenarları

düzgün bulunmalıdır. Dolu tuğlaların üst yüzünün ortasında, derinliği 10

mm’den fazla olmayan çukurluklar bulunabilir. Tuğla üst yüzünde bu şekilde

çukurluklar bulunması halinde çukur kenarlarının, bulundukları yüzün

kenarlarına uzaklığı 20 mm’den daha az olmamalıdır.

Düşey delikli harman tuğlasında bulunan delikler, tuğlanın alt ve üst yüzlerinde

olabildiğince eşit aralıklarla yayılmış bulunmalı ve bu yüzlere dik olarak

tuğlanın bütün yüksekliği boyunca devam etmelidir. Dikdörtgen biçimli bir delik

kesitin kenar uzunluğu 15 mm’den küçük ve en kesiti 4,5 cm’den büyük

olmamalı ve daire biçimli deliklerin çapları 25 mm’yi aşmamalıdır. Deliklerin

toplam en kesit alanı, bulundukları tuğla yüzü alanının % 25’inden büyük

olmamalıdır (Çöğürcü, 2007).

2.4.2.4. Fabrika tuğlası

Kil, killi toprak ve balçığın ayrı ayrı veya harman edilip, gerektiğinde su, kum,

öğütülmüş tuğla ve kiremit tozu, kül ve benzerleri karıştırılarak makinelerle

şekillendirildikten ve kurutulduktan sonra fırınlarda pişirilmesi ile elde edilen

fabrika tuğlası duvar yapımında kullanılan malzemelerden biridir. Fabrika

tuğlaları dona dayanıklılıklarına ve delik oranlarına göre iki şekilde

sınıflandırılırlar. Delik oranlarına göre fabrika tuğlaları üç sınıfa ayrılır.

39

1. Az Delikli Tuğla 2. Seyrek Delikli Tuğla 3. Dolu Tuğla

Dona Dayanıklılıklarına göre ise iki sınıfa ayrılırlar.

1. Dona Dayanıklı Tuğla (Cephe Tuğlası) 2. Dona Dayanıksız Tuğla

Fabrika Tuğlasının basınç dayanımı yapıldığı toprağın cinsine, porozitesine,

pişirilme ısısına, üretim biçimine, delikli tuğla ise deliklerin miktarına ve

deliklerin yerine, kenarların biçimine ve yükleme yönüne bağlıdır (Döndüren,

2008).

2.4.2.5. Doğal yapı taşları

Doğal yapı taşı, doğada mevcut taş ocaklarından çıkarılan, homojen, atmosfer

etkilerine dayanıklı, petrografik ve teknolojik özellikleri bakımından yapı

işlerinde kullanılmaya elverişli taştır. Taşların, elde edildikleri ocağın açık

yüzeyine yakın yerlerinden çıkarılmış olanlarının, hava tesirleri ayrışmış,

bozulmuş veya rengi değişmiş kısımları, taş ocağında iken temizlenmeli ve yapı

yerine getirilmiş olan taşların hiç bir yerinde bu şekilde bozulmuş, ayrışmış

veya renk değiştirmiş kısımların bulunmaması sağlanmalıdır (Çöğürcü, 2007).

Yapı taşlarında genel olarak;

- Basınç ve çekmeye karşı dayanım,

- Dona dayanıklılık,

- Aşınmaya dayanıklılık,

- Kusursuz (fisür, çatlak gibi) olma,

- İşlenebilme,

- Cila tutma,

- Harca yapışma,

gibi özellikler aranmaktadır (Arslan, 2012).

40

2.4.2.6. Kerpiç

Kerpiç, duvar örmek için kullanılmak üzere tahta kalıplara dökülmek suretiyle

güneşte kurutularak üretilen bir yığma yapı malzemesidir. Daha çok köy

evlerinin yapımında kullanılır. Hem iktisadi bakımından ucuz, hem de kışın

sıcak tuttuğu için tercih edilir. Bir çeşit pişirilmemiş tuğla gibidir. Kerpiç

yapılacak toprak, su ile karıştırılarak içine saman serpilir ve karışım ayakla

çiğnenip ezilmek suretiyle çamur haline getirilir. Bu işe çamurun özlendirilmesi

denir. Özlendirilmiş çamur, kerpiç biçimine sokulmuş, tahta bölmelerden yapılı

kalıplara dökülür. Çamur kalıplara döküldükten sonra iyice sıkıştırılır. Bu

sıkıştırma yapılmazsa kerpiç zayıf olur. Sıkıştırılan çamurun üstü düzgünce bir

tahta ile düzeltilir ve fazla çamur da atılmış olur. Sonra kalıp çekilerek, çamur

düz bir yerde kalır. İmkân varsa önce gölgede kurutulduktan sonra güneşte

bırakılır. Kerpicin her tarafının kuruması için güneşe bakan yüzleri zamanla

değiştirilerek çabuk kuruması sağlanır (Döndüren, 2008).

Kerpiç blokları boyutlarına göre, ana ve kuzu diye adlandırılırlar. Kerpiçler

dikdörtgen prizma şeklinde olmalıdır. Bloklarda çatlak ve kırıklık

bulunmamalıdır (Çöğürcü, 2007).

2.4.2.7. Beton briketler

Beton briketler; çimento, çeşitli agregalar, su ve gerektiğinde katkı maddeleriyle

belirli şekillerde imal edilen duvar, baca ve benzeri gibi yapı elemanlarını

örmede kullanılan bloklardır. Briketlerin yapımında kum ve elenmiş kazan

cürufu, tuğla kırıkları, sünger taşı, volkan tüfleri, kömür cürufu, pomza taşı,

perlit gibi hafif doğal malzemeler agrega olarak kullanılabilmektedir (Arslan,

2012). Çoğunlukla boşluklu olarak üretilip yağışsız havalarda açık havaya

bırakılarak dayanım kazandırılması suretiyle üretilmektedirler (Aytekin, 2006).

41

2.4.2.8. Yığma yapılarda kullanılan örgü türleri

Tuğla duvarlar, yapıldıkları yere, yapılma amacına ve kalınlıklarına göre

aşağıdaki şekilde örülürler.

1) Düz Örgü: Düz tuğla dizilerinin üst üste ve köşelerde bir yarım bir tam tuğla

sırasıyla yerleştirilmesi şeklinde yapılır.

2) Kilit Örgü: Kilit tuğla dizilerinin üst üste ve köşelerde bir sırada normal bir

sırada iki adet üç çeyrek konularak yerleştirilmesi şeklinde yapılır.

3) Blok Örgü veya Şaşırtma Örgü: Bir sıra kilit dizinin üzerine iki sıra düz

dizinin yan yana konulması şeklinde yapılır köşelere üç çeyrek bağlantı yapılır.

4) Düz Kılıç Örgü: Düz kılıç dizilerin üst üste ve şaşırtmalı olarak konulması

şeklinde yapılır yük taşımayan küçük ve bölme duvarlarında kullanılır.

5) Katona Örgü: Düz kılıç örgüye benzer dekoratif amaçlı ve bazı tuğlaların

kılıcına konulmasıyla oluşturulan bir örgü şeklidir.

6) Boşluklu Duvar Örgüsü: İki tuğla dizisi arasına 5.00 cm boşluk bırakılarak

yapılan düz ve blok örgünün birlikte kullanıldığı örgü şeklidir. Her 50-60 cm’de

bir kenet tuğlalarla karşılıklı bağ yapılmalıdır (Algın, 2010).

Tuğla duvar örgülerinde uyulacak kurallar:

1. Her dizi yatay olarak örülmelidir.

2. Derz kalınlıkları aynı olmalıdır.

3. Düşey derzler iç ve dışta üst üste gelmemelidir.

4. Şaşırtmalar (düşey derzlerin birbirinden sapması) 1/2 dolu tuğla ve blok

duvarlarda 1/2 oranında; 1 ve daha kalın dolu tuğlalarda ise, 1/4 tuğla genişliği

kadar alınmalıdır.

5. Düşey derzler duvar kalınlığınca devam etmelidir.

6. Benzer sıraların düşey derzleri aynı hizada olmalıdır.

7. Örgüde kullanılacak tuğlalar tozsuz ve temiz olmalıdır.

8. Tuğlalar örülmeden önce ıslatılmalıdır.

9. Blok tuğla delikleri duvar içinde kalmalıdır.

10. Örgüde mecbur kalınmadıkça parça tuğla kullanılmamalıdır. (Parça tuğla

mümkün olduğunca az kullanılmalı) (Arslan, 2012).

42

Düz örgüler, düz diziler üst üste getirilerek 10 cm kalınlıkta, 1/2 tuğla bağlantılı,

en çok 4 m uzunluk ve yükseklikte, çimento harcı kullanılarak örülürler. Bu

örgüde, duvar köşesini düz bitirmek için dizi başına veya sonuna 1/2 tuğla

konulmalıdır (Arslan, 2012). Yarım tuğla kalınlığındaki yük taşımayan bölme

duvarların ve bacaların örülmesinde kullanılır.

Kilit örgü, dizilerin birbiri üzerine çeyrek tuğla kaydırılarak konulması ile

oluşturulur. Çeyrek tuğla kaydırmayı sağlamak için ikinci sırada düz olarak

bitirilecek uca iki adet üççeyrek tuğla düz olarak konulur. Bir tuğla

kalınlığındaki düz ve kavisli duvarların örülmesinde kullanılır. Haç örgü, kilit ve

düz sıralar kullanılarak yapılır. Düz sıraların dik derzleri bir alttaki düz sıranın

dik derzlerinden yarım tuğla kaydırılarak yapılmasıdır. Böylece duvar

yüzeyinde haç görüntüleri ortaya çıkar. Bir tuğla kalınlığındaki veya daha kalın

duvarların örülmesinde kullanılır. Kilit örgü, ilk sıranın üzerine düz sıra

konulması ile oluşturulur. Düşey derzler de çeyrek tuğla kaydırılır. Bunun için

ikinci sıraya üççeyrek tuğlalarla başlanır. Bir tuğla kalınlığındaki ve daha kalın

duvarların yapımında kullanılır. Polonez örgü, tuğlaların bir düz bir kilit

konmasıyla elde edilir. Birinci sıra kilit konulan tuğla ile başlar. İkinci sırada kilit

tuğlaların üzerine düz, düz tuğlaların üzerine kilit tuğla konur. Bir veya iki tuğla

kalınlığındaki yüzeyi sıvanmayacak, görünüşü güzel olması istenen duvarların

yapımında kullanılır. Hollanda örgü ise, duvarın birinci sırası kilit dizi, ikinci

sırası Polonez örgünün ikinci sırası kullanılarak yapılan örgüdür (Döndüren,

2008). Şaşırtma örgü bir düz bir kilit dizi tekrarlanarak oluşturulur. Şaşırtma

örgüde diziler arasında derzler daha kuvvetli bağ oluşturur. Yığma binaların

taşıyıcı duvarları yaygın olarak şaşırtma örgü ile örülürler. Şaşırtma örgü duvar

kalınlıkları genel olarak 1, 1/2 ve 2 tuğla kalınlığında olabilmektedir. Şaşırtma

örgülerde dizilerin düşey derzlerini kaydırmak için üççeyrek parça tuğla

kullanılır. Bu nedenle duvar bitimlerinde kuvvetli bağlar oluşur (Arslan, 2012).

43

2.4.3. Yığma yapıları oluşturan elemanlar

2.4.3.1. Duvarlar

Kiriş döşeme gibi üst yapı elemanlarından gelen yükleri temele nakleden,

binalarda mekanları birbirinden ayıran (bölen), mekanları çevreleyen ve yapıyı

dış tesirlere karşı koruyan düşey yapı elemanlarına duvar denir (Arslan, 2012).

Taşıyıcı duvar yapımında yığma yapılarda standartlara uygun olarak doğal taş,

dolu tuğla, TS-2510 ve TS-705’de verilen maksimum boşluk oranlarını sağlayan

düşey boşluklu tuğlalar, dolu beton briketler ve benzeri bloklar kullanılabilir.

Boşluklu beton briket, cüruflu briket, yatay delikli tuğlalar TS 2510 ve TS 705’te

belirtilen maksimum boşluk oranını sağlamayan düşey boşluklu tuğlalar, TS

4377’ye göre dolgu duvarları için imal edilen diğer tuğlalar, blok tuğlalar ve

benzeri biçim verilmiş bloklar hiçbir zaman, taşıyıcı duvarlarda

kullanılmamalıdır. Yüksek basınç dayanımına sahip harçlar, her zaman bütün

tuğlalarla yüksek bir aderans oluşturmayabilir. Pürüzsüz yüzeyli tuğla, yüzeyi

pürüzlü tuğlaya göre daha az bir aderans sağlar.

Yığma yapılar daha çok tuğla kargir olarak yapılır. Taş kargir yığma yapılarda

yapılmaktadır. Yığma yapıda basınç mukavemetleri az olan yatay delikli tuğla,

cüruf briket, boşluklu beton ve briket kullanılmamalıdır. Kullanılan harç

mukavemeti ve bağlayıcılığı, yığma yapının yanal dayanımını etkiler (Ediz,

2006).

2.4.3.1.1. Duvar malzemeleri

Tuğla yığma yapılarda düşey ve yatay yükleri taşıyan duvarların basınç ve

kesme dayanımları çok önemlidir. Bu dayanımlar duvarlarda kullanılan tuğla ve

harcın basınç dayanımlarına, tuğlanın delik oranına ve harcın çekme ve tuğlaya

yapışması gibi malzeme ve derz kalınlığı gibi işçilik faktörlerine dayanır.

Basınç dayanımı: Yığma yapıların duvarlarında kullanılacak tuğlaların basınç

dayanımları 1996 tarihli “Afet Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında

44

Yönetmelik” gereğince en az 60 kg/cm2 olmalıdır. Oysa 1975 yönetmeliğinde bu

50 kg/cm2 idi. Bu miktarların yüksek olması temel olarak daha iyidir. Ancak tek

katlı yığma yapıların duvarlarına gelen gerilmeler göz önüne alınırsa bu

dayanımlar gereğinden çok yüksektir. Tek katlı yığma yapı duvarlarında basınç

dayanımı 40 kg/cm2 tuğlalar kullanılabilir. Taşıyıcı tuğlalar düşey delikli ise

delik oranı en çok %35 olmalıdır. Çünkü TS-2510 “Kargir Duvarlar Hesap ve

Yapım Kuralları”na göre taşıyıcı düşey delikli blok tuğlaların delik oranı en çok

%35 olabilir. Delik oranı ile tuğlanın basınç dayanımı azalmaktadır. Bu nedenle

delik oranları %35’den çok olan düşey delikli blok tuğlaların taşıyıcı duvarlarda

kullanılması sakıncalıdır.

Tuğla duvarın önemli bir özelliği basınç dayanımıdır. Genellikle duvar dayanımı,

tuğla dayanımının %25 ile %50’si arasında değişir:

f duvar= (0.25-0.50) ftuğla (2.1)

Tuğla duvar dayanımına etkiyen önemli faktör tuğla dayanımıdır. Yüksek

dayanımlı bir tuğladan zayıf ve kuvvetli harçlar kullanılarak yapılmış duvarların

arasındaki dayanım farkı çok azdır. Buna karşılık aynı dayanımda harç

kullanılarak düşük ve yüksek dayanımlı tuğlalardan yapılmış duvarların

dayanımları arasında önemli bir fark vardır.

Duvar basınç dayanımına etkiyen bir başka faktör ise derz kalınlığıdır. Derzlerin

kalınlığı azalınca duvar basınç dayanımı artmaktadır.

Kesme Dayanımı: Depremde yığma yapı duvarlarının düzlemlerine paralel gelen

kuvvetler kesme kuvvetleri oluştururlar. Bu nedenle yığma yapıların deprem

dayanımı, duvarlarının kesme kuvvetlerine karşı dayanımıdır.

Düşük dayanımlı harç ve tuğlalardan yapılmış duvarların kesme dayanımı ()

= 0+n (2.2)

45

denklemi ile verilebilir. Burada 0 : harç ile tuğla arasındaki aderanstır ve harcın

çekme dayanımı ve tuğla ile harç arasındaki yapışmaya bağlıdır. : duvarlarda

çatlak oluştuktan sonra çatlak ara yüzeylerindeki sürtünmenin katsayısıdır. n :

duvardaki düşey basınçtır.

Harç ve tuğla arasındaki aderans yüksek olmadığı için hafif depremlerde bile

duvarlarda çatlaklar oluşur. Duvar çatladıktan sonra, kesme dayanımını

sağlayan çatlak yüzeyleri arasındaki sürtünme kuvvetidir. Sürtünme kuvvetine

düşey yükün olumlu katkısı vardır. Ancak sürtünme kuvveti çatlak yüzeyleri

arasındaki hareketle oluştuğu için, çatlaklar açıldıkça düşey yüklerin taşındığı

net alan azalır ve düşey yük artmasa bile gerilmeler duvarın taşıyamayacağı bir

boyuta ulaşarak, duvar yıkılır.

Tuğla yığma duvarların kesme dayanımları 1-2 kg/cm2 kadardır. Bu kuvvet

aşıldıktan sonra duvar çatlar. Daha sonra sürtünme ile kesme dayanımı 0,4-0,5

kg/cm2 civarında olabilir. Bu arada çatlaklar genişler.

Duvarların kesme dayanımını arttırmak için daha yüksek dayanımlı harç

kullanmak, tuğlaları harca daha iyi yapışması için önceden ıslatarak su ile

doygun bir duruma getirmek, düşey delikli tuğlalara bol harç koyarak harcın alt

ve üst taraftaki tuğlaların deliklerine iyice girerek kesme kamaları oluşturmak,

harcın tuğlaya daha iyi yapışması için delik oranı az olan tuğlalar kullanmak gibi

önlemler alınabilir. Bu arada tuğlalardaki bütün boşlukları akıcılığı olan bir

harçla doldurmak da pahalı fakat çok yüksek deprem dayanımı sağlayacak bir

yaklaşımdır. Duvarın iç ve dış yüzündeki sıva kaplama da duvarın kesme

dayanımına katkıda bulunmaktadır (Bayülke, 1998).

2.4.3.2. Yatay hatıllar

Yığma yapılardaki döşemeler betonarme plak veya dişli döşeme olarak teşkil

edilir. ABYYHY 1998’e göre merdiven sahanlıkları dahil olmak üzere her bir

döşemenin taşıyıcı duvarlara oturduğu yerlerde betonarme döşeme ile birlikte

46

monolitik dökülmek üzere, şartnamede verilen koşulları sağlayan yatay hatıllar

yapılması zorunludur (Ediz, 2006).

2.4.3.3. Düşey hatıllar

ABYYHY 1998’e göre yığma binalarda depreme dayanıklılığın artırılması

amacıyla bina köşelerinde taşıyıcı duvarların ara kesitlerinde, kapı ve pencere

boşluklarının her iki yanında kat yüksekliğince betonarme hatıl yapılmasının

uygun olduğu belirtilmiştir (Ediz, 2006).

2.4.3.4. Kiriş ve lentolar

Pencere ve kapı boşluklarının üzerine, üzerlerindeki duvar yüklerinin yan

duvarlara aktarılmasını sağlamak amacıyla lentolar teşkil edilmelidir (Ediz,

2006).

2.4.3.5. Destek duvarları

TS 2510’da destek duvarı, yapıda herhangi bir taşıyıcı duvarın karşılaşacağı

düşey ve yatay yükler altında burkulmadan ayakla kalabilmesini sağlamak

amacı ile yapılan duvarlara denir. Taşıyıcı olarak da kullanılan duvar olarak

tanımlanmaktadır (Ediz, 2006).

2.4.3.6. Temeller

Yığma yapı temellerinin projelendirilmesinde gerekli titizlik gösterilmeli, duvar

altı temellerinde mümkünse kademe yapılmamalı, temel boyutları uygun

seçilmeli, temel hatılları içine konulacak boyuna ve enine donatılar için gerekli

hesaplar yapılmalıdır. Kademeli temellerde, kademe, temel yüksekliğinden çok

aşağıda olmamalıdır. Her iki yönde temel hatılları birleşim yerlerinde gerekli

donatı konulmalıdır. Yığma yapılarda kısmi bodrum yapılmamalıdır (Ediz,

2006).

47

2.4.3.7. Çatılar

Yığma kargir binaların çatıları; betonarme teras çatı, ahşap veya çelik oturma

çatı olarak yapılabilen çatılardır. Ahşap çatı, döşeme ve taşıyıcı duvarların

üstündeki yatay hatıllar ile bağlantıları TS-2510’da verilen kurallara göre

yapılmalıdır. En üst kattaki yatay hatıla oturan çatı kalkan duvarının

yüksekliğinin 2 m’yi geçmesi halinde, düşey ve eğik hatıllar yapılacaktır (Ediz,

2006).

2.4.4. Yığma yapıların dinamik özellikleri ve yatay yükler altındaki

davranışları

Yığma yapıların dinamik etkiler karşısında gösterdiği mekanik özellikler,

günümüz yapı elemanları olan beton ve çeliğin mekanik özelliklerine göre

oldukça karmaşıktır. Her şeyden önce yığma yapının mekanik özelliklerini

etkileyen çok faktör vardır (Çöğürcü, 2007).

Yapıların dinamik özellikleri doğal titreşim periyodu ve sönüm oranlarıdır.

Yığma yapıların doğal titreşim periyotları 0,05-0,20 saniye civarında olup

genellikle küçüktür (Bayülke, 1992). Yapı periyodu yapının kat yüksekliği, eni,

boyu ve dolu duvar oranı ile ilgilidir. Yapı yükseldikçe, kat adedi arttıkça

periyodu uzar. Ayrıca planda eni ve boyu büyük olan yapılarında periyodu

kısadır. Yapının titreşimine yol açan kuvvetler büyüdükçe yapının salınımlarının

periyodu da daha uzun olur. Deprem kuvvetlerinin yarattığı hasar da yapının

rijitliğini azalttığı için yapının titreşim periyodunun uzamasına neden olur. Kısa

periyotlu yapılar rijit yapılardır (Bayülke, 1992).

Sağlam zeminlerde kısa periyotlu yapılara, yumuşak zeminlerde uzun periyotlu

yapılara büyük deprem ivmeleri gelir. Bu nedenle yığma yapıların deprem

performansı değerlendirilirken zemin sınıfı-yapı ilişkisi gözden

kaçırılmamalıdır.

48

Yapıların sönüm oranı, yatay yüklerden kaynaklanan enerjiyi yutabilmesi olarak

tanımlanabilir (Alyamaç ve Erdoğan, 2006). Sönüm oranı; periyot ve yapı

elemanlarındaki gerilme düzeyi gibi faktörlere bağlıdır. Genellikle kısa periyotlu

yapıların sönüm oranı küçüktür (% 2-5 gibi). Depremde hasar gören bir yapı

çatladığında çatlak yüzeyler arasındaki sürtünmeden dolayı yapının sönüm

oranı artar ve yüksek bir düzeye ulaşır (% 5-10 gibi). Yığma yapılar hem kısa

periyotlu hem de düşük sönümlü olmalarından dolayı depremde yüksek yatay

kuvvetlere maruz kalırlar ve hasar gördükleri vakit hem periyotlarında hem de

sönüm oranlarında artış olur. Bu yüzden yapıya gelen deprem kuvvetlerinin

azalması söz konusu olur ancak bu önemli mertebeye ulaşmaz.

Yığma yapılar kısa periyotlu yapılar olduğundan depremde büyük ivmelerin

gelmesini önlemek için yumuşak zeminlere yapılması daha uygun olmaktadır.

Gerçektende birçok depremde sağlam zemin üzerindeki yığma yapıların daha

çok hasar gördüğü gözlenmiştir (Çöğürcü, 2007).

Depreme maruz yığma yapıda, duvarlar düzlem içi ve düzlem dışı olarak

yüklenmektedir. Düzlem içi yüklenen duvarın deprem davranışı, doğal olarak,

düzlem dışı davranandan farklı olmaktadır. Yığma duvarların “düzlem içi” ve

“düzlem dışı” yüklenmesi Şekil 2.2’de gösterilmiştir.

Şekil 2.2. Yığma duvarın düzlem dışı ve düzlem içi yüklenmesi (Kanıt vd., 2005)

49

Düzlem dışı yüklenen (B) duvarında, sismik kuvvetler duvar düzlemine dik

etkimektedir. Bunun sonucu olarak, (B) duvar bir plak döşeme gibi

davranmaktadır. (B) duvarını düzlem dışı yükleyen sismik kuvvetler, her iki

yönde, duvar kenarlarındaki mesnetlere dağılmaktadır.

(B) duvarına düzlem dışı etkiyen sismik kuvvetler, tersinir olarak, (B) duvarında

(±) sehimler oluşturmaktadır. Dikkat edilirse, sismik kuvvetlerin tersinme

doğrultusuna bağlı olarak, (A) ve (B) duvarlarının ortak düşey köşe mesnetinde

basınç ve çekme zorlamaları oluşturmaktadır (Kanıt vd., 2005). Depreme maruz

yığma bir binanın dinamik davranışı Şekil 2.3’de gösterilmiştir (Kanıt vd., 2008).

Şekil 2.3. Yığma binanın dinamik davranışı (Kanıt vd., 2008)

Yığma yapının doğal periyoduna bağlı olarak, yapıda deprem kuvvetleri oluşur.

Kat düzeylerinde yoğunlaştırılan kütlelere ve bunlara tekabül eden ivmelere

bağlı olarak, bu deprem kuvvetlerinin dağılımı “ters üçgen” görünümündedir.

Şekil 2.4’de gösterildiği gibi, A duvarı düzleminde f1, f2 ve f3 kat deprem

kuvvetleri oluşur. A duvarı için kesme kuvveti diyagramı da Şekil 2.5’de

50

gösterilmiştir. A duvarı, en alt katta (1. kat altında) maksimum deprem

etkilerine maruzdur (Şekil 2.6). Burada A duvarı “düzlem içi” yüklenmiştir

(Kanıt vd., 2008).

Şekil 2.4. A duvarı üzerinde oluşan deprem kuvvetleri ve kesme kuvvet diyagramı (Kanıt vd., 2008)

Şekil 2.5. Düzlem içi deprem zorlamaları ve etkileri (Kanıt vd., 2008)

3-boyutlu yığma binada, B duvarında da deprem etkileri oluşacaktır. Yapının

doğal periyoduna bağlı olarak, depreme maruz yığma yapı ve buna bağlı olarak

1., 2. ve 3. kat döşemeleri x-yönünde ivmelere maruz kalacaktır (Şekil 2.6).

Maksimum yer ivmesinin 1. derece deprem bölgesine tekabül eden 0.4 (g)

değerinde olduğu düşünülsün. X-yönündeki deprem altında, 1. moduna bağlı

olarak x-yönünde ötelenen yığma yapıda, 2. ve 3. kat döşemelerinin ivmeleri

Şekil 2.6’da gösterilmiştir. 2. ve 3. katlar arasında yer alan B duvarı da

düzlemine dik olarak, ivmelere, titreşimlere ve ötelenmelere maruz kalacaktır

(Şekil 2.7). (Kanıt vd., 2008).

51

Şekil 2.6. B duvarının mesnetlendiği 2. ve 3. kat döşemelerine tekabül eden ivmeler (Kanıt vd., 2008)

Şekil 2.7. X - yönünde deprem hareketi altında B duvarında düzlem dışı sismik kuvvetlerin oluşumu (Kanıt vd., 2008)

B duvarının a (2) ve a (3) ivmelerinin ortalaması ile zorlandığı düşünülebilir.

a(ort) = [a(2) + a(3)] / 2 (2.3)

2. ve 3. kat döşemelerinin doğal periyodu Tf, B duvarının düzlem dışı doğal

periyodu ise Tw olsun. a(ort) ivmesine maruz kalan B duvarı Tw/Tf oranına bağlı

olarak a(ort) ivmesini büyütecektir (Şekil 2.8).

52

Şekil 2.8. B duvarında oluşan düzlem dışı ivme (Kanıt vd., 2008)

Tabandan alınan ivmenin, yapının doğal periyoduna bağlı olarak büyümesi,

Tepki Spektrumu kavramını oluşturan gerçektir. Türk Deprem Yönetmeliği’nde

bu büyüme S(T) = 2.5 olarak kabul edilmiştir (Kanıt vd., 2008).

2.4.4.1. Statik yükler altındaki davranışları

Bilindiği üzere yapılar statik olarak genellikle eksenel basınç, eksenel çekme,

eğilme ve kayma etkilerine maruz kalmaktadırlar. Yığma yapılarda meydana

gelen kırılma veya çatlamaları bu etkilere bağlı olarak sınıflandırmak

mümkündür. Yukarıda bahsedildiği gibi yığma duvarları heterojen olarak göz

önüne alıp yığma birimler, harç ve ara yüzeylerin basınç, çekme ve kayma

etkilerindeki davranışlarını ayrı ayrı değerlendirmek gerekmektedir (Ural,

2009).

a) Eksenel Basınç: Eksenel basınç altındaki yığma duvar numunelerindeki

basınç etkisi Şekil 2.9’da gösterilmektedir.

53

Şekil 2.9. Yığma numunenin eksenel basınç altındaki davranışı (Ural, 2009)

Yığma birimlere uygulanan eksenel basınç kuvvetinden dolayı harçta yatay

yönde çekme kuvvetleri meydana getirmektedir. Harçta yatay yönde oluşan bu

şekildeğiştirmelerden dolayı yığma birimlerde düşey yönde çatlamalar

meydana gelmektedir.

Eurocode-8’e (2006) göre yığma birimlerin minimum basınç dayanımının 2,5

MPa olması istenmektedir. DBYBHY’de (2007) yığma birimlerin minimum

basınç dayanımının 4,9 MPa olması istenmektedir.

ACI 530-88’de (1988) ise dolu tuğlanın minimum basınç dayanımının 10,3 MPa

olması istenmektedir. Yukarıdaki yönetmeliklerde genellikle harcın basınç

dayanımından bahsedilmemekte ve herhangi bir sınırlandırma

getirilmemektedir (Ural, 2009).

b) Eksenel Çekme: Eksenel çekme etkilerine maruz kalan yığma prizmalardaki

şekil değiştirmeler iki şekilde meydana gelebilmektedir. Bunlardan ilki yığma

birim ile harç arasındaki aderansın yok olmasından dolayı zigzag şeklinde

meydana gelen şekil değiştirmler, ikincisi ise yatay derze dik bir şekilde hem

yığma birimde ve hem de harçta çekme eksenine dik meydana gelen şekil

değiştirmelerdir.

54

Aşağıdaki Şekil 2.10’dan da görüleceği üzere birinci deney numunesinde zigzag

şeklinde çekme deformasyonu meydana gelmektedir. Bu numunede diğer

numuneye göre daha az gerilme meydana gelmiştir.

İkinci deney numunesinde ise yatay derze dik olarak meydana gelen

deformasyonlarda yığma birimlerde de deformasyonların meydana geldiği

düşünüldüğünde çok daha fazla gerilme değerlerine çıktığı görülmektedir (Ural,

2009).

Şekil 2.10. Eksenel çekmeye maruz deney numunelerindeki gerilme-şekil değiştirme diyagramları (Ural, 2009)

Yığma duvarlar için çekme dayanımı, basınç dayanımının 1/10’u

alınabilmektedir (Ural, 2009).

c) Kayma (Kesme) etkisi: Aynı eksende birbirine ters yönde yüklemelere

maruz kalan yığma duvarlarda kayma etkisinde çeşitli deformasyonlar meydana

gelmektedir. Kaymaya bağlı olan bu deformasyonlar harç ve yığma birimlerin

dayanım oranlarına göre ya derzler boyunca gelişmekte ya da yığma birimlerde

de deformasyonlar meydana gelebilmektedir.

Diyagonal kayma deformasyonları, yığma yapı elemanında kesme kuvvetinin

etki ettiği doğrultuya göre belli bir açıyla oluşan kayma gerilmesi sonucunda

ortaya çıkmaktadır. Yığma duvarlarda ve diğer yapı elemanlarında, kesme

55

kuvvetleri normal şartlarda birim elemanların birleşim düzlemlerine paralel

yönde etki etmektedir. Diyagonal çekme deformasyonlarının önlenmesi için de

yığma yapı elemanını oluşturan birim elemanlar ile harç arasında iyi bir

bağlantı olması gerekmektedir. Homojen taşıyıcı elemanların kesme kuvveti

etkisi altındaki basit elemanlarda asal gerilmeler hesaplandığında eğik asal

basınç gerilmeleri yanında ona ve çatlaklara dik doğrultuda çekme

gerilmelerinin de meydana geldiği görülmektedir (Ural, 2009).

2.4.4.2. Yatay ve düşey yük taşıyan duvarlar

Yatay ve düşey yük taşıyan yığma duvarlar, deprem veya rüzgâr etkisiyle

meydana gelen ve duvarlara, döşeme veya çatı gibi diyaframlar aracılığı ile

iletilen, düzlem içi yatay yükleri taşır. Bunun yanı sıra, üst kattan ve çatı

döşemesinden gelen eksenel yüklerin de etkisi altındadırlar.

Yatay ve düşey yük taşıyıcı duvarlar, donatılı veya donatısız olarak

üretilebilirler. Tuğla gibi yığma yapı elemanları gevrek malzemelerdir ve çekme

mukavemetleri çok düşüktür. Yapıya sadece düşey yükler etkidiği zaman bu

özellik önemli bir dezavantaj oluşturmasa da, duvarda büyük miktarda çekme

gerilmeleri oluşturan yatay yükler etkin olduğunda, malzemenin bu

karakteristik özelliği uygulamaya bazı kısıtlamalar getirir. Betonarme de olduğu

gibi, yığma duvarlarda da donatı veya öngerilme elemanları kullanılarak bu

dezavantajlar ortadan kaldırılabilir. Yığma duvarlarda donatı kullanılması,

duvarın sünekliğini arttırdığı gibi göçme durumunda duvarın parçalanmasını

önler ve hasarın miktarını azaltıcı etki yaratır. Donatı, duvardaki düşey ve/veya

yatay boşluklara yerleştirilir ve daha sonra bu boşluklar beton veya harç ile

doldurulur. Donatı konulup betonla doldurulmuş bu boşluklar, yığma duvarın

içinde rijit bir betonarme çerçeve oluştururlar (Çöğürcü, 2007).

Yatay yükün duvarlara dağılımı

Yığma yapılarda depremden kaynaklanan yatay kuvvetler duvarlar tarafından

taşınır. Duvarların deprem esnasında bu yükleri güvenle taşıması gerekir.

56

Ayrıca duvar üstü bağlantının yapının kutu davranışı göstermesine etkisi çok

büyüktür (Alyamaç ve Erdoğan, 2006). Yan duvara gelen yatay kuvvet altında

duvarın kesiti, uçlarından çatıya ya da kat döşemesine ve zemine oturan bir

kiriş gibi davranarak, üzerine gelen yükü bitişik döşemelere veya çatıya aktarır

(Şekil 2.11). Diyafram olarak adlandırılan bu döşemeler yatay yükü, üzerlerine

oturdukları kenar duvarlara düzlem içi kuvvet olacak şekilde iletirler. Bu

yüklemeler altında kenar duvarlar yatay ve düşey yük taşıyıcı yığma duvarlar

olarak çalışır (Şekil 2.12). Bu durum çatı ve duvar arasında kuvvet aktarılmasını

sağlayacak bir bağlantı olması halinde söz konusudur (Çöğürcü, 2007).

Şekil 2.11. Yatay yükün duvarlara dağılımı (Çöğürcü, 2007)

57

Şekil 2.12. Yığma yapılarda yatay kuvvetlerin dağılımı (Çöğürcü, 2007)

Döşemeler tarafından her bir yatay ve düşey yük taşıyıcı yığma duvarına iletilen

yatay yük miktarı üç etkene bağlıdır; bu etkenler diyaframların rijitliği ve

duvarların plandaki yerleşimleri ve rölatif rijitlikleridir (Çöğürcü, 2007).

2.4.5. Yığma yapıların test yöntemleri

Kagir duvarların kesme kuvveti etkisinde davranışını tespit edebilmek için

çeşitli testler yapılmaktadır. Bu testleri Pseudo dinamik test ve Yarı statik test

(quasi static test) olmak üzere iki grupta toplanabilir (Çöğürcü, 2007).

2.4.5.1. Pseudo dinamik test

Pseudo dinamik test, kısa duvar numunelerine de uygulanabilir. Deney

numunesi için düşey yükün değeri, zemin ivmesi ve yükleme kütlesinin duruş

şekli belirlenir. Bu koşullara bağlı olarak sarsma masası deneyi oluşturulur.

Sabit düşey yük öngerme kabloları yardımıyla numuneye uygulanır. Duvarın üst

kısmı, sadece yatay hareket sağlanan bir kılavuz sisteme yerleştirilir. Yatay yük

duvarın orta yüksekliğinde uygulanır. Kılavuz sistem sayesinde duvarın üst

58

kısmının alt kısmına göre dairesel bir hareket yapması önlenir ve eğilme

momentinin kuvvet çifti ile sağlanacağı koşulu sağlanmış olur. Artan yoğunlukta

farklı temel ivmelerine karşılık gelen yatay yükler numune deforme olana kadar

uygulanır (Çöğürcü, 2007).

2.4.5.2. Yarı statik test

Yarı statik testte, sabit düşey yük altındaki bir numuneye büyüklüğü artarak

değişen yatay yer değiştirmeler uygulanır. Her yer değiştirme numuneye basınç

ve çekme olmak üzere iki yönde uygulanır. Her adımda iki yükleme yer

değiştirme eğrisi elde edilir. Bu yükleme şekli duvar numunesinde belirgin bir

dayanım azalması oluşana kadar devam eder (Şekil 2.13). Bu aşamadan sonra

yükleme sayısı her adım için 3’e çıkarılır. Yatay yükleme bilgisayar kontrollü bir

hidrolik sistem ile yapıldığından, yüklemenin her aşamasında uygulanan yer

değiştirmelere karşı gelen farklı yük değerleri kolayca gözlenebilir. Ayrıca yer

değiştirmelerin her yükleme adımında ölçülmesi ve kontrolünü sağlamak için

duvar numunesi yer değiştirme ölçerler ile donatılır. Bu sayede deneyin seyri

esnasında uygulanan yükün istenilen koşullarda uygulanıp uygulanmadığı ve

yapısal davranışın belirlenmesinde yardımcı olacak belli noktaların yer

değiştirmelerinin tespiti yapılır (Çöğürcü, 2007).

Şekil 2.13. Tipik bir yarı statik test mekanizması (Çöğürcü, 2007)

59

2.4.6. Yığma yapılarda deprem hesabı

Yatay deprem kuvveti yönetmeliğe göre hesaplanır. Katlara dağıtılır. Katların

kesme kuvveti, deprem yönündeki duvarlara, duvar alanları ile orantılı olarak

dağıtılır. Duvarlarda kayma gerilmesi hesaplanır ve bu kayma gerilmeleri ve

normal gerilmelerde göz önüne alınarak sınır gerilmelerle kıyaslanır. Kayma

gerilmelerine ek olarak eğilme momentinin etkisi de dikkate alınabilir. Rijitlik

merkezi ve kütle merkezi farklı ise burulma etkisi de göz önüne alınabilir.

Duvarlar planda düzgün yerleştirilmişse burulma etkisi oluşmaz. Yığma

yapılarda duvarlara deprem kuvveti, x ve y yönünde olmak üzere, duvar

düzleminde ve dik olarak etki eder. Burada Fi, i katındaki eşdeğer yatay yük, wi, i

katının ağırlığı, hi, i katının kat yüksekliği olmak üzere, katlara gelen kat kesme

kuvvetleri bulunur. Ax ve Ay, sırasıyla x ve y yönünde duvar alanları toplamıdır.

X yönünde kata gelen kat kesme kuvveti Vtx ise, x yönünde kayma gerilmesi x=

Vtx/Ax, aynı şekilde y yönünde kat kesme kuvveti Vty ise kayma gerilmesi y=

Vty/Ay olarak hesap edilebilir. Bu değerler güç tükenme kayma gerilme değerleri

ile kıyaslanır. Bu değerler yönetmelikte verilen sınır değerleri aşmamalıdır.

Kayma gerilmeleri; kerpiç veya briket blok duvarlarda 50 kN/m2, tuğla veya taş

duvarlarda 150 kN/m2, beton bodrum duvarlarında 750 kN/m2 alınabilir. Yığma

yapıların sisteminin sonlu elemanlar yöntemi ile modellemesi yapılarak ve

belirli bir deprem kaydı kullanılarak dinamik çözümde yapılır (Ediz, 2006).

2.4.7. Yığma yapılarda oluşan hasar biçimleri

Genellikle yığma yapılarda kullanılan duvar malzemesinin çekme dayanımı ve

harcın da kayma dayanımı düşüktür. En önemli hasar nedeni, deprem etkisiyle

duvarlarda oluşan kayma gerilmeleri dolayısıyla çekme gerilmelerinin meydana

getirdiği çatlak, ayrılma ve dağılmadır. Bunun yanında yığma yapılar ağır ve rijit

olup, büyük deprem kuvvetinin oluşmasına sebep olurlar. Yığma yapının çekme

ve basınç altındaki sünek olmayan davranışı, yapının önemli bir plastik şekil

değiştirme göstermeden ani göçmesine sebep olur. Duvarlar arası bağlantı gibi,

çatı bağlantısının zayıf olması, yapının zayıf bir bölgeden başlayan hasarın

60

kolayca yayılmasına ve yıkımın meydana gelmesine sebep olabilir. Büyük

pencere ve kapı boşlukları ve planda duvar düzeninin simetriden ayrılması,

ilave gerilme yığılmalarına dolayısıyla hasarın artmasına sebep olur. Bunun

yanında, yapım kusurları ve standart dışı blokların ve harcın kullanılması,

derzlerin harçla doldurulmaması, duvarların düşeyden ayrılması da önemli

hasar nedenlerindendir (Celep ve Kumbasar, 2004) .

Şekil 2.14’de genel olarak yığma yapılarda görülen çatlak ve hasar biçimleri

şematik olarak gösterilmiştir (Sallıo, 2005).

Şekil 2.14. Kırsal yapılarda görülen olası hasar türlerinin şematik özeti (Sallıo,2005)

2.4.7.1. Oturma çatlakları

Şekil 2.15.’de yığma yapılarda çeşitli oturma çatlakları verilmektedir. Oturma

çatlakları yapının temelinin daha çok oturduğu bölümler ile diğer bölümler

61

arasındaki sınırı belirler. Şekil 2.16’da farklı oturma biçimlerine göre

çatlaklarda olan açılmanın biçimleri verilmektedir. Bir cephenin ortasındaki

oturma köşelerden fazla ise oturma çatlakları temele yakın bölümlerde daha

geniştir. Eğer köşeler, ortaya göre daha çok oturuyorsa, eğik oturma çatlakları

yukarıya doğru daha geniştir. Bir köşede oturma farklı ise üst taraftaki çatlak

daha geniştir.

Şekil 2.15. Yığma yapılarda çeşitli oturma çatlakları (Bayülke, 2001)

Şekil 2.16. Yığma yapılarda farklı oturma biçimlerine göre meydana gelen çatlaklar (Bayülke, 2001)

62

Yığma yapılarda oturma hasarının nedeni çoğunlukla sömellerin altındaki

özellikle killi zeminlerin taşıma gücünün su kaçakları sonucu zayıflamasıdır.

Yığma yapıların duvarlarına gelen düşey gerilmeler ile kullanılan sömel

boyutları karşılaştırılınca zemine aktarılan gerilmelerin oldukça küçük

değerlerde olduğu görülür. Eğer çok sığ temel yapılmamış ise yapının kendi

ağırlığından dolayı oturma olasılığı azdır. Ancak kullanma suyu, kalorifer tesisat

suyu kaçakları gibi basınç altındaki sular ile kanalizasyon kaçakları ya da başka

yeraltı su sızıntıları nedeni ile sömellerin altının boşalması ya da buradaki killi

zeminin kohezyonunun azalması oturma hasarına yol açmaktadır (Sallıo, 2005).

Oturmaya yol açan su kaçağının giderilmesinden sonra kuruyan kilin büzülmesi

ile oturmalar bir süre daha devam eder. Kurak mevsimlerinin sonuna doğru

zeminin su içeriğinin azalması ile artan büzülme sonbahar mevsiminin

başlangıcında en yüksek düzeyde oturma çatlakları oluşturmaktadır. Bu nedenle

pek çok yapıda çatlakların mevsimsel olarak açılıp kapandığı gözlenebilir.

Bununla birlikte gevşek zemine kurulmuş yığma yapılarda deprem etkisiyle

oturmalar daha hızlı bir şekilde gerçekleşerek duvarların göçmesine yol

açmaktadır.

2.4.7.2. Deprem hasarları

2.4.7.2.1. Yığma yapılarda meydana gelen hasar biçimleri

Deprem etkisinde kalan yığma yapılar depreme karşı tepkilerini deprem

kuvvetinin oluştuğu yöndeki paralel duvarlar sayesinde karşılarlar. Deprem

kuvvetine dik yöndeki duvarlar temelden ve üst döşemeden mesnetli bir kiriş

gibi davranarak kendisine gelen kuvvetin bir kısmını temele bir kısmını ise

döşemeye aktarır. Üst döşeme ise bu duvarlardan gelen kuvvetleri ve kendi

kuvvetini, yandaki duvarlara yani depreme paralel yöndeki duvarlara aktarırlar.

Döşeme yan duvarlara mesnetli kiriş gibi davranır. Depreme paralel yöndeki bu

duvarlar ise döşemeden gelen kuvvetler ile temel reaksiyonu etkisi altında

kesme kuvvetlerine maruz kalmaktadır. Yapıdaki deprem hasarı; deprem

yönüne, kalkan duvarında oluşan yatay çatlaklara, pencere boşlukları arasındaki

63

dolu duvar parçasında oluşan diyagonal çatlaklara ve duvarda oluşan düşey

çatlakların durumuna göre değişir.

Yığma yapılarda eğik çekme çatlakları 45 derece eğimlerle oluşurlar. Ancak bu

çatlakların eğimi ve yeri duvardaki boşluk miktarına ve boşluk yerine göre

değişir. Bunun yanında duvardaki düşey gerilmeler çok fazla ise bu çatlak

eğimleri 45 dereceden fazla meydanda gelir. Yapı cephelerinde büyük boşluklar

varsa kalan duvar parçalarında yüksek düşey gerilmeler meydana geleceğinden

yine buralarda 45 dereceden büyük eğimli çatlaklar oluşur. Deprem

kuvvetlerinin tersinir olmasından dolayı bu çatlaklara dik yönde de çatlaklar

meydana gelerek Şekil 2.17’de de görüldüğü gibi X şekline haiz duvar çatlakları

görülür. Bir tuğla duvarda harç dayanımı tuğla dayanımından fazla ise eğik

çekme çatlakları tuğla duvarı keserek meydana gelir. Tuğla dayanımı harç

dayanımından fazla ise eğik çekme çatlakları derzlerden geçer (Döndüren,

2008).

Şekil 2.17. Yatay yük altında yığma binada meydana gelen hasarlar (Döndüren, 2008)

Deprem merkezine yakın yerlerde yatay yükün yanında düşey yüklerde önemli

mertebelere ulaşabilir. İşte bu gibi yerlerde düşey kuvvetler büyük olacağından

yığma yapılarda düşey boşluklar arasındaki bölümlerde kesme çatlakları

oluşabilir (Çöğürcü, 2007).

Bilindiği gibi deprem yapıya her iki asal eksende etki ettiği kabul edilmektedir.

Bundan dolayı yapı köşelerinde de hasarlar meydana gelir. İki yönlü kuvvet

64

oluşmasından ötürü yapı köşelerinde duvarlar birbirlerini düzlemleri dışına

itmeye çalışırlar. Köşede duvarlar birbirine iyi bağlanmamış ise ya da hatıl veya

tavan döşemesi yoksa bu hasarlar oluşabilir. Yapı köşelerinde oluşan bu

hasarlar duvarların köşede yeterli bir örgü düzeni ile bağlanmamış olması,

yüksek ve uzun duvarların yetersiz rijitlikte bir çatı sistemi ile bağlanmış olması

veya kesişen duvarlara depremde gelen büyük zorlamalar nedeni ile oluşabilir.

Bu nedenlerden dolayı oluşan çatlaklar ileri aşamalarda bütün duvara

yayılmakta ve duvar düşey yükleri de taşıyamaz hale gelmektedir.

Duvarlar üst başlarından yeterli biçimde bağlanmamış iseler bahçe duvarı gibi

serbest durmaktadırlar. Cami, okul gibi yüksek duvarlı veya büyük hacimli

alanları çeviren duvarlar mutlaka üst başlarından rijit bir plakla

çevrelenmelidirler. Aynı durum çok yüksek duvarlar içinde geçerlidir. Bu gibi

duvarlar kendilerine dik yönde gelen deprem kuvveti altında üst başlarından

hasar görürler. Duvar üstleri göçebilir veya birbirlerinden ayrılabilirler

(Döndüren, 2008).

Duvar içinde pencere ya da kapı gibi boşluk olması durumunda, eğik çatlak

boşluğu kesecek şekilde yönlenecektir. Duvarda birden fazla pencere ve kapı

boşluğu var ise, eğik çatlak duvar düzlemi boyunca en kısa yolu izleyerek,

boşlukları keserek ilerleyecektir. Duvarlar birbirine yeterli miktarda

bağlanmamış ise deprem etkisi altında farklı modlarda titreşecek ve yapı

bütünlüğünü kaybedecektir. Duvarlar birbirine tok bir şekilde bağlanmışsa,

duvarlar senkronize bir şekilde titreşecektir (Şekil 2.18).

Şekil 2.18. Dört duvardan teşkil yığma yapıda titreşim (Ersubaşı, 2008)

65

Bazı durumlarda bitişik nizam yığma yapının sadece 3 dış duvarının inşa

edilerek dördüncü duvar olarak da bitişik komşu binanın duvarının kullanılması

görülmektedir. Böyle bir yapıda yukarıda anlatılan kutu şeklinde davranış teşkil

edilemeyecek ve binanın deprem dayanımı önemli ölçüde azalacaktır (Ersubaşı,

2008).

Yığma yapılarda gözlenen bir diğer hasar şeklide, köşelerinden yeterince

mesnetlenmeyen ve düzlem dışı deprem kuvvetine maruz duvarların düzlem

dışı devrilmesidir. Bu duvarlar özellikle paralel çatı kirişlerinin üstten

mesnetlenmediği duvarlardır. Çatı kirişleri duvarların üstüne yerleştirilmiş

olması durumunda çatı ağırlığı düzlem dışı devrilmeyi büyük ölçüde

önleyebileceği söylenebilir. Dış duvar bazı durumlarda mekan içine doğru da

yıkılarak hane halkının ezilmesine neden olabilir (Ersubaşı, 2008).

2.4.7.2.2. Tuğla ve kerpiç yığma yapılarda meydana gelen hasar biçimleri

Tuğla ve kerpiç yığma yapılarda kullanılan malzeme çok gevrek olduğu için

düşük ötelenmelerde bile çatlarlar. Bu çatlama taş, tuğla gibi çekme dayanımı

düşük malzemelerde daha önemlidir. Çatlamadan sonra kesmeye karşı etkin

kesit alanı azalır. Malzemenin kesme dayanımı da aşılınca çatlak genişler.

Çatlama ile duvarlardan oluşan yapı bir bütün halinde değil, bağımsız hareket

eden parçalar haline dönüşür ve ilerleyen yerdeğiştirmelerde kısmi veya bütün

halde göçme meydana gelir.

Yapıda duvarları birbirine bağlayabilecek ve duvarların üstüne iyi

mesnetlenmiş bir çatı sistemi var ise, yapı kutu davranışı sergileyebilecek ve

deprem dayanımı önemli ölçüde artacaktır. Böyle bir durumda ise yapı köşe

bağlantılarından zorlanacaktır. Şekil 2.19’da kerpiç bir yapıda gözlenen köşe

hasarı verilmiştir.

66

Şekil 2.19. Kerpiç yığma duvarda köşe hasarı (Kaynak: S. Korkmaz arşivi) (Ersubaşı, 2008)

Betonarme yapılarda olduğu gibi bitişik nizam da yerleşmiş yığma yapılarda da

deprem sırasında farklı doğal dinamik özelliklerden dolayı binalar farklı

frekanslarda titreşecek ve birbirlerine çarparak hasara neden olacaklardır.

Geometrik olarak boyutları orantısız yapılar depremde daha fazla zorlanacak ve

hasar görecektir (Ersubaşı, 2008).

2.4.7.2.3. Taş yığma yapılarda meydana gelen hasar biçimleri

Moloz taşlar genellikle dere yatağı gibi yerlerden toplandığı için yuvarlak

şekillidir. Bu nedenle harçla birbirine bağlanması zorlaşır. Ayrıca genellikle

duvar kesitinde bağlayıcı taş kullanılmadığı için, duvar birbiri ile hiçbir

bağlantısı olmayan, iç ve dış duvarların oluşturduğu, yan yana duran iki yarım

duvar olarak çalışmakta ve duvar eksenel yükünün artmasıyla ya da düşük yer

hareketlerinde bile yapı dışına doğru şekil değiştirerek olarak dışta kalan yüzey

göçmektedir.

Harç olarak çamur kullanılması sonucu zamanla taşlar arasındaki çamur

kuruyup büzülmekte, dökülmektedir. Taşlar arasındaki bağ sadece sürtünme ile

sağlanmaktadır. Deprem olduğunda bu duvarların çok düşük bir kesme

dayanımı vardır. Kırsal yapılarda çatı örtüsünde toprak dam yapılması

uygulaması oldukça yaygındır. Zamanla dam üstünde kar vs. yük binmesi ile

ahşap çatı kirişlerinde sehimler olur. Bu sehimler, ahşap kirişlere haşerelerce

67

zarar verilmesi ile artabilir. Sehim yapan yerlerde su birikmesini önlemek için

buraya yeni toprak tabakası yerleştirilir ve sıkıştırılır. Bu ise zayıf kesitlere daha

çok yük binmesini getirir. Zamanla dam örtüsü çok kalın bir tabaka haline

gelebilir.

Tuğla yığma yapılarda gözlenen, paralel çatı kirişlerinin mesnetlenmediği

duvarlarda düzlem dışı devrilme ve duvar köselerinde oluşan hasarların

benzerleri taş yığma yapılarda da görülmektedir (Şekil 2.20).

Şekil 2.20. Taş yığma yapıda gözlenen köşe hasarı (Kaynak: A. Türer arşivi) (Ersubaşı, 2008)

2.4.7.2.4. Ahşap iskeletli kırsal yapılarda meydana gelen hasar biçimleri

Ahşap iskeletli yığma yapılarda, ahşap iskelet, duvarın içine yapılabildiği gibi,

çoğu durumda da, mekânın içinde duvar dışında yapılmaktadır. Bu tür yapılarda

da yığma duvarların düzlem dışı devrilmesine depremlerden sonra sıklıkla

rastlanmaktadır (Ersubaşı, 2008).

2.4.8. Deprem hasar düzeyleri

Yığma yapıların deprem etkisi altında kuvvet dağılımı olduğu takdirde kenar

duvar çatıdan ve temelden gelen etkilerin altında kesme kuvvetleri ile

zorlanmaktadır. Bunun neticesinde boşluklar arasındaki duvarlarda 45

derecelik eğik çekme çatlakları oluşmaktadır. Eğik çekme çatlakları, harç

dayanımı tuğla dayanımından daha yüksek ise eğik çekme çatlakları tuğlaları da

keserek oluşur. Deprem yükünün tersinir bir yük olması ve ilk oluşan çatlaklara

68

dik yönde de çatlak olması sonucu X-şeklinde eğik çekme çatlakları meydana

gelir. Düşey gerilme az ise çatlaklar arasında 90 derece açı olan 45 derece eğimli

kesme çatlakları oluşur. Çatlakların yeri ve açısı, duvardaki boşluk miktarına ve

yerine göre değişir (Önal ve Koçak, 2008).

2.4.8.1. Hasarsız veya az hasarlı yığma yapılar

Bu hasar düzeyinde yapıda ya hiç çatlak olmamıştır ya da kılcal boyutu 1.0

mm’den daha ince sıva çatlakları vardır. Çatlakların derinliği yüzeysel olup sıva

tabakası ile sınırlıdır. Bu hasar düzeyindeki yapılar bir depremden sonra

herhangi bir onarım ve güçlendirme gerekmeden kullanılabilir.

Az hasar düzeyindeki yapılarda, yığma yapıların özelliği olan X-şeklindeki

kesme çatlakları oluşmuştur. Çatlakların genişliği 1.0-10.0 mm arasındadır ve

büyük olasılık ile duvarın içine kadar uzanmaktadır. Kesme gerilmeleri taşıma

limiti; yaklaşık 10-20 N/cm2’ dir (Önal ve Koçak, 2008).

2.4.8.2. Orta hasarlı yığma yapılar

Bu düzeydeki hasarın belirtisi yine duvarlardaki tipik X şeklindeki kesme

çatlaklarıdır. Ancak çatlak genişlikleri bir önceki hasar düzeyine göre 10-25 mm

gibi daha fazladır. Duvarda oluşan kesme gerilmesinde ulaşılabilen maksimum

değerine göre önemli azalma (% 30-40) oluşmuştur. Ancak duvarların genel

olarak boyutlarında önemli bir değişme yoktur. Duvar düzlemi dışına göre fazla

şekil değiştirme olmamıştır, şakülden uzaklaşmamıştır. 3. sınıf hasar yapının

güçlendirilmesini gerektiren bir hasar olarak düşünülmektedir (Önal ve Koçak,

2008).

2.4.8.3. Ağır hasarlı yığma yapılar

Bu hasar düzeyine giren yapılarda çatlakların boyutlarının 25 mm’yi

aşmasından başka:

69

a- Duvarlarda düşeylerden uzaklaşma,

b- Köşelerden duvarların ayrışması,

c- Duvarlarda düşey yüklerden dolayı şişmeler ki bunlar kesme kuvvetlerinin

oluşturduğu çatlakların etkisi ile zayıflamış ve paralanmış duvarların düşey

yükleri de taşıyamaz duruma gelmiş olduklarını gösterir, ve

d- Kısmen yıkılmış duvarlardır ve bu tür hasar düzeyinde yapının zemin katının

şakülden uzaklaşma miktarı (q/h) 1/50’den fazladır. Ağır hasar sınıfı hasar

gören yığma yapıların onarımı mümkün olanları vardır. Bu hasar sınıfında

onarım ve takviye yapılması bazı hallerde (yapının önemli yapı olması, acil

kullanıma ihtiyaç duyulması gibi) düşünülebilir (Önal ve Koçak, 2008).

2.4.8.4. Yıkılmış yığma yapılar

Taşıyıcı duvarlarının önemli bölümü yıkılmış, döşemeler birbiri üstüne yığılmış

ya da oturdukları duvarları yıkılması sonucu kendilerinde de çatlaklar ve

kırılmalar olmuş döşemeleri olan yığma yapılardır. Onarılamazlar. Yığma

yapıların hasar düzeyi ve onarılıp onarılamayacağı ya da güçlendirmenin

gerekip gerekmediği yine yapıdaki hasar ile oluşan depremin şiddeti arasındaki

ilişkiden gidilerek yapılmalıdır. 1. ve 2.’ci düzeydeki hasar yığma yapılarda VI-

VII şiddetindeki depremlerde beklenmelidir. 3. ve 4.’ncü düzeyindeki hasar VIII-

IX şiddetlerinde, 5.’ci düzeyindeki hasar ise IX’dan büyük şiddetlerde oluşması

beklenen hasar düzeyleridir. Eğer ulaşılan hasar düzeyi beklenenden daha

küçük bir şiddet düzeyinde olmuş ise güçlendirme, yeni yapıyı deprem

öncesinden daha yüksek dayanımlı bir duruma getirmektedir. Öte yandan eğer

yığma yapının ekonomik ömrü bitmiş ise yıkılarak yeniden yapılması daha

doğru olacaktır. Yığma yapıların hasar düzeyleri belirlenirken duvarların yatay

yükleri taşıma gücü göz önünde tutulmalıdır (Önal ve Koçak, 2008).

2.4.9. Yığma yapılarda onarım ve güçlendirme

Geleneksel yığma yapılarda ana taşıyıcı sistemler duvarlardır. Yığma yapı

tasarımında duvarlar hem düşey hem de yatay yükler göz önüne alınarak

projelendirilir. Tasarımda yığma duvarların düşey basınç yükleri altında oluşan

70

basınç gerilmelerine karşı mukavemetini kaybetmemesi ve yatay deprem

yükleri etkisinde de duvar kesitlerinde oluşan kayma gerilmelerine karşı yeterli

mukavemet göstermeleri beklenir. Tüm bu hesaplar yapılırken yığma yapının

çekme mukavemetinin sıfır olduğu kabul edilir. Bu nedenden dolayı yığma bir

yapıda çekme gerilmelerinin oluşumu önlenmez ya da çekme gerilmelerinin

oluştuğu bölgelerde özel önlemler alınmazsa, yapıda kalıcı şekil değiştirmeler ve

hasarlar oluşmaya başlar. Oluşan bu hasarın derecesi yükün şiddetiyle

orantılıdır (Bayraktar, 2011).

Yığma yapıların gevrek yapılar olması ve depremlerde büyük yatay kuvvetlerle

zorlanmaları sonucu hafif şiddetli depremlerde bile onarıma gerek olabilir.

Onarım kararında çatlakların boyutu etkilidir. Onarım yapılabilmesi için

duvarların düşeyden ayrılmamış ve düşey yüklerden dolayı duvarlarda şişme ve

yükseklik azalması olmamalıdır. Diğer bir deyişle onarılabilecek bir duvarın

hasar öncesi boyutları ile hasar sonrası boyutlar arasında gözle fark edilebilecek

bir değişme olmamalıdır. Düşeyden sapmış (1/100’den çok), ezilmiş ve şişmiş

duvarların taşıdığı yapı bölümü askıya alınıp duvarın yeniden örülmesi de

düşünülebilir. Bu uygulama yapıda bu düzeyde hasarlı az sayıda duvar varsa

yapılabilir. Bütün zemin kat duvarları ezilmiş ve düşeyden uzaklaşmış bir

yapının tümünü askıya almak gibi bir onarım ekonomik olamayacağı gibi

yapının güvenliği de garantili olmayabilir (Bayülke, 1992).

Yığma yapılar ile ilgili güçlendirme ilkeleri aşağıda belirtilmiştir:

• Güçlendirme işleminde kullanılacak yöntem, yapının malzeme kalitesine ve

işçiliğine uygun olmalıdır.

• Yapıya etki eden deprem kuvveti yapının ağırlığı ile ilgili olduğundan, yapının

yükü azaltılmalıdır. Toprak dam olarak yapılan çatının yıkılarak, hafif

malzemeler ile kaplanması, tuğla bölme duvarların değiştirilerek yerine daha

hafif gazbeton, alçı gibi malzemelerin kullanılması, yapı üst katlarının yıkılması,

yapı içindeki kalın sıvaların veya taş duvarların kaldırılması veya merdivenlerin

direkt olarak zemine oturtulması gibi.

71

• Yapıda DBYYHY’de öngörülen sınırlar aşılarak oluşturulan kapı, pencere

boşlukları özellikle bina köşelerine yakın bölgede kısmen veya tamamen

kapatılmalıdır.

• Yapının rijitlik merkezi, kütle merkezi ile çakışmıyorsa, yapıda bir burulma

etkisi oluşmaması için yapılacak yeni duvarlarla, kütle ve rijitlik merkezleri

çakıştırılmalıdır.

• Yapının yatay ve düşey yüklere göre taşıma gücü ve taşıma performansı

artırılmalıdır.

• Yapıya yükleri taşıyacak yeni elemanlar yerleştirilmelidir.

• Yapı asal titreşim periyodu ile zemin hâkim periyodu birbirine çok yakın ise

oluşan rezonanstan dolayı yapı büyük hasarlar görebilir. Bu durumda yapının

dinamik özelliklerinin değiştirilmesi sağlanarak oturduğu zemin uygun hale

getirilmelidir.

• Yapının sünekliği artırılmalıdır (Kalkan, 2008).

Yığma yapının güçlendirilmesinde çok çeşitli yöntemler vardır. Bunların bir

kısmı da kapsamlı güçlendirme malzemelerinin kullanılmasını öngörür. Ancak,

en basit güçlendirme yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

a. Duvarın hasar gören kısmının sökülüp, tekrar örülmesi ile yapılan onarım

b. Bazı pencere, kapı ve dolap boşluklarının kapatılması ile duvarın kesme

kuvveti kapasitesinin arttırılması

c. Duvara çelik hasır ile püskürtme beton veya tamir harcı uygulaması için

duvarın kesme kuvveti kapasitesinin arttırılması (Celep ve Kumbasar, 2004).

2.4.9.1. Hasar belirlemesi ve değerlendirilmesi

Yapılan ilk incelemede yığma yapılar hasarlarına göre; hafif, orta ve ağır olmak

üzere üç gruba ayrılarak, hafif hasarlılar onarılır ve ağır hasarlılar yıkılır. Orta

hasarlılar için hasar tespiti yapılarak güçlendirme projesi hazırlanır. Orta

hasarlı olup da, mimari düzeni eski olan yapılarında yıkılmasına karar

verilebilir. Bazı durumlarda da orta hasarlı binanın bir kat azaltılarak, onarım

sonucu kullanımına karar verilebilir.

72

Hasar seviyesinin belirlenmesi için, önce genel bir inceleme yapılır, binanın yük

taşıma sistemi ve hasarı tespit edilir. Bu inceleme formunda, kat adedi, yığma

duvarların türü ve kalınlığı, işçilik durumu ve binadaki merdiven ve çatı türü

belirlenir. Bu incelemede özellikle yığma duvarların plandaki düzeni, düşeyde

süreklilik durumu, yapıdaki geometrik düzensizlik kayıt edilmelidir. Yığma

binada depremden oluşan çatlak ve hasar yanında, zamanla meydana gelen

hasarın, yükün iletilmesinde ve taşınmasındaki eksikliklerin belirlenmesinde de

önemlidir. Bunun gibi, çatı ve merdiven hasarının yanında, binanın komşu

binalarla olan ilişkisinin tespit edilmesinde de fayda vardır (Celep ve Kumbasar,

2004).

2.4.9.2. Yığma yapılarda kullanılan güçlendirme teknikleri ve sakıncaları

Yığma yapılarda çekme gerilmelerini alacak çeşitli güçlendirme yöntemleri

geliştirilmiştir. Fakat geliştirilen tekniklerde yapılan en büyük hata,

güçlendirmede kullanılan malzeme ile orijinal yığma yapının mevcut malzemesi

arasındaki uyum sorunudur. Bu uyum sağlanmadığı müddetçe, yapılan

güçlendirmeler uzun vadede faydalı olmamakta ve yığma yapıya daha büyük

zararlar getirmektedir.

Çelik çubuklar tek tek veya hasır bir ağ şeklinde yığma yapılarda güçlendirme

amaçlı kullanılmaktadır. Fakat bu elemanlar uzun vadede yapının maruz kaldığı

nem gibi dış etkenlerden dolayı zaman içinde korozyona uğramakta,

paslanmakta ve hacimsel olarak boyut kaybetmektedir. Bu da kullanılan çelik

çubukların uzun yıllar içinde işlevlerini kaybetmelerine sebep olmaktadır. Bu

tarz güçlendirmede çelik çubukların korozyona karşı korumak için beton

harçları kullanılmaktadır. Kullanılan beton harcının sünekliliği ve elastisite

modülü, mevcut duvar harcına göre oldukça farklıdır. Bu da iki malzeme

arasında bir uyum problemini ortaya çıkarmaktadır. Güçlendirme amaçlı

kullanılan beton harcı, yığma duvarın ağırlığını ve rijitliğini artırmakta,

homojenliğini bozmaktadır. Yapının ağırlığının artması, sisteme deprem

durumunda daha fazla kuvvetlerin tesir etmesine sebep olmaktadır.

73

Bundan başka; çelik çubuklarla tasarlanmış beton perde veya kolon şeklindeki

betonarme elemanlar genel olarak güçlendirmede yığma duvarlara dışarıdan bir

kaplama veya ilave şeklinde uygulanmaktadır. Fakat bu ilave edilen

güçlendirme elemanları ile mevcut duvarın birleşim bölgelerinde büyük

sorunlar ortaya çıkmaktadır. Mevcut yığma duvara göre çok daha rijit olan

betonarme elemanlar, depremlerde çok daha büyük dış kuvvetleri üzerlerine

çekmektedir. Betona göre çok daha az rijit olan yığma duvarlar, birleşim

bölgelerinde oluşan bu büyük kuvvetlere karşı dayanıksız olduğundan, sistem

bu bölgelerde dağılmakta ve mukavemetini kaybetmektedir. Tüm bu

sebeplerden dolayı yığma binalarda betonarme tarzındaki güçlendirmeler

uygun olmamaktadır.

Çelik profil elemanları da güçlendirme malzemesi olarak kullanılmaktadır. Bu

profillerde de çelik çubuklardaki dezavantajlar mevcuttur. Ayrıca bu

elemanların mevcut yığma duvarların bünyesine dahil ederek beraber uyumlu

bir şekilde çalışmalarını sağlamak imkansızdır (Bayraktar, 2011).

2.4.9.3. Çatlakların onarılması

Yığma yapılar deprem, dış yük ve temellerde meydana gelen oturmalardan

dolayı hasara uğrayarak, elemanlarında çatlaklar oluşturur. Oluşan çatlağın

biçimi, yeri ve boyutu yapıyı etkileyecek nitelikte veya önemsiz olabilmektedir.

Çatlak oluşumunda, oluşum şekli, yeri ve miktarına göre yapıya gerekli

müdahale yöntemi belirlenmektedir.

Yığma yapıların çatlaklarının onarımında çatlak genişliklerine göre değişen

yöntemler kullanılabilir. Kılcal çatlaklar, gözle ancak belirlenebilen çatlaklar ile

1-2 mm’ye kadar olan çatlaklardır. Çatlakların büyüklüğü, özellikle dış hava

koşullarına açık taşıyıcı elemanların kısa zamanda güçlerini yitirmelerine yol

açmaktadırlar.

Çatlak genişliği fazla ise bağ elemanları kullanılır. Düşey çatlak duvarın her iki

yüzünde varsa, sıvalar sökülür, çatlağın sağ ve solundaki tuğlalar sökülür,

74

yüksek dozlu çimento ile tuğla yeniden örülür. Çatlak tuğla duvarda düşey

konumda ise, çatlağın her iki yanında bir tuğla boyundaki kısım sökülerek,

yeniden yüksek dayanımlı harç ile örülür. Yığma yapı duvarında “X” şeklinde

eğik çekme çatlakları var ise duvarlar güçlendirilir, çatlakları kesen ve duvara

yarı gömülü şekilde güçlendirme bantları beton içine donatı konularak yapılır

(Önal ve Koçak, 2008).

2.4.9.3.1. Derine inmeyen küçük çatlaklar

Derine inmeyen küçük ve 2 mm genişlikli çatlakların üzerindeki sıva kaldırılır.

Çatlaklar epoksi reçineleri, çimento şerbeti, priz sırasında genleşen özel katkı

maddeli harçlar ve ince kumlu, yüksek çimento dozlu harçlar ile doldurulur. Çok

ince çatlakları doldurulmasında dolgu malzemeleri basınçlı olarak verilir. Bu

yöntemlerin uygulanması zor ve gerekli özen, zaman isteyen pahalı

yöntemlerdir. Derinliği fazla olmayan çatlaklarda, yüzey temizlenir, yüksek

dozlu çimento harcı ile ve gereken yerlere bağ levhaları yerleştirilerek

doldurulur. Gerekirse çatlak bölgelerine donatılar yerleştirilerek çatlakların

büyümesi önlenir. Düşey ve yatay donatılı takviye bantlar yapılır (Önal ve

Koçak, 2008).

2.4.9.3.2. Düşey doğrultuda sürekli çatlaklar

Tuğla, taş yığma yapılarda duvarların her iki yüzünde de sürekli olan küçük

çatlaklar onarılabilir. Taş duvarda çatlakların çevresindeki yaklaşık 50-60 cm’lik

bir bölgede sıvalar sökülür, çatlağın iki yanında yer alan taşlardan bazıları

çıkarılır, buralara özel hazırlanmış bağ plakaları konulur, bu plakalar çatlağın iki

yanını tutan dikişler olarak nitelenebilir. Duvardan boşaltılan bölümler yüksek

dozlu çimento harcı ile doldurulur. Eğer çatlak tuğla duvarda ise, çatlağın her iki

yanında yar alan en az bir tuğla boyundaki bölüm sökülür, burası yeniden

yüksek dayanımlı harç ile örülebilir. Bu işlemin yapılabilmesi için çatlağın düşey

ve düşeye çok yakın bir doğrultuda olması gerekir (Şekil 2.21).

75

Şekil 2.21. Düşey doğrultuda sürekli çatlak oluşumu gözlenen tuğla duvarın onarımı (Çöğürcü, 2007)

2.4.9.4. Temellerin güçlendirilmesi

Yığma yapılarda deprem dışında en çok rastlanan çatlak nedeni temel

yetersizliği nedeni ile oluşan oturma çatlaklarıdır. Temellerin güçlendirilmesi

gereği ile sık olarak karşılaşılmaktadır. Özellikle killi, geçirimsiz zeminlerde çok

uzun süren temel hareketleri olabilir (Bayülke, 1992). Temellerin

güçlendirilmesinde, eski ve yeni yapı bölümleri beraber çalışma yapmalı, eski

elemanlarda yeni elemana yük aktarımı yapılmalıdır. Yığma yapılarda mevcut

temel hatılına ek takviye temeli çeşitli konstrüksiyonlar ile yapılabilir. Duvar

yükleri subasman hatılı altında 1.0 m ara ile konulan duvara dik yönde hatıllara

yükler eski temelin iki yanına yapılan yeni takviye yapılan temellere aktarılır.

Yığma yapı duvar altı temel hatılı dıştan ve içten yeni yapılan hatıllarla

büyütülür (Önal ve Koçak, 2008).

Temel güçlendirmesinde kullanılan bir başka yöntem eski temelin altına temelin

yükünü daha derindeki daha sıkı zemine aktaran yeni ayaklar yapılmalıdır.

Yapının temelleri bölüm bölüm açılarak sağlam zemine kadar uzanan bir çukur

açılmakta buraya beton doldurulmakta, yeni beton ile eski sömelin arasındaki

küçük boşluk ise ahşap takozlarla sıkılanarak eski temelden yeni beton ayağa

yük aktarılması sağlanmaktadır. Betonlanacak bölümlerin en çok 1.0’er metrelik

aralarla atlaya atlaya yapılması aradaki bölümlerin iki yandaki bölümün betonu

sertleştikten sonra yapılması gerekir.

Böylece yapının altında büyük kütlesi olan ve derinlere inen ve geniş bir beton

ayak oluşturulmaktadır. Çoğu zaman bu uygulamanın yapının oturan

76

bölümünün ya da köşesinin altında yapılması yeterli olmaktadır (Bayülke,

1992).

2.4.9.5. Duvarların güçlendirilmesi ve onarımı

Yığma yapıda bütün duvarlar taşıyıcı olduğu için onarım ve güçlendirme tümü

ile duvarların yatay ve düşey yük taşıma güçlerinin arttırılması ile

gerçekleşmektedir (Bayülke, 1992).

Duvardaki küçük çatların onarım ve güçlendirilmesi için duvarın iç ve dış

yüzüne, içinde donatı olan beton bantlar eklenir. Ayrıca çatlamış duvarın iç ve

dış yüzüne hasır donatı yerleştirilir. Duvarda belli aralıklarla delikler açılarak iç

ve dış yüzeydeki donatılar birbirine kaynakla veya kancalarla bağlanır. Duvarda

hasar gören kısımlar sökülür ve yeniden örülerek onarılır. Duvarda bulunan

büyük çatlaklar kelepçelerle tamir harçları ile onarılır. Ayrıca duvarların

güçlendirilmesinde pencere boşlukları küçültülerek duvarın dayanımı artırılır.

Duvarların hasarlı kısımlarının birleştirilmesinde çelik ankraj, ankraj çubukları

ve çimento harçları kullanılır.

Yığma yapıda içte ve dışta “x” şeklinde çatlaklar varsa;

a) İçten ve dıştan takviye bantları,

b) İçten ve dıştan her iki yüzeye takviye,

c) İçten ve dıştan takviye bantlarının veya her iki yüzeydeki takviyelerin

bağlantısının yapılması en uygun çözümdür.

1- Düşey takviye bantları kolon veya perde tipinde teşkil edilebilir. Normal

betonarme donatısı veya hasır çelik donatı kullanılır. Duvarların

güçlendirilmesinde yapı duvarları donatı ile bağlanır. Gergi donatıları

bulonların sıkılmasıyla bağlantı gerçekleşir. Yığma yapılarda pencere ve kapı

boşlukları arasındaki kısımlarda, kesme çatlaklarına karşı duvara yatay delikler

açılarak bulanların her iki uçtan sıkılması ile öngerme verilir veya bu kısımlar

çelik profille çerçevelenir. Çerçeve içi değiştirilebilir. Gergi demirleri eğik çekme

77

gerilmelerinin bir kısmını taşır. Gergi demirlerine, düşey yönde germe verildiği

gibi yatay yönde de gerilme verilir. Gerilme, ankraj betonunun tam olarak

sertleşmesinden sonra uygulanır. Ankraj betonu içinde en az 40φ donatı

gömülür. Duvar köşesinde bazı kısımlar yıkılarak tuğlalar geçmeli olarak

yeniden örülür. Bazı durumlarda betonarme kolon konularak güçlendirme

yapılabilir. Eski hatıl ve yeni duvarın kaynaşmasını sağlamak için duvarı üst

başına yeni bir hatıl yapılır. Eski hatıla 20-25 cm kala duvar yapımı bitirilir,

kalıp yapılarak donatı konulur ve beton harç konulur. Duvar temelinde donatı

ankrajı için yeterli derinlikte açılan çukurların donatı betonla ankre edilir.

Temelden gelen donatıların ucuna diş açılarak somunların sıkıştırılmasıyla

düşey gerilme verilebilir.

2- Yığma duvarda köşe açılması: Yığma yapılarda iyi bağlantı yapılmamış ise,

yatay duvar hatılları yetersizse, yatay yükten köşe açılmalarına sık rastlanır.

Köşeler yıkılır ve yeniden örülür. Köşelerde düşey olarak betonarme kolon

teşkil edilerek takviye yapılabilir. Duvar köşesindeki bazı kısımlar yıkılarak

tuğlalar geçmeli olarak yeniden örülür. Bazı durumlarda betonarme kolon

konularak güçlendirme yapılabilir. Kolon donatıları duvar üst hatıla ve temel

hatılına ankre edilir. Köşe hasarında donatıların geçeceği delikler açılır, buralara

her iki duvarı birbirine bağlayacak donatılar konularak iki duvar birbirine

bağlanır.

3- Yığma yapıda hasarlar büyükse ve yeniden duvar yapılması gerekirse

döşemeler ve hatıllar gerekirse askıya alınarak yeni hatıl ve duvarlar yapılır.

4- Yığma yapının bütününün güçlendirilmesi gerekirse yapıya dıştan ve içten

betonarme çerçeve sistem giydirilir.

5- Duvarlarda düşey yüklerden genişlemeler varsa duvarın bir tarafı kalıp gibi

kullanılarak diğer yüz yeniden örülür. Yüksek dozajlı çimento, harç veya beton

kullanılır.

78

6- Duvarda gerekirse bazı kapı pencere gibi boşluklar kapatılarak duvarın

kesme kapasitesi arttırılır (Önal ve Koçak, 2008).

2.4.9.5.1. Çelik lama sarılarak güçlendirilmesi

Bu yöntemde, duvarlar çelik lamalarla kuşaklanarak veya duvarın her yüzünde

çatıya veya döşeme diyaframlarına monte edilerek kullanılan çelik lamalarla

güçlendirilir. Bu çeşit kuşaklama düşey kuvvetlere karşı duvarı güçlendirir. Ama

duvarı yatay kuvvetlere karşı güçlendirmez. Şekil 2.22 tipik bir uygulamayı

göstermektedir. Yığma duvarlarda deprem sonrası olması beklenen çatlaklara

dik şekilde ince çelik levhalarla da güçlendirme yapılabilir (Ediz, 2006).

Şekil 2.22. Çelik lamalarla duvarın kuşaklanması (Ediz, 2006)

2.4.9.5.2. Beton ile güçlendirilmesi

Beton ile duvarların güçlendirmesinde hasır çelik donatı tek taraflı ya da iki

taraflı olarak taşıyıcı duvara uygulanır ve üstten φ18, φ20 gibi çelik ankrajlarla

tavan döşemesine tespit edilir. Bu işlemlere binada bir simetri dahilinde

başlanır ve daha sonra diğer bölümlere geçilir. İç duvar yüzlerindeki sıva

temizlenir, yüzey hazırlanır. Taşıyıcı duvarların yeniden örülmesi gerektiğinde,

kalan duvarlar geçici olarak iksaya alınmadan mevcut duvarlar yıkılmamalıdır.

Projesine uygun şekilde takviye yapılacak bina köşe bölgeleri belirlenir. Bu

bölgeler içindeki sıvalar kaldırılır, derz aralıkları kısmen açılır ve yüzey yabancı

maddelerden olabildiğince temizlendikten sonra yüzey hazırlığı yapılıp gerekli

79

ankraj delikleri açılır. Ankraj delikleri toz ve nemden arındırıldıktan sonra

ankraj çubukları projesine uygun şekilde dolu tuğla veya taş duvarlarda epoksi

ile yerleştirilir. Duvar yüzeyine, metrekarede en az 4 adet olacak şekilde

ankrajlar yerleştirilerek hasır çelik monte edilir. Öngörülen yerlere özenle

yerleştirilen donatılar aderansı zayıflatacak her türlü kirden arındırılmış ve

temiz bir şekilde olmalıdır. Hasır çeliklerdeki bindirmeler bir veya bir buçuk göz

olacak şekilde yapılır. Hasır donatının mevcut duvarlardan belirli bir uzaklıkta

tutulabilmesi amacıyla mesafe ayarlayıcılar kullanılmalıdır. Hasır çelikler sıkı

şekilde tespit edilmelidir. Çatlak, duvarın iki yüzünde devam ediyorsa hasır

çelik uygulaması duvarın her iki yüzünde yapılmalıdır. Birbirine duvar içinden

bağlanmalıdır. Sonra güçlendirme projesinde belirtilen beton kalınlığı kadar

kalıplar yapılır. Hasır çelik donatı duvar ile kalıbın tam ortasına gelmelidir.

Betonun yerleştirilmesi kalıp ile mevcut duvar arasındaki mesafenin dar oluşu

ve arasında da donatı bulunması sebebiyle yerleştirilmesi zor olacağı için

betonun akıcı kıvamda seçilmesi gereklidir. Bu nedenle güçlendirmede

kendiliğinden yerleşen beton en uygun beton cinsidir. Kendiliğinden yerleşen

beton çok akıcı kıvamda olduğu için kalıpların muntazam, boşluksuz yapılması

son derece önemlidir. Ayrıca kendiliğinden yerleşen betonun kalıba olan

basıncının standart betona göre % 25-30 daha fazla olduğu, kalıbın yapım

aşamalarında dikkate alınmalıdır. Bu işlemler bittikten sonra kendiliğinden

yerleşen beton uygulaması yapılır. Uygulamada beton yavaş olarak kalıba

yerleştirilmeli ve betonun taşındığı borular kalıbın üzerinde gezdirilerek döküm

yapılmalıdır (Ediz, 2006).

2.4.9.5.3. Püskürtme beton ile güçlendirilmesi

Püskürtme beton, yeni inşa edilen yapıların yanında özellikle eski yapıların

onarım ve güçlendirme işlerinde geniş bir kullanım alanı bulur. Mevcut kargir,

tuğla, çelik ve betonarme yapıların yüzlerinin beton tabakasıyla kaplanmasında

ve güçlendirilmesinde, çelik yapıların sıcaklık etkilerinden korunması ve

güçlendirilmesinde ve benzeri yerlerde kullanılır (Celep ve Kumbasar, 2004).

80

Püskürtme beton, basınçlı hava ile uygulanan bir betondur ve kuru ve ıslak

karışım olarak iki şekilde uygulanabilir.

Uygulanacak püskürtme beton için makinenin karışım odasında, çimento ve

agrega uygun ölçülerde bir araya getirilip karıştırıldıktan sonra, bu kuru karışım

seyrek olarak ve basınçlı hava yardımıyla bir hortum içinde püskürtme ucuna

iletilir. Meme veya tabanca olarak da adlandırılan bu uca gelen kuru karışıma

basınçlı su eklenerek elde edilen beton yine basınçlı hava yardımıyla ve yüksek

hızla betonlanacak yüzeye püskürtülür. Tabancada verilen suyun miktarı isteğe

uygun bir karışım elde edilmesi için kolayca ayarlanabilir ve gereken

durumlarda bu suya beton katkı maddeleri de eklenebilir (Aka ve Celep, 1978)

(Şekil 2.23).

Şekil 2.23. Kuru sistem (Bekişoğlu, 1993)

Hasarlı betonarme yapıların onarımında kuru karışım püskürtme betonun

uygulaması hızlı ve etkilidir. Optimal bir karışım ve uygun bir onarım

yönteminin geliştirilmesi önemli bir konudur. Ayrıca onarımın durabilitesi ve

kalitesi için püskürtme ile ilgili olarak önerilen uygulamalar ile uyumunu

sağlamak ve onarım sürecinin uygulanması da kesinlikle önemlidir. Şekil

2.24’de gösterildiği gibi, püskürtme işleminin her bir detayı önemli ölçüde nihai

sonucun etkinliğini etkiler. Malzeme ve kullanılan ekipman da dahil olmak üzere

tüm bu unsurlar, sözleşmenin mümkün olan en erken aşamasında kurulan

kontrol programı ve test çalışmaları ile uyumlu olmalıdır. Ayrıca belirtmek

gerekir ki, kuru karışım püskürtme beton teknolojisi yaş işlemden daha

81

karmaşıktır, dolayısıyla püskürtme operatörünün deneyimi ve yeteneği

normalinden daha da önemlidir (Slowek ve Majchrzak, 2004).

Şekil 2.24. Onarım sürecini etkileyen püskürtme işlemi elemanlarının şematik olarak gösterimi (Slowek ve Majchrzak, 2004)

Daha sonra uygulamaya konulan yöntemde ise çimento, agrega ve su beraber

karıştırılır. Elde edilen ıslak karışım benzer şekilde hortumla ve basınçlı hava

yardımıyla püskürtme ucuna iletilir. Bu uçta ilave olarak verilen basınçlı hava,

betonun yüksek bir hızla püskürmesini sağlar (Aka ve Celep, 1978) (Şekil 2.25).

82

Şekil 2.25. Yaş sistem (Bekişoğlu, 1993)

Hasır çelik donatı tek taraflı ya da iki taraflı olarak taşıyıcı duvara beton ile

güçlendirme kısmında belirtilen şekillerde uygulanır. Sıva temizlenip, çimento

şerbeti püskürtülerek, yüzey hazırlanır. Püskürtme beton uygulanırken bina

içlerinde yeterli uzaklık bırakmak zor olduğundan 450 dozlu sıva da

uygulanabilir. Hasır çelikler tespit edildikten sonra püskürtme betonun

uygulaması yapılır. Püskürtme tabancası yüzeye imkanlar nispetinde dik ve 1,0 -

1,5 m uzaklıkta tutulmalıdır. Uzak tutulan tabanca, donatının arkasını yeterince

betonla dolduramayacağı için, yüzeyde kesikler meydana getirebilir ve ileride

çatlak oluşumuna sebep olabilir. Yakın tutulan tabancada ise yüzeye yapışma

tam olarak sağlanamaz. Beton zayiatı meydana gelir. Shotcrete uygulamasında

yüzeye çarparak sıçrayan betonlar tekrar kullanılmamalıdır. Püskürtme betonu

üzerine yaklaşık 2,5 cm kalınlığında sıva yapılarak yüzey düzgünlüğü

sağlanabilir. Püskürtme beton tabakalar halinde uygulanmalıdır ve alt

tabakanın tamamen sertleşmesini beklemeden ikinci tabakaya geçilmelidir. Yeni

tabaka püskürtülmeden önce alt tabakadaki şüpheli yerler kontrol edilir. İyi

kaynamamış kısımlar uzaklaştırılıp yüzey nemlendirilmelidir. Püskürtme beton

uygulamalarında çok dikkat edilmesi durumunda dahi kapı, pencere

doğramaları zarar görebilir. Püskürtülerek oluşturulan her beton panonun bir

köşesinde, hazır beton santralinden gelen püskürtme beton için mukavemet

sınıfı garanti edilemediğinden, mala ile küçük bir bölgenin yüzeyi düzgün hale

getirilip 3 ve/veya 7 ve/veya 28. günlerde Schmidt çekici okumaları

yapılmalıdır. Okumalar her istasyonda 12 adet civarı olmalı, betonun kaç günlük

olduğunu ve okumanın yapıldığı yer yazılmalıdır (Ediz, 2006).

83

2.4.9.5.4. Karbon elyaf lifler ile güçlendirilmesi

Laminant ve dokuma şeklinde üretilen FRP’ler duvar yüzeyine epoksi esaslı

yapıştırıcıyla uygulanır. Epoksi sürülmeden önce astar malzemesi duvar

yüzeyine uygulanır. Böylece epoksi, FRP ve duvar yüzeyi ile olan aderans

arttırılmış olur. Yüzey hazırlığı önemli aşamalardan biridir. Bina sistemi

içerisinde deprem sırasında davranışı incelenerek, sistemin çeşitli yerlerine

FRP’ler uygulanır. Çekme mukavemetlerini alacak şekilde FRP’ler

yerleştirilmelidir. Laminant FRP’ler 5 ve 10 cm genişliğinde plakalardır,

dokumalar tek yönde kuvvetli 50 cm genişliğinde malzemelerdir. Bina içinde

boyutlandırılması bu esaslara göre belirlenmelidir.

FRP ile güçlendirilecek yüzeydeki zayıf ve gevşek malzeme uzaklaştırılmalı ve

tabandaki yüzey bozukluğu minimuma indirilmelidir. Yüzey hazırlanırken

birbirini takip eden yüzeyler arasındaki kademe farkı 1 mm’yi geçmemelidir.

Yüzeyde herhangi bir yükselti veya çukur kalmamalıdır. Keskin köşeler

yuvarlatılmalıdır. Yuvarlatılmış köşelerin yarıçapı 10 mm’den az olmamalıdır,

zira daha büyük yarıçap daha yüksek performans sağlar.

Astar ve sertleştiriciyi belirtilen oranlarda katarak karışım homojen hale gelene

kadar karıştırılarak (yaklaşık 2 dk.) hazırlanır. Karıştırılmış astar çalışabilme

süresi geçildiği zaman kullanılamayabilir. Bu süre ortam sıcaklığı ve malzeme

miktarı ile bağlantılı olarak değişebilir. Astar fırça ya da rulo ile düzgün bir

şekilde yüzeye uygulanmalıdır. Eğer gerekli ise ikinci kat astar ilk kat alttaki

tuğla yüzeye nüfuz ettikten sonra uygulanmalıdır. Kullanılacak astar miktarı alt

yüzeyin pürüzlüğüne bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. İkinci kat astarı

uygulamadan önce ilk katın parmaklara bulaşmayacağı kadar beklemek

gereklidir (en az 3 saat). Bir gece beklemek genel bir uygulamadır.

Karbon fiber lif bir makas yardımı ile istenen ölçülerde kesilir. Parçaların

uzunluğunun 2 m’yi geçmemesi tercih edilmelidir. Daha önce sürülmüş olan

astarın tam anlamı ile kurumuş olmasına dikkat edilerek, astar uygulanmış

yüzey üzerinde bir haftadan daha fazla süre ile herhangi bir işlem yapılmamışsa

84

yüzey zımpara kağıdı ile pürüzlendirilmelidir. İki komponent üretici firmanın

belirttiği oranlarda katarak karışım homojen hale gelene kadar karıştırılır. FRP

yüzeye fırça ya da rulo kullanılarak uygulanmalıdır. İç köşelerde kullanılan

malzeme miktarı FRP’nin alt tabakaya yapışmasını garanti altına almak için düz

yüzeyde kullanılan malzemeden daha çok olacaktır. FRP’nin içinde kalan hava

boşluklarını uzaklaştırmak ve malzeme içine nüfuzunu arttırmak için lastik dişli

rulo ile lifler yönünde üzerinden bastırarak iki üç kere geçilmelidir. FRP’nin

parçalarının lifleri doğrultusunda uç uca eklenmesi sırasında en az 20 cm

bindirme boyu kullanılmalıdır. Bindirme bölgesinde daha önce uygulanan

malzemenin üstüne reçine sürülmeli ve eklenecek bölüm uygulanmalıdır.

Bindirme lifler doğrultusunda yapılmalıdır, liflere dik yönde bindirme

yapılmasına gerek yoktur. İlk kat reçine uygulamasından sonra malzemeye en

az 30 dakika dokunulmaması gereklidir. Herhangi bir şekilde yerinden oynayan

veya ayrılan malzeme bu süre içinde rulo veya spatula yardımı ile tekrar

yerleştirilebilir. Reçinenin uygulandığı yüzeyin üzerinden iki üç kez bastırarak

geçilmelidir. Bu işlem sırasında rulo ya da spatula kullanılmalıdır.

Açık havada yapılan uygulamalarda, malzeme yağmur, kum, toz gibi etkenlerden

üstü kapatılarak korunmalıdır. Uygulama en az 24 saat kürlenmelidir. Eğer FRP

uygulaması direkt olarak güneş ışığına maruz kalacaksa UV dayanımlı boya ile

kaplanmalıdır. FRP’nin üzerine sıva yapılacaksa, en üst kata uygulanan FRP

daha tazeyken kuvars kumu serpilerek, sıva için aderans sağlamak üzere

pürüzlü bir yüzey oluşturulmalıdır. FRP uygulaması sırasında kesinlikle maske

gözlük ve plastik eldiven gibi koruyucu ekipman ve giysilerin giyilmesi

gereklidir. İşin yapıldığı bölge çok iyi bir şekilde havalandırılmalıdır. Hiçbir

durumda uygulama çıplak alevle karşılaştırılmamalıdır (Ediz, 2006).

2.4.9.5.5. Çimento enjeksiyonu

Çimento enjeksiyonu özellikle taşıma gücü zayıf olan moloz taş duvarlarda

düşük basınçlar altında uygulanır. Bunun için duvarın içine kadar ince borular

yerleştirilir. Duvarın iç ve dış yüzeyi 2-3 cm kalınlığında sıva ile kaplanır. Daha

sonra altlardaki deliklerden başlayarak düşük basınç altında çimento şerbeti

85

enjeksiyonu yapılır. Herhangi bir borudan çimento pompalama, yandaki

borulardan çimento şerbeti taşımaya başlayıncaya kadar sürdürülür. Çimento

içirimi yapılmış delikler kapatılır. Bu işlem her bir sıradaki delikler doluncaya

kadar sürdürülür. Daha sonra aynı işlemler bir üst sıradaki enjeksiyon

deliklerine uygulanır. Delik arasında 30-40 cm kadar aralık olabilir. Bu

deliklerin duvardaki taş ya da tuğla ve benzeri malzeme arasındaki derz

durumlarına göre yerleştirilmesi gerekir. Deliklere takılacak borular

kullanılacak pompanın hortum ucu boyutuna göre seçilir.

Çimento enjeksiyonu yöntemi ile çok zayıf ve düşük dirençli moloz taş

duvarların direncinin yükseltildiği ve daha sağlam bir duvar oluşturulduğu

gözlemlenmiştir. Çimento içirimi kötü ve zayıf duvarları iyi duvar düzeyine

çıkarmaktır. Yöntem yavaş, zaman alıcı, çimento pompalama donanımı

gerektirmektedir. Kullanılan çimento genleşen ve ilk direnci yüksek çimento

olmalıdır (Sivri vd., 2006).

Çimento şerbetinin yapımında ilk dayanımı yüksek portland çimentosu (IPÇ) ve

genleşen çimento kullanımı onarımı hızlandırır. Genleşen çimento, çatlakların

içine giren şerbetin genleşip bütün boşlukları doldurmasını sağlar. Genleşen

çimento içine sülfoalüminat konulmuş bir çimentodur (Çöğürcü 2007).

2.4.9.5.6. Epoksi reçineleri ile onarım

Çatlak onarımında epoksi reçinesi iki biçimde kullanılmaktadır.

a- Epoksi enjeksiyon yöntemi, 0.2-0.3 mm genişliğindeki çatlakların onarımı için

uygundur. Düşük viskoziteli epoksi reçinesi sürekli bir düşük basınç altında

içirilmektedir. Bu yöntemle betondaki ince ve kılcal eğilme çatlakları

kapatılmakta ve çatlak yüzeyinde çekme kuvveti aktarımı gerçekleşmektedir.

Aynı zamanda epoksi reçinesi donatı ile beton arasında açılmaları doldurarak

donatı ile beton arasındaki yapışmayı (aderansı) artırmaktadır.

86

b- Epoksi harcı ile doldurma, ezilmiş ve paralanmış ve de dökülmüş betonları

doldurmak için kullanılır. Epoksinin içine çok ince agrega katılarak bir tür

“beton” elde edilir ve tahrip edilmiş betonun yerine konulmaktadır.

Düşük basınç altında epoksi enjeksiyonunda düşük viskoziteli epoksi

kullanılmaktadır. Enjeksiyon düşük bir basınç altında yapılmakta ve uzun süre

beklenmektedir. Bu işlemde önce çatlak üzerine belirli aralıklarla borular

yerleştirilmekte ve çatlak boruların çevresi epoksi harcı ile kapatılmaktadır.

Daha sonra epoksi ile doldurulmuş tüpler borulara takılmaktadır. Tüplere diğer

bilyalı uçlarında basınç uygulanmakta ve bu basınç altında tüpteki epoksinin

çatlağın içine doğru yavaşça akması beklenmektedir (Önal ve Koçak, 2008).

2.4.9.5.7. Sıvama ile onarım

Sıvama daha çok bir yüzey ayrışması onarımıdır. Ancak çatlakları ağ şeklinde

ince olması halinde çatlak onarımında da kullanılır. Aktif çatlaklar halinde

sıvanan uzayabilir tipte olması şarttır. Bazı durumlarda bu dahi yetersizdir. Bu

taktirde cam elyafla takviye edilmiş bitüm emdirilmiş membranlar kullanılır ve

kat kat yapıştırılır. Ancak bu membranların bir tuğla duvarla, bir beton asfalt dal

ile veya çakılla korunması şarttır. Enine yöndeki hareketler ondülasyona ve

yırtılmalara yol açar (Önal ve Koçak, 2008).

2.4.9.5.8. Betonarme mantolama

Bu yöntem sıkça kullanılan bir yöntemdir. Duvarın iç ve dış yüzü hasır çelikli

betonarme bantlar ile kaplanır. Bu işlem şu şekilde yapılır: Önce duvarın iç ve

dış yüzeyine hasır çelik yerleştirilir. İçte ve dıştaki bu hasır çelikler birbirlerine

duvarda belirli aralıklarda açılan deliklerle birbirlerine bağlanır. Daha sonra

donatı hasırının üzerine yüksek basınçlı çimento kum harcı püskürtülür. Bu

işleme duvar üzerinde yaklaşık 5 cm’ lik bir beton bant oluşuncaya kadar devam

edilir. Beton ile yığma duvarın birlikte çalışmasını sağlamak için, duvar

yüzeyindeki küçük parçacıklar temizlenmelidir (Çöğürcü 2007). Bu bağlamda

duvara beton püskürtmeden önce yüksek basınçlı su püskürtülür. Böylelikle

87

derzlerde harap olmuş olan harç dökülür ve beton püskürtüldüğü sırada, bu

boşluklar dolarak kompozit bir çalışma söz konusu olur. Bu güçlendirme işlemi

Şekil 2.25’de görülmektedir (Döndüren, 2008).

Betonarme Düşey Takviye Bantları Betonarme Yatay Takviye Bantları Şekil 2.26. Düşey ve yatayda betonarme takviye bantları ile çatlak onarımı

(Döndüren, 2008)

2.4.9.5.9. Gergi demirleri ile güçlendirme

Çok fazla kullanılmayan bir yöntem olan gergi demirleri ile güçlendirme

yöntemi, yığma yapılarda duvarlara yatayda ve/veya düşeyde gergi demirleri

ilavesi ile gerçekleştirilir. Yapılan bazı araştırmalar bu tarz gergilerin duvarın

direncini arttırdığı ve dağılmasını engellediğini göstermiştir. Yapılmış

deneylerde gergi demirlerinin en etkin yerleştirileceği yerin duvar yüksekliğinin

1/3 aralıklara bölünerek konulması olduğudur. Böylece duvarda oluşacak eğik

çekme çatlakları bir kaç adet gergi demiri tarafından kesilerek daha yüksek bir

güçlendirme sağlanır (Döndüren, 2008).

2.4.9.5.10. Betonarme hatıllarla güçlendirme

Hiç düşey hatıl konulmamış uzun duvarlarda, rijitliği zayıf görülen duvarlarda

tek veya çift taraflı olarak betonarme hatıllarla takviye etmek mümkündür.

Özellikle taşıyıcı duvarların kesişim bölgesinde düşey hatıllar teşkil edilmelidir.

Bu düşey hatıllar yatay hatıllarla birleştirilerek çerçevede oluşturulabilir. Bu

hatılları, mevcut bir yapıda teşkil etmek pek kolay değildir. Düşey betonarme

hatılın genişlikleri duvar genişliklerine eşit olmalıdır. Kolonun teşkil edileceği

köşede kolon boyutunca duvar parçası yıkılır. Açığa çıkan duvar yüzeylerinin

pürüzlü olması, betonla yığma duvarın birlikte çalışmasını sağlamak açısından

önemlidir.

88

Yığma yapıların güçlendirilmesinde uygulanan diğer bir teknikte taşıyıcı

duvarlara yerleştirilen yatay betonarme bağ kirişleridir. Yönetmeliklerde yeni

yapılan yığma yapılarda döşeme ve çatı hizasında yatay hatıllar teşkil edilmesi

istenmektedir. Mevcut bir yığma yapıda özellikle kat hizasında yatay hatıl teşkil

etmek pek kolay değildir. Çatıda hatıl teşkil etmek daha kolaydır. Çatı kaldırılır,

yatay hatıllar teşkil edilir ve sonra tekrar yerine konur. Kat hizasında yatay hatıl

teşkil etmek için önce hatılın yapılacağı bölgede bir kısım duvar parçası çıkarılır

üstte kalan duvar desteklenir, açılan kısma donatı yerleştirilir, beton dökülür ve

bu işlem geri kalan kısımlarda tekrarlanır. Yatay hatıl teşkil edilirken üst

taraftaki duvarın desteklenmesi açılan boşluğa kalıcı destekler yerleştirmeyle

mümkün olabilir (Ediz, 2006).

2.4.9.6. Ahşap dikme ve çaprazlarla güçlendirme

Özellikle kırsal yörelerde çok rastlanan tek katlı yığma yapılar, ahşap dikme ve

çaprazlarla güçlendirilebilir. Deprem sırasında gerilmelerin toplandığı kapı

pencere boşlukları ahşap çerçeveler ile güçlendirilebilir (Döndüren, 2008).

2.4.9.7. Yapının tümü ile güçlendirilmesi

Yığma yapı dıştan bir betonarme çerçeve içine alınabilir. Bu çerçeve sisteminin

yapıya depremde gelebilecek yatay kuvvetlerin tümüne yakın bir bölümünü

taşıyabilecek biçimde boyutlandırılması ve temellerinin de bu koşula göre

olması gerekir. Bu yöntemin planda büyük boyutlu ve çok katlı yığma yapılara

uygulanması pratik olmayabilir. Bir iki katı geçmeyen ve plan alanı 100-200 m2

olan yapılarda uygulanmaları düşünülebilir. Yapıya dıştan destek veren payanda

duvarlarla da yığma yapılar güçlendirilebilir (Bayülke, 1992).

2.4.9.8. Yeni güçlendirme tekniği

Yığma yapıların güçlendirilmesinde esas olan, yapıda oluşan çekme

gerilmelerinin çekme elemanları ile alınmasıdır. Yeni teknikte, diğer

89

güçlendirme yöntemlerinden farklı olarak; kullanılan malzemeler mevcut yığma

duvar malzemesi ile uyumlu olmalı, yapının ağırlığını ve rijitliğini artırarak,

yapıda ek tesirlere yol açmamalıdır. Bu amaçla, yığma yapılarda güçlendirme

elemanı olarak karbon elyaf esaslı iplerle örülmüş özel bantlar çekme elemanı

olarak kullanılmalıdır. Bu özel üretilmiş bantların çelik çubuklara kıyasla

avantajları oldukça fazladır. En önemli avantajları yüksek kopma dayanımına

sahip olmalarıdır. Çeliğin kopma dayanımının minimum 4-5 katı kadar bir

mukavemete sahiptirler. Ayrıca korozyona karşı çelik gibi hassas duyarlı

olmayıp, nem etkisinde özelliklerini kaybetmeden yıllarca yapının bünyesinde

görevini icra ederler. Hiçbir şekilde paslanmaz veya çürümezler.

Diğer uygulamaların bir çoğunda duvarlara dışarıdan yapılan ilave ve

kaplamalar yapının orijinal haldeki statik durumunu bozmakta, homojenliğini

ortadan kaldırmakta ve bu nedenden dolayı yığma yapıda deprem yükleri

altında ilave kuvvetlerin oluşmasına sebep olmaktadır. Orijinal haldeki statik

durumuna göre projelendirilmiş olan yığma yapıların, bu yapılan bilinçsiz

güçlendirmelerden dolayı deprem yükleri altındaki davranışı karmaşık bir hal

almaktadır. Oysa özel çekme bantları ile yapılan güçlendirme de, sisteme yapısal

bir değişiklik yoktur. Kullanılan malzeme yapının ağırlığını ve rijitliğini

artırmamaktadır. Çekme elemanları yığma duvara diğer yöntemlerdeki gibi

dışarıdan değil bünyesine yerleştirilerek dahil edilmektedir. Bu şekilde mevcut

yapıyla beraber çalışmaları temin edilmiş olur.

Bundan başka; yığma yapının orijinal harç malzemesinin iyileştirilmesi hususu

diğer yöntemlerde düşünülmemiştir. Bu yeni teknikte yıllar içinde bağlayıcı

özelliğini kaybeden mevcut harca bu özelliğini kazandırmak esas amaçlardan

bir tanesidir. Bunun için; yığma duvarlarda tuğla birleşim noktalarında duvarın

içerisine açılan deliklerle mevcut harcın bünyesine uygun bağlayıcı malzeme

şerbeti enjeksiyon edilmektedir. Bu sayede bağlayıcılığını yıllar içerisinde

kaybetmiş olan duvarın bünyesindeki mevcut harca, bağlayıcı özelliği tekrar

kazandırılmaktadır (Bayraktar, 2011).

90

3. MATERYAL ve YÖNTEM

3.1. Materyal

Bu tez çalışması ile yığma yapıların taşıyıcı elemanı olan tuğla duvarların

polipropilen lifli ve çelik hasır donatılı kuru karışım püskürtme beton

uygulanmasıyla güçlendirilmesinin duvarın davranışı ve dayanımı üzerindeki

etkileri deneysel olarak araştırılmıştır.

Deneysel çalışmanın ilk aşamasında 19 x 9 x 5 cm boyutlarındaki 1 cm derz

aralığında olacak şekilde şaşırtma örgüsü tipinde örülerek 220 x 245 cm

boyutlarında tuğla duvarlar üretilmiştir. Her bir seride 2 adet numune olmak

üzere 2 adet seri oluşturularak toplam 4 adet tuğla duvar numunesi örülmüştür.

Üretilen tuğla duvar numunelerinin ilk serisine güçlendirilme yapılmayarak

yalın halde bırakılmıştır. İkinci serideki tuğla duvar numunelerinin dış

yüzeylerine 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı ve 2 kg/m3 püskürtme elyafı ilaveli

kuru karışım püskürtme beton uygulanmıştır. Serideki numunelere uygulanan

kuru karışım püskürtme beton tabaka kalınlığı 5 cm olarak belirlenmiştir.

Püskürtme betona, taze betonun terlemesini azaltan, çatlakları azaltan

kohezyonu arttırma, segregasyonu azaltma gibi sertleşmiş betonda ise darbe

dayanımını arttırma, donma-çözülme dayanımını arttırma, geri sekmeyi azaltma

gibi olumlu özelliklerinden dolayı uygulamada kullanılan püskürtme elyafı

eklenmiştir. Deney kapsamında yer alan her bir serideki numuneler

kodlanmıştır. Aşağıdaki Tablo 3.1’de deneysel çalışmadaki serilerin numuneleri

kodları ile birlikte verilmiştir.

Tablo 3.1. Serilerde yer alan numuneler

Seri No

Numune Tipi

Üretilecek Adet

Kod No Püskürtme Beton ile

Güçlendirme Uygulaması Püskürtme

Kalınlığı

1 Yalın 1 Adet 01-Y00-00-01

1 Adet 02-Y00-00-02

2 Hasır Çelik + Polipropilen Lif Katkılı

1 Adet 03-PH05-00-01 Q188/188 çelik hasır, 5 kg/m3 propolipen lif katkılı + 2 kg/m3 elyaf ilaveli

5 cm 1 Adet 04-PH05-00-02

91

3.1.1. Malzeme deneyleri

Temel, hatıl ve döşeme betonu laboratuar ortamında 16 MPa basınç dayanımına

sahip olacak şekilde üretilmiştir. Bu beton dayanımına sahip betonun karışım

oranlarını elde edebilmek için ön deneme betonlar üretilmiştir. Aynı şekilde

betonarme temel, hatıl ve döşeme betonlarında kullanılacak olan donatı temin

edilmiş ve mekanik özelliklerini belirlemek amacıyla çekme deneyleri

yapılmıştır.

Beton

Tez çalışmasında; dolu harman tuğlasıyla örülecek olan duvarların altına 100 x

220 cm ebatlarında ve 15 cm yüksekliğinde betonarme temel, duvar üstü hatıl

ve 10 cm kalınlığında döşeme yapılmıştır. Temel ve hatıl betonlarının 28 günlük

basınç dayanımının 16 MPa olacak şekilde hazırlanması planlanmıştır. Betonun

karışım oranlarını belirleyebilmek için ön deneme betonlar üretilmiştir. Değişik

Su/Çimento (0.40-0.70) oranlarında, CEM I 42,5 R tipi çimento kullanılarak 7

seri halinde ve her bir seride 9 küp numune olacak şekilde deneme beton

numuneleri dökülmüştür. Ön deneme betonların agrega granülometrisi için

yapılan elek analizi Şekil 3.1’de ve tüm numunelerin betonuna ait agrega dane

dağılımı eğrisi Şekil 3.2’de verilmiştir.

Şekil 3.1. Elek analizi

92

Şekil 3.2. Elde edilen beton numunenin agrega dane dağılımı eğrisi

Deneysel verilerin doğru bir şekilde yorumlanabilmesi, kuramsal hesaplarla

karşılaştırılabilmesi ve betona ait davranışların mümkün olduğunca gerçeği

yansıtabilmesi için beton basınç deneyleri yapılmıştır. Betonun basınç

dayanımının belirlenebilmesi için 9 adet (her bir seri için 7-14-28 gün) 150 mm

x 150 mm 150 mm boyutlarında standart küp numune alınmıştır. Ön deneme

betonların dökümü Şekil 3.3 ve Şekil 3.4’de küp numunelerin görünümü ise

Şekil 3.5’de verilmiştir. Küp numunelere beton karışımı 3 defada ve 25 kez

şişleme usulüne uygun olarak yerleştirilmiş ve daha sonra iyi bir yerleştirme

elde etmek amacıyla sarsma tablasında titreşime tabi tutulmuştur.

Şekil 3.3. Ön deneme betonların dökümü

93

Şekil 3.4. Ön deneme beton numunelerin dökümü

Şekil 3.5. Üretilen küp numunelerin görünümü

Tüm küp numuneler aynı şartlarda saklanmış ve basınç deneyine tabi

tutulmuştur. Şekil 3.6’da küp numunelerinin kür havuzundaki görünümü

verilmiştir.

94

Şekil 3.6. Kür havuzundaki küp numunelerinin görünümü

Numuneler 7 günlük kür tamamlanmasının ardından Süleyman Demirel

Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu İnşaat Bölüm Laboratuarında

bulunan hidrolik pres cihazı ile basınç deneyine tabi tutulmuştur. 7 günlük küp

numunelerin basınç deneyi öncesindeki görünümü Şekil 3.7’de gösterilmiştir.

Şekil 3.7. 7 Günlük küp numunelerin basınç dayanım testi öncesi görünümü

95

7 günlük küp numunelerin basınç deneylerinden elde edilen dayanım değerleri

Şekil 3.8’de verilmiştir.

Şekil 3.8. 7 günlük küp numunelerin basınç dayanım değerleri

Numunelerin 7 günlük basınç dayanımı değerleri incelendiğinde, projede

hedeflenen 28 günlük basınç dayanımının (16 MPa) üzerinde kaldığı

görülmüştür. Bu nedenle serilerdeki numune adetleri aynı kalmak üzere,

granülometri ve su/çimento oranı değiştirilmeksizin çimento tipi değiştirilerek

(CEM I 42,5 R yerine CEM II /B-M (P-LL) 32.5 N) yeni bir seri beton üretilmiştir.

Küp numuneler, 28 günlük kür sürelerini tamamlamalarının ardından Süleyman

Demirel Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu İnşaat Bölümü

Laboratuarında basınç deneyine tabi tutulmuştur. 28 günlük küp numunelerin

basınç deneyi öncesi ve sonrası görünümü Şekil 3.9’da gösterilmektedir. 7 ve 28

günlük küp numunelerin basınç deneylerinden elde edilen dayanım değerleri

grafik olarak Şekil 3.10’da verilmiştir.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

0,40 0,45 0,50 0,55 0,60 0,65 0,70

Bas

ınç

Day

anım

ı O

rtal

amas

ı (N

/mm

2)

Su/Çimento

96

Şekil 3.9. Küp numunelerin görünümü ve kırılma şekilleri

Şekil 3.10. Ön deneme beton küp numunelerinin basınç dayanımları

Hedeflenen basınç dayanımının elde edildiği betona ait agrega dane dağılım

eğrisi Şekil 3.11’de verilmiştir.

Şekil 3.11. Agrega dane dağılımı eğrisi

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1 2 3

Basın

ç D

aya

nım

ı (N

/mm

²)

Numuneler

7 günlük

28 günlük

97

Donatı

Temel ve döşemede kullanılacak olan donatının mekanik özelliklerini

belirlemek için Isparta Şehircilik ve Çevre Müdürlüğü Laboratuarında bulunan

çekme cihazıyla çekme deneyleri yapılmıştır. Çekme deneylerinde kullanılan Ø8,

Ø12 ve Ø16 çapındaki donatıların boyları 300 mm’dir. Çekme deneyi sonuçları

Tablo 3.2’de verilmiştir. Şekil 3.12’de donatının çekme deneyi görülmektedir.

Şekil 3.12. Çekme deneyi

Tablo 3.2. Donatı çekme deneyi sonuçları

Donatı Akma Mukavemeti fyk

(N/mm2)

Çekme Mukavemeti fsu

(N/mm2)

Min. Kopma Uzaması su (%)

8 418.19 594.35 82.50

8 496.22 587.98 100.53

8 489.85 586.58 88.52

12 497.35 607.13 67.45

12 511.23 614.30 69.37

12 506.28 606.25 72.52

16 424.66 604.25 68.91

16 415.11 597.98 66.30

16 502.64 601.96 68.24

98

Kuru Karışım Püskürtme Beton

Literatürde, kuru karışım püskürtme betonun karışım oranları ile ilgili kabul

görmüş bir metot henüz bulunmamaktadır. Aynı zamanda kuru karışım

püskürtme beton uygulaması için laboratuarda deney karışımları yapmak pratik

olmadığından, kuru karışım oranlarının uygulama alanında denenmesi önemli

ölçüde tavsiye edilmektedir. Bu nedenle karışım oranlarını tespit etmek,

su/çimento ve katkı oranları hakkında fikir sahibi olabilmek amacıyla uygulama

öncesi Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat

Mühendisliği Bölümü Yapı ve Deprem Mühendisliği Laboratuarında deneme

kuru karışım püskürtme beton uygulaması yapılmıştır.

Püskürtme uygulamasında kullanılacak olan kuru karışım püskürtme beton

makinesi 6-12 m3/saat kapasiteli, hava basıncı 5-9 bar, kuru karışım mesafesi

yatayda 100 m dikeyde 50 m, püskürtme hava debisi 14-19 m3/saat, 2 ½”

hortum çapına ve agrega ölçüsü 5-21 mm özelliklerine sahiptir. Makine 900 mm

x 1700 mm x 1650 mm boyutlarındadır. Ayrıca nozul takımı, senenoit hava valflı

otomatik gliserinli yağlama ve gömleksiz uzun ömürlü rotor sistemi gibi

özellikleri mevcuttur. Püskürtme uygulamasında kullanılan kuru karışım

püskürtme beton makinesi Şekil 3.13’de görülmektedir.

Şekil 3.13. Kuru karışım püskürtme beton makinesi

99

Püskürtme beton uygulamasında hava basıncını sağlayan VVK100 model

kompresör 75 kW/100 HP, yağ püskürtmeli, hava soğutmalı, PLC kontrollü, tek

kademeli, kayış kasnak tahrikli, vibrasyon takozlu, sabit tip vidalı kompresör,

elektro statik toz boyalı ve 1350 mm x 1900 mm x 1400 mm boyutlarında olup

ISO 9001- CE kalite standardına sahiptir. Kuru karışım püskürtme makinesine

hava basıncını sağlayacak olan püskürtme beton makinesi, kompresör ve hava

tankı Şekil 3.14’de bir arada görülmektedir. Kompresörün ürettiği havayı

depolayan hava tankı 11 bar çalışma basıncına sahip olup 2300 mm x 1200 mm

boyutlarındadır.

Şekil 3.14. Püskürtme beton, kompresör ve hava tankı

Püskürtme beton uygulaması yapılmadan önce, farklı karışım oranlarında

püskürtme beton karışımları elde edilmiş ve elde edilen püskürtme betonun

etkinliği, kullanılabilirliği incelenerek numunelere uygulanacak püskürtme

beton karışım oranları belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, TS

11747- “Püskürtme Beton (Shotcrete) Yapım, Uygulama ve Bakım Kuralları”

standardına uygun olarak (45cm45cm) 1 adet, ACI 506 şartnamesine uygun

olarak (76cm76cm) 1 adet olmak üzere toplam 2 adet ahşap panel

hazırlanmıştır (Şekil 3.15).

100

Şekil 3.15. Püskürtme beton panelleri

3.1.2. Numunelerin hazırlanması

Dolu harman tuğlasıyla örülen duvarların altına 100 x 220 cm ebatlarında ve 15

cm yüksekliğinde betonarme temel yapılmıştır. Tuğla duvar numunelerinin rijit

döşemeye ankrajının yapılabilmesi için çelik kutu profiller kullanılarak bir

sistem üretilmiştir. Bu sistem sayesinde temel betonları dökülürken ankraj

deliklerinin yerlerinin sabit kalması sağlanmıştır. Şekil 3.16’da temel planı ve

temel donatı planı verilmiştir. 100220 cm ebatlarında ve 15 cm yüksekliğinde

betonarme temel için hazırlanan kalıp Şekil 3.17’de verilmiştir. Şekil 3.18’de

temel donatılarının yerleştirilmesi verilmiştir.

101

Şekil 3.16. Temel planı ve temel donatı planı

Şekil 3.17. Temel kalıpları

102

Şekil 3.18. Temel donatıları

Temel betonlarında hazır beton kullanılmış ve bir seferde dökülmüştür. Temel

betonlarının 28 günlük basınç dayanımı 16 MPa dır. Şekil 3.19’da temel betonu

dökümü verilmiştir.

Şekil 3.19. Temel betonlarının dökümü

Temel betonun basınç dayanımının belirlenebilmesi için 9 adet 150 mm x 150

mm x 150 mm boyutlarında standart küp numune alınmıştır. Tüm küp

103

numuneler aynı karışıma sahip olup, aynı şartlarda saklanmış ve deneye tabi

tutulmuştur. Küp kalıplara beton karışımı 3 defada ve her seferinde 25 kez

şişleme usulüne uygun olarak yerleştirilmiştir. Daha sonra numuneler daha iyi

bir sıkışma elde etmek amacıyla sarsma tablasında titreşime tabi tutulmuştur.

Temel betonlarına ait alınan küp numuneleri Şekil 3.20’de, küp numunelerin

kür havuzundaki görünümü ise Şekil 3.21’de sunulmuştur.

Şekil 3.20. Temel betonuna ait küp numuneler ve kür işlemi

Şekil 3.21. Temel betonuna ait küp numunelerin kürü

Alınan bu numuneler 7 ve 28 günlük kür sürelerini tamamlamalarının ardından

Süleyman Demirel Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yapı Eğitimi Bölümü

Yapı Malzemeleri ve Beton Teknolojisi Laboratuarında basınç deneyine tabi

tutulmuştur. 7 ve 28 günlük küp numunelerin basınç deneyi öncesindeki

görünümü Şekil 3.22’de verilmiştir.

104

Şekil 3.22. Küp numunelerin basınç dayanım testi öncesi görünümü

Küp numunelerin kırılma şekilleri Şekil 3.23’de gösterilmektedir. 7 ve 28 günlük

küp numunelerin basınç deneylerinden elde edilen dayanım değerleri Şekil

3.24’de verilmiştir.

Şekil 3.23. Küp numunelerin deney sonrası kırılma şekilleri

105

Şekil 3.24. Temel betonuna ait küp numunelerin basınç deneyi sonuçları

1995 cm boyutlarındaki tuğlalar 1 cm derz aralığında olacak şekilde şaşırtma

örgü tipinde örülerek, 220245 cm boyutlarında tuğla duvar numuneleri

üretilmiştir. Her bir seride 2 adet numune olmak üzere 2 adet seri

oluşturularak toplam 4 adet tuğla duvar numunesi örülmüştür. Şekil 3.25’de

tuğla duvarların üretiminde uygulanacak olan şaşırtma örgü tipi görülmektedir.

Şekil 3.26’da ise tuğla duvarların şaşırtma örgü tipine göre yapımı

görülmektedir. Tuğla duvarların örülmesinden genel bir görünüm Şekil 3.27’de

verilmiştir. Şekil 3.28 ve Şekil 3.29’da ise tuğla duvarların örülmesi

görülmektedir.

Şekil 3.25. Tuğla duvar numunelerinin örgü tipi (şaşırtma örgü tipi)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1 2 3

Basın

ç D

aya

nım

ı (N

/mm

²)

Numuneler

7 günlük

28 günlük

106

Şekil 3.26. Tuğla duvar numunelerinin örgü tipi (şaşırtma örgü tipi)

Şekil 3.27. Tuğla duvar numunelerinin genel görünümleri

107

Şekil 3.28. Tuğla duvarların örülmesi

Şekil 3.29. Tuğla duvarların örülmesi

Tuğla duvarlara bir hafta boyunca sabah ve akşam saatlerinde sulama

yapılmıştır (Şekil 3.30).

108

Şekil 3.30. Örülen tuğla duvarların sulanması

Tuğla duvar numunelerinin üretiminden sonra duvarların üzerine 20 x 20 cm

ebatlarında duvar üstü hatılı ve 10 cm kalınlığında bir döşeme yapılmıştır. Şekil

3.31’de duvar üstü hatıl ve döşeme kalıp planı ile donatı açılımı görülmektedir.

Duvar üstü hatıl ve döşeme kalıbının hazırlanması Şekil 3.32’de verilmiştir.

Şekil 3.31. Duvar üstü hatıl ve döşeme kalıp planı ile donatı açılımı

109

Şekil 3.32. Duvar üstü hatıl ve döşeme kalıbı

Şekil 3.33’de duvar üstüne yapılan hatıl ve döşeme donatılarının yerleştirilmesi

ve Şekil 3.34’de ise duvar üstü hatılı ve döşemesi beton dökümüne hazır hale

gelen tuğla duvar numunesinin genel görünümü verilmiştir.

Şekil 3.33. Duvar üstü hatıl ve döşeme donatısının yerleştirilmesi

110

Şekil 3.34. Duvar üstü hatılı ve döşeme kalıbının genel görünümü

Şekil 3.35’de duvar üstüne yapılan hatıl ve döşeme betonun dökümünü gösteren

fotoğraflar verilmiştir.

Şekil 3.35. Hatıl ve döşeme betonun dökümü

Şekil 3.36’da hatıl betonunun kürü görülmektedir.

111

Şekil 3.36. Hatıl betonun kürü

Hatıl betonun basınç dayanımının belirlenebilmesi için 9 adet 150 mm150

mm150 mm boyutlarında standart küp numune alınmıştır. Tüm küp

numuneler aynı karışıma sahip olup, aynı şartlarda saklanmış ve deneye tabi

tutulmuştur. Küp numunelere beton karışımı, 3 defada ve her seferinde 25 kez

şişleme usulüne uygun olarak yerleştirilmiş ve daha sonra iyi bir yerleştirme

elde etmek amacıyla sarsma tablasında titreşime tabi tutulmuştur. Hatıl

betonlarına ait küp numunelerin alınması ve küp numunelerin kür havuzundaki

görünümü Şekil 3.37 ve Şekil 3.38’de sunulmuştur.

112

Şekil 3.37. Hatıl betonuna ait küp numuneler

Şekil 3.38. Hatıl betonuna ait küp numunelerin kürü

Numuneler 7 ve 28 günlük kür sürelerini tamamlamalarının ardından Süleyman

Demirel Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Yapı Eğitimi Bölümü Yapı

Malzemeleri ve Beton Teknolojisi Laboratuarında basınç deneyine tabi

tutulmuştur. 7 ve 28 Günlük küp numunelerin basınç deneyi öncesindeki

görünümü Şekil 3.39’da gösterilmiştir.

113

Şekil 3.39. Küp numunelerin basınç dayanım testi öncesi görünümü

7 ve 28 günlük küp numunelerin basınç deneylerinden elde edilen dayanım

değerleri Şekil 3.40’da verilmiştir.

Şekil 3.40. Hatıl betonuna ait küp numunelerin basınç deneyi sonuçları

3.1.2.1. Yalın numune ( 01-Y00-00-01 ve 02-Y00-00-02 )

Tuğla duvar numunelerinin ilk serisine güçlendirilme yapılmayarak yalın halde

bırakılmıştır. Yalın tuğla duvar numunelerinin iç ve dış yüzeylerine 1 m3 dişli

kuma 250 kg çimento ve 0,100 m3 kireç hamuru katılarak hazırlanan harçla

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1 2 3

Basın

ç D

aya

nım

ı (N

/mm

²)

Numuneler

7 günlük

28 günlük

114

ortalama 2 cm kalınlığında kaba sıva yapılmış, kaba sıva üzerine de 1 m3 mil

kumuna 250 kg çimento ve 0,100 m3 kireç hamuru katılarak hazırlanan harçla

ortalama 0,8 cm kalınlığında ince sıva yapılmıştır (Şekil 3.41). Şekil 3.42’de yalın

tuğla duvar numunelerinin görünümü verilmiştir. Duvarda olduğu gibi kaba ve

ince sıvaya bir hafta boyunca sabah ve akşam saatlerinde sulama işlemi

yapılmıştır.

Şekil 3.41. Tuğla duvar numunelerine sıva yapılması

115

Şekil 3.42. Yalın tuğla duvar numuneleri

3.1.2.2. Hasır çelikli, 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme beton ( 03-PH05-05-01 ve 04-PH05-05-02 )

Üretilen tuğla duvar numunelerinin ikinci serisinin dış yüzeylerine Q188/188

tipi çelik hasır yerleştirilmiş ve bunun üzerine 5 kg/m3 polipropilen lif ve 2

kg/m3 elyaf katkılı 5 cm kalınlığında kuru karışım püskürtme beton

uygulanmıştır. Kuru karışım püskürtme beton uygulanan duvar numunelerinde

kullanılan ve özellikleri Tablo 3.3’de verilen hasır çelik donatı TS 4559’e uygun

olarak hazırlanmıştır.

Tablo 3.3. Hasır donatının özellikleri

HASIRIN HASIR ÇUBUĞUN AĞIRLIK

TİPİ

Boyu/eni

ARALIĞI ÇAPI ÇIKINTISI

Boy En Boy En Boy En m² Hasır

m mm N

Q188/188 5.00/2.15 150 150 6 6 100/100 25/175 29.6 312.9

116

Güçlendirilecek olan numunelerde, püskürtme beton uygulamasından önce ve

uygulama sırasında, hasır donatının şeklinde herhangi bir bozulmanın olmaması

ve pas payı tabakasının korunması amacıyla hasır donatının duvar yüzeyine

sağlam bir şekilde tespit edilmesine çalışılmıştır.

Tuğla duvar numunelerine hasır donatıların montajının yapılabilmesi için,

duvar yüzeyine ankraj çubukları yerleştirilmiştir (Şekil 3.44).

Şekil 3.43. Ankraj yerlerinin matkap ile delinmesi

Şekil 3.44. Epoksi uygulaması ve ankrajların takılması

117

Hasır donatılı tuğla duvar numunelerine püskürtme beton uygulanmadan önce

donatılara pas payları yerleştirilmiştir. Böylece püskürtme betonun hasır donatı

altına da girmesi sağlanmıştır (Şekil 3.45). Ankraj çubukları takıldıktan sonra

çelik hasırlar ankraj çubukları üzerine yerleştirilmiştir (Şekil 3.46). Hasır donatı

yerleştirildikten ve pas payları konulduktan sonra, hasır donatı ankraj

çubuklarına ve hasır donatının bindirme yerlerinden bağ telleriyle bağlanmıştır.

Şekil 3.45. Pas paylarının yerleştirilmesi

Şekil 3.46. Hasır çeliklerin yerleştirilmesi

118

Deneysel çalışmanın bir sonraki aşamasında püskürtme uygulamasına

geçilmiştir. Tuğla duvar numunelerine Süleyman Demirel Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yapı ve Deprem

Mühendisliği Laboratuarında TS 11747 standardı esas alınarak kuru karışım

püskürtme beton uygulaması yapılmıştır.

Püskürtme beton uygulamasında en büyük agrega dane boyutu 8 mm olarak

seçilmiştir. Özellikle hortumdaki tıkanmaları önlemek için; en büyük agrega

dane çapının, dağıtım hortum çapının 1/3’ünden büyük olmamasına dikkat

edilmiştir. Kullanılan agrega içeriğinde kil ve silt oranlarının, püskürtme

betonun erken çatlama ihtimalinin artmasına neden olabileceğinden dolayı

mümkün olduğu kadar düşük oranda olmasına dikkat edilmiştir. Püskürtme

betonun çimento miktarı 500 kg/m3 olarak seçilmiştir. Agreganın % 70’i 0-5

mm, % 30’u ise 5-8 mm arasında olacak şekilde düzenlenmiştir. Su/çimento

oranı hortum ucundaki vana vasıtasıyla operatör tarafından ayarlanmıştır.

Hortum ucunda alınan karışımın çökme değeri 5 cm’dir. Püskürtme beton

uygulamasında kullanılan çimento CEM II 42,5 olup Göltaş Çimento tarafından

üretilmiştir. Katkı olarak kuru karışım püskürtme sistemine uygun, geri sekme

miktarını önemli ölçüde azaltan, daha iyi yapışma sağlayan Sigunit Toz AL

kullanılmıştır. Sigunit Toz AL katkısı çimento dozajının % 5,5 olarak

kullanılmıştır. Püskürtme beton uygulamasında kullanılan su, beton karma suyu

özelliğinde olup içilebilir sudur. Ayrıca kuru karışımın homojen ve topaksız

olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Kuru karışımın hazırlanmasında ağırlık esas

alınmıştır.

Kuru karışım püskürtme betona ilave edilecek olan polipropilen lif, günümüz

püskürtme beton güçlendirmelerinde ve istenilen gereksinimleri

karşılayabilmek amacıyla beton içerisinde ilave edilen makro sentetik elyaftır.

Püskürtme betonun yapışmasını (kohezyonu) arttırması, ayrılmayı

(segregasyon) azaltması, püskürtme hortumunda aşınmayı indirgemesi,

kullanımının kolay ve güvenli olması gibi birçok özellikleri bulunmaktadır.

Ayrıca taze betonun terlemesini azaltan, çatlakları azaltan kohezyonu arttırma,

segregasyonu azaltma gibi sertleşmiş betonda ise darbe dayanımını arttırma,

119

donma-çözülme dayanımını arttırma, geri sekmeyi azaltma gibi olumlu

özelliklerinden dolayı uygulamada kullanılan püskürtme elyafı uygulamayı

gerçekçi bir şekilde yansıtabilmesi amacıyla polipropilen lif katkılı serilere

eklenmiştir.

Tuğla duvar numunelerine ve panellere uygulanan, kuru karışım püskürtme

betonda kullanılan agrega dane dağılımı eğrileri Şekil 3.47’de verilmiştir. Tüm

deney numunelerine uygulanan kuru karışım püskürtme beton malzemesinin

bu sınırlar içinde olmasına dikkat edilmiştir. Ayrıca kuru karışımın homojen ve

topaksız olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Kuru karışımın hazırlanmasında

ağırlık esas alınmıştır.

Şekil 3.47. Kuru karışım püskürtme betonda kullanılan agrega dane dağılımı eğrisi

Çimento ve agrega kuru beton mikserinde homojen olarak karıştırılmıştır.

Hortumda tıkanmaları önlemek amacıyla karışım esnasında agrega %4

civarında nemlendirilmiştir. Bu nemlendirme miktarına karışımın topaksız,

siyah bir renk almasına ve elde ufalandığında ele yapışmamasına bakılarak

karar verilmiştir. Kuru karışım, beton mikserinde homojen olacak şekilde

karıştırıldıktan sonra katkı ilavesiyle püskürtme ekipmanının kovasına

dökülerek basınçlı hava ile dağıtım elemanına gönderilmiş ve iç çapı 58 mm

olan bir hortum içinde püskürtme ucuna iletilmiştir.

120

Uygulama öncesinde karışımın iletiminde sabit bir basınç olması ve yeterli bir

püskürtme hızı ile çalışabilmesi için kompresörden alınacak basınçlı hava ve su

akışı kontrol edilmiştir. Uygulama aşamasında da kontroller devam etmiştir.

Püskürtme uygulaması sırasında karışımı ileten hortumun istenilen yöne kolay

hareket etmesi sağlanmıştır (Şekil 3.48).

Şekil 3.48. Püskürtme beton makinesinin hazırlanması

Püskürtme işleminin hemen öncesinde tuğla duvar numunelerinin köşelerine

ahşap kalıp yapılmıştır. Bu kalıpların püskürtme beton uygulaması esnasında

ortaya çıkacak titreşimlerden etkilenmemesi amacıyla destekler

yerleştirilmiştir (Şekil 3.49).

121

Şekil 3.49. Tuğla duvar numunelerine püskürtme beton uygulaması öncesi görünümü

Kullanılacak olan ince ve iri malzemenin, çimentonun, katkı malzemesinin ve

suyun karışım oranlarının belirlenmesi amacıyla tartımları yapılmıştır (Şekil

3.50). Tartılan malzemeler mikserde karıştırılmış ve homojen bir karışım elde

edilmiştir (Şekil 3.51).

Şekil 3.50. Malzemelerin tartılması

122

Şekil 3.51. Tartılan malzemelerin beton mikserinde karıştırılması

Püskürtme betonda meydana gelen problemlerin büyük bir çoğunluğu yüzeyin

iyi hazırlanmamasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle tuğla duvar

numuneleri uygulama öncesinde basınçlı hava ve su ile temizlenmiştir (Şekil

3.52).

Şekil 3.52. Püskürtme beton uygulaması öncesi yüzeyin hazırlanması

Yüzey hazırlığı tamamlandıktan sonra hava basıncı kontrol edilerek

püskürtmenin düzgün ve uygun hızda olmasına dikkat edilmiştir.

123

TS 11747’de püskürtme beton tabaka kalınlığı, “betonun yüzeyden akmayacağı

kalınlıklarda seçilmelidir” şeklinde belirtilmektedir. Deney numunelerine

uygulanacak püskürtme beton tabaka kalınlığı 5 cm olup püskürtme tek tabaka

halinde yapılmıştır. Tabaka uygulaması donatıyı kaplayacak şekilde

uygulanmıştır. Uygulama esnasında şüpheli yerler kontrol edilmiş iyi

kaynaşmamış kısımlar uzaklaştırılmış ve bütün yüzey nemlendirilmiştir.

Uygulama boyunca önceden hazırlanmış tabaka kalınlığındaki çivilerle tabaka

kalınlığı kontrol edilmiştir. Püskürtme işlemi sırasında püskürtme başlığının

uygulama yüzeyine olan uzaklığı 0,5 ile 0,75 m arasında olacak şekilde

uygulanmıştır. Ayrıca püskürtme betonun yüzeye dik olarak uygulanmasına

dikkat edilmiştir.

Panellere püskürtme yapılırken püskürtme işlemi numunenin altından üstüne

doğru yapılmıştır (Şekil 3.53). Püskürtme uygulaması esnasında püskürtme

başlığı tek bir nokta yerine belli bir alana etki edecek şekilde, yani dairesel

hareketler (sekiz rakamı) yapılarak uygulanmıştır. Püskürtme işlemi sonrasında

panellerin sarsılmamasına dikkat edilmiştir. Ayrıca rötre, betonun priz alması

esnasında, ince püskürtme beton tabakasında daha etkili olduğu için, uygulama

bittikten sonra numunelerin dış etkilerden korunması ve yüzeyinin sürekli

nemli kalması amacıyla yüzeylerine keten sarılarak her üç saat arayla kürü

sağlanmıştır. Oluşturulan paneller duvar numunelerine uygulanan kuru karışım

püskürtme betonla aynı şartlarda muhafaza edilerek kür edilmiştir (Şekil 3.54).

Şekil 3.53. Deney panellerine kuru karışım püskürtme betonun uygulanması

124

Şekil 3.54. Panellerin kürü

Püskürtme, tabancası püskürtme yüzeyine dik ve uygun mesafede tutularak

yapılmıştır. Püskürtme tabancasının ucuna gelen kuru karışıma giren su miktarı

püskürtme operatörü tarafından beton püskürtülürken hortum ucundan

ayarlanarak verilmiştir. Uygulama esnasında geri sekme, donatı arkasında

boşluk, tabaka kalınlığının eksik/fazla olması gibi problemlerin oluşmaması için

sürekli olarak püskürtülen bölge kontrol edilmiştir. Şekil 3.55-3.57’de tuğla

duvar numunelerine hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş püskürtme beton uygulanması

görülmektedir.

125

Şekil 3.55. Tuğla duvar numunelerine hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş püskürtme beton uygulanması


126


Geri sekme daha çok iri agrega ve çimento hamuru ile kaplanmamış malzeme de

olduğu için yüzeyde kalan betonun çimento miktarı yüksek olması

beklenmektedir. Tüm bunların yanı sıra yüzeyde ince agrega çoğalmakta ve elek

eğrisi az da olsa değişmektedir. Püskürtme sırasında geri sıçrayan beton

kesinlikle karışıma katılmamış ve karışımdan uzaklaştırılmıştır (Şekil 3.58).

Şekil 3.58. Geri seken püskürtme beton

127

Püskürtme kaplaması ince ve kalıp kullanılmadan yapıldığı için numunelerin

sarsılmamasına dikkat edilmiştir. Püskürtme uygulaması bittikten sonra yüzey,

dayanım kaybı olmaması için sadece malayla betona zarar vermeyecek şekilde

hafifçe yüzeydeki beton tabakası düzeltilerek perdahlanmıştır (Şekil 3.59).

Tuğla duvar numuneleri 15 gün süreyle nemli olarak tutulmuş ve ani kuruması

önlenmiştir (Şekil 3.60).

Şekil 3.59. Püskürtme beton yüzeyinin mala ile perdahlanması

Şekil 3.60. Püskürtme beton uygulanmış numunelerin kürü

128

3.1.3. Püskürtme beton deney panellerinden numune alınması

Püskürtme beton uygulaması esnasında karışım oranlarını denemek, püskürtme

betonun basınç dayanımını belirlemek için 45 cm x 45 cm ve 76 cm x 76 cm olan

ahşap panellerden toplamda 2 adet panel numune hazırlanmıştır (Şekil 3.61).

Uygulama boyunca bu deney panellerine değişik pozisyonlarda püskürtme

yapılmıştır. Deney panellerine püskürtülen beton kalınlığı 12 cm dir. (Şekil 3.62-

3.63). Oluşturulan paneller numunelerle aynı şartlarda muhafaza edilerek kür

edilmiştir.

Şekil 3.61. Püskürtme beton panelleri

Şekil 3.62. Deney panellerine püskürtme betonun uygulanması

129

Şekil 3.63. Deney panellerine püskürtme betonun uygulanması

Şekil 3.64’de panel kalıbının sökülmesi görülmektedir.

Şekil 3.64. Panel kalıbının sökülmesi

Kuru karışım püskürtme betonun basınç dayanımı değerlerini elde etmek

amacıyla narinlik oranı = (Yükseklik/çap) = (100 mm / 100 mm) = 1 olan 4

adet karot numune alınmıştır (Şekil 3.65).

130

Şekil 3.65. Deney panellerinden karot alınması

Basınç dayanımı deneyinden önce karot numunelerin üst yüzeylerinin paralel

olması için kesilerek düzeltilmiş ve betonun üniformluğu, sıkışması, boşluk

yapısı da kontrol edilmiştir. Düzeltilmiş karot numunelerin ölçümleri alınmış ve

numaralandırılmıştır (Şekil 3.66-3.67).

Şekil 3.66. Karot numunelerinin ölçümü ve numaralandırılması

131

Şekil 3.67. Karotların genel görünümü

Alınan karot numuneler kür havuzuna konulmuştur (Şekil 3.68).

Şekil 3.68. Karot numunelerinin kürü

Beton çekici kullanımı, ultrasonik ölçümler gibi tahribatsız metotlar ile bulunan

deney sonuçları TS 11747 standardına göre püskürtme betonun kabul veya red

kriterleri olarak kullanılamadığı için bu deneyler yapılmamıştır. Karot

numunelerin kırılması ve kırım sonrasında numunelerde oluşan hasarlar Şekil

3.69’da görülmektedir.

132

Şekil 3.69. Karot numunelerinin basınç deneyi ve sonrasındaki görünümü

Karotun basınç dayanımı;

2785.0 d

P

F

Pf kk

k

(1.1)

bağıntısından hesaplanmıştır. Bu bağıntıdan elde edilen basınç dayanımı

sonuçları (1.1) ve (1.2) bağıntıları kullanılarak 150 mm x 150 mm x 150 mm

standart küp dayanımına çevrilmiştir.

kk fKf .,15 (1.2)

K , Çevirme faktörü olup BS 1881’de

15.1

5.2

K

(1.3)

olarak verilmektedir (Arıoğlu ve Yüksel, 1999).

Boyut düzeltme faktörü kullanılarak karot numunelerinin ikinci bir dayanım

hesabı yapılmıştır (Arıoğlu ve Arıoğlu, 2005).

133

50/1

4,08,0

dh

fff s

s

(1.4)

Bu değer kullanılarak yerinde silindir numune eşdeğer basınç dayanımı ise

ö

sK

ff1

(1.5)

bağıntısından bulunmuştur. Kö : Örselenme faktörü olup 1,06 alınmaktadır.

Yerinde basınç dayanımı (150 mm boyutlarında küp) ise

ff küpy 25,1, (1.6)

bağıntısından elde edilmiştir.

Birbirinden farklı bu iki yaklaşıma göre karot numunelerin basınç dayanımı

N/mm2 cinsinden hesaplanmış ve sonuçlar birbirine hemen hemen eşit

bulunmuştur. Şekil 3.70’de karot numunelerine ait basınç dayanımı sonuçları

verilmiştir.

Şekil 3.70. Karot numunelerinin basınç dayanımları

0

5

10

15

20

25

30

1 2 3 4

Basın

ç D

aya

nım

ı (N

/mm

²)

Numuneler

yaklaşım 1

yaklaşım 2

134

3.1.4. Tuğla duvar numunelerinin deney öncesi hazırlığı

Tüm serilerdeki tuğla duvar numunelerinin yüzeyleri çatlak deseninin iyi bir

şekilde incelenebilmesi için kireçle boyanarak deneye hazır hale getirilmiştir

(Şekil 3.71).

Şekil 3.71. Numunelerin badanası

Duvarların laboratuar içerisinde taşınması ve deney düzeneğinde yerlerinin

ayarlanması için bir taşıma aparatı tasarlanmıştır (Şekil 3.72-3.73).

Şekil 3.72. Duvar taşıma aparatı imalatı

135

Şekil 3.73. Duvar taşıma aparatı

Duvarın temelinde bırakılan 32 mm çapındaki boşluğa boru yerleştirilmiştir.

Dolu boru ile taşıma aparatı arasına halat konularak taşıması yapılmaya

çalışılmıştır (Şekil 3.74-3.75).

Şekil 3.74. Duvarın taşınması

136

Şekil 3.75. Duvarın taşınması

Tuğla duvara uygulanacak olan yükleme esnasında duvarın hareket etmemesi

için duvar altta temelden ve üstte döşemeden sabitlenmiştir. Duvarı temelden

sabitleme işleminde; zeminde bulunan 6 adet ankraj deliği vasıtasıyla zemine

çelik vida ve somunlarla yapılmıştır (Şekil 3.76-3.77).

Şekil 3.76. Duvar numunesinin altta temelinden zemine sabitlenmesi

137

Şekil 3.77. Duvarın temele sabitlenmesi

Duvarın üstten sabitlenmesinde kullanılan düzeneğin kurulması aşamaları Şekil

3.78’de verilmiştir. Duvarın üstten döşeme ve hatıldan reaksiyon duvarına

sabitlenmesi detayı da Şekil 3.79-3.88’de gösterilmiştir.

Şekil 3.78. Düzeneğin hazırlanması

138

Şekil 3.79. Duvarın üstten döşeme ve hatıldan reaksiyon duvarına sabitlenmesi


139



Yükleme işlemi tuğla duvarların merkezine yapılan plaka sayesinde

gerçekleştirilmiştir. Yükün uygulandığı duvarda itme ve çekme uygulanabilmesi

140

için duvarın diğer tarafına duvarın ortasına açılan bir delikten 32 mm çapında

tij geçirilmiştir. Duvarın hem ön hem de arka yüzüne yükleme plakası

yerleştirilmiş ve rijit çelik çubukla sabitlenmiştir. Bu tijin geçirilebilmesi içinde

50 mm karot ucu ile duvarda delme işlemi yapılmıştır (Şekil 3.83). Şekil 3.84-

3.87’de yükleme plakası görülmektedir.

Şekil 3.83. Yükleme düzeneğinin bağlanması için duvar numunesinin delinmesi işlemi

Şekil 3.84. Yükleme plakası

141

Şekil 3.85. Yükleme plakasının hazırlanması

Şekil 3.86. Tuğla duvar numunelerin iç yüzünde bulunan yükleme plakası

142

Şekil 3.87. Tuğla duvar numunelerin dış yüzünde bulunan yükleme plakası

3.1.5. Yükleme düzeneği

Yüklemenin yapılacağı deney düzeneği reaksiyon duvarına sabitlenmiştir.

Deneylerde kullanılan yükleme düzeneği şematik olarak Şekil 3.88-3.89’da

gösterilmektedir.

Şekil 3.88. Tuğla duvar numunelerinin yükleme düzeneği

143

Şekil 3.89. Yükleme Düzeneği

Tüm numunelerde % 0.1 doğrulukla ölçen her biri sekiz kanallı iki adet veri

toplama şasesi kullanılmıştır. Veri toplama şaselerinin üzerine takılan analog

sinyal işleme devrelerine göre yük hücresi, yerdeğiştirme ölçerler ve

potansiyometrik pozisyon algılayıcılarından gelen verileri haberleşme birimine

aktarmaktadır. Veriler buradan bilgisayara aktarılmaktadır. Kanal başına 8

örnek/saniye’den 1 örnek/saate kadar ayarlanabilir ve deney sırasında

değiştirilebilir veri toplama aralıklarına sahiptir. Haberleşme birimi, veri

toplama bilgisayarı ile geri kalan veri toplama donanımı arasındaki köprüdür.

Elde edilen veriler veri toplama ünitesi yardımıyla bilgisayar programına

aktarılmaktadır. Yükleme ve yerdeğiştirme okumalarının toplandığı ana veri

toplama şasesi ve haberleşme birimi Şekil 3.90-3.91’de ve verilerin aktarıldığı

bilgisayar ortamı Şekil 3.92’de gösterilmiştir.

144

Şekil 3.90. Veri toplama ünitesi

Şekil 3.91. Haberleşme birimi

Şekil 3.92. Verilerin aktarıldığı bilgisayar ortamı

Tuğla duvar numunelerine uygulanan yükleme sonucunda elde edilen ölçümler

tamamen elektronik olarak yer değiştirme ve yük ölçerler kullanılarak

gerçekleştirilmiştir. Yer değiştirme LPS100 100 mm yaylı doğrusal

145

potansiyometrik pozisyon algılayıcılar ile belirlenmiştir. Deneyler sırasında

kullanılan potansiyometrik pozisyon algılayıcılar çeşitli yön ve doğrultuya

yerdeğiştirme ölçümlerini almak için yerleştirilmiş, hem yük hem de

yerdeğiştirme ölçümleri bilgisayara aktarılarak numunelerdeki yerdeğiştirme

ve yükün değişimi bilgisayar ekranından grafik olarak izlenmiştir. Tablo 3.4’de

tuğla duvar numunelerine yerleştirilmiş olan potansiyometrik pozisyon

algılayıcıların kapasiteleri ve hassasiyetleri verilmiştir.

Tablo 3.4. Tuğla duvar numunelerinde kullanılan potansiyometrik pozisyon algılayıcıların yerleri ve özellikleri

Ölçüm cihazı

Cins Kapasite Hassasiyet Yeri, Doğrultusu, Kullanım Amacı

102 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Yükleme hücresi üzerine

103 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Sağ yan duvarın sağ alt köşe

104 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Sol yan duvarın sağ üst köşe

105 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar ön tarafı duvar tutma aparatının üzerine

106 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar arka tarafı duvar tutma aparatının üzerine

204 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafındaki yükleme plakası sağ alt köşe

203 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafındaki yükleme plakası sol alt köşe

202 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafındaki yükleme plakası sağ üst köşe

201 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafındaki yükleme plakası sol üst köşe

208 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafındaki yükleme plakası sağ alt köşe

207 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafındaki yükleme plakası sol alt köşe

206 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafındaki yükleme plakası sağ üst köşe

205 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafındaki yükleme plakası sol üst köşe

304 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafı sağ alt köşe

303 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafı sol alt köşe

302 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafı sağ üst köşe

301 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar dış tarafı sol üst köşe

308 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafı sağ alt köşe

307 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafı sol alt köşe

306 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafı sağ üst köşe

305 LPS100 (PC) 100 mm 0.005 Duvar iç tarafı sol üst köşe

Deneyler sırasında yükün istenilen koşullarda uygulanıp uygulanmadığının

kontrolü ve tuğla duvar numunesinin yapısal davranışının belirlenebilmesi için

yerleştirilen yerdeğiştirmelerin yerleri Şekil 3.93-3.95’de verilmiştir.

146

Şekil 3.93. Potansiyometrik pozisyon algılayıcıların duvarın arka yüzündeki yükleme plakası, hatıl ve temel bağlantısı

Şekil 3.94. Potansiyometrik pozisyon algılayıcıların duvarın ön yüzündeki yükleme plakası, hatıl ve temel bağlantısı

147

Şekil 3.95. Potansiyometrik pozisyon algılayıcıların yük hücresine bağlantısı

Şekil 3.96’da ölçüm aletlerinin bağlandığı düzenek görülmektedir. Şekil 3.97-

3.98’de ise ölçüm aletlerinin bağlanması görülmektedir.

Şekil 3.96. Ölçüm aletlerinin bağlandığı düzenek

148

Şekil 3.97. Ölçüm aletlerinin bağlanması

Şekil 3.98. Ölçüm aletlerinin bağlanması

Şekil 3.99-3.100’de ölçüm aletlerinin bağlandığı düzenek ve deney ortamı

görülmektedir.

149

Şekil 3.99. Tuğla duvar numunesinin deney öncesi görünümü

Şekil 3.100. Deney ortamı

150

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA

Bu aşamada, her bir seriye ait tuğla duvar numunelerinin deneyleri,

deneylerden elde edilen sonuçlar ve yüklemeler sonucunda oluşan hasarlar

deneyler aşamasında çekilen fotoğraflarla sunulmuştur. Her bir deney için

deneyin yapılış yöntemi ve gözlenen davranış özellikleri anlatılmıştır.

4.1. Yalın Numune ( 01-Y00-00-01 )

Bir numaralı yalın numunenin (01-Y00-00-01) deney öncesi görünümü Şekil

4.1-4.2’de verilmiştir.

Şekil 4.1. Yalın numunenin deney öncesi hazırlık aşaması

151

Şekil 4.2. Yalın numunenin deney öncesi görünümü

Şekil 4.3. Yalın numunenin deney öncesi görünümü

Deney sırasında itme ve çekme şeklinde çevrimsel yükleme yapılmıştır.

Yüklemeye itme adımı ile başlanmış, daha sonrasında aynı yük hedef alınarak

çekme yüklemesi uygulanmıştır. Deney her çevrimde 10 kN’luk artım ile yük

kontrollü olarak yapılmıştır. Yüklemenin her aşamasında numune üzerinde

oluşan hasarlar gözlenmiş ve yağlı tebeşir kullanılarak işaretlenmiştir.

İşaretlemede itme ve çekme yüklemesinde oluşan hasarları ayırt etmek

152

açısından mavi ve kırmızı olmak üzere iki farklı renk kullanılmıştır. Deneyde

itme yüklemesi için 28 kN, çekme yüklemesinde ise 33 kN değerine ulaşılmıştır.

İtme 26 kN yüklemesinde duvar ortasında yataya paralel ve duvar boyunca

çatlak oluşmuştur. Yükleme değerinin artması (32 kN) ile duvarın ön yüzeyine

doğru çatlakta ilerleme ve genişlemeler gözlenmiştir. Çatlağın ön duvar

yüzeyine ulaşmasının ardından duvar numunenin ön cephesinde X şeklinde

hasar oluşumu gözlenmiştir. Ancak güç tükenmesine X çatlakları ile değil, yatay

çatlak ile ulaşılmıştır. Yalın duvarda deney sırasında meydana gelen hasarlar

Şekil 4.4-4.7’de verilmiştir.

Şekil 4.4. Yalın numunenin ön duvarının genel görünümü

153

Şekil 4.5. Yalın numunenin genel görünümü

Şekil 4.6. Yalın numunede her çevrimde oluşan çatlakların belirlenmesi

154


Yalın duvar numunesinde deney sonunda ön, yan ve arka yüzlerinde oluşan

hasarlar Şekil 4.8-4.11’de verilmiştir.

155

Şekil 4.8. Yalın numunenin ön duvarında oluşan çatlak deseni

Şekil 4.9. Yalın numunenin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni

156

Şekil 4.10. Yalın numunenin arka duvarında oluşan çatlak deseni

Şekil 4.11. Yalın numunenin arka yan duvarlarında oluşan çatlak deseni

Yalın duvarda oluşan çatlaklar, çekilen fotoğraflar üzerinde işaretlenmiş ve

duvar numunesinin hasar röleveleri oluşturulmuştur (Şekil 4.12).

157

Duvarın Ön Görünüşü Duvarın Arka Görünüşü

Duvarın İç Sağ Yan Görünüşü Duvarın İç Sol Yan Görünüşü

Duvarın Dış Sağ Yan Görünüşü Duvarın Dış Sol Yan Görünüşü

Şekil 4.12. Yalın duvar numunesinin hasar rölevesi (01-Y00-00-01)

158

Şekil 4.13’de deney sonucunda yalın duvar numunesi için elde edilen çevrimsel

yük-yerdeğiştirme grafiği verilmiştir. Şekil 4.14’de ise yalın duvar numunesinin

çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiğinden elde edilen zarf eğrisi görülmektedir.

Şekil 4.13. Yalın numunenin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği (01-Y00-00-01)

Şekil 4.14. Yalın numunenin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (01-Y00-00-01)

01-Y00-00-01 Yük - Yerdeğiştirme

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8

Yerdeğiştirme (mm)

Yata

y Y

ük (

kN

)

01-Y00-00-01 Yük - Yerdeğiştirme Zarf Eğrisi

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8


Yata

y Y

ük (

kN

)

159

4.2. Yalın Numune ( 02-Y00-00-02 )

İki numaralı yalın numunenin (02-Y00-00-02) deney öncesi görünümü Şekil

4.15-4.16’da verilmiştir.



160

Deney sırasında ilk çatlak 20 kN yüklemesinde duvar yan yüzlerinde yatay

doğrultuya paralel olarak ortaya çıkmıştır. Yüklemenin artırılmasıyla duvar ön

yüzüne doğru çatlaklarda ilerleme gözlenmiştir. Çekme 23 kN yüklemesinde

duvar ön yüzünde kılcal olarak X şeklinde çatlak oluşmuştur. Bu çatlak

oluşumuna itme yüklemesinde 39 kN, çekme yüklemesinde ise 23 kN değerine

ulaşılmıştır. Numunede çevrimsel yüklemede %15 yük düşüşü elde edildiği

anda deney bitirilmiştir. Güç tükenmesine yine X çatlakları ile değil, duvar

ortasında oluşan yatay çatlağın genişlemesi ile ulaşılmıştır. Yalın duvarlarda

deney sırasında meydana gelen hasarlar Şekil 4.17-4.21’de verilmiştir.

Şekil 4.17. Yalın numunenin ön yüzünde meydana gelen çatlaklar

161

Şekil 4.18. Yalın numunenin arka yüzünde meydana gelen çatlaklar

Şekil 4.19. Yalın numunede oluşan çatlaklar

162



163

Yalın duvar numunesinde deney sonunda ön, yan ve arka yüzlerinde oluşan


Şekil 4.22. Yalın numunenin ön yüzünde oluşan çatlak deseni

Şekil 4.23. Yalın numunenin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni

164

Şekil 4.24. Yalın numunenin arka yüzünde oluşan çatlak deseni

Şekil 4.25. Yalın numunenin yan duvarında deney sonunda oluşan çatlak deseni

Maksimum yük altında yalın duvarda oluşan çatlaklar, çekilen fotoğraflar

üzerinde işaretlenmiş ve duvar numunesinin hasar röleveleri oluşturulmuştur

(Şekil 4.26).

165




Şekil 4.26. Yalın duvar numunesinin hasar rölevesi (02-Y00-00-02)

166

Şekil 4.27’de deney sonucunda yalın duvar numunesi için elde edilen çevrimsel

yük-yerdeğiştirme grafiği verilmiştir. Şekil 4.28’de ise yalın duvar numunesinin

çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiğinden elde edilen zarf eğrisi görülmektedir.

Şekil 4.27. Yalın numunenin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği (02-Y00-00-02)

Şekil 4.28. Yalın numunenin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (02-Y00-00-02)

02-Y00-00-02 Yük - Yerdeğiştirme

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

-25 -20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20


Ya

tay

Yü

k (

kN

)

02-Y00-00-02 Yük - Yerdeğiştirme Zarf Eğrisi

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

-25 -20 -15 -10 -5 0 5 10 15 20


Yata

y Y

ük (

kN

)

167

4.3. Hasır Çelikli 5 kg/m3 Polipropilen Lif Katkılı 5 cm Kalınlıkta

Püskürtme Beton ( 03-PH05-05-01 )

Bir numaralı hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif ve 2 kg/m3 elyaf katkılı 5 cm

kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin (03-PH05-05-

01) genel görünümü Şekil 4.29-4.30’da verilmiştir.

Şekil 4.29. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin deney öncesi görünümü

168


Deney sırasında ilk çatlak itme 120 kN yüklemesi altında ve duvar arka yüzünde

oluşmuştur. Bunun nedenini hasır çelik uygulamasının sadece duvarın ön

tarafına yapılmasından dolayı bu bölgedeki çekme gerilmelerini donatının

karşılaması olarak söylenebilir. Dolayısıyla bu, güçlendirme sisteminin

çalıştığına işaret etmektedir. Çekmede 140 kN ulaşıldığında duvarın ön yüzünde

X çatlakları oluşmaya başlamıştır. Yükün artması ile çatlak, duvar içinde,

duvarların arasında ve duvar ile hatıl arasında ayrılmalar gözlenmiştir. Dış yan

duvar yüzünde yatay çatlaklar oluşmaya başlamış ve duvar yan yüzeylerine

doğru ilerlemiştir. Deney sırasında, yalın numunede olduğu gibi çatlaklarda ani

genişlemeler gözlenmemiştir. Hasar öncelikle kılcal olarak çok sayıda çatlak

oluşumu ile meydana gelmiştir. Çekmede yük 180 kN ulaştığında yeni X

çatlakları gözlenmiştir. Basınçta 175 kN gelindiğinde X çatlakları genişlemiş,

varolan üst hatıl ve duvar ayrılma çatlakları genişlemiştir. Deney sırasında

taşıma gücü olarak itmede 180 kN, çekmede ise 183 kN değerlerine ulaşılmıştır.

169

Yalın ve hasır çelikli polipropilen lif katkılı püskürtme betonla güçlendirilmiş

numunelerin hasarları kıyaslandığında, yalın numune yatay ve ani olarak

gelişen çatlak ile güç tükenmesine ulaşırken, güçlendirilmiş numune çok sayıda

ve kılcal seviyede başlayan X çatlaklarının yük artışına bağlı olarak genişlemesi

ile ulaşmıştır. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş duvarlarda deney sırasında meydana gelen


Şekil 4.31. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta pskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinde meydana gelen çatlaklar

170

Şekil 4.32. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinde meydana gelen çatlaklar


171



172



173



174



175



176



177



178



179



180

Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla

güçlendirilmiş duvar numunesinde deney sonunda ön, yan ve arka yüzlerinde

oluşan hasarlar Şekil 4.52-4.55’de verilmiştir.

Şekil 4.52. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin ön yüzünde oluşan çatlak deseni

Şekil 4.53. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni

181

Şekil 4.54. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin arka yüzünde oluşan çatlak deseni

Şekil 4.55. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarında oluşan çatlak deseni


güçlendirilmiş duvarda oluşan çatlaklar, çekilen fotoğraflar üzerinde

işaretlenmiş ve duvar numunesinin hasar röleveleri oluşturulmuştur (Şekil

4.56).

182




Şekil 4.56. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin hasar rölevesi (03-PH05-05-01)

183

Şekil 4.57’de hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin çevrimsel yük-

yerdeğiştirme grafiği görülmektedir. Şekil 4.58’de ise hasır çelikli 5 kg/m3

polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar

numunesinin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiğinden elde edilen zarf eğrisi

görülmektedir.

Şekil 4.57. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği (03-PH05-05-01)

Şekil 4.58. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (03-PH05-05-01)

15-PH05-05-01 Yük - Yerdeğiştirme

-250

-200

-150

-100

-50

0

50

100

150

200

-30 -20 -10 0 10 20 30 40


Ya

tay

Yü

k (

kN

)

184

4.4. Hasır Çelikli 5 kg/m3 Polipropilen Lif Katkılı 5 cm Kalınlıkta

Püskürtme Beton ( 04-PH05-05-02 )

İki numaralı hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif ve 2 kg/m3 elyaf katkılı 5 cm

kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin (04-PH05-05-

02) genel görünümü Şekil 4.59-4.60’da verilmiştir.


185


Deney sırasında ilk çatlak itme 120 kN yüklemesi altında ve duvar arka yüzünde

oluşmuştur. Bunun nedenini hasır çelik uygulamasının sadece duvarın ön

tarafına yapılmasından dolayı bu bölgedeki çekme gerilmelerini donatının

karşılaması olarak söylenebilir. Dolayısıyla bu, güçlendirme sisteminin

çalıştığına işaret etmektedir. Çekmede 190 kN ulaşıldığında duvarın ön yüzünde

X çatlakları oluşmaya başlamıştır. Basınçta 200 kN ulaşıldığında duvarın arka

yüzünde ilk X çatlağı oluşmuştur. Yükün artması ile çatlak, duvar içinde,

duvarların arasında ve duvar ile hatıl arasında ayrılmalar gözlenmiştir. Dış yan

duvar yüzünde yatay çatlaklar oluşmaya başlamış ve duvar yan yüzeylerine

doğru ilerlemiştir. Deney sırasında, yalın numunede olduğu gibi çatlaklarda ani

genişlemeler gözlenmemiştir. Hasar öncelikle kılcal olarak çok sayıda çatlak

oluşumu ile meydana gelmiştir. Basınçta 245 kN gelindiğinde X çatlakları

genişlemiştir. Çekmede yük 260 kN ulaştığında yeni çatlaklar gözlenmiş ve

varolan üst hatıl ve duvar ayrılma çatlakları genişlemiştir. Deney sırasında

186

taşıma gücü olarak itmede 245 kN, çekmede ise 260 kN değerlerine ulaşılmıştır.

Yalın ve hasır çelikli polipropilen lif katkılı püskürtme betonla güçlendirilmiş

numunelerin hasarları kıyaslandığında, yalın numune yatay ve ani olarak

gelişen çatlak ile güç tükenmesine ulaşırken, güçlendirilmiş numune çok sayıda

ve kılcal seviyede başlayan X çatlaklarının yük artışına bağlı olarak genişlemesi

ile ulaşmıştır. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş duvarlarda deney sırasında meydana gelen

hasarlar Şekil 4.61-4.79’da verilmiştir.


187



188



189



190



191



192



193



194



195



196


güçlendirilmiş duvar numunesinde deney sonunda ön, yan ve arka yüzlerinde

oluşan hasarlar Şekil 4.80-4.83’de verilmiştir.

Şekil 4.80. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin ön yüzünde oluşan çatlak deseni

197

Şekil 4.81. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarlarında oluşan çatlak deseni

Şekil 4.82. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin arka yüzünde oluşan çatlak deseni

198

Şekil 4.83. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yan duvarında oluşan çatlak deseni


güçlendirilmiş duvarda oluşan çatlaklar, çekilen fotoğraflar üzerinde

işaretlenmiş ve duvar numunesinin hasar röleveleri oluşturulmuştur (Şekil

4.84).

199



Duvarın Dış Sağ Yan Görünüşü Duvarın Dış Sol Yan görünüşü

Şekil 4.84. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin hasar rölevesi (04-PH05-05-02)

200

Şekil 4.85’de hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin çevrimsel yük-

yerdeğiştirme grafiği görülmektedir. Şekil 4.86’da ise hasır çelikli 5 kg/m3

polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar

numunesinin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiğinden elde edilen zarf eğrisi

görülmektedir.

Şekil 4.85. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin çevrimsel yük-yerdeğiştirme grafiği (04-PH05-05-02)

Şekil 4.86. Hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunesinin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi (04-PH05-05-02)

201

4.5. Deney Bulguları

Güçlendirilme yöntemlerinin kıyaslanabilmesi için deney sonuçlarından elde

edilen taşıma gücü yük değerleri Şekil 4.87’de, enerji tüketme kapasiteleri ise

Şekil 4.88’de karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Güçlendirilen numuneler yalın

numune ile kıyaslanırken %15 yük düşüşünün elde edildiği 2 numaralı (02-Y00-

00-02) yalın numune göz önüne alınmıştır.

Şekil 4.87. Güçlendirilmiş numunelerin yalın numuneye göre taşıma yükü değerlerinin karşılaştırılması

Şekil 4.88. Güçlendirilmiş numunelerin yalın numuneye göre enerji tüketme kapasitelerinin karşılaştırılması

Hasır Çelikli 5 kg/m3 Polipropilen Lif Katkılı 5 cm Kalınlıkta Püskürtme Betonla

Güçlendirilmiş Duvar Numuneleri

Ener

ji Tü

ketm

e K

apas

ites

i (kN

mm

)

Hasır Çelikli 5 kg/m3 Polipropilen Lif Katkılı 5 cm Kalınlıkta Püskürtme Betonla

Güçlendirilmiş Duvar Numuneleri

Taşı

ma

Gü

cü Y

ükü

(kN

)

202

Güçlendirilen tüm numunelerde elde edilen taşıma gücü yük değerleri ve enerji

tüketme kapasiteleri yalın numuneye göre gözle görülebilir bir artış

sergilemiştir.

Yalın numune ile hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta

püskürtme betonla güçlendirilen numunenin yatay yük-yer değiştirme grafiği

Şekil 4.89’da verilmiştir. 03-PH05-05-01 numaralı güçlendirilmiş numunede

taşıma gücü yalın numuneye oranla itme yüklemesi için % 362 çekme yüklemesi

için ise % 604 artış göstermiştir. 04-PH05-05-02 numaralı güçlendirilmiş

numunede taşıma gücü yalın numuneye oranla itme yüklemesi için % 528

çekme yüklemesi için ise % 900 artış göstermiştir. 03-PH05-05-01 numaralı

deney numunesi yalın numuneyle enerji tüketme kapasiteleri bakımından

kıyaslandığında, itme yüklemesi için % 874 çekme yüklemesi için ise % 539

artış göstermiştir. 04-PH05-05-02 numaralı deney numunesi yalın numuneyle

enerji tüketme kapasiteleri bakımından kıyaslandığında, itme yüklemesi için %

907 çekme yüklemesi için ise % 1840 artış göstermiştir.

Şekil 4.89. Yalın ve hasır çelikli 5 kg/m3 polipropilen lif katkılı 5 cm kalınlıkta püskürtme betonla güçlendirilmiş duvar numunelerinin yük-yerdeğiştirme zarf eğrisi

203

5. SONUÇ

Deneysel çalışmalara ve deprem etkisi gibi olaylardan derlenecek davranışlar ile

ilgili bilgilere olan gereksinim büyüktür. Bu nedenle proje çalışması kapsamında

çelik hasır donatı üzerine polipropilen lifli kuru karışım püskürtme beton

uygulanmasının yığma yapıların taşıyıcı duvarlarının üzerindeki etkileri

deneysel olarak araştırılarak literatüre katkı sağlanması, bu konuya yönelik

çalışmaların geliştirilmesi, deneysel araştırma ile uygulama arasındaki bağın

kurulması ve eksikliklerin giderilmeye çalışılması hedeflenmiştir.

Çalışma kapsamında yer alan deneylerde ortaya çıkan hasar oluşumları genel

olarak değerlendirilerek güçlendirme yöntemlerinin etkinliği hakkında fikir

edinilebilir. Yalın numunede güç tükenmesi, duvar yan yüzlerinde yatay

doğrultuya paralel olarak ortaya çıkan çatlakların yüklemenin artırılmasıyla

duvar ön yüzüne doğru ilerlemesi ve genişlemesi ile oluşmuştur.

Hasır çelik üzerine polipropilen lif katkılı püskürtme beton uygulaması ile

güçlendirilmiş numunede, yalın numune deneyinde ortaya çıkan duvar

ortasındaki yatay çatlak gözlenmemiştir. Hem duvar arka hem de ön yüzeyinde

çok sayıda kılcal çatlak oluşmuştur. Hasar, yavaş yavaş gelişmiştir. Güç

tükenmesi, X çatlaklarının genişlemesi ve ilerlemesi ile meydana gelmiştir.

Oluşan X çatlakları yan duvarlarda ilerleyerek üst hatıl ile duvar arasında

ayrılmanın meydana gelmesine neden olmuştur. Numune güç tükenmesi

sırasında ön duvarlardaki X çatlakları yan duvarlarda yatay çatlak olarak devam

etmiş ve duvar ile püskürtme beton arasındaki ayrılmalar dikkat çekmiştir.

Güçlendirilmiş ve yalın numune deneylerine ait elde edilen sonuçların

kıyaslanması ile aşağıda verilen karşılaştırmalar elde edilmiştir.

204

Yalın numuneye göre taşıma gücü yükü;

- 5 cm hasır çelikli polipropilen lif katkılı püskürtme beton numune (03-

PH05-05-01) itmede % 362, çekmede % 604



artış göstermiştir.

Yalın numuneye göre enerji tüketme kapasitesi;





artış göstermiştir.

Görüldüğü üzere güçlendirilmiş numunelerde yalın numuneye göre hem taşıma

gücü yükü hem de enerji tüketme kapasitesi açısından artış sağlanmıştır. Hasır

çelik üzerine polipropilen lif katkılı kuru karışım püskürtme beton

uygulamasının mevcut yığma yapıların güçlendirilmesinde kullanılması hem

taşıma gücü yükü hem de enerji tüketme kapasitesi bakımından uygun olduğu

görülmüştür.

205

KAYNAKLAR Acun, B., ve Sucuoğlu, H., 2005. Tuğla Dolgu Duvarlı Çerçevelerin Hasır Donatı

İle Güçlendirilmesi, Deprem Sempozyumu Kocaeli 2005, 965-971. ACI 506 R- 90, 1995. Guide to Shotcrete.Reported by American Concrete Instute

Committee 506, Reapproved 1995. Aköz, A.H., 2008. Deprem Etkisi Altındaki Tarihi Yığma Yapıların Onarım ve

Güçlendirilmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yapı Mühendisliği Programı, Yüksek Lisans Tezi, 124s. İstanbul.

Algın, Z., 2010. Yapı Teknolojisi Ders Notları, Harran Üniversitesi İnşaat

Mühendisliği Bölümü, 23. Alyamaç K. E. ve Erdoğan, A., S., 2006. Yığma Yapıların Deprem Güvenliğinin

Belirlenmesinde Kullanılacak Faktörler. Yapısal Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu 2006, 444-451s. Denizli.

Arslan M., 2012. Yapı Teknolojileri, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci

Baskı, Seçkin Yayıncılık, 399s. Ankara. Arıoğlu, E., Yüksel, A., 1999. Tünel ve Yeraltı Mühendislik Yapılarında Çözümlü

Püskürtme Beton Problemleri. Türkiye Mühendis Mimarlar Odası Birliği, Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 178s. İstanbul.

Aş, E.F., 2007. Tarihi Tuğlalar İle Örülen Duvarların Güçlendirilmesi, İstanbul

Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Deprem Mühendisliği Programı, Yüksek Lisans Tezi, 124s. İstanbul.

Aka, İ., Celep, Z., 1978. Püskürtme Beton ve Uygulaması, İstanbul Teknik

Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Betonarme, Ahşap ve Çelik Yapılar Kürsüsü, 19s. İstanbul.

Askan, A., Uğurhan, B., Ün, E.M., Erberik, M.A., 2011. Batı Marmara Bölgesi İçin

Alternatif Yöntemlerle Deprem Hasar ve Kayıp Tahmini Çalışmaları, 1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 11-14 Ekim 2011, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.

Aldemir, A., Erberik, M.A., ve Sucuoğlu, H., 2011, Tuğla Yığma Duvarlar İçin

Performansa Dayalı Bir Değerlendirme Yöntemi, 1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 11-14 Ekim 2011, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.

Altan, M., Eren, İ., Güler, K., 2002. Yığma Binalarda Taşıyıcı Duvar Düzenlerinin

Deprem Davranışına Etkisi, Prof. Dr. Kemal Özden’i Anma Semineri,

206

Yapıların Onarım ve Güçlendirilmesi Alanında Gelişmeler Bildiriler Kitabı, İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 89-98s. İstanbul.

Altın, S., Anıl, Ö., 2006. Parçasal Betonarme Dolgu Duvarlı Çerçevelerin

Davranışı: Deneysel Bir Araştırma, İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, Mart 2006, 21 (127), 26-34.

Altun, F., Dirikgil, T., 2011. Prizmatik Kiriş Davranışının Yüksek Sıcaklık Etkisi

İle Değişiminin İncelenmesi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27 (4), 296-303.

Aydoğan, M., Öztürk, T., 2002. Betonarme Yapılarda Güçlendirme Uygulamaları,

Prof.Dr. Kemal ÖZDEN’i Anma Semineri, Yapıların Onarım ve Güçlendirilmesi Alanında Gelişmeler Bildiriler Kitabı, İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 39-69s. İstanbul.

Aytekin, İ., 2006. Donatısız ve Sarılmış Yığma Yapıların Deprem Davranışlarının

İncelenmesi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 100s. Sakarya.

Baran, M., 2012. Dolgu Duvarların Betonarme Çerçeveli Yapıların Davranışı

Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27 (2), 275-284s. Ankara.

Batur, N., 2006. Yığma Yapı Tasarımı ve Analizi, İstanbul Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Bitirme Tezi, 66s. İstanbul.

Bayraktar, A., 2011. Yığma Yapı Mühendisliğinin Gelişim Tarihi Depreme

Dayanıklı Yapı Tasarımları, 1. Baskı, Yayın No: 2414, Teknik Dizisi: 146, Beta Yayıncılık, 29s. İstanbul.

Bayülke, N., 2001. Yapıların Onarım ve Güçlendirilmesi. 9. Baskı, İnşaat

Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, İzmir. Bayülke N., 1998. Depreme Dayanıklı Betonarme ve Yığma Yapı Tasarımı,

Genişletilmiş 2. Baskı, İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, Yayın No: 27, 245s. İzmir.

Bayülke N., 1992. Yığma Yapılar, Genişletilmiş 2. Baskı, Bayındırlık ve İskan

Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı, 184s. Ankara.

Bayülke N., 2011. Yığma Yapıların Deprem Davranışı ve Güvenliği. 1. Türkiye

Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 11-14 Ekim 2011, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.

207

Bekişoğlu, Ş., 1993. Beton Kaplamalı Kanallarda Sızdırmazlık Önlemleri Mastik Asfalt ve Püskürtme Beton Uygulaması, Devlet Su İşleri Matbaası, İşletme ve Bakım Dairesi Başkanlığı, 24-49s. Ankara.

Binici, H., Durgun, M.Y., Yardım, Y., 2010. Kerpiç Yapılar Depreme Dayanıksız

mıdır? Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13 (2), 2010.

BS 1881-124, 1988. Testing Concrete, Part 124: Methods For Analysis of

Hardened Concrete. Can, H., Kubin, J., Ünay, A.İ, 2012. Düzensiz Geometrik Şekile Sahip Tarihi Yığma

Binaların Sismik Davranışı, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27 (3), 679-686s. Ankara.

Can, H., Ünay, A.İ., 2012. Tarihi Yapıların Deprem Davranışını Belirlemek İçin

Sayısal Analiz Yöntemleri, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27 (1), 211-217s, Ankara.

Celep Z., Kumbasar, N., 2000. Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme

Dayanıklı Yapı Tasarımı, Üçüncü Baskı, Beta Dağıtım, 700s. İstanbul. Celep Z., Kumbasar, N., 2004. Deprem Mühendisliğine Giriş ve Depreme

Dayanıklı Yapı Tasarımı, Üçüncü Baskı, Beta Dağıtım, 700s. İstanbul. Cengiz, O., Turanlı, L., 2004. Coparative Evaluation of Steel Mesh, Steel Fibre and

High-Performance Polypropylene Fibre Reinforced Shotcrete in Panel Test, Pergamon, Elsevier Ltd. Cement and Concrete Research, 34, 1357- 1364.

Çoşgun, T., Kahriman, A., Dalgıç, S., Karadoğan, A., Çoşgun, A., 2005. Patlatmalı

Kazı Faaliyetlerinin Yığma Yapılara Olan Etkileri ve Örnek Bir Uygulama, Antalya Yöresinin İnşaat Mühendisliği Sorunları Kongresi, 22-24 Eylül 2005, Antalya.

Çöğürcü, M. T., 2007. Yığma Yapıların Yatay Derz Güçlendirme Yöntemiyle

Güçlendirilmesi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 185s. Konya.

Çöğürcü, M.T., Kamanlı, M., 2007. Yığma Yapıların Dinamik ve Mühendislik

Davranışının Düzlem Dışı Kuvvetler Altında Deneysel Olarak İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Teknik- Online Dergi, 6 (2).

Çukdar, A., Meydanlı Atalay, H., Akpınar, E., Engin, S., Öztürk, O., Okay, F., Özden,

Ş., 2006. Tarihi Kocaeli Savcılık Binası Analiz ve Güçlendirilmesi, Yapısal Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu, Yapısal Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 491-499s. Denizli.

208

Dabanlı, Ö., 2008. Tarihi Yığma Yapıların Deprem Performansının Belirlenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yapı Mühendisliği Programı, Yüksek Lisans Tezi, 170 s. İstanbul.

Demir, İ., Orhan, M., 2001. Pomza Hammaddesinin Tuğla Üretiminde

Kullanılması, Türkiye 17 Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi, 2001, 207-211.

Demirel, I.O., Erberik, M.A., Sucuoğlu, H., 2011. Tuğla Yığma Yapıların

Performans Esaslı Değerlendirilmesi İçin Doğrusal Olmayan Çerçeve Modeli, 1. Türkiye Deprem ve Sismoloji Konferansı, 11-14 Ekim 2011, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.

Denney, J. M., Hagan, P.C., 2004. A Study on the Effect Changes in Fibre Type and

Dosage Rate on Fibre Reinforced Shotcrete Performance, Shotcrete: More Engineering Developments, Proceedings of the Second International Conference on Engineering Developments in Shotcrete, Edited by Bernard, E.S., 4 October 2004, Cairns, Queensland, Australia, 103-107p. Taylor & Francis Group, London.

Deniz, Ö.Ş., Gür, N.V., Ekinci, S., 2012. Kagir Yığma Dış Duvar Tasarım Etmenleri,

6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 – 13 Nisan 2012, Uludağ Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Bursa.

Doğangün A., Sezen H., 2006. Tarihi Yapılarda Oluşan Hasarlar ve Bunların

Onarım-Güçlendirilmesinde Kullanılan Teknikler. Yapısal Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu, 481-490s. Denizli.

Döndüren, M.S., 2008. Bağlayıcı Özelliği Artırılan Duvar ve Sıva Harcının Düzlem

Dışı Yüklenen Tuğla Duvarların Mekaniksel Davranışına Etkisi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, 209s. Konya.

Ediz, İ., 2006. Kagir Yapılarda Kullanılan Taşıyıcı Duvarların Hasır Çelik Donatı

ve Kendiliğinden Yerleşen Beton İle Güçlendirilmesinin Deneysel İncelenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yapı Mühendisliği Programı, 138s. İstanbul.

Ekinci, S., Deniz, Ö.Ş., Gür, N.V., 2012. Yapı Kültürü ve Tasarım Verileri Işığında

“Kagir Yığma Dış Duvarların” Tarihsel Gelişimi, 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 – 13 Nisan 2012, Uludağ Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Bursa.

Erol, G., Sağbaş G., Saruhan, H., Yüksel E., 2001. Tuğla Duvarlarda Kayma

Dayanımı, I. Yapı Mekaniği Laboratuarları Toplantısı, 05.11.2001-06.11.2001, Ankara.

209

Erol, G., Yüksel, E., Saruhan, H., Sağbaş, G., Karadoğan, H. F, 2003. Sıvalı ve Sıvasız Gevrek Tuğla Duvarların Davranışı ve Karbon Lifleriyle Güçlendirme, II. Yapı Mekaniği Laboratuvarları Toplantısı, 19.06.2003-20.06.2003, Konya.

Ergün, A., Yurtçu, Ş., 2007. Yığma ve Betonarme Yapılarda Deprem Sonrası

Oluşan Hasarların Teknik Analizi, Teknolojik Araştırmalar, 65-76. Ersubaşı, F., 2008. Yığma Yapıların Deprem Davranışının Sarsma Masasında

Dinamik Olarak İncelenmesi ve Farklı Güçlendirme Seçeneklerinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Konya.

Gedik, Y.H., 2008, Analysis, Repair and Strengthening of Historical Masonry

Structures; Case Study: Mehmet Aga Mosque, İstanbul Technical University, Instıtute of Science and Technology, Department Civil Engineering, Programme Earthquake Engineering, M.Sc. Thesis, 74p. İstanbul.

Gilstrap, J.M., Dolan, C.,W., 1998. Out-of- Plane Bending of FRP-Reinforced

Masonry Walls, Composites Science and Technology 58, P I I : S 0 2 6 6 - 3 5 3 8 (9 8) 0 0 0 0 7 – 4, 1277-1284p. Published by Elsevier Science Ltd., Great Britain.

Gümüşçü, M., Turgut, P., 2012. Karacadağ Bazaltının Fiziko-Mekanik ve Isıl

Özellikleri, Türk Doğa ve Fen Dergisi, 1(2), 25-29. Jafarov, O., Köksal, H.O., Doran, B., Karakoç, C., 2012. Donatısız Yığma Duvarların

Doğrusal Olmayan Davranışı Üzerine Bir İrdeleme, Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, Sigma 30, 133-143.

Jolin, M., Beaupré, D., Mindess, S., 1999. Tests to Characterise Properties of

Fresh Dry-Mix Shotcrete. Pergamon, Cement and Concrete Research 29 (1999), 753-760p. Canada.

Köksal, E., Köksal, H.O., Yıldırım, H., 2004. Eksenel Basınç Altında Beton Briket

Yığma Prizmaların Sonlu Eleman Analizi, İnşaat Mühendisleri Odası Teknik Dergi, 3249-3265s. Yazı 218.

Kalkan N., 2008. Düzlem Dışı Tersinir Yüklenen Yığma Yapıların Donatılı

Püskürtme Beton İle Güçlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yapı Eğitimi Bölümü, Doktora Tezi, 161s. Ankara.

Kaltakçı, M.Y., Korkmaz, H.H., Kamanlı, M., 2003. Kısmi Dolgu Duvarlı Çelik

Çerçevelerin Tersinir Tekrarlanır Yükler Altındaki Davranışının Deneysel Olarak İncelenmesi, Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7 (1), 75-93.

210

Kaltakçı, M.Y., Arslan, M.H., 2005. Taşıyıcı Olmayan Tuğla Dolgu Duvarların Yapı Davranış Katsayına Olan Etkisinin İncelenmesi, Deprem Sempozyumu Kocaeli 2005, 598-605.

Kanıt, R., Erdal, M., Işık, N. S., Yener, M.K., Serimer, G., Uğur, L.O., Atımtay, E.,

2005. Düzlem Dışı Yüklenen Yığma Yapıların Deneysel Davranışı, Yığma Yapıların Deprem Güvenliğinin Arttırılması Çalıştayı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 17 Şubat 2005, Ankara.

Kanıt, R., Erdal, M., Atımtay, E., 2006. Depreme Maruz Yığma Duvarların Düzlem

Dışı Dayanım Deneyleri, Yapısal Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu, 500-506s. Denizli.

Kanıt, R., Işık, N.S., 2007. Tuğla Kemerlerin Deneysel Davranışı ve Bilgisayar

Modeli Analizleri, Gazi Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22 (1), 13-20s. Ankara.

Kanıt R., 2007. Düzlem Dışı Yüklere Maruz Yığma Duvarların Deprem

Davranışlarının Analitik ve Deneysel Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22 (2), 441-449s. Ankara.

Kanıt, R., Erdal, M., Işık, N.S., Can, Ö., Yener, M.K., Serimer, G., Uğur, L.O., Atımtay,

E., 2008. Depreme Maruz Yığma Duvarın Kırılması ve Deprem Yönetmeliğinin İrdelenmesi (Deneysel Çalışma), Antalya Yöresinin İnşaat Mühendisliği Sorunları, www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/11078.pdf, Erişim Tarihi: 27.10.2010, Antalya.

Kaplan H., Tama Y., S., Yılmaz S., 2006. Yığma Yapıların Güçlendirilmesi. Yapısal

Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu, 452-460s. Denizli. Karaşin, A., Karaesmen, E., 2005. 1 Mayıs Bingöl Depreminde Meydana Gelen

Yığma Yapı Hasarları, Yığma Yapıların Deprem Güvenliğinin Arttırılması Çalıştayı, 17 Şubat 2005, Ortadoğu Teknik Üniversitesi.

Lamontagne A., Pigeon, M., Beaupré, D., 2000. Durability of Shotcrete Repairs.

International Journal of Rock Mechanics and Mining Science Geomechanics 32, 7.

Leung, K., Y., C., Asce, M., Lee, Y., F., Augustus, Lai, R., 2005. A New Testing

Configuration for Shrinkage Cracking of Shotcrete and Fiber Reinforced Shotcrete. Elsevier Ltd. Cement and Concrete Research, 9p.

Mahrebel, H.A., 2006. Tarihi Yapılarda Taşıyıcı Sistem Özellikleri, Hasarlar,

Onarım ve Güçlendirme Teknikleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yapı Mühendisliği Programı, Yüksek Lisans Tezi, 113s. İstanbul.

http://www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/11078.pdf

211

Önal M. M., Koçak, A., 2008. Yığma Yapı Hasarları ve Onarım ve Güçlendirme Yöntemlerinin Ayrıntıları, www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/11065.pdf. Erişim Tarihi: 27.10.2010.

Özbek, E., Can, H., 2012. Dolgu Tuğla Duvarların Çelik Profillerle

Güçlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 27 (4), 921-929s. Ankara.

Öztürk, T., 2006. Tarihi Yapıların Onarım ve Güçlendirilmesi, Yapısal Onarım ve

Güçlendirme Sempozyumu, Yapısal Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 469-480s. Denizli.

Sallıo, N., 2005. Mevcut Yığma Yapıların Deprem Bakımından İncelenmesi ve

Güçlendirilmesi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 147s. Denizli.

Sesigür, H., Çelik, O.C., Çılı, F., 2005. Esnek Döşemeli Tarihi Yığma Kargir

Yapıların Güçlendirilmesi İzmit Sultan Abdülaziz Av Köşkü Örneği, Deprem Sempozyumu Kocaeli, 2005, 768-770.

Ural A., 2005. Sarılmış ve Geleneksel Tip Yığma Yapıların Deprem

Davranışlarının İncelenmesi, Deprem Sempozyumu Kocaeli 2005, 400-407.

Ural, A., 2009. Yığma Yapıların Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Davranışlarının

İncelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi. 231s. Trabzon.

Ural, A., Doğangün, A., 2009. Örgü Biçimlerinin Yığma Duvarın Kayma

Davranışına Etkisi, Uluslararası Sakarya Deprem Sempozyumu, 1‐3 Ekim 2009, Sakarya.

Onar, E., 2007. Yığma Yapılarda Taşıyıcı Tuğla Duvarların CFRP İle

Güçlendirilmesinin Deneysel Olarak İncelenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Çevre Kontrolü ve Yapı Teknolojisi Programı, Yüksek Lisans Tezi, 133s. İstanbul.

Özden, Ş., Akgüzel, U., Özturan, T., 2003. Tuğla Dolgu Duvarlı Mevcut Betonarme

Çerçevelerin Karbon Lifli Yaygı İle Güçlendirilmesi, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Yapı Mekaniği Laboratuvarları Toplantısı II, Selçuk Üniversitesi, Konya.

Saruhan, H., Eren, İ., Karadoğan, F., 1998. Observations and Tests on Shotcreting

in-Situ. Repair Strengthening of Existing Buildings, 649-664p. İstanbul.

http://www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/11065.pdf

212

Slowek ve Majchrzak, 2004. Experience in the Repair of Tall Structures with Dry Mix Shotcrete, Shotcrete: More Engineering Developments, Proceedings of the Second International Conference on Engineering Developments in Shotcrete, Edited by Bernard, E.S., 4 October 2004, Cairns, Queensland, Australia, 251-257p. Taylor & Francis Group, London.

Sivri, M., Güngör, K., Bıyık, M., 2006. Ülkemizde Yığma Yapı Potansiyeli ve

Onarım-Güçlendirme Yöntemleri. Yapısal Onarım ve Güçlendirme Sempozyumu, 461-468s. Denizli.

Şimşek, O., 2009. Beton ve Beton Teknolojisi, 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, 263s.

Ankara. Toker, S., Ekan, E.A., Selçuk, A.,S., 2010. Depreme Dayanıklı Tasarım İçin

Türkiye’de Yığma Yapıların Yeniden Canlandırılması, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 26 (1), 18-26.

TS 11747, 1995. Püskürtme Beton (Shotcrete) Yapım, Uygulama ve Bakım

Kuralları. Türk Standartları Enstitüsü, Birinci Baskı, ICS 91.100.30. Ankara.

TS ENV 1996-1-1. 2001. Kagir yapıların Tasarımı-Bölüm 1-1: Binalar İçin Genel

Kurallar- Donatılı ve Donatısız Kagir Kuralları (Eurocode 6), Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

TS 2510, 1977. Kagir Duvarlar Hesap ve Yapım Kuralları, Türk Standartları

Enstitüsü, 1. Baskı, Ankara. Turgut, P., Yeşilata, B., 2009. Atık Lastik Katkılı Harç Plak ve Briketlerin Termo-

Mekanik Davranışlarının Araştırılması, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 24 (4), 651-658s. Ankara.

Türer, A., Gölalmış, M., 2005. Kullanılmış Araba Lastiği İle Ard Germe

Uygulayarak Yığma Duvarların Düzlem Dışı Dayanımın İyileştirilmesi, Deprem Sempozyumu Kocaeli 2005, 1023-1034.

Wasti, S. T., Erberik, M. A., Kaur, C., Sucuoğlu, H., 1997. Dinar Depreminde Hasar

Görmüş Yığma Yapıların Onarım ve Güçlendirme Çalışması, 4. Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi, Deprem Mühendisliği Türk Milli Komitesi, 230-241s. Ankara.

Yang, K. H., Joo, D.B., Sim, J.-Il, Kang, J. H., 2012, In-Plane Seismic Performance of

Unreinforced Masonry Walls Strengthened with Unbonded Prestressed Wire Rope Units, Elsevier, Engineering Structures 45 (2012) 449-459p.

Yıldırım, H., Uyan, M., Kemerli, K.M., 1998. Priz Hızlandırıcı Püskürtme Beton

Katkılarının Dayanıma Etkisi, Hazır Beton Dergisi, Kasım-Aralık 1998, 59-64.

213

Yıldırım, A.T., Ekinci, C.E., 2006. Çelik, Cam ve Polipropilen Lifli Betonlarda

Donma-Çözülme Etkilerinin Araştırılması, Fırat Üniversitesi, Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18 (3), 359-366.

Yüksel, E., Teymür, P., 2001. Bölme Duvarlarına Yönelik Çalışmalar, Yapı

Mekaniği Laboratuarları Toplantısı-I, Kasım 2001, Ankara. Zhou, D., Lei, Z., Wang, J., 2013. In-Plane Behavior of Seismically Damaged

Masonry Walls Repaired with External BFRP, Elsevier, Composite Structures 102 (2013) 9–19p.

214

ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Murat Gökhan ÇAKIROĞLU Doğum Yeri ve Yılı : İzmir, 1975 Medeni Hali : Evli Yabancı Dili : İngilizce E-posta : [email protected] Eğitim Durumu Lise : İzmir Atatürk Lisesi, 1992 Lisans : Balıkesir Üniversitesi,Mühendislik Mimarlık Fakültesi,

İnşaat Mühendisliği Bölümü Mesleki Deneyim EPA Mühendislik Mimarlık 1995-2001 Mikro Bilgisayar Mühendislik 2002-2009 Beşir İnşaat 2009-2013 Kartal İnşaat 2013-…….. (halen)

Taranmış Fotoğraf

(3.5cm x 3cm)

215

YAYINLARI Çakıroğlu, M.G., Çakıroğlu, A. M., Ay, Z., 2005. Betonarme Yapılarda Korozyon,

Dünya İnşaat Dergisi, (Nisan), 158-159s., İstanbul. Çakıroğlu, A. M., Çakıroğlu, M.G., 2006. Püskürtme Betonda Kullanılan Katkılar,

Dünya İnşaat Dergisi, (23), (Haziran), 116-118s., İstanbul. Çakıroğlu, A. M., Terzi, S., Çakıroğlu, M. G., 2009. Püskürtme Betonda Yüzey

Hazırlığının Önemi ve Örnek Bir Uygulama, Süleyman Demirel Üniversitesi Uluslararası Teknolojik Bilimler Dergisi, 2 (3), Isparta.

Çakıroğlu, A. M., Terzi, S., Çakıroğlu, M.G., 2009. Püskürtme Betonda Görülen

Problemler, Yapı Teknolojileri Elektronik Dergisi, Teknolojik Araştırmalar, 5 (2), 43-49s. Afyon.

Çakıroğlu, A. M., Terzi, S., Çakıroğlu, M.G., 2009. Püskürtme Beton

Uygulamasında Karışım Malzemeleri ve Ekipman Açısından Dikkat Edilmesi Gerekenler, İnşaat Trendy, İnşaat Ekipmanları ve Teknolojileri Dergisi, Ekim, 2, 7, 36-39s., İzmir.

Çakıroğlu, A. M., Terzi, S., Çakıroğlu, M.G., 2009. Püskürtme Beton

Uygulamasında Operatör Faktörü, Dünya İnşaat Dergisi, 25, (2010-02), İstanbul.

Çakıroğlu, A., M., Terzi, S., Kasap, S., Çakıroğlu, M.G., 2010. Forecastıng Wıth

Fuzzy Logıc Ductılıty Of Reınforced Concrete Jacketıng Methods And Sprayıng Of Beam Elements, The Fifth International Symposium on Wavelets Applications to World Problems, June 7-8, 2010 Istanbul, TURKEY.

Çakıroğlu, A., M., Terzi, S., Kasap, S., Çakıroğlu, M.G., 2010. Beton Basınç

Dayanımının Bulanık Mantık Yöntemiyle Tahmin Edilmesi, Yapı Teknolojileri Elektronik Dergisi, Teknolojik Araştırmalar, 6, No: 2, (1-8), Afyon.

Çakıroğlu, A.,M., Terzi, S., Kasap, S., Çakıroğlu, M.G., 2010. Kuru Karışım

Püskürtme Betonun Basınç Dayanımının Bulanık Mantık Yöntemiyle Tahmin Edilmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 14-3, 300-306.

Çakıroğlu, A., M., Terzi, S., Çakıroğlu, M.G., 2010. “Püskürtme Betonda

Uygulamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler” Dünya İnşaat Dergisi, 26 (2010-06), İstanbul.

Proje Yürütücüsü: Çakıroğlu, A., M., Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma

Kurumu 1001- 111M335. “Düzlem Dışı Yüklenen Yığma Yapıların Polipropilen Lifli Kuru Karışım Püskürtme Betonla Güçlendirilmesi”. Yardımcı Personel.

http://www.newwsa.com/ver2/default.asp

yiĞma yapilarin gÜÇlendİrİlmesİ

Documents