yerel sÜrel‹ yayin

Baflkent Üniversitesi’nin bir kültür hizmeti olan Bütün Dünya 2000,Baflkent Üniversitesi kurulufllar›ndan 1. Cadde, No: 77, Bahçelievler, Ankara

adresindeki Aküm Reklamc›l›k, Dan›flmanl›k ve Yay›nc›l›k Ajans› Sanayi ve TicaretA.fi.’nin 3. Cadde, No: 2, Yenimahalle, Ankara adresindeki tesislerinde bas›lm›flt›r.

YEREL SÜREL‹ YAYIN

BAfiKENT ÜN‹VERS‹TES‹ KÜLTÜR YAYINI

BBaaflflkkeenntt ÜÜnniivveerrssiitteessii AAdd››nnaa SSaahhiibbii::Prof. Dr. Mehmet Haberal

YYaa yy››nn GGee nneell YYöö nneett mmee nnii::Me te Ak yol

GGeenneell KKoooorrddiinnaattöörr::Gülçin Orkut

SSoorruummlluu YYaazz›› ‹‹flfllleerrii MMüüddüürrüü::Çi¤dem Ayhan

‹‹flfllleettmmee GGeenneell YYöönneettmmeennii:: Sina fien

YYaayy››nn DDaann››flflmmaann››::Yaflar Öztürk

TTüürrkk DDiillii DDaann››flflmmaann››::Haydar Göfer

SSaannaatt DDaann››flflmmaann››::Süheyla Dinç

Redaksiyon:Bahar Simeklio¤lu, Birol Dalk›l›ç, Fatma Ataman

Düzeltme BBölümü SSorumlular›: Nükhet Aliciko¤lu, Emel Öksüz Kurt

SSee ççii cciilleerr KKuu rruulluu::Prof. Dr. Nevzat Bilgin (An›sal Baflkan),

Prof. Dr. Ah met Mum cu, Prof. Dr. Sol maz Do ¤an ca, Prof. Dr. Sevil Öksüz, Prof. Dr. Ender Varinlio¤lu,

Prof. Dr. Okay Eroskay, Prof. Dr. Fuat Çelebio¤lu, Prof. Dr. Sedefhan O¤uz, Doç. Dr. Levent Peflkircio¤lu,

fiiar Yalç›n, Necmi Tanyolaç, Haluk Cans›n, ‹z mir Tol ga, Ala ettin Gi ray,

Ay han Er ten, Nu ri Özak yol, ‹l han Ban gu o¤ lu, Ahmet Aydede, Cengiz Dolunay

Sürekli YYazarlar: Yücel Aksoy, Dr. Ufuk Akyol, Nuray Bartoschek,

Cahit Batum, Prof. Dr. Yüksel Bozer, Ali Naili Erdem,Ali Murat Erkorkmaz, Konur Ertop, Gürbüz Evren,

Metin Gören, ‹lyas Halil, Pelin Hazar, ‹lker ‹nal,Mehmet Muhsino¤lu, Prof. Dr. Haluk Oral,

Filiz Lelo¤lu Oskay, Yaflar Öztürk, Erdo¤an Sakman,Songül Saydam, Hakan Sevindik, ‹zlen fien,

Cheryl Tanr›verdi, Eser Tutel, Engin Ünsal, Orhan Velidedeo¤lu, fiiar Yalç›n, Mustafa Y›ld›z

YYöönneettiimm MMeerrkkeezzii:: 10. Sok., No: 45, Bahçelievler, Ankara

Tel: (0312) 212 8016 (pbx) Faks: (0312) 234 1216

‹letiflim AAdresi:Manolya 3/11, D: 2, Ataflehir, 34750, ‹stanbul

Tel: (0216) 456 2727 (pbx) Faks: (0216) 456 2729

Abonet:(0212) 210 0110

Da¤›t›m: Yaysat

Renk AAyr›m›:Mat Yap›m

EElleekkttrroonniikk PPoossttaa::[email protected]

‹‹nntteerrnneett SSiitteessii::www.butundunya.com.tr

BBaass››mm TTaarriihhii::28.12.2006

Atatürk’ün Do¤umunun 125’inci Y›ldönümü 2300 Y›ll›k Kültür Miras›yla Kutland› 42PROF. DR. CENG‹Z IfiIK

Türkler’e Anadolu’nun Kap›lar›n› Açan Bir Savaflç›n›n Destan› 49KONUR ERTOP

Mevlana’y› Anma Gecesi 53AL‹ NA‹L‹ ERDEM

Fransa Tarihiyle Yüzleflecek mi? 55GÜRBÜZ EVREN

Abdürrahim Tuncak Anlat›yor 59METE AKYOL

‹brahim Refet Bele 65ARMA⁄AN BEYDO⁄AN

Valsin Kral› 69YÜCEL AKSOY

Giz 26 Y›l Sonra Çözüldü 71CHERYL TANRIVERD‹

2052 Y›l Önce Kutlanan ‹lk Y›lbafl› 75MEHMET MUHS‹NO⁄LU

“Adalet Mülkün Temelidir” 79SONGÜL SAYDAM

K›rk Y›ll›k “Tarator” da Art›k “Sos” Oldu! 83ESER TUTEL

‹çindekiler

Y›l: 9, Say›: 104

4

Mutlu Yeni Yüzy›llar,Fenerbahçe... 7METE AKYOL

Yasaklanan Sözcükler 12ORHAN VEL‹DEDEO⁄LU

Prof. Dr. Mehmet Haberal’aKuveyt’te Yaflamboyu Baflar›Ödülü Verildi. 19ECZ. FEYYAZ ARTUKO⁄LU

Fenerbahçe Bu Y›l “Dalya” Diyor 22BA⁄Ifi ERTEN

“Fenerbahçe’m Benim...” 25MET‹N GÖREN

Unutulmaz Harrington Kupas› 27DEM‹R FEY‹ZO⁄LU

Atatürk ve... Müzik 37YAfiAR ÖZTÜRK

Atatürk’ün Do¤umunun 125’inci

Y›ldönümü

2300 YIll›k Kültür Miras›yla Kutland›

Sayfa: 42

5

Siz den Bi ze 8‹lk Der si miz Türk çe 17Ocak SuDokular› 82Bir Baflkad›r Memleketim 101Mankafa Poldi 104Bilginizi Denetleyin 1211001 Güzel Söz 131

Anne ve Babalardan 144Mant›k Bilmecesi 149Kareler ve Rakamlar 150Briç 151Satranç 154Bulmaca 156A y›n Ki tap la r› 158Bir Fo tog raf Bin Söz cük 160

Ocak 2007

O.Henry ve... Bir Öyküsü 90HALUK ERDEMOL

Yak›nda Wimax Geliyor! 105HAKAN SEV‹ND‹K

Kedi Neden S›rnafl›r? 107ERDO⁄AN SAKMAN

Bir Vard›, Bir Yoktu... 109NURAY BARTOSCHEK

Markalar›m›z 111AL‹ MURAT ERKORKMAZ

Sürüden Ayr›lan› Kurt Kapar (m›?) 117AYfiEGÜL ÖRS ZÜMRÜTDAL

Öyle Bir fians ki... 119M. HAD‹ ‹LBAfi

Teselli 123NESL‹HAN YAfiAR

Difl F›rças› ve Macunu 125PEL‹N HAZAR

Orta¤› Oldu¤umuz Toplumun Suçuna da Orta¤›z 129DR. UFUK AKYOL

“Mavi Tuna Valsi”nin Babas›:Johann Strauss 132YÜCEL AKSOY

Ya¤mur 140‹LYAS HAL‹L

Johann Strauss“Mavi Tuna Valsi”nin Babas›:

Sayfa:132

7

Ön ce lik le tüm okur la r› m› z›n“ye ni” y› l› n›, son ra l›k la tümFe ner bah çe li okur la r› m› z›n

“es ki” yüz y› l› n› kut la r›z.Bu ay bafl la yan ye ni y›l la r›n da

tüm okur la r› m› za ba fla r› lar ve mut -lu luk di ler ken, bu ay ye ni si bafl la -yan yüz y›l la r›n da da tüm Fe ner -bah çe li okur la r› m› za ba fla r› lar vemut lu luk di le riz.

Bü tün Dün ya’n›n bu sa y› s›n da“Fe ner bah çe’nin 100. Y› l›”n› ka pakko nu muz yap ma m› z›n ne de ni,yüz y› l› n›n eme ¤i ve so rum lu lu ¤uy -la Tür ki ye’nin yal n›z ca spor ya fla -m› na de ¤il, ulu sal so rum lu lu ¤u na,top lum sal olu flu mu na ve kül tü relge li fli mi ne de önem li kat k› lar dabu lu nan bu seç kin top lu lu ¤a olanyurt tafl say g› m›z ve yurt tafl te flek -kür yü küm lü lü ¤ü müz dür.

***Ya za r› m›z Gür büz Ev ren’in bu

sa y› m›z da da çok önem li bir ya z› s› -n› bu la cak s› n›z. Bir rast lan t› so nu cuPa ris’te bi ra ra ya gel di ¤i “Fey yazDe de si”nin ar ka da fl› “Agop Am -ca”n›n öy kü sü nü ka le me al d› ¤›“Agop Am ca ile Fey yaz De de” bafl -l›k l› ya z› s› ve Os man l› ‹m pa ra tor lu -¤u’nda gö rev ya pan 218 sad ra zam -dan yal n›z ca 101’inin Türk kö ken liol du ¤u nu aç›k la d› ¤› ya z› s› yurt için -de ve d› fl›n da ki bir çok in ter net si te -sin de al›n t› la nan Gür büz Ev ren,Bü tün Dün ya’n›n son iki sa y› s›n daflim di de Tür ki ye’nin, ye ni “ak›l ve -ri ci le ri”ni sor gu la mak ta d›r.

Onun, ge çen ay ki ya z› s›n dasor du ¤u “Çok mu önem li Av ru pa l›ol mak?” so ru sun dan son ra bu sa y› -m›z da ki “Var m› s› n›z ta ri hi niz leyüz lefl me ye?” so ru suy la bu kezFran s›z lar’a mey dan oku yu flu nu dahay ran l›k la oku ya cak s› n›z.

***Avuç la r› n› z›n için de ki Bü tün

Dün ya’n›z da bir kaç say fa son ra,ye ni ve hiç de al› fl›k ol ma d› ¤› n›ztür de bir “bil me ce” bö lü mü bu la -cak s› n›z. Bu bö lü mü müz de si zeön ce, ünü Tür ki ye s› n›r la r› n›nöte si ne ta flan de ¤er li fo tog raf sa -nat ç› m›z S›t k› F› rat’› ta n› t› yo ruz,son ra da onun ob jek ti fiy le Tür ki -ye’yi do la fla rak, gör me ni zi is te di -¤i miz gö rün tü le riy le si ze “Tür ki -ye’yi ta n› t› yo ruz.”

Sa nat ç› S›t k› F› rat’›n, “Bir Bafl -ka d›r Be nim Mem le ke tim” bafl l› ¤›al t›n da sun ma ya bafl la d› ¤› m›zTür ki ye fo tog raf la r› n›n ya n›n da kidört se çe nek ten bi ri ni ifla ret le ye -rek, Tür ki ye’yi ne den li ya k›n danta n› d› ¤› n›z ko nu sun da ken di ni zikü çü cük bir s› nav dan da ge çir -mifl ola cak s› n›z.

***Biz, ta n› ¤› ol du ¤u muz her gü -

zel gö rün tü yü ve sa hi bi ol du ¤u -muz her ya rar l› bil gi yi siz le pay lafl -ma is te ¤i mi zi özen le sür dü rü yorve uy gu lu yo ruz.

Za ten Bü tün Dün ya’n›n var-l› ¤› n›n ne de ni de, an la m› da,bu ifl le vi dir.•

•Mete Akyol - Bütün Dünya•

Mutlu Yeni Yüzy›llar, Fenerbahçe...

8

Say›n Ar ma ¤an Bey do ¤an,der gi niz de bü yük bir ve fa

ör ne ¤i ola rak bir sü re dir yer ve -ri len “Kur tu lu flun Kur may la r›”kö fle sin de Ali Fu at Cebesoy’lail gi li kü çük bir yan l›fl l›k ya p›l d› -¤› ka n› s›n da y›m. fiöy le ki, Mer -hum Ce be soy’un Mus ta fa Ke -mal’le Bey rut Sü va ri Ala y›’n data n›fl t› ¤› be lir til mek te dir.

Oy sa bil di ¤i miz ka da r›y la heriki si de s› n›f ar ka da fl› d›r ve okuls› ra la r›n da Mus ta fa Ke mal haf tason la r› A. F. Ce be soy’la r›n Kuz -gun cuk’ta ki ya l› s› na ev ci ç›k mak -ta hat ta Mer hum Ce mal Ku tay’›nnak let ti ¤i ne gö re, ba ba s› ‹s ma ilFa z›l Pa fla, Mus ta fa Ke mal’e o¤ -lu na ver di ¤in den da ha faz laharç l›k ver mek te dir.

Bel ki ay r›n t› ola bi lir; amaherfle yin mü kem me li ni su nan der -

gi miz de bu hu sus da do¤ ru ola rakyer al s›n is te dim. Say g› la r›m la.

RRe flit ÇÇa ¤›n.

Y ak la fl›k befl y›l dan be ri “Bü -tün Dün ya” der gi si ni dü zen -

li ola rak oku mak ta y›m. Bu der gi -yi bafl ta ai lem ve da ha son ra çev -rem le ta n›fl t›r d›m. Gör mek te yimki, her kes bü yük bir il gi ve be ¤e -niy le oku mak ta. Ül ke miz de, yurt -tafl l›k bi lin ci ne erifl mifl her in sa -n›n bu der gi de, bi lim den sa na ta,ede bi yat tan ge nel kül tü re ol maküze re ara d› ¤› bir çok fle yi bu la bi -le ce ¤i gi bi, bil me di ¤i ve ya oku -ma d› ¤› bir çok bil gi ye de bu ra darast la ma s› müm kün ol mak ta d›r.Ge rek bi lim sel an lam da ge rek seta rih sel an lam da ö¤ ren mek is te di -¤im bir ko nu yu, uzun uzun arafl -t›r ma ya ge rek duy ma dan ve bo fla

Bü tün Dün ya, Manolya 3/11, D: 2, Ataflehir, 34750, ‹stanbul

[email protected]: 0216-456 2729

SizdenBize

Mektuplar

9

za man har ca ma dan, “Bü tün Dün -ya” da bu la bil mek te yim. Bu da,ba na önem li bir ko lay l›k sa¤ la d› -¤› gi bi, ay n› za man da da haz ver -mek te dir. ‹fl te, bun dan do la y› d›rki, “‘Bü tün Dün ya’ okun ma l› d›r”di ye dü flün mek te yim.

“Bü tün Dün ya”ya, bafl ka biraç› dan da ha bak t› ¤› m›z da, “Bü tünDün ya” sa hi bi ol mak la, ade ta bü -tün bil gi le ri ce bi ni ze is tif le mi fli nizgi bi gel mek te dir. Bu da in sa na,do¤ ru ve sa¤ l›k l› ola rak ö¤ ren me -yi, ö¤ ret me yi, me ra k›, dü flün me yi,yo ru mu, ana li zi, pres ti ji, ni te lik liol ma y›, ken di ne gü ven le bak ma y›ve za man dan ta sar ruf et me yi ya ni,fark l› ol ma y› ö¤ ret mek te dir. ‹fl te,k› sa ca s› “Bü tün Dün ya”, ça¤ daflin sa n›n ih ti yaç duy du ¤u bil gi vebel ge le ri, ha ber le ri, do¤ ru kay -nak tan, öz ve ori jin li ola rak el deet me im ka n› n› ver mek te dir.

“Bü tün Dün ya”, ha z›r la n› fl›n -da, de ¤er li kat k› la r› bu lu nan üs -tat lar, ya z› la r› n›z da ça ¤› m› z›n veül ke mi zin için den geç ti ¤i sü reç te,ge rek ulu sal an lam da ve ge rek sedün ya in san l› ¤› ad› na ya rar l› ola -bi le cek bil gi le re da ha faz la yerver me niz di le ¤iy le...

Her tür lü emek ve kat k› la r› n›z -dan ötü rü, flük ran la r› m› su na r›m.

AAli SSo ¤u cak,An tal ya.

“Bü tün Dün ya”y› se ve rekoku yo rum. Özel lik le Ata -

türk ve ya k›n mü ca de le ar ka dafl la -r› hak k›n da ya y›m la d› ¤› n›z ya z› la r›çok ya rar l› bu lu yo rum. Bi zi bil gi -len di ren, ta ri hi mi ze kar fl› du yar l› l› -¤› m› z› ar t› ran, ken di miz le yüz yü -ze ge ti ren ya z› la r›n hep ya y›m lan -ma s› n› bek li yo rum. Der gi ni zin ele

al d› ¤› ko nu la r› ken di me çok ya k›nbu lu yo rum. Ça l›fl ma la r› n› z› yü rek -ten des tek li yo rum, he pi ni ze te flek -kür edi yo rum.

Se ren DDa¤ l› o¤ lu,Ada na.

Der gi ni zi be ¤e ne rek her sa y› s› -n› al› yo rum. Der gi ni zin her

kö fle si ni çok be ¤e ni yo rum; fa katSa y›n Ali Mu rat Er kork maz be nimfa vo rim. Ya z› la r› n da çok sa mi mi vebi linç li ol du ¤u nu dü flü nü yo rum.

‹na n›n siz den ö¤ ren di ¤im herbil gi ha f› zam da sak l›. Ye ri gel di ¤in -de ç› ka r›p ina n›l maz aç›k la ma larya p› yo rum. Ta bii bu aç›k la ma lar si -zin der gi niz den ve özel lik le de Sa -y›n Ali Mu rat Er kork maz sa ye sin deolu yor. Bu der gi yi ar ka dafl la r›m lada pay la fl› yo rum. On la r›n da vaz -ge çil mez der gi si ol du nuz. Ba fla r› la -r› n› z›n de va m› n› umar, say g› la r› m›ve sev gi le ri mi ile ti rim.

Eb ru ÜÜnal,Es ki fle hir.

Sev gi li “Bü tün Dün ya” ya p›m c› -la r›, si ze “Sev gi li” di ye hi tap

et me yi uy gun gör düm. Çün kü“Bü tün Dün ya” sev gi do lu bir ki -tap. Her ay me rak la bek li yor, bü -yük bir zevk le oku yo ruz.

Ken dim emek li ö¤ ret me nim vePa mu ko va Ata türk çü Dü flün ceDer ne ¤i Yö ne tim Ku ru lu üye si -yim. Der ne ¤i miz bu der gi yi 120ki fli ye ulafl t› r› yor. Ça l›fl ma la r› n›z daba fla r› lar di ler, say g› lar su na r›m.

Fat ma MMe su de UUy sal,Pa mu ko va, SSa kar ya.

Tür ki ye’nin uzak kö fle le rin denbi ri sin de ya fl› yor ol ma ma

kar fl›n ne ya p›p edip der gi yi el de

edi yo rum. Bir grup ar -ka dafl zevk le oku yo -

ruz. Bi ze bir ne fes olu -yor su nuz, umu du mu zuar t› r› yor su nuz. Bi ze bugü zel li ¤i ya fla tan her ke sete flek kür edi yo rum.

ÖÖz lem HHo ruz,fi›r nak.

“Bü tün Dün ya” der gi si ninele al d› ¤› ko nu la r› ve

özel lik le de ka pak di zay n› n› çokbe ¤e ni yo rum. Bu nun için der gi -ni zin bir hay ra n› ve s› k› iz le yi ci siol dum. Eme ¤i ge çen her ke se te -flek kür le ri mi su nu yo rum.

Eb ru GGö le,Mu¤ la.

Der gi ni zi oku duk ça ken di mida ha se vinç li du yum su yo -

rum. Ya z› lar hem ki fli sel hem detop lum sal ya flan t›m da ba na yolgös te ri yor. Olay la r› da ha ge niflaç› dan de ¤er len dir me mi sa¤ l› -yor, ken di mi bir ay d›n l› ¤›n için -de bu lu yo rum. “Bü tün Dün ya”dabul du ¤um bil gi ler ben de ye nibil gi le re ulafl ma is te ¤i uyan d› r› -yor. Böy le bir der gi nin her in saniçin çok ya rar l› ol du ¤u na ina n› -yo rum. Eme ¤i ge çen her ke se te -flek kür edi yo rum.

Et hem SSi nop,Ay d›n.

Uzun za man dan be ri “Bü tünDün ya” der gi si nin ak tif ve

ba ¤›m l› bir oku yu cu su yum. An -lam l› bir ya flam ara y› fl›m da ba nayol gös te ri ci olu yor. Tek no lo ji veile ti flim ne ka dar ge lifl se de in san -la r›n iç ten lik ve sa mi mi yet ara y›fl -la r› bit mi yor. Der gi niz içi mi ay -

d›n la tan bir ›fl›k gi bi ge li -yor ba na. Ya fla m›m içe ri -sin de kar fl› lafl t› ¤›m so run -la r›n çö zü mün de siz dengüç al› yo rum.

Er can BBo zü yük,‹z mir.

U zun y›l lar d›r “Bü tünDün ya”y› zevk le

oku yo rum. Her yer de bu la ma ya -ca ¤› m›z bil gi ler le do lu be ¤en di ¤imbir der gi. Ver di ¤i kül tür hiz met le -rin den do la y› her za man tak dir et -ti ¤im bir ha zi ne. Be nim ol du ¤u ka -dar her ke sin de çok ya rar la na ca ¤›bir kay nak.

M. fifia ha bet tin KKal fa, Ça nak ka le.

“Bü tün Dün ya” der gi si ni ikiy›l d›r ta kip edi yo rum; an -

cak da ha ön ce ta n›fl ma d› ¤› maüzü lü yo rum. Öte yan dan bu ka -dar gü zel bir der giy le ta n›fl ma n›nbir flans ol du ¤u nu dü flün dük çeken di mi te sel li edi yo rum. Ar t›k si -zin le gö nül ba ¤› kur mufl bir oku -yu cu yum. Her sa y› n› z› sa b›r s›z l›k -la bek li yo rum. “Bü tün Dün ya” gi -bi bir der gi ye çok ge rek si ni mi mizvar d›. Bi zi bil gi len di ren, me rakuyan d› ran, e¤i ti ci bir der gi ile ta -n›fl t› ¤›m için çok mut lu yum. Ba -fla r› l› ya y›n ha ya t› n› z›n de vam et -me si ni di li yo rum. Eme ¤i ge çenher ke se te flek kür edi yo rum.

As l› AAk ba ba, Es ki fle hir.

Der gi ni zin her sa y› s› n› bü yükbir me rak la oku yo rum. Ya fla -

d› ¤›m yer de her za man bu la m› yo -rum; fa kat ‹s tan bul’a git ti ¤im za -man bu bofl lu ¤u mu dol du ru yo rum.

SizdenBize

Mektuplar

10

E¤er der gi yi oku ya maz sam ken di -mi ek sik du yum su yo rum. “Bü tünDün ya”y› oku mak çok zevk li. Ça -l›fl ma la r› n› z›n de va m› n› di li yo rum.

EElif AAras,Ko ca eli.

Her say fa s› ay r› bir zen gin likta fl› yan, ya rar l› bil gi ler edin -

mek is te yen her in sa na ses le nenbir der gi. “Bü tün Dün ya”n›n hersa y› s›n dan ve her ya z› s›n dan ya -rar la n› yo rum. fiim di ye ka dar çokfley ö¤ ren dim. Bun dan son ra daya rar l› bil gi ler bu la ca ¤› ma ina n› yo -rum. Her ke sin yü re ¤i ne sa¤ l›k,eme ¤i ge çen her ke se te flek kür edi -yo rum.

ÜÜll kküü KKöö ssee oo¤¤ lluu,, ‹z mir.

Der gi ni zi uzun y›l lar dan be riai le cek iz li yo ruz. Ai le mi zin

her bi re yi mut la ka ken di ne ya rar l›bir fley ler bu lu yor. “Bü tün Dün -ya”n›n gü zel li ¤i ni hep be ra berpay la fl› yo ruz. Der gi ai le mi zin ay r›l -maz bir par ça s› ol du. Te flek kür ler.

Ay d›n IIfl›k,Bur sa.

Tür ki ye’nin en gü zel ve en sa -mi mi der gi si ola rak gör dü -

¤üm “Bü tün Dün ya”y› genç li ¤im -den be ri oku yo rum. Be ni bu der -giy le ta n›fl t› ran ve onu sev me misa¤ la yan am cam ol du. Ken di siflim di 84 ya fl›n da ve “Bü tün Dün -ya” der gi si nin tut ku lu bir oku yu -cu su. Bu der giy le be ni ta n›fl t›r ma -s›n dan do la y› am ca ma olan sev -gim ta ze len di. Der gi yi ne za maneli me al sam onu say g›y la dü flü nü -yo rum. Ta ri hi miz hak k›n da ver di ¤ibil gi ler le ku flak la ra ra s› ba ¤›n güç -

len me si ne de kat k› sa¤ l› yor. Ça ba -la r› n› za çok de ¤er ve ri yo rum. Ça -l›fl ma la r› n› z›n ay n› ba fla r› ile de -vam et me si ni di li yo rum.

Or han SSu at,Lü le bur gaz.

“Bü tün Dün ya” der gi siy le 6se ne ön ce Bre zil ya’ya git -

ti ¤im de, bir ar ka da fl›m ara c› l› ¤›y -la ta n›fl m›fl t›m. O za man dan be ribu gü zel der gi yi ta kip edi yo rum.Ül ke me tut kun bir in san ve ta ri -hi mi ze il gi du yan bir okur ola rakder gi nin ya z› la r›n dan çok ya rar -la n› yo rum. Hem ö¤ re ti ci hem dede ¤i flik ko nu lar da ver di ¤i ya rar l›bil gi ler be ni ay d›n la t› yor. Ba fla r› -la r› n› z›n de va m› n› di li yo rum.

Ece KKa ra os ma no¤ lu,An tal ya.

Ben bir ö¤ ret me nim. Mes le ¤i -min de ge re ¤i ola rak arafl t›r -

ma y› ve oku ma y› çok se vi yo rum.Der gi niz le üç y›l ön ce bir ö¤ ren -cim ara c› l› ¤› ile ta n›fl t›m. O gün denbu ya na her sa y› s› n› iz li yo rum. Da -ha elim de ki bit me den bir son da kisa y› s› n› me rak edi yo rum. Bir bi rin -den gü zel, an lam yük lü f›k ra lar“Bü tün Dün ya”ya ay r› bir gü zel likka t› yor. Bun lar be ni dü flün me yeyö nel ti yor. Ba fla r› la r› n› z›n de va m› -n› di li yo rum, te flek kür ler.

Duy gu GGü rel,An ka ra.

Her ke sin oku ma s› ge re ken birder gi. Ki fli sel ge li flim için ya -

rar l› çok gü zel ya z› lar ya y›m l› yor -su nuz. Ko lay an la fl› l›r bil gi ler le do -lu. Tüm ya zar la ra ve ça l› flan la raba fla r› lar di le rim.

Ol cay KKa ra meh me to¤ lu,

11

12

Say›n Nec mi ye Al pay, 27Ekim 2006 ta rih li Ra di kal ga -ze te si nin ki tap ekin de “DilMe se le le ri” kö fle sin de ki ya z› -

s›n da, ‹s tan bul Tek nik Üni ver si te siTürk di li okut ma n› Na ci Tu ray’›n,“12 Ey lül dö ne min de Tür ki ye Rad -yo Te le viz yon Ku ru mu’na (TRT)gön de ri len bir ya z›y laya sak la nan söz cük le riö¤ ren ci le ri nin me raket me si ne de niy le, bulis te ye ulafl mak içinken di sin den yar d›mis te ¤i ni” be lir te rek lis -te eli nin al t›n da ol ma -d› ¤›n dan dil ci le re bafl -vur du ¤u nu, on la r›neli nin al t›n da da bu -lun ma d› ¤›n dan il gi lider nek ve söz lük çü le -re yö nel di ¤i ni amaon lar dan da olum luya n›t ala ma d› ¤› n› söy -lü yor du.

Sa y›n Al pay’a yar d›m c› ol makis te dim ama ça l›fl ma la r› m›n yo ¤un -lu ¤u ne de niy le ola nak bu la ma d›m;bul du ¤um za man da ara dan epeyza man geç mifl ti; dizelge Sa y›n Al -pay’a ulafl t› r›l m›fl da ola bi lir.

Bel ge li ¤im de ko nuy la il gi li ya -y›n la r› ta ra ya rak edin di ¤im bil gi ye

gö re, dö ne min Bafl ba ka n› Tur gutÖzal, 29.6.1984 ta ri hin de bir ge -nel ge ya y›m lar. Bu ge nel ge de“Türk çe mi zin ya p› s› ve gü zel li ¤i nize de le ye cek ha re ket le re izin ve ril -me me si”; “ana di li mi zin ta biî sey riiçin de ge lifl me si ge rek ti ¤i” gö rü flübe lir ti lir ve “Ka mu ku rum ve ku ru -

lufl la r›n ca ya p› lan res -mî ya z›fl ma lar da, ya -y›n lar da (...) TTürk DDi -li kko nu sun da yya p› lanil mî çça l›fl ma lar sso nuç -la n›n ca ya kka dar, AAna -ya sa ddi li nin ööl çü kka -bul eedil me si uy gungö rül müfl tür” de nir.

Bafl ba ka n›n bu ge -nel ge si ni uy gu la ma y›gö rev sa yan o gün le -rin TRT Ge nel Mü dü -rü Sa y›n Tun ca Tos -kay, Ata türk Kül türDil ve Ta rih Yük sekKu ru lu’na ba¤ l› Türk

Dil Ku ru mu’na bafl vu rur. TDK Yö -ne tim Ku ru lu üye le rin den Doç.Dr. Ah met Bi can Er ci la sun veDoç. Dr. Ham za Zül fi kar’›n dü zen -le dik le ri di zel ge, TRT’ye su nu lur.Ya sak 205 söz cük ten olu flan budi zel ge TRT Yö ne tim Ku ru lu’nun“14 fiu bat 1985 ta rih ve 3501/255

Türk Dili

OrhanVelidedeo¤lu

Yasaklanan Sözcükler

Dö ne min bafl ba ka n› Tur gut Özal, 29.6.1984 ta ri hin de bir ge nel ge ya y›m lar. Bu ge nel ge de “Türk çe mi zin ya p› s› ve gü zel li ¤i ni

ze de le ye cek ha re ket le re izin ve ril me me si”; “ana di li mi zin ta biî sey riiçin de ge lifl me si ge rek ti ¤i” gö rü flü be lir ti lir ve “Ka mu ku rum ve ku ru lufl la r›n ca ya p› lan res mî ya z›fl ma lar da, ya y›n lar da (...) Türk

Di li ko nu sun da ya p› lan il mî ça l›fl ma lar so nuç la n›n ca ya ka dar, Ana ya sa di li nin öl çü ka bul edil me si uy gun gö rül müfl tür” de nir.

sa y› l› ka ra r›”yla ku ru mun bü tünbi rim le ri ne, “rek lam lar da bi le kul -la n›l ma mak” no tuy la da ¤› t› l›r.”(Cum hu ri yet, 26.2.1985)

27.2.1985 ta rih li Cum hu ri -yet’te ya y›m la nan ““TRT’ninYa sak SSöz cük le ri ni EEm ni yetde TTu tuk la d›” bafl l›k l› ha be -

re gö re de ay n› ge nel ge, “Em ni yetGe nel Mü dü rü S. A. Be dük’ün im -za s› n› ta fl› yan 373 sa y› l› ve 15 fiu -bat 1985 ta rih li ya z› l› emir le, tel live tel siz ya z›fl ma lar da ve po lisrad yo su ya y›n la r›n da zor la ma kke li -me ler kul la n›l ma y›p kar fl› l›k la r› n›nkul la n›l ma s› uy gun gö rül mek te -dir” de ni le rek tüm bi rim le re bil di -ri lir.

Bu nun la da ka l›n maz, il ve il çeyö ne ti ci le ri, okul mü dür le ri vb. yet -ki li ler söz cük av› na ç› kar. Ör ne ¤in,ay n› ge nel ge o gün le rin Sey di fle hirKay ma ka m› S. Al t›n kay nak’›n im za -s›y la, il çe de ki tüm res mi da ire mü -dür lük le ri ne ile ti lir. (Ça¤ dafl TürkDi li, Ocak 1989, Sa y› 11)

Cem Du na’n›n TRT ge nel mü -dü rü ol du ¤u dö nem de bu ya sak la -ma kal d› r› l›r (1988) ama uy gu la made vam eder; çün kü Sa y›n Du -na’n›n ge nel ge sin de de ¤i ni len ya -fla yan TTürk çe ve ana ya sa TTürk çe sis› n›r la ma s› ya n›n da si ya si ler de ya -sa ¤a ar ka ç›k ma y› sür dü rür ler. Ni -te kim, TRT ge nel mü dü rü nün veyö ne tim ku ru lu nun ya sa ¤› kal d›r -ma ge nel ge si ne ilk tep ki (Ba kan)M. Ke çe ci ler’den ge lir: “Türk çe sa -hip siz de ¤il dir!” (?!)

Ha san Pu lur, 13.4.1988 ta rih li“Gü nefl” ga ze te sin de ki “Olay lar ve‹n san lar” üst bafl l›k l› kö fle sin de so -rar: “Türk çe’nin sa hip le ri ken di le -riy se, pe ki biz ler; ya ni onun gi bi

dü flün me yip Türk çe ko nu flup Türk -çe ya zan mil yon lar?.. Biz ler Türk -çe’nin ne yi yiz, ya nafl ma s› m›?..”

Ya sak la nan 205 söz cük üze rin -de F. Ka ra han ve D. Kö nig ta ra f›n -dan ya p› lan bi lim sel ça l›fl ma gös -ter mifl tir ki bun la r›n yüzde 12’sidü flük dü zey de (% 0 - % 40 ara s›);yüz de 18’i or ta dü zey de (% 40 - %70 ara s›); yüz de 67’si iyi dü zey de(% 71 - % 99 ara s›); yüz de 14’ü eniyi dü zey de (% 100 ora n›n da) bi li -nen, kul la n› lan söz cük ler dir.(Prof. Dr. Kâ mi le ‹mer, “Tür ki -ye’de Dil Plan la ma s›: Türk DilDev ri mi” Kül. Bak. 1998)

Ki fli sel in ce le mem so nun da dagör düm ki, ya sak 205 söz cük ten3’ü, Dil En cü me ni’nce dü zen le nenve 1928 y› l›n da ya y›m la nan “‹m lâLû ga ti”nde var: dev rim, diz ge,düfl; 49 söz cük de Türk Di li Arafl -t›r ma Ku ru lu’nca dü zen le nip1935’te ya y›m la nan “Türk çedenOs man l› caya Cep K› la vu zu”ndayer al› yor. De mek ki bu 52 söz -cük, en az 70 y›l d›r kul la n›m da.

1983’ün Türk Dil Ku ru mu,1985 y› l›n da, es ki ku ru mun“Ya z›m K› la vu zu”nu ters yüzeder ce si ne bir ‹m lâ K› la vu zu

ya y›m lar. K› la vuz, “Gi rifl” bö lü mün -de ki aç›k la ma dan an l› yo ruz ki,“TDK Bi lim Ku ru lu’nun bir kaç y›l -l›k ça l›fl ma s›n dan”, “Bi lim Ku ru lualt ko mis yo nu nun özen le in ce le -me sin den”, “üst ku rul AKDTYKYö ne tim Ku ru lu’nda da de ¤er len -di ril me sin den” son ra bas t› r›l m›fl t›r.Bu k› la vu zun 1993 y› l›n da “göz denge çi ril mifl” ye ni bas k›s› da ya p› l›r.

‹m lâ K› la vu zu’nu ha z›r la yan lar -dan Doç. Dr. H. Zül fi kar, TDK Bi limKu ru lu’nun ve k› la vu zu in ce le me alt

13

14

Bütün Dünya • Ocak 2007

ko mis yo nu nun üye si dir. Doç.Dr. A. B. Er ci la sun ise ku ru mun yü -rüt me ku ru lu üye si ola rak “k› la vu zason bi çi mi ni ve ren” ki fli ler den bi ri.Bu Sa y›n dil bi lim ci le rin ad la r›, ogün le rin ba s› n›n da “TRT’de ki ya saksöz cük ler di zel ge si ni ha z›r la yan” ki -fli ler ola rak geç mifl tir.

“Türk çe’nin Ya p› ve ‹fl le yi fli neTers Dü flen Stan dart Türk çe Se vi ye -si ne Eri fle me mifl Zor la ma Ke li me ler”de ni le rek ya sak la nan 205 söz cük ten95’i bu k› la vuz la r›n her iki si nin desöz cük di zel ge sin de yer al› yor.

Bu söz cük ler uy dur ma ve zor -la may sa, uzun ve özen li in ce le me -ler den ge çe rek ba s› lan im lâ k› la -vuz la r› na na s›l al›n d›? ‹m lâ k› la -vuz la r›n da yer al d›k tan son ra busöz cük ler, han gi bi lim sel ve ri le reda ya n› la rak –hem de k› la vu zu ha -z›r la yan lar ca– ni çin ya sak lan d›?..

‹fl te, ya sak la nan söz cük ler; kul -la n›l ma s› uy gun gö rü len Arap ça,Fars ça, Fran s›z ca kar fl› l›k la r›y la:

(Di zel ge nin so nun da ki “not”ge nel ge nin eki dir.)

•A d›l (za mir), •ak ça sal (ma lî),•an daç (ya di gâr), •a n› (ha t› ra), •a -n›m sa mak (ha t›r la mak), •an lak (ze -kâ), •an la t› (hi kâ ye et me), •an s› -mak (ha t›r la mak), •ay maz (ga fil),•ay maz l›k (gaf let), •ba ¤›l (iza fî),•ba ¤›n t› (mü na se bet, nis pet), •ba ¤›t(akit), •ba¤ la fl›k (müt te fik), •ba¤ lafl -mak (it ti fak et mek), •bafl ya p›t (fla -he ser), •bafl yaz man (bafl ka tip), •be -lir teç (zarf), •bel lek (ha f› za), •ben -ze ti (ben zet me, tefl bih), •be tim (tas -vir), •be tim le mek (tas vir et mek),•be tim sel (tas vi rî), •bi çem (üs lûp),•bi le flim (bir le flim, ter kip), •bu dun -bi lim (et no lo ji), •bu lunç (vic dan),•co flum cu luk (ro man tizm), •ça¤ c›l(mo dern, as rî), •çev ren (ufuk),

•çev rim (de vir), •de¤ gin (da ir, ait,ilifl kin), •de ne yim (tec rü be), •de -ney sel (tec rü bî), •ders lik (ders ha ne,–der sa ne–), •de vin gen (ha re ket li,mü te har rik), •de vin gen lik (ha re ket -li lik, di na mizm), •de vi nim (ha re -ket), •de vin mek (ha re ket et mek),•dev rim (in k› lâp), •dev rim ci (in k› -lâp ç›), •d› fla l›m (it ha lât), •d›fl la mak(yok say mak, il gi len me mek), •d›fl -sa t›m (ih ra cat), •din gin (sa kin),•din gin lik (sü kû net), •din len ce (ta -til), •din sel (di nî), •di rim sel (ha ya -tî), •di ze (m›s ra), •diz ge (sis tem),•diz ge lefl tir mek (sis tem lefl tir mek),•diz ge sel (sis tem li, sis te ma tik), •do -¤a (ta bi at), •do ¤a c› l›k (ta bi at ç› l›k,na tu rizm), •do ¤al (ta biî), •do ¤al c›(na tu ra list), •do ¤al c› l›k (na tu ra lizm),•do ¤al l›k (ta bi îlik), •do kun ca (za -rar), •du yum sal (du yu ile il gi li, ih sa -sî), •du yum sa mak (ih sas et mek,duy mak, ima et mek), •düfl le mek(ha yal et mek), •düfl sel (ha ya lî),•dü flün (dü flün ce, fi kir), •dü flün sel(fik rî), •dü zel ti (dü zelt me, tas hih),•dü zelt men (mu sah hih), •e der (fi -yat), •e dim (fi il), •e dim sel (fi ilî),•e ¤i tim sel (e¤i tim le il gi li, ter bi ye vî),•e ¤it sel (e¤i tim le il gi li, ter bi ye vî),•e kin (kül tür), •e kin sel (kül tü rel),•e lefl ti rel (ten ki dî), •e lefl ti ri sel (ten -ki dî), •e sin (il ham), •e sin kay na ¤›(il ham kay na ¤›), •e sin le mek (il hamal mak), •efl gü düm (ifl bir li ¤i, ko or di -nas yon), •et kin (et ki li, fa al, ak tif),•et kin lik (et ki li ol ma, fa ali yet), •et -men (âmil), •ey ti flim (di ya lek tik),•ge rek si nim (ih ti yaç), •ge rek sin me(ih ti yaç duy ma), •ge rek sin mek(muh taç ol mak, ih ti yaç duy mak),•giz (s›r), •gi zem (s›r, es rar), •gi -zem ci (mis tik), •gi zem ci lik (mis ti -sizm), •gi zil (po tan si yel), •gö re ce(iza fî), •gö re li (iza fî, nis pî), •gö re li -

15

Yasaklanan Sözcükler

lik (iza fi yet), •gör sel (gör mey le il gi -li), •i kir cim (te red düt), •i kir cim li(te red düt lü, mü te red dit), •im ge (ha -yal, imaj), •im ge sel (ha ya lî), •ir de -le mek (tet kik et mek), •is tenç (ira -de), •i flit sel (iflit mey le il gi li), •iz len -ce (prog ram), •ka l›t (mi ras), •ka l›t -sal (›r sî), •kar fl›n (ra¤ men), •ke sen -kes (ka ti ola rak, ke sin ola rak), •ke -sin kes (ke sin ola rak), •ko flaç (bil dir -me), •ko flut (pa ra lel), •ku ram (na -za ri ye, te ori), •ku ram c› (na za ri ye ci),•ku ram sal (na za rî, te orik), •kufl ku(flüp he), •ne den sel lik (il li yet), •ni -cel (ni ce lik le il gi li), •ni tel (ni te lik leil gi li), •o la nak (im kân), •o la nak l›(müm kün), •o la nak s›z (im kân s›z),•o la s› (muh te mel), •o la s› l› (ih ti ma -lî), •o la s› l›k (ih ti mal), •o nur sal (fah -rî), •ö den ce (taz min), •ö dün (ta -viz), •ön gö rü (ba si ret), •ör ne ¤in(me se lâ, söz ge li mi), •öy kü (hi kâ ye),•öy kü cü (hi kâ ye ci), •öy kü cü lük(hi kâ ye ci lik), •öy kü le mek (hi kâ yeet mek), •öy kün ce (fabl), •öy kün -mek (tak lit et mek), •öy kü sel (hi kâ -ye gi bi), •öz dek çi (mad de ci), •öz -dek çi lik (mad de ci lik), •öz dek sel(mad dî), •ö zel lik (has sa), •öz gün(ori ji nal), •öz gür (hür, ser best), •öz -gür lük (hür ri yet, ser best lik), •öz ve ri(fe da kâr l›k), •öz ya flam (oto bi yog ra -fi), •rast lan t› sal (te sa dü fî), •ruh sal(ru hî, psi ko lo jik), •sa nal (mev hum),•sap ta mak (tes pit et mek), •ses çil(fo ne tik), •se ve cen (flef kat li, müfl -fik), •se ve cen lik (flef kat), •s› nav(im ti han), •sim ge (sem bol, re miz,tim sal), •söy lem (fli ve, te laf fuz),•söy len ce (ef sa ne), •söy le fli (soh -bet), •söy lev (nu tuk), •sö zel (laf zî),•tan r› sal (ila hî), •ta rih sel (ta ri hî),•ta s›m (k› yas), •tek dü ze (mo no ton,yek ne sak), •tin sel (ru hî), •top lum -bi lim sel (sos yo lo jik), •tüm (bü tün),

•tüm ce (cüm le), •tü ze (ada let, hu -kuk), •u laç (zarf fi il), •u lus (mil let),•u lu sal (mil lî), •u lu sal lafl t›r mak(mil lî lefl tir mek), •u lu sal l›k (mil li yet,mil lî lik), •u lus çu (mil li yet çi), •u lus -çu luk (mil li yet çi lik), •u lus la ra ra s›(mil let le ra ra s›), •u sa vur mak (mu ha -ke me et mek), •us lam la mak (mu ha -ke me et mek), •us sal (ak lî), •uy gu -la y›m (tek nik), •uy gu la y›m bi lim(tek no lo ji), •var s›l (zen gin), •yad s› -mak (in kâr et mek), •yan dafl (ta raf -tar), •ya n›t (ce vap), •ya pay (yap ma,su nî), •ya p› sal (ya p›y la il gi li), •ya p›t(eser), •ya sal (ka nu nî), •ya flam (ha -yat), •ya fla möy kü sü (ha yat hi kâ ye si,bi yog ra fi), •ya z›n (ede bi yat), •yaz -man (kâ tip), •yer lefl ke (yer lefl meye ri, kam pus), •ye ti flek (prog ram)[Dil Der ne ¤i’nin Türk çe Söz lük’ün de“ye ti flek” kar fl› l› ¤› “ye ti flim, for mas -yon”dur. O.V.], •yi ne le mek (tek raret mek), •yo ¤al t› c› (tü ke ti ci), •yo ¤al -t›m (tü ke tim), •yon tu (hey kel),•yon tu cu (hey kel t› rafl), •yon tu cu -luk (hey kel t› rafl l›k), •yö ne tim sel(ida rî), •zo run lu (za ru rî, mec bu ri),•zo run lu luk (za ru ret, mec bu ri yet).

Not: “Ak la mak” be ra at et tir mekan la m›n da de ¤il, ib ra et mek an la -m›n da; “Düfl” ha yal an la m›n da de -¤il, rü ya ye ri ne; “Tu tu cu” mu ha fa -za kâr an la m›n da de ¤il, ge ri ci an la -m›n da kul la n›l ma l› d›r.

“Ne den”, ya so ru zar f› ola rakve ya bu söz le so ru lan so ru ya ce -vap ver me s› ra s›n da kul la n› la bi lir.“Se bep” ye ri ne kul la n›l ma ma l› d›r.

“Tüm”, s› fat ola rak kul la n› la -maz, yal n›z isim ola rak kul la n› la bi -lir. Ko nu nun tü mü nü ele ala rakde ni le bi lir. Fa kat tüm in san lar,tüm mut lu luk lar de ne mez.•

[email protected]

17

Sözcük bilginizi denetledikten sonra, do¤ru yan›tlar için 18’inci sayfam›za bak›n›z

1. andelib (arapça) –A: serçe B: bülbülC: karga D: k›rlang›ç

2. teflne (farsça) –A: ateflli B: flekilC: çeflme D: susuz

3. mâhî (farsça) –A: ay, kamer B: bal›kC: deniz D: mefl’ale

4. mâkiyan (farsça) –A: tavuk B: horozC: pencere D: ayna

5. kesâfet (arapça) –A: yo¤unluk B: günahC: çokluk D: fliddet

6. rakabe (arapça) – A: esir, köle,cariye B: faiz, nema C: rakiplerD: intifâs›z mülkiyet hakk›

7. gubâr (arapça) –A: toprak B: tozC: keskin D: gübre

8. kurbet (arapça) –A: yak›nl›k B: uzakl1›kC: kemer D: gurbet

9. cerîha (arapça) – A: almanakB: yara C: gazete D: tefrika

10. fülk (arapça) –A: gemi B: kalabal›kC: tuz D: tafl

11. ceste ceste (farsça) –A: arka arkaya B: ite iteC: parça parça D: kofla kofla

12. n›sf (arapça) – A: nüfusB: yar› C: çeyrek D: eksi

13. ribâ (arapça) –A: rubâî B: fâhifl fâizC: kürek kemi¤i D: omuz

14. çeflm (farsça) – A: çeflmeB: kafl C: göz D: kirpik

15. harîk (arapça) –A: yang›n B: yürüyenC: y›ld›r›m D: hareketli

16. a¤›rayak (türkçe) –A: koflu yar›fl›nda sonuncu olanatlet B: çok yavafl yürüyen insanC: inatç› ve tembel eflekD: do¤urmas›na az kalm›flhâmile kad›n.

‹lk DersimizTürkçe

fiiarYalç›n

18

1. andelîb (arapça) – B: bülbül.

2. teflne (farsça) –D: susuz, susam›fl, istekli,hâhiflkâr. “Sanâ nîçin akar bûteflne gönlüm / Letâfettê birîçim sû de¤ilsen” – Zâtî.

3. mâhî (farsça) –B: bal›k. “O mâhîler ki deryaiçredir deryây› bilmezler” –Hayâlî.

4. mâkiyan (farsça) –A: tavuk.

5. kesâfet (arapça) –A: yo¤unluk. Kesâfet-i izâfîye:özgül a¤›rl›k.

6. rakabe (arapça) – A: esir,köle, câriye; D: bugünkükuru mülkiyet veya ç›plakmülkiyet kavram›n›nOsmanl›ca karfl›l›¤› (meselâ birgayrimenkul sizindir, fakatgeliri baflkas›na aittir).

7. gubâr (arapça) – B: toz.

8. kurbet (arapça) – A: yak›nl›k,arkrabâl›k (kurb, karîn).

9. cerîha (arapça) –B: yara

10. fülk (arapça) –A: gemi, tekne, kay›k.“Dil lengeriyle sevk ederizfülk-i vahdeti / Tûfân-› derd,mevc-i belâ bilmeyiz nedir” -Yahya Kemal.

11. ceste ceste (farsça) –C: parça parça, yavafl yavafl,azar azar.

12. n›sf (arapça) –B: yar›, yar›m, n›s›f.

13. ribâ (arapça) –B: tefecilere ödenen veyasak ve haram say›lanyüksek faiz.

14. çeflm (farsça) –C: göz.

15. harîk (arapça) –A: yang›n. Harîkzede = yang›nau¤ram›fl (kimse).

16. a¤›rayak (türkçe) –D: do¤urmas›na az kalm›flhâmile kad›n.

‹lk DersimizTürkçe

Yan›tlar

17’nci sayfam›zda yer alan sözcüklerin do¤ru karfl›l›klar›

Lütfen sayfay› çeviriniz �

Verildi.

Prof. Dr. Mehmet Haberal’aKuveyt’te

Yaflamboyu Baflar› Ödülü

Or ta do ¤u Or gan Nak liDer ne ¤i’nin (ME SOT)Ka s›m so nun da Ku -veyt’te ya p› lan 10’un cu

kong re sin de Bafl kent Üni ver si te -si Rek tö rü Prof. Dr. Meh met Ha -be ral, “Ya flam bo yu Ba fla r›” ödü -lüy le (Li fe ti me Ac hi eve mentAward) onur lan d› r›l d›.

Der nek üye le ri nin oy bir li ¤iy leka rar lafl t› r› lan bu ödül Prof. Dr.Ha be ral’a, kong re de dü zen le nenözel bir tö ren le, Ku veyt Emi riShe ikh Sa bah Al- Ah mad Al- Sa -bah ad› na, Ku veyt Emir li ¤i Sa¤ l›kBa ka n› She ikh Ah mad Ab dal lahAl- Sa bah ta ra f›n dan ve ril di.

Ulus la ra ra s› üne sa hip Ku veyt lihey kel t› rafl Ja sim Ali’nin, Prof. Dr.Meh met Ha be ral’›n t›p ala n›n da ba -fl›n dan bu gü ne dek ver di ¤i u¤ rafl la -r› ve gel di ¤i nok ta y› eni ko nu in ce -le dik ten son ra, “Onun ya flam öy-kü sü nün ifa de si” ola rak yap t› ¤›hey kel den olu flan ödü lü ver meküze re kür sü ye ge len Ba kan She ikhAh mad Ab dal lah Al- Sa bah, Dr. Ha -be ral’a tö ren de ödü lün be ra t› n› ver -di; ödü lü ise tö ren den son ra, an cakiki ki fli nin yar d› m›y la tes lim ede bil -di. Çün kü, Jas im Ali’nin bir y› la ya -k›n sü re de yap t› ¤› ve fo tog ra f› n› birön ce ki say fa m›z da ya y›m la d› ¤› m›zbronz hey kel, 50 cm. yük sek li ¤in -

20

Prof. Dr. Mehmet Haberal’aYaflamboyu Baflar› Ödülü Verildi

•Ecz. Fey yaz Ar tu ko¤ lu - Bü tün Dün ya•

Prof. Dr. Mehmet Haberal, ödülünü kendisine Kuveyt Emiri SheikhSabah Al- Ahmad Al- Sabah ad›na veren Kuveyt Emirli¤i

Sa¤l›k Bakan› Sheikh Ahmad Abdallah Al-Sabah ve MESOT dönem Baflkan› Prof. Dr. Mustafa Al-Mo usa wi ile törenden sonra...

de ve 40 kg. a¤›r l› ¤›n day d›. Tö ren ME SOT Bafl ka n› Prof.

Dr. Fa is sal Sha een’in ko nufl ma s›y -la bafl la d›. Dr. Sha een, ME SOT’unça l›fl ma la r› n› özet le dik ten son raProf. Dr. Meh met Ha be ral’a“Ömür bo yu Ba fla r› Ödü lü”nün ve -ril me si nin, üye le rin oy bir li ¤iy leka rar lafl t› r›l d› ¤› n› aç›k la d›.

Kür sü ye ge len Ku veyt Emir li ¤iSa¤ l›k Ba ka n› She ikh Ah mad Ab -dal lah Al-Sa bah, ME SOT’un bafl taKu veyt ol mak üze re tüm üye ül -ke ler de ve dün ya da hak l› ola rakka zan d› ¤› ünü nü an la t›p, Prof. Dr.Meh met Ha be ral’a bu ödü lün yal -n›z ca or gan nak li ko nu sun da ki ça -l›fl ma, kat k› ve ba fla r› la r› ne de niy -le de ¤il, ay n› za man da ör nek yar -d›m se ver ki fli li ¤i ve bü yük bir bi -

lim ada m› ol ma s› ne de niy le de ve -ril mifl ol du ¤u ka na ati ni aç›k la d›.

ME SOT’un ye ni dö nem Bafl ka -n› Prof. Dr. Mus ta fa Al-Mo usa wiise, “Ömür bo yu Ba fla r› Ödü -lü”nün Prof. Dr. Meh met Ha be -ral’a ve ril me ne de ni nin, onun ör -nek olufl tu ran par lak öz geç mi fli -nin okun ma s›n dan son ra da ha iyian la fl› la ca ¤› n› söy le di.

Bafl kan Prof. Dr. Mus ta fa Al- Mo -usa wi, Dr. Ha be ral’›n öz geç mi fli niay r›n t› la r›y la aç›k la d› ¤› ko nufl ma s›n -dan son ra ödü lü nü alan Prof. Dr.Ha be ral, yir mi yi afl k›n Or ta do ¤u ül -ke sin den kong re ye ka t› lan yak la fl›kbin üye ye, or gan nak li nin ön ce Tür -ki ye’de ki, son ra da Or ta do ¤u ül ke -le rin de ki bafl la t›l ma s› ve ge lifl ti ril me -si ko nu sun da bir su num yap t›.•

21

Or ta do ¤u Or gan Nak li Der ne ¤i (Midd le East So ci ety for Or -gan Transp lan ta ti on - ME SOT), Prof. Dr. Meh met Ha be ral ta ra -f›n dan 1987’de ku rul du. 20’yi afl k›n Or ta do ¤u ül ke si nin ka t› l› -m›y la bu gün böl ge nin güç lü bir bi lim sel ku ru lu flu ko nu mu nage len ME SOT, ül ke ler ara s›n da ki si ya sal gö rüfl ay r› l›k la r› n› yok

sa ya rak Or ta do ¤u hal k› n›n sa¤ l› ¤› için bi lim selça l›fl ma lar yap mak ta d›r. Der nek tü zü ¤ü ne gö -re bafl kan, her iki y›l da ay r› bir Or ta do ¤u ül ke -sin de ya p› lan kong re de de ¤i flik bir ül ke ninüye le ri ara s›n dan se çil mek te dir. ME SOT, gi de -

rek, bi li min, pa ra n›n ve si la h›n sun du ¤un dan da ha üs tün de -¤er le re sa hip ol du ¤u na ina nan, in san ak l› n›n zen gin ve bü yükbi ri ki mi ni yi ne in san l›k hiz me ti ne sun mak için ça l› flan bir top -lu luk ol ma y› ba flar m›fl t›r.•

MESOT Nedir?

Fut bol 19’un cu yüz y› l›nson la r›n da Os man l› ‹m pa -ra tor lu ¤u top rak la r› na gir di -¤in de he de fi ni do¤ ru seç -mifl tir: ‹z mir li ve ‹s tan bul lugenç ler... Özel lik le Os man l›bafl ken ti nin so kak la r› k› sa

za man da bu oyu nun pe flin den ko flan genç ler le dol -ma ya bafl la m›fl t›r. H›z la yay g›n la flan fut bo lun Ana -do lu ya ka s›n da ki mer ke zi ise Ka d› köy-Mo da’d›r.Kufl di li’nden, Mo da’dan, Ka la m›fl’tan, Hay dar pa -fla’dan ge len genç ler, ‹n gi liz ler’den ö¤ ren dik le ri buoyu nu bel li ki çok sev mifl tir.

1899 y› l›n da, bu gün Fe ner bah çe fiük rü Sa -raço¤ lu Sta d›’n›n bu lun du ¤u yer olan Pa pa z›n Ça -y› r›’nda top kofl tu ran Ana do lu’nun ilk fut bol cu la -r›, o gün ler de Tür ki ye’nin en bü yük ku lüp le rin -den bi ri nin har c› n› at t›k la r› n›n ay›rd›nda de ¤il dibel ki. Oy sa bu gü nün Fe ner bah çe’si nin te me li,1899’da ku ru lan ve Ka d› köy’ün ilk ku lü bü ol maonu ru nu ta fl› yan Black Stoc king’dir (Si yah Ço rap -lar). Ku lü bü nün is tib dat yö ne ti mi ta ra f›n dan ka pa -t›l ma s› da ifle ya ra maz.

Fut bol se vil mek te ve yay g›n lafl mak ta d›r h›z la. K› -sa bir sü re son ra Tür ki ye en kök lü ku lüp le rin den bi -

22

KonukYazar

Ba¤›flErten

Bu Y›l“Dalya” Diyor

Fenerbahçe1907-2007

23

ri nin ka p› s› ara la n›r. 1907 ‹lk ba ha -r›n da, Mo nar flik yö ne ti min yu mu fla -ma s› n› da f›r sat bi len Zi ya (Son gü -len), Aye tul lah ve En ver Ne cip(Oka ner) Bey ler fut bol ta ri hi mi zeka y›t düfl mek te ka rar l› d›r lar. ‹fl teFe ner bah çe böy le do ¤ar. Sem tiy leöz defl le flen ku lüp, ay n› za man da‹s tan bul’un Ana do lu ya ka s› n›n ilkku lü bü dür. II. Mefl ru ti yet’in ila n› ilebir lik te ku ru lu flu res men tes cil edi -lir Fe ner bah çe’nin. Böy le ce bir ilk’eda ha im za atar lar.

Bu ara da Türk fut bo lun da daha re ket len me y›l la r› d›r bu y›l lar. ‹s -tan bul Li gi ku rul mufl ve Fe ner bah -çe de o lig de ye ni renk le riy le bir lik -te yer al m›fl t›r. Sa r›-be yaz olan ilkrenk ler ar t›k sa r›-la ci verte dö nüfl -müfl ve bu gün kü ha li ne gel mifl tir.

‹lk y›l la r› hep ba fla r› lar la do lu -dur Fe ner bah çe’nin. Ta ri hi nin ençok bu dö ne miy le gu rur du yar za -ten “sa r›-la ci vert li ler”. Evet, 1912y› l›n da na ma¤ lup flam pi yon olanyi ne on lar d›r ama as›l ta rih1920’le rin so nu na do¤ ru bafl lar.

‹fl gal ta k›m la r› na kar fl› onur mü -ca de le si ve rir Fe ner bah çe. Her ga li -bi yet Kur tu lufl Sa va fl›’n› ve re cekolan la ra bir mo ral olur. 1918 ile1923 y›l la r› ara s›n da oy na d› ¤› 50ma ç›n hiç bi rin de ye nil mez Sa r› La ci -vert li ta k›m ve tam 41 maç ka za n›r.

Bu mis yon la yo la ç› kan Fe ner -bah çe ar t›k ku rum sal lafl ma ya bafl la -m›fl t›r. Cum hu ri ye tin ilk y›l la r›n da dabu inanç la de vam eder ler yol una...

Ama her fley gül lük gü lis tan l›kde ¤il dir. 1932 y› l›n da ku lüp bi na -s›n da ç› kan yan g›n kö tü sar sar ku -lü bü. Bü tün mad di ve ma ne vi var -l› ¤› kül ol mufl tur Sa r› La ci vert li le rin.Ama ye nil gi yi ka bul et me mek var -d›r harç la r›n da. Di re nir ler; çün kübi lir ler, ta rih de ni len bü yük an la t›en çok mü ca de le eden le re, var ol -ma sa va fl›n dan ba fla r› l› ç› kan la rayer ve rir. He men yar d›m kam pan -ya la r› dü zen le nir ve tek rar to par la -n›r ku lüp. Bu can lan ma n›n ödü lüde der hal ge lir; bu flevk le hemflam pi yon lu ¤u hem de Fe ner bah çeSta d›’n›n mül kiyetini al›r lar.

Fenerbahçe, “Küçük” Fikret’in kaptanl›¤›nda antrenörLazslo Szkelly ile fleref turu at›yor... (1956-1957)

Ba fla r› lar de vam eder ken Tür ki -ye’de fut bol or ta m› da ge li flip ser pil -mek te dir. 1959’a dek, ya ni Tür ki yePro fes yo nel Bi rin ci Li gi ku ru lun ca yaka dar, 22 kez flam pi yon luk ta dar ta -k›m. Ba fla r› lar la do lu bir ta rih tir bu.Ve de va m› da ge le cek tir. Ni te kimye ni dö ne min ilk flam pi yo nu yi neFe ner bah çe’dir. Can’lar, Lef ter’lerdö ne mi dir bu dö nem. Ba fla r› lar ar kaar ka ya ge lir. 1975’e ge lin ce ye dek 8kez flam pi yon olur lar. Li gin h› z› veka li te si art t›k ça Fe ner bah çe’ye olanil gi de ar tar. On bin ler Fe ner bah -çe’ye gön lü nü kap t›r m›fl, Tür ki -ye’nin ta ma m› na ya y› lan bir sev giha vu zun da bul mufl tur ku lüp ken di -

si ni. Bu dö nem de kim ler gel miflkim ler geç mifl, hep si gö nül le re tahtkur mufl, 100 gol lük se zon lar ya flan -m›fl, fut bo lun en gü ze li al k›fl lan m›fl -t›r bu gün kü ad›y la Fe ner bah çe fiük -rü Sa ra ço¤ lu Stad yu mu’nda...

Bu ta rih bo yun ca, 15 Tür ki ye Bi -rin ci Li gi, 4 Tür ki ye, 6 Cum hur bafl -kan l› ¤›, 2 Ata türk, 8 Bafl ba kan l›k, 16‹s tan bul Li gi, 6 Mil li Kü me, 4 ‹s tan -bul fiil di, 1 ‹s tan bul, 3 Tür ki ye Fut -bol fiam pi yo na s›, 1 Spor To to, 4 Do -nan ma, 12 TSYD Ku pa s› ge lir ku lü -bün mü ze si ne. Ve her se ne ta rihyaz mak için ç› kar lar yo la. Hiç he defsap t›r ma dan, hep en iyi si için... Fe -ner bah çe’ye ya k› fl›r bir biçimde...•

24

Bu Ya z› n›n Ya za r›y la Ta n› fl›n1973 y›l›nda do¤du. ‹stanbul Üniversitesi, Hukuk Fakültesi’nden

mezun oldu. Daha sonra Bo¤aziçi Üniversitesi’nde yak›n tarihmast›r› yapt›. ‹letiflim Yay›nlar›'nda editör olarak çal›flt›. (Sonra dahepsini yakt› ve spor yazarl›¤›na bafllad›). (Bu sayede) Radikal’deyazarl›k, Cnnturk’te yorumculuk, Eurosport Türkiye'de yöneticilik,TFF Tam Saha dergisinde de editörlük yap›yor.•

Taksim Stad›’nda saha kenar›nda maç izleyen kad›nlar...

25

Yüz y›l d›r kalp le rin de ya flat -t›k la r› bü yük sev gi nin, sü -rek li açan to mur cuk la r› n›kok la ma ya bi le k› ya ma yan

bir top lu lu ¤un, “Söy le sen den bafl -ka ne yim var” de me si ya d›r ga na -maz. Ve top lum sal aflk la r›n öy kü -le ri ya z› lan des tan s› di ze ler le, sa r›la ci vert renk ler le be zen mifl me -kan lar da sev gi film le ri çe ker se, ar -fliv raf la r›n da ki nos tal ji le rin sa y› s›gi de rek ar tar. Bu ül ke ninen bü yük ku lüp le rin denbi rin de uzun met raj l› ar -fliv film le ri ni, bi rin ci viz -yon gi bi sey ret me nin da -ya n›l maz key fi ve sev gipar fü mü nün ka l› c› olu flu -mun da ki for mül sih ri debir bafl ka d›r. Ve pa tenthak k› da son suz a de ¤inken di si ne ait tir.

On lar “Fe ner bah çe’m”di yor lar. On lar “Bi ri ciksev gi lim” di ye sür dü rü -yor lar sev gi ez gi le ri ni...1989 y› l›n da Genç lik veSpor Ge nel Mü dür lü ¤ü ta -ra f›n dan 17 il de ya p› lan bir an ketso nu cun da “her 27 ki fli den bi ri nin”Fe ner bah çe li ol du ¤u nun ona y› n›al ma n›n gu ru ruy la, fiük rü Sa ra ço¤ luSta d›’nda “Ni ce yüz y›l la ra” di ye rekmut lu lu ¤u yu dum lu yor lar, ke yif le...

Fe ner bah çe sev gi si bu... Bir aflkhi ka ye si gi bi... 1907’den bafl la yanve 2007’ye de ¤in uza nan yüz y›l l›köy kü... Son suz lu ¤u ça ¤› ran ev ren -de, “Fut bol” de ni len ev ren sel oyu -

nun Tür ki ye bö lü mün de ki enönem li key fi üre ten fab ri ka san ki...Fe ner bah çe... Türk fut bol en düst ri -si nin Ba t› ’ya aç› lan ge nifl pen ce re le -rin den bi ri... ‹ç ve d›fl oyun cu al›m -la r›y la ta van ya pan, ca ka sa tan birku rum, ku ru lufl, sek tör... Or ta ¤› mil -yon la ra ula flan bü yük bir hol ding...Kâr ora n› s› f› r› bol ra kam lar la dö kü -len bir ça¤ la yan gi bi... Sev gi kon fe -ti le ri nin ye flil alan la ra ak› fl›, g›rt lak -

la r›n her kar fl› lafl ma son ra -s›n da te da vi ge rek ti renhas ta l› ¤›... Öz ce si se vin cive hüz nüy le bir flö len Fe -ner bah çe... Ül ke ye ya y› -lan sal g›n fut bol has ta l› ¤› -n›n sev gi ve aflk for mü lüiçe ren bir tür ha ri ka mik -ro bu... Bu u¤ur da, mik -rop lan mak için uzun kuy -ruk la r›n olufl tur du ¤u il -ginç bir ül ke hal k› n›n ta k› -m› bu Fe ner bah çe...

‹s tik lal Sa va fl› ’m› z›nkah ra man la r›n dan bi ri diro... Va tan u¤ ru na fle hitve ren fut bol cu la r›n for -

ma giy di ¤i bir sim ge dir Fe ner bah -çe... Va ta n› m› z›n üze ri ne çö kenka ra bu lut la r›n ya rat t› ¤› mo ral siz li -¤i, is ti la c› güç le re kar fl› oyun alan -la r›n da ka zan d› ¤› ba fla r› lar la da ¤› -tan, yü ce Ata türk’ün ev lat la r›n danolu flan or du mu za cep ha ne gön de -re bil mek için can la r› n› bi le hi çesa yan bir top lu lu ¤un yu va s› d›r o...

Ka d› köy il çe si nin Kufl di li ça y› -r›n dan ko pan, renk le ri ni ba r›fl,

SporunDünyas›

MetinGören

“Fenerbahçe’m Benim...”

Fe ner bah çe sev gi si bu... Bir aflk hi ka ye si gi bi... 1907’den bafl la yan ve 2007’ye de ¤in uza nan yüz y›l l›k öy kü...

26


[email protected]

kar defl lik, dost luk içe ren ton -lar dan se çen mil yon la r›n sev gi li si,bit me yen sev gi ler le gü nü mü zedek fle ref tur la r› at› yor sa hak k› d›r.

‹flte böy le si bir Fe ner bah çe’yi,Ga la ta sa ray, Be flik tafl gi bi eze lira kip le riy le ve bu ül ke nin güç -le ri yad s›n ma yan öte ki ta k›m -

la r›y la bir lik te do ruk la ra ta fl› ma y›he def le me li yiz, tek yü rek bi çi min -de...

Gi de rek ar tan tri bün ve sa ha d› -fl› olum suz luk la r›n ye ri ni dost luk laral ma l› d›r. Yö ne tim kad ro la r› ve ku -lüp bafl kan l› ¤› gi bi önem li yer ler deotu ran la r›n sa¤ du yu la r› ge le cek,gel me si ola s› tüm olum suz luk la raper de ol ma l› d›r. Çün kü, yüz y›l la r› -n› kut la m›fl Be flik tafl ile Ga la ta sa -ray’›n, yüz y› l› n› gör kem li bir bi -çim de kut la ma ya bafl la yan Fe ner -bah çe ve yüz y›l la ra ko flar ad›m lar -la gi den bir do lu ta k› m› m› z›n bir -lik te li ¤i, inan ma l› y›z ki ül ke hu zu -ru için en bü yük ge rek si nim dir.

Ve ifl te böy le si bir ta k› ma “Fe -ner bah çe’m be nim” di yor lar, ha ri kabir güf te yi, mü kem mel bir bes tey lebü tün lefl ti re rek... Bin ler ce ki fli denolu flan tri bün ko ro la r› efl li ¤in de...Sa r› la ci vert li ta k› ma du yu lan buola ¤a nüs tü il gi, ça l›fl kan bir ö¤ ren -ci nin s› nav ba fla r› s› gi bi par lak not -lar ya¤ d› r› yor if ti har kar ne le ri ne...

Fe ner bah çe’nin ölüm süz lü ¤ü,olum suz luk la r›n üze ri ni an›n da ör -tü yor, ta raf tar bi lin ciy le... Fe ner bah -çe top lu mu tüm bi rim le riy le as la s› -n›f ta kal mak is te mi yor. Dün ya fut -bol alan la r› na ç› k› yor, fiam pi yon larLi gi’ne ka t› l› yor, bek le di ¤i, öz le di ¤iso nuç la r› ala m› yor; ama ye ni den de -ni yor, ken di si ni de ne me ye ha z›r birbi çi me ge ti ri yor. Sa n› r›m, dün ya da ki

tüm bü yük ta k›m la r›n yaz g› kul va -r›n da sey re di yor Fe ner bah çe de...Bir da ha, bir da ha, ba fla r›n ca yadek... Ta raf tar lar ise, hep “Söy lesen den bafl ka, ki mim var” di yor lar,Fe ner bah çe ’siz ka la bil me nin sa nalkur gu su nu yal n›z l›k la r›y la ör tüfl tü re -rek kor ku tü ne li ne iti yor lar, an lam -l›... Bu ta k› m›n ta raf tar olu flu mun da -ki ba ¤›m l› l›k li te ra tür le re ge çe cekden li yü ce... Fe ner bah çe afl k› n›n an -la m›, söz lük ler de kar fl› l› ¤› ol ma yansözcüklerden olu flu yor san ki...

Ve Fe ner bah çe yü zün cü y› l› naulafl t›. Gör kem li ve ba fla r› lar la do luni ce y›l la r› ge ri de b› ra ka rak... Si yahbe yaz bir fil min il kel si ne ma ay g›t la -r› na ta k› la rak ta ri hi ni ser gi le me siy lebafl la yan onur lu bir geç mi flin ka reka re renk le rin dün ya s› na ge çi fli ni iz -li yo ruz. Bü yük bir ku lü bün son su zadek ya fla d› ¤› na ömür le ri yet ti ¤i sü re -ce ta n›k l›k ede cek mil yon lar ca ta raf -ta r›n “Fe ner bah çe’m be nim” di ye bil -me siy le bü tün le flen gu ru ru na bukez biz ta n›k l›k edi yo ruz.

Bi ri cik sev gi li ola bil mek, ya -fla m›n en bü yük ke si ti niolufl tu ra bil mek... Gün 24sa at onu dü flün mek, rü ya -

la r› n› onun la süs le mek ve onunsa ye sin de ya flam dan ke yif ala bil -mek... Sa n› r›m tüm bun lar hiç kim -se nin, hiç bir ku ru lu flun ya da ben -ze ri bir olu flu mun be ce ri kap sa -m›n da ola ma m›fl t›r...Fe ner bah çe,bu gü zel ül ke nin, fut bol afl k›y lado lu gü zel in sa n› na ta raf tar port re -si ni en an lam l› bir bi çim de yan s› -tan en der ta k›m la r› m›z dan bi ri dir...

Yü zün cü do ¤um y› l›n kut lu ol -sun, “Fe ner bah çe’m be nim...”•

Türk hal k› 1923 y› l› Ekimay› n›n 29’un cu gü nü, ka b› -na s›¤ ma yan cofl ku gös te ri -le riy le, ka b› na s›¤ ma yan

bir za fe ri kut lu yor, ina n›l ma z› ger -çek ya pan sa va fl› m› n›n onur lu ba -fla r› s› n› ya fl› yor du. Türk hal k› ogün, dört y›l l›k Kur tu lufl Sa va fl›’n›nnok ta la d› ¤› za fe ri ni kut lu yor du.Bu gün, cum hu ri ye tin ku rul du ¤umut lu gün dü. Türk hal k› o mut lugü nün de, uy gar bir yö ne tim bi çi -mi nin bafl lat t› ¤›, uy gar bir ya flam

dö ne mi ne ilk ad› m› n› at› yor du.Bu unu tul maz gü nün den tam 4

ay ön ce Türk hal k›, bu kez Ha zi -ran ay› n›n 29’un da, yi ne ka b› nas›¤ ma yan se vinç ve cofl ku gös te ri -le riy le, yi ne ka b› na s›¤ ma yan birgu ru r ya fl› yor, bir gü n da ha “unu -tul maz” s› fa t›y la ta ri he ka z› n› yor -du. Çün kü hal k, bu gün de bir düfl -ma n› na kar fl› ka zan d› ¤› za fe ri nikut lu yor du. Cum hu ri ye tin ila n›n -dan tam dört ay ön ce o gün, 1923y› l› Ha zi ran ay› n›n 29’un cu gü nü,

27

Unutulmaz Harrington Kupas›

•Demir Feyizo¤lu - Bütün Dünya•

Fener bah çe tak›m›, ‹fl gal Kuv vet le ri kar ma s› n› yen di ¤in de, Ge ne ral

Har ring ton’un Fe ner bah çe li fut bol cu la ra el le ri tit re ye rek ver mek zo run da kal d› ¤›, kulübün tarihinde belki de en önemli ku pa (or ta da ki).

Foto

graf

lar:

Zey

nep

Ulu

¤ A

r fli v

i’n de

n a

l›nm

›flt›

r.

Fe ner bah çe fut bol ta k› m›, ‹s -tan bul’da ki ‹n gi liz ‹fl gal Kuv vet le rifut bol ta k› m›y la yap t› ¤› ma ç› 2-1ka za n› yor, ‹fl gal Kuv vet le ri ’ninma¤ rur ko mu ta n› Ge ne ral Har ring -ton’un elin den, ko mu ta n›n ken diad› na koy du ¤u ku pa y› al› yor du.

29 Ha zi ran 1923 ta ri hi, Fe ner -bah çe’nin bir “düfl man” fut -bol ta k› m› n› yen di ¤i gü nünta ri hi ol ma s› n›n öte sin de, ifl -

gal et tik le ri ül ke nin hal k› n› kü -çüm se me yi de ne yen bir ifl gal ci ko -mu ta na ve onun as ker le ri ne unu -tul maz bir der sin ve ril di ¤i gü nünde ta ri hi dir.

Bu ta rih ay r› ca, ül ke nin dörtbir ya n›n da mil li yet çi lik gu ru ruy -la spor zev ki ni bü tün lefl tir miflspor se ver le rin, Fe ner bah çe Ku lü -bü’nün sev gi ça t› s› al t›n da top -lan ma ya bafl la ma la r› n›n da ilkgü nü dür. Bu mut lu gü nü iz le yengün ler de ve ay lar da do ¤an ço -cuk la ra, Fe ner bah çe li fut bol cu la -r› n ad la r› n›n ve ril me si “ya r› fl›” da,ifl te bu mut lu gü nün ül ke ça p›n -da ya rat t› ¤›, o ka b› na s›¤ ma yanse vinç le bafl la mak ta d›r.

‹lk ba k›fl ta bir ma ç›n ka za n›l d› -¤› gün ol ma s› n›n öte sin de hiç biran la m› yok sa n› lan 29 Ha zi ran1923 gü nü ka za n› lan za fer ger çek -te, k› sa bir sü re son ra ala cak la r›son ders le rin den ön ce, ‹n gi liz ‹fl -gal Kuv vet le ri’ne ve ri len ilk ders tide ga li ba...

Dün ya n›n göz be be ¤i ‹s tan -bul, dün ya n›n gö zü önün de ifl galedil mifl ti ve flim di de, üze rin de-ki tüm göz le rin al t›n da, dün ya -n›n gö zal t›n day d›.

‹n gi liz as ker le ri nin halk üze rin -de uy gu la ma ya ça l›fl t›k la r› bas k› -

n›n bir ben ze ri ni ko mu tan la r› Har -ring ton, ken di as ker le ri üze rin deuy gu lu yor du. Ge ne ral Har ring ton,‹s tan bul’da he men her fle yi de ne -tim le ri al t›n da tut ma la r› ko nu sun -da as ker le ri ne sert emir ler ve ri yor,ver di ¤i tüm emir le rin ek sik siz ye ri -ne ge ti ril me si ni bek li yor du. Fa katGe ne ral Har ring ton, as ker le ri nebir ko nu da söz ge çi re mi yor du. Neden li sert emir ve rir se ver sin, as -ker le ri nin Fe ner bah çe’yi ye ne bil -me le ri ni bir tür lü sa¤ la ya m› yor du.‹fl gal Kuv vet le ri’ne ait çe flit li bir lik -le rin fut bol ta k›m la r› Fe ner bah -çe’yle s›k s›k kar fl› lafl ›yor; fa katyap t›k la r› tüm maç la r› da kay be di -yor lar d›. Bu özel maç lar ger çi faz -la önem li de ¤il ler di; ama Fe ner -bah çe’nin her maç ta ‹n gi liz ler’iyen me si, yi ne de Ge ne ral Har ring -ton’u çi le den ç› kar ma ya ye ti yor du.

Türk le r’e bu ko nu da ke sin birders ve ril me liy di. ‹s tan bul’u as ke rigü cü al t›n da tu tan ‹n gi liz ler, as ke -ri alan da ki üs tün lük le ri nin ya n› s› -ra, fut bol da da güç lü ol duk la r› n›ke sin lik le gös ter me liy di ler.

Yen me le ri ge re ken ta k›mda Fe ner bah çe’ den bafl ka -s› ol ma ma l›y d›. Ay r› ca,önem li bir ne den da ha

var d›: ‹fl gal Kuv vet le ri bir lik le rin -den bi ri nin ta k› m› n› yen di ¤in de,Fe ner bah çe’nin çev re sin de Türk lerbir an da bü tün le fli yor lar ve ulu salbir se vinç ya fl› yor lar d›. Bu da ‹fl galKuv vet le ri Ko mu tan l› ¤› ta ra f›n danhiç de hofl kar fl› lan m› yor du.

Ge ne ral Har ring ton’un Fe ner -bah çe’ye kar fl› duy du ¤u öf ke ninkay na ¤›, em rin de ki bir lik le rin tümta k›m la r› n› ye nen Fe ner bah çe’nin,her maç tan son ra Türk le r’in ulu sal

28


duy gu la r› n› flah lan d›r ma s› n›n daöte le rin dey di. As l›n da Ge ne ral Har -ring ton’da ki Fe ner bah çe öf ke si ninger çek ne de ni, “Bu ku lü bün ‘za rar -l› fa ali yet ler’ için de bu lun ma s›”yd›.

Fe ner bah çe’nin o gün ler de kiku lüp bi na s›, Ka la m›fl Ko -yu’na akan Kur ba ¤a l› de -re’nin ke na r›n day d›. Bi na -

n›n 8-10 met re öte sin de, mo tor la -r›n ya nafl t›k la r› bir is ke le var d›.

Ku lüp bi na s› n›n ka y›k ha ne siise, si lah ve cep ha ne de po su ola -rak kul la n› l› yor du. Ge ce le ri is ke -le ye giz li ce ya na flan mo tor la ra bude po dan yük le nen si lah ve cep -ha ne ler, Ana do lu’ya ka ç› r› l› yor du.Bü yük bir giz li lik için de ya p›l ma -s› na kar fl›n bu “za rar l› fa ali yet” birsü re son ra ‹fl gal Kuv vet le ri Ko mu -

tan l› ¤› ta ra f›n dan du yul du. Ay n›gün Fe ner bah çe Ku lü bü ’ne ise,“za rar l› fa ali yet”in düfl man ta ra f›n -dan du yul du ¤u ha be ri gel di. Ogün id man yap ma ya ge len oyun -cu la r›n bir gö re vi de, ant ren manala n›n dan kay bo lup, ka y›k ha ne -de ki si lah ve cep ha ne yi giz li ceev le ri ne gö tü rmek ve ora da sak la -mak t›. Ge ce ol ma dan gö rev ta -mam lan m›fl, “de po”da ki tüm si lahve cep ha ne ler ku lüp yö ne ti ci le ri -nin, üye le ri nin ve spor cu la r› n›nev le ri ne ka ç› r›l m›fl ve bu ra lar dako ru ma ya al›n m›fl lar d›.

Ha va n›n iyi ce ka rar ma s› n›n ar -d›n dan Fe ner bah çe Ku lü bü’ne, al -bay dü ze yin de ki ko mu tan la r›n yö -net ti ¤i bir “bas k›n ope ras yo nu” ya -p›l d›. Bu olay, Fe ner bah çe li ler içinbir sürp riz ol ma d›. Fa kat ola y›n so -

29


Fener bah çe li fut bol cu lar, Kur ba ¤a l› de re’de ki ant ren man sa ha s›n da bir yan dan ça l›fl ma ya par lar ken, öte yan dan

ku lüp bi na s› na (fo to¤ raf ta) si lah sak l› yor lar ve ge ce ka ran l› ¤›n da bun la r› Ana do lu’ya gön de ri yor lar d›.

nu, ‹n gi liz ler için bü yük sürp -riz di. Çün kü ne ka y›k ha ne de nede bi na n›n öte ki bö lüm le rin de teksi lah ve cep ha ne bu lu na ma d›.

Bas k›n dan son ra ‹n gi liz ler,olay ye rin den tü müy leçe kil me di ler. Ku lüp bi na -s› n›n çev re si ne, sün gü le ri

ta k›l m›fl si lah la r›y la nö bet çi birbir lik yer lefl tir di ler.

‹fl gal al t›n da ki ‹s tan bul’un or taye rin de flim di, Fe ner bah çe Ku lü büde ifl gal al t› na al›n m›fl t›. Ken di le ri -ne ge len ih ba r›n bofl ç›k ma s› birya na, da ha da önem li si, Fe ner bah -çe Ku lü bü’nün ce za lan d› r› la ma ma -s›, Ko mu tan Har ring ton’u küp le rebin dir mifl ti. Fe ner bah çe’ye, ke sin -lik le unu ta ma ya ca ¤› bir ders ve ril -me liy di. Türk le r’in ulu sal duy gu la -r› n›n oda ¤› du ru mu na ge len Fe -ner bah çe’nin, hal k›n gö zün de ki vegön lün de ki ye rin den ke sin lik le in -di ril me si ge re ki yor du. Bu nu ger -çek lefl tir mek için en et kin ve enk› sa yol ise, fut bol du.

Har ring ton, em rin de ki tüm su -bay lar la bir top lan t› yap t› ve on la -ra, “Fe ner bah çe’nin pres ti ji nin yokedi le rek, bu ku lü bün hal k›n gö -zün den dü flü rül me si” em ri ni ver di.

Top lan t› da olu flan or tak gö -rüfl, “bu in faz”›n an cak fut bol sa -ha s›n da ya p› la bi le ce ¤iy di. ‹fl galKuv vet le ri’nin tüm bir lik le ri ta ra -na rak, en ye te nek li fut bol cu larse çi le cek ve ku ru la cak ta k› ma, os› ra lar da Mal ta, Ce be li ta r›k ve M› -s›r’da oy na yan ün lü dört ‹n gi lizfut bol cu da ça¤ r› la cak t›.

‹n gi liz ler bir fut bol ma ç›n dançok san ki bir sa va fla ha z›r la n› yor -lar d›. Olufl tu ru lan ‹fl gal Kuv vet le rita k› m› sü rek li ant ren man lar la ma ça

ha z›r la n› yor du. Ko mu tan Har ring -ton da, ma ç›n ga li bi ne ver mek üze -re ken di ad› n› koy du ¤u, bir met reyük sek li ¤in de ve tü müy le gü müfl -ten dev bir ku pa yap t›r d›. ‹n gi liz -ler’in cep he sin de tüm ha z›r l›k lar ta -mam lan m›fl t›. fiim di s› ra, Fe ner bah -çe ’ye mey dan oku ma ya gel mifl ti.

Fa kat Har ring ton, pek ace le et -me di. Bu ko nu da ilk kez, ha z›r l›k -la r›n üs tün den tam bir bu çuk aygeç tik ten son ra bir gi ri flim de bu -lun du. Ha zi ran ay› bafl la r›n da, Be -yo¤ lu’nun gün lük ya ban c› ga ze te -le rin de, ay n› nok ta dan kay nak la -nan bir ha ber ya y›m lan d›. Bir da vetmas ke siy le ör tü len fa kat ger çek teaç›k bir mey dan oku ma dan bafl kabir fley ol ma yan ha ber flöy ley di:

“Ba t› l› lar kar ma s› Türk ku lüp le -ri ne mey dan oku yor. Ga li bi ne bafl -ku man da n›n ad› n› ta fl› yan bü yükbir ku pa ve ri le cek tir. Bu ma çaTürk ku lüp le ri is te dik le ri gi bi tak -vi ye ala bi lir ler...”

Ha ber, Türk ler ara s›n da ön cenef ret uyan d›r d›. Bu nef ret da hason ra öf ke ye, bun dan son ra da ka -fa tut ma ya dö nüfl tü.

Fe ner bah çe Ku lü bü’nün yö -ne tim ku ru lu nu olufl tu ranNa su hi Bay dar, Ga lip Ku -lak s› zo¤ lu ve Tev fik Tafl ç›

“bu mey dan oku ma n›n al t›n da kal -ma mak” ve “Türk ler ara s›n da ki bua¤›r ha va y› or ta dan kal d›r mak”için ka rar la r› n› ver di ler:

“‘Goldst re am Gu ards’ ad› ve ri -len ‹fl gal Kuv vet le ri ta k› m› ile maçyap ma ya ha z› r›z.”

Fe ner bah çe Ku lü bü Yö ne timKu ru lu’nun ka ra r› üç gün son ra ga -ze te ler de çe flit li dil ler de ya y›m lan d›:

“Ba t› l› lar kar ma s› n›n ça¤ r› s› n›

30


Fe ner bah çe Ku lü bü, yal n›z ken dikad ro su ile oy na mak üze re ve ko -flul suz ola rak ka bul et ti.”

Fe ner bah çe’nin üç ki fli lik yö -ne tim ku ru lu, ga ze te ler deyer alan ilan lar ve ha ber ler leye tin me di. ‹n gi liz ce ola rak

ka le me al› nan bir mek tu bu ‹fl galKuv vet le ri Ko mu ta n› ’na gön der di.Bu mek tup flöy ley di:

“‹s tan bul ve Ha va li si Müt te fik‹fl gal Kuv vet le ri Spor Amir li ¤i Câ -nib-i Âli’le ri ne, Har bi ye, ‹s tan bul.

Fe ner bah çe Spor Ku lü bü, bü -tün ku lüp le re aç›k ça¤ r› n› z› ö¤ ren -mifl bu lun mak ta d›r. Ku lü bü müz,ar zu bu yu ru lan fut bol ma ç› n›, yi near zu bu yu ru la cak sa ha da yal n›zken di kad ro su ile oy na ma ya ha z›rol du ¤u nu ve ce va b› n› z› bek le di ¤i -

ni câ nib-i âli le ri ne bil dir mek tenonur du yar lar.”

Ar t›k ok yay dan ç›k m›fl t›. Fe -ner bah çe Spor Ku lü bü, ‹fl galKuv vet le ri’nin bu mey dan oku -ma s› na tek ba fl› na kar fl› ko ya cak -t›. Bu, an cak o gün le ri ya fla yan la -r›n tam an la m›y la an la ya bi le cek -le ri bir so rum lu luk duy gu suy lager çek lefl ti ri len bir ha re ket ti. Bu -nun ya n› s› ra bel ki de bir an lam -da, bir “cep he gö re vi”ydi. Ger çi,ku lüp bi na s› n›n bir bö lü mü nücep ha ne de po su ya pa rak, bu ra -dan Ana do lu’ya giz li ce si lah gön -de ren yö ne ti ci le rin, üye le rin vefut bol cu la r›n ku lü bü Fe ner bah çe,bu ulu sal gö re viy le, za ten cep he -nin tam or ta s›n day d›.

Si lah lar, kar fl› l›k l› ola rak çe kil -mifl ti. Fe ner bah çe, ‹n gi liz ler ’le “sa -

31


‹n gi liz ‹fl gal Kuv vet le ri Ko mu ta n› Ge ne ral Har ring ton, or du suy la bir lik te 2 Ekim 1923 tarihinde, ‹s tan bul’u

ter k e der ken, Dolmabahçe R›ht›m›’nda TBMM ‹s tan bul Ku man da n› Se la hat tin Adil Pa fla’yla...

va fla gir me yi” ka bul et mifl ti. Buyo lun dö nü flü yok tu.

Ana do lu’ya si lah gön der di -¤i bi li nen; fa kat de lil ol -ma d› ¤› için, bu su çu “ka -n›t la na ma yan” Fe ner bah -

çe’ye ha k et ti ¤i der si sa ha da ve re -rek onu, hal k› n›n gö zün den dü -flür me yi amaç la yan ‹n gi liz ‹fl galKuv vet le ri’yle, y›l lar d›r çek ti ¤i yö -ne ti ci buh ra n› so nu cu ifl gal edil -mifl bir ül ke nin, öy le bir du ru mahiç bir za man la y›k ol ma yan ulu -su nun, onu ru nu kur tar ma y› gö revedi nen Fe ner bah çe Ku lü bü ara -s›n da sa vafl bafl l› yor du.

Ce be li ta r›k, Mal ta ve M› s›r’da kiün lü ‹n gi liz fut bol cu lar ‹s tan bul’agel mifl ler ve “Goldst re am Gu ards”ad l› ‹fl gal Kuv vet le ri ta k› m›n da, bi -rer “do ping” mal ze me si ola rakyer le ri ni al m›fl lar d›. Ma ç›n oy na na -ca ¤› ta rih de aç›k lan m›fl t›: 29 Ha zi -ran 1923. Bir ad› da “Top çu K›fl la -s› Mey da n›” olan Tak sim’de, bu -gün kü Tak sim Ge zi Par k›’n›n bu -lun du ¤u yer de ki Tak sim Sta d›, osa ba h›n er ken sa at le rin de dol ma yabafl la m›fl t›. Fes li, flap ka l› ve üni for -ma l› bin ler ce se yir ci ak›n ak›n sta -da ge li yor du. Sta d›n de mir par -mak l›k l› ka p› s›n dan bir bir le ri ninüzer le rin den at la ya rak ya da bir -bir le ri ni ez mek te ol duk la r› na al d›r -ma ya rak geç me ye ça l› flan se yir ci -ler ara s›n da, eko se etek lik li ‹s koç -lar’dan, ge nifl tür ban l› Hin du lar’a,sa r› fl›n de li kan l› lar dan, bel le ri kes -kin sa t›r l›, kuz gun Gü ney Af ri ka l› -la r’a ve Avus tu ral ya yer li le ri ne de -¤in tüm “‹n gi liz ler” var d›.

Sa ha n›n ke na r› na di zil mifl yüz -ler ce is kem le de ise bafl ta Ko mu -tan Har ring ton ol mak üze re, ‹fl gal

Kuv vet le ri’ nin tüm ge ne ral veami ral le riy le, ren ga renk üni for -ma lar için de çe flit li rüt be de ki su -bay lar, efl le ri ve ço cuk la r› otu ru -yor lar d›. Ge ne ral Har ring ton ta ra -f›n dan bu ma ç› iz le me si için özelola rak da vet edi len ve “Iron duck”ad l› ‹n gi liz z›rh l› s›y la özel ola rakge len Mal ta Va li si Lord Plum merise, söz de ev sa hi bi Ge ne ral Har -ring ton’un ya n›n da ye ri ni al m›fl t›.Sa ha ya gi re me yen ler ise, top çuk›fl la s› n›n da m›n da ve pen ce re le -rin de kap t›k la r› yer le r de ma ç›nbafl la ma s› n› bek li yor lar d›.

“Goldst re am Gu ards” ta k› m› n›nFe ner bah çe’ ye ve re ce ¤i der si gör -mek için sa b›r s›z la nan ‹fl gal Kuv vet -le ri er le riy se, maç ön ce si fl› ma r›k l›k -la r› na “Kar na val” ad› ver mifl ler, ç›l -g›n l›k la r› n› e¤ len ce san ma ya bafl la -m›fl lar d›. ‹fl gal al t›n da ki ‹s tan bu l’unhü zün lü hal k›, dört kol la ku cak la -ya bil mek için bir ga li bi ye tin umu -duy la ses siz se da s›z du ru yor du.

Maç sa ati gel di ¤in de üç ün lüfut bol cuy la güç len di ril mifl“Goldst re am Gu ards” ta k› m› ku -lak la r› sa ¤›r eden bir cofl ku al t›n -da sa ha ya ç›k t›. Tak sim Sta d› san -ki ye rin de du ra m› yor, ol du ¤u yer -de sal la n› yor du.

Fe ner bah çe sa ha ya ç›k t› ¤›n -day sa ‹s tan bu l’un hüz nü, ‹s -tan bul lu la r’›n al k›fl la r›n dabi le gö rü lü yor du. C› l›z, çe -

kin gen ve k› s›k ses li al k›fl lar d›bun lar... Fe ner bah çe o gün Türkulu su nu tem sil et mek ten bafl ka birde Türk fut bo lu nun özel bir ba fla -r› s› n› ta fl› yor du. Fe ner bah çe o y›l,hiç ye nil me den, hat ta hiç gol ye -me den ve tam 53 gol ata rak, ‹s tan -bul flam pi yo nu ol mufl tu.

32


Sa ha da yer alan ta k›m bu ba -fla r› y› sa¤ la yan oyun cu lar -dan olu flu yor du. fiam pi yonFe ner bah çe’nin kad ro su

flöy ley di: fie kip Ku lak s› zo¤ lu, Ha -san Ka mil Spo rel, Ca fer Ça ¤a tay,Kad ri Tul ga, ‹s met Ulu¤, Fa hir Ye -ni çay, Sa bih Ar ca, Ala ed din Bay -dar, Ze ki R› za Spo rel, Be lefl ÖmerTan ye li ve Bed ri Gür soy.

Maç bafl la d› ¤›n da ‹fl gal Kuv vet -le ri oyun cu la r› n›n sert oy na ma la r›dik kat çek ti. Dik kat çe ken bafl kabir nok tay sa ha ke min bu sert lik le -re göz yum ma s›y d›. Türk se yir ci lerma ç› ses siz ce iz li yor lar, Fe ner bah -çe li fut bol cu lar ise, üzer le rin de kiger gin lik le ri ni bir tür lü ata m› yor -lar d›. ‹lk önem li teh li ke, Fe ner bah -çe ka le sin de ya flan d›. ‹n gi liz le r’inbir flu tu di rek ten dön dü. Teh li ke -

den bir kaç da ki ka son ra, ‹n gi liz le -r’in bek le dik le ri, Türk le r’in isekork tuk la r› an gel di. Mal ta’dan ge -tir ti len ün lü fut bol cu, “Chel se a” ta -k› m› n›n so liç oyun cu su, ma ç›n ilkgo lü nü at t›. Onun on befl met re dençek ti ¤i sert flut, ka le ci fie kip Ku lak -s› zo¤ lu’nun to pa kar fl› koy ma s› naola nak b› rak ma m›fl t›.

Bu gol den son ra ‹n gi liz se yir ci -ler, Tak sim Sta d› ’n› bay ram ye ri neçe vir di ler. Se vinç gös te ri le ri dur -mu yor, gi de rek da ha da ar t› yor du.Ye dik le ri gol den son ra Fe ner bah -çe ta k› m›n da mo ral bo zuk lu ¤u gö -rül me di; ter si ne, bu gol tüm oyun -cu lar da kam ç› et ki si yap t›. Üs te lik,‹n gi liz se yir ci ler sa ha d› fl›n da cofl -tuk ça, Fe ner bah çe ta k› m› da sa haiçin de cofl tu. Fa kat ilk ya r› so naere ne dek bu cofl ku nun mey ve si

33


Fenerbahçe Kulübü, Harrington Kupas›’na kat›larak bir anlamda cepheye ç›k›yordu. Fakat bu Fenerbahçeliler’in ilk

cephe görevi de¤ildi. Kulüp binas›nda saklanan silahlar Kurba¤al›dere’den Marmara’ya oradan da Anadolu’ya kaç›r›l›rd›.

al› na ma d›. Bu ya r›, Fe ner bah -çe’ nin 1-0 aley hin de bit mifl ti.

‹kin ci ya r› bafl la d› ¤›n da, sa ha dasan ki bam bafl ka bir Fe ner bah -çe var d›. Oyun cu la r›n ilk ya r› -da üzer le rin den ata ma d›k la r›

ger gin lik le ri bu ya r› da yok ol mufl,sa ha ya ger gin lik ten uzak, ra hat biroyun oy na yan Fe ner bah çe gel mifl -

ti. Bu ra hat l›k 15 da ki ka son ra ilkmey ve si ni ver di. Ze ki R› za Spo rel,iki ‹n gi liz fut bol cu su nun ara s›n danus ta l›k la s›y r›l d› ve “bom ba” söz -cü ¤üy le ni te len di ri le bi le cek sert -lik te bir flut la to pu, ‹n gi liz le r’in ka -le si ne gön der di. Sa ha da tüm Fe -

ner bah çe li oyun cu lar se vinç için debir bir le ri ne sa r› l›r lar ken, sa ha d› -fl›n da o da ki ka ya de ¤in ses le ri niç› ka ra ma yan Türk ler ise, se vinçhay k› r›fl la r›y la yer le rin den f›r la m›fl -lar, göz yafl la r› için de bir bir le ri niku cak la ya rak öpü yor lar, cofl ku la r› -n› pay la fl› yor lar d›.

fiim di ses le ri du yul ma yan ke -sim, ‹n gi liz se yir ci ler di. Say› ba k› -

m›n dan ‹n gi liz ler’ den çokaz ol ma la r› na kar fl›n Türkse yir ci le rin sev gi gös te ri le rive cofl ku su, sta d›n d› fl› nata fl› yor, tüm Tak sim Ala -n›’na ya y› l› yor du:

“Go oo ol...”‹fl te bu cofl ku ve se vinç

sü rer ken 74’ün cü da ki ka -da, santr haf ‹s met Ulu¤ to -pu bü yük bir us ta l›k la Ze kiR› za Spo rel’e uzat t›. Spo rel,cet vel le çi zil mifl ce si ne aya -¤› na ka dar uza t› lan bu pa s›de ¤er len dir mek te ge cik -me di ve yi ne iki ‹n gi liz fut -bol cu nun ken di si ni s› k›fl t›r -ma s› na ve en gel le me ye ça -l›fl ma s› na kar fl›n, yi ne“bom ba” gi bi bir flut la to puikin ci kez ‹n gi liz le r’in ka le -si ne gön der di. Fe ner bah çe,güç len di ril mifl ‹n gi liz ‹fl galKuv vet le ri kar fl› s›n da flim -di, 2-1 öne geç mifl ti.

Sa ha da ‹n gi liz fut bol cu -la r›, sa ha d› fl›n da ise ‹n gi lizse yir ci ler don mufl, kal m›fl -

lar d›. On lar dan “bo fla lan” ye rle riTürk ler dol du ru yor du. Sa ha da oyu -nu Fe ner bah çe oy nu yor sa ha d› fl›n -da, se yir ci ler ara s›n dan ise yan l›z caTürk le r’in ses le ri du yu lu yor du. Maçbu so nuç la bit ti ¤i nde, sa ha y› çev re -le yen tel ör gü ler y› k›l m›fl da ha son -

34


Har ring ton Ku pa s›’n da Ze ki R› za Spo rel, Fenerbahçe’nin

ga li bi yet gö lü nü at› yor.

ra da stat d› fl›n da ki se yir ci ler sa ha y›dol du ra rak, Fe ner bah çe li fut bol cu -lar la bü tün lefl mifl ler di. Türk ler, Fe -ner bah çe li fut bol cu la r› ku cak l› yor -lar, öpü yor lar, omuz la ra kal d› r› yor -lar; se vinç le ri ni, cofl ku la r› n›, hat tagu rur la r› n› on lar la pay la fl› yor lar d›.

Maç bit mifl ti ama ma ç›nso nu na ko nul ma s› ge re -ken bir nok ta kal m›fl t›.Ma ç›n ga li bi ne Ge ne ral

Har ring ton Ku pa s› ve ri le cek ti. Türk ler ve ‹n gi liz ler ara s›n da ki

“çe kifl me”, bu ku pa n›n sa hi bi netes lim edil me sin den son ra nok ta -lan m›fl ola cak t›.

Bek le nen bu an da gel di. ‹fl galKuv vet le ri Ko mu ta n› Har ring ton,ken di ad› n› ver di ¤i gü müfl ifl le me libir met re yük sek li ¤in de ki ku pa y›,ken di ta k› m› n› ye nen Fe ner bah -çe’ye, ken di el le riy le ver di. Fe ner -bah çe li fut bol cu lar, ku pa y› ve rir ken

‹n gi liz ko mu ta n› n el le ri nin tit re di ¤i -ne dik kat et tik le ri ni söy lü yor lar d›.

Ad› na “maç” de ni len ‹n gi liz çe -kifl me si stat ta bit mifl ti; ama gi de rekbü yü yen bir halk top lu lu ¤u ta ra f›n -dan, gi de rek ar tan bir se vinç ve cofl -kuy la, stat d› fl›n da sür dü rü lü yor du.Se vinç li ve cofl ku lu Türk ler, sa ha daomuz la r› na al d›k la r› Fe ner bah çe lioyun cu la r› ye re hiç in dir mi yor lar,stat tan omuz la r›n da ç› kar d›k la r› bu“ulu sal kah ra man la r›”n›, Tak sim Ala -n›’n dan bafl la ya rak ‹s tan bul cad de le -rin de bir bay rak gi bi ta fl› yor lar d›.

Türk hal k› bu mut lu 29 Ha zi ran1923 ta ri hin den tam dört ay son ra,yi ne ay n› gün, ay›n 29’un da bafl kabü yük ve gör kem li bir za fe rinmut lu lu ¤u nu da ha ya fla ya cak t›.

29 Ekim 1923 ta ri hin de Cum -hu ri ye ti’ne ka vu fla cak olan Türkhal k›, bu en mut lu gü nü nün pro -va s› n› dört ay ön ce sin den flim diya p› yor du san ki.•

35


Türk le r’in ulu sal duy gu la r› n›n oda ¤› olan Fe ner bah çe, ‹fl gal Kuv vet le ri ta k›m lar›n›n hep si ni yen mifl ve so nun da da ‹n gi liz kar ma s› n› alt ede rek cum hu ri yetin ila n›n dan ön ce ki

en son ve belki de en gurur verici za fe ri ya flat m›fl t› Türk hal k› na...

Zübey de Ha n›m, efli öl -dük ten son ra ço cuk la r›y -la bir lik te kar de fli nin kah -ya ola rak ça l›fl t› ¤› çift li ¤e

yer lefl mifl ti. Ço cuk la r› - n›n gü -ven de ol du ¤u nu ve do -¤ayla iç içe ya fla d› ¤› n›gör mek ona ac› la r› n›unut tu ru yor du.

O¤ lu Mus ta fa’y› birgün, elin de bir so pa, çe -kiç, tes te re ve çi vi ler leu¤ ra fl›r ken gör dü. Ak fla -ma do¤ ru k› z› Mak bu -le’den, kar de fli nin ya n› nagi dip, onun ney le u¤ rafl -t› ¤› n› an la ma s› n› is te di.Mak bu le, Mus ta fa’n›n ya -n› na gel di ¤in de; onunne yap t› ¤› n› gör dü; amabu gör dü ¤ün den hiç birfley an la ma d›.

“Ne dir bu yap t› ¤›n fley, Mus ta -fa?” de di.

Mus ta fa’n›n göz le ri he ye can-la par l› yor du.

“Bir tam bur ya p› yo rum, ab la”de di. “Ne re dey se bit ti; ama yal n›z -ca tel le ri ek sik.”

Ak flam olup ai le bi ra ra ya top -lan d› ¤›n da tel siz tam bur, her ke sin

il gi oda ¤› ol mufl tu. Da y› -s›, Mus ta fa’n›n yap t› ¤›tam bu ru dik kat le in ce le -di. Ye ¤e ni nin el be ce ri -sin den hofl nut kal m›fl t›.Onun bu u¤ ra fl› s› na ken -di de bir kat k› da bu lun -mak is te di:

“Tel le ri de ben den”de di. “Haf ta so nu Se la -nik’e ine ce ¤im; sa na telge ti ri rim, son ra da sença lar s›n, biz din le riz.”

Da y› s› haf ta so nu ver -di ¤i sö zü tut tu, tam burtel le ri ni ge tir di. Mus ta fa

bü yük bir he ye can la ve özen le tel -le ri tak t›, tam bu ru nu ta mam la d›.

“fiim di s› ra bu nu ça l›p, bi ze birtür kü söy le me ne gel di” di ye tut -tur du çev re sin de ki ler.

37

Atatürk ve... Müzik

Yak›nTarihimiz

YaflarÖztürk

Atatürk, müzi¤in yaln›zca ulusal bilincin ve bireysel duygular›ngeliflmesine de¤il, “Yurtta bar›fl, dünyada bar›fl” özleminin gerçekleflme-

sine hizmet eden evrensel bir dil oldu¤unu söylüyordu. Bunun içinTürk ulusunun müzik gelene¤inin ve birikiminin Bat›’n›n ça¤dafl

müzik ölçüleriyle gelifltirilmesi için gerekli ad›mlar› atm›flt›.

Mus ta fa elin de tut tu ¤u tam -bu ru on la ra do¤ ru uzat t› ve ka ra -r› n› bil dir di:

“Ben bu tam bu ru tür küsöy le mek, siz le ri e¤ -len dir mek için yap ma -d›m” de di. “Ba ba m›n

di lin den düfl me yen, yur du nu sa -vun ma ya gi der ken söy le di ¤i Os -man Pa fla Mar fl›’n› çal mak içinyap t›m ben bu nu...”

Ço cuk lu ¤un dan bu ya na Mus -ta fa’n›n ya fla m›n da mü zi ¤in herza man vaz ge çil mez bir ye ri var d›.‹le ri de ki y›l lar da “Ya flam da mü zikge rek li mi dir?” so ru su na ver di ¤iflu ya n› t› da, ya fla m›n da mü zi ¤ever di ¤i de ¤e ri en k› sa ve öz bi -çim de aç›k l› yor du:

“Ya flam da mü zik ge rek li de ¤il -dir; çün kü ya fla m›n ken di bir mü -zik tir” di yor du. “Mü zik siz bir ya -flam, za ten var ol ma yan bir ya flamde mek tir. Mü zik, ya fla m›n ne fle,ruh ve se vinç ten olu flan bö lü mü -nün ad› d›r.”

Mus ta fa Ke mal, ken di ya fla -m› n›n mü zi ¤i ni her za man can l›tut ma ya özen gös ter me si ya n› s› -ra ay n› öze ni, ulu sun ya p› s›n dada gös ter mifl tir.

Mü zi ¤i, dev rim ler zin ci ri ninhal ka la r›n dan bi ri ya pa rak, ulu sunbi rey le ri nin öz gür ve ça¤ dafl birbi çim de ye tifl ti ril me sin de mü zi ¤eönem li bir yer ver mifl tir.

Onun he def le rin den bi ri de“Mü zik Dev ri mi”ydi. Al man -ya’n›n “Vos sisc he Ze itung” ga ze -te si mu ha bi ri nin, “Mü zik Dev ri -mi” ko nu sun da ken di si ne so ru -su nu flöy le ya n›t la m›fl t›:

“Mon tes qu ieu’nün ‘Bir ulu sunmü zik ko nu sun da ki e¤i li mi ne

önem ve ril mez se o ulu su iler let -mek ola nak s›z d›r’ sö zü nü oku dum,onay la r›m” de mifl ti. “O ne den lemü zik ko nu su na pek çok özengös ter di ¤i mi gö rü yor su nuz...”

Onun bu ya n› t› üze ri ne ga ze te ci -nin, “Biz Ba t› l› lar’a gö re, Do ¤u’nunan la ya ma d› ¤› m›z bir sa na t› var sa oda mü zi ¤i dir” de me si ne ise Mus ta faKe mal flöy le kar fl› l›k ver mifl ti:

“Bun lar hep Bi zans’tan kal-ma fley ler dir” de mifl ti. “Bi zimger çek mü zi ¤i miz Ana do lu hal -k›n dan din le ne bi lir.”

Ga ze te ci, Ata türk’ün bu so ru -nu na s›l çöz mek is te di ¤i ni ö¤ ren -mek is te di:

“Pe ki, bun la r›n ifl len me si, ge lifl -ti ril me si yo luy la iler le me sa¤ lan -ma s› ola nak s›z m› d›r?” di ye sor du.

Ata türk bu so ru ya bafl ka bir so -ru yla ya n›t ver di:

“Ba t› mü zi ¤i bu gün kü du ru mu -na ge lin ce ye de ¤in ne ka dar za -man geç ti?”

Ga ze te ci, “Yak la fl›k ola rak dörtyüz y›l ka dar” di ye rek ya n›t ver di.

Ata türk kal d› ¤› yer den sür dür -dü söz le ri ni:

“Bi zim bu den li uzun sü re bek -le ye cek du ru mu muz yok tur” de di.“Bu ne den le Ba t› mü zi ¤i ni al› yo ruz,onun bi ri kim le rin den ya rar la n› yo -ruz, bu nu siz de gö rü yor su nuz...”

Cum hu ri ye tin ku rul ma s›n -dan son ra Tür ki ye’yi ça¤ -dafl bir ül ke yap mak içinge re ken dö nü flüm ler gü nü

gel dik çe bi rer bi rer ger çek lefl ti ri li -yor du. Ata türk s› ra n›n mü zi ¤e dege le ce ¤i ni, bu so ru nu da çöz mekiçin ha re ke te geç mek ge rek ti ¤i nibi li yor du. Kay be de cek za manyok tu. TBMM’de ki bir ko nufl ma -

38


s›n da bir gün bu nu aç›k bir dil lemil let ve kil le ri ne de an lat t›:

“Ar ka dafl lar, gü zel sa nat la r›nher ala n›n da, ulus genç li ¤i nin neyön de iler le til me si ni is te di ¤i ni zibi li rim” de di. “An cak bu ko nu daen ça buk ve en ön de gö tü rül me sige rek li olan Türk mü zi ¤i dir. Birulu sun ye ni li ¤e aç›k ol ma s› n›n, buko nu da ne ka dar yet kin ol du ¤u -nun öl çü sü mü zik te ki de ¤i flik li ¤iala bil me si, kav ra ya bil me si dir. Ulu -sal, in ce duy gu la r› ve dü flün ce le rian la tan yük sek de yifl le ri top la makon la r› bir an ön ce mü zi ¤in ge nelku ral la r› na ve gel mifl ol du ¤u sonafla ma ya gö re ifl le mek ge re kir. An -cak bu yol dan Türk mü zi ¤i yük se -le bi lir, ev ren sel mü zik için de ye ri -ni ala bi lir.”

Ata türk, mü zi ¤in bir ulu sunyal n›z ca duy gu la r› n›, in ce dü flün -ce si ni, an› la r› n› yan s› tan güç de -¤il, “Yurt ta ba r›fl, dün ya da ba r›fl”

öz le mi nin ger çek lefl me sin de,ulus la r› bir bi ri ne yak lafl t› ran vekay nafl t› ran ev ren sel bir dil ol du -¤u nu da bi li yor du. Her f›r sat ta buger çe ¤e dik kat çe ki yor du. Ör ne -¤in, ‹s tan bul’da ya p› lan Bal kanFes ti va li s› ra s›n da bu nun al t› n› birkez da ha çiz mifl ti:

“Siz Bal kan l› kar defl le rim,ül ke me, onu ken di ev le rigi bi bi le rek gel mifl ol ma -n›z dan çok mut lu yum.

Ben Türk ço cu ¤u, siz Bal kan l› lar’›se vi yo rum. Siz de be ni se vi yor su -nuz de ¤il mi? Ben, ifl te kol la r› m› aç› -yo rum si ze. Siz de ba na gö¤ sü nü züaç›k bu lun du ru nuz. Biz bi riz. Bu nuön ce bu te miz dav ra n› fl› m›z la bir bi -ri mi ze, son ra tüm dün ya ya gös te re -lim. Ba yan lar, bay lar, dans edi yor -su nuz, mü zik din li yor su nuz. Benbu ko nu da sa de ce dik ka ti ni zi in -san l› ¤›n bu bü yük ger çe ¤i ne çek -

39

fiehir Tiyatrosu sanatç›lar›, Atatürk’ün ölüm gününde en büyük çelengi yapt›rarak O’na olan flükran duygular›n› belirttiler.

is ti yo rum. Ha re ket ve et kin lik, ifl -te bu iki fley in san l› ¤›n uy gar l›kya fla m›n da çok bü yük et ken dir.Dans ve mü zi ¤in bafl ta gel di ¤i

yad s› na maz. Dans ve bu nu ha re ke -te ge çi ren mü zik, ifl te bun lar uy garin san l› ¤›n en bü yük dam ga s›...”

Ata türk mü zi ¤e önem ver di -¤i den li sa nat ç› la ra da haket tik le ri de ¤e ri ve ren bi riy -di. S›k s›k ko nuk et ti ¤i sa -

nat ç› la r› onur lan d› r›r d›. Bu ko nu -nun ta n›k la r›n dan üs tat Mü nir Nu -red din Sel çuk bu ko nu da flun la r›söy le mifl ti:

“Bü yük lü ¤ü ne s› n›r ol ma yanAta türk’e ilifl kin an› la r›m çok tur.An cak bun lar ara s›n da bir sa nat ç›ola rak be ni son de re ce duy gu lan -d› ran ve öm rüm bo yun ca as launu ta ma ya ca ¤›m an› flu dur:

‘S›k s›k ya p› lan mu si ki top lan t› -la r›n dan bi rin dey di. Ata türk al› fl› lagel di ¤i gi bi sev di ¤i flar k› la r› söy le te -rek zevk le din ler ken, bel ki de ko -nuk la r›n ba z› la r› n›n il gi siz gi bi gö -rü nüfl le ri ne dik kat çe ke rek mu si kita ri hi mi ze al t›n harf ler le ya z›l ma s›ge re ken flu söz le ri söy le di: “Bey ler,içi niz den her han gi bi ri niz gü nünbi rin de ya sev ki te sa düf ya da ha ki -ki li ya kat la yük sek afla ma la ra va r›pmil let ve ki li, müs te flar, bafl ba kan,hat ta cum hur bafl ka n› ola bi lir si niz.Fa kat sa nat ç› ola maz s› n›z.’”

Ün lü bi yog ra fi ya za r› Al manEmil Lud wig, 1934 y› l›n da Ata -türk’ün ya fla m› n› yaz mak için An -ka ra’ya gel mifl ti. O gün ler de çokün lü bir pi ya nist, bir vir tü öz olanPo lon ya Cum hur bafl ka n› Ig nasJan Pa de ravsky’nin ya fla m› n› daya z› yor du. Ata türk ken di si ni ka -bul et ti ¤in de, ön ce be de nsel

özel lik le ri ni uzun uzun in ce le -me si Ge nel Sek re ter Hik met Ba -yur’un dik ka ti ni çek mifl ti. Ata -türk’ün geç mi fli üze ri ne bil gi leredin dik ten son ra Hik met Ba yur’aAta türk’ün mu si ki ve özel lik leke man, pi ya noy la il gi si nin olupol ma d› ¤› n› sor du. Ba yur’un buso ru üze ri ne flafl k›n l› ¤› n› gö rün cede, “Aç›k la ya y›m” de di. “Ata -türk’ün par mak la r› da ha çok bumü zik alet le riy le il gi si olan la r›naç›k özel lik le ri ni ta fl› yor. Ör ne ¤inPa de ravsky’nin ki böy le dir. Siz -den ri ca ede ce ¤im. Ba na bir eli -nin par mak la r› n› bir ka ¤› da çi zer,ve rir mi si niz?”

Ata türk, Al man ya za r›n bu is te -¤i kar fl› s›n da ha fif çe gü lüm se di.Her za man ki gi bi na zik ev sa hi bitu tu mu ile E. Lud wig’in bu is te ¤i niye ri ne ge tir di; fa kat ta rih çi nin yan -l›fl bir yar g› da bu lun ma ma s› için fluaç›k la ma y› yap t›:

“Ba na, ai lem de za fer ka zan m›flbü yük ku man dan lar olup ol ma d› -¤› n› sor mufl tu nuz. Si ze ‘Yok tur’ ya -n› t› n› ver mifl tim. fiim di ‘Öm rü sa -vafl mey dan la r›n da geç mifl bir as -ker de bu par mak lar na s›l olur?’ di -ye ya d›r ga d› ¤› n› z› se zi yor gi bi yim.

“Si ze kes tir me den bir aç›k -la ma ya pa ca ¤›m. E¤er,ben de ba z› ola ¤anüs tü -lük ler gö rü yor ve bu lu -

yor sa n›z bun la r› sa de ce ve yal n›zTürk ol ma ma, Türk lü ¤ü me ba ¤›fl -la y› n›z. Bu ül ke nin bü tün in san la r›te mel de ben zer ya p› için de dir.Hat ta ku sur la r› m›z da bi le... Biz buay n› kay na ¤›n kök sa¤ lam l› ¤› ilemil li yet ve dev let ya p› s› n› ko ru -mufl sa y› l› ulus lar da n›z. Sa de ceben de ¤il, ta rih te bu bü yük ulu sa

40


ken di alan la r›n da hiz met ede bil -mifl kim var sa, hep si nin il ham kay -na ¤› ay n› d›r.”

Ata türk, “Mü zik Dev ri mi ”niger çek lefl tir mek için TürkRö ne san s›’n›n yol la r› n› aç -t›, mü zik ku rum la r› n›n te -

me li ni at t›. Yok ol ma n›n efli ¤in de -ki mü zi ¤in ka y›t al t› na al›n ma s› n›,der le me ça l›fl ma la r› n› bafl lat t›. Ye -te nek li ço cuk la r›n elin den tu tul -ma s› n› sa¤ la d›. “fiark Bül bü lü” de -di ¤i Ce lal Gü zel ses’ten yö re tür kü -le ri ni, ço cuk lu ¤un da din le di ¤i ya -k› c› Ru me li tür kü le ri ni, Kla sik Ba t›mü zi ¤i ni ve seç kin ope ra par ça la -r› n› bü yük bir zevk le din ler di.

Ata türk pek çok ko nu da bafl kaad lar al t›n da dü flün ce le ri ni yaz d›.Ölü mü nün bi rin ci y›l dö nü mün de10 Ka s›m 1939 gü nü “Ulus” ga ze -te sin de Ke mal Ünal ad›y la ya y›n -la nan ya z› onun mü zik ko nu sun -da ki va si ye tiy di:

“Es ki mü zi ¤i, Ba t› mü zi ¤i neüs tün ç› kar mak için ça l› flan lar birkü çük ger çe ¤i ay›rt ede mez gö rü -nü yor lar. Bu ger çe ¤i k› sa ca di lege tir mek ge re kir se, di ye bi li riz kibü tün bu can lan d›r ma iflin de eleal› nan mü zik par ça la r› Türk ler’inher han gi bir ayin de, flen lik te bü -

tün mad di ve duy gu sal ye te nek le -ri ni yük sek de re ce de kul la na rakoy na ma la r› na ya ra yan na¤ me ler -dir. Bu tür den olan mü zi ¤i bu gü -nün dans par ça la r› gi bi say mak taha ta yok tur. An cak bu gün kü Türkka fa s› mü zi ¤i dü flün dü ¤ü za manyük sek duy gu la r› m› z›, ya flam de -ne yim le ri mi zi ve an› la r› m› z› di lege ti ren bir mü zik is ti yo ruz. Bu -gün kü Türk ler, mü zik ten di ¤eryük sek ve du yar l› top lum la r›nbek le di ¤i hiz me ti bek li yor. ‹fl tebu ba k›m dan kla sik Os man l› mü -zi ¤i ni can lan d›r ma ya ça l› flan la r›nçok dik kat li bu lun ma la r› ge re kir.Biz, bir Türk bes te si ni din le di ¤i -miz za man on dan geç mi flin öy kü -sü nü kal bi mi ze gi ren ok lar gi biduy mak is te riz. Ac› ol sun, tat l› ol -sun biz bir bes te din ler ken ve far -k›n da ol mak s› z›n duy gu la r› m› z›nin cel di ¤i ni duy mak is te riz. Bü tünbun lar dan bafl ka mu si ki den bek -le di ¤i mi zin mad di, dü flün sel veduy gusal uyan›k l›k ve çevik li¤indes te¤i ol du¤una kufl ku yok tur.Yeni flair lerimiz den, yazar lar›m›z -dan, müzik bil gin lerimiz den veözel lik le ses sanat ç›lar›m›z dan is -tedi¤imiz ve arad›¤›m›z budur.”•

41

Atatürk ve... Müzik

[email protected]

Ya fl› or ta n›n üs tü ne gel me si ne kar fl›n ev len me mek için di re -nen bir er kek, ev len me ye ka rar ve ren ar ka da fl› n› iç ten lik le kut la d›:

“So nun da içi miz den bi ri ra ha ta ka vu fla cak” de di. “Az m› çe ki -yo ruz ev ifl le rin den...”

Ve ar ka da fl› na im ren di ¤i ni be lir ten bir ifa dey le ev ifl le rin den ya -k›n ma s› n› sür dür dü:

“Ya ta ¤› dü zelt, bu la fl›k la r› y› ka, al t› ay son ra da tüm bun la r›bafl tan yap...”•

Gön de ri: MManuel BBilos

42

Köyce¤iz, Dalyan: Dalyan Çay› (Calbis) kenar›ndaki Kaunos Kaya Mezarlar› ve 2300 y›l sonra gün›fl›¤›na ç›kart›lan

döner sahne - “periaktos” döflemi (küçük fotograf)

Köy ce ¤iz Gö lü’nü Ak de niz’e ba¤ la yan Dal yan Ça y› ke na r›n da ki Ka ya Me zar la r›, ken di le ri ne öz gü ta p› nak cep he le riy le bu gün

Ka unos’un “sus kun” sim ge si dir ler. Top ra ¤›n al t›n da ki bin ler ce y›l l›k kül tür ka l›n t› la r› n› gü nü mü ze ta fl› yan Ka unos, dün ya kül tü rü ne ge çen

yaz çok özel bir “ar ma ¤an” da ha sun mufl tur. Var l› ¤› n› yüz y›l lar ön ce sin den bil dik le ri bu ta rih sel ar ma ¤a n› bi lim adam la r›, 40 y›l sü rença l›fl ma la r› so nun da an cak ge çen yaz, bin y›l la r›n ses siz li ¤i nin kat la r›

al t›n da bu lup, gü nü mü ze ge ti re bil di ler. Mi mar l›k ta ri hi ve ar ke olo jiy leil gi li ki tap lar da yer alan ve dün ya ar ke olo ji ta ri hin de önem li bir ye riolan bu bil gi nin göz le gö rü len, el le tu tu lan ve hat ta ye ni den ha ya ta

ge çi ri len mi ma ri ka l›n t› s› na bi lim dün ya s›, Kül tür ve Tu rizm Ba kan l› ¤›ile Bafl kent Üni ver si te si ad› na yü rü tü len ça l›fl ma lar so nun da an cak

ge çen yaz ka vu fla bil di. Ka unos’tan ça ¤› m› za ge ti ri len bu kül tür mi ra s›,an tik ti yat ro lar da “Pe ri ak tos” ad›y la ta n›m la nan, gü nü müz de ise “Dö ner Sah ne” ola rak bi li nen “dö ne rek de ¤i fle bi len” bir sah ne

dü ze ni dir. Mi ma ri dö fle mi ni gü nü mü ze ka dar ko ru yan “pe ri ak tos”, gü n› fl› ¤› na ç› ka r›l d› ¤› y›l, “gö rü cü ye” de ç› ka r›l d› ve... Bin ler ce y›l ara dan son ra ilk kez 25 A¤us tos’ta, Ata türk’ün 125’in ci do ¤um y› l› kut la ma tö re ni ne de niy le “ifl ba fl›” yap t› r› la rak ye ni den dön me ye

bafl la d›. Ka unos’ta ki ça l›fl ma la r›n bafl kan l› ¤› n› ya pan Bafl kent Üni ver si te si ö¤ re tim üye si PProf. DDr. CCen giz IIfl›k, iz le yen say fa la r› m›z da“pe ri ak tos’un öy kü sü nü” ve Ata türk’ün 125’in ci do ¤um y› l› ne de niy le

25 A¤us tos ge ce si Ka unos’ta dü zen le nen tö re ni an la t› yor. Lütfen sayfay› çeviriniz ’

Atatürk’ün Do¤umunun125’inci Y›ldönümü

2300 YIll›k Kültür Miras›yla Kutland›

Var l› ¤› n›, bu gü ne de ¤inyal n›z ca an tik ya zar la r›nan lat t›k la r›n dan ö¤ re ne -bil di ¤i miz ve gü nü mü zün

sah ne sa nat la r›n da da önem li bir ifl -le vi olan an tik ça¤ ti yat ro la r›n da kibir “Dö ner Sah ne” sis te -mi nin mi ma ri ka l›n t› la r›y labiz ar ke olog lar ilk kezkar fl› lafl m›fl olu yo ruz.

Dü nün ol du ¤u gi bi,bu gü nün sah ne sa nat la -r›n da da önem li bir ifl le violan böy le si ta rih sel birdü ze nin mi ma ri dö fle mi -nin ta ra f› m›z dan kefl fibiz le ri yal n›z ca se vin dir -mek le kal ma d›, ay n› dü -zey de he ye can lan d›r d›ve gu rur lan d›r d› da...

Çün kü, “pe çe si ni” ilkkez Ka unos Ti yat ro -

su’nda ve de biz le re aç› yor du.Ro ma Dö ne mi’nin ün lü mi mar -

la r›n dan Vit ru vi us (‹Ö yak la fl›k 14)bu sis te mi flöy le ta n›m la mak ta d›r:

“Pe riak toi di ye ad lan d› r› lan sah -ne de ko ru için ay r›l m›fl yer ler var d›r.

Oyun de ¤i fle ce ¤in de ya daTan r› lar ani flim flek gü rül -tü le ri efl li ¤in de sah ne ye ç› -ka ca ¤› za man, bun lar dön -dü rü lür ve fark l› de kor lubir yüz gös te ri lir.”

Ti yat ro sah ne bi na s› n›n1982 y› l›n da ta mam la nante miz lik ça l›fl ma la r›n danbu ya na, sah ne bi na s› (ske -ne) önün de ki yük sek çeplat for mun (pros ke ni on)önü ne yer lefl ti ril mifl ka reform lu 16 alt l›k ve bir da -ire sel dö flem hep dik ka ti -mi zi çek mifl ti.

44

Periaktos:Bir “Döner Sahne” Öyküsü

KonukYazar

Prof. Dr.Cengiz Ifl›k

Geçen y›ldan buyanasahne binas›n›n yap›me v r e l e r i n i nsaptanmas›na yönelik,

proje yürütücüsü Burhan Vark›vançyönetiminde yeniden bafllat›lankaz›lar ve arafl t›r ma lar son ra s›n dava r› lan so nuç, he pi mi ze bü yük birsürp riz ol mufl tur. Bu ra da gün yü zü -ne ç› kar t› lan 2 met re ça p›n da ki yu -var lak mi ma ri dö flem, fonk -si yo nu nun an la fl›l ma s›n daçok önem li iki ipu cu ver mifl -tir: Blok la r üze rin de ki de rinda ire sel afl›n ma lar ve or ta -s›n da ki, mer ke zi ne z› va nayu va s› aç›l m›fl bir ka re alt l›k.Özel lik le bu iki göz lem, za -ma n›n da z› va na yu va s› nayer lefl ti ril mifl ha re ket li birdik me nin çev re sin de da ire -sel ola rak dö nen bir me ka -niz ma y› dü flün dür mek te dir.Her bir yü zün de fark l› birde ko run re sim len di ¤i ah flap -tan ya p›l m›fl bir üç gen priz -ma y›... Ve öy le an la fl› l› yorki, bir yüz de ki de kor se yir ci -le re dö nük ken, yan lar da ka -lan öte ki iki yüz üze rin de kifark l› de kor lar da dön dü rül -me yi bek le mek te dir ler. Kufl -ku suz bu da, Vit ru vi us’unan la t› m›n da ki “sah ne de ko -ru” için ay r›l m›fl yer le rin sis -te mi ne (pe ri ak toi) son de re -ce uy gun düfl mek te dir.

‹ç içe ya fla d› ¤› m›z se vin cin de,he ye ca n›n da, gu ru run da ne de niifl te buy du: Ar ke olo ji de ki bir “il -ki” da ha or ta ya ç› kart m›fl ol mak.Ar t›k bi ze dü flen, Ka unos öre nin -de birkaç y›l dan bu ya na uy gu la -ma ya koy du ¤u muz “de ney sel ar -ke olo ji” prog ra m› içe ri sin de bu

sis te mi ye ni den kur mak t›. He ye -ca n› m› za “ye nik dü flü yor” ol muflol sak da, bin ler ce y›l son ra s›n daona he men ye ni den “ha yat ver -mek” is te dik. Ona bir kez da ha“ne fes al d›rt mak” çok zor ol ma -ya cak t› biz ler için. Çün kü sis te -min gün yü zü ne ç› kart t› ¤› m›z mi -ma ri dö fle mi, ah flap “pe ri ak tos”unza ma n›n da ki ta sa r› m› ve öl çü sü

için ipuç la r› n› ver mifl tir biz le re:Her bir yü zün ge nifl li ¤i 1,80, yük -sek li ¤i ise 2,50 m. ola cak t›; alt l› -¤›n mer ke zin de ki z› va na yu va s› -na gi re bi le cek or ta ak sa bir “mil”yer lefl ti ri le cek ve alt kö fle le re ise,ken di ek se nin de de dö ne bi len bi -rer te ker lek mon te edi le cek ti.

45

Periaktos ve sütun altl›klar›

49

Bat tal Ga zi ad› n› ta fl› yankah ra ma n›n se rü ven le ri -ni an la tan, “Bat tal na me”di ye de an› lan ki tap Os -

man l› ül ke sin de ye ni çe ri ko ¤ufl -la r›n da, kah ve ha ne ler de, efl rafko nak la r›n da, köyoda la r›n da yüz y›l lar caokun mufl tur. Es ki harf -li ba s›m la r› n›n ya n› s› rasa de lefl ti ri le rek, ro -man lafl t› r› la rak da ba -s›l m›fl, kah ra ma n›nuza y›p gi den se rü ven -le ri ga ze te ler de tef ri kaedil mifl, re sim li ro manbi çi mi ne ge ti ril mifl, fil -me çe kil mifl tir.

Bat tal Ga zi 8’in ciyüz y›l da Eme vi le r’inBi zans’la sa vafl la r›n daya rar l›k gös ter mifl bir Arap ko mu -ta n› d›r. As›l ad› Ca fer’di. Ona ve -ri len “Bat tal” s› fa t›, “kah ra man”an la m› na gel mek te dir. Arap sa -vafl ç› s› Bat tal’›n 717-718’de ki ‹s -tan bul ku flat ma s› na ka t›l d› ¤›, Af -

yon ka ra hi sar ya k›n la r›n da Ak ro -inos’ta ki sa vafl ta, 740’ta öl dü ¤üka bul edil mek te dir. Bu gün Bat talGa zi’nin tür be si ola rak gös te ri lenyer, Es ki fle hi r’in gü ne yin de ki Se -yit ga zi ka sa ba s›n da d›r.

Eme vi ler dö ne mi -nin Arap ko mu ta n›Bat tal, za man la Ma laz -girt Za fe ri ön ce sin deAna do lu’ya ya p› lanTürk ak›n la r› n›n Ma lat -ya l› kah ra ma n› kim li ¤i -ni ka zan m›fl t›r.

“Bat tal Ga zi Des ta -n›”, Ana do lu’nun Türk -lefl me si dö ne min de olu -fla cak “Da nifl ment na -me”, “Sal tuk na me” gi bidin sel-des tan s› ya p›t la r›da bes le mifl tir.

‹s lam ta rih le rin de Bat tal’›n ba -fl›n dan geç ti ¤i an la t› lan tür lü olay -lar yer al›r. Ta rih le ef sa ne yi bir lefl -ti ren bu olay lar dan ki mi le ri birkay nak ta flöy le an la t›l mak ta d›r:

‹s tan bul’u ku fla tan Arap ko mu -

BüyükYap›tlar›m›z

Konur Ertop

“Erenler flahbaz›d›r Battal Gazi”Hamdi adl› ozan›n “Hac› Bektafl Velayetnamesi”nden

Türkler’e Anadolu’nunKap›lar›n› Açan

Bir Savaflç›n›n Destan›

ta n› Mes le me, ken ti ala ma d› ¤›için ül ke si ne dön me ye ka rar ve rir.

An cak Aya sof ya’ya gir me yeye min et ti ¤i için bu ko flu -lu bir kez ye ri ne ge ti rir seku flat ma y› kal d› ra cak t›r.

Bi zans kay se ri, bu ko flu lu ka buleder. Bat tal ka le ka p› s›n da bek -ler ken Mes le me, ken ti ge zip Aya -sof ya’ya gi der, ora dan de ¤er li birhaç al›r. Arap or du su bun danson ra Bat tal’›n ko ru yu cu lu ¤un dage mi ler le kent önün den ay r› l›r.

Bat tal ce sa re ti, kah ra man l›k la -r›y la Bi zans’ta ün ka zan m›fl t›r. Birki li se de H› ris ti yan kah ra man la r› -n›n re sim le ri ara s›n da onun ki nede yer ve ril mifl tir.

Bat tal, Rum ül ke sin de ki bir ev -de bir ka d› n›n, ço cu ¤u nu, “Sus,yok sa se ni Bat tal’a ve ri rim” di yekor kut tu ¤u nu ku la ¤›y la duy mufl.Ço cuk a¤ la ma y› sür dür dü ¤ü içinana s› “Al Bat tal!” di ye ço cu ¤uuza t›n ca, Bat tal ço cu ¤u ka d› n›nelin den al m›fl.

Has ta la nan Bat tal’›n iyi lefl me -si ne bir ma nas t›r da ki H› ris ti yank› z› yar d›m c› ol mufl. Bu k›z la ev -len mek is te yen pat ri ¤i öl dü renBat tal, k›z la ev le ne rek onu ken diül ke si ne gö tür müfl.

Mi sis (Cey han) Va li li ¤i’ ne ge ti -ri len Bat tal, ha ber ala ma d› ¤› as ke -ri bir li ¤i ni tek ba fl› na ara ma ya ç› -kar. Ken di si ni Rum kay se ri ninyol la d› ¤› n› bil di re rek Bi zans l› -lar’›n Amu ri ye (Emir da¤ il çe simer kez bu ca ¤› na ba¤ l› Hi sar -köy’ün ya k› n›n day d›) Ka le si ’negi rer. Pat ri ¤in ya n› na dek gi diponu teh dit ede rek bir li ¤i nin ye ri niö¤ re nir, as ker le riy le bir lik te ül ke -si ne dön me yi ba fla r›r.

Rum Kay se ri Le on’un or du suy -la sa va flan Bat tal’›n as ker le ri, ko -mu tan la r› n›n ta n›n ma s› n› ön le mekiçin onun ad› n› söy le me me ye dik -kat eder ler. Yan l›fl l›k la iç le rin denbir Bat tal’a ses le nin ce kah ra man,sal d› r› ya u¤ ra ya rak ölüm cül ya ra -lar al›r. Sa vafl ala n›n da onun ya n› -na ge len Le on, hak et ti ¤i say g› y›gös te rir. Sa¤ l› ¤› na ka vufl ma s› na ça -l› fl›r sa da ba fla ra maz. Son di le ¤i niö¤ re nip ye ri ne ge ti rir.

Ev li ya Çe le bi, Bat tal’› Ab ba siHa li fe si Ha run Re flit’le ça¤ daflgös te rir. K› z› n› Bat tal’dan ko ru -mak için Bi zans Kay se ri Ka na -tur’un K›z Ku le si’ni, yap t›r d› ¤› n›,an cak Bat tal’›n ku le yi ba sa rakkay se rin ha zi ne siy le bir lik te k› z›ka ç›r d› ¤› n› an la t›r. Ona gö re Bat -tal Ma lat ya’y› al›p sur la r› n› y›k t›r -m›fl. Son ra Ma lat ya emir li ¤in debu lun mufl, ken tin sur la r› n› ye ni -den o yap t›r m›fl t›r.

Bat tal’›n se rü ven le ri, Arap la r’›nkah ra man l›k des ta n› “Zel him -me”ye ko nu ol mufl tur. Ya p› ta ad› -n› ve ren Zel him me (Zat-ül-Him -me), sa vafl ç› bir ka d›n kah ra man -d›r. Des tan da Eme vi le r’in azat l›kö le si Bat tal, ta rih sel kim li ¤i neay k› r› dü fle cek bi çim de 9’un cuyüz y›l da Ab ba si ler ve Ma lat yaemir le ri dö ne mi nin olay la r› n› ya -flar. An la t› lan lar, Ana do lu Sel çuk -lu la r› dö ne mi ne dek uza n›r.

Bi zans l› la r’›n Di ge nis Ak ri -tas ad l› sa vafl ç› n›n se rü -ven le ri ni an la tan des tan s›ya p› t› n›n bafl ki fli si ni “Bat -

tal Ga zi Des ta n›”nda ki kah ra man -lar ara s›n da gö rü rüz:

Ma lat ya üze ri ne yü rü mek teolan Bi zans or du su nun ba fl›n da ki

50


Ak ri tas’›n yo lu na ç› kan Bat tal,ken di si ni kay ser için ça l› flan bi riola rak gös te rir.

Gö zü pek, güç lü ol du ¤uden li kur naz da olanBat tal, Ak ri tas’› kan d› ra -rak iki ye böl dü ¤ü Bi -

zans or du sun da er le rin bir bi ri nik›r ma s› n› sa¤ lar. ‹ler ide kar fl› kar -fl› ya gel dik le ri bir çar p›fl ma da Bat -tal, Bi zans l› ra ki bi ni öl dü re cek tir.

“Bat tal na me” pey gam ber so -yun dan gel di ¤i ile ri sü rü len Sey yitBat tal Ga zi’nin Ana do lu’da ‹s lamdi ni ni yay ma s› n›n, bu amç la gi rifl -ti ¤i sa vafl la r›n öy kü sü dür.

Bat tal’›n se rü ve ni ha re ket li sa -vafl sah ne le ri nin ya n› s› ra cin, pe rigi bi ma sal var l›k la r›, düfl sel ül ke -ler, kah ra ma n›n gös ter di ¤i ola -¤anüs tü lük ler le zen gin le flir.

Bat tal pek çok in sa n›n ‹s lamdi ni ne gir me si ni sa¤ la m›fl t›r. Güç -lü bir sa vafl ç› ol du ¤u den li iyi ö¤ -re nim gör müfl bir din bil gi ni dir.Ölü le ri di ril ten du ay› ö¤ ren mifl tir.H› z›r ile ‹l yas’›n yar d› m›y la ke ra -met ler gös te rir. Pa paz lar la gi rifl ti ¤idin tar t›fl ma la r› n› ka za n›r. H› ris ti -yan di ni ni de çok iyi bil mek te dir.Dört kut sal ki ta b› ez ber le mifl tir.Düfl man la r› n›n di li ni ko nu flur, k› -l›k de ¤ifl ti re rek on la r›n ara s›n daon lar dan bi ri gi bi do la fl›r. Pa pazkim li ¤iy le ki li se le re, dok tor kim li -¤iy le Bi zans sa ra y› na gi rer.

Des tan da an la t› lan lar, Hz.Mu ham med’in “Rum di ya r›” di yean› lan Ana do lu’da iki yüz y›l son -ra Ca fer ad›n da bir yi ¤i din Müs -lü man l› ¤› ya ya ca ¤› n› ha ber ver -me siy le bafl lar. Cen net le müj de -len mifl ki fli ler den bi ri olan Ab -dül ve hap, Hz. Pey gam ber’in

ema net le ri ni kah ra ma na ulafl t›r -mak la gö rev len di ri lir.

‹ki yüz y›l son ra ki bir ta rih teMa lat ya’da ya fla yan Hü se yin Ga -zi’yi bir Rum be yi öl dü rün ce o¤ -lu Ca fer, ba ba s› n›n öcü nü al d›k -tan son ra Bi zans kay se riy le ya p› -lan sa vafl lar da ba fla r› lar ka za n›r.Bir ma ¤a ra da onu Dev za de Afl -kar ad›n da ki ola ¤a nüs tü güç le resa hip, su da yü rü yen, ha va dauçan at bek le mek te dir. Üze rin deHz. Da vut’un z›r h›, Hz. ‹s hak’›nsa vafl giy si le ri, Hz. Ham za’n›ngür zü bu lun mak ta d›r. Ca d› lar lasa va fl›r ken de H› z›r’›n ver di ¤i ok -la r› kul la na cak t›r.

Ca fer, sa vafl ta alt et ti ¤i Ah merad l› Bi zans l› ko mu ta na Ah metad› n› ve rir, o da onu Bat tal di -ye ad lan d› r›r.

Hak s›z l›k la ra, ada let siz lik le rekar fl› ç› kan Bat tal, za y›f la r›n, iyi le -rin ya n›n da d›r. Ezi len le ri, tut sak -la r› kur ta r›r. Müs lü man or du la r›y -la çar p› flan la r› alt eder. Ha li fe ninhiz me tin de gö rü nen ger çek tekay se rin ada m› olan Aka be’yiuzun bir u¤ ra fl›n ar d›n dan a¤›r bi -çim de ce za lan d› r›r.

Am ca s› n›n k› z› Zey nep’leev le nen Bat tal bafl ka ev li -lik ler de ya par. Efl le rin -den bi ri kay se rin bir sa -

vafl ta Bat tal’›n ya n›n da çar p› flan,‹s lam di ni ne gir mifl, gö zü pek, bi -le ¤i güç lü k› z› d›r.

Bat tal’› alt ede me ye ce ¤i ni an -la yan kay ser, on dan kur tul makiçin giz li güç ler den ya rar lan ma yaça l› fl›r. Ca d› Ak ra tis’in k› z› Bey -za’y› Ma lat ya’ya gön de rir, an cakBey za, Müs lü man olur.

Efl le rin den Gü len dam, sür dür -

51

Türkler’e Anadolu’nun Kap›lar›n› Açan Bir Savaflç›n›n Destan›

dük le ri yok sul ya flam dan ya -k›n d› ¤› için Bat tal, çok zen gin bi -ri olan Emir Ömer’in k› z› n› is ter.Bu ev li lik için Hin dis tan’dan AkFil’i ge tir me si ge rek mek te dir.

Ora da kar fl› lafl t› ¤› güç lük -le ri H› z›r’›n yar d› m›y laye ner, pek çok mal vemü cev her le dö ner. An -

cak kay ser Ma lat ya’y› ya k›p y›k -m›fl t›r. Emir Ömer’in k› z› tut sakal›n m›fl t›r. Ar t›k çok zen gin olanBat tal, ken ti ye ni den ku rar. Emi -rin k› z› n› kur ta ra rak onun la ev le -nir. Öl dür dü ¤ü Aka be’nin o¤ luVe lid, Bat tal’›n efli ni ka ç› r›r kengenç ka d›n ölür.

Kay se rin k› z› Ke ta yun’u Ma lat -ya’ya ge tir me ye ça l› flan Bat tal’›ya ra la y›p ba¤ la ya rak bir ku yu yaatar lar. Bat tal kur tu lup Ke ta -yun’un ya n› na gi der; Müs lü manolan k›z la ev le nir.

Müs lü man lar’ la H› ris ti yan la r’›nba r›fl için de ya fla ma ya bafl la d› ¤›bir dö nem de ha li fey le kay se rino¤ul la r› n› bir ca d› Kaf Da ¤›’na ka -ç› r›r. O¤ lu bu lu nur sa kay ser Müs -lü man ola cak t›r. Bat tal Kaf Da -¤›’nda dev ler le ca d› lar la çar p› fla rakde li kan l› y› kur ta r›r. Sah te pey gam -

ber Ba bek’le sa va fl›p onu alt eder.Bir ca d› ha li fe nin k› z› n› ka ç›r -

m›fl t›r. K› z› kur ta ran Bat tal, ha li fe -ye kar fl› ayak lan ma y› da bas t› r›r.Ha li fe, k› z› n› Bat tal’a ve rir.

Ma lat ya’y› ya k›p y› kan kay se -rin çe kil di ¤i ka le yi Bat tal ku flat -m›fl t›r. Ka le du va r› di bin de uyur -ken kay se rin k› z› onu gö rüp gö -nül ve rir. Bu s› ra da Bi zans or du -su nun gel di ¤i ni gö rün ce de taflata rak Bat tal’› uyan d›r mak is ter.An cak at› lan tafl kah ra ma n›n ölü -mü ne ne den olun ca bu nu gö rengö ren k›z, ke li me-i fla ha det ge tir -dik ten son ra ken di ni öl dü rür. Os› ra da ç› kan tu fan da iki si nin devü cut la r› yi tip gi der.

Bir Arap sa vafl ç› s› n›n Bi zanskay ser le ri nin, tek fur la r›n or du la r›kar fl› s›n da gös ter di ¤i kah ra man -l›k la r› an la tan “Bat tal na me”de kise rü ven ler, Türk le r’e Ana do -lu’nun ka p› la r› n› açan sa vafl la r›nbir ön cü sü ola rak Türk top lu mun -da se vi le rek okun mufl tur. Sa de di -li, sü rük le yi ci an la t› m›y la ge nifltop lu luk la ra ula flan ya p›t, Türksa vafl ç› la r› n›n se rü ven le ri ni di lege ti re cek “Da nifl ment na me” ile“Sal tuk na me” gi bi ya p›t la r› pekçok yö nüy le et ki le mifl tir.•

52


Ay d›n lar ara s›n da Fran s›z ca ko nufl ma n›n yay g›n ol du ¤ubir dö nem di. Ül ke nin ün lü ya zar la r›n dan bi ri gün lük ilifl ki le rin deken di di li ye ri ne da ha çok Fran s›z ca’y› ye¤ li yor du. Bu di lin üs tün -lük le rin den söz edi yor, ken di si nin de Fran s›z ca di li üze ri ne ne den -li yet kin ol du ¤u nu s›k s›k vur gu lu yor du.

Bu du ru mu göz lem le yen ya za r›n o¤ lu bir gün ba ba s› na “Ba ba,Fran s›z ca’y› sen mi da ha bi li yor sun, yok sa Vic tor Hu go’mu?” di yesor du. Ba ba, o¤ lu nun ken di si ne yö nelt ti ¤i bu so ru nun ama c› n› an -la ya rak, “Vic tor Hu go Fran s›z ca’y› ben den iyi bi lir” de di ve alt takal ma mak için flöy le de vam et ti:

“Ama ben de Türk çe’yi on dan iyi bi li rim.”•

17A ra l›k 1967, yol lar da -y›z. Kar he nüz din -mifl. Gü müfl ten biryol üze rin de Mev la -

na’ya gi di yo ruz. Meh tap, gö nülbah çe le rin de do la fl› yor. fieb-i Arûsya ni “Dü ¤ün Ge ce si”dir bu ge ce...Al lah dos tu Mev la na’n›n Hak yo -lu na yü rü dü ¤ü ge ce dir.

Kon ya’da y›z. Sa lon,ney, ku düm ve re bab labü yü len mifl gi bi dir. Son -suz lu ¤un için den ko pupge len bir na at ruh la ra ifl -li yor. Bafl ba kan la yan ya -na otu ru yo rum.

Se ma zen ler dö nü yor.fii ir ve mü zik, afl k›n kol la -r›n dan d›r. Bir giz tümben li ¤i ni zi sa r› yor. Bafl ba -kan ku la ¤› ma “Se ma zen -ler rol yap m› yor lar, ger -çek ten o uh re vi li ¤i, o ka rasev da y› ya fl› yor lar. Müt hiflbir fley” di ye f› s›l d› yor.

Sa adet mül kü nün hün ka r› olanMev la na’n›n ma ne vi hu zu run da -y›z. Ney bir t›l s›m l› ez gi bi çi min debi zi biz den al› yor.

Be de nin dar ka l›p la r›n dan kur -tu lup ru hun son suz lu ¤u na ka natç›rp ma y› ya flam k›l m›fl bir hofl gö -rü sul ta n›, bir in san l›k ha zi ne si,bir iyim ser lik gü ne fli ve bir aflk

ok ya nu su olan Mev la na za man veme kan üs tü bir Hak ›fl› ¤› d›r.

Sab r›n tez ga h›n da, flü kür do -ku yan bir al çak gö nül lü lük pa di fla -h› ola rak bu ge ce biz le re yi ne “‹n -san, dü flün ce ye s›¤ ma ya cak ka daryü ce dir” söz le ri ni yi ne li yor.

‹n san l›k, yüz y›l lar d›r bu yü ce li -¤i yan s›t ma n›n sev da s›n da d›r.

“Bafl ka s› n›n ku su ru nu ört -me de ge ce gi bi ol” söz le -riy le çal ka la n› yo rum.

Oy sa gün lük ya fla m› -m›z da ni ce ay›p lar, ni ceif ti ra lar ga ze te say fa la -r›n da man flet olu yor.“Tan r›’m ne gün le re gel -dik” söz le ri ni yük sekses le söy le mifl ola ca ¤›mki, bafl ba kan “Ha y›r d›rin flal lah” di yor. “Ha y›r -d›r efen dim, ha y›r d›r”di ye ya n›t l› yo rum.

Se ma zen ler dö nü yor.“Biz ay›r mak için de -

¤il, bir lefl tir mek için gel dik” söz -le riy le nef sin sus tu ¤u nu ne za he -tin ze ra fet le, mer ha me tin rah met -le vus la t› n› ö¤üt le yen söz le riiçim de yan k› la n› yor. Ve bir hiçu¤ ru na kar defl le rin, an ne ve ba -ba la r›n na s›l bir bir le ri nin bo ¤az -la r› na sa r›l d›k la r› n› ve bir ku rufl -luk ç› kar u¤ ru na ni ce bin ca n›n

53

Be de nin dar ka l›p la r›n dan kur tu lup ru hun son suz lu ¤u na ka nat ç›rp ma y› ya flam k›l m›fl bir hofl gö rü sul ta n›, bir

in san l›k ha zi ne si, bir iyim ser lik gü ne fli ve bir aflk ok ya nu su olan Mev la na za man ve me kan üs tü bir Hak ›fl› ¤› d›r.

YaflamdanGözlemler

Ali NailiErdem

Mevlana’y› Anma Gecesi

ölüp git ti ¤i ni ür pe re rek an›m -s› yo rum. Efli min “Ne re ler de sinNa ili?” uya r› s›y la gö nül dün yam labir lik te sa lo na dö nü yo rum.

fiük rü müz son suz dur. Bir s› -n›r s›z afl k›n, bir kut salinan c›n ge ce sin de yiz çün -kü... Hak yo lun da ki aflk eri

Mev la na ’n›n ma ne vi hu zu run da -y›z. Can dos tu, gö nül ler dos tu,mu hab bet bah çe si nin efen di-si afl ka âfl›k Mev la na... Sa z›y la,sö züy le, mü zi ¤iy le, fli iriy le, harf -le riy le ila hi vus la t›n sev da l›-s› Mev la na, “Gel, dön bi ze gel /(...) Me cu si, put pe rest ol san dagel” da ve tin de dir.

Mad de nin ç›p lak l› ¤› na an la -m›n gü zel lik le ri ni giy di ren Mev -la na as›r lar d›r gö nül mik ro fo -nun dan tüm in san l› ¤a sev gi,dost luk ve hofl gö rü ça¤ r› s›n dabu lu nu yor. Ölüm de ya fla ma y›,üzün tü de se vin ci bul ma y› ö¤üt -le yen Mev la na ru hu nu tes limede ce ¤i ge ce yi “Dü ¤ün ge ce si”ola rak ta n›m l› yor.

“Bir s›r r› eze li (ön ce siz)Bir s›r r› ebe di (ölüm süz)Bir hu dut suz ma ve ra

(gö rü len ale min öte si)Bir ila hi nur la nur lan m›fl

be dir (do lu nay).”Ve e¤er se ma day sa n›z Tan -

r›’n›n s› ca c›k el le ri nin yü re ¤i ni ziok fla d› ¤› n› du yum sar s› n›z.

Ar t›k ney, “Ham d›m, pifl tim,yan d›m, El ham dü lil lah”›n ila hi aflkesin ti le rin de dir. Ve ku düm “Sen -den kur tul hak k› bul” rit min de dir.

‹n sa nüs tü, ev re nüs tü duy gu-la r› n no ta lar dan kalp le re ak› fl›tüm sa lo nu kap la m›fl t›r. Ve be -den ken di ni sa ran çer çe ve-

den ç›k m›fl gön lün has bah çe le -rin de dir ade ta. Sev gi nin ve afl -k›n, mü zi ¤i ölüm süz k›l d› ¤› n› tat -ma n›n mut lu lu ¤un da y›z...

Ez gi ler bir kut sal ay d›n l›k t›r buge ce... Ve se ven ler ye ni den varolu flun ka p› s›n dan “Can gü zel,ca na bi çi len pa ha gü zel / has ret,has ret ka vufl man Al la h’a gü zel /ger çek yü ce var l› ¤›n la yok ol du -¤um / ne yok ki bu var l›k tan da hagü zel” m›s ra la r›y la gi ri yor lar.

“Aflk s›z ol ma ki ölü ol ma ya s›n/ Aflk ta öl ki di ri ka la s›n.”

Tüm in san l› ¤a ses le nen bum›s ra lar tüm ve zin ler den ve ka fi -ye ler den yü ce dir.

“Ölü müm den son ra me za r› -m› yer ler de ara ma. Arif (ol gun,bil ge) ki fli le rin gö nül le ri bi zimtür be miz de dir” söz le ri ku lak la -r›m da ç›n l› yor.

Ba r› fl›n sim ge si olan bem be -yaz ten mi re le ri nin için de Mev le -vi ler dö nü yor lar.

Ney zen, ku düm zen, na at hanve ayin han lar dan olu flan ve ad› -na “Mut rip He ye ti” de ni len mü -zik top lu lu ¤u bir ayi ni ic ra edi -yor lar. Ve ar t›k her fley Mev la naafl k›y la yan ma da d›r.

Tas su bun hiç bir bi çi mi neiti bar et me mifl, yo ba z›nhiç bir ha li ne ya k›n l›k duy -ma m›fl olan Mev la na ila hi

afl k›n uç suz bu cak s›z de ni zin desu yun fle ker de eri di ¤i gi bi eri miflde ni zin ken di si ol mufl tur. Afl k›nreh be ri olan Mev la na’dan ay r› l›r -ken ay›p la r› m›z dan, çir kin lik le ri -miz den ve yan l›fl l›k la r› m›z danar›n m›fl gi biy dik. Buz tut mufl yol -la r› bu Al lah dos tu nun s› cak l› ¤›ile geç tik.•

54


Ceza yir li yö ne ti ci ler, “Fran -sa, Ce za yir’de soy k› r›myap t›, özür di le sin” de dik -çe, Fran s›z lar, “Bu ifli ta -

rih çi le re b› ra ka l›m” ya n› t› n› ver -mek te dir. Ay n› Fran sa, “Er me niid di ala r› n› ta rih çi ler arafl -t›r s›n” bi çi min de ki öne ri -ye kar fl› ç› ka rak, söz deEr me ni soy k› r› m› n› ta n› -yan ya sa la r› hiç yü zü k› -zar ma dan ulu sal mec li -sin den ge çi re bil mek te -dir. Bu çif te stan dart kar -fl› s›n da se si ni yük sel ten,bafl ta Je an Pa ul Sart re,Di di er Bil li on ol maküze re ki mi Fran s›z ay -d›n la r ise, Fran sa’n›n tu -tu mu nu, “Ce za yir Fran -sa’n›n ta bu su dur” söz le -riy le aç›k la mak ta d›r. Oy -sa, yal n›z ca Ce za yir de ¤il, Fran s›zta ri hi nin ne re dey se tü mü Fran -sa’n›n ta bu su dur.

Fran sa, Ye ni Ka le don ya, Ma -da gas kar, Ha iti, Mar ti ni que, Gu -ada lo up, Fran s›z Gu yan’›, Ko mor,

Se ne gal, Ma li, Fil Di fli Sa hi li, Ga -bon, Ka me run, Ga na, Gi ne, Be -nin, Rwan da, Vi et nam, La os veKam boç ya gi bi bir bö lü mü ha lenFran s›z top ra ¤› olan ül ke ler deyap t› ¤› kat li am la r›n ya n› s› ra, Bi -

rin ci Dün ya Sa va fl› s› ra -s›n da ifl gal et ti ¤i Ga zi an -tep, Kah ra man ma rafl,fian l› ur fa ve Ada na’da ifl -le di ¤i suç lar dan do la y›da ta ri hiy le yüz lefl mek -ten kaç mak ta d›r. Fran -sa’da res mi ta rih, Fran s›zor du su nun Ana do lu’dayap t› ¤› kat li am la r› yoksa yar, ders ki tap la r›n dabu ko nu ya yer ve ril mez.

Fran s›z ta ri hi nin ka -rar t› lan say fa la r›, yal n›z -ca Fran sa d› fl›n da ya p› -lan kö tü lük le ri içer mez.

Fran sa’da ya fla nan soy k› r›mve kat li am lar da, ta ri hiy le yüz lefl -me ce sa re ti ol ma yan bu ül ke deta bu dur. “Fran s›z’›n Fran s›z’asoy k› r› m›” ola rak ad lan d› r› lan1793-1796 Ven dée Soy k› r› m›, 24-

55

Fransa TarihiyleYüzleflecek mi?

EvrenselBak›fl Aç›s›

GürbüzEvren

“Cum hu ri yet çi yurt tafl lar, ar t›k Ven dée yok! Ço cuk la r›y la ve ka d›n la r›y la k› l› c› m›z al t›n da can ver di. Ven dée’yi, Sa ve nay

ba tak l›k la r› na ve or man la r› na göm dük. Ba na ver di ¤i niz emir uya r›n ca, ço cuk la r› at la r› m› z›n ayak la r› al t›n da ez dik. Ka d›n la r›,ye ni asi ler do ¤ur ma ma la r› için kat let tik. Yol la r› ce set ler le kap la d›k.”

Vendée, Frans›z’›n Frans›z’a Soyk›r›m›

25 A¤us tos 1572 Sa int Bart he -lemy Kat li am›, Kö le lik Dö ne mi,“Te rör Sü re ci” ola rak ad lan d› r› -lan Fran s›z Dev ri mi, ‹kin ci Dün -ya Sa va fl› y›l la r›n da Hit ler’inFran sa’da ki ifl bir lik çi si Vichy Hü -kü me ti Dö ne mi, bu du ru mun enso mut ör nek le ri dir.

1789 Fran s›z Dev ri mi, dün ya -y› ye ni den bi çim len dir me si -nin ya n› s› ra, in san l›k ta ri hi -nin en kan l› dö nem le rin den

bi ri ol ma özel li ¤i ni de ta fl› mak ta -d›r. Fran sa’n›n ba t› s›n da, At lan tikOk ya nu su k› y› s›n da ki Ven dée’deya fla nan lar, Fran s›z res mi ta ri hin -de, “Ven dée ‹s ya n›” ya da “Ven déeSa va fl›” ola rak ad lan d› r›l mak ta, buola ya kar fl› dev rim ya k›fl t›r ma s› daya p›l mak ta d›r.

Kral ve ki li se ye ba¤ l› in san la r›nya fla d› ¤› Ven dée, Kral 16. Lo uis’inida m› na kar fl› ç›k m›fl, Pa ris’in ata -d› ¤› yö ne ti ci le rin ve ana ya sa yaba¤ l› l›k ye mi ni eden ra hip le rinoto ri te si ni ta n› ma m›fl, ye ni ver gi le -ri öde me yi de red det mifl ti.

Ki mi Fran s›z ta rih çi ye gö re,böl ge hal k›, soy lu la r› n›n ön der li -¤in de ayak lan m›fl, mo nar fli yi ge rige tir mek için sa vafl m›fl, cum hu ri -yet çi güç le re ye nil mifl ti. Oy sa ya -fla nan la r›n bo yut la r› çok fark l›y d›;yüz bin ler ce in san, genç-yafl l›, ka -d›n-ço cuk ay r› m› ya p›l mak s› z›nvah fli yön tem ler le kat le dil mifl ti.

Bir ta r›m böl ge si olan Ven -dée’nin yok sul köy lü le ri, du rum -la r› n›n dü ze le ce ¤i umu duy ladev ri min ilk y›l la r›n da Pa ris’eba¤ l› kal d› lar. Dev ri min, eko no -mik alan da bek le ne ni ver me me sive yok sul lu ¤un sür me si, dinadam la r› n›n köy lü ler üze rin de ki

et ki si ni ar t›r d›. 1791’de, ra hip ler -den ana ya sa ba¤ l› l›k ye mi ni et -me le ri is te nin ce, bu ye mi nin dinyo lun dan ç›k mak ol du ¤u nu önesü ren kök ten din ci Ka to lik ra hip -le rin k›fl k›rt ma s›y la ilk ka r› fl›k l›k -lar bafl la d›. Da ha ön ce bofl olanki li se ler, ar t›k ayin ler s› ra s›n da t› -ka ba sa do lu yor, Pa ris’e yö ne likmu ha le fe tin mer ke zi olu yor du.

Kral 16. Lo uis’nin, Ocak1793’te gi yo ti ne gön de ril me si,soy lu la r›n böl ge den gö çe zor lan -ma s›, is ya n› te tik le yen ö¤e le rinara s›n da sa y›l sa da, as›l ne de ninyok sul luk ol du ¤u be lir ti lir.

Bu s› ra da, yal n›z ca Ven dée’dede ¤il, Fran sa’n›n bir çok böl ge sin -de halk ayak lan ma la r› var d›r.Cum hu ri yet as ker le ri he men heryer de is yan la r› bas t› r›r ken, Ven -dée’de Köy lü Or du su ku rul mufl,“Be yaz lar” ola rak ad lan d› r› lanköy lü güç le ri “Ma vi ler”i, ya nicum hu ri yet bir lik le ri ni ye nil gi yeu¤ rat m›fl t›. Köy lü le rin bafl lat t› ¤›di re ni fle ya k›n böl ge ler den dedes tek gel me si üze ri ne, Ven -dée’ye, tüm Fran sa’ya ör nek ola -cak bir ders ver mek için ha re ke tege çen Pa ris yö ne ti mi, si vil le re yö -ne lik kat li am la r›n önü nü açan ka -rar lar al›r ve 1 A¤us tos 1793’te birka rar na me ya y›m lar.

Bu na gö re, böl ge de ki or -man lar ke si le cek, tar la lar -da ki ürün le re, bü yük vekü çük bafl hay van la ra el

ko yu la cak, is yan c› la r›n mal var l› ¤› -n›n cum hu ri ye te ait ol du ¤u aç›k la -na cak, ka d›n, ço cuk ve yafl l› larbafl ka böl ge le re sü rü le cek ti.

Ven dée’nin Köy lü Or du su,Ara l›k 1793’te, Nan tes ya k›n la r›n -

56


da Sa ve nay’da ye ni lir ve da ¤› l›r.Ge ri de ka lan kü çük grup lar ise,is ya n› sür dür mek için or man l›kalan la ra çe ki lir. Or du lar ara s›n da -ki sa vafl Sa ve nay’da bit mifl, s› ra1796’ya dek sü re cek olan top lukat li am la ra gel mifl tir.

Ar t›k da ha ra hat ha re keteden Lo uis-Ma rie Tur re auyö ne ti min de ki cum hu ri -yet çi “Ce hen nem Bir lik le -

ri”, kit le ler bi çi min de tes lim olan -la r› ac› ma s›z ca öl dü rür, sa vun ma -s›z yüz ler ce kö yü ya kar, atefl li si -lah lar dan ta sar ruf et mek için ka -d›n, ço cuk ve yafl l› la r› ke si ci si lah -lar la kat le der.

Bu kan l› za fe rin ar d›n dan, Ge -ne ral Fran ço is Jo seph Wes ter -mann, Pa ris’e gön der di ¤i ra por dadu ru mu flöy le özet ler:

“Cum hu ri yet çi yurt tafl lar, ar t›kVen dée yok! Ço cuk la r›y la ve ka -d›n la r›y la k› l› c› m›z al t›n da canver di. Ven dée’yi, Sa ve nay ba tak -l›k la r› na ve or man la r› na göm dük.Ba na ver di ¤i niz emir uya r›n ca,ço cuk la r› at la r› m› z›n ayak la r› al -t›n da ez dik. Ka d›n la r›, ye ni asi lerdo ¤ur ma ma la r› için kat let tik. Yol -la r› ce set ler le kap la d›k. Tes lim ol -mak için grup lar bi çi min de ge lenköy lü le ri dur mak s› z›n kur flu nadiz dik. On la ra, dev ri min ac› ma s›zol du ¤u nu gös ter mek için hiç tut -sak ka bul et me dik.”

Ven dée’de öl dü rü len le rin sa y› -s› na ilifl kin fark l› ve ri ler var d›r.Çe flit li kay nak la ra gö re, ölü sa y› s›180 bin ile 600 bin ara s›n da de ¤ifl -mek te dir. Kat li am la r›n mer ke ziNan tes ken ti dir. Top lu öl dür me leriçin fark l› yön tem le re bafl vu rul -mufl tur. Ki mi is yan c› lar, ai le le riy le

bir lik te dol du rul duk la r› ge mi le rinAt lan tik Ok ya nu su k› y› la r›n da ba -t› r›l ma s›y la öl dü rü lür, ki mi le ri isesu ga le ri le rin de bo ¤u la rak ya dakur flu na di zi le rek öl dü rü lür. Ay r› -ca, Ven dée hal k› n›n önem li birbö lü mü, aç l›k ve sal g›n has ta l›k -lar dan öl dü rül mek üze re, ha pis -ha ne le re, de po la ra t› ka ba sa ka -pa t› l›r. Kay nak lar, 210 bin si vi linya n› s› ra, 100 bi ni ço cuk, 300 binsi vi lin de, so ¤uk, aç l›k ve sal g›nhas ta l›k la ra terk edi le rek öl dü rül -dü ¤ü nü or ta ya koy mak ta d›r.

Ven dée Soy k› r› m› hak k›n dabir kaç ça l›fl ma var d›r. Rey nald Sec -her’in 1986’da ya y›m la nan “Fran -s›z’›n Fran s›z’a Soy k› r› m›” ad l› ki -ta b›, Ven dée’de ya fla nan la r›n soy -k› r›m ola rak ta n›m la ma s› ba k› m›n -dan önem li dir. Ay r› ca, Hugh Go -ug, Step ha ne Co ur to is ve Pi er reCha unu gi bi ta rih çi ler de, Ven -dée’de ya fla nan lar için soy k› r›mkav ra m› n› kul lan m›fl t›r.

24 A¤us tos 1572’de, bu gündün ya n›n önem li ve say g›n mü ze -le ri nin ba fl›n da gös te ri len, dö ne -min kra li yet sa ra y› Lo uv re’un bah -çe sin den bafl la ya rak, Pa ris so kak -la r›n da, bin ler ce Pro tes tan Fran s›zkat le dil mifl tir. Bir bö lüm Fran s›zta rih çi, bu kat li am›n abar t›l ma ma -s› n› ve din sa vafl la r› n›n bir par ça s›ola rak gö rül me si ni öner mek te dir.

Ka to lik ler’le Pro tes tan larara s›n da ge çen Üçün cüDin Sa va fl›, 8 A¤us tos1570’te im za la nan Sa int-

Ger ma in-En La ye Ba r› fl› ile so naer mifl ti. Bu s› ra da Fran s›z tah t›n daKra li çe Cat he ri ne de Me de cis’ino¤ lu 9. Char les bu lu nu yor du. Kra -li çe, ye ni bir din sa va fl› n› ön le mek

57

Fransa Tarihiyle Yüzleflecek mi?

ama c›y la, Ka to lik dün ya s› n›nön de ge len ad la r› pa pa ve‹s pan ya Kra l› 2. Phi lip pe’inmu ha le fe ti ne kar fl›n, k› z›

Pren ses Mar gu eri te de Va lo is’y›,da ha son ra 4. Hen ri ad›y la Fran satah t› na ç› ka cak Pro tes tan PrensHen ri de Na var re ile ev len dir me yeka rar ve rir.

Kra li çe, pa pa n›n kut sa ma -d› ¤› ni ka h› k›y ma s› için,Bo ur bon kar di na li ni ik -na eder. Pro tes tan soy lu -

la r›n 18 A¤us tos 1572’de ki dü ¤ü -ne ka t›l mak için Pa ris’e gel me si,Ka to lik ler’in tep ki si ni top lar. Bus› ra da Pa ris’te ki ha va, sü rek li ar -tan fi yat lar, y›l l›k ürü nün kö tüol ma s› gi bi ne den ler le ol duk çager gin dir. Dü ¤ün için ya p› lanhar ca ma la r›n faz la l› ¤› ve lüks ise,Ka to lik ler’i ayak lan d› ran öte kine den ler dir.

Ka to lik ler’in ön de ge len ad la -r›n dan Fran ço is de Gu is se’in,Pro tes tan li der ler den Ami ral Co -ligny’in em riy le öl dü rül dü ¤üsöy len ti sin den et ki le nen Ka to lik -ler, 23 A¤us tos 1572’de Co ligny’eba fla r› s›z bir su ikast dü zen ler ler.Bu olay Pro tes tan lar’›n ayak lan -ma s› na ne den olur. Bu nun üze ri -ne Kral 9. Char les, ön de ge lenPro tes tan li der le rin öl dü rül me si -ne ka rar ve rir ve ken tin tüm ka -p› la r› ka pa t› l›r. Kat li am›n, Lo uv -re’un kar fl› s›n da ki Sa int Ger ma inAu xa ro is Ki li se si’nin çan la r› çal -d› ¤›n da bafl la ya ca ¤›, ge rek li yer -le re ön ce den bil di ril mifl tir. 24A¤us tos 1572 sa ba ha do¤ ru çanse si du yu lun ca, ön ce dü ¤ün içinken te ge len Pro tes tan soy lu larkat le di lir, ar d›n dan Pa ris so kak -

la r›n da kat li am bafl lar. Co ligny,Lo uv re’da ki ya ta ¤›n da öl dü rü lür,bah çe ye at› lan ce se di par ça la n›r.Ya tak la r›n da, ev le rin de, so kak -lar da öl dü rü len Pro tes tan lar’›nce set le ri, yaln›zca ken ti de ¤il, Se -ine Neh ri’ni de dol du rur. Bor de -aux, Lyon, An gers, Or le ans, Me -aux, Bo ur ges, Sa umur gi bi kent -le re de s›ç ra yan olay lar da, Pro -tes tan lar kit le ler biçiminde öl dü -rü lür. Fark l› kay nak la ra gö re, ölüsa y› s› 5 bin ile 80 bin ara s›n dade ¤ifl mek te dir.

Pa pa 13. Gre go ire, Pro tes tankat li am›n dan bü yük mut lu lukduy du ¤u nu aç›k la ya rak, bu ola -y›n an› s› na re sim ler ya p›l ma s› n›em re der. ‹s pan ya Kra l› 2. Phi lip -pe ise, “En mut lu gü nü mü ya fl› -yo rum” der. Kat li am dan kur tu lanPro tes tan lar’›n bü yük bir bö lü müAl man ya’ya kaç m›fl t›r. 1572’deFran sa nü fu su nun yüz de 30’uPro tes tan iken, bu gün bu oranyüz de 2’dir.

Dün ya n›n uy gar ül ke le rin denbi ri ola rak gös te ri len Fran sa’n›nta ri hin den k› sa bir bö lüm oku du -nuz. O uy gar gö rün tü bi raz ka -z›n d› ¤›n da or ta ya ç› ka cak olankö tü lük le ri giz le mek is te yenFran sa, 23 fiu bat 2005’te, tüme¤i tim ku rum la r›n da uy gu lan ma -s› için, “Sö mür ge ci li ¤in ‹yi Yön -le ri ni Ö¤ ret mek” bafl l›k l› bir ya -sa y› ka bul et ti:

“Üni ver si te le rin arafl t›r ma prog -ram la r› Fran sa’n›n Af ri ka ve de nizafl› r› sö mür ge le rin de ki ta ri hi ne haket ti ¤i ye ri ver me li ve okul lar da,özel lik le Fran s›z sö mür ge ci lik dö -ne mi nin bu böl ge ler de ki olum lu

58


[email protected]

Mustafa Kemal Atatürk’ün annesi taraf›ndan, Mustafa KemalAtatürk’ün evinde büyütülen, yetifltirilen, ö¤renimi Mustafa KemalAtatürk’ün istedi¤i do¤rultuda ve koflullarda özel olarak yapt›r›lan

Abdürrahim Tuncak, Mustafa Kemal ve ailesinin Akaretler ve fiiflli’deki evlerinde, daha sonra Çankaya Köflkü’nde ve ‹zmir’de onla

birlikte oldu¤u y›llardaki gözlemlerini ve an›lar›n›, yaln›zca Mete Akyol’a anlatm›flt›. Abdürrahim Tuncak’la tan›flmas› olay›n›

“yaflamsal talihim” olarak niteleyen ve onun, Mustafa Kemal’le ilgiliolarak anlatt›¤› an›lar›n›n bir bölümünü olsun yay›mlama izni alabilmesini “mesleksel ödülüm” diyerek övünçle tan›mlayan

Mete Akyol, bu an›lar› flimdi Bütün Dünya okurlar›yla paylafl›yor.Kendisini geçen say›m›zda tan›d›¤›n›z Abdürrahim Tuncak’›n, bu

say›m›zda yay›m›na bafllad›¤›m›z an›lar›n› okurken, onun an›lar›n›nsat›rlar›nda oldu¤u denli, sat›r aralar›nda da yak›n tarihimizin

bugüne de¤in kaleme al›nmam›fl birçok gerçe¤iyle karfl›laflacaks›n›z.

AA

Tbdürrahim nlat›yor

uncak

Lütfen sayfay› çeviriniz ’

“Düfl ma n›n ‹z mir’e ç›k -t› ¤› n› her kes 15 Ma -y›s’ta ö¤ ren di ama,Mus ta fa Ke mal Pa fla

bu nu bir haf ta ön ce sin -den bi li yor du. Düfl ma n›n‹z mir’e ç›k ma s› n›n o gü -nün ko flul la r›n da ön le -ne me ye ce ¤i ni de bi li yor -du.

“Onun için, düfl ma -n›n ç›k ma s›n dan son rane ya p›l ma s› ge rek ti ¤iko nu sun da ça l› fl› yor du.Ev de, özel lik le ge ce le riuzun uzun top lan t› larya p› yor du. Ha ri ta lar se -ri yor du ma sa n›n üs tü -ne... Ar ka dafl la r›y la buha ri ta lar üze rin de gö rüfl -me ler ya p› yor du. ‹s met Bey (‹nö -nü) çok s›k ge li yor du eve. ‹s metBey’in ce bin de hep bir per gelvar d›. Ha ri ta üze rin de gö rüfl me

ya par lar ken ‹s met Bey ce bin denper ge li ni ç› ka r›r d›, ha ri ta üze rin -de bir fley ler öl çer di. Çok kezgör düm onun ha ri ta üze rin de

per gel le bir fley ler ölç tü -¤ü nü... ‹s met Bey o gün -ler de, Har bi ye Ne za re -ti’nde önem li bir gö rev -de bu lu nu yor du. Har bi -ye na z› r› da, Ce vat Pa flaidi. Mus ta fa Ke mal Pa flas›k s›k Har bi ye Ne za re -ti’ne gi der, Ce vat Pa -fla’yla gö rü flür dü. Bu gö -rüfl me le rin de de hep,Ana do lu’ya bir or du mü -fet ti fli nin gi dip bi zim su -bay ve as ker le rin, ora da‹n gi liz ler’ le bir ha di se ç› -kar ma ma la r› için s› k› bir

di sip lin al t› na al›n ma la r› ge rek ti -¤i ni söy ler mifl. Ce vat Pa fla bir günMus ta fa Ke mal’e flöy le de mifl:

‘Pe ki de di ¤i ni ya pa l›m; ama or -

60

BenimGazetecilikGünlerim

Mete Akyol

“Ba vul la r›m ha z›r m›, annem?”

Abdürrahim Tuncak Anlat›yor -1

15 May›s Gecesi Odas›na Çekilmeden ÖnceMustafa Kemal Pafla Annesine Sordu:

61

du mü fet ti fli ola rak ki mi gön de re -lim Ana do lu’ya?’

“Mus ta fa Ke mal Pa fla, Har bi yena z› r› na gün ler dir, haf ta lar d›r söy -let mek is te di ¤i sö zü böy le ce söy -let mifl ol mufl. Ve yi ne gün ler dir,haf ta lar d›r ka fa s›n da ha z›r olan ya -n› t› ver mifl:

‘Ben gi de bi li rim’ de mifl.“Onun bu ya n› t› üze ri ne Ce -

vat Pa fla ka ¤› d› ka le mi önü nesür müfl ve ‘Yaz öy ley se’ de mifl.‘Ken di em ri ni ken din yaz. Benal t› n› im za la r›m.’

“Har bi ye na z› r› n›n em ri ni, Pa -di flah Vah det -tin’in de onay la -ma s› ge re ki yor -mufl. Mus ta faKe mal Pa fla buem ri al›p sa ra yagit mifl. Hem buem ri onay la ta -cak hem deVah det tin’e ve -da ede cek...

“Mus ta fa Ke -mal Pa fla’n›nge ti rip, im za la -ma s› için ken di -si ne ver di ¤i buem ri Pa di flah Vah det tin onay la -m›fl; ama Mus ta fa Ke mal Pa fla’yabir de na si hat te bu lun mufl:

‘Tef tifl ten öte bir fley ler yap -ma, faz la ile ri git me’ de mifl. ‘‹n gi -liz le r’i k›z d›r ma ya l›m...’

“15 Ma y›s 1919 gü nü Mus ta faKe mal Pa fla’n›n ce bin de ken diyaz d› ¤›, Har bi ye na z› r› n›n im za la -d› ¤›, pa di fla h›n da onay la d› ¤› ifl tebu emir var d›.

“Düfl ma n›n ‹z mir’e ç›k t› ¤› o gün,Mus ta fa Ke mal Pa fla ev den ç›k ma d›.Bü tün gün kah ve iç ti, si ga ra iç ti,

evin or ta ka t›n da hep do lafl t›, yü rü -dü. O gün Ra uf Bey gel di eve. Ce -vat Ab bas gel di, Re fet Bey, Re fikSay dam Bey, Ha ya ti Bey, Mu zaf ferK› l›ç Bey gel di ler eve...

“Ak flam her kes git tik ten son raMus ta fa Ke mal Pa fla bi zi top la d› vean ne me flöy le de di:

‘An nem... ‹s tan bul’dan son radüfl man ‹z mir’i de al ma ya te fleb -büs et ti. Bi zim ar t›k bu va tan da ya -fla ma m›z ha ram ola cak. Be nim dü -flün cem, ilk f›r sat ta Ana do lu’yageç mek tir. Son ra da ica b› ha lin desi zi de ora ya al d› r› r›m.’

“An nem busöz le ri bü yükbir ol gun luk lakar fl› la d›:

‘As ker ifli bu...Ben an la mam,Pa fla’ de di. ‘Fa katsen git tik ten son -ra da biz ar t›k buev de otu ra ma y›z.Bu ev bi ze çokpa ha l› ya ge lir.Aka ret ler’de ki evibo flalt ma d›k na s›lol sa... fia kir A¤aotu ru yor flim di.

fia kir A¤a ken di evi ne ge çer, biz deora ya ta fl› n› r›z.’

“Mus ta fa Ke mal Pa fla, an ne minbu sö zü ne kar fl› dur ma d›:

‘Pe ki... Ka ra r› siz ve rir si -niz’ de di. ‘Aka ret ler’e ta fl› n›r s› n›z,ben si zi al d› r›n ca ya ka dar ora-da ka l›r s› n›z.’

“Mus ta fa Ke mal Pa fla, bu ko -nufl ma dan son ra an ne me sor du:

‘Ba vul la r›m ha z›r m›, an-nem?’ de di.

‘El bet te ha z›r’ de di an nem. ‘Üçba vu lun da ha z›r, Pa fla.’

“Annem... ‹stanbul’dan

sonra düflman ‹zmir’i de almaya

teflebbüs etti.Bizim art›k bu

vatanda yaflamam›z haram olacak.”

62

“Mus ta fa Ke mal Pa fla yi ne sor du:‘Üç ta ne si vil el bi sem de ha z›r

m›?’ de di.“An nem, ba fl› n› ‘Evet’ an la m›n -

da sal lar ken, bir yan dan da sor du:‘Sen pa fla s›n, as ker sin, o¤ lum’

de di. ‘Bir ta k›m si vil el bi se ha diney se ama, üç ta ne si vil el bi se yine ya pa cak s›n?’

“Mus ta fa Ke mal Pa fla’n›n bu so -ru ya ya n› t› k› sa ol du:

‘Her ih ti ma le kar fl›, an nem’ de -di. ‘Her ih ti ma le kar fl›...’

“He pi miz ya tak la r› m› za çe kil -dik. Mus ta fa Ke mal Pa fla’n›n geçsa at le re ka dar uyu ma d› ¤› n› çok iyibi li yo rum. Onun oda s› n›n al t›n da -ki oda da ya t› yor dum. Ben uzunza man uyu ma d›m. Mus ta fa Ke malPa fla’n›n do lafl t› ¤› n› hep duy dum.Son ra uyu mu flum.

“Er te si sa bah, 16 Ma y›s sa ba -h›... O sa bah uyan d› ¤› m›z da gü neflda ha ye ni do¤ mufl tu. Ev de bir te -lafl var d›. Bi raz son ra Ce vat Ab basBey, Ha ya ti Bey, ta n› ma d› ¤›m bir

iki ki fli da ha gel di ler. Mus ta fa Ke -mal Pa fla’n›n üç ba vu lu nu in dir di -ler, ka p› n›n ya n› na koy du lar. Biroto mo bil se si duy dum, d› fla r› f›r la -d›m. Evin önün de dur du oto mo bil.Har bi ye Ne za re ti’nin oto mo bi liy -mifl. Ce vat Ab bas Bey, Ha ya ti Beyve öte ki ko nuk lar ev den ç›k t› lar,oto mo bi lin ya n› na git ti ler.

“An nem ve Mak bu le ab lam, ka -p› n›n iç ta ra f›n da yan ya na dur -mufl lar, bek li yor lar d›. An nem ba naya vafl ça ses len di:

‘Bak ra c›n ha z›r m›?’ de di.‘Evet... Ha z›r’ an la m›n da ba fl› -

m› sal la d›m.“Mus ta fa Ke mal Pa fla an ne min

eli ni öp tü. An nem de kol la r› n›onun boy nu na sar d›, ya nak la r›n -dan öp tü. Son ra s› ra Mak bu le ab -la ma gel di. Mak bu le ab lam e¤il di,onun eli ni öp tü. O da Mak bu le ab -la ma sa r›l d›, onu öp tü.

“Ka p› ara l›k t›. Mus ta fa Ke malPa fla’dan ön ce ç›k t›m ve bah çepar mak l›k la r›n da ki bah çe ka p› s› na

Mustafa Kemal, annesi Zübeyde Han›m ve ablas› Makbule Han›m

63

git tim, ora dad u r d u m .Bah çe de ha -n› me li çi çe ¤ivar d›. Dal la r›çok ka l›n d›.A¤aç gi bi ka -l›n dal la r›var d›. Budal lar, bah -çe den ç› k› -yor, evin ka -p› s› n›n üze ri -ne do¤ ruuza n› yor du.

“Mus ta faKe mal Pa flaevin ka p› s›n -dan ç›k t›, ha -n› me li çi çe ¤i -ne bak t›. Birara eli niuzat t›, tamko pa ra cak -ken vaz geç ti,ge ri çek ti eli -ni. Bah çe ka -p› s› na gel di,b e n i mönüm de dur -du. Diz çök -tü, ba fl› m› avuç la r› na al d›, iki ya na -¤›m dan öp tü be ni.

‘Evin er ke ¤i sen sin, Ab dür ra him’de di. ‘Hay di al la ha ›s mar la d›k...’

“Eli ne uzan d›m, eli ni öp tüm.‘Yo lu nuz aç›k ol sun, Pa fla’ de -

dim. ‘Gü le gü le, gi di niz ha y›r l› s›y -la dö nü nüz...’

“Bah çe ka p› s› n›n ke na r› na koy -du ¤um bak ra c› al d›m, yo la ç›k t›m.Oto mo bi lin ha re ket et me si ni bek -li yor dum. Dön dü, bak t›, be ni gör -dü. Elim de ki bak raç ta ki su yu ar -ka s›n dan dö ke ce ¤i mi an la d›. Te -

bes süm et ti.“Kaç gün -

den be ri ilkkez o ang ö r d ü mMus ta fa Ke -mal Pa fla’n›ny ü z ü n ü ngül dü ¤ü nü...

“Oto mo -bil ha re ketet ti, ben dedu as› n› ya pa -rak bak raç ta -ki su yu dök -tüm ar ka s›n -dan... Elim -de ki boflbak raç la evegir di ¤im de,içe ri de bir ankim se nin ko -nufl ma d› ¤› n›far k et tim.Son ra h›ç k› -r›k lar bafl la -d›... An nem leMak bu le ab -la m›n iç le ri niçe ke rek a¤ la -ma la r› na ben

de ka t›l d›m, ben de a¤ la ma ya bafl -la d›m. O gün ev de ö¤ le ye me ¤i ye -nil me di. Ak fla müs tü ai le dos tu muzDr. Ra sim Fe rit Bey gel di.

‘Hiç me rak et me yin’ de di. ‘Ha -y›r l› s›y la bir gü zel yol cu et tik...’”•

Ge le cek Ya z›: Mus ta fa Ke malPa fla, Ban d›r ma’n›n kap ta n› na

flöy le de di: “Sen bu ge mi nin kap ta n› s›n, ama ben de

ko mu ta n› y›m. Bu an dan iti ba ren ben ne der sem, va pur

o fle kil de ha re ket ede cek.•

Mustafa Kemal’in Samsun’a gitmedenönce ‹stanbul, fiiflli’de oturdu¤u vebugün müze olarak kullan›lan ev

Temel de iki tür in san var d›r: ‹yim ser ler ve kö tüm ser ler. Pe kihan gi si da ha ak›l c› d›r? Ta bii, kö tüm ser ler ken di le ri nin “ger -çek çi” ol duk la r› n› öne sü re cek ler dir. On la ra gö re ya flam çe -tin dir; ço ¤u kez ifl ler in sa n›n is te di ¤i gi bi git mez ve so nun -

da kö tü bi te cek fley ler için umut lan ma mak ge re kir. On la r›n inan -c› na gö re, e¤er bir iflin ters git me si ni bek ler se niz, düfl k› r›k l› ¤› nau¤ ra maz s› n›z.

Oy sa kö tüm ser le rin iyim ser le re gö re da ha faz la düfl k› r›k-l› ¤› na u¤ ra d› ¤› n› söy ler sem fla fl›r ma y›n. Ne de ni ba sit tir: On-lar hep ba fla r› s›z l› ¤› arar lar. Olum suz var sa y›m la r› n› ka n›t la ya-cak be lir ti ler gör mek is ter ler. Olum suz bi ten de ne yim le ri ni,iyimser dü flün ce ye kar fl› cep ha ne ola rak kul la n›r lar. On la ra gö reiyim ser ler ka fa la r› n› ku ma göm müfl ler dir ve ya fla m›n ger çek le ri -ni gö re mi yor lar d›r.

Oy sa, iyim ser ler bi lir ler ki, kim se nin elin de ge le ce ¤i tam ola -rak gös te re bi len bir fal c› kü re si yok tur. Bi lir ler ki, kö tüm ser-ler ters lik ola ca ¤›n dan ne den li emin ol sa lar da, bu nu yal n›z catah min et mek te dir ler. ‹yim ser le re gö re, kim se ne ola ca ¤› n› ger -

çek ten bi le me ye ce ¤i için her fle-yin en iyi si ola ca ¤› n› var sa ya rakya fla m› da ha zevk le ya fla mak çokda ha ak›l l› ca d›r.

Ba fla r› n›n en te mel ya sa la r›n danbi ri, ener ji ni zin dik ka ti ni zi iz le di ¤i dir.

Bu ya sa iyim ser ya da kö tüm serher kes için ge çer li dir; be ¤en se nizde be ¤en me se niz de... E¤er ener ji -

niz da ha iflin ba fl›n day ken olum suz sa, e¤er yal n›z ca ku sur la r›, so -run la r› ve ya fla m›n te mel ola rak kö tü ol du ¤u nu gös te ren be lir ti -ler ar› yor sa n›z, ener ji ni zin tü mü bu yön de kul la n› l›r. Ba fla r› y› vebol lu ¤u gö re bil me be ce ri niz cid di ola rak s› n›r la n›r. Gör dü ¤ü müzve gör me ¤i bek le di ¤i miz fley le ri ken di miz ya ra t› r›z. E¤er bir du -ru ma olum suz bek len ti ler le gi ri yor sak, olum suz so nuç lar ya rat -ma m›z da ka ç› n›l maz d›r.

Ki min ba fla r› l› ol ma ola s› l› ¤› da ha faz la d›r? Ta bii ki, iyim ser le -rin. As l›n da, in san yal n›z ca ne ar› yor sa onu bul mak la kal maz, bu -nu ya ra t›r da... Çö züm ar› yor sa n›z, ge nel lik le ara d› ¤› n› z› bu lur -su nuz. Pe ki, her za man ba fla r› l› ola cak m› s› n›z? Ke sin lik le bu nuid dia et mi yo rum. Ama bir iyim ser bu ola y›, “Gör dün mü bak, bensöy le mifl tim” di yen kö tüm ser le rin ter si ne iyi bir ders ola rak gö re -cek tir. Bu na ben zer bir fley de ba fla r› s›z olur sam, edin di ¤im de ne -yi min ile ri de ifli mi ko lay lafl t› ra ca ¤› n› dü flü nü rüm ve hiç üzül mem.

‹yim ser lik ak›l do lu bir fel se fe dir. Siz de mut la ka de ne melisiniz.•

GGönderi: EEda BBaykan

64

‹yimserOlmak

•Dr. Richard Carlson - ‹nternet Yay›n›•

Nu tuk, “19 Ma y›s1919’da Sam sun’a ç›k -t›m” di ye bafl lar. Mus -ta fa Ke mal, 16 Ma -

y›s’ta, özen le seç ti ¤i 18 ki fli lik birtop lu luk la ‹s tan bul’dan Ban d›r maVa pu ru’na bin di ve üç gün son raSam sun’a ç›k t›. Çe tin bir yol cu luk -tu bu yol cu luk, ül ke için bir umutyol cu lu ¤uy du, ka t› lan lar için ye nive çe tin bir ya fla m›n bafl lan g› c›y d›.Ata türk’ün yol ar ka da fl› bu 18 ki fli,Kur tu lufl Sa va fl›’n›n “ilk sa ati ne” ta -

n›k ol mufl lar, o sa ati bafl la tan larara s›n da yer al m›fl lar d›.

Üçün cü Ko lor du Ku man da n›Mi ra lay Re fet Bey, Mü fet tifl lik Kur -may Bafl ka n› Mi ra lay Ka z›m Bey,Bi rin ci fiu be Mü dü rü Hüs rev Bey,Top çu Ku man da n› Bin ba fl› Ke malBey, Mi ra lay Dok tor ‹b ra him Bey,Bin ba fl› Dok tor Re fik Bey, Bafl ya -ver Yüz ba fl› Ce vat Bey, Yüz ba fl›Müm taz Bey, Yüz ba fl› ‹s ma il Hak k›Bey, Yüz ba fl› Ali fiev ket Bey, Yüz -ba fl› Mus ta fa Bey, Üs te¤ men Ha ya -

65

Kurtuluflun Kurmaylar›–5

‹brahim Refet Bele•Arma¤an Beydo¤an - Bütün Dünya•

Mustafa Kemal Refet Pafla’ya, “E¤er at› na bi nip Ana do lu iç le ri ne gir mek is ti yor san, ben bir gün se nin bu ar zu nu ye ri ne ge ti ri rim”

de mifl ti. Bu söz ler, Re fet Pa fla’n›n Sam sun’a ayak ba san lar ara s›n da ol ma s›y la ger çe ¤e dö nüfl tü. ‹ki ar ka dafl ara s›n da ki

da ya n›fl ma ül ke nin en atefl li gün le rin de omuz omu za de vam et ti.

66


ti Bey, Üs te¤ men Ab dul lah Bey,Üs te¤ men Hik met Bey, As te¤ menMu zaf fer Bey, fiif re Ka ti bi Fa ikBey, fiif re Ka ti bi Mem duh Bey,Ban d›r ma Ge mi si’nin yol cu la r›y d›.

Mi ra lay Re fet Bey’in,bu “tef tifl he ye ti”ndeyer al ma s›, fiifl li’de kiev de ka rar lafl t› r›l -

m›fl t›. Ata türk’ün bu evi, Ana do -lu’da bafl la t› la cak olan di re nifl ha -z›r l›k la r› n›n ka rar gâ h› gi biy di. Buevi s›k s›k zi ya ret eden ler ara s›n daRe fet Pa fla da var d›. Mus ta fa Ke -mal, Re fet Pa fla’n›n at la ra düfl kün -lü ¤ü nü bi li yor du. At la ra düfl kün -lük bir öz gür lük düfl kün lü ¤ü dür.Öz gür lük ise ül ke si öz gür olanyurt tafl la r›n öz gür lü ¤ü dür. Re fetPa fla’ya bir gün flu an lam l› so ru yusor mufl tu:

“Sen at la ra me rak l› s›n. Nedü flü nü yor sun?”

Re fet Pa fla bu so ru ya flu kar fl› l› -¤› ver di:

“Üs kü dar’dan ata bi ne yim vehep ile ri gi de yim.”

Mus ta fa Ke mal, bu ya n›t ta kiduy gu yu de rin den du yum sa m›fl,“E¤er at› na bi nip Ana do lu iç le ri negir mek is ti yor san, ben bir gün se -nin bu ar zu nu ye ri ne ge ti ri rim” de -mifl ti. Bu söz ler, Re fet Pa fla’n›nSam sun’a ayak ba san lar ara s›n daol ma s›y la ger çe ¤e dö nüfl tü. Re fetPa fla da, Mus ta fa Ke mal Pa fla’n›nmü fet tifl ola rak atan ma s›n da et kin -li ¤i ol mufl kur may lar dan d›. ‹ki ar -ka dafl ara s›n da ki da ya n›fl ma ül ke -nin en atefl li gün le rin de omuzomu za de vam et ti.

‹b ra him Re fet Pa fla da Se la nik -li, Mus ta fa Ke mal gi bi, 1881 do -¤um lu dur. 1909’da Harp Aka de mi -

si’ni bi tir dik ten son ra üst len di ¤ikur may su bay l›k dö ne mi, Bal kanve Bi rin ci Dün ya Sa vafl la r› için deDo ¤u’ dan Ba t›’ ya bir çok cep he degeç mifl, de ¤er li bir Os man l› su ba -y›y d›. As ker lik ye te ne ¤i özel lik leFi lis tin Cep he si’nde öne ç› kan Re -fet Pa fla, 1916’da ki Gaz ze Mu ha re -be le ri’n den son ra al bay l› ¤a yük sel -til mifl ti. 1919’a de ¤in tü men ve ko -lor du ko mu tan l› ¤› ve jan dar ma ge -nel ko mu tan l› ¤› gö rev le ri ni de üst -le nen Re fet Pa fla’n›n ya fla m› n›n 19Ma y›s 1919’dan son ra s› n› tü müy leKur tu lufl Sa va fl› be lir le di.

Sam sun’dan he men son ra, Ba t›Cep he si’n de Ku vâ- y› Mil li ye güç le -ri ni to par la y›p ifl gal ci Yu nan or du -su na kar fl› Ay d›n ve Na zil li’de ilkdi re nifl le ri bafl la tan la r›n ba fl›n daRe fet Pa fla var d›. Kur tu lufl Sa va -fl›’n›n ana yo lu nu be lir le yen Amas -ya Ge nel ge si’ ni im za la yan dörtkur may dan bi ri de Re fet Pa fla’yd›.Pa fla, da ha son ra Er zu rum ve Si vasKong re le rin de de Mus ta fa Ke -mal’in çiz di ¤i yo lun en ön de ki des -tek çi le rin den ol mufl tu. Pa fla, Tür ki -ye ta ri hi nin yaz g› s› n› be lir le yen buta rih sel top lan t› la r›n ve al› nan ku -ru cu de ¤er de ki ka rar la ra ka t›l ma s› -n›n ya n› s› ra, Ana do lu’da ki De li bafl,Çer kez Et hem, De mir ci Meh metEfe gibi ayak lan ma la r› n›n bas t› r›l -ma s›n da da et kin gö rev üst len di.

Bir çok alan da ve bir çokcep he de gö rev sür dü -ren Re fet Pa fla, son Os -man l› Me bu san Mec li -

si’nde ‹z mir mil let ve ki li se çil mifl,An ka ra’da ye ni ku ru lan TBMM’yede ‹z mir mil let ve ki li ola rak gir mifl -ti. Fev zi Çak mak Pa fla Hü kü me ti’n -de ‹çifl le ri Ba kan l› ¤›, bir dö nem de

Mil li Sa vun ma Ba kan l› ¤› gö re vi niüst le nen Re fet Pa fla’n›n rüt be si ge -ne ral li ¤e yük sel til di. Mu dan ya Mü -ta re ke si’nden son ra An ka ra Hü kü -me ti’n ce Do ¤u Trak ya’y› tes lim al -mak la gö rev len di ri len pa fla, bu gö -re vi ni ta mam la d›k tan son ra bir sü -va ri bir li ¤iy le 19 Ekim 1922 y› l›n da‹s tan bul’a gir di ve cofl ku lu bir ka la -ba l›k taraf›ndan kar fl› lan d›.

‹s tan bul’da Ha li fe Ab dül me cid’ebir at ar ma ¤an ederek Hi la fet’in ko -ru na ca ¤› na ilifl kin söz ler söy le yinceMus ta fa Ke mal’le ara la r› aç›l d›.1923 y› l›n da ‹s tan bul mil let ve ki liola rak TBMM’ye gir mifl ti. Mus ta faKe mal, as ker mil let ve kil le ri nin “yaas ker li ¤i ya da si vil gö re vi seç me le -ri”ni is te me si üze ri ne mil let ve kil li -¤i ni seç ti, as ker lik ten ay r›l d›. Pa flade ¤il, ar t›k Re fet Bey’di.

Re fet Bey’in bun dan son ra kiya fla m› ül ke de de mok ra si nin yer -lefl me si için si ya sal ça l›fl ma lar lasür müfl tür. Te rak ki per ver Cum hu -ri yet Par ti si’nin ku ru cu la r› ara s›n -

da yer al d›. 1925’te par ti si ka pa t›l -d›, 1926’da Ata türk’e Su ikast Da -va s›’n da, tu tuk lan d›, yar g› lan d›,tüm pa fla lar gi bi o da ak lan d›.Mah ke me so nu cun dan son ra1939 y› l› na de ¤in kö fle si ne çe ki lipk›r g›n bir ya flam sür dü. Bu ta rih teCHP’den se çil di ¤i mil let ve kil li ¤igö re vi ni yü rü ten Re fet Bey, De -mok rat Par ti dö ne min de, Bir lefl -mifl Mil let ler’ce 1950’de ku ru lanFi lis tin Mül te ci le ri ne Yar d›m Ko -mi te si’nde gö rev yap mak üze redört y›l Bey rut’ta ya fla d›.

Re fet Be le, 1963 y› l›n da çok sev -di ¤i ‹s tan bul’da yaflama veda et ti.•

YYay›n GGenel YYönetmeninin NNotu:Gerçekte Mustafa Kemal’le

s›n›f ardakafl› olan Ali FuatCebesoy’la ilgili olarak geçen

say›m›zda bir yanl›fll›k sonucu, “Ali Fuat Cebesoy ve

Mustafa Kemal’in Bey rut Sü va riAla y›’n da tan›flt›klar›” bilgisi yeralm›flt›r. Düzeltir, özür dileriz.•

67

‹brahim Refet Bele

Ço cu ¤u nun ge le ce ¤i için en di fle li olan an ne, onun da haiyi bir e¤i tim ala bil me si ni sa¤ la mak için, ço cu ¤u nu ko le je kay det -tir mek is te di. En di fle li an ne, Ço cu ¤u nu da ya n› na ala rak okul mü -dü rü nü zi ya ret et ti. Mü dür, en di fle li an ne ye oku lun e¤i ti mi hak k›n -da ge rek li bil gi le ri ver di. Ka d›n, mü dü rün aç›k la ma la r› n› can ku -la ¤›y la din le dik ten son ra “Ta mam” de di. “O¤ lu mun kay d› n› yap t›r -mak is ti yo rum. Yal n›z siz den bir fley ri ca ede bi lir mi yim?” Mü dürna zik bir bi çim de “El bet te, bu yu run” de di. Ka d›n ri ca s› n› di le ge -tir mek te bi raz en di fle liy di; ama ne is te ¤i ni de bil dir mek is ti yor du:

“Mü dür bey, aca ba ders le ri bi raz ba sit lefl ti re mez mi si niz?” de di.“Be nim o¤ lum bu e¤i tim prog ra m› n› kal d› ra maz, ders le rin hep si niiz le ye mez; ama ko le ji de bir an ön ce bi tir me si ni is ti yo rum.”

Mü dür ka d› na dön erek, “El bet te ha n› me fen di” de di. “Siz ço cu -¤u nuz ne ol ma s› n› is ti yor su nuz, onu söy le yin. Bil di ¤i niz gi bi birme fle a¤a c› yüz y›l da ye ti flir ken bir ka bak için iki ay ye ter li.”•

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, ilk yap t› ¤›m res -mi mi buz do la b› n›n ka p› s› na as t› ¤› n› gör dümve he men bir bafl ka re sim yap mak is te dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, so kak ta ki bir ke -di yi bes le di ¤i ni gör düm ve hay van la ra kar fl› na zikol ma n›n iyi bir fley ol du ¤u nu ö¤ ren dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, be nim için ençok sev di ¤im ke ki yap t› ¤› n› gör düm ve kü çük fley -le rin ya flam da ki özel fley ler ola bi le ce ¤i ni ö¤ ren dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, ye mek yap t› ¤› n› vehas ta olan bir ar ka da fl› na gö tür dü ¤ü nü gör düm ve he -pi mi zin bir bi ri mi ze bak ma m›z ge rek ti ¤i ni ö¤ ren dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, za ma n› n› vepa ra n›, hiç bir fle yi ol ma yan in san la ra ver di ¤i nigör düm ve bir fley le re sa hip olan la r›n, hiç bir fle -yi ol ma yan la ra ver me le ri ge rek ti ¤i ni ö¤ ren dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, evi mi zi ve için de -ki her ke si gö zet ti ¤i ni, özen gös ter di ¤i ni gör düm ve

bi ze ve ri len -le re bak ma -m›z ge rek ti ¤i -ni ö¤ ren dim.

Bak ma d› -¤› m› san d› ¤›nza man, iyidu yum sa ma -

d› ¤›n za man lar da bi le so rum lu luk la r› n› ye ri ne ge tir -di ¤i ni gör düm ve bü yü dü ¤üm za man so rum lu ol -mam ge rek ti ¤i ni ö¤ ren dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, göz le rin den yafl -lar ak t› ¤› n› gör düm ve ki mi za man olay la r›n in cit ti -¤i ni; ama a¤ la ma n›n yan l›fl ol ma d› ¤› n› ö¤ ren dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, umur sa d› ¤› n› gör -düm ve ola bi le ce ¤im herfley ol ma y› is te dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, bü yü dü ¤ümza man iyi ve üre ti ci bir in san ol mak için bil me yege rek si nim duy du ¤um ya fla m›n ders le ri nin ço ¤u -nu ö¤ ren dim.

Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man, sa na bak t›m ve“Bak ma d› ¤› m› san d› ¤›n za man gör dü ¤üm herfleyiçin teflek kür ederim” demek is tedim.•

GGönderi: ‹‹lker ‹‹nal

68

Bakmad›¤›m›Sand›¤›n Zaman

•Diane David - ‹nternet Yay›n›•

69

Ün lü bir bes te ci ve or kest rafle fiy di. Vi ya na sos ye te si -nin de göz be be ¤iy di. ‹fl le -

ri nin yo ¤un lu ¤un dan m›, yok sagön lü ne gö re bir ba yan bu la ma -d› ¤› için mi bi lin mez, 37 ya fl› nagel me si ne kar fl›n he nüz ev len -me mifl ti. Ev len me ye de hiç ni ye -ti yok gi biy di. Fa kat, 28 A¤us tos1862’de çok po pü ler bir flar k› c›olan Hen ri et ta “Jetty” Treffz ileani den ev len me si, Vi ya na sos ye -te sin de ön ce flafl k›n l› ¤ason ra da de di ko du ka -za n› n›n kay na ma s› nane den ol du. Çün küJetty bes te ci den 10 yaflbü yük tü. Üs te lik da haön ce ban ker Ba ron Ca -va li er-Ma uri ce To des coile ya fla m›fl ve on danye di ço cu ¤u ol mufl tu veona “Ba ro nes To des co”de ni li yor du.

Jetty, ün lü bir ku -yum cu olan Jo seph Cha -lu petzky’nin k› z›y d›.Muh te flem bir sop ra nose si var d›. Dres den Ope -

ra s›’nda ve Vi ya na Ti yat ro su’ndasah ne ye ç›k m›fl t›. Bes te ciy le de15 y›l d›r ta n› fl› yor du. Hak k› n› ver -mek ge re kir se Hen ri et ta göz ka -mafl t› ran ca zi be li bir ka d›n d›. Yo -¤un kon ser ler le ve fla ta fat l› par ti -ler le do lu ya fla m› olan bes te ci mi -zin ya flam tem po su na; an cakHen ri et ta ayak uy du ra bi lir di. Ger -çek ten de öy le ol du. Ev len dik tenson ra, bir za man la r›n ün lü flar k› -c› s› ve Ba ro nes To des co’su, mü -

kem mel bir sek re ter, fli -rin bir ev sa hi be si ve bü -yük bir me na jer ol du veefli nin tüm gün lük prob -lem le ri ni üst len di. Ör ne -¤in kon ser an lafl ma la r›ya p› yor, söz lefl me le rigöz den ge çi ri yor, tur nedü zen li yor, pa ra sal ko -nu la r› mü kem mel bir ti -tiz lik le hal le di yor du.Ay r› ca, bes te ci nin ye niya p›t la r› n› biz zat ken di site mi ze çe kip, ba s›l maküze re mat ba aya gön de ri -yor du. Tüm bun lar yet -mez mifl gi bi evin de dü -

‹nsanl›¤aAdanan

Yaflamlar

YücelAksoy

Kon ser den kon se re, ba fla r› dan ba fla r› ya ko flan bir mü zis yen, ona heryön den des tek olan ak›l l› ve gü zel bir efl... Gün ler mut lu bir biçimde

ve do lu do lu ge çi yor ken, 1878 y› l›n da sev gi li efli Jetty’nin bir kalp kri zi so nu cu ani den ölü mü ün lü bes te ci ye çok ac› bir dar be ol du.

‹ki bölümden oluflan bu dizimizde, insanl›¤›n evrimine katk›da bulunan kiflilerin önce, “insansal özelliklerini yans›tan yaflam öyküleri”ni sunuyor, sonra da ileriki

sayfalar›m›zda, bu kiflinin insanl›¤a katk›s›n› aç›kl›yoruz.

Valsin Kral›

70


zen le di ¤i par ti le rin de gör -kem li bir biçimde geç me si içinher tür lü ön le mi al›yordu. K› sa ca,efli nin ra hat ça l› fl›p gü zel bes te lerya pa bil me si için ge rek li or ta m› eniyi biçimde sa¤ l›yordu.

Kon ser den kon se re, ba fla r› -dan ba fla r› ya ko flan birmü zis yen, ona her yön -

den des tek olan ak›l l› ve gü zel birefl... Gün ler mut lu bir biçimde vedo lu do lu ge çi yor ken, 1878 y› l›n -da sev gi li efli Jetty’nin bir kalp kri -zi so nu cu ani den ölü mü ün lübes te ci ye çok ac› bir dar be ol du.

Efli ni ani den kay bet mek onuel bet te çok sars m›fl t›. Ama bu flo kuça buk at la tan bes te ci, çok sev di ¤iefli nin ölü mün den yaln›zca 50 günson ra ken di sin den 25 yafl kü çükAn ge li ca Ditt rich ile ev len di.

30 Mart 1850’de Po lon ya’daBres lau ken tin de do ¤an An ge li ca,hay ran la r› n›n tak t› ¤› ad la “Lily”mü zik ya flan t› s› na da er ken yafl lar -da ko rist ola rak bafl la d›. Da ha son -ra Vi ya na Ti yat ro su’nda söz lefl meim za la ya rak so list ol du.

Ün lü or kest ra fle fi mi zin yap t› -¤› bu ikin ci ev li lik ma le sef yü rü -me di. Sü rek li kav ga edi yor lar d›.Bu ara da Vi ya na Ti yat ro su yö ne -ti ci si Franz Ste iner ile Lily ara s›n -

da bir aflk de di ko du su da var d›.9 Ara l›k 1882’de ay r›l d› lar.

Bes te ci üçün cü ev li li ¤i ni, ma lida n›fl ma n› n›n k› z› Ade le De utschile yap t›. Ade le 1856’da Vi ya na’dado¤ mufl tu. 1874’de bir ban ke rino¤ lu olan An ton Stra uss ile ev len -di. 1877 y› l›n da An ton Stra uss’unölü mün den bir sü re son ra, 57 ya -fl› na gel mifl olan bes te ciy le ya fla -ma ya bafl la d›. Ya ni ara la r›n da kiyafl far k› 31’di.

Ki li se, bes te ci nin ön ce ki efliLily’den ay r›l ma s› na onay ver me -di ¤i için Ade le ile he men ev le ne -me di ler. Oysa ün lü bes te ci, ilkefli Jetty den li be ce rik li olan Ade -le’yi çok se vi yor ve ev le ne rekonu taç lan d›r mak is ti yor du. Buen ge li afl mak için ün lü mü zis yenSak son ya va tan dafl l› ¤› na geç ti vePro tes tan ol du. Ye ni ka t›l d› ¤› ki -li se ev len me le ri ne onay ver di veiki sev gi li an cak 15 A¤us tos1887’de ev le ne bil di ler.

Ün lü bes te ci ve or kest ra fle fi ninbu üçün cü ev li li ¤i, ölüm ta ri hiolan 3 Ha zi ran 1899 y› l› na de¤inmut lu bir biçimde sür dü.

Mü zik say fa la r› na ad› n› al t›nharf ler le “Val sin Kra l›” ola rak yaz -d› ran bu ün lü bes te ci ve or kest rafle fi nin ya flam öy kü sü nü 132’ncisay fa m›zda bu la cak s› n›z.•

‹fl bafl vu ru sun da bu lu nan ye ni aday la gö rüfl me ya pan in sankay nak la r› yö ne ti ci si, ifle al mak is te di ¤i ki fli de ara d› ¤› en önem liözel li ¤i aç›k la d›:

“So rum lu bir ki fli ol sun, ye ter” de di. “So rum lu bir ki fli ar› yo -ruz bu ra da...”

Ye ni aday, el le ri ni ovufl tur ma ya bafl la d›:“Ara d› ¤› n›z ki fli ga li ba be nim, efen dim” de di. “Bir ön ce ki iflim -

den ‘Her fley den ben so rum lu tu tul du ¤um için’ ko vul mufl tum.”•Gön de ri: HHaluk EErdemol

71

Geç ti ¤i miz 26 y›l bo yun cabir adam in san la ra ifl le ri -nin yo lun da git me si içinpa ra ve na zik söz ler da ¤› -

t›p kar fl› l› ¤›n da hiç bir fley bek le me -den so kak lar da do lafl t›. Bu ada m›nad› hep s› k› sak la nan birgiz ola rak kal d›.

O ki fli, bu y›l, en so -nun da, kim li ¤i ni aç›k la -ma ya ka rar ver di. Ne denmi? Ona kan ser ta n› s›kon du. Ke mo te ra pi te da -vi si gör dü ve k›rk befl ki lokay bet ti. Be yaz saç la r› tü -müy le dö kül dü. Dok tor larur la r›n kü çül dü ¤ü nü söy -lü yor lar; an cak o eminola m› yor. Za ma n›n ken di -si ni s› k›fl t›r d› ¤› n› du yum -su yor. Ko nufl mak is ti yor.

Yar d›m ve umut ile ti le ri ni yay makis ti yor. Öte ki in san la r› da, da ha azflans l› olan la ra yar d›m et me le ri içinve re bi le cek le ri den li çok pa ra ver -me ye ve za man ay›r ma ya yön len -dir mek is ti yor. Yap t›k la r› n›n bafl ka -

la r› na esin ver me si ni umutedi yor. Fa kat bu nu ad› n›aç›k la ma dan ya pa ma ya ca -¤› n› bi li yor. “Ka fa ma po fletge çi rip ko nu fla mam ki!”di ye esp ri ya p› yor.

‹fl te bu yüz den ad› n›nLarry Ste wart ol du ¤u nu,Kan sas’ta ya fla yan el li se kizya fl›n da bir ifl ada m› ol du -¤u nu aç›k l› yor. Ste wart yir -mi al t› y›l bo yun ca ya ban c› -la ra 1,3 mil yon do la r›nüze rin de yar d›m da bu lun -du ¤u nu tah min edi yor.

Bir BaflkaBak›fl

Cheryl Tanr›verdi

Giz 26 Y›l Sonra Çözüldü

Larry Ste wart, ifl le ri yo lun da git me yen flans s›z ki fli le re yir mi al t› y›l d›r, pa ra ve umut da ¤› tan ki fli nin ken di si ol du ¤u nu aç›k la d›.

An cak bu ha y›r se ver in sa n›nbir za man lar bafl ka la r› na yar d›mede bi le cek du rum da ol ma d› ¤› n›bil mek ge rek.

Ço cuk lu ¤u yok sul luk için degeç mifl. Bü yü kan ne si vebü yük ba ba s›, ona el le rin -den gel di ¤i den li ba ka bil -

mifl; kar n› n›n doy ma s› ve gi ye cekbir fley le ri nin ol ma s› için ça ba har -ca m›fl lar. Ste wart’›n ayak ka b› la r› -n›n ta ban la r› es ki di ¤in de on la r›

an cak mu kav va ile de ¤ifl ti re bi li -yor lar m›fl. Su la r› n› odun so ba s› n›nüze rin de ›s› t› yor lar m›fl.

Ste wart, bir ha y›r der ne ¤i nin, ev -le ri ne na di ren yi ye bil di ¤i ta ze mey -vey le do lu bir yi ye cek se pe ti ge tir di -¤i za man du yum sa d› ¤› se vin ci hiç birza man unu ta ma d›. Oku la git mek tezor lan d› ve ka p› ka p› do la fla rak sa t› -c› l›k yap ma ya bafl la d›. 1971 y› l›n dabir gün, pat ro nu üc re ti ni öde me ¤ikes ti. ‹ki gü nü hiç bir fley ye me den

ge çir dik ten son ra kü çük bir lo kan ta -ya gir di ve kah val t› is te di. Her lok -ma y› ta d› n› ç› ka ra ç› ka ra ye di, kah -ve si ni son müfl te ri de ç› ka na dekya vafl ya vafl iç ti. Son ra, eli ni ce bi negö tür dü, yü zün de fla fl›r m›fl bir ifa -dey le çev re si ne ba k› na rak cüz da n› -n› kay bet mifl gi bi yap t›. ‹fl te o an, lo -kan ta n›n sa hi bi ken di si ne do¤ ru yü -rü dü ve ye re e¤il di. “Ev lat, bu nu dü -flür dün her hal de” di ye rek ken di si neyir mi do lar l›k bir bank not uzat t›.Na zik lo kan ta sa hi bi ona, en faz la

ge rek si nim duy du ¤uan da yar d›m c› ol -mufl tu. Yir mi do larSte wart için bir ser -vet ti san ki. O da gü -cü yet ti ¤in ce ya ban -c› la ra yar d›m et me yeken di ken di ne ye -min et ti.

Ya fla m› bi raz ol -sun yo lu na gir di.Ev len di. Ye ni dença l›fl ma ya bafl la d›;ama ça l›fl t› ¤› flir ketif las et ti. Onun içintüm yol la r›n t› kan -d› ¤› n› dü flün dü.H›r s›z l›k ya pa cak t›,bu nun için bir si lahbi le edin di; an cak

son da ki ka da vaz ge çe rek evi negit ti. Te le fo nu çal d› ve ara yan ki -fli, ken di si ne borç ver me yi öne -ren ca na ya k›n bir ak ra ba s›y d›.Ste wart ye ni den ifle gir di; an cakyi ne ifl ler yo lun da git me di. Y›lso nu ta ti lin den he men ön ce ifl tenko vul du. Bir son ra ki y›l da ay n›fley ol du. 1979 y› l› Ara l›k ay›y d›.Onun d› fl›n da her kes mut luy duve bay ram ha z›r l›k la r› ya p› yor du.So kak lar renk li renk li ›fl›k lar la,

72


73

Giz 26 Y›l Sonra Çözüldü

No el Ba ba fi gür le riy le ve süs lüy›l ba fl› a¤aç la r›y la do na t›l m›fl t›.

Üz gün ve dü flün ce li bir du rum -da bir fley ler ye mek için bir ka fe yegit ti. Ba yan bir gar son, ara ba s› n›nca m›n dan si pa ri fli ni sor du. Gar sonüflü müfl tü ve kö tü gö rü nü yor du.Par dö sü sü o den li in cey di ki, o so -¤uk ta üflü me me si ola nak s›z d›. Ste -wart ken di ken di ne dü flün dü:

“Be nim du ru mum kö tü; ama birde flu k›z ca ¤› za bak, bu so ¤uk ta d› -fla r› da böy le...”

He sa b› öde me yege lin ce s› ra, Ste wartgar so na yir mi do larver di ve üs tü nün kal -ma s› n› söy le di. K› z›ndu dak la r› tit re di vegöz le rin den ya nak la -r› na do¤ ru yafl lar sü -zü le rek, “Be ye fen di,bu nun be nim için nean la ma gel di ¤i ni tah -min ede mez si niz”de di min net tar birifa dey le. Ste wart ay -n› gün ban ka ya git tive bafl lan g›ç için pekfaz la ol ma sa da ikiyüz do lar çek ti.

Bu pa ra y›ge rek si nim du yan ya ban -c› la ra da ¤›t ma y› plan la -m›fl t›. Ken di si için bu bir

y›l ba fl› ar ma ¤a n› ola cak t›; an cakbu nu kim li ¤i ni kim se ye aç›k la -ma dan, kim se nin dik ka ti ni çek -me den ya pa cak t›. ‹fl te o an danson ra, yar d›m se ver li ¤in hem ala -n› hem de ve re ni zen gin lefl tir di ¤idü flün ce siy le giz li gö re vi ni ye ri nege tir me yi sür dür dü.

Ka ri ye rin de yük sel me ye bafl la d›.

Kab lo lu te le viz yon ve kent le ra ra s›te le fon hiz me ti ve re rek çok ça pa raka zan d›. Gü zel bir ev le iyi bir ara baal d›; an cak ka zan d› ¤› pa ra n›n hep si -ni ken di si ne ay›r ma d›. Pa ra s› n›n ço -¤u nu ha y›r der nek le ri ne ba ¤›fl la d›.Bir yan dan da so kak lar da yok sul in -san la ra pa ra da ¤›t t›. Bu nu tüm biry›l bo yun ca ya par d›; an cak y›l ba fl›yak lafl t› ¤› za man lar da özel bir ça bahar car d›. Bu bay ram gün le rin de, es -ki püs kü pal to lar gi yen, yok sul birma hal le de oto büs bek le yen in san la -

r›, so kak ta ya fla yan ev siz le ri, te ker -lek li san dal ye ye mah kum olan la r›ya da ku ca ¤›n da be be ¤iy le do la flanan ne le ri arar bu lur du.

Ken di si de ev siz, aç ve bit kinol du ¤u za man lar da yar d›m is te -mifl ti. Ona “Bu gün git, ya r›n gel”den mifl ti. Ge ri çev ril di ¤i za man -lar da du yum sa d› ¤› s› k›n t› y› veutan c› hiç bir za man unut ma d›.Bu yüz den in san lar di len mek yada yar d›m bek le mek zo run da

kal ma s›n lar di ye mik ta r› az ol -sun çok ol sun, pa ra ve ri yor du.

Ste wart ifle be fler, onar do larve re rek bafl la d›. Ser ve ti bü yü -dük çe, yü zer do lar ver me yebafl la d›. 1989’da, üze rin de

yük lü mik tar da pa ra ta fl› d› ¤› için bir -kaç ki fli ta ra f›n dan iz len di. Po lis ko -ru ma s› na bafl vur mak zo run da kal d›.Gö rev li po lis me mu ru “Onun ka ç›kol du ¤u nu dü flün müfl tüm; ama birgü nün so nun da in san la ra yap t›k la r› -n› gö rün ce göz yafl la r› na bo ¤ul dum”di yor. Pa ra da ¤› t›r ken in san lar ç›¤ l›katar, a¤ lar, gü ler ve ona te flek kür le -ri ni su nar d›. Ki mi le ri o den li fla fl› r›r d›ki, tek söz cük bi le ede mez di.

Ste wart o in san la r›n öy kü le ridin le ne bil sin di ye ha ber ka nal la -r› n›n pa ra da ¤› t›r ken ken di si neefl lik et me si ne izin ver di. Tek ko -flu lu, mu ha bir le rin Ste wart’›n ad› -n› giz li tut ma s›y d›. Mu ha bir lerbu nu ka bul et ti ler. Ste wart ka mu -oyu na bi raz c›k ne za ket le ne den -li bü yük iyi lik le rin ya p› la bi le ce -¤i ni gös ter mek is ti yor du.

Mu ha bir ler, Ste wart’›n iyi lik le ri -nin ulafl t› ¤› ki fli le rin do ku nak l› öy kü -le ri ni yaz d› lar. Ör ne ¤in, s› cak tu ta -cak gi ye cek le re ge rek si nim du yanve elin de çok az mik tar da pa ra s›olan 69 ya fl›n da ki bir ada m›n öy kü -sü nü yaz d› lar. Efli felç li olan, ken di -si ise has ta l› ¤› yü zün den ça l› fla ma -yan dört ço cuk lu bir an ne nin öy kü -sü nü an lat t› lar. On to ru nu na bak ma -ya ça l› flan bir bü yü kan ney le rö por tajyap t› lar. Se kiz ya fl›n dan bu ya na ça -l› flan ve ken di si ne da ha ön ce kim se -nin hiç bir fley ver me di ¤i ni söy le yenka d› n›n söz le ri ni yan s›t t› lar.

Ste wart 1971’de, sa hi bi nin ken -di si ne yir mi do lar ve re rek yar d›m

et ti ¤i lo kan ta ya iki kez da ha git ti.Bu na zik ha re ke tin kar fl› l› ¤›n da Ste -wart ilk zi ya re tin de, ken di si yafl lan -m›fl, efli de has ta lan m›fl olan lo kan tasa hi bi ne pa ra ver di. ‹kin ci zi ya re tin -de, lo kan ta sa hi bi nin Ste wart’›n ver -di ¤i pa ra y› ken di si için har ca ma y›pken di he sa b›n dan pa ra çe ke rek iki -si ni bir lefl tir di ¤i ni ve da ha kö tü du -rum da olan bafl ka la r› na yar d›m et -mek için kul lan d› ¤› n› ö¤ ren di.

Mu ha bir ler Ste wart’›n ad› n› giz litut ma ya söz ver dik le rin den, ona“Giz li No el Ba ba” ad› n› tak t› lar. Oger çek bir “No el Ba ba”yd›, kar fl› l› -¤›n da hiç bir fley bek le me den giz li cebir çok na zik ve cö mert iyi lik te bu lu -nan Dem re li Aziz Ni ko la’n›n mo -dern bi çi miy di. Yal n›z ca efli, ço cuk -la r› ve bir kaç ya k›n dos tu Ste wart’›nger çek kim li ¤i ni bi li yor du.

fiim di sa¤ l›k so run la r› na kar fl› sa -va fl›m ve ren Ste wart, giz li li ¤i bir ke -na ra b› rak t›. Ya fla m›n da ne za manzor du rum da kal d›y sa bi ri le ri ninken di si ne pa ra, yi ye cek ya da umutve re rek yar d›m eli ni uzat t› ¤› n› her -ke sin bil me si ni is ti yor. Ya fla m› n› buiyi lik le rin kar fl› l› ¤› n› öde me ye ada -ma s› n›n ne de ni de bu.

‹s te di ¤i ün de ¤il, yal n›z ca in san -la r›n aç t› ¤› yol dan iler le me si ni umutedi yor. Yüz do lar l›k bank not lar da -¤›t mak zo run da ol ma d› ¤› n› z› söy lü -yor. Yar d›m et me nin bafl ka yol la r› davar ona gö re. “Te flek kür ede bi lir, kü -çük bir bah flifl b› ra ka bi lir ya da de ¤erve re rek kar fl› l› ¤›n da hiç bir fley is te -me di ¤i ni zi gös te re bi lir si niz” di yor.

E¤er he nüz 2007 için plan la r› n› -z› ve di lek le ri ni zi s› ra la ma d›y sa n›z,bu öy kü si ze iyi bir fi kir ve re bi lir.•

74

CherylTanr›[email protected]

Çeviri: Pelin Hazar


Roma ta ri hi nin Ca esar,Cras sus ve Pom pe ius ara -s›n da ku ru lan “Üç lü Yö -ne tim” dö ne min de, gü nü -

müz de TV’ler de gö rü len “‹c ra at›n‹çin den” prog ram la r› gi bi bir uy -gu la ma bafl la t›l d›. Hal k›n“ic ra at› ö¤ re ne bil me si”eti ke tiy le, pro pa gan daiçin ya y›n bü ro la r› ku -rul du. “Be yaz cam” tek -no lo ji si el bet te yok tu,el de ki ola nak lar la “bül -ten” ya y›m la n› yor du.

Yö ne tim de ki üç lü,her is te di ¤i ka ra r› ra hat -l›k la al› yor, di le dik le riön le mi uy gu la ma ya ko -ya bi li yor du. Ara la r›n da kida ya n›fl ma, he nüz ik ti darkav ga s› na dö nüfl me mifl ti.‹fl le rin böy le a¤›z ta d›y lasü rüp git ti ¤i gün ler de, Ca esar 14ya fl›n da ki k› z› Ju lia’y›, 50 ya fl› n›afl m›fl Pom pe ius’a ver di. Ken di side kon sül ol ma s› bek le nen Cal -pir ni us Pi so’nun, Ju lia ile ya fl›tolan k› z› Cal pur nia’yla ev len di.

Si ya si ve özel ba lay la r› dö ne -mi nin so nun da, tek adam ol mah›r s› n›n, or tak lar ara s›n da ki ik ti -dar kav ga s› n›n ilk ör nek le ri, da ha‹sa’n›n do¤ ma d› ¤› ça¤ lar da bi legö rül mek tey di; üç lü nün ara s›n da

tek adam l›k sa va fl› m›bafl la m›fl t›, bu sa va fl› m›so nun da Ca esar ka zan d›.

*** Do ¤u da ki yö ne tim

bi çi mi, tan r› lafl t› r› lan ves› n›r s›z yet ki li kral la r›,gös te rifl li sa ray ya fla m› vege nifl bü rok ra tik ör gü -tüy le M› s›r’da ki mo nar fli,Ca esar’›n çok ho flu na git -mifl ti, bun la r› Ro ma’dada uy gu la ma ya bafl la d›.Se na to da süs lü giy si leriçin de al t›n bir tah taotur du. Ai le si nin tan r› sal

bir kö ken den gel di ¤i ni öne sü rüp,on lar için ta p› nak lar yap t›rt t›.

Bu ara da M› s›r Kra li çe si Cle -opat ra, da ve ti üze ri ne Ro ma’yagel di. Ki mi ta rih çi le rin be lirt ti ¤i -ne gö re, Ca esar’›n Cle opat ra ile

75

Ca esar “Üç lü Yö ne tim” için de ki ik ti dar savafl›m›n› ka zan d›k tan son ra, ül ke de bü yük re form lar yap t›. Bu ara da

Ju li an Tak vi mi ’nin uy gu lan ma ya bafl la ma s›y la da ilk ye ni y›l, ‹sa’n›n do ¤u mun dan ön ce 45 y› l›n da 1 Ocak’ta kut lan d›.

KöfledenBucaktan

MehmetMuhsino¤lu

2052 Y›l Önce Kutlanan ‹lk Y›lbafl›

76


ev le nip, kral un va n› n› al ma s›bek le ni yor du. Ca esar’›n yan dafl -la r› da, hey kel le ri ni al t›n taç lar lasüs lü yor ve her ke sin için de taçsu nu yor lar d› dik ta tö re. Ça¤ larbo yu ik ti dar “ya la ka la r›”ndanolu flan “kal ker hal ka” Ca esar’› dasa r›p sar ma la m›fl t›.

‹Ö 45 y› l›n da Ca esar, bü yükbir Do ¤u se fe ri için ha z›r l›k -la ra bafl la d›. Ro ma s› n›r la r›n -da ki eya let le rin is ti la edil me -

si teh li ke si be lir mifl ti. Bu ara daAfla ¤› Tu na’da ku ru lan ye ni vegüç lü bir kral l› ¤a da son ver mekis ti yor du; an cak yo la ç› ka ma d›.Ha re ke tin den dört gün ön ce, ‹Ö44 y› l› n›n 15 Mart’›n da, se na to dacum hu ri yet çi le rin ha z›r la d› ¤› birkomp lo so nu cu öl dü rül dü.

*** Ju li us Ca esar’›n ölü mü nü,

“Ter cü me Der gi si”, cilt 3, sa y›16, sf. 231-235’te Ha mit De re liflöy le çe vir mifl ti:

“Bafl la r›n da Ca ius Cas si us,Mar cus Bru tus, bir de De ci musBru tus ol mak üze re, alt m›fl tançok in san (Ca esar’› öl dür mekiçin) giz li ce söz lefl mifl ler di. ‹l kin,‘Aca ba Mars Ala n›’nda se çim ler leu¤ ra fl› l›r ken, oy mak la r› oy ver -me ye ça ¤›r d› ¤› s› ra da m› öl dür -sek? Ki mi miz tu tup köp rü denata r›z, ki mi miz de afla ¤› da bek lerbo ¤az la r›z; aca ba Kut sal Yol’dam›, yok sa ti yat ronun önün de misal d›r sak?’ di ye dü flün dü ler se dese na tonun, Mart ‹dus’un da Pom -pe ius’un kur du ¤u ya p› da top lan -ma s› ka rar lafl t› r› l›n ca, o gün le oye ri pek uy gun bul du lar. (...)

“(Se na to da) Ye ri ne otu ra ca ¤›s› ra da, onu öl dür mek üze re söz le -

flen ler, say g› sun mak ba ha ne siy leet ra f› n› al› ver di ler; ele ba fl› l› ¤ageç mifl olan Til li us Cim ber de he -men, bir di le ¤i var m›fl gi bi da haçok so kul du; ama Ca esar’›n ‘Son -ra’ der gi bi bir ifla re ti üze ri ne to -gas› n› iki om zun dan ya ka la d›, Ca -esar, ‘Bu ka da r› na zor ba l›k der ler!’di ye ba ¤› r›r ken, Cas ca’lar dan bi riar ka dan eli ni uza t›p bo ¤a z› n›n bi -raz al t›n dan ya ra la d›. Ca esar, Cas -ca’y› ko lun dan ya ka la y›p elin de kiçe lik ka le mi sap la d›. Öne at› l›pkur tul ma ya ça ba la d›ysa da, ikin cibir ya ra onu ol du ¤u ye re m›h la d›.O za man ken di si ne her yan danhan çer ler le sal d› r›l d› ¤› n› gör dü;bu nun üze ri ne to gas› ile ba fl› n›ört tü, ye re dü fler ken ay›p ol ma s›n,vü cu du ta afla ¤› ka dar ör tü lü kal -s›n di ye de, sol eli ile ete ¤i ni ba -cak la r› na çe ki yor du. Böy le ce 23ye rin den ya ra lan m›fl t›; an cak ilkya ra da in le mifl, hiç bir söz söy le -me mifl ti. Ama ba z› la r› n›n an lat t›k -la r› na gö re, Mar cus Bru tus’un sal -d›r d› ¤› s› ra da Yu nan ca, ‘Sen demi, o¤ lum?’ de mifl. Her kes pe ri -flan bir hal de ka ç›fl t› ¤› için yer deuzun za man öy le can s›z yat t›;son ra bir sed ye ye koy du lar, birko lu sar k› yor du; kö le le rin den üçükal d› r›p evi ne gö tür dü ler.

“He kim An tis ti us’un de -di ¤i ne gö re, o ka darya ra için de, gö¤ sün -de aç› lan ikin ci ya ra -

dan bafl ka hiç bi ri öl dü re cek ya rade ¤il mifl. Ona k›y mak üze re söz -lefl mifl olan lar, ölü sü nü de Ti berIr ma ¤›’na at ma y›, mal la r› na el koy -ma y›, koy du ¤u ya sa la r› kal d›r ma y›ta sar la m›fl lar d›; ama Kon sül Mar -cus An to ni us ile at l› lar ba fl› Le pi -

dus’tan kor kup, oifl le ri b› rak t› lar.(...)

“Ca esar’› öl dü -ren ler den he menhe men hiç bi ri,ken di sin den son raüç y›l da ha ya fla -ya ma d›, he menhiç bi ri nin ölü müdo ¤al ol ma d›.Hep si de se na -todan ce za gi yipki mi bir de niz ka -za s›n da, ki mi birsa vafl ta, ac› lar, be -la lar için de öl dü -ler. Ca esar’›n ca n› -na k›y d›k la r› ka maile ken di can la r› nak› yan lar da ol du...”

*** Ca esar “Üç lü

Yö ne tim” için de -ki ik ti dar savafl›m›n› ka zan d›k tanson ra, ül ke de bü yük re form laryap t›. Bu ara da Ju li an Tak vi mi ’ninuy gu lan ma ya bafl la ma s›y la da ilkye ni y›l, ‹sa’n›n do ¤u mun dan ön -ce 45 y› l›n da 1 Ocak’ta kut lan d›.

Ju li us Ca esar Ro ma dik ta tö rüol duk tan he men son ra, ge le nek -sel Ro ma Tak vi mi’n de aci len re -form ya p›l ma s› ge rek ti ¤i ne ka rarver di. ‹Ö 7’n ci yüz y› la do¤ ru or -ta ya ç› kan Ro ma Tak vi mi, ye niay ile bafl la yan dö ne mi iz le se de,mev sim ler le s›k s›k ça t› fl› yor vedü zel til me si ge re ki yor du. Bu nunya n› s› ra, “Dev let Din Kon se yi”ku ru mu, po li tik sü re ci uzat makve ya se çim le re kar›flmak ama c›y -la, s›k s›k gün ek le di ¤i tak vi mingü ve ni lir li ¤i ni ze de le mifl ti.

Ye ni tak vi mi ni dü zen le yen

Ca esar, ay tak vi -mi ni ta ma menterk edip, M› s›r l› -lar gi bi gü nefl y› -l› n› iz le me si ni sa -vu nan, ‹s ken de -ri ye’den Yu nan l›gök bi lim ci So si -ge nes’in öne ri si -ni dik ka te al d›.Bu na gö re bir y› -l›n 365 ve 1/4gün ola ca ¤› he -s ap l a n › y o r du .Ca esar ‹Ö 45’e67 gün ek le di,böy le ce ‹Ö 46 y› -l› mart ye ri ne 1Ocak’ta bafl la d›.Ca esar ay n› za -man da, her dörty›l da flu bat ay› nabir gün ek len me -si ne ka rar ver di.

Böy le ce te orik ola rak ye ni tak -vim ge çer li li ¤i ni yi tir me ye cek ti.‹Ö 44’te, u¤ ra ya ca ¤› su ikast tançok k› sa bir sü re ön ce, Ju li us Ca -esar’›n do¤ du ¤u “Qu in ti lis” ay› -n›n ad› Ju li us (tem muz) ola rakde ¤ifl ti ril di. Da ha son ra ha le fi ta -ra f›n dan da “Sex ti li”s ay› na, Au -gus tus (a¤us tos) ad› ve ril di.

Ro ma dö ne min de bafl lan -g›ç ta y› l›n be flin ci ay› olanJu li us (tem muz), “Qu in ti -lis” ola rak bi li ni yor du. Bu

ad, La tin ce befl an la m› na ge len“qu in que” sözü¤ünden tü re mifl ti.Ro ma Tak vi mi’ nin Ocak ve fiu batay la r› ek le ne rek dü zen len me siy le,be flin ci ay olan Qu in ti lis ye din ciay ol du. Sa y› sal di zi ni iz le me me si -ne kar fl›n ad› de ¤ifl me di.

77

2052 Y›l Önce Kutlanan ‹lk Y›lbafl›

Julius Caesar, do¤du¤u ay›nad›n› kendi ad›yla de¤ifltirdi.

‹S 5’in ci yüz y›l ya zar la r›n danThe odo si us Mac ro bi us, da hason ra ya p› lan ad de ¤i flik li ¤i ile il -gi li ola rak, flu bil gi yi ve ri yor du:

“Mar cus’un o¤ lu Kon sül Mar -cus An to ni us’un öner di ¤i ya sauya r›n ca, bu ay Dik ta tör Ju li usCa esar’›n onu ru na Ju li us ola rakad lan d› r›l d›. Böy le ad lan d› r›l d›;çün kü Ju li us bu ay›n için de ‘Qu -in ti lis’den dört gün ön ce (15Tem muz) do¤ mufl tu.”

*** Ye ni y› l›n ocak ay›n da bafl la ma -

s›, Or ta ça¤’da ki uy gu la ma da ka r› -fl›k l› ¤a yol aç t›. Ju li an Tak vi mi’ ninen sa d›k sa vu nu cu la r› bi le, ye ni y› -l›n tam ola rak 1 Ocak’ta bafl la ma d› -¤› n› göz lem li yor du. Çün kü Ca esarve So si ge nes, gü nefl y› l› n›n 365.25gün de ¤il, 365.242199 ol du ¤u nuhe sap la mak ta ya n›l m›fl lar d›. So nuç -ta 11 da ki ka l›k ha ta, bir y› la 1000y› l›n da 7 gün ve 15’in ci yüz y› l›n or -ta s›n da 10 gün ek li yor du.

Ro ma ki li se si bu so ru nunay›rd›na var d› ve 1570’de Pa paGre gory XI II, Ciz vit gök bi lim ciChris top her Cla vi us’u ye ni birtak vim ha z›r la mak la gö rev len dir -di. 1582’de Gre go ri an Tak vi miyü rür lü ¤e gir di ve o y›l dan 10gün at la na rak, ye ni ku ral olufl tu -rul du. Bun dan böy le ça ¤›n herdört y› l› n›n bi ri ar t›k y›l ola cak t›.

Bu ta rih ten iti ba ren, ye ni y› l›n1 Ocak’ta bafl la ma s›, tüm dün yata ra f›n dan ka bul edil di.

*** Her kes gön lün ce, büt çe si el -

ver di ¤in ce ve kla sik lefl mifl de yifl -le; “Di van’da ve ya Di van Pa las’ta”gir di 2007 y› l› na... Ve ne dik ka nal -la r›n da ro man tik gon dol ge zi si ni -ye ti ne, te le viz yon ka nal la r›n da turatan lar, sa n› r›m ço ¤un luk tay d›...

Bay ra m› n› z› ve ye ni y› l› n› z›kut la r›m!•

78


[email protected]

Kral l› ¤›n önem li bir lor duy la ül ke nin ün lü bir fla iri ya k›ndost ol mufl lar d›. Lord par ma ¤› na pa ha l› tafl lar la süs len mifl yü zük lertak ma y› çok se vi yor du. Bir gün fla ir dos tu ona ko nuk ol mufl tu. Ye -mek s› ra s›n da fla irin gö zü s›k s›k lor dun yü zük le ri ne ka y› yor du.Bu nun ay›r d› na va ran lord “Yü zü ¤ün ta fl› na m› ba k› yor sun?” di yesor du. fia ir ken di si ne yö nel ti len bu so ruy la to par lan d› ve “Evet lor -dum” de di. Lord, “El mas t›r” de di. Bu nun üze ri ne fla ir “Ne ya ra r›var? Ya ni ne ge ti rir” di ye sor du.

Lord ko nu ¤u nun bu so ru su nu ya d›r ga ya rak, “Sev gi li dos tum”de di. “Gör dü ¤ün gi bi bu yal n›z ca el mas tafl l› bir yü zük. Ne ge ti re -bi lir ki?.. Ho flu ma git ti ¤i için ta k› yo rum.”

fia ir, lor dun bu so ru sun dan al›n d› ¤› n› dü flü ne rek bir aç›k la -ma yap t›:

“Sa y›n lor dum” de di. “Be nim de ba bam dan kal ma iki ta fl›m var,y›l da yüz al t›n ge ti ri yor.”

Bu aç›k la ma lor dun il gi si ni çek ti. “Yaa!” de di. “Ne ta fl› bun lar?” fia ir, yü zün de be li ren ha fif bir gü lü mse mey le so ru ya ya n›t ver di: “De ¤ir men ta fl›...”•

Ev de, ifl te, gün lük ve top -lum sal ya flam da, dün ya dahu zu run, mut lu lu ¤un, ya fla -ma se vin ci nin da ya na ¤›

ada le tir. “El ad lü esa sül-mülk!” ya -ni “Ada let mül kün te me li dir” bu nuen gü zel di le ge ti ren ve yay g›nola rak kul la n› lan bir öz de yifl tir.

Öz de yifl te ge çen “mülk” gü nü -müz de dar an lam da ev ya da ta fl›n -maz ma l› ça¤ r›fl t›r sa da ger çek tedi le ge ti ril mek is te nen ül ke dir. Öz -de yifl, ev ren sel bir ger çe ¤i di le ge -ti rir. Ömer Hay yam’›n de yi fliy le“Ada let, ev re nin ru hu dur”.

“Mülk” Arap ça “sa hip lik, ege -men lik” an la m› n› ta fl›r ve em lak,is tim lak, ma lik, me lik, mem le ket,mem luk, müs tem le ke, mül -ki, mül ki yet söz cük le ri de bukök ten ge lir. Hz. Ömer’in söy le -di ¤i söz “Ada let ‘dev le tin ege -men li ¤i al t›n da bu lu nan top rak -

la r›n bü tü nü, ül ke’nin te me li dir”an la m› na ge lir.

Ada let te me li üze ri ne ya p›l ma -m›fl ya da çü rük ade let te mel ineda ya nan ilifl ki ler is ter is te mez bo -zul ma ya mah kum dur. Ta ri hinsay fa la r› na ko nuk olan tüm dev -let le rin or ta ya ç› k› fl› ve y› k› l› fl›ada let le çok ya k›n dan ilifl ki li dir.Bu yüz den in san lar ve in san l›ksü rek li bir ada let ara y› fl› için de dirve dün ol du ¤u gi bi bu gün de sür -mek te dir bu ara y›fl.

Arap ça’ dan di li mi ze ge çen“ada let” “do¤ ru luk” an la m› na ge -len “adl” kö kün den tü re mifl birsöz cük olup “denk lik, eflit lik,eflit li ¤i gö zet me, bir fle yi eflit lik leyap ma, ye ri ne ge tir me, bir fle yintam kar fl› l› ¤› n› ver me, do¤ ru,do¤ ru luk, do¤ ru ya uy ma, do¤ ru -yu ta n› ma, do¤ ru yu sun ma, birfle yi yer li ye ri ne koy ma, (zul mün

79

“Adalet Mülkün Temelidir”

“Ada let Mül kün Te me li dir” di yen ve 634-644 y›l la r›n da ha li fe lik ya pan Hz. Ömer ada le tin sim ge siy di. Ada le ti uy gu lar ken her ke se

eflit dav ra nd›; soy lu luk, zen gin lik, ak ra ba l›k, ma kam gi bi ö¤e le rin ada le ti en gel le me si ne, ay r› ca l›k sa¤ la ma s› na izin ver me di.

80


kar fl› t› bir söz cük ola rak da)hak, hak l› l›k” de mek tir.

“Ada let mül kün te me li -dir” di yen ve 634-644y›l la r›n da ha li fe lik ya -pan Hz. Ömer ada le tin

sim ge siy di. Ada le ti uy gu lar ken her -ke se eflit dav ra nd›; soy lu luk, zen -gin lik, ak ra ba l›k, ma kam gi bi ö¤e -le rin ada le ti en gel le me si ne, ay r› ca -l›k sa¤ la ma s› na izin ver me di. Elege çi ri len top rak lar da ada le tin ka t›k -s›z bi çim de uy gu lan ma s› için ça bahar ca yan, dev le tin ge lir le ri nin, gi -der le ri nin ka y›t al t› na al›n -ma s› için ilk di van ör gü tü -nü ku ran Hz. Ömer’inama c› sos yal ada le ti taman la m›y la ger çek lefl tir mek -ti. Her za man in san la rakar fl› bü yük bir so rum lu lukduy gu suy la ha re ket et ti.Hak l› y› hak s›z dan ay› ra rakada le ti tam ye ri ne ge tir -mek le ün ka zan d› ¤› içinbu an la ma ge len “Fa ruk”la ka b›y la ta ri he “Hz. Ömer-ül-Fa ruk” di ye geç ti.

Hz. Ömer dev let yö ne -ti mi ni dü zen le di ve ku -rum sal lafl t›r d›. Yö ne tim sel, si ya si,as ke ri, top lum sal ve ma li ku rum larolufl tu rdu. ‹lk kez pa ra bas t›r d›,nü fus sa y› m› yap t›r d›. Sa t› c› la r›nmüfl te ri le ri ni al dat ma la r› n› ön le -mek için be le di ye ör gü tü nü kur -du. H›r s›z l› ¤› ön le mek için ge cebek çi le ri gö rev len dir di. Suç lu lariçin ce za ev le ri kur du. Ye tim ler içinba k› mev le ri yap t›r d›. Hic ri Tak vi miuy gu la ma ya sok tu. Di nin kit le le rean la t›l ma s› ve ö¤ re til me si için müf -tü ler ata ma s› n› bafl lat t›. Bu ne den -le Hz. Ömer, dev let yö ne tim ör gü -

tü nün ilk ku ru cu su sa y› l›r. Ada le teçok bü yük önem ve ren Hz. Ömeryar g› n›n ku rul ma s› n› sa¤ la mak lakal ma d›, va li ler den ay r› ola rak ka -d› lar ata ma s› n› da ya pa rak yar g›ylayü rüt me yi ay›r d›.

Hz. Ömer’in gö zün de bir yö -ne ti ci, top lu mun her han gi bir bi -re yiy le eflit ti. Ata d› ¤› yö ne ti ci ler -den mal be yan na me si is te yenHz. Ömer, “De ne tim gü ve ne ta -bi dir” il ke si ni ger çek lefl tir di. Ata -d› ¤› va li le re, “Si zi in san la ra ta -hak küm et mek, sal ta nat sür mek,zor ba l›k yap mak için ata ma d›m.

Siz do¤ ru yo la gö tü renreh ber ola cak s› n›z. ‹n san -lar si ze uya cak t›r. On la r›nhu ku ku nu gö ze ti niz. On -la r› döv me yi niz ki al çak -l› ¤a düfl me sin ler. On la r›hak s›z ye re öv me yi niz kifl› mar ma s›n lar. Ka p› la r›yüz le ri ne ka pat ma y› n›zki güç lü ler za y›f la r› ez -me sin ler. Ken di ni zi on -lar dan üs tün gör me yi nizki zul me u¤ ra ma s›n lar”di ye ses len di.

Hz. Ömer’in ka d› la r› -na gön der di ¤i mek tup la r›

ada let ko nu sun da ki öz de fli yiden li ün lü dür:

“Bir olay hak k›n da sa na bafl vu -ru lun ca iki ta ra f›n söz le ri ni gü zel -ce din le, an la. Bir hak di le ge lin ceka ra ra ba¤ la, ka ra r› ye ri ne ge tir.Çün kü ye ri ne ge ti ri le me ye cek birhak, bir sö zün yal n›z ca söy len me -si ya rar ver mez. Kar fl›n da, mec li -sin de, ada let önün de in san la r› eflittut ki mev ki sa hip le ri sen den yan -l› l›k umu du na düfl me sin ler, za y›folan lar da ada le tin den umut suz,kal ben k› r›k ol ma s›n lar. Da ha ön -

EvrenselKültür

SongülSaydam

ce ver mifl ol du ¤un bir ka rar nef si -ne bafl vu ra rak hak l› l› ¤a, do¤ ru lu -¤a, yol bul du ¤un tak dir de es ki ka -ra r›n se ni do¤ ru ya dön mek ten al› -koy ma s›n. Hak ka dön mek ba t›l dadi ret mek ten ha y›r l› d›r. Da va la raba kar ken te la fla, ç› ¤›rt kan l› ¤a veta raf la r›n onur la r› n› k› r› c› dav ra -n›fl la ra as la izin ver me. Çün küada le tin ye ri ni bul ma s› için sü kû -net ve cid di yet flart t›r.”

Meh met Âkif’in fli iri ne de ko -nu olan “F› rat k› y› s›n da bir de vehe lak ol sa, Al lah bu nu Ömer ai le -sin den so rar di ye kor ka r›m” an la -y› fl›n da ki Hz. Ömer, düflmanlar›taraf›ndan öl dü rülmüfltür.

“Tüm dost la r› gez dim, gör -düm, di li ko ru mak tan da ha iyi

dost gör me dim. Tür lü el bi se le rigiy dim, gör düm if fet ve sa k›n -mak tan da ha iyi el bi se gör me dim.Tüm mal la r› gör düm, sa k›n mak -tan da ha iyi mal gör me dim. Tümiyi lik le ri gör düm, na si hat tan da haiyi si ni gör me dim. Tür lü ye mek le rigör düm, tat t›m, sa b›r dan da halez zet li si ni gör me dim. Ak›l if fet -siz, fa zi let bi lim siz, kur tu lufl kor -ku suz, sul tan ada let siz, asa let vefle ref edep siz, zen gin lik sa ha vet -siz (cö mert ol ma dan), fa kir lik, ka -na at siz, yü ce lik te va zu suz, sa vaflel çi siz iyi le flip dü zel mez” di yenHz. Ömer’in ada let an la y› fl› yolgös ter me yi sür dü rü yor.•

81

“Adalet Mülkün Temelidir”

[email protected]

Ha ma ma git me yi çok se ven adam, te miz li ¤i, sa¤ l›k l› ya -p› s›, ça l› flan la r›n ti tiz li ¤i ni be ¤en di ¤i için hep ay n› ha ma ma gi di -yor du. Fa kat ne za man ifli ni bi ti rip ora dan ay r›l sa bir efl ya s› n›nkay bol du ¤u nun ay›r d› na va r› yor du. Bu efl ya, za man za man çak -mak, sa at, yü zük, za man za man da pa ra gi bi fley ler ola bi li yor du.Yet ki li le re bu du ru mu bil di ri yor du; ama bir tür lü efl ya la r› n›n kay -bol ma s› n›n önü ne ge çe mi yor du. Ha ma m›n yet ki li le ri de müfl te ri ninbu fli ka yet le rin den s› k›l m›fl t›. “Her ge li flin de efl ya la r› n›n kay bol du -¤u nu söy lü yor sun, biz de se nin ya k›n ma la r›n dan b›k t›k” de di ler.“O za man bir da ha bu ra ya gel me.”

Adam bu ke sin uya r› kar fl› s›n da du rak sa d›. Ha ma m›n ne den ligü zel ol du ¤u nu dü flün dü, bun dan vaz ge çe me ye ce ¤i ne ka rar ver di“Ta mam” de di. “Bir da ha ya k› n›p fli ka yet te bu lun ma ya ca ¤›m. Ye terki be nim bu ha ma ma gel me me izin ve rin.”

Ara dan bir kaç gün geç mifl ti ki adam ha ma m›n ka p› s›n dan içe -ri gir di. El bi se le ri ni ve efl ya la r› n› do la ba yer lefl ti rip ban yo ya pa ca ¤›bö lü me geç ti. ‹fli ni bi ti rip efl ya la r› n›n bu lun du ¤u do la ba yak lafl t›;fa kat do lap ta yal n›z ca bir flap kay la ke mer var d›. Adam, bu nunüze ri ne flap ka y› ba fl› na koy du, ke me ri be li ne do la d› ve ha ma m›nyet ki li le ri nin kar fl› s› na ge çe rek, “Si ze da ha ön ce den söz ver di ¤imiçin” de di. “Ya k›n mak is te mi yo rum, fli ka yet te de bu lun ma ya ca ¤›m;ama Tan r› afl k› na söy le yin ben bu ra ya böy le mi gel dim?..”•

Kolay

Zor

Ocak SuDokular›

Yan›tlar 118’inci sayfam›zdad›r.

•Haz›rlayan: Canan Onural - Bütün Dünya•

[email protected]

82 83

Babam Kü çük Aya sof ya l›’y -d›, an nem Ku ru çefl me li...Ya ni iki si de k› y› ço cu -¤u... Bi ri Mar ma ra’n›n Çat -

la d› ka p› k› y› s›n da do -¤up bü yü müfl tü, öte kiBo ¤a zi çi k› y› s›n da, Ku -ru çefl me s›rt la r›n da...Ev len dik ten son ra, k› sada ol sa bir sü re Sa r› -yer’de, De re bo yu’ndaotur mufl lar d›. De mek is -te di ¤im, iki si de göz le ri -ni aç m›fl lar, de niz gör -müfl ler di, ge mi gör müfl -ler di, ba l›k gör müfl ler di.Yal n›z ba l›k da de ¤il, la -ker da s›n dan, us kum ru

dol ma s› na, ba l›k tur flu sun dan li ko -ri no su na, tür lü tür lü de niz ürü nü!Kal d› ki, da ha son ra da Be yo¤ luBa l›k pa za r›’na ta fl›n m›fl lar d›. Ben

ora da do¤ mu flum.Ai le nin ço cuk la r›

bi ra ra ya gel dik mi,ba bam biz le ri top lar,ya ra maz l›k ya p›p evinal t› n› üs tü ne ge tir me -me miz için bir ta k›moyun lar bu lur du. Birgün, “Ne ka dar ba l›kçe fli di bi li yor sa n›z, altal ta ya z›n ba ka y›m,kim da ha çok ya za -cak!” de mifl ti.

Bir ç›r p› da yaz d› -Eser Tutel

Özlemin Tad›Baflkad›r

K›rk Y›ll›k “Tarator” da Art›k “Sos” Oldu!

Bal›kç› dostum Sina fien’e

¤› m›z ba l›k tü rü sa y› s› çokgeç me den 40’› bul mufl tu da, bu -na biz de flafl m›fl t›k, ba bam da...Yaz d›k la r› m› z›n ara s›n da stron gi -los da var d›, mi na kop da... Efl ki -na da var d›, ho roz bi na da...

Bil mem, gü nü müz de ço -cuk lar “Ha” de yin ce böy -le si ne çok ba l› ¤› pefl pe flesa y›p ya za bi lir ler mi? Emi -

nim ya za maz lar. Bun da on la r›n hiçsu çu yok; çün kü ‹s tan bul’da ba l›kçe fli di kal ma d› ki, say s›n ga ri ban -lar... Ço ¤u, b› ra k›n ba l› ¤›n ken di si -ni gör me yi, hak l› ola rak ad› n› bi leduy ma m›fl lar d›r.

Bi zans dö ne min de ‹s tan bul su -la r›n da yüz ler ce ba l›k çe fli di kay -nar m›fl! ‹nan mak bel ki ko lay de ¤il;ama o za man lar ‹s tan bul’un sim -ge si, ba l›k m›fl hem de pa la mut ba -l› ¤›... Öy le ki, uzun za man Bi zanssik ke le ri nin bir yü zün de pa la mutba l› ¤› ka bart ma s› yer al m›fl!

Rö ne sans Dö ne mi’n de ya fla -yan Fran s›z bil gin Pet rus Gylli usgü nü müz den yak la fl›k 450 y›l ön -ce ‹s tan bul’a gel di ¤i za man ba l›k -la r›n bol lu ¤u ve çe flit li li ¤i kar fl› -s›n da flafl k› na dön müfl. “‹s tan bulBo ¤a z›” ad l› ya p› t›n da, “E¤er Bo -¤az’da otu ran lar bol mik tar da etesa hip ol ma say d›, e¤er ba l›k tanhofl lan say d›, Ve ne dik li ler gi bi,e¤er ser best çe ba l›k av la ya bil sey -di ve tut tuk la r› ba l› ¤›n ya r› s› n›ver gi ola rak ver mek le yü küm lüol ma say d›, Ka ra de niz’den inentüm pa la mut la r› hü küm da ra ay›r -mak zo run da kal ma say d›, ‹s tan -bul’un tüm pa zar la r›, ger çek tenba l›k la do lar d›” di ye ya z› yor.

Ya z› yor; ama 450 y›l son ra biz -le rin bu ba l›k la r›n kö kü ne kib rit

su yu dö ke ce ¤i mi zi ak l› n›n ucun -dan bi le ge çi re me mifl. Son y›l lar datüm ül ke de yaz ay la r›n da ba l›k av -la ma ya sa ¤› ge ti ri li yor da, son ba -har da bi raz ol sun lü fer, pa la mut yada is tav rit yi ye bi li yo ruz. Lev rek, çi -pu ra gü nü müz de za ten çift lik ba l› -¤›, ya pay be sin ler le bes le ni yor, neta d› var, ne tu zu... “Ala ba l›k” der -se niz, o da ha vuz lar da ya pay ola -rak ye tifl ti ri li yor, a¤ z› n›n ta d› n› bi -len le re hi tap et mi yor. Bir sü re denbe ri pek il gi gö ren so mon ba l› ¤›ise yer li ba l›k de ¤il, ço ¤u bin ler ceki lo met re uzak tan don mufl ola rakge ti ri li yor. Ja pon lar’›n ma ri fe ti su flimu fli, pek snob ifli ge li yor ba na...Ner’de Kan l› ca’da Ba hai Kör fe zi’n -de ya da Be bek ön le rin de ol tay lacan l› can l› ya ka lan m›fl mis gi bi lü -fer ler, ner’de nor dik su lar dan ge ti -ril mifl don mufl so mon lar, Ja pon iflisu fli ler, mu fli ler...

Sev gi li sey yah-› âlem Ev li ya Çe -le bi’miz, “Se ya hat na me”sin de, sözba l›k tan, ba l›k ç› l›k tan aç› l›n ca ba k›nözet le ne ler yaz m›fl:

“Sa ray bur nu’ndan Ye di -ku le’ye ka dar ba l›k av -c› la r› ›¤ r›p, fle be ke, tür,a¤, serp me, ka fes ve

dü zen le ri de ni ze dö küp tür lü tür -lü ba l›k lar ve de niz hay van la r› av -la y›p ge çi nir ler di. (...) Dal yan c› lares na f› mev si min de us kum ru, pa -la mut, ala göz, f› ç›d, ke fal, pa çoz,pa lar ya, is ta rid, is ta ri de, kol yoz,at ri ne, ham si, te kir, çu çur ya, is -kor pit, ge lin cik, ka ya, çi roz, gü -müfl, hu ru fle ye, tir kis ve lü fer gi bini ce bin isim le ri ni bil di ¤im ba l›k -la r› av la y›p öfl rü nü ba l›k emi ni neve rip kâr eder ler. (...) Ba l›k pa za r›es na f›, hep si de Rum’du, çe flit çe -

84


85

flit ba l›k la r› ka lay l› ter te miz ta va lariçin de ba l›k la r›n ta bi at› na gö re ki -mi ni te re ya ¤› ile ki mi si ni sa¤ ya¤ile pi fli rip ha z›r eder ler di.”

Biz ler, Ev li ya’n›n en bafl ta say -mak tan ken di ni ala ma d› ¤› us kum -ru sü rü le ri ni öy le si ne küs tür dük ki,çok tan be ri su la r› m›z dan el le ri nietek le ri ni çek ti ler. Us kum ru ol ma -y›n ca, çi roz da ka y›p la ra ka r›fl t›.Ta bii dol ma s› da, tur flu su da...Efen dim? Us kum ru nun dol ma s› m›olur di yor su nuz? Olur, olur, hemde bal gi bi olur! Dol ma s› da olur,tur flu su da olur.

Ön ce genç ku flak la ra çi ro zunne yin ne si ol du ¤u nu an lat mak lasö ze bafl la ya y›m. Gü nü müz de, oda öy le her ba l›k ç› da de ¤il, bü -yük ve en az›n dan on, on befl ba -l›k çe fli di bu lun du ran ba l›k ç› lar -da, on gün de bir, iki, üç ki lo us -kum ruy la kar fl› lafl›r sa n›z, yi ne deflans l› s› n›z de mek tir. Oy sa el li, alt -m›fl y›l ön ce, ‹s tan bul’da son ba -har ve k›fl ay la r›n da Mar ma ra’dave Bo ¤az su la r›n da us kum ru dange çil mez di. ‹na n›n, yok su lun bafl -

l› ca g› da s›y d› us kum ru... Es ki ba -l›k ç› lar yüz y›l ka dar ön ce tek birdal yan da bi le gün de 4-5 mil yonus kum ru nun bir den av lan d› ¤› n›an la t›r lar. ‹yi de, ya bu gün?

Söz us kum ru dan aç›l m›fl ken,her fley den ön ce onun ger -çek ten çok bes le yi ci bir ba -l›k ol du ¤u nu söy le ye lim.

Ka s›m ay› gel di mi, bi zim Be yo¤ -lu Ba l›k pa za r›’nda ilk us kum ru larhe men boy gös ter me ye bafl lar d›.“Ka s›m ba l› ¤›” de nen bu us kum -ru lar, as l›n da k› fl› ge çir mek üze reKa ra de niz’den Bo ¤az’›n ›l›k su la r› -na in me ye bafl la yan ön cü us kum -ru lar d›. As›l ka la ba l›k sü rü ler an -cak ara l›k ay›n da Bo ¤az’dan Mar -ma ra’ya geç me ye bafl lar d›. Çokmik tar da tu tu lur, k›fl ay la r›n dayok su lun bafl l› ca be si ni ni olufl tu -rur du. Öy le si ne ya¤ l›, öy le si ne se -miz olur lar d› ki, ›z ga ra edi lir kendam la yan ya¤ la r›y la man gal da kiate fli bi le sön dü rür ler di.

K› fl› Ada lar, hat ta Te kir da¤aç›k la r›n da ge çi ren us kum ru lar,

86


ba ha ra do¤ ru yu mur ta la r› n› dö -ke rek hay li za y›f lar d›.

Za y›f la y›n ca da ya¤ s›z veku ru ka l›r lar, ya¤ s›z ka l›n -ca da tüm lez zet le ri ni kay -be der ler di. Ba har da su lar

gi de rek ›s›n ma ya bafl la y›n ca Bo -¤az yo luy la tek rar Ka ra de niz’eç›k mak üze re ge ri sin ge ri ye dö -ner ler di. Ta bii, hep av ve re ve re...A¤ lar do lu su tu tu lan bu bin ler ceton us kum ru, ya¤ s›z da ol sa zi yanedi le cek de ¤il ya, on lar dan da çi -roz ya p› l›r d›.

Ya p› l›r d› da, na s›l ya p› l›r d›? Ön ce y› ka n›p iç le ri ç› kar t› l›r,

son ra da bir gü zel tuz la n›p iki fleriki fler kuy ruk la r›n dan bir si ci meba¤ la n›p bir bu çuk adam yük sek li -¤in de tah ta ser gi le re as› la rak ku ru -ma ya b› ra k› l›r d›. Es ki den bu ifl teda ha çok çev re de ki Çin ge ne ka -d›n la r› ça l› fl›r d›. Gü ne flin ve de niz -den esen rüz ga r›n et ki siy le us -kum ru lar bir kaç haf ta da çi roz du -ru mu na ge lir di. Bo ¤az’›n Ka ra de -niz’e aç›l d› ¤› k› y› lar da, Ye ni ma hal -le’de, Ye ni köy’de, Ka vak lar’da, Hi -sar’da, Kum ka p›’da göz ala bil di ¤i -ne uza nan çi roz seh pa la r› ku ru lur -du. Bu ra lar da on bin ler ce us kum rubir den ku ru ma ya b› ra k›l m›fl olur -du. Ay r› ca, k› y› da ki ter k e dil miflar sa lar da da çi roz ku ru tu lan kü çükseh pa lar bu lu nur du.

Ba na so rar sa n›z, ger çek bir de -niz ni me tiy di çi roz! Se ven ler bafl kahiç bir fley le de ¤ifl mez ler di onu. ‹ç -ki sof ra s› na me ze de olur, aya küs -tü ka r›n do yur mak is te yen le rin ek -mek ara s› na ka t›k da olur du. Çif -ti, 1940’l› y›l lar da yan l›fl söy le me -ye yim, ya iki ku rufl tu, ya da yüzpa ra... Ya ni iki bu çuk ku rufl!

Ba har ge lin ce bi zim mut fak tanhiç ek sik edil mez di çi roz. Ak fla -müst le ri okul dan eve dön dü ¤üm -de, çi roz lar dan bi ri ni he men ha va -ga z› n›n ale vi ne tu tup bi raz ›s› t›r,son ra ha van eliy le s›r t›n dan s›r t›n -dan vu rup dö ve rek yu mu flat t›k tanson ra di dip, s› cak ek me ¤in ara s› nako ya rak aç l› ¤› m› bas t› r›r d›m. Ak -flam la r› da sof ra m›z dan, haf ta n›nen az›n dan befl gü nü, an ne minate fle gös ter dik ten son ra zey tin ya -¤› ve sir ke ye ya t› ra rak din len dir di -¤i ne fis bir çi roz sa la ta s› hiç bir za -man ek sik ol maz d›. Hem de üs tü -ne serp ti ¤i mis gi bi de re otu ve ya -n›n da zey tin ta ne le riy le... Ba k› yo -rum, gü nü müz de, bu yok luk ta is -tav rit ten de çi roz ya p› yor lar. Amaina n›n, befl pa ra et mi yor bu çi roz -lar. Ner’de us kum ru dan ya p› langer çek çi roz lar, ner’de is tav rit tenya p› lan uy du ruk çi roz lar...

Be yo¤ lu Ba l›k pa za r›, Be flik taflKö yi çi, Sa r› yer çar fl› s› gi bi yer ler -de ki ki mi bak kal lar da ve me ze ci -ler de, me rak l› s› na, bir ke nar da üs -tü aç›k f› ç› lar da us kum ru tur flu suda bu lun du ru lur du. Bu, as l›n da birtür tuz lan m›fl us kum ru dan bafl kabir fley de ¤il di.

‹yi ce y› ka n›p te miz le nen ba l›k -lar f› ç› n›n al t› na uzun la ma s› nayan ya na yer lefl ti ri lir, üs tü nebir par mak ka l›n l› ¤›n da ka ba

tuz dö fle nir, ikin ci s› ra us kum ru larise uzun la ma s› na de ¤il de en le me -si ne is tif le nir di. Son ra yi ne bir par -mak tuz, yi ne uzun la ma s› na ba l›k,yi ne tuz, yi ne en le me si ne ba l›kdö fle ne rek tu zun us kum ru la ra iyi -ce ifl le me si için iki, üç gün bek le -ti lir di. Der ken, en üs tü ne de a¤›r -ca tafl lar ko nur, böy le ce ba l›k la r›n

87

f› ç› da iyi ce s› k›fl ma s› sa¤ la n›r d›.On befl gün son ra us kum ru tur flu suyen me ye ha z›r du ru ma ge lir di. Afi -yet ler ol sun!

Ge le lim us kum ru dol ma s› -na... Ha z›r sa t›l maz, da haçok ev ler de ta ze ola rakya p› l›r, s› cak s› cak ye nir -

di us kum ru dol ma s›... Evin ha n› -m›, ha z›r la n› fl› hay li ezi yet li ol du ¤uiçin s›k s›k yap ma ya kal k›fl maz,an cak özel gün ler de, a¤›z la ra özelbir tat ol sun di ye dol ma ifli ne gi ri -flir di. Ya p› l› fl› n›n eli oya la ma s›, us -kum ru la r›n tek tek iç le ri nin bo flal -t›l ma s›n day d›. Ba l› ¤›n esas ke mi ¤i,kuy ru ¤u na ya k›n bir yer den ç›t di -ye k› r› l›r, son ra ba l›k iki avu cunara s› na al› n›p uzun uzun ova la na -rak iyi ce pör sü tü lür dü. Da ha son -ra da ba l› ¤›n bo ¤a z› n›n al t›n dan et -le ri nin bo flal t›l ma s› na s› ra ge lir diki, bu ba ya ¤› us ta l›k is ter di. Bo flal -t› l›p tu lum bi çi mi ne ge ti ri len us -kum ru la r›n içi ne, us kum ru la r›nbo flal t› lan et le ri nin f›s t›k l›, üzüm lüpi lav la ka r›fl t› r› la rak ha z›r la nanhar c› yer lefl ti ri lir di. Son ra da, do¤ -ru ca ya ¤› iyi ce k›z d› r›l m›fl ta va ya...Bi len bi ri nin yap t› ¤› us kum ru dol -ma s› n›n lez ze ti ne ger çek ten do -yul maz d›.

Ba l›k pa za r›’nda ki me ze ci ler -de, bir de “Li ko ri nos” de nen ke -fal fü me si sa t› l›r d›. Bu da ben cebir tür ba l›k pas t›r ma s›y d›. Ati -na’da, Pi re’de yok sul la r›n har c› -âlem ka t› ¤› olan li ko ri nos, ne -den se biz de iç ki sof ra la r› n›n ara -nan bir me ze si ol du ¤un dan pekde ucu za sa t›l maz d›.

Ke fal, s›¤ su lar da, özel lik lede re a¤›z la r›n da ya fla yan çokkur naz bir ba l›k t›r. Ol ta ya pek

gel mez, an cak serp mey le te pe -den in me ya ka la n›r. Ba l›k tan, de -niz ürün le rin den çok iyi an la yanenifl te bey, ba k›n li ko ri no sun ya -p› l› fl› n› na s›l an la t› yor:

“Li ko ri nos, özel lik le Kü çük çek -me ce Gö lü’n de tu tu lan bir ka r›fl tanaz bü yük ke fal ler den ya p› l›r. Ba -l›k la r›n özel lik le yu mur ta s›z olan -la r› se çi le rek ol du ¤u gi bi te miz len -me den bir f› ç› n›n içi ne bir s› ra ba -l›k, bir s› ra tuz ola rak, ama s›rt la r›afla ¤› ya, ka r›n la r› yu ka r› ya ge le cekbi çim de yer lefl ti ri lir. En üs tü ne deon befl ki lo ka dar a¤›r l›k ta bir taflko na rak ke fal le rin f› ç› da iyi ce s› -k›fl ma la r› sa¤ la n›r. On befl gün ka -dar son ra ba l›k lar k› va m› n› bu lun -ca f› ç› dan ç› ka r› la rak tat l› suy la iyi -ce y› ka n›r. Son ra göz le rin den bi rerraf ya ge çi ri le rek iki fler iki fler ba¤ -la n›p çu buk la ra as› l›r. Bir kaç günböy le ce bek le til dik ten son ra için -de ta lafl ya da sa man ben ze ri fley -ler ya k› lan tüt sü le me oda s› na as› -l›r. Tüt sü le me ifl le mi on-on iki sa atka dar sü rer. ‹yi ya p›l m›fl li ko ri no -sun de ri si sa r› ya ça lar bir renk al›rve ko lay ca ka buk bi çi min de ikiya na aç› l›r. Me rak l› s› onu da bafl kahiç bir fley le de ¤ifl mez.”

S› ra gel di la ker da n›n ya p› l› fl› -na... La ker da as l›n da to rikba l› ¤› par ça la r› n›n tu zun “pi -flir me” özel li ¤in den ya rar la -

n› la rak ya p›l an bir tür sa la mu ra s› -d›r. Ama ne sa la mu ra!

Ço ¤u kim se, to rik mev si mi gel -di mi, ev de ken di yap ma he ve si neka p› l›r d›. Bu lur sa to rik ten, yok sapa la mut tan yap ma ya kal kar lar d›.As l›n da to rik, pa la mu tun bi raz bü -yü müfl ve ya¤ lan m›fl bi çi mi n denbafl ka bir fley de ¤il dir. Yi ne de pa -


88


la mut tan ya p› lan la ker da mak -bul sa y›l maz, iyi si to rik ten olur.

Bun lar, tuz la d›k la r› to rik par -ça la r› n› te ne ke ye ba sa raka¤ z› n› le him ler ler se de, ge -li fli gü zel ya p›l m›fl söz de la -

ker da hiç bir za man çar fl› la ker da s›gi bi lez zet li ol maz. He le he le, lo dosesen gün ler de ya p›l m›fl sa!

As l›n da la ker da yap mak ko lay -d›r; ama püf nok ta s› n› bi len le re...Bü yük çe bir to rik, ba fl› ve kuy ru ¤uke sip ay r›l d›k tan son ra befl par ça -ya ke si lir. Son ra bu par ça lar, içide niz su yu dol du rul mufl bir f› ç› n›niçi ne at› l›r. Es ki ba l›k ç› la ra gö re la -ker da n›n iyi ol ma s›, ke si le cek di -lim le rin ne çok in ce, ne de çok ka -l›n ol ma ma s› na ba¤ l› d›r. Di lim lerin ce olur sa, tuz la ker da y› çok ya -k›p pi fli rir; ka l›n olur sa da ye te rin -ce içi ne ifl le mez, par ça lar çi¤ ka l›r.Dik kat edi le cek bir bafl ka fley deba l› ¤›n omur ga s›n da ki omu ri li ¤inin ce cik bir çu buk la iyi ce ç› kar t›l -m›fl ol ma s› d›r.

Bu par ça lar f› ç› da ki su dan ç› kar -t› la rak el le, te ker te ker her ya n› iyi -ce tuz la ör tül dük ten son ra bir bafl kaf› ç› ya yer lefl ti ri lir. Üs tü bir ka pak laör tül dük ten son ra da en üs tü ne birtafl ko nur. E¤er ba l›k faz la ya¤ l› de -¤il se bir haf ta da, ya¤ l›y sa on gün deye ne cek du ru ma ge lir. Hal ka hal kake sil mifl k›r m› z› so ¤an la ye nir se da -ha lez zet li olur. Ya ra s›n!

Bil mem hâ lâ kal d› m›? Ya k›nza man la ra de ¤in Be yo¤ lu Ba l›k pa -za r›’nda ta vuk çu Tah sin Bey’indük ka n› n›n önün de, Sa mat ya’damey ha ne le rin bu lun du ¤u mey dan -da, Kum ka p›’da Kör Agop’un ka p› -s› n›n ya n› ba fl›n da ca me kan l› tez -gah lar da ne fis la ker da lar sa t› l›r d›.

Te pe sin de ya nan 150 mum luk am -pu lün al t›n da ki ca me kan da la ker -da dan bafl ka, d›fl ka buk la r› so yul -mufl bir kaç k›r m› z› so ¤an, bir kaç li -mon, na di ren de üzer le ri kir li sa r›renk li bal mu muy la kap l› bir kaç ba -l›k yu mur ta s› bu lu nur du.

As l›n da faz la al›n maz d› la ker -da... ‹ki yüz, bi le me di niz iki yüz el ligram... La ker da c›, kü çü cük te ra zi -sin de müfl te ri si nin is te di ¤i ka darla ker da y› kü çü cük sa r› dir hem le -riy le tar tar, son ra da uzun, ucu sip -siv ri, us tu ra gi bi kes kin in ce cik b› -ça ¤›y la, san ki la ker da y› üzüp in cit -mek ten kor ku yor mufl gi bi usul cade ri si ni s› y› r›r, son ra da en çok birsan tim, hat ta da ha da in ce di lim lerbi çi min de ke ser di. Her se fe rin desey ret me si ne do ya maz d›m.

Bi zim ki le rin bir sü re Sa r› yer’deotur du ¤un dan söz et mifl tim. Birgün na s›l sa pek çok kom flu la r› n›nyap t› ¤› gi bi on lar da la ker da yap -ma ya he ves len mifl ler. Çar fl› ya gi der -ken yol da pa la mut sa tan sey yar birba l›k ç› ya rast la m›fl lar. Az iler de ki ta -n› d›k la r› ba l›k ç› ya git me ye üfle ne -rek iki ta ne al› ver mifl ler. Eve ge tir -dik le ri za man bir de ne gör sün ler!

‹ki ba l› ¤›n da için den boy danbo ya k›v r›k bi rer flem si ye te liç›k ma s›n m›! Me ¤er ba l›k lar butel sa ye sin de ta ze ba l›k lar gi bi

k›v r›k dur mu yor muy mufl! He menkap t›k la r› gi bi ge ri ver mek üze re osey yar ba l›k ç› ya kofl mufl lar. Amaara ki ada m› ye rin de bu la s›n!

Bir bafl ka se fe rin de de Emi nö -nü Ba l›k pa za r›’nda, ba l›k ç› n›n bi ri -ni, dük ka n› n›n ge ri sin de, to rik le rinso lun gaç la r› n› fle ker ci bo ya s›y la birgü zel k›r m› z› ya bo yar ken ya ka la -m›fl lar. Di ri ba l›k la r›n so lun gaç la r›

89


k›p k›r m› z› olur ya, onun için! Kimbi lir kaç gün den be ri buz da ya tanba yat to rik le ri kaç ki fli ye sat m›fl lar -d›r. De mek is te di ¤im, iyi la ker dayap mak için, her za man ta n› d›k birba l›k ç› dan al›fl ve rifl yap mak ge -rek ti ¤i ni vur gu la mak!

Ko ca man k›s kaç l› ›s ta koz lar,ça val ye do lu su ke re vi des ler, el gi -bi pa vur ya lar, hep si, ama hep si ba -l›k pa zar la r›n den kay bo lup git ti ler.En son ka y›p la ra ka r› flan da yum -ruk iri li ¤in de ak›n t› mid ye le ri ol du.Mid ye yok mu? Var el bet; ama ‹s -tin ye ön le rin de de ni zin ça mur ludi bi ta ra na rak ç› kar t› lan kü çük, te -miz li ¤i kufl ku lu, lez zet siz mid ye le -re “Mid ye” de me ye in sa n›n di livar m› yor. Kal d› ki, bu sa¤ l› ¤a sonde re ce za rar l› mid ye le ri ye mek içinin sa n›n ger çek ten gö zü ka ra ol ma s›

ge rek! Ha di ye di niz di ye lim. Ya ya -n›n da ge ti ri len ta ra to ra ne der si niz?Sa r›m sak l› yo ¤urt tan far k› yok za -ma ne ta ra tor la r› n›n...

Afl ç› ya so ru yor su nuz, ta ra to rane ler ko ya rak yap t› ¤› n›?

“Ha, ‘sos’unu mu so ru yor su -nuz?” di yor. “Ek mek içi, ce viz, zey -tin ya ¤›, sa rm› sak, sir ke...”

“‹yi gü zel de, bun ca mal ze -me yi kul la n›p da ta ra tor dan bafl -ka her fle ye ben ze yen s› v›m s› birma cun el de et mek için, in sa n›nay r› ye te nek sa hi bi ol ma s› ge rek”di ye dü flü nü yo rum.

Ne di ye yim, ar t›k k›rk y›l-l›k “ta ra tor”a da “sos” de ni yor,ak›n t› mid ye si di ye kim bi lir ne -ler ye ni yor!•

[email protected]

Oy mak be yi, iz ci aday la r› n› top la m›fl, on la ra iz ci li ¤in il ke le -ri ni an la t› yor du:

“Ba k›n ço cuk lar” de di. “Bir iz ci her gün, en az bir kez ol sun biriyi lik yap ma l› d›r. Ör ne ¤in, has ta la ra, yafl l› la ra, ço cuk la ra zor an -la r›n da yar d›m et me li dir.”

‹z ci ler iç ten lik le din li yor lar d›. Oy mak be yi ko nufl ma s› n› sür dür dü:“Bun dan son ra her sa bah oku la gel di ¤i niz za man si ze bir

gün ön ce na s›l bir iyi lik yap t› ¤› n› z› so ra ca ¤›m” de di. “Ta mamm›, an lafl t›k m›?”

Er te si sa bah oy mak be yi ço cuk la r› top la y›p bir ön ce ki gün ko -nufl tuk la r› n› an›m sat t› ve “Söy le yin ba ka l›m, ço cuk lar” de di. “Dünne gi bi bir iyi lik yap t› n›z?”

Ço cuk la r›n tü mü, bir lik te kar fl› l›k ver di ler:“So kakta yafl l› bir ka d› n›n kar fl› dan kar fl› ya geç me si ne yar d›m

et tik, efen dim” de di ler. Oy mak be yi bu ya n› ta hem se vin mifl hem de fla fl›r m›fl t›. “He pi niz mi?” diye sor du. Çocuk lar yine bir lik te yan›t ver diler:“Evet efen dim, hepimiz bir lik te” dediler. “Çün kü kad›n, kar fl›

kal d›r›ma geç mek is temiyor du.”•

90

Wil li am Sydney Por ter, k› sa bir sü re vez ne dar ola rakça l›fl t› ¤› ban ka da zim me ti ne pa ra ge çir di ¤i suç la -ma s›y la yar g› lan d› ¤› da va so nu cun da befl y›l l›k ha -pis ce za s› n› çek mek üze re gir di ¤i ce za evin den iyi

hal in di ri mi ne de niy le üç y›l üç ay son ra ç› kar ken çan ta s›n da“O.Henry” tak ma ad›y la yaz d› ¤› on lar ca öy kü var d›.

1901 y› l›n dan iti ba ren ede bi yat ala n›n da “O.Henry” ad›y lata n› na cak olan Wil li am Sydney Por ter, North Ca ro li na eya le -ti nin Gre ens bo ro ken tin de var l›k l› bir ai le nin ço cu ¤u ola rak1862 y› l›n da dün ya ya gel di. Ba ba s› arafl t›r ma yap ma y›, pra tikalet ler ge lifl tir me yi se ven ba fla r› l› bir dok tor, an ne si de iyi e¤i -tim al m›fl kül tür lü bir ka d›n d›. Üç ya fl›n da an ne si ni kay be denSydney ilk e¤i ti mi ni ay n› za man da özel bir oku lun yö ne ti ci li -¤i ni ya pan ha la s›n dan al d›. An ne si gi bi ha la s› da oku ma ve ö¤ -ren me tut ku suy la do lu ol du ¤un dan Sydney ki fli li ¤i nin ge lifl meafla ma s›n da ha la s›n dan et ki len mifl tir.

On befl ya fl› na gel di ¤i hal de e¤i ti mi ni ta mam la ya ma yanSydney am ca s› n›n ec za ne sin de ç› rak l›k la bafl la ya rak Tek -sas’ta çift lik ifl çi li ¤i, ta pu da ire sin de me mur luk, mu ha se be ci -lik, ban ka vez ne dar l› ¤›, k› sa sü re li der gi ya y›m c› l› ¤›, ga ze te ci -lik gi bi çe flit li ifl ler de ça l›fl t›. 1887 y› l›n da ev len di, bir k› z› ol -du. Son iflin de ça l› fl›r ken Tem muz 1896’da yu ka r› da sö zü nüet ti ¤i miz, ken di si ni hap se gö tü ren suç la may la kar fl› lafl t›. Ban -ka vez ne dar l› ¤› s› ra s›n da olu flan ki mi ka sa aç›k la r›n dan so -rum lu tu tu lu yor du. Aus tin, Tek sas’a gi dip mah ke me ye ç›k -mak üze re yo la ç›k t› ¤›n da ba fl› na ge len bu ola y› gö zün de çok

91

Edebiyat Derslerimizin Unutulmaz “Son Yaprak” Öyküsünün

Çilekefl ve Sevecen Yazar›:

O.Henry

di fle için de pa ni ¤e ka p›l d›. Ya -r› yol dan dö nüp izi ni kay bet tir -mek ama c›y la ön ce New Or le -ans’a, son ra da Hon du ras’a git ti.

Al t› ay ka dar Gü ney Ame ri -ka’n›n ABD’ye ya k›n ki miyö re le rin de do lafl t›. Ya fla -d› ¤› çev re ler ve ta n›fl t› ¤›

ye rel La tin ka rak ter le rin yan s› ma -la r› n› ilk öy kü le rin de gör mek ola -nak l› d›r. 1897 y› l› ba fl›n da efli nina¤›r has ta ol du ¤u ha be ri ni al d› ¤›n -da onun ya n›n da bu lun ma is te ¤iy -le ül ke si ne dön dü. Ar t›kka çak ya fla mak is te me di -¤in den mah ke me ye ç›k -mak üze re tes lim ol du.Mah ke me in san c›l biryak la fl›m la Sydney’in has -ta efli nin ya n›n da kal ma -s› na izin ver di. Efli ninölü mün den son ra bafl la t› -lan yar g› la ma sü re ci ninso nun da Sydney befl y›lhap is ce za s› al d›. Le hi nekimi ka n›t lar ol ma s› nakarfl›n du rufl ma lar bo -yun ca sus kun kal m›fl,ken di ni sa vun ma m›fl t›.

Co lum bus, Ohio’da kice za evi ya fla m› n›n Sydney Por teriçin çok ko lay geç ti ¤i ve çok ve -rim li ol du ¤u ra hat l›k la söy le ne bi -lir. Daha önceleri ec za ne de ça l›fl -m›fl ol du ¤un dan ce za evi re vi rin degö rev len di ril me si onu s› ra dan birtutuklu gi bi gün le ri ni say mak tankur tar m›fl, ser best çe ha re ket ede -bil di ¤i ra hat ve te miz bir ça l›fl maor ta m›n da bofl za ma n› n› di le di ¤igi bi ge çir me si ne ola nak sa¤ la m›fl -t›r. O da “O.Henry” tak ma ad› n›edi ne rek yaz d› ¤› öy kü ler le bu ola -na ¤› ken din ce en iyi bi çim de de -

¤er len dir mifl, da ha o za man dander gi ler de ya y›m lan ma ya bafl la yanöy kü le riy le hem ün ka zan ma yabafl la m›fl, hem de k› z› n›n ge çi mi nekat k› da bu lun mufl tur. Bu dö nemöy kü le ri da ha çok ya za r›n Gü neyAme ri ka’da ge çir di ¤i gün le re ilifl -kin göz lem le ri ne da ya na rak kur -gu la d› ¤› ve La tin in sa n› na öz güdav ra n›fl la r›n ve se rü ven ci li ¤in ifl -len di ¤i öy kü ler olup bun lar da hason ra 1904 y› l›n da “La ha na lar veKral lar” ad›n da ki ilk öy kü ki ta b›n -da top lan m›fl t›r. “O.Henry” tak ma

ad› n› ce za evi nin ec za ne -sin de bul du ¤u bir t›p ki -ta b›n da ad› ge çen birFran s›z ec za c› n›n ad›n -dan al d› ¤› söy le nir. S›k -l›k la so ru lan, ne den bafl -ka bir ada ge rek si nimduy du ¤u ve cezaevinegir me sey di ün lü bir ya zarolur muy du so ru la r› n›ken di mi ze sak la mak laye tin mek zo run da y›z.

Ce za evin den ç›k t›k -tan son ra bel ki de le ke -len mifl gör dü ¤ü öz ad›n›ge ri de b› rak m›fl, yaflam›nol gun lafl t›r d› ¤› ün len mifl

bir ya zar ola rak ya fla m› n› sür dü -ren O.Henry bir sü re ak ra ba la r› -n›n ya n›n da kal d›k tan son ra 1902y› l›n da New York’a git ti ve bu bü -yük kentin ya flam kav ga s› ve renkü çük in san la r›y la ha fl›r ne flir ola -rak ge çir di ¤i son se kiz y› l›n da on -la r›n öy kü le ri ni yaz d›. An lafl t› ¤›bir ga ze te için üç y›l bo yun ca herhaf ta yaz d› ¤› öy kü le rin ya n›s› raçe flit li der gi ler de de ya y›m la nanbu dö nem öy kü le ri nin bir bö lü -mü nün yer al d› ¤› ki ta ba “DörtMil yon” ad› n› koy mak la bu ki ta b› -

92


ÖyküleriyleÖykücüler

HalukErdemol

n› öy kü le di ¤i in san la ra ada d› ¤› n›söy le mek is ti yor du bel ki de...

1910 y› l›n da ya fla ma ve daeden O.Henry’nin sa y› la r› 270’ibu lan öy kü le ri 20’nci yüz y› laad›m atan, kö le lik, iç sa vafl veyer li ler so run la r› n› ye ni ar ka da b› -rak m›fl Ame ri ka Bir le flik Dev let le -ri’nin k›r sal ke sim ve bü yük kentya flam la r›n dan al d› ¤› in san tip le -me le riy le bun la r›n ilifl ki le ri ni ger -çek çi, yer yer ya r› ger çek çi bir üs -lup la ve se ve cen lik le mi zah un su -ru nu hofl bir bi çim de har man la ya -rak ve ren, yaz g› n›n bi ra ra ya ge tir -di ¤i in san la r›n il ginç kar fl› lafl ma la -

r› n› sürp riz so nuç la ra ba¤ la yankur gu la r›y la oku ra ya flam sev gi siafl› la ya rak ve ya z›n sal tat lar ve re -rek oku ma tut ku su nu bir se rü ve -ne dö nüfl tü ren öy kü ler dir.

Ge le cek sa y› la r› m›z da ara la -r›n dan bir ka ç› na da ha yer ve re -ce ¤i miz O.Henry’nin 270 öy kü -sü ara s›n da se çim yap mak is te -yen okur la ra bir elefl tir men fluyo lu öner mek te dir:

“Onun öy kü le ri nin en gü ze li niseç mek is ti yor sa n›z, öy kü le rin ad -la r› n› kü çük bi rer ka ¤› da ya z›n veiç le rin den bi ri ni rast ge le se çin.”•

93

O.Henry


‹ki si de Brük sel’de ki NA TO ka rar gâ h›n da ça l› fl› yor du;ama hiç bir za man kar fl› l›k l› otu rup ko nufl ma m›fl lar d›. Bir bir le ri ni ta -n› ma la r› ifl or ta m›n da aya küs tü, rast ge le kar fl› lafl ma lar dan ile ri git -mi yor du. Bir gün ö¤ le ye me ¤in de rast lan t› so nu cu ay n› ma sa ya otur -du lar. Bir yan dan ye mek yi yor, bir yan dan da ko nu flu yor lar, gün lükifl le ri nin ne den li yo ¤un ol du ¤u nu, ak flam sa at kaç ta ifl ye rin den ay -r›l d›k la r› n› bir bir le ri ne an la t› yor lar d›. Bi rin ci adam ye me ¤i ni bi tir dive san dal ye si nin ar ka s› na yas lan arak, “Ben ifl le ri mi sa at be fle de ¤inbi ti ri yo rum” de di. Öte ki adam, “Ne gü zel” de di. “Ben her gün ne re -dey se ge ce ya r› la r› na de ¤in ça l› fl› yo rum. ‹flim bir tür lü bit mek bil mi -yor. Pe ki, siz ifl le ri ni zi bu den li er ken na s›l bi ti re bi li yor su nuz?”

Adam, önün de du ran kah ve den bir yu dum iç tik ten son ra “Ko -la y› var” de di. Ar ka s›n dan önem li bir gi zi aç›k la ya cak m›fl gi bi kar -fl› s›n da ki ada ma do¤ ru e¤il erek “Ama ara m›z da kal s›n” de di. “Ka -ba r›k ya da ka r› fl›k bir dos ya gel di ¤in de, üze ri ne ‘Mr. Brown ta ra -f›n dan in ce le ne cek’ ya z›p kur tu lu yo rum. Na s›l ol sa her ku ru lufl tabir Mr. Brown ke sin lik le var d›r.”

Bu aç›k la ma la r› din le yen öte ki adam ba fl› n› kal d›r d›, yut kun duve si nir li bir bi çim de flun la r› söy le di:

“Mr. Brown be nim!”•

Ev li bir çift, sa nat ga le ri si ni ge zi yor du. Bü yük bir tab lo nunönün de dur du lar. Gü zel ve ç›p lak bir ka d› n› uy gun ye rin de kü -çük bir yap rak la be tim le yen bir tab loy du bu. Tab lo ya k› sa bir sü -re ba k›p ge çen ka d›n ar ka da ka l›p tab lo ya bak ma y› sür dü ren efli -ne dö ne rek flu soruyu sordu:

“Ne yi bek li yor sun?.. Son ba ha r› m›?..”•

94

Andy Do no van bir ak flam‹kin ci Cad de’de ki pan si -yo nu na ye me ¤e gel di ¤in -de Ba yan Scott onu ye ni

bir ki ra c›y la ta n›fl t›r d›. Ba yan Con -way ad›n da ufak te fek, mah cupta v›r l› genç bir k›z d› bu. Sa de vesi ya ha ça lan kah ve ren gi bir el bi sevar d› üze rin de. ‹s tek siz ba k›fl lar laönün de ki ta ba ¤a dik ti ¤i göz le ri nio mah cup tav r›y la Bay Do no van’açe vi rip onu iyi ce süz dük ten son rana zik çe ad› n› m› r›l dan d› ve tek rarta ba ¤›n da ki et ye me ¤i ne dön dü.Bay Do no van top lum için de, ifl vesi ya set çev re le rin de gös ter di ¤iiler le me de ken di si ne ka za n›m larsa¤ la yan ›fl›k sa çan gü lüm se me sive in ce li ¤iy le k› z›n se la m› n› kar fl› -

la d›k tan son ra si ya ha ça lan kah -ve ren gi el bi se li var l› ¤› gün de min -den si li ver di.

‹ki haf ta son ra Andy pan si yo -nun gi ri flin de ki ba sa mak la ra otur -mufl pu ro su nun key fi ni ç› ka r› yor -du. Ar ka s›n dan ve bi raz yu ka r› danha fif bir h› fl›r t› se si ge lin ce ba fl› n›çe vir di ve öy le ce ka la kal d›.

Ba yan Con way ka p› dan ç›k -mak üze rey di. ‹n ce bir ku mafl tan,ha ni flu “Krep dö fa lan” de dik le riku mafl tan sim si yah bir el bi se giy -mifl ti. fiap ka s› da si yah t› ve flap ka -dan örüm cek a¤› gi bi in ce cik birtül ini yor du yü zü ne. El bi se sin detek bir be yaz nok ta, ufa c›k da ol sarenk li bir be nek bi le yok tu. Al t›nren gi gür saç la r› çok ha fif dal ga lar -

Kont ve Dü¤ün Davetlisi

O.Henry’den Bir Öykü:

95

la en se si ne do¤ ru ine rek par lak birto puz da son bu lu yor du. Yü zü gü -zel den çok s› ra dan d›; fa kat flu an -da cad de nin kar fl› s›n da ki ev le rinüze rin den et ki le yi ci, hü zün ve me -lan ko li do lu bir ifa dey le ba kan bü -yük gri göz le ri yü zü nü ay d›n la t› -yor, san ki gü zel lefl ti ri yor du.

Ola y› an la d› n›z m›, k›z lar?Te pe den t›r na ¤a si yah...fiu krep dö, ney di o,krep dö flin, ifl te o ku -

mafl ter cih edi le cek... Si ya h›n dan...Saç lar si yah tül al t›n dan par la ya -cak (sa r› fl›n ol ma n›z ge re ki yor ta -bii) ve son ra da uzak la ra dal m›fl ohü zün lü ba k›fl. Bir de tam ya fla m›nefli ¤in den hop la y›p z›p la y›p at la -ya rak ge çer ken genç ya fla m› n›zka rar m›fl ol sa bi le park ta ya p› la cakbir yü rü yüfl si ze iyi ge le cek mifl gi -bi gö rün me ye ça l› fl›n –ve tam za -ma n›n da ka p› da ol ma ya ba k›n– ifl -te bu her za man er kek le ri çe ker.Fa kat bu yap t› ¤›m –ne ka dar alay -c› y›m, de ¤il mi?– ya ni ma tem giy -si le rin den böy le söz edi flim bi razyer siz kaç t› ga li ba...

Bay Do no van Ba yan Con way’io an gün de mi ne tek rar ek le di. Pu -ro su nu en az se kiz da ki ka da hatüt tü re bi le cek ken ka lan üç san tim -lik ucu nu at t› ve ça bu cak aya ¤akal ka rak a¤›r l›k mer ke zi ni ucuzru gan ayak ka b› la r› na ak tar d›.

“Gü zel ve bu lut suz bir ak flam,Ba yan Con way” de di. Bu nu o ka -dar ke sin bir ton la söy le mifl ti kime te oro lo ji da ire si duy say d› iyi ha -va bay ra ¤› n› di re ¤e çe ker di he men.

“Yü re ¤i flen olup da ha va n›nta d› n› ç› kar ma s› n› bi len ler içinevet, Bay Do no van” de di Ba yanCon way, içi ni çe ke rek.

Bay Do no van gü zel ha va yaküf ret ti için den. Kalp siz ha va! Ba -yan Con way’in ha va s› na uy gundüfl me si için do lu ya¤ d›r ma l›, f›r t› -na ko par ma l›y d›.

“Uma r›m ya k›n la r› n›z dan bi ride ¤il, fley, uma r›m ya k›n la r› n›z danbi ri ni kay bet me di niz?” di ye so ra -bil di, ce sa re ti ni top la ya rak.

“Ölen bir ak ra bam de ¤il” der -ken du rak sa d› Ba yan Con way,“Öy le bi ri ki, ney se, si zi de der di -me or tak et me ye yim.”

“Or tak et mek mi?” di ye tep kigös ter di Do no van. “Ne den böy lesöy lü yor su nuz? Mem nun olu rum,fley, ya ni ben de üzü lü rüm; de mekis te di ¤im hiç kim se ac› n› z› be nimka dar iç ten lik le pay la fla maz.”

Ba yan Con way’in du dak la r›n -da bir gü lüm se me cik be lir di, amaher za man kin den da ha ke der liyap t› onu bu.

“Gü lün, dün ya si zin le gü ler;a¤ la y›n si ze gü ler ler” di ye bir yer -den al›n t› yap t› Ba yan Con way.“Bu nu ö¤ ren dim, Bay Do no van.Bu kent te ne ar ka da fl›m ne de ta -n› d› ¤›m var. Fa kat siz ba na iyidav ran d› n›z. Bu nun için si ze te -flek kür ede rim.”

Do no van sof ra da iki kez bi ber -li ¤i uzat m›fl t› k› za.

“New York’ta yal n›z ol -mak çok zor, her ke -sin bil di ¤i bir fley bu”de di Do no van. “Fa -

kat bu kü çük yafl l› kent ra hat la y›pdost ça dav ran d› ¤›n da s› n› r› yok turbu nun. Park ta bi raz yü rü yüfl yap -ma ya ne der si niz, Ba yan Con way?Üzün tü nü zü bir par ça da ol sa gi -der mez mi bu siz ce? Ben de izinve rir se niz...”

96

“Te flek kür ler, Bay Do no van.Yü re ¤i ke der le do lu bi ri nin ya n›n -da bu lun mak si zin için uy gun sayü rür ken ba na efl lik et me ni zi se vi -ne rek ka bul ede rim.”

Kent mer ke zin de bir za -man lar seç kin le rin ha vaal mak için gel di ¤i es-ki par k›n de mir par mak -

l›k l› ge nifl ka p› s›n dan ge çe rekyü rü dü ler, ›s s›z bir kö fle de ki ban -ka otur du lar.

Genç lik te ki dert ler le yafl l› l›k ta -ki dert ler ara s›n da flu fark var d›r:

‹n san genç ken bir bafl ka s› neka dar pay la fl›r sa dert yü kü o ka darha fif ler; yafl l›y ken der di ni dö küpdu rur sun, ama ke de rin ay n› ka l›r.

Bir sa at geç tik ten son ra Ba yanCon way “O be nim ni flan l›m d›” di -ye gi zi ni aç› ¤a vur du. “Önü müz -de ki ba har da ev le ne cek tik. Si zikan d›r d› ¤› m› dü flün me ni zi is te -mem, Bay Do no van, ama ger çekbir kont tu o. ‹tal ya’da ma li ka ne sive fla to su var d›. Ad› Fer nan doMaz zi ni idi. fi›k l›k ta efli bu lun mazbi riy di. Ba bam kar fl› ç›k t› ta bii. Birkez kaç t›k, fa kat ba bam ar ka m›z -dan ye tifl ti ve ge ri ge tir di bi zi. ‘Ba -bam ve Fer nan do mut la ka dü el loeder ler’ di ye dü flün müfl tüm. Ba -bam Po ugh ke ep sie’de ki ra l›k at la -r›n ba k›l d› ¤› bir ah›r ifl le ti yor.

“Ba bam so nun da ra z› ol du veönü müz de ki ba har da ev le ne bi le ce -¤i mi zi söy le di. Fer nan do kim li ¤i nive var l› ¤› n› ka n›t la yan ka ¤›t la r› gös -ter di ona. Son ra fla to su nu bi zimiçin ha z›r et mek ama c›y la ‹tal ya’yagit ti. Ba bam çok gu rur lu dur. Fer -nan do çe yi zim için ba na bir kaç bindo lar ver mek is te diy se de ba bamçok laf et ti ona, hat ta yü zük ya da

bafl ka tür bir ar ma ¤an ka bul et me -me bi le izin ver me di. Fer nan -do’nun ge mi si yo la ç› k›n ca ben deken te ge le rek bir fle ker ci dük ka n›n -da ka si yer lik yap ma ya bafl la d›m.

“Bir kaç gün ön ce ‹tal ya’danbir mek tup al d›m. Po ugh ke ep -sie’den bu ra ya yön len dir mifl ler.Fer nan do’nun bir gon dol ka za s›n -da öl dü ¤ü nü ya z› yor du.

“‹fl te, yas ta ol ma m›n ne de ni bu.Kal bim, Bay Do no van, son su zadek onun me za r›n da gö mü lü ka la -cak. Sa n› r›m ya n›n da bu lun ma s›pek e¤ len ce li ol ma yan bi ri yim, fa -kat hiç kim se il gi mi çek mi yor. Si zida ha iyi za man ge çi re bi le ce ¤i niz,gül me yi bi len ve si zi e¤ len di re bi -le cek ne fle li ar ka dafl or ta m›n danal› koy mak is te mem. Bel ki evedön mek is ter si niz.”

‹fl te flim di k›z lar, zo ka y› yu taner ke ¤in ça ba la y›p kur tul mak is te -di ¤i ni se zer se niz, kal bi ni zin bafl kabi ri nin me za r›n da gö mü lü ol du ¤u -nu söy le yin. Genç er kek ler ya ra d› -l›fl tan me zar h›r s› z› d›r lar. Her han gibir dul ba ya na so ra bi lir si niz. Krepdö flin giy si li a¤ la yan me lek le rinyok sun kal d›k la r› kal bi ge ri ka zan -d›r mak için bir fley ler yap mak ge -re kir. Ölü er kek le rin hiç bir flan s›yok tur bu ko nu da.

Bay Do no van na zik çe,“Çok üzül düm” de di. “Ha -y›r, he nüz eve dön me ye -ce ¤iz. Ba yan Con way, bu

kent te hiç ar ka da fl› n›z ol ma d› ¤› n›söy le me yin. Ar ka da fl› n›z ol du ¤u -ma ve çok üzül dü ¤ü me inan ma n› -z› is ti yo rum.”

Ba yan Con way men di liy le göz -le ri ni ku ru la d›k tan son ra, “Res mi nibu ma dal yon da sak l› yo rum” de di.


97

“fiim di ye de ¤in hiç kim se ye gös -ter me dim. Fa kat si ze gös te re ce -¤im, çün kü si zin ger çek bir dostol du ¤u nu za ina n› yo rum.”

Bay Do no van k› z›n aç›pgös ter di ¤i ma dal yon da kifo tog ra fa uzun sü re ve il -giy le bak t›. Kont Maz zi -

ni’nin yü zü nün il gi yi ça ¤› ran birha va s› var d›. Düz gün, ay d›n l›k, ze -ki gö rü nüfl lü ve ya k› fl›k l› sa y› la bi -le cek bir yüz dü bu; ar ka dafl gru buiçin de ön der ola bi le cek, ne fle li vegüç lü bir er ke ¤in yü zü.

“Da ha bü yü ¤ü de var, çer çe ve -let mifl tim, odam da du ru yor” de diBa yan Con way. “Dö nün ce gös te ri -rim. Ba na Fer nan do’yu an›m sa tanyal n›z ca bun lar. Fa kat o her za -man kal bim de ola cak, ke sin lik le.”

Bay Do no van be ce ri is te yen birgö rev le kar fl› kar fl› yay d› flim di: Ta -lih siz kon tun Ba yan Con way’in kal -bin de ki ye ri ni al mak... K› za kar fl›duy du ¤u hay ran l›k onu bu yo la iti -yor du. Fa kat söz ko nu su gi ri fli minbü yük lü ¤ü mo ra li ni boz mu yor gi -biy di. Duy gu dafl ve ne fle li bir dostro lü nü oy na ma ya ça l›fl t› ve bun dao den li ba fla r› l› ol du ki ya r›m sa atiçin de, ön le rin de iki don dur ma ka -b›, kar fl› l›k l› otur mufl, dü flün ce li ta -v›r lar için de soh bet eder ken bul du -lar ken di le ri ni. Ba yan Con way’inbü yük gri göz le rin de ki hü zün deazal ma yok tu yi ne de.

O ak flam pan si yo nun ho lün-de bir bir le rin den ay r›l ma dan ön -ce genç k›z yu ka r› ya ko fla rak be -yaz ipek ten bir eflar pa sev gi do-lu bir özen le sa r›l m›fl olan çer çe -ve li fo tog ra f› ge tir di. Bay Do no -van ta n›m lan ma s› güç ba k›fl lar lasüz dü fo tog ra f›.

“Bu nu ‹tal ya’ya ha re ket et ti ¤ige ce ver mifl ti ba na” de di Ba yanCon way. “Ma dal yon da ki res mibun dan yap t›r m›fl t›m.”

“Ya k› fl›k l› bir adam” de di BayDo no van iç ten lik le. “Önü müz de kipa zar ö¤ le den son ra bir lik te Co -ney Is land’a git mek mut lu lu ¤u nuba na ba ¤›fl lar m› s› n›z aca ba?”

Bir ay son ra ni flan lan d›k la r› n›Ba yan Scott’a ve öte ki ki ra c› la radu yur du lar. Ba yan Con way si yah -lar giy me yi sür dü rü yor du.

Ni flan lan d›k la r› n› du yur duk tanbir haf ta son ra park ta ki ay n› ban -ka otur mufl lar d›. Tit re flen a¤açyap rak la r› ay ›fl› ¤›n da so luk birfilm ka re sin dey mifl gi bi gös te ri yor -du on la r›. Fa kat Do no van gün bo -yun ca dal g›n ve so mur tuk bir gö -rü nüm ser gi le mifl ti. O ge ce o den -li ses siz di ki afl k›n du dak la r› kalp -ten ge len so ru lar kar fl› s›n da da hafaz la da ya na ma d›.

“Ne yin var, Andy? Bu ge ceçok cid di sin, su ra t›n dan dü flenbin par ça...”

“Yok bir fley Mag gie.”“Ben an la r›m; sen hiç böy le

dav ran maz d›n. Ne var? Söy le se ne.”“Önem li bir fley de ¤il, Mag gie.”

“Evet, bir fley var ve benbil mek is ti yo rum. Bah -se gi re rim bafl ka bir k›zvar, onu dü flü nü yor -

sun. ‹s ti yor san ona git. Ko lu nu çe -ker mi sin, lüt fen.”

“Pe ki, söy le ye yim o za man”de di Do no van, dü flün ce li bir ta v›r -la. “Ama an la ya ca ¤› n› pek san m› -yo rum. Mi ke Sul li van ad›n da bi rin -den söz edil di ¤i ni duy dun mu?Ko ca Mi ke der ler ona.”

“Ha y›r, duy ma d›m” de di Mag -


98


gie, “Se ni bu ha le so ku yor saduy mak da is te mem. Kim buadam?”

Do no van ne re dey se say g›do lu bir ta v›r ta k› na rak,“O New York’ta ki enbü yük adam d›r” de di.

“Si ya set çev re le rin de is te di ¤i niya pa bi lir. Ada m›n bo yu bir mil,eni East Ri ver ka dar ge nifl. Onunhak k›n da olum suz bir fley söy le -ye cek ola n›n ya ka s› na an›n da birmil yon ki fli ya p› fl›r. Bir sü re ön cedo¤ du ¤u ye ri zi ya ret et mifl, yö re -nin ko da man la r› fa re ler gi bi ka -ça cak de lik ara m›fl lar.

“Ko ca Mi ke be nim dos tum dur.Ben onun ya n›n da sol da s› f›r ka l› -r›m, fa kat Mi ke bü yük le rin ol du ¤uden li kü çük adam la r›n, yok sul la -r›n da dos tu dur. Bu gün Bo -wery’de rast la d›m ona. Ne yap t›der sin? Ya n› ma ge lip eli mi s›k t›.‘Andy’ de di, ‘Et kin lik le ri ni iz li yo -rum; böl gen de epey üs tün lük sa¤ -la m›fl s›n. Se nin le gu rur du yu yo -rum. Ne içer sin?’ O pu ro su nu tüt -tü rür ken ben bir kok teyl iç tim. ‹kihaf ta ya ka dar ev le ne ce ¤i mi söy le -dim ona. ‘Andy’ de di, ‘Da ve ti ye nigön der, unut mam, dü ¤ü nü ne ge li -rim.’ ‹fl te Ko ca Mi ke bun la r› söy le -di ba na. Sö zü nü tu tan bi ri dir.

“Sen an la maz s›n, Mag gie, fa katKo ca Mi ke Sul li van’›n dü ¤ü nü mü -ze gel me si için bir eli mi fe da ede -rim. Onun gel di ¤i gün ya fla m›m daen çok gu rur la na ca ¤›m gün olur.Mi ke bi ri nin dü ¤ü nü ne gel di ¤in deo adam ya flam bo yu ev len mifl de -mek tir. ‹fl te, bel ki de bu ge ce ke -yif siz ol ma m›n ne de ni bu.”

“Bu den li önem li ve renk li bir ki -fliy se ne den da vet et mi yor sun onu?”

de di Mag gie can l› bir ha re ket le.“Da vet ede mem, bir ne de ni

var” de di Andy üz gün bir ta v›r la.“Dü ¤ün de bu lun ma ma s› ge re ki -yor, ne de ni var bu nun, ama sor -ma, söy le ye mem.”

“Umu rum da de ¤il” de di Mag gie,“Her hal de si ya set le il gi li bir fley dir.Fa kat her ney se ba na bir gü lü cükver me ni en gel le mez ki bu!”

“Mag gie” de di Andy he men,“Be ni se nin flu Kont Maz zi ni’yisev di ¤in den li se vi yor mu sun?”

Uzun bir sü re bek le di, ama ya -n›t gel me di Mag gie’den. Ve son rak›z bir den Andy’nin om zu na yas la -na rak a¤ la ma ya bafl la d›. Andy’ninko lu na s›m s› k› sa r›l m›fl, h›ç k› r›k lar -la sar s› l› yor, göz yafl la r› krep dö flinel bi se si ni ›s la t› yor du.

Andy ken di der di ni unut mufl,k› z› ya t›fl t›r ma ya ça l› fl› yor du. “Neol du flim di, ne yin var?”

Mag gie h›ç k› r›k lar ara s›n da,“Andy, sa na ya lan söy le dim” de di.“Ar t›k be ni sev mez sin, ev len mez -sin be nim le. Fa kat söy le mem ge -rek ti ¤i ne ina n› yo rum. Kon tun k’sibi le yok tu or ta da.

“Ya fla m›m da hiç sev gi -lim ol ma d›, ama bafl -ka k›z la r›n hep si ninvar d›, hep sev gi li le rin -

den söz eder ler di, be nim de bir ta -ne edin mem ge re ki yor du. Andy,si yah ba na ya k› fl› yor, sen de bi li -yor sun bu nu. So nun da bir fo tog -raf ç› ya gi de rek o res mi sa t›n al -d›m, kü çük bir kop ya s› n› da ma -dal yo num için yap t›r d›m. Si yah el -bi se gi ye bil mek ama c›y la kont veölü mü hak k›n da ki o öy kü yü uy -dur dum. ‹fl te böy le, ya lan c› la r›kim se sev mez; ar t›k be ni ter k e -

99


der sin Andy, ben de utan c›m danölü rüm. Sen den bafl ka kim se yisev me mifl tim. ‹fl te hep si bu.”

Fa kat ken di si ni itip ya n›n danuzak lafl ma s› n› bek ler kenAndy’nin ko lu nu be lin de du yum -sa d›, da ha s› k› sa r›l m›fl t› flim di.Yü zü nü çe vir di ¤in de Andy’ningü lüm se di ¤i ni gör dü.

“Be ni, be ni ba ¤›fl la ya cak m› -s›n, Andy?”

“Ta bii, bun da ba ¤›fl la na cak bir

fley yok ki. B› rak, kont me zar l›k takal s›n. Her fle yi aç›k l› ¤a ka vufl tur -dun, Mag gie. Dü ¤ün gü nü müz denön ce bu nu ya pa ca ¤› n› bek li yor -dum za ten. Afe rin sa na!”

Ba ¤›fl lan d› ¤› na iyi ce inan d›k tanson ra, “Andy” de di Mag gie, mah -cup bir gü lüm se mey le, “O kontöy kü sü ne inan m›fl m›y d›n?”

“Pek de ¤il” de di Andy, pu ro ta -ba ka s› n› ç› ka r›r ken, “Çün kü se ninflu ma dal yon da ki re sim Ko ca Mi ke

Büt çe si bo zu lan kral ül ke sin de ya fla yan en zen gin üç ki fli -yi hu zu ru na ça ¤›r d› “Siz le re bir so ru so ra ca ¤›m” de di. “Do¤ ru ya -n›t ve rir se niz si ze ödül ve rip ge ri gön de re ce ¤im. E¤er bi le mez se niztüm mal var l› ¤› n› za el ko ya ca ¤›m.”

Zen gin üç ki fli d› fla r› ç› k›p bek le me ye bafl la d›. So nun da kral emirve ri n ce bi rin ci ki fli içe ri ye al ›n d›. Kral ada ma “fiu ba¤ l› hay van ne -dir” di ye sor du. Adam dö nüp bir kö fle de ba¤ l› du ran ke çi yi gör dü“Sa y›n kra l›m bu bir ke çi” de di. Kral bir sü re bek le di. Ada m›n göz -le ri nin içi ne bak t› “Ha y›r, bi le me din” de di. “Sen bu ko yu na na s›lke çi der sin. Mal la r› na el koy dum, ç›k d› fla r›.”

D› fla r› ç› kar ç›k maz öte ki iki ki fli he ye can la ona yak lafl t› lar ve“Ne ol du, ne sor du?” di ye at›l d› lar. ‹çe ri den ç› kan adam üz gün birbi çim de “Tüm ma l› m› kay bet tim” de di. “Ba na bir ke çi gös ter di. ‘Buhay van ne dir?’ di ye sor du. Ben de ‘ke çi’ de dim. Kral sa ‘Bu bir ko -yun, ona na s›l ke çi der sin’ di ye be ni kov du.”

Kral bir sü re son ra ikin ci ki fli yi içe ri ça ¤›r d›. Ay n› so ru yu onada yö nelt ti:

“fiu gör dü ¤ün hay van ne dir?” Adam ken di sin den ön ce içe ri al› nan ki fli nin ba fl› na ge len le ri bil -

di ¤i için “Efen dim” de di. “Bu bir ko yun dur.” Kral al d› ¤› bu ya n› ta si nir len di. Kar fl› s›n da du ran ada ma “Sen

na s›l olur da bu hay va na ko yun der sin?” di ye ba ¤›r d›. “Bu nun birke çi ol du ¤u nu gör mü yor mu sun? Se nin de tüm mal la r› na el koy -dum, ç›k d› fla r›.”

D› fla r› ç›k t› ¤›n da adam ba fl›n dan ge çen le ri öte ki iki ki fli ye an lat -t›. Kral hiç ara ver me den üçün cü ki fli yi de içe ri ye ça ¤›r d›. Ay n› so -ru yu bu kez ona yö nelt ti. “Söy le ba ka l›m” de di. “Bu hay van ne dir?”‹çe ri ye al› nan üçün cü ki fli çok sa kin bir bi çim de, ön ce ba¤ l› du ranke çi ye, son ra da kra la bak t› “Sa y›n kra l›m” de di. “Siz flim di bu hay -va n›n ne ol du ¤u nu bofl ve rin, ne ka dar pa ra ya ge rek si ni mi niz var,ba na onu söy le yin.”•

100

‹ yi bir ifli, ken di si ni se ven bir efli ve se vim li iki ço cu ¤u var d›.Bir kaç gün sü re cek ifl ge zi si ne eflinin de gel me si ni çok is ti yor -du. Gün ler ce sü ren arafl t›r ma lar dan son ra ço cuk la ra ba ka cak

bir ba k› c› ka d›n bul du lar ve ifl ge zi si ne bir lik te git ti ler.‹fl dü flü nü len den da ha ça buk bit mifl ti. Eve er ken dön me nin

mut lu lu ¤u için de ev le ri nin ol du ¤u sem te gel dik le ri za man du manve ya n›k ko ku su iki si ni de en di fle len dir di.

Kö fle yi dön dük le ri za man efli de rin bir so luk al d›:“Çok flü kür, bi zim evi miz de ¤il ya nan, hay di he men eve gi de -

lim” de di. Fakat genç adam itiraz etti ve “Bel ki ya pa bi le ce ¤i mizbir fley var d›r” dedi.

Genç adam ara ba s› n› ya nan evin önün de dur dur du. Alev lertüm evi sar m›fl t›. Evin önün de bir ka d›n ç›¤ l›k ç›¤ l› ¤a ba ¤› r› yor -du. Ka d› n› omuz la r›n dan tu ta rak ha fif çe sarsarak, “Ço cuk lar ne -re de, söy le yin ba na?” dedi.

Ke ke le ye rek ya n›t la d› ka d›n:“Afla ¤› da... Gi rifl ka t›n da, sa lo nun sol ta ra f›n da...”

Bahçe hor tu mu nu ala rak ön -ce giy si le ri ni ›s lat t›, son ra ›s lat t› -¤› men di li ba fl› n›n çevresinesar d› ve alev le rin, du man la r›nara s› na dal d›.

Sa lo nun ka p› s› n› ittirerek içe rigir di ¤i za man du man la r›n ara s›n -da kor ku dan bir bi ri ne so kul mufliki ço cu ¤u gör dü. Elin de ki hor -tum la ön ce ço cuk la r› ›s lat t›. Son -ra iki si ni de kol la r› n›n al t› na ala -

rak d› fla r› ko flar ken bafl ka bir ço cu ¤un da ha a¤ la d› ¤› n› duy du.Ço cuk la r› d› fla r› ç› kar t›p a¤ la yan ka d› na uza t›r ken “‹çe ri de da -

ha kaç ço cuk var?” di ye sor du.Ka d›n göz yafl la r› için de ço cuk la ra sa r› l›r ken “‹ki ço cuk da ha

var” di ye bil di güç lük le. Genç adam›n efli öne at› la rak ko lu nu ya -ka la d› ve “Git me lüt fen” de di. “Ev her an y› k› la bi lir.”

Genç adam, efli ne ya n›t ver me den alev le rin ara s› na yenidendal d›. Ar t›k du man dan hiç bir fley gö rün mü yor du. Da ha ön ce ço -cuk se si ni duy du ¤u yere do¤ ru güç lük le yü rü me ye ça l›fl t›.

So nun da du man la r›n ara s›n da iki kü çük ta n› d›k be de nin ay›r -d› na var d›. Ço cuk lar kol la r›n da alev le rin ve du man la r›n ara s›n danh›z la gün ›fl› ¤› na ko flup, te miz ha va y› ci ¤er le ri ne çe ker ken kol la -r›n da tut tu ¤u ço cuk la r› na s› k› s› k› sa r›l d›.

Bil me den ken di ço cuk la r› n›n ya fla m› n› kur tar m›fl t›.Ba k› c› kad›n al›fl ve ri fle giderken ço cuk la r›n iki si ni de kom -

flu ya b› rak m›fl t›.•

•James Grünwald -‹nternet Yay›n›•

Önümüzdeki ve “‹çimizdeki”

Yang›n

Çeviri: Nuray Bartoschek

101

S›t k› F› rat, 1930 y› l›n da Ke ma li ye,Ak ça l› Kö yü’nde do¤ du. ‹lk or tave ö¤ ret men oku lu nu ‹s tan bul’dabi tir di. Ana do lu’da köy ö¤ ret men -li ¤i yap t›k tan son ra Ga zi E¤i timEns ti tü sü Re sim-‹fl Bö lü mü’ne gir -di. ‹lk fo tog raf ma ki ne si ne 1949y› l›n da sa hip ol du. 1966 y› l›n dadev let çe gön de ril di ¤i Al man ya’dafo tog raf e¤i ti miy le il gi li se mi ner le -re ka t›l d›. Ga zi Üni ver si te si, E¤i tim

Fa kül te si Re sim Bö lü mü ö¤ re tim üye siy ken 26 y›l l›k hiz me tin denson ra emek li ol du. S›tk› F›rat’›n “Fo to¤ ra fa Gi rifl” ad l› bir ki ta b›“Sel çuk lu Sa na t›”, “Gü ne flin Do¤ du ¤u Yer Tür ki ye”, “Biz den veDün ya dan Yan s› ma lar” ad l› fo tog raf al büm le ri bu lun mak tad›r.•

Bütün Dünya bu say›s›nda yeni bir bilmece dizisinin yay›m›na bafll›yor. Ünlü fotograf sanatç›s›

S›tk› F›rat, objektifiyle sizi Türkiye’nin da¤lar›na ve ovalar›na, tarihine ve bugününe... Özetle, “havas›na

suyuna, tafl›na topra¤›na” götürecek, sonra da size, o an karfl›n›zdaki görüntünün neresi oldu¤unu

soracak. Onun, “Bir Baflkad›r Benim Memleketim” bafll›¤› alt›nda sunaca¤›m›z fotograflar›n› izlerken

hem bir bilmece çözmenin heyecan›n› duyumsayacak, hem kendinizi bir sanat fotograflar› sergisinde bulacak, hem de... Türkiye’nin, belki de ilk kez görece¤iniz yörelerini keflfederek, hayranl›kla

“Bir baflkad›r benim memleketim” diyeceksiniz...


Bir Baflkad›r Benim Memleketim

a) Bodrum b) Marmaris c) Fethiye d) Erdek

a) Ölüdeniz, Fethiye b) Dalyan c) Kemer d) Alanya

102

a) Perge b) Ürgüp c) Bo¤azköy d) Hasankeyf

a) Karakaya b) Tortum c) Taflkale d) NemrutYan›t lar 124’üncü say fa m›z dad›r.

103

Bir Baflkad›rBenim

Memleketim

S›tk› F›rat

“Nereye gidiyorsunuz, Bay Poldi?”“Hiçbir yere... Geri dönüyorum.”

“Alo, oras› flikayet bölümü mü?Telefonumun kordonu çokuzun. Lütfen oradan biraz çeker misiniz?..”

“Size önerdi¤im rejimyemeklerini yiyor musunuz,Bay Poldi?”“Yemesine yiyorum daöteki yemekleri yerkenonlara zaman bulmak çokzor oluyor.”

“Dünyan›n yuvarlak oldu¤unu nereden biliyoruz,Poldi Amca?”“Okullardaki dünyakürelerinden tabii ki...”

Mankafa Poldi

104 105

Biz le re 1993 y› l›n da “Mer -ha ba” di yen in ter net, bu -gün ya fla m› m› z›n vaz ge -çil mez le ri ara s›n da ki ye -

ri ni al d›. Ak l› m› za ta k› lan so ru -dan tu tun da ban ka c› l›k ifl lem le -ri mi ze, ver gi öde me le ri miz denga ze te oku ma ya, al›fl ve -rifl yap ma ya, vi deo kon -fe rans, rad yo hat ta te le -viz yon sey ret me ye dekhe men her fley de bafl -vur du ¤u muz ilk hiz metol ma yo lun da eminad›m lar la iler le yen in -ter net, “Bir gün her fleyin ter net te ola cak” di -yen le rin ger çek ten dene den li hak l› ol duk la r› -n› or ta ya ç› kar d›.

An cak ül ke miz de he -men her ye ni fley de ol -du ¤u gi bi in ter net de bi -ze ulafl mak için bü yüksa va fl›m lar ver mifltir. Son de re ceya vafl ya t› r›m lar la ya fla m› m› za gi -ren in ter net, yük sek fi yat lar lahal k› m› z›n hiz me ti ne su nul mufl -tur. Mev cut te le fon alt ya p› s› n›kul lan mak zo run da olan in ter -net, h› z› na oran la, dün ya n›n en

pa ha l› s› ol mufl ve ol ma ya da de -vam et mek te dir. Öte ki ül ke ler -de ki h›z ve fi yat la r› me rak eden -ler için http://www.in ter ne ti me-do kun ma.com/ ad re si ne bak ma -la r› n› öne ri rim.

An cak bu so run da h›z la ge li -flen tek no lo ji sa ye sin deçö zü me ka vu fla cak gi bigö rü nü yor. ‹fl te bu çö zü -mün ad› Wi max (World -wi de In te ro pe ra bi lity forMic ro wa ve Ac cess). Bu -gün için hiz me ti ni TürkTe le kom’un alt ya p› s› naba ¤›m l› ola rak yü rüt -mek te olan in ter net,kab lo zo run lu lu ¤un dankur tu la rak t›p k› GSM fle -be ke le ri gi bi baz is tas -yon la r› yar d› m›y la ha va -dan bil gi sa yar la r› m› za,cep te le fon la r› m› za, k› -sa ca s› in ter net ve ve ri

al›fl ve ri fli ge rek si ni mi olan her fle -ye, her yer de hem de çok da hah›z l› bir bi çim de ula fla cak.

Bu gün ev le ri miz de ya da iflyer le ri miz de kul lan mak ta ol du ¤u -muz kab lo suz ve ri ile ti fli mi ni sa¤ -la yan (Wi-Fi 802.11) tek no lo ji nin

“PC”nizve Siz

HakanSevindik

Yak›nda Wimax Geliyor!

Wi max’la birlikte in ter net, kab lo zo run lu lu ¤un dan kur tu la rak t›p k› GSM fle be ke le ri gi bi baz is tas yon la r›

yar d› m›y la ha va dan bil gi sa yar la r› m› za, cep te le fon la r› m› za, k› sa ca s› in ter net ve ve ri al›fl ve ri fli ge rek si ni mi olan her fle ye,

her yer de hem de çok da ha h›z l› bir bi çim de ula fla cak.

ge lifl mi fli olan Wi max (802.16)ben ze ri bir ya p›y la ça l› fl› yor.

Wi max’›n en gü zel özel -li ¤i ha va dan ya y›n laça l› flma s›. Bir bafl kaözel li ¤iyse re ka be te

aç›k ol ma s›. T›p k› GSM fle be ke le rigi bi li san s› n› alan her fir ma, kul la -n› c› la r› na h›z l› ve ucuz in ter nethiz me ti ni Tür ki ye’nin her kö fle sin -de ve re bi le cek. Hat ta “Su pe ron li -ne” fir ma s› ‹s tan bul’da iki ve ri ci ileyak la fl›k üç böl ge yi kap sa yan (Be -flik tafl, Le vent, Üs kü dar) test ya y›n -la r› na bafl la d› ve ala ca ¤› li sans içingün say mak ta d›r. Ay r› ca “Su pe ron -li ne”, dün ya wi max fo ru mun(http://www.wi max fo rum.org)Tür ki ye’den ilk üye si dir.

Wi max t›p k› GSM fle be ke si gi bido¤ ru dan an ten gör me ge rek si ni miduy mu yor. An cak bu du rum ve rial›fl ve rifl h› z› n› ve me sa fe si ni ol -duk ça et ki li yor. Ör ne ¤in, k› sa me -sa fe de sa bit iki an ten ara s›n da 70Mbit/sn h› z›n da ça l› fl›r ken, an tengö rüfl sa ha s› d› fl›n da ka lan bir al› c›ve ri ci ara s›n da ki ve ri al›fl ve ri fli 10Mbit/sn se vi ye si ne dek ini yor. Yi nede ADSL ba¤ lan t› s›n da kul lan mak -ta ol du ¤u muz en yük sek h›z olan 2Mbit/sn’nin tam befl ka t›. Bu nun labir lik te ADSL’de bi lin di ¤i gi bi ve rial›fl ve rifl h› z› eflit de ¤il. Ya ni evi -miz de ya da ifl ye ri miz de ba¤ l› olan1 Mbit/sn’lik hat t›n yal n›z ca in dir -me (down lo ad) h› z› bu, yük le me(up lo ad) h› z› ise 256 KB/sn.

Wi max tek no lo ji sin de ise buh›z kar fl› l›k l› ola rak eflit. Bu da biz -le re çok da ha ka li te li vi deo kon fe -rans, tv iz le me, h›z l› bil gi al›fl ve ri fligi bi bir çok ek ola nak su na cak.

Kap sa ma ala n› ise te orik ola rak

ola rak an ten den an te ne 50 ilâ 100ki lo met re dir. Ya ni ide al bir or tam -da bir baz is tas yo nuy la 50 ilâ 100km. ça p›n da bir ala na h›z l› in ter neterifl tir mek müm kün. An cak bupra tik te (bi na lar, ara zi ya p› s›, ha vako flul la r› vb.) 15 km. ci va r› na ine -bi li yor. Yi ne de bir ken tin tü mü nüh›z l› in ter ne te erifl tir mek bir kaçbaz is tas yo nuy la ola nak l›.

Pe ki ha va dan ya y›n ya pan butek no lo jiy le ve ri gü ven li ¤i na s›lola cak? Bu da TDES ya da AES gi -bi yük sek flif re le me tek ni ¤iy le gü -ven lik al t› na al›n m›fl. Ya ni gü ven -lik so ru nu flim di lik yok.

Wi max he nüz ye ni bir tek no lo -ji ol du ¤u için pi ya sa da al› c› ci haz -la r› (wi max et her net ve ro uter)bul mak pek müm kün de ¤il. Ta biiger çek an lam da ilk ya y›n lar bafl larbafl la maz bir çok ürün raf lar da ye -ri ni ala cak t›r. Bu nun la bir lik te In telbu ko nu da ça l›fl ma la ra çok tan bafl -la m›fl. In tel, Cent ri no plat form la -r›n da ki ha z›r Wi-Fi (802.11) tek no -lo ji si nin bir ben ze ri ni önü müz de kiy›l lar da Wi max (802.16) için deuy gu la ya ca ¤› n› be lir ti yor. Ya ni al -d› ¤› m›z bir di züs tü, hat ta ma sa üs tüsis tem de Wi max ba¤ lan t› s› ha z›rola rak ge le cek.

Ül ke miz de Wi max ya y›n la -r› n›n 2007 y› l›n da Te le ko -mi ni kas yon Ku ru mu’ nunli sans la r› da ¤›t ma s›y la

802.16d (sa bit) ve 802.16e (mo bil)tek no lo ji siy le bafl la ma s› bek le ni yor.

Siz le re flim di den Wi max’la da -ha h›z l› bir in ter net eri fli mi di -liyorum ve ken di ni ze ve bil gi sa ya -r› n› za iyi bak ma y› da unut ma y›n.•

106


[email protected]

107

Kuca ¤a al› n›p s›r t› ha fif ha fifok fla nan ke di nin m› r›l t› s› n›kim duy mak is te mez? Ba -cak la ra sür tü nen bir ke di,her ke se ke yif ve rir. Bu

dav ra n›fl lar hay van sa hip le ri nin ger -gin lik le ri ni azal t›r. Ev dehay van bu lun dur ma n›nya rar la r›n dan bi ri de bu -dur. Fa kat hay van sa hip le -ri bu ya rar la ye tin me me li,bu can dost la r› n›n dav ra -n›fl la r› üze rin de du rup dü -flün me li dir ler.

‹yi ba k› l›p bes len miflve ko rku tul ma m›fl evke di le ri sa hip ya da sa -hi be le ri ni da ha so kakka p› s›n da kar fl› lar ve ba -cak la ra sür tü ne rek “yal -tak la n›r”. Bu nun ne de nine dir? Ev ke di si ya da

ev cil ke di, za man za man sa hi bi -nin ba cak la r› na (da ha çok bal d›r -la r› na) çe ne si ni ve ha fif çe kam -bur lafl t›r d› ¤› s›r t› n› sü rte rek s›r na -fl›r. ‹n san lar bu nu, ke di nin sa hi bi -ni çok sev di ¤i bi çi min de yo rum -

lar. Fa kat hay van lar sev -gi yi bil mez ler. Sev gi gi biso yut kav ram lar in san la -r›n bu lu flu dur ve ki mises ve ha re ket ler denolu flan hay van söz lük le -rin de bu te rim bu lun -maz. Hay van la r›n ki mican l› la ra gös ter dik le ribu ya k›n l›k, ar t›k iç gü -dü sel ol mufl tur. Çün kü“Sev gi” di ye ad lan d› r› landav ra n›fl la r›n ne de ni, birya rar sa¤ la mak t›r. Buya rar mad di ola bi le ce ¤igi bi tü müy le duy gu sal

HayvanlarAras›nda

Erdo¤anSakman

Kedi Neden S›rnafl›r?

da ola bi lir. Böy le s›r na flan ve“sev gi” gös te ri sin de bu lu nan birke di bi raz son ra ye mek ta ba ¤› nauza nan eli t›r ma la ya bi lir. O za -man, ke di nin sa hi bi ni sev di ¤in -den söz edi le mez.

Ke di nin ya k›n ak ra ba la r›as lan, kap lan, le opar, ja -gu ar, pu ma, çi ta ve va -flak bu sür tün me ha re -ket le ri ni tafl la ra, ça l› la ra

ve a¤aç la ra ya par lar. O hal de,böy le s›r nafl ma la r› n›n, sür tün me -le ri nin bafl ka ne den ya da ne -den le ri ol ma l› d›r. Çün kü hay van -la r›n her ha re ket le ri nin bel li birama c› var d›r. Hiç bir fle yi, bo flubo flu na s›rf e¤ len ce ya da oyunol sun di ye yap maz lar.

Ya k›n ak ra ba lar, ça l› ve tafl la -ra çe ne al t› bez le ri ni sü rte rek,kuy ruk al t›n da ki sa¤ ve sol bez -ler den ko ku lu s› v› ak› ta rak ya daüret tik le ri mer hem gi bi kim ya sal -la r› sü re rek “mülk” ifla ret le me siya par lar. Bu, ya ban c› la r›n o ala -na gir me le ri ni do la y› s›y la ölüm -cül ola bi le cek bir çok kav ga y› ön -ler. Bu ifla ret le me yi hem er kek

hem di fli ke di gil bi rey le ri ya par -lar; çün kü er kek ve di fli ay r› d›r larya ni bir lik te ya fla ya maz lar.

Ke di de, ata la r›n dan ken di gen -le ri ne ge çen bu dav ra n›fl la r› ye rigel di ¤in de ser gi le ye rek ya fla m› n›ko lay lafl t› r›r, sü re si ni uza t›r ve böy -le ce so yu nun sür me si ni sa¤ lar. Sa -hip ve ya sa hi be si nin “Yal n›z ken di -ne ait ol du ¤u nu” an lat mak is ter. Bircan l› n›n “O be nim dir, be nim eflim,be nim ko cam vb” di ye rek bafl ka bi -ri ni “mal” edin me si nin ne de ni,“onun la bir lik te da ha güç lü ge le cekku flak lar üre te ce ¤i” ka n› s› d›r.

Ge çen çok uzun za man için -de ev cil ke di ler s› n›r ifla ret le mekzo run da ol ma d› ¤› n›n ay›r d› navar m›fl lar; fa kat ay n› ha re ket le risür dür dü kle rin de in san lar dan is -te dik le ri ni ko lay ala bi le ce kleriniçok iyi ö¤ ren mifllerdir. He le, ke -di nin bu sür tün me le rin den,s›rnaflmalar›ndan çok hofl la n›ponu ödül len di ren in san lar, böy -lece ke dinin ken di ne ya rar l› budav ra n› fl›, iyi ce ö¤ ren me si ni sa¤ -la m›fl lar d›r. Bafl ka bir de yifl ledav ra n›fl, ödül len dir me sa ye sin -de yer lefl mifl tir.•

108


Bir gün kral, ör dek av› na ç›k mak is te di. Ge rek li ha z›r l›k larya p›l d›k tan son ra av eki bi sa bah er ken yo la ko yul du. Av lan mak tanhiç an la ma yan kra l› si nir len dir me mek için gö rev li ler ken di ara la -r›n da bir ifl bö lü mü yap m›fl lar d›. Bir kaç ki fli ör dek le ri ür kü tüp kra lado¤ ru uçu ru yor, bir kaç ki fli de kra l›n ya n›n da du ra rak na s›l ni flanal ma s› ge rek ti ¤i ni gös te ri yor du.

Kral önün den ge çen ör dek ler den bi ri ne ni flan al›p atefl et ti; fa -kat ör de ¤i vu ra mad›. Bu nun ay›r d› na va ra ma yan kral, he men ya -n›n da ki yar d›m c› s› na dön dü ve he ye can l› bir bi çim de “Vur dummu?” di ye sor du. Adam ba fl› n› ye re e¤e rek, “Efen dim” de di ve söz le -ri ni flöy le ta mam la d›:

“Uçan ör de ¤in ya fla m› n› ba ¤›fl la d› n›z.”•

109

Bir Vard›, Bir Yoktu...

Bir fin can kah ve nin k›rk y›l ha t› r› var d›. Tüm ma hal le bir bi ri ni ta n›r d›. “Gü nay d›n”lar, “‹yi gün ler” tü ken me mifl ti he nüz. Gün bo yu kar fl› la fl› lan her ke se bol ke se den, cö mert çe

da ¤› t› l›r d›. Ya p› lan iyi likler hiç bir za man unu tul maz,has ta lar zi ya ret edi lir, yok sul la ra yar d›m top la n›r d›.

Bir var d›, bir yok tu. Ev velza man için de de ¤il, yüz -ler ce y›l ön ce de ¤il, yal -n›z ca on lar ca y›l ön cey -

di. He nüz te le viz yo nun ad› bi -le yok tu; ama ev ler de o ko cadü¤ me li rad yo lar dan var d›. Sa -bah er ken den kal k› l›p he ye can labü yük le rin rad yo yu aç ma s› bek -le nir di. Her gün ay n›sa at te din le nen “Ar ka s›Ya r›n”lar, “Rad yo Ti -yat ro la r›” var d›. On la r›din ler ken ev de ç›tç›k maz, ku lak lar rad -yo da, her kes ken disah ne si nin de ko ru nuku rar d› düfl le rin de...

Fon da Ba r›fl Man -ço’nun “Da¤ lar Da¤ -lar”›, y›l lar d›r yü zü -nü gör me di ¤i o¤ lu nunbir bay ram sa ba h›dön me si ni bek ler kenkal bi du ran yafl l› ba ba

ve onun ba fl›n da h›ç k› ra rak a¤ -la yan an ne yi du yun ca, du dak lar›s› r›l ma ya bafl la n›r d›. Göz ler-le çev re de ki ler flöy le bir sü zü-lür, a¤ la yan bi ri si ni gö rün ce, öz -gür ce sü zül me ye bafl lar d› göz -yafl la r› ya nak lar dan.

Ne za man a¤ la ya ca ¤› m› z› bil -di ¤i miz gi bi, ne za man gü le ce-

¤i mi ze de ken di miz ka -rar ve rir dik. Te le viz yoniz ler ken bi zi ap tal ye ri -ne ko ya rak, ne za mangül me miz ge rek ti ¤i nibil di ren kon ser ve gü lü -cük ler yok tu.

Bir fin can kah ve nink›rk y›l ha t› r› var d›. Tümma hal le bir bi ri ni ta n›r d›.“Gü nay d›n”lar, “‹yi gün -ler” tü ken me mifl ti he -nüz. Gün bo yu kar fl› la -fl› lan her ke se bol ke -se den, cö mert çe da ¤› t› -l›r d›. Ya p› lan iyi lik-

NurayBartoschek

YaflamdanYans›malar

110


ler hiç bir za man unu tul maz,has ta lar zi ya ret edi lir, yok sul la rayar d›m top la n›r d›.

Ge ce nin bir vak ti kom flu -nun ka p› s› ça l› n›p birfin can fle ker is te nir di ra -hat l›k la. K›fl ak flam la r›

tüm ai le s› ca c›k so ba n›n çev re -sin de top la n›r, kes ta ne ko ku lusöy le fli ler ya p› l›r d›. Dost luk larbir pu la sa t›l maz d›.

Al›fl ve rifl ler sü per mar ket ler dende ¤il, kü çük ma hal le bak kal la r›n -dan “ve re si ye” ya p› l›r d›.

Ço cuk lar he nüz te le viz yon, bil -gi sa yar ve “gameboy”lar, ta ra f›n -dan tut sak al›n ma m›fl t›. So kak larc› v›l c› v›l ço cuk ses le riy le do lupta flar d›. Sek sek oy na ma s› n›, çem -ber çe vir me si ni bil me yen, ya fla mabil gi sa yar pen ce re sin den ba kan,ev ci lik oyu nun da kre di kart la r›kul la nan ço cuk lar da yok tu.

Üs tü ba fl› top ra ¤a bu lan m›fl,ip at la yan, uçurt ma uçu ran, kom -flu nun erik a¤aç la r› na t›r man -mak tan diz le ri çi zik ler için de,sak lam baç oy nar ken elin de ki ya¤sü rül müfl bir di lim ek me ¤i mut lu -luk la ›s› ran ço cuk lar var d›. Ço -cuk lar ba ba la r›n dan cep te le fo nude ¤il, ho roz lu fle ker is ter di.

Oyun cak be bek ler, oyun cakbe be ¤e ben zer ler di. Ad la r› Zey nepolur du, Elif olur du. Yüz le rin de s› -ca c›k bir gü lüm se yifl, ba sit, pa muk -lu giy si le ri, ço ¤u za man bez denya p›l m›fl kun dak la r›y la k›z ço cuk -la r› n›n en ay r›l maz dos tu olur lar d›.

Oyun cak be bek ten çok sos ye -tik bir ka d›n gö rü nüm lü, bir ai le -nin bir kaç gün lük mut fak gi de riden li pa ra lar öde ne rek al› nan“Bar bi”ler, “Sindy”ler yok tu.

Ço cuk lu ¤u mu zun kah ra man -la r› n› da küs tür dük so nun da. Pol -yan na, Ke lo¤ lan, fie ker K›zCandy da ha faz la di re ne me di lerson de re ce mo dern si lah lar la do -na t›l m›fl “ye ni kah ra man la ra”...Da¤ lar k› z› He idi’nin bü yük ba ba -s›y la, ke çi le riy le ya fla d› ¤› yem ye -flil da¤ lar, kurt la r›n ya fla d› ¤› ba rutko ku lu va di le re ye nik düfl tü.

Omuz la r›n da ki so pa n›n ikiucun da bak raç lar la yo ¤urt sa tan -lar, ma hal le ma hal le do la fl›p“Hal la aa aa aç ç› ››” di ye ba ¤› ran lar,ka lay c› lar, ma cun cu lar, pa mukhel va c› lar, el ma fle ker ci ler yer le -ri ni mü zik li ara ba lar la do la flan“Ay ga aa az”c› lar, “te miz li ii ik”çi le -re b› ra k›p geç mi flin say fa la r› ara -s›n da yi tip git ti ler.

K› r› lan, dö kü len efl ya lar, hat tasev gi ler, dost luk lar “ye ni si ni al d› -¤› m›z için es ki si hü küm süz dür”de ni le rek ko lay ca çö pe at›l maz -d›. K› r› lan flem si ye le ri ta mir edenta mir ci ler, k› r› lan kalp le ri onar -mak için ça ba la yan duy gu zen gi -ni in san lar var d›. Ka lay l› kap la r›nye ri ni, çok tan çe lik ten ce re ler al -d›. Pa muk ya tak lar yer le ri ni “full”or to pe dik ya tak la ra b› rak t› lar.

An ne le ri mi zin san d› ¤› n›n birkö fle sin de, özen le kat la n›p sak la -nan, göz yafl la r›y la ›s lan m›fl, ko -lon yay la ko ku lan d› r›l m›fl, ucu ya -k›l m›fl mek tup lar da yok ar t›k.

Bil gi sa yar da ya z› lan mek tup la -r›n hüz nü de üç gün sü rü yor, se -vin ci de... Bir tu fla ba s›n ca si li ni -yor her fley, ye ni bir say fa aç› l› yor.

Bir var d›, bir yok tu. Ev vel za -man için de, kal bur sa man için de,in san lar “in san ca” ya flar d›.•

[email protected]

Ço cuk ken inan d› ¤›m birnu ma ra l› ku ral, her “fle -yin” ola nak l› ol du ¤uy du.Evet, ne den ol ma s›n? Bu -

gün için ola nak s›z gö rü nen ki mi“fley le rin” ya r›n ol ma -ya ca ¤› n› kim ga ran tiede bi lir?

“fiim di bir f› s›l da -ya ca ¤›m, kar fl› ki da -¤›n ar d›n da ki be nidu ya cak. Hat ta b› rakkar fl› ki da ¤›, Ja pon -ya’da ki bi le din le ye -cek se si mi Char lie...”

“Aman ne di yor su -nuz Sa y›n Gra hamBell, üflüt tü nüz her -hal de... Bir dok tor ça -¤›r ma m› is ter mi si niz?

Ne dir o önü nüz de ki ko mik aletde öy le?”

“Bu na ‘Te le fon’ di ye ce ¤im...Aç›p ‘Alo’ di ye ce ¤iz.”

“Ne ge rek var Sa y›n Bell? Ay -r› ca ‘Alo’ da ne de -mek olu yor?”

“‘Hel lo’nun Türk -çe’si Char lie.”

“Ben yi ne de si zebir dok tor ça ¤› ra y›mSa y›n Bell.”

“Dok tor de ¤il; amaaç flu te le fo nu bir piz -za söy le de kar n› m› z›do yu ra l›m...”

Bir bafl ka yer de, ikikar defl bir ya t› r›m c›y lako nufl mak ta d›r lar:

“Ba k›n kufl lar na s›l

111

Ali MuratErkorkmaz

ve “Çocuklar›”

Markalar›m›z

uçu yor? Biz ni ye uç ma ya l›m?Bi raz ç› ta, bi raz bez...”

“Ha di or dan Wil bur Bey, Tan r›uç ma m› z› is te sey di kol la r› m› za tüyfa lan ek ler di.”

“Ama uzun yol cu luk lar -dan bafl ka tür lü kur -tu la ma y›z. Ay r› caflim di bi ze ya t› r›m ya -

par sa n›z, Lond ra-Pa ris uçufl la r›n -

da si ze ön den, in di rim li yer ay› r› -r›z.”

“Ad› n› ne ko ya cak s› n›z o ga ripale tin Sa y›n Or vil le?”

“‘Bez kufl’ di ye ce ¤iz.” “Ad› n› ha la m›n ad› olan ‘Uçak’

ko yar sa n›z ya t› r›m ya pa r›z sev gi liWright Kar defl ler.”

“Yap t›k git ti!”Bafl ka bi ri pi ya no su nun ba fl›n -

da ho mur da n› yor.“Gün ge le cek tüm in san lar be -

ni din le ye cek ler. Ah bir de bendu ya bil sem çal d›k la r› m›...”

“Sa y›n Lud wig, bi raz ara ver se -niz. Kom flu lar yi ne po lis ça ¤› ra cak .”

“Bak ba ka l›m ga ze te le re, hâ lâplak, ka set ma set gi bi fley ler ge lifl -ti ril me mifl mi?”

“Az ön ce bak t›m, da ha gra ma fonbi le bu lu n ma m›fl.”

“Tüh, b›k t›m yaz d›k la r› m› ça la -bil mek için or kest ra ki ra la mak tan...”

“Ben ›s l›k la çal sam ol maz m›?”“Ta mam Hans, ta mam. Git

difl le ri ni f›r ça la gel, bir de ne ye -lim ba ka l›m.”

Ta rih bo yun ca tüm dün ya dev -let le ri bir bir le riy le hal d›r hal d›rsa va fla dur sun lar, ar ka plan da ki miva tan dafl la r› bi rey sel ge lifl me

112


prog ra m› da hi lin de da ha ön ce ya -p›l ma m›fl, ya p› la ma m›fl hat ta dü -flü nü l me mifl bir ta k›m ko nu la raka fa ve ye te nek pat lat m›fl lar d›r.Her tür lü bas k› ya ve zor ko flu lakar fl›n üze rin de ça l›fl t›k la r› müs -tes na pro je le ri ni ya fla ma ge çir me -yi ba fla ra bil mifl ler dir. Hem ül ke le -ri hem de in san l›k ad› na bi rermar ka ol mufl lar d›r.

Bu mar ka lar, sa na yi ürün le rin -den sa nat ya p›t la r› na, si ya set tenspo ra ken di le ri ni gös ter mifl ler dir.Af ri ka’n›n ›s s›z kö fle sin de “Ni ke”ayak ka b› gi yen si yah de ri li in san lar,Rus ya’da Mic ha el Jor dan tiflörtlü

yafl l› adam lar, ku lak la r›n da “Ipod”ile do la flan Türk genç le ri siz ce ürü -nü mü al› yor lar, mar ka y› m›?

Ya fla m› m› z› zen gin lefl ti rir kentek dü ze bi çi me ge ti ren, bi zi bir bi -ri mi ze ben ze ten mar ka sa hip le riel le rin de ki gü cün ay›r d›n da ola rakdün ya n›n eko no mik diz gin le ri nide di le dik le ri gi bi de net le mek te -ler. On lar ne der se biz onu al› r›z,onu söy le riz, onu sa vu nu ruz çün -kü halk lar ba flar m›fl la ra, ya ni mar -ka la ra ina n›r lar, gü ve nir ler.

Biz de de olay san ki ay nenböy le ce re yan et mifl tir. Bi zim desiv ri ak›l l› ki mi bi lim in san la r› m›z,

sa nat ç› la r› m›z, dev let adam la r› m›zak›l ve ze kâ la r› n› cö mert çe kul la -na rak ya fla ma zen gin lik ge ti re ce -¤i ne inan d›k la r› ça ba lar da bu lun -mufl lar d›r. Dev let ten hal ka her fle -ye kar fl›n y›l ma y›p ça l› fl›p ya flam -la r› n› bu alan da fe da et mifl ler dir.Ama ge lin gö rün ki, öte ki dev let -le rin üret ti ¤i çe flit li mar ka lar ta ri heve in san l› ¤a ma lo lur ken, bi zimumut la r› m›z tek tük ad dan öte yegi de me mifl tir. Her ne ka dar mar -ka lar mar ka s› Ata türk’ümü zü ç› -kar ta bil mifl sek de ne önün den nede ar ka s›n dan ge len ç›k ma m›fl, ç› -ka ma m›fl t›r. Ne den aca ba böy le

ol mufl tur? Ne dir bi zim siv ri le ri mi -zin önün de du ran en gel?

Dün ya da mar ka lafl ma hem kül -tür hem sa nat hem de bi lim ala n›n -da ol mufl, ko mu tan ve dev let adam -la r› hep ar ka plan lar da kal m›fl lar.

Ün lü bi rey le ri ne ek le nen sa -na yi ürün le ri bu ül ke le ringö nenç ve pres tij gös ter ge -le ri ni ta va na vur durt ma -

m›fl lar m› d›r? Öy le ya, ‹tal ya si zegeç mifl ko mu tan la r›n dan da ha çokLe onar do Da Vin ci ile, Fer ra ri ile,Lu ci ano Pa va rot ti ile yak lafl m› yormu? Al man ya Go et he, Be et ho ven

113

Markalar›m›z

Çizimler: Ali Murat Erkorkmaz

Ne den, ni çin ve ni ye bi zimmar ka la r› m›z olu fla m› yor? Çok mugüç süz, çok mu ye ter siz ler der si -niz? Ben hiç san m› yo rum.

Her ül ke nin mar ka s› ön ceken di yur dun da ka bulgö rü yor. Ya t› r›m c› lar ile rigö rüfl ler le, tüm dün ya y›

pa zar ola rak ka bul et tik le rin denge lip ge çi ci, h›z l› kö fle dö nü cü ma -

ce ra lar ye ri ne, ya vafl; ama sa¤ lamiler le yen, ka l› c› pro je le ri ba ¤›r la r› -na ba s› yor lar.

Çin li se ra mik çi ler yüz y› llar d›rde de le ri nin 200 y›l ön ce top ra ¤agöm dük le ri ça mur la r› kul la na raküret tik le ri ya p›t lar la her ke si bü yü -lü yor lar. Ken di le ri de ay nen ata la -r› n›n yap t› ¤› gi bi iki yüz y›l son raaç›l mak üze re top ra ¤a ça mur gö -mü yor lar. To run la r› n›n to run la r›

kul lan s›n di ye... Üs te lik edin dik le rikâr lar ora n›n da faz la s›y la. Na s›l biran la y›fl t›r bu de me yin, ak›l ve ge le -nek bir lik te ça l›fl m›fl lar, hep si o.

Ne den ol du ¤u nu an la ya ma d› -¤›m güç lü bir duy gu be nim va ta n› -m›n ev lat la r› n› ye ni bir fley üret -mek ten da ha çok za ten dün ya mar -ka s› ol mufl de ¤er le ri ta fl› y›p h›z lakö fle yi dön me ye zor lu yor. Her kö -fle de bir “McDo nalds”, bir “Star -

bucks” kah ve ci si bi zi bi ze ya ban c› -lafl t›r d› ¤› gi bi ca n›m Tür ki ye’miAme ri ka’ya çe vi ri yor. Yük se len bir“trend”, ya ni “Tur kish”ce “ak›m”ne de niy le her ül ke nin Ame ri ka ol -mak is te di ¤i bir ça¤ da Türk ki fli le -rin fark l› dü flü ne bil me si ni bek le -mek ne den li ger çek çi olur ki?

Sa nat, bi lim, kül tür gi bi “ge rek -siz” fley ler üret mek, cid di mik tar daza man ve emek ge rek ti rir. Oy sa

114


te mel olan mer di ven de ¤il, asan sö -rü kul la na bil mek tir. fiu k› sa c›kömür de de ¤er mi ca n› m› z› s›k ma -ya? Her kes Fe ner bah çe ile Ga la ta -sa ray’›n top tek me le me ya r›fl la r› n›iz ler ken, ma sa ba fl›n da, la bo ra tu -var da fa lan ter dök me nin man t› ¤›ne dir ki? Mar ka m›? Ba t› ’da g›r lavar... Ka par bir ta ne si ni ge ti rir si niz.

Rek lam c› l›k ta “bi li nir lik” di yebir te rim var d›r. Yurt d› fl›n -dan it hal edi len ün lü mar -ka lar, bu fak tö rü yan la r›n dage ti rir ler. Son ra da gel sinmüfl te ri ler... ‹fl te ifl dün ya s›bu dur. H›z la pa ra ka zan,ge le ce ¤e do kun ma. B› rakonu da ço cuk la r›n, to run la -r›n to par la s›n lar.

K› z›l de ri li le r’in dün -ya y› ço cuk la r›n danödünç al d›k la r› ko -nu sun da ki ata söz -

le ri hep ho flu ma git mifl tir;ama on la r›n ger çek ya flamöy kü le ri ne bak t› ¤›m da hiçde uy gu la ma d›k la r› n› gör -dü ¤üm de deh fle te ka p›l m›fl -t›m. Böy le si ne ve ciz ve an -lam l› bir laf üre te bi len Ame -ri kan ya K› z›l de ri li le ri’nin sü -rek li yer de ¤ifl tir me le ri ninne de ni ney mifl bi li yor mu -su nuz? On lar bu lun duk la r›yer de ki hay van la r› ve ve je -tas yo nu tü ke tip bafl ka alan la ra göçet mek zo run da ka l› yor lar m›fl. Böy -le ce o y›l ora da, bu y›l bu ra da ge -zip do la fl›p befl on y›l son ra tek rarilk ay r›l d›k la r› ye re gel dik le rin debit ki ler ve hay van lar an cak to par -lan m›fl olu yor lar m›fl ve dön gü tek -rar bafl l› yor mufl. Üre tim ne re dey ses› f›r, tü ke tim ola bil di ¤in ce...

On lar bi le bak m›fl lar dün ya ni -met le ri ku ru yor, za man için de g› daek sil me si ne kar fl› ön lem al mak içinm› s›r fa lan ye tifl tir me ye kal k›fl m›fl -lar. On lar bi le, tüm e¤i tim siz lik le ri -ne kar fl›n du ru mun ay›r d› na var m›fl -lar ve ge le ce ¤e ya t› r›m yap m›fl lar.

Bi zi dur du ran ne dir aca ba? Ni -çin ad la r› gü nü mü ze ka la bil miflbir kaç in sa n› m› z›n bü yük ço ¤un lu -

¤u dev flir me ya da it hal? Ni ye bi -zim top lu mu muz göz le ri ni ge le ce -¤e ka p› yor aca ba?

Bu so ru la r›n tek bir ya n› t› var.O da ›r k› m› z›n çok ama çok ze kiol ma s›. Ze kâ ve ak l› bir bi riy le ka -r›fl t›r ma mak ge re kir. Ak l›n da ya -n›fl ma ve bir lik ten güç üret mefak tö rü ne kar fl›n ze kâ, ben cil li ¤i

115

Markalar›m›z

ge ti rir. Na -l›n c› ke se ri gi biken di ne yont -mak de ne bi lirbu na... Böy leolun ca da top -lum olu fla mazve ile ri dö nükkol lek tif pro je -ler üret mek ola -nak s›z la fl›r. Ak -l›n ye te rin ce kul la n› la ma ma s› ze -kâ n›n bir ça l› m›n dan bafl ka bir fleyde ¤il dir de ne dir?

Uzun so luk lu pro je ler, ak›lve kol lek tif ça l›fl may la su -la n›n ca mar ka çi çek le rive rir ler. Bu ka ç› n›l maz d›r.

Azim, sa b›r, bi lim sel lik ve bol ça l›fl -ma her tür lü so ru nun üs te sin denge le bi lir. Bu ku ral hem flir ket lerhem de bi rey ler için ge çer li dir.

Or han Pa muk, Tür ki ye’nin sony›l lar da üret ti ¤i na dir mar ka lar danbi ri ol ma y› ba flar m›fl t›r, ba fla ra bil -mifl tir. Çev re sin de olu flan tüm spe -kü las yo na kar fl›n o sa b›r ve azim leyo lu nu ör müfl, ge lifl tir mifl ve ba fla -r› ya ulafl m›fl t›r. Dos tu da düfl ma n›da bu nun ay›r d›n da d›r. Ka l› c› birmar ka, say g›n bir ko num ve pres -tij li bir ti ca ri ba fla r› el de et mifl tir.Ya z› la r› n› ve fi kir le ri ni be nim ser si -niz ya da be nim se mez si niz, emi -nim siz de bu na ka t› l› yor su nuz dur.Onu kal ben al k›fl l› yo rum.

Ko lay m› aca ba mar ka ola bil -mek? Özel lik le Tür ki ye’den mar -ka ola bil mek çok ama çok zor.Öm rüm ya z› l›m dan fil me bir çokko nu da üre tim ler ya p›p pa tent leral mak la geç ti. He men he menhep si ne Ba t› ola ¤a nüs tü il gi gös -ter di ama yur du mun in sa n› pek

he ye can lan d›sa y› la maz. Bolal k›fl; ama “No”des tek... Ol -sun, ay nen de -vam... Bir günö¤ re ne ce ¤ iz ,u m u d u m u z uk›r ma ya l›m.

Öy le bir ül -ke düfl lü yo rum

ki bi li m in san la r› “rock” flar k› c› la r›gi bi yü rek len di ril sin. Dev le tin ku -rum la r›y la özel fi nans kay nak la r›siv ri pro je le re ya t› r›m yap mak içinbir bir le riy le ya r›fl s›n lar. Okul lar dahe men he men hiç bir ço cu ¤un hiç -bir za man kul lan ma ya ca ¤› tü rev -ler, in teg ral ler ye ri ne arafl t›r ma ya -p› m›, sa nat ve bu lufl la ra özen di ril -me ö¤ re til sin. Ke bap ç› la r›n ye ri neki tap ç› lar, kah ve ha ne ler ye ri ne la -bo ra tu var lar aç›l s›n.

Genç le rin önün de be ton bir du -var gi bi yük se len “ba fla r› s›z l›k”,“Ga vur ya par biz kul la n› r›z” ve “Bizadam ol ma y›z” ba ri yer le ri nin h›z lakal d› r›l ma s› ge re kir yok sa önü müz -de ki on y›l için de glo bal lefl me ninçe lik a¤› he pi mi zi ham si ler gi bitop la ya cak t›r. Ça¤ lar her za man bi -lim sel li ¤e ina nan la ra gü lüm se mifl -tir. Rö ne sans lar in san la r›n sa nat, bi -lim ve fel se fey le bu lufl ma la r› n› sa¤ -la m›fl t›r. Ne ya z›k ki Tür ki ye rö ne -san s› n› he nüz ya fla mak ta d›r. Bu ge -lifl me için de bi rey ler, flir ket ler vedev let ku rum la r› olan ca güç le riy leken di le ri ni ulus la ra ra s› bi rer mar kaol ma ya zor la ma l› d›r lar.

Ne za man kal k› na ca ¤›z bi li yormu su nuz? He pi miz bi rer Ata türk ol -ma y› ka fa m› za koy du¤umuz gün...•

116


[email protected]

“Top lum için de bir lik teya fla mak, her za mangüç lü ve kuv vet li ol -ma m› z› sa¤ lar. Yal n›z,

tek ba fl› na ha re ket eden ki fli çe flit -li teh li ke ler le kar fl› kar fl› ya ka l›r.Çok kez bun la r›n üs te sin den ge le -me ye ce ¤i için tür lü za rar la ra u¤ rar,ba fl› na ol ma d›k fe la ket ler ge lir.”Ata söz le ri ve de yim ler söz lü ¤ü,he pi miz için çok bil dik olan sü rü -den ay r› la n› kurt ka par de yi mi niböy le aç›k l› yor.

Ço ¤u muz bu ve ben ze ri uya r› -lar la bü yü dü ¤ü müz den, bel ki dekurt ta ra f›n dan ka p›l ma teh li ke sine de niy le, ya flam la r› m› z›, hiç riskal ma dan, gü ven li li man lar da de -mir le mifl ve aç›k de niz le re aç›l mace sa re ti gös te re me den ta mam l› yo -ruz. Ço ¤un lu ¤un için de –her nepa ha s› na olur sa ol sun– kal ma ça -ba m›z, biz le ri bir sü re son ra kay -

g› la r›, bek len ti le ri, is tek le ri vetep ki le ri “tek tip” ol mufl in sa nadö nüfl tü re bi li yor. Oy sa ki ya flam -da J. F. Ken nedy’in de di ¤i gi bi“Hiç ol ma ya cak fley le ri düfl le ye bi -len” in san la ra ge rek si ni mi miz var.Ve as l›n da hiç ol ma ya cak fley le ridüfl le ye bi len ve bu nu yap ma ce -sa re ti gös te ren bir in san tek ba fl› -na ço ¤un luk de mek tir.

‹s te di ¤i üni ver si te le re ka buledil me yen ve “bi lim ada m› ol makiçin ge re ken dü flün ce ye te ne ¤iyok” de nil di ¤i için oku lu b› ra kanMen del’in da ha son ra ge ne tik bi -lim le rin ku ru cu su ola rak ta ri hegeç me si, ke ma n› iyi tu ta ma d› ¤›için mü zis yen ola ma ya ca ¤› na ka -rar ve ri len Be et ho ven’›n mü zik ta -ri hi nin en bü yük ad la r›n dan bi riol ma s› fla fl›r t› c› de ¤il mi dir? Ke ke -me li ¤i ne de niy le zor ko nu flan De -mos te nes’in y›l lar son ra “her fle ye

117

Sürüden Ayr›lan› Kurt Kapar (m›?)

Ço ¤un lu ¤un için de –her ne pa ha s› na olur sa ol sun– kal ma ça ba m›z, biz le ri bir sü re son ra kay g› la r›, bek len ti le ri, is tek le ri ve tep ki le ri “tek tip” ol mufl in sa na dö nüfl tü re bi li yor.

Oy sa ki ya flam da J. F. Ken nedy’in de di ¤i gi bi “Hiç ol ma ya cak fley le ri düfl le ye bi len” in san la ra ge rek si ni mi miz var.

•Ayflegül Örs Zümrütdal - Bütün Dünya•

kar fl›n” ta ri he ad› n› yaz d› ranbir ha tip ol ma s›, oku ya bi le cekden li ak›l l› ol ma d› ¤› na ka rar ve ri -le rek okul dan at› lan Edi son’unson ra dan ya fla m› m› z› ay d›n la tanbu lufl lar la ta ri hin en önem li bi limadam la r›n dan bi ri ol ma s› rast lan t›m› d›r? Tam an la m›y la her fle yiy lebit mifl bir ül ke de, inan c› ve ce sa -re tin den bafl ka hiç bir fle yi ol ma -dan yo la ç› kan ve bir ulu sun ka -de ri ni tek ba fl› na de ¤ifl ti re bi lenAta türk’ün ç›k t› ¤› yol, ço ¤un lu ¤uno dö nem de gö re bil di ¤i ve onay la -d› ¤› yol mu dur?

Ya flam ger çek ten de “ki fli nindü flü nün ren gi ne bo yan m›fl t›r” as -l›n da. Dün ya m› z› de ¤ifl ti ren vegü zel lefl ti ren ni ce in san, inan d›k -la r› yol da ço ¤u za man tek ba fl› nayü rü müfl ler dir. “Ha ri ku la de fley leran cak iç le rin de ki bir fle yin, tümko flul la r›n üze rin de ol du ¤u nainan ma ce sa re ti ni gös te ren in san -lar ta ra f›n dan ya p›l m›fl t›r” di yenBru ce Bar ton, “Ne yi ar› yor sanosun sen” di yen Mev la na, siz cede ger çek ten hak l› de ¤il mi dir?Hiç kim se de ne me den ne ler ya pa -bi le ce ¤i nin s› n›r la r› n› bi le mez.‹çin de ki “öz”ünü kefl fe den vedüfl le ri ni de ne me ce sa re ti ni gös -

te ren ki fli as l›n da dü flün ce de sü -rü den ay r›l m›fl ki fli dir. Ve ya flamas l›n da He len Kel ler’in de di ¤i gi bihe pi miz için “Ya ce sur bir de ne -yim dir, ya da hiç bir fley de ¤il dir”.Be ce ri bel ki de bu yüz den ko cabir ya fla m› ço ¤un lu ¤un için de yeral mak tan bafl ka hiç bir fley yap ma -dan ge çir mek ten çok, ne ara d› ¤› -n› bil mek, kim se nin ara ma d› ¤› n›bul mak, gö rül me ye ni gör mek vede “ay›r d› na var mak t›r”.

El bet te sü rü den ay r› la n› ki miza man kurt ka pa bi lir. An cak ne -re ye git ti ¤i ni bil me di ¤i miz bir sü -rü nün pe flin den git mek ten ya dayan l›fl yö ne gi den bir sü rü nünpe fli ne ta k›l mak tan sa, bi rey selse çim le ri miz le olufl tur du ¤u muzya flam la r› m› z› ken di mi ze öz gürenk ler le bo ya mak çok da ha an -lam l› de ¤il mi dir? Ge lin içi miz de -ki se se ku lak ver me yi ö¤ re ne limve ge rek ti ¤in de sü rü den ay r› la -bil me yi “her fle ye kar fl›n” da ol sagö ze ala l›m. “Yo lun gö tür dü ¤üye re git me, ter si ne yol ol ma yanye re git ve bir iz b› rak” di yen R.Wal do Emer son gi bi ar d› m›z da izb› ra ka cak yol la ra dü fle lim.

‹fl te o za man ya fla d› ¤› m›z ya -flam ger çek ten bizim dir.•

118


Kolay Zor

“Ocak SuDokular›”n›n Yan›tlar›...

fians oyun la r› na pek il gi gös -ter mez di. Yal n›z ca y›l bafl la -r›n da mil li pi yan go bi le ti al -ma y› bir al›fl kan l›k bi çi mi ne

ge tir mifl ti. Bu bi let le re de ge nelola rak amor ti den öte ik ra mi ye ç›k -t› ¤› ol ma m›fl t›. Bu y›l da y›l ba fl›n -dan bir kaç gün ön ce ç›k t› ¤› al›fl ve -rifl te k› z› na pa ra ve re rek kar fl› da kimil li pi yan go bi le ti sa tan gi fle denbir çey rek bi let al ma s› n› is te mifl ti.

Y›l ba fl› ge ce si ço cuk la r›n herbi ri bir yer de top lan ma y› ye¤ le di -¤in den efliyle yal n›z bafl la r› na te le -viz yon ba fl›n da ge çir mifl ler di y›l -bafl la r› n›. Ken di si eflini te le viz yonba fl›n da b› ra ka rak ge ce ya r› s› n› bi -raz ge çe yat ma ya git mifl ti. Sa bahkalk t› ¤›n da efli hâ lâ uyu yor du. Geçyat t› ¤› için onu uyan d›r mak is te -me di. Mut fak ta bir fley ler at›fl t›r d›k -tan son ra sa lo na geç ti. Or ta da kima sa n›n üs tün de bir ka ¤›t var d›.Üs tün de kimi sa y› lar ya z› l›y d›. Mil -li pi yan go nun dün ge ce çe kil di ¤i -ni an›m sa d›. Bi let ken di sin de ol -ma d› ¤› için nu ma ra y› bil mi yor du.Te le viz yo nu aç t›. Ha ber le ri din ler -ken mil li pi yan go dan zen gin olan -la r›n bi let nu ma ra la r› n› gör dü. Befltril yon luk bü yük ik ra mi ye çey rekbi le te ç›k m›fl t›. Ç› kan il ler ara s›n daAn ka ra da var d›. Göz le ri ne ina na -ma d›. Bil di ri len nu ma ra ile ma sa -n›n üs tü ne b› ra k› lan nu ma ra ay -

n›y d›. Bir sü re flafl k›n l› ¤› n› ye ne -me di. Diz çök tü Tan r› ’ya dua et -me ye bafl la d›. Du an›n so nun daTan r›’ dan ken di si ni ko ru ma s› n›,her han gi bir biçimde ak l› n› oy nat -ma s› n› ön le me si ni is te di.

Son ra d› fla r› f›r la d›. Ga ze teci -den her za man al d› ¤› ga ze te ninya n›n da bir bafl ka ga ze te da ha ala -rak eve dön dü. Ga ze te le rin mil lipi yan go bi let lis te le ri bu lu nan say -fa la r› n› ma sa n›n üs tü ne yer lefl tir di.Her iki sin de de ve ri len sa y›yla ka -¤›t ta ya z› l› sa y› t› pa t›p ay n›y d›.Eflinin ya tar ken ken di sin de bu lu -nan bi let nu ma ra s› n› sa bah kalk t› -¤›n da bak s›n di ye bu ka ¤› da yaz -d› ¤› na inan m›fl t›. Yok sa bu nu ma -ra y› ni çin ya za cak t›? Aya ¤a kalk t›.Sa lo nu yu ka r› afla ¤› ar fl›n la ma yabafl la d›. Bu nu ya par ken de ka zan -d› ¤› bir tril yon ikiyüz el li mil yar li -ra y› ne ya pa ca ¤› n› dü flü nü yor du.Ön ce, üç ço cu ¤un her bi ri ne yü zermil yar ay›r d›. Son ra, iki ya k› n› zordu rum day d›. On la ra da ha t› r› sa y› -l›r bir mik tar öde me nin do¤ ru ola -ca ¤› na ka rar ver di. Eh, bu gü ne bu -gün zen gin sa y› l›r d›. Ken tin engöz de ye rin den bir da ire al ma s› nakim se nin bir di ye ce ¤i ol maz d›.Da ha da ay r›n t› la ra gi re rek “Eflininar ka dafl la r› na en pa ha l› lo kan ta dazi ya fet ver me si iyi bir jest olur” di -ye dü flün dü. Da ha son ra ar t›k o,

119

Öyle Bir fians ki... •M. Hadi ‹lbafl - Bütün Dünya•

Eflinin ya tar ken ken di sin de bu lu nan bi let nu ma ra s› n› sa bah kalk t› ¤›n da bak s›n di ye bu ka ¤› da yaz d› ¤› na inan m›fl t›. Yok sa

bu nu ma ra y› ni çin ya za cak t›? Aya ¤a kalk t›. Sa lo nu yu ka r› afla ¤› ar fl›n la ma ya bafl la d›. Bu nu ya par ken de ka zan d› ¤› bir tril yon ikiyüz el li mil yar li ra y› ne ya pa ca ¤› n› dü flü nü yor du.

120


öy le ucuz yer ler den gi yin me -me li, ör ne ¤in tüm giy si le ri ni Di or’ -dan al ma l› de di ken di ken di ken -di ne.

Otu rup tüm ra kam la r› ka -¤›t üs tün de top la d›k tantan son ra ken di le ri nebefl yüz mil yar kal d› ¤› n›

gör dü. Bu nu da bir ban ka ya ya t› -r›r ra hat ra hat ya flam la r› n› sür dü -rür ler di.

Ye ni den Tan r› ’ya dua et ti. Ken -di le ri ni böy le bir ni me te ka vufl tur -du ¤u için ona flük ran duy gu la r› n›ilet ti ve her tür lü anor mal dav ra n› fladüfl me me si ni on dan di le di. Aya ¤akalk t›. Bu se vin ci çev re siy le pay lafl -ma l›y d›. On la r›n da se vin ci ne or takol ma la r› n› is ti yor du. Ön ce k› z› na veda ma d› na te le fon et me yi dü flün dü.Sa ati ne bak t›, “Yok” de di, “Da ha er -ken. Dün ge ce geç yat m›fl ola bi lir -ler. fiim di on la r› uyan d›r ma ya y›m.”

Bir afla ¤› bir yu ka r› do lafl t›k tanson ra ya tak oda s› na gir di. Efli hâ lâuyu yor du. Uyan d›r mak la uyan d›r -ma mak ara s›n da bir ka rar ve re me -di. “Bek le sem de her kes nor malola rak ken di ne gel dik ten son ra buola ¤a nüs tü mufl tu yu ver sem da haiyi ol maz m›?” di ye dü flün dü.

Son ra yi ne sa lo na dön dü. Te le -viz yo nu aç t›, bir sü re ka nal la r› do -lafl t›. He men tü mü de çe flit li yer ler -de y›l ba fl› ge ce le ri ni gö rün tü lü yor -du. Ka nal lar dan bi ri ha ber le ri ve rir -ken yi ne y›l ba fl› çe ki li flin de en bü -yük ik ra mi ye yi ka za nan nu ma ra y›ya z› yor du. Ye ni den ma sa n›n üs tün -de ki ka ¤› da bak t›, ga ze te le re bak t›.Tü mü de ay n› sa y› da bir le fli yor lar d›.“Ta mam” de di ken di ken di ne. “Hiçkufl kum kal ma d›. Ben de bü yük ik -ra mi ye yi ka za nan lar dan bi ri yim.”

Bu kez ya tak oda s› na da ha ka -rar l› gir di. Eflini uyan d›r mak is te di.Efli “I›h” di ye ses ler ç› ka ra rak öbürta ra fa dön dü.

“Hadi ha n›m, sa at bir hay li iler -le di. Otu rup ko nu fla cak gü zel fley -ler var” de di.

Efli, “Geç yat t›m. Uy ku mu ala -ma d›m hâlâ...” di ye ya n›t ver di.

Adam, “Kalk ha n›m, bel ki sa -na gü zel ha ber ler ve re ce ¤im” di -ye üs te le yince efli ona do¤ ru dö -ne rek, “Ney mifl bu gü zel ha ber?”di ye sor du.

“Bi ze bel ki de y›l ba fl› ik ra mi ye -si ç›k m›fl t›r.”

“Ne re den bi li yor sun bunu?”“Ben bak t›m. Bi zim nu ma ray la

ga ze te de, te le viz yon da ilan edi lenbü yük ik ra mi ye nin nu ma ra s› ay n›.Ay r› ca, ik ra mi ye ç› kan il ler ara s›n -da An ka ra da var. O da bi ziz.”

“Han gi nu ma ra dan söz edi yor -sun? fiu ma sa n›n üs tü ne ya z›p b› -rak t› ¤›m nu ma ra dan m›?”

“Evet o nu ma ra.”“Hay ak l›n la bin ya fla e mi?.. O

nu ma ra bü yük ik ra mi ye nin nu ma -ra s›. Sen yat t›k tan son ra te le viz yonçe ki lifl le ri ver di. Ben de en bü yükik ra mi ye yi ka za nan nu ma ra y› ka -¤› d›n üs tü ne yaz d›m.”

Aniden ya ta ¤›n üs tü ne çök -tü. Bir sü re hiç bir fley söy -le me di. Efli me rak la, “Neol du?” diye sordu. “Yü zün

sa rar d›.”Gül dü... Gül dü... Ka t› l›r ca s› na

gül dü. “Böy le içim den ge le rekhiç gül me mifl tim” de di, “K› sa daol sa zen gin li ¤i tüm bo yut la r›y laya fla d›m. Bu nu si zin le pay lafl makis te dim. Ama, Tan r› ile ri git me meizin ver me di. Ne ya pa l›m, flan s› -

6

121

9

8

7

5

4

3

2

1 Özel lik le yaz ay la r›n da, gök -yü zün de gö rü len uzun y›l d›z kü -me si ne ne ad ve ri lir?

a) Sa man yo lu b) Ha lley Kuy ruk lu Y›l d› z› c) Bü yük Ay› d) Kü çük Ay›

Gü ne fle en ya k›n ge ze genafla ¤› da ki ler den han gi si dir?

a) Mars b) Ura nüs c) Mer kür d) Ve nüs

Ti mur lenk so yun dan, ma te -ma tik çi li ¤i ve ast ro nom lu ¤uy laün le nen hü küm dar kim dir?

a) Ebu Sa id b) Hü se yin Bay ka ra c) fiah Ruh d) Ulu¤ Bey

‹ran Sel çuk lu la r’› dö ne min deya fla m›fl ün lü ma te ma tik çi, ast ro -nom, fla rap düfl kü nü fla ir kim dir?

a) Ha f›z b) Ba ba Ta hir Ür yan c) Ömer Hay yam d) Cü neyd Ba¤ da di

Ata türk Sam sun’a ç›k t› ¤›n dakaç ya fl›n day d›?

a) 35 b) 36

c) 37 d) 38

Ya y›m la d› ¤› 550 ki tap la re -kor k› ran ya zar kim dir?

a) Enis Ba tur b) John Ste in beck c) Bar ba ra Cart land d) Ernest He ming vay

Ho ca s› Ef la tun’un ölü mü üze -ri ne Ati na’y› terk edip As sos’a yer -le flen ve bu ra da ken di oku lu nuku ran fi lo zof kim dir?

a) Epik te tos b) Atis to te les c) He rak le itos d) De mok ri tos

Ga li leo dün ya n›n dön dü ¤ügö rü flü yü zün den yar g› la n›r kenkaç ya fl›n day d›?

a) 40 b) 50 c) 60 d) 70

Ün lü Sü me ro log Mu az zez ‹l -mi ye Ç›¤ arafl t›r ma yo rum la r›n da -ki gö rüfl le ri ne de niy le yar g› lan d› -¤›n da kaç ya fl›n day d›?

a) 72 b) 82 c) 92 d) 102

Bilginizi Denetleyin

•Haz›rlayan: Diyar Mahmuto¤lu - Bütün Dünya•

10

122

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Di le ¤i ger çek lefl ti ¤i için do -kun du ¤u al t›n olan, bu yüz denalay lar dan kur tu la ma yan Frig yakra l› kim dir?

a) Mi das b) At tis c) ‹s sis d) Ado nis

Ha va ya sa l› nan ze hir li gaz la r›nde ne ti mi ni ön gö ren ve ABD’ninim za la ma d› ¤› ulus la ra ra s› söz lefl -me afla ¤› da ki ler den han gi si dir?

a) Ban dung b) Ce nev re c) Dub lin d) Kyo to

“Sa k›n ca l› Pi ya de” oyu nu nunya za r› ün lü ga ze te ci kim dir?

a) Ab di ‹pek çi b) U¤ur Mum cu c) Çe tin Emeç d) Orhan Pamuk

Ku düs’ü Haç l› Or du su’ nun ifl -ga lin den kur ta ran ‹s lam or du suko mu ta n› kim dir?

a) Ta r›k Bin Zey yad b) Se la had din Ey yu bi c) Bat tal Ga zi d) Ebu Müs lim Ho ra sa ni

Ölüm süz lük ara y› fl› n› ko nualan en es ki des tan han gi si dir?

a) G›l ga m›fl b) Ma nas c) Odys se ia d) De de Kor kut

Fa tih Sul tan Meh met, Ma ni sa’yava li oldu¤unda kaç ya fl›n day d›?

a) 31 b) 21 c) 11 d) 41

Fa tih Sul tan Meh met ‹s tan -bul’u fet het ti ¤in de kaç ya fl›n day d›?

a) 51 b) 41 c) 31 d) 21

“Don Ki flot”un ya za r› kim dir?a) Mi gu el de Una mu no b) Mi gu el de Cas til lo c) Mi gu el de Al len de d) Mi gu el de Cer van tes

Ti mur lenk, Mo ¤ol lar’a hü küm -dar ol du ¤un da kaç ya fl›n day d›?

a) 24 b) 34 c) 44 d) 54

Uza ya ç› kan ilk can l› kim di?a) ‹n san b) May mun c) Ke di d) Kö pek

‹ki parelel aras›ndaki uzakl›kkaç kilometredir?

a) 180 b) 144 c) 120 d) 111

Yan›t lar 130’uncu say fa m›z dad›r.

Bilginizi Denetleyin

Zor ge li yor du ona ar t›k...Hak l›y d› ta bii... Bir öm -rün a¤›r l› ¤› var d› omuz la -r›n da... Kal d›r m›fl ken 85-

90 y›l, ar t›k ta fl› ya m› yor du bu ya -flam yü kü nü... Ama yi ne de güç -lüy dü. Ya da güç lü du yum su yor -du tu tu na rak, çev re sin de ka lanbir kaç ve fa l› dos tu na...

Bu gün yi ne ge le cek ler di. Dünsöz ver mifl ler di. Hem mu hab bet le rihem de var l›k la r› s› cak t›. Kar fl› l›k s›zsev gi yi, gü lüm se me yi ve dost lu ¤uve ri yor lar d› ona... Ne bir kö tü sözne de k› r› la cak bir ha re ket gör müfl -tü o na zik dost la r›n dan...

Ye ni edin mifl ti on la r›; amasan ki bir ömür hep ya n›n da lar m›flgi bi du yum su yor, des tek al› yor duon lar dan... Ve fa l› lar d› da gel mekiçin söz ve rir ler se mut la ka ge lir -

ler di. En az›n dan o emin di.Sa bah uyan d› ¤›n da ilk dü flün -

dü ¤ü fley di bu... On lar ge le cek ti.Za ten kü çük k› z› n› da ver dik tenson ra gön lü nü kap t›r d› ¤› gen ce,da ha da sa r›l m›fl t› bu sa d›k dost -la r› n›n mu hab be ti ne...

Bu ya flam, bu ma hal le ve ken -din den bafl ka üye si ol ma yan buai le bafl ka tür lü çe kil mez di on larol ma sa... He ye can l›y d›. Ha z›r l›kyap ma l›y d›. Bu te lafl öy le ho flu nagi di yor du ki... Çün kü ya pa yal n›zkal d› ¤› dün ya s›n da, bir ifle ya ra -d› ¤› n› du yum sa mak onun tekmut lu lu ¤uy du. Her gün oku du ¤uga ze te si oya la sa da onu, dost la r› -n›n gel me za ma n› yak la fl›n ca tümsa b›r tafl la r› kal k› yor du.

Mah cup ol ma ma l›y d›. On la r›ge re ¤i gi bi a¤ar la y›p bir da ha ki se -

123

•Nes li han Ya flar - Bü tün Dün ya•

Teselli

Bu ya flam, bu ma hal le ve ken din den bafl ka üye si ol ma yan bu ai le bafl ka tür lü çe kil mez di on lar ol ma sa... He ye can l›y d›. Ha z›r l›k yap ma l›y d›. Bu te lafl öy le ho flu na gi di yor du ki... Çün kü ya pa yal n›z kal d› ¤› dün ya s›n da,

bir ifle ya ra d› ¤› n› du yum sa mak onun tek mut lu lu ¤uy du.

fe re yüz b› rak ma l›y d›, ge negel me le ri için... Bu al› fl›l m›fl l› ¤›nde va m› için on la r› mem nun et me -liy di.

Koy nun da ki ka l›n ko ru maal t› na al›n m›fl po fle tiniçin de ki 3 ay l›k ser ma ye -sin den bir kaç li ra al d›,

ge ri si ni ay n› ye ri ne koy du. Zarzor iler le di te le fo nun ya n› na, çe -vir di bak ka l›n nu ma ra s› n› ve si -pa ri fli ni ver di:

“O¤ lum, ba na 1 pa ket süt, 1pa ket bis kü vi, bir de dün den ka -lan ek mek le ri niz den 2 ta ne...”

Za man gel mifl ti. Ak flam olun -ca top lan m›fl t› her kes yu va s› na...O da çe kil mifl ti za ten hiç ç›k ma -d› ¤› ka bu ¤u na... fiim di ge lir di ko -

nuk la r›... O za man ç› kar d› ye rin -den ye ni den... Za ten gel me le ri neaz kal d› di ye d›fl ka p› y› aç›k b› -rak t›r m›fl t›, bak ka l›n ç› ra ¤› na...

Ve iç ka p› ya ya k›n bir yer de onuça ¤› ran dost la r› n›n se si ni duy du. Buöy le s› cak, öy le ya k›n ge li yor du kiona f›r la d› ve aç t› iç ka p› y›...

Ko nuk la r› öy le sa b›r s›z d› ki he -men al d› lar yer le ri ni ve yi yip iç me -ye bafl la d› lar ken di le ri ne özen leha z›r la nan bis kü vi li, ek mek k› r›n t› -l› süt le ri ni... Te flek kür ede rek ara -da m› r›l da na rak, hav la ya rak...

Ve git ti ler ka r›n la r› do yun ca...Gös te ri len bu kar fl› l›k s›z sev gi ye“Mi yav mi yav”, “Hav hav” ses le -riy le, ya r›n da ge le cek le ri ninmüj de si ni ve rir gi bi...

Ar ka la r›n da mut lu bir yü rek ve

124


Tra fik uya r› ifla ret le ri ne uy ma yan sü rü cü ka za yap t› ¤›için yar g›ç kar fl› s› na ç› ka r›l m›fl t›. Yar g›ç, sü rü cü ye ne için yar g› -lan d› ¤› n› ve ifl le di ¤i su çun ne ol du ¤u nu bil dir di. Sa n› ¤a ken di nisa vun ma s› için söz ve re rek, “K›r m› z› ›fl›k ta geç ti ¤in için ka za yap -m›fl s›n” de di. “Bu ko nu da ne di ye cek sin?”

Bu suç la ma y› ken di ne ya k›fl t› ra ma yan sa n›k “Be ni tra fik ku -ral la r› n› çi¤ ne mek le na s›l suç lar s› n›z?” di ye rek ken di ni sa vun -mak is te di. “Bu ko nu da bil dik le ri mi yaz ma ya kalk sam iki ciltki tap olur.”

Yar g›ç, sa n› ¤› so nu na de ¤in sa kin bir bi çim de din le dik ten son -ra “Bil dik le ri ni z iki cilt ki ta b› dol du ra bi lir...” de di. “Ama yap t› ¤› -n›z tra fik ka za s› nda ya ra la nan in san la r›n sa y› s› bir has ta ne yidol du ra cak den li çok...”•

“Bir Baflkad›r Benim Memleketim”in Yan›tlar›...

Marmaris,Mu¤la

Hasankeyf,Batman

Ölüdeniz,Fethiye, Mu¤la

Taflkale,Karaman

125

Küçük ken bi ze ka zan d› r›l -ma ya ça l› fl› lan bafl l› ca al›fl -kan l›k lar dan bi ri de diflf›r ça la mak t›r. Ki mi miz

bin bir naz la gi der f›r ça la ma ya, ki -mi miz se da ha kü çü cük kenva r›r difl le ri nin öne mi ninay›r d› na. Her gün kul lan d› -¤› m›z difl ma cu nu nun veon suz pek de an la m› ol ma -yan difl f›r ça s› n›n na s›l or ta -ya ç›k t› ¤› hak k›n da bil gi sa -hi bi ol mak is ter mi si niz?

A¤›z sa¤ l› ¤› na dik katet me al›fl kan l› ¤› di ni fi gürBu da za ma n› na de ¤inuza n› yor. Bu da’n›n, ba -k›m kü rü nün bir par ça s›ola rak Tan r› Sak ka’dange len “difl çu bu ¤u”nu kul -

lan d› ¤› ka y›t lar da yer al› yor.‹S 23-79 ta rih le ri ara s› na ilifl kin

kay nak la ra gö re a¤›z sa¤ l› ¤› ve fe -rah bir so luk için ke çi sü tü içi lir; fa -re, tav flan, kurt ka fa la r› ile öküz ök -

çe si nin ve ke çi aya ¤› n›ndifl eti ne iyi gel di ¤i ne,kurt d›fl k› s›n dan al› nanke mik si mad de le riüzer le rin de ta fl› ma n›n–kim bi lir bel ki de kol -ye ola rak– difl çü rük le -ri ni ön le di ¤i ne, kap -lum ba ¤a ka n›y la difl le riy›l da üç kez y› ka ma n›n -sa difl a¤ r› la r› na çok iyigel di ¤i ne ina n› l›r m›fl.

Çin li bil gin Hu ang-Ti, difl ba k› m› ve sa¤ l› ¤›üze rin de ça l›fl m›fl, a¤›z -

Difl F›rças› ve Macunu

Ne Nedir,Nas›ld›r?

PelinHazar

Al›flkanl›klar›m›zdan Birinin Kahramanlar›:

da du yum sa nan fark l› ac› la r›n,çe ne nin ve difl eti nin fark l› böl ge le -ri ne al t›n ve gü müfl i¤ ne ler ba t› ra rakge çi ri le bi le ce ¤i ni be lirt mifl.

‹lk ka r› fl›m lar bü yük bafl hay vantoy nak la r› n›n ezil mifl kül le ri ilesün ger ta fl›n dan olu flu yor mufl.Ön ce Yu nan lar son ra da Ro -

ma l› lar ka r› fl› m› de ¤ifl ti re rek ezil miflke mik le is ti rid ye ka bu ¤u gi bi afl›n -d› r› c› lar ek le ye rek, mad de le rin difl -ten ar›n d› r›l ma s› n› sa¤ la ma ya ça l›fl -m›fl lar. Difl çe ki mi için kur flun danbir alet ge lifl ti ren Yu nan ve Ro ma -l› lar, ara s› aç›k difl le ri bir lefl tir mekve a¤ za al t›n tel le tak ma difl yer lefl -tir mek ko nu sun da ilk ler.

‹S 1000’li y›l lar da Pers li yö ne ti -ci le rin, hal ka difl te miz le yi ci ola raksert mad de ler kul lan ma n›n za rar la -r› ko nu sun da bil gi ver me le ri ne de -¤in difl ma cu nuy la il gi li ya z› l› bil gi -ye pek rast lan ma m›fl. Pers hal k› nayan m›fl ge yik boy nu zu, ya n›k sal -yan goz ka bu ¤u ve al ç› ta fl› kul lan -ma la r› öne ril mifl. Öte ki Pers ta n›m -la r› ara s›n da hay van la r›n ku ru tul -mufl ki mi or gan la r›, bit ki ler, bal vemi ne ral ler var m›fl. Difl güç len di ri ciola rak ve ri len ta n›m lar dan bi rin depi ro mor fit, ba k›r pa s›, tüt sü ve tozçak mak ta fl› bu lu nu yor mufl.

Difl to zu ve ma cu nu 18’in ciyüz y›l da ‹n gil te re’de kul la n›l ma yabafl la na na dek difl ma cu nu ta ri hin -de yi ne bü yük bir bofl luk var.18’in ci yüz y›l da ki bir ta n›m da ka -r› fl› m›n için de ej der ha ka n›, tar ç›nve yan m›fl flap bu lu nu yor. Ej der haka n› ola rak ne yin dü flü nül müflola bi le ce ¤i bi lin mi yor.

18’in ci yüz y› l›n son la r›n da kö -pür me et ki si ni ar t›r mak ama c›y laka r› fl›m la ra bo raks to zu, 19’un cu

yüz y› l›n bafl la r›n da toz la r› macunbi çi mi ne ge tir mek ve hofl bir tat ka -zan d›r mak için gli se rin ile difl le rigüç len di rip du yar l› l› ¤› azal tan stron -ti yum ek len di. Pe abody ad l› bir difldok to ru 1824 y› l›n da difl to zu na sa -bun ka tan ilk ki fli ol du, 1850 y› l›n daise John Har ris te be flir ek le di.

Ka va noz da ki difl to zu nun ilkse ri üre ti mi 1873 y› l›n da ger çek -lefl mifl ti. 1892 y› l›n da Con nec ti -cut’l›, sa hip ol du ¤u flir ke ti son ra -dan “Col ga te” ola cak olan Dr.Was hing ton Shef fi eld difl ma cu nu -nu kat la na bi lir tü pe ko yan ilk ki fliol du. Mar ka s› “Dr. Shef fi eld’s Cre -me Den tif ri ce”ti. 1896’da “Col ga te”difl ma cu nu, Shef fi eld’in ki ne ben -zer bir bi çim de kat la na bi lir tüp tepa ket le nip sa t› fla su nul du.

‹kin ci Dün ya Sa va fl›’ndan ön cedifl ma cu nu kur flun, ka lay ala fl› m›kü çük tüp ler de sa t› l› yor du. Kur flu -nun ma cu na geç ti ¤i nin ay›r d› na va -r› l›n ca, tü pün içi bal mu muy la kap -lan d›. ‹kin ci Dün ya Sa va fl›’nda kikur flun ve ka lay k›t l› ¤› alu min yum,ka ¤›t ve plas tik bi le fli mi nin kul la n› -m› n› yay g›n lafl t›r d›. 20’nci yüz y› l›nso nun da, yal n›z ca plas tik ten ya p› -lan tüp ler kul la n› l› yor du.

‹kin ci Dün ya Sa va fl› son ra s›Ame ri ka l› as ker ler Av ru pa’danbu al›fl kan l› ¤› ge ti re ne de ¤inhalk dü zen li difl f›r ça la ma al›fl -

kan l› ¤› edi ne me mifl ti. ‹kin ci Dün yaSa va fl›’ndan son ra difl ma cu nu üre -ti min de bü yük ge lifl me ler ya flan d›.Ana for mül de ki sa bu nun ye ri nisod yum la urik sül fat ve sod yum ri -si no le at al d›. Bir kaç y›l son ra “Col -ga te”, difl ma cu nu na flo rür kat ma yabafl la d›. Difl ma cu nu na ka t› lan flo -rür ve bi le flim le ri nin difl çü rü me si -

126


ne kar fl› difl mi ne si ni güç len dir di ¤i -nin an la fl›l ma s› önem li bir ad›m d›.

“Col ga te” ilk ti ca ri mar ka s› n›1873’te pa zar la ma ya bafl la ma danyak la fl›k 1500 y›l ön ce kul la n› landün ya n›n bi li nen en es ki difl ma -cun la r›n dan bi ri nin for mü lü bir Vi -ya na mü ze si nin bod rum ka t›n datoz lu bir pa pi rüs te or ta ya ç›k t›. Bel -ge bir çok pa pi rüs tenolu flan M› s›r ka l›n t› -la r› ara s›n da yer al› -yor du ve M› s›r ken tiCro co di lo po lis’in d› -fl›n da ki çöp lük te bu -lu nup 1878 y› l›n dasa t›n al›n m›fl t›.

Es ki M› s›r l› birka tip “be yazve ola ¤a nüs tüdifl ler için

pud ra” ola rak ad lan -d›r d› ¤› ka r› fl› m› ay r›n -t› la r›y la yaz m›fl. ‹S4’ün cü yüz y›l da ya z› -lan bel ge ye gö re, gü -zel bir gü lüfl için ge -re ken mal ze me ler birdir hem ka ya tu zu, ikidir hem na ne, bir dir -hem ku ru tul mufl sü -sen çi çe ¤i ve bi ber.

For mül Vi ya na’dabir difl çi lik kong re -sin de aç›k lan d› ¤›n daAvus tur ya l› difl dok -tor la r› n›n il gi si niçek mifl ti. Dr. He inzNe uman, for mü lün ta d› n›n çok dakö tü ol ma d› ¤› n›, o za man lar daböy le bir for mü lün var l› ¤› na ilifl kinbil gi ye ulafl ma n›n fla fl›r t› c› ol du ¤u -nu söy le mifl. Ta n›m, ‹S 6’nc› yüz y›l -da son ta p› nak lar ka pa na na de ¤in

M› s›r’›n res mi di li olan Yu nan di lin -de ya z›l m›fl t›.

Ta n› m› bu lan, Avus tur ya Ulu -sal Kü tüp ha ne si’nin pa pi rüs ko -lek si yo nun dan so rum lu Dr. Her -mann Har ra uer bel ge için, “Bü yü -le yi ci bir bel ge. T›p bil gi si olan bi -ri ta ra f›n dan ya z›l d› ¤› bel li, t›p te -rim le ri için k› salt ma lar kul la n›l m›fl”

di yor. O za man lar pa pi rüs el de et -me si zor bir fley ol du ¤un dan ye ni -den kul la n› l› yor mufl.

Bulunan bel ge nin ar ka yü zün -de ma nas t›r lar ara s›n da ki ile ti flimbil gi le ri yer al› yor mufl. For mü lü

127

Difl F›rças› ve Macunu

“Colgate” firmas›n›n difl macununu halka tan›tmak için yay›mlad›¤› bir gazete ilan›

ya zan ki fli nin bir bi çim de on -lar la il gi si ola bi le ce ¤i ni dü flü nü -yor lar. “‹S 4’ün cü yüz y›l da M› s›rhalk› H› ris ti yan lafl t› r›l m›fl t› ve H› -ris ti yan ra hip ler ay n› za man da fi -zik çiy di. Bel ki o pa pi rü se ya zanda bir ra hip ti” di ye ek li yor Har ra -uer.

Difl f›r ça s› n›n or ta ya ç› k› fl›‹Ö 3500’lü y›l lar da Ba bil‹m pa ra tor lu ¤u’nda kul la -n› lan çi¤ ne me so pa la r› na

de ¤in uza n› yor. Es ki Yu nan ve Ro -ma ede bi ya t› kür dan kul la n› m›n -dan söz edi yor. Kay nak lar Çin’de‹Ö 1600’lü y›l lar da, aro ma l› a¤aç -lar dan al› nan çu buk la r›n bir ucuf›r ça gi bi ola na de¤in çi¤ nen di ¤i ni,öte ki ucu nun sa siv ril ti le rek kür danola rak kul la n›l d› ¤› n› an la t› yor. Ka -l›n ve sert k›l l› difl f›r ça s› da Çin’deya p›l m›fl, tüc car lar ta ra f›n dan Av -ru pa’ya gö tü rül müfl. Si bir ya ya -bando mu zu nun k›l la r› bir bam bu -ya tut tu ru lu yor mufl. Öte ki hay van -la r›n k›l la r› da kul la n› l› yor mufl an -cak gö rü nen o ki za val l› Si bir yaya ban do mu zu en flans s›z la r›y m›fl.K›l la r› için, 20’nci yüz y›l da nay lonicat edi le ne de ¤in kul la n›l m›fl!

O za man lar çok az kim se nin difl -le ri ni f›r ça la d› ¤› Av ru pa’da, ya ban -do mu zu k›l la r› çok sert ol du ¤un danve difl eti ni ka nat t› ¤›n dan, da ha yu -mu flak olan at k› l› kul la n› l› yor mufl;ye mek ler den son ra kaz tü yün den,

gü müfl ya da ba k›r dan ya p› lan kür -dan kul lan mak da ha yay g›n m›fl.

Difl f›r ça s›y la il gi li son ra kiönem li ge lifl me ler 19’un cu yüz y› lade ¤in yok de ne cek den li az. 1857y› l›n da, H. N. Wads worth üret ti ¤idifl f›r ça s› na pa ten ti al d› ¤›n da, Ame -ri ka da bu pa za ra gir mifl ol du.1885’de “Flo ren ce Ma nu fac tu ringCom pany”, Dr. Rhe in’le ifl bir li ¤iiçe ri sin de, se ri üre tim le f›r ça üret -me ye bafl la d›. 1937 y› l›n da Ame ri -ka’da “Du Pont” la bo ra tuv ar la r›n daWal la ce H. Ca rot hers ta ra f›n dannay lon icat edil di, bir y›l son ra ilkola rak difl f›r ça s›n da kul la n›l d›.1939 y› l›n da elekt rik li ilk difl f›r ça s›‹s viç re’de üre til di an cak 1960’la rade ¤in aç›k pa zar da ye ri ni al ma d›;Ame ri kan pa za r›n da, “Squ ibb” ta ra -f›n dan üre ti len “Bro xo dent” ad›y layer al d›. 1961 y› l›n da “Ge ne ralElect ric” kab lo suz, flarj edi le bi lir ilkdifl f›r ça s› n› sa t› fla sun du. Dö nerbafl l›k l› elekt rik li difl f›r ça s› mar ket -ler de ye ri ni 1987’de “In terp lak” ileal d›.

‹n sa no¤ lu nun ger çek lefl tir di ¤ien es ki gün lük al›fl kan l›k lar dan olandifl f›r ça la mak, difl f›r ça s› ve ma cu -nu nun ar tan çe flit le riy le gi de rek da -ha e¤ len ce li bir bi çim al d›. Ufak l›k -la ra difl f›r ça la ma al›fl kan l› ¤› ka zan -d›r mak es ki sin den da ha ko lay ar t›k.Bir son ra ki difl f›r ça la ma n›z da, f›r ça

128


[email protected]

“Satranç”›n Yan›tlar›... AAttaakk:: 1. Kxe4 dxe4 2. Vf8+ fih7 3. Ae8 1-0Oyun SSo nu: 1. Ff3+ fig1 2. Fh1!! fixh1 3. fif1 d5 4. exd5 e4 5. d6e3 6. d7 e2+ 7. fixe2 fig1 8. d8V h1V 9. Vd4+ fih2 10. Vh4+ fig211. Vg4+ fih2 12. Vf2 1-0KKeennddii GGeelleenn:: 1... Kg7 2. Kxe5 dxe5 3. Vxf8 1-0•

Daha k› sa bir sü re ön ce -si ne de ¤in var l› ¤›n danbi le ha ber dar ol ma d› -¤›m bir sa p›k l›k, i¤ renç

ve afla ¤› l›k ki fli lik le re özel bir“e¤ len ce (!)”, za val l› l› ¤›n sim ge siço cuk por no su, gün de lik ya fla -m› m› za bom ba gi bidüfl tü. Gün geç mi yorki ga ze te le rin sür man -flet le rin de bu gö rün tü -le ri bil gi sa ya r› na kay -de den “ara m›z dan” bi -ri le ri nin po lis ta ra f›n -dan tu tuk lan d› ¤› ha -ber le ri ç›k ma s›n... Ül -ke miz dün ya da bu si -te le re en çok gi rifl ya -p› lan yer mifl üs te lik...

Siz de üzü lü yor mu -su nuz, in san l›k tan pay -la r› n› al ma m›fl bu “in -san s›”la r›n ço cuk la rayap t›r d›k la r› fley le ri ö¤ ren dik çe?Ta bii ki üzü lü yor su nuz, her ak l›ba fl›n da ki fli gi bi...

Pe ki, siz ler fla fl› r› yor mu-sunuz böy le bir fle yin na s›l olupda ger çek le fle bil di ¤i ne?

Ben fla fl›r m› yo rum.

As ker li ¤i mi yap t› ¤›m dö nem de,Gü ney do ¤u Böl ge si’nin de gü ne -yin de ger çek le flen bir ça t›fl ma s› ra -s›n da üze ri mi ze ya ¤an ha van to pumer mi le ri nin ara s›n da, köy lü le rinç›l g›n lar gi bi ko flufl tu rup çev re yesa ç› lan ke çi le ri ni top la ma ya ça l›fl -

t›k la r› n› gör müfl veumar s›z ca or ta l›k ta do -la flan ço cuk la r› n› ça ¤›r -ma zah me ti ne bi le gir -me dik le ri nin ay›r d› navar m›fl t›m. Her fley bi tip,or ta l›k du rul du ¤un daiçim de bi ri ken öf key leköy lü ler den bi ri nin ya -n› na gi dip, “Ço cuk la r›nmer mi le rin al t›n da oy -nar ken sen na s›l ke çi le -rin pe flin den gi der sin?”di ye ç› k›fl t› ¤›m da, köy lühiç is ti fi ni boz ma danba na bak m›fl ve “Ke çi

be ni do yu ru yor, o gi der se aç›m,ço cu ¤u na s›l ol sa se ne ye ge ne ya -pa r›z” de mifl ti.

Onun dü flün ce tar z› n›n ken dido¤ ru su ol du ¤u nu ve ko nu fla rak,an la ta rak de ¤ifl ti re me ye ce ¤i mi,köy lü nün se sin de ki din gin lik ve

129

Ço cuk por no cu la r›yla sa vafl mak, ta bii ki gö re vi miz; ama ço cuk por no su nun na s›l ola bil di ¤i ne fla fl›r ma y›n. He pi mi zin or ta ¤›

ol du ¤u top lu mun yüz y›l lar d›r de ¤ifl me den de vam eden, ço cu ¤a yak la fl› m›n da ki öte ki an la y›fl la ra hiç ses ç› kart ma d›y sa n›z, o

an la y›fl lar la da sa vafl ma d›y sa n›z, so nun da sö mü rü nün bu uç nok ta ya ulafl ma s› fla fl›rt ma s›n si zi; ama üzü lün, içi niz yan s›n.

Or ta ¤› ol du ¤u muz top lu mun su çu na da or ta ¤›z çün kü...

Sa¤l›kKonular›

Dr.Ufuk Akyol

Orta¤› Oldu¤umuz ToplumunSuçuna da Orta¤›z...

130


ken din den emin ta v›r dan he -men an la m›fl ve ken di mi yo ¤un,de rin bir hüz ne kap t›r m›fl t›m.

Çu ku ro va, ül ke mi zin ta r›m am -ba r›, bin ler ce y›l l›k be re ket kay na -¤› d›r. Her y›l ha sat za ma n› 10 ile 17yafl la r›n da ço cuk lar, mal gi bi kam -yon la ra dol du ru lup “kö le” s› fa t›y laol ma sa da, ni te li ¤i ile in san sim sar -la r›n ca böl ge ye ge ti ri lir ve tar la lar -da ça l›fl t› r› l›r. Bu ke mik lefl mifl, ka -n›k san m›fl ve ne ac› d›r ki ka bul le -nil mifl bir “ge le nek”tir böl ge de. Buy›l 50 li ray m›fl haf ta l› ¤›... Ço cu ¤ane ka da r› n› ve ri yor lar aca ba?

Ye di ya fl›n da ki ço cuk, ken diana s›, ba ba s› ta ra f›n dan, eli ne si -mit tab la s›, ka ¤›t men dil, çik letve ri lip so ka ¤a sa l› n›r ya da çe kiç,

tor na vi da ve ri lip sa na yi si te sin de -ki ta mir ci ye ç›rak verilir.

Ço cuk por no cu la r›, bu gün ler -de he pi mi zin gün de min de s›k çayer al› yor. On lar la sa vafl mak, ta biiki gö re vi miz; ama ço cuk por no -su nun na s›l ola bil di ¤i ne fla fl›r ma -y›n. He pi mi zin or ta ¤› ol du ¤u top -lu mun yüz y›l lar d›r de ¤ifl me dende vam eden, ço cu ¤a yak la fl› m›n -da ki öte ki an la y›fl la ra hiç ses ç› -kart ma d›y sa n›z, o an la y›fl lar la dasa vafl ma d›y sa n›z, so nun da sö mü -rü nün bu uç nok ta ya ulafl ma s› fla -fl›rt ma s›n si zi; ama üzü lün, içi nizyan s›n. Or ta ¤› ol du ¤u muz top lu -mun su çu na da or ta ¤›z çün kü...•

[email protected]

Efli ge ce nin geç sa at le rin de ra hat s›z la nan adam, dok torara mak için, ken tin ifl lek cad de le rin den bi rin de sa ¤a so la ba ka rakyü rü yor du. Bü yük bir apart ma n›n önün de dur du ve “fiu zil le re birba ka y›m, bel ki bir dok tor ad› na rast la r›m” de di, ken di ken di ne. Ka -p› n›n yan ta ra f›n da iki s› ra ha lin de di zi li zil le ri tek tek in ce le di. Gö -zü, üze rin de “Dr. ...” ya zan bir zi le ilifl ti. He men zi li çal d›. Ka p›aç›l d› ¤› za man zil de nu ma ra s› ya z› l› olan da ire ye ç›k t›. Ka p› y›açan ki fli ye “Efen dim” de di. “Ge ce nin bu sa atin de si zi ra hat s›z et -ti ¤im için özür di le rim.” Kar fl› s›n da ki ki fli der di ni so run ca he menan lat ma ya bafl la d›:

“Dok tor be yi gö re cek tim” de di. “Eflim ani den ra hat s›z lan d›, ge lipbir bak ma s› n› ri ca ede cek tim.”

Dok tor, “Ama ben, si ze yar d›m c› ola mam” de di. “Çün kü ben t›pdok to ru de ¤il, fel se fe dok to ru yum.”

Has ta sa hi bi bu ya n› ta çok fla fl›r d›, özür di le yip mer di ven ler denine rer ken ken di ken di söy len me ye bafl la d›:

“Hay ret” de di. “Ne has ta l›k lar tü re mifl de bi zim ha be ri miz yok...”•

“Bilginizi Denetleyin”in Yan›tlar›...

•1) Samanyolu •2) Merkür •3) Ulu¤ Bey •4) Ömer Hayyam•5) 38 •6) Barbara Cartland •7) Herakleitos •8) 60 •9) 92•10) Midas •11) Kyoto •12) U¤ur Mumcu •13) SelahaddinEyyubi •14) G›lgam›fl •15) 11 •16) 21 •17) Miguel deCervantes •18) 34 •19) Maymun •20) 111•

131

•Af fet mek ve unut mak iyi in san -la r›n in ti ka m› d›r.

SSchil ler

•A ra d› ¤› n› bil me yen, bul du ¤u-nu an la ya maz.

Cla ude BBer nard

•Kü çük fley le re ge re ¤in den faz laönem ve ren ler, el le rin den bü yükfley ler gel me yen ler dir.

Ef la tun

•Hiç kim se sen den da ha iyi de -¤il dir; ama sen or ta ya bir fley ko -ya maz san, sen de hiç kim se deniyi de ¤il sin.

Do nald LLa ird

•Ba tan gü nefl için a¤ la ma y›n, ye -ni den do¤ du ¤un da ne ya pa ca ¤› n› -za ka rar ve rin.

Da le CCar ne gie

•Kay be de cek bir fle yi ol ma yan in -san dan kor kun.

Go et he

•Ba fla r› güç lü ola na gü lüm ser, ba -fla r› s›z l›k za y›f la ra çul la n›r.

Os car WWil de

•Ya flam bi sik let le git mek gi bi dir.Pe da l› çe vir me ye de vam et ti ¤i nizsü re ce düfl mez si niz.

Cla ude PPep per

•Ha ta de ¤il, ça re bu lun.Henry FFord

•Bafl ka la r› n›n güç bul duk la r› fle yiyap mak, ye te nek; ye te nek li in san -la r›n ola nak s›z gör dük le ri fle yiyap mak, de ha d›r.

Amid

•Din le me yi ö¤ re nir sen, kö tü ko -nufl ma lar dan bi le ya rar la n›r s›n.

Plu tark

•Düfl man is ter se niz, dost la r› n› z›geç me ye ça l› fl›n, dost is ter se niz,b› ra k›n dost la r› n›z si zi geç sin.

La RRoc he fo uca uld

•Dün ya n›n gör dü ¤ü her bü yükba fla r›, ön ce bir düfl tü. En bü yükç› nar bir to hum da, en bü yük birkufl bir yu mur ta da giz liy di.

Al len

•Her bil di ¤i ni söy le me; ama hersöy le di ¤i ni bil.

Cla udi us

•Bü yük ze kâ lar dü flün ce le ri, or taze kâ lar olay la r›, kü çük ze kâ larise ki fli le ri ko nu flur.

Hyman GG. RRi co ver

•E ¤i ti min en iyi mer kezi ev dir.S. SSmiles

1001 Güzel Söz

•Derleyen: Halil Can - Bütün Dünya•

132

‹nsanl›¤aAdanan

Yaflamlar

133

Napol yon Bo na part’›n Av -ru pa’y› kor kuy la tit ret ti ¤idö nem... Vi ya na’da ifl let -

tik le ri kü çük bir mey ha ne nin ge -li riy le zar zor ge çin me ça ba s›için de olan Stra uss Ai le si ’ne 1804y› l›n da Tan r› bir er kek ço cuk ar -ma ¤an et ti. Ço cu ¤un ad› n› Jo -hann koy du lar. Mi nik Jo hann he -nüz bir ya fl› na bi le gel me mifl ti ki,ya flam ko flul la r› n›n a¤›r yü kü neda ha faz la da ya na ma yan ba baStra uss ken di ni Tu na Neh ri’ neata rak ya fla m› na son ver di. Yok -sul luk için de ne ya pa ca ¤› n› fla fl› -ran dul efli, bir bafl ka mey ha ne -ciy le ev len di.

Zor ya flam ko flul la r› al t›n dabü yü me ye ça l› flan kü çük Jo -hann’›n he nüz yü rü me yi bi le bil -mez ken mü zi ¤e olan e¤i li mi ai le -nin dik ka ti ni çek ti. Bir mü zik se -si duy du ¤un da ya ritm tu tu yor yada ke man ça l› yor mufl gi bi ya p› -yor du. Üvey ba ba, ço cu ¤un butut ku su na se yir ci kal ma d› ve Jo -hann okul ça ¤› na gel di ¤in de onabir ke man ar ma ¤an et ti.

Ke ma n› elin den dü flür me yenJo hann, bu ko nu da çok ye te nek -li ol du ¤u nu gös te rip k› sa za man -da çok iyi de re ce de çal ma y› ba -

flar d›. Bu nu la bir lik te, ya fl› iler le -yip de mes lek se çi mi yol ay r› m› -na gel di ¤in de ai le si onu bir ki tapcilt ci si nin ya n› na ç› rak ola rakver di. Çün kü o dö nem de “Mü zis -yen” de ni lin ce ak la, mey ha nemey ha ne ge zen ve bir kap ye -mek kar fl› l› ¤›n da müfl te ri le rin is -tek le ri ni ye ri ne ge ti ren, befl pa ra -s›z bir za val l› ge li yor du. Her mü -zik le u¤ ra fla n›n bir Mo zart ya dabir Be et ho ven ol ma s› söz ko nu sude ¤il di. Kal d› ki on lar bi le pa ra -sal yön den ne bü yük zor luk lariçin de ya fla m›fl lar d›.

Fa kat kü çük Jo hann mü zis -yen ol ma y› ak l› na koy mufl tu.Çün kü mü zik siz bir ya flam dü flü -ne mi yor du. Be de ni nin her birhüc re si nin mü zik le do lu ol du ¤u -nu du yum su yor du. On befl ya fl› nage lin ce, üçün cü s› n›f bir or kest -ra da ke man çal ma ya bafl la d›. Ay -n› or kest ra da ça lan ve ye te nek liol du ¤u her ha lin den bel li olanJo seph Lan ner ile k› sa za man dagü zel bir dost luk kur du. Bir sü reson ra Lan ner ken di or kest ra s› n›ku rup grup tan ay r› l›n ca Jo hannda ona ka t›l d›.

Jo hann Stra uss 1823’te he nüz19 ya fl›n day ken, ken di si gi bi

Johann Strauss“Mavi Tuna Valsi”nin Babas›:

Genç Stra uss yö nün den ha ri ka gi den ge lifl me ler, ba ba Stra uss’u çi le den ç› ka r› yor du. Tüm ba lo sa lon la r› na ha ber gön de rip, o¤ lu na

ifl ve rir ler se on la r› boy kot ede ce ¤i ni söy le di. Ne de ol sa ver di ¤i kon ser ler le ye ri gö ¤ü in let mifl, tüm Av ru pa’y› aya ¤a kal d›r m›fl, ta n› nan ve al k›fl la nan bir or kest ra fle fiy di. Ama ev de ki he sap

çar fl› ya uy ma d›. O gü ne dek Vi ya na’n›n mü zik ya fla m› n› elin de tu tan ba ba Stra uss’un bun dan böy le en güç lü has m› ken di o¤ luy du.

mü zi ¤i çok se ven, gü zel ses live çok gü zel bir ba yan olan An -na Stre im ile ev len di.

Av ru pa’y› sa ran Na pol yonkor ku su da 1820’li y›l la r›nbafl la r›n da son bul mufl tu.

Bo na par te, Sa int He len Ada s›’n dasür gün dey ken, kül tür ve sa na t›ndes tek le yi ci si Avus tur ya ‹m pa ra -to ru II. Franz’›n ül ke sin de ki in -san lar, sa va fl›n aç t› ¤› de rin ya ra -la r›, Tu na Neh ri k› y› la r›n da ya p› -lan ge zin ti ler le, fla rap ve mü zik lesa r›p, hu zur lu ve mut lu bir ya -flam sür mek tey di.

Lan ner-Stra uss iki li si nin kur -du ¤u or kest ra her ge çen gün ün -le ni yor ve bü yü yor du. Fa kat birgün, ara la r›n da ç› kan bir an lafl -maz l›k so nu cu Stra uss or kest ra -dan ay r›l d› ve onun la bir lik te ge -len on dört mü zis yen le bir lik teken di or kest ra s› n› kur du. Or kest -ra n›n, do la y› s›y la Stra uss’un ünüher ge çen gün ar t› yor du. Her ge -ce bir kaç yer de bir den kon server mek zo run da ka l› yor du.

Hal k›n dan sa olan düfl kün lü -¤ü nü ve e¤ len ce cofl ku su nu çokiyi de ¤er len di ren Stra uss, on la r›da ha da cofl tu ra cak bes te le re ge -rek si ni mi ol du ¤u nu du yum su yor -du. Stra uss dans eden le ri ken din -den ge çi re cek bes te ler bul mak tazor la n›n ca, ken di si bes te ça l›fl ma -la r› na bafl la d›. Be et ho ven’›n bir ar -ka da fl›n dan al d› ¤› kom po zis yonders le ri he men et ki si ni gös ter di veo gü ne dek ifli til me mifl gü zel lik tevals ler bes te le me ye bafl la d›. Ka -d›n lar ge nifl ve uzun etek le ri ni sa -vu ra rak mü zi ¤in ak› c› rit mi ne ka -p› l› yor, er kek ler de on la ra efl likeden asil ha re ket ler le bir bü tün

olufl tu ru yor lar d›. Vals ç›l g›n l› ¤› herge çen gün bir ç›¤ gi bi bü yü mek -tey di. He nüz 26 ya fl› na gel mifl ti ki200 ki fli lik bir or kest ra y› yö ne ti yorve ba lo sa lon la r› n› dol du ran yüz -ler ce çift, onun bes te le riy le dansedip ken din den ge çi yor du.

Her fley çok gü zel gi di yor du.Bir yan da An na ile olan mut lu ev -li li ¤i, di ¤er yan da ba fla r› dan ba fla -r› ya ko flan ve git tik çe bü yü yenbir or kest ra... Bu mut lu ve ça l›fl -kan ai le ye Tan r› bir de o¤ lan ço -cuk ve re rek on la r› taç lan d›r d›. 25Ekim 1825’te do ¤an be be ¤e isimbul mak ta zor lan ma d› lar. Jo hannStra uss, ya fla m›n dan bir ke si ti ni69’uncu say fa m›z da ver di ¤i mizo¤ lu na ken di ad› n› ver di.

Ba ba Stra uss ar t›k çok ün lü biror kest ra fle fi ve bes te ciy di. Or -kest ra s› ye ni üye le rin de ka t› l› -m›y la çok bü yü müfl tü ve her ge -çen gün de bü yü me yi sür dü rü -yor du. Bir sü re son ra or kest ra sa -y› s› al t› ya ç›k t›. Ül ke için de buden li il gi uyan d› ran Stra uss’u Av -ru pa da din le mek is ti yor du. Bü -yük bir tur ne dü zen le di; Al man -ya, Hol lan da, Bel çi ka, Fran sa danson ra 1933 y› l›n da 19 ya fl›n da kiVic to ria’n›n taç giy me tö re nin de‹n gil te re’de ver di ¤i kon ser ler teksöz cük le muh te flem di.

Ne var ki Stra uss’un in sa naya flam se vin ci ve ren, din -le yen le ri ken din den ge çi -

ren, sey re den le ri bü yü le yen,genç yafl l› her ke sin ka n› n› kay na -tan vals le ri, ki mi kla sik gö rüfl lübes te ci ler ve elefl tir men ler ta ra -f›n dan a¤›r bir dil le elefl ti ri li yor,çok ba sit, sa nat tan uzak, il kel birmü zik tat min bi çi mi ola rak ni te -

134


len di ri li yor du. 1832 y› l›n da Vi ya -na’y› zi ya ret eden Ric hard Wag -ner, bu vals le rin al kol den da habafl dön dü rü cü ol du ¤u nu söy le -mifl, Fre de ric Cho pin de “Vi ya na -l› la r’›n cid di mü zi ¤e ay› ra cak za -man la r› yok. Stra uss her ke si önü -ne kat m›fl gö tü rü yor”di ye ya k›n m›fl t›.

Ba ba Stra uss ba -fla r› mer di ven -le ri ni h›z la ç› k› -

yor du. 1835 y› l›n daSa ray Ba lo la r› Mü zikYö net men li ¤i’ne ge ti -ril di. Kon ser den kon -se re, do la y› s›y la ba fla -r› dan ba fla r› ya ko flu -yor du. Ne var ki sür -dür dü ¤ü bu yo ru cuya flam sa¤ l› ¤› n› olum -suz yön de et ki le mek tege cik me di. Yük sekate fli ne ve güç süz lü ¤ü -ne kar fl›n, bir çok kent -te kon ser le ri ni er te le -me yi ka bul et me di.So nuç ta Ca la is’de ba -y›l d›, Linz’de si nir kri zige çi re rek ge ce li ¤i yleso ka ¤a f›r la d›. So nuç tabit kin bir du rum da Vi -ya na’ya dön dü.

Ba ba Stra uss’un buyo ru cu ça l›fl ma la r› n›nya n› s› ra, za man ak›pgi di yor ve ev de ki ya -flam sü rü yor du. Kü -çük Jo hann ar t›k iyi cebü yü müfl ve ona ikier kek ve iki k›z ol mak üze re dörtkar defl da ha gel mifl ti. Kü çük Jo -hann da ba ba s› gi bi ba fla r› l› birmü zis yen ol mak, onun izin den

yü rü mek is ti yor du. Ama ba baStra uss o¤ lu nun (ve öte ki ço cuk -la r› n›n) mü zik le il gi len me si ni is -te mi yor du. Mü zik on lar içinama tör ce il gi le ne cek le ri bir dal -d›. Eve ge len pi ya no ö¤ ret me -nin den al d›k la r› ders le rin öte sin -

de mü zik le da ha faz la il gi len me -le ri ni ya sak la m›fl t›.

Kü çük Jo hann ise ba ba s› gi biçok iyi ke man çal mak is ti yor du.

135

Johann Strauss

Johann Strauss’un evlendi¤i üç kad›n: Jetty, Lili ve Adele

An ne si nin de yar d› m›y la giz ligiz li ke man ders le ri al d›. Hat taDresch ler ad›n da ki bir ö¤ ret men -le de kom po siz yon ça l›fl mak tay d›.

B ir gün ba ba Stra uss’un ev deol du ¤un dan ha be ri ol ma -yan o¤ul Jo hann ke man ça -

l›fl ma ya bafl la d›. Çok gü zel ça l› yor -du. Ba ba Stra uss öf key le yan da kioda ya kofl tu ve ay na önün de ken -di si ni tak lit eder ce si ne ke man ça -lan o¤ lu Jo hann’› gör dü. Mü zi ¤iniyi si ni, kö tü sü nü ay›rt ede bi le cekden li us ta olan ba ba Stra uss, o¤ lu -nun ba fla r› s›n dan k› vanç du ya ca ¤›yer de si nir den de li ye dön dü. On -la ra ke man çal ma y› ya sak la m›fl t›;ama o bu ya sa ¤› din le me mifl, ba -ba s› na kar fl› gel mifl ti.

Kü çük Jo hann’›n tüm e¤i lim le -ri ne kar fl›n ba ba Stra uss, o¤ lu nunmü zik d› fl›n da bir mes lek sa hi biol ma s› için çok ça ba la d›. Onunban ka c› ol ma s› n› is ti yor du. Bune den le de 1841 y› l›n da li se yi bi -ti rin ce onu Po li tek nik Ens ti tü -sü’nün Ti ca ri ‹fl ler Bö lü mü’negön der di. An cak o¤ul Jo hann’›nak l› fik ri mü zik tey di. Bu ne den le,ens ti tü den ay r› l›p ken di ni tü müy -le mü zi ¤e ver di.

O¤ul Jo hann’›n e¤i ti mi ni b› ra -k›p mü zi ¤e yö nel me si üze ri neev de k› z›l ca k› ya met kop tu. Efli -nin de o¤ lu na des tek ver di ¤i nigö ren ba ba Stra uss evi ter k e de -rek, Emi lie ad›n da ki bir flap ka c›k›z la ya fla ma ya bafl la d›. Evi ni ge -çin di re bil mek için hiç bir ge li ri ol -ma yan Ba yan Stra uss, befl ço cu -¤uy la ya pa yal n›z kal m›fl t›. Amahe nüz 17 ya fl›n da olan o¤ul Stra -uss, an ne si ni ve kar defl le ri ni yal -n›z b› rak ma y› hiç dü flün me di ve

evin tüm so rum lu lu ¤u nu üst len -di. Za man ge çir me den ifle ko yul -du ve he nüz 19 ya fl›n day ken, 24mü zis yen den olu flan bir or kest raku rup, gru bun da flef li ¤i ni üst len -di. ‹lk kon se ri ni 15 Ekim 1844’deHi et zing’de Dom ma yer’de ver di.Ba ba s› n›n tüm en gel le me le ri nekar fl›n kon ser sa ba h›n er ken sa at -le ri ne dek sür dü ve ina n›l maz ba -fla r› ka zan d›.

Genç Stra uss yö nün den ha ri kagi den ge lifl me ler, ba ba Stra uss’uçi le den ç› ka r› yor du. Tüm ba lo sa -lon la r› na ha ber gön de rip, o¤ lu naifl ve rir ler se on la r› boy kot ede ce -¤i ni söy le di. Ne de ol sa ver di ¤ikon ser ler le ye ri gö ¤ü in let mifl,tüm Av ru pa’y› aya ¤a kal d›r m›fl,ta n› nan ve al k›fl la nan bir or kest rafle fiy di. Ama ev de ki he sap çar fl› yauy ma d›. O gü ne dek Vi ya na’n›nmü zik ya fla m› n› elin de tu tan ba baStra uss’un bun dan böy le en güç -lü has m› ken di o¤ luy du.

O¤ lu nun ba fla r› l› yük se li fli nien gel le ye me ye ce ¤i ni an la yan ba -ba Stra uss bak t› ki ba fla ç› ka m› -yor, ona bir lik te ça l›fl ma y› öner diama al d› ¤› ya n›t olum suz ol du.

1849 y› l› na ge lin di ¤in de ba -ba Stra uss ar t›k ken di ni çokyor gun du yum su yor du.

Bun ca y›l l›k ko flufl tur ma onu herba k›m dan yor mufl tu. Bir ge ce evi -ne yor gun ar g›n dön dü ¤ün de el -bi se le ri ni bi le ç› kar ma dan yat t›.Er te si sa bah, çok ifli ol ma s› na kar -fl›n k› m›l da ya cak du ru mu yok tu.Öy le ki, evin den ç› k›p çok has taol du ¤u nu bi ri le ri ne ha ber ve re -cek gü cü kal ma m›fl t›. Ün lü mü -zis yen den uzun sü re ses ç›k ma -y›n ca evi ne ge len ler onu öl müfl

136


bul du lar. fiap ka c› Emi lie’ye ne miol du? Ev de pa ra ede cek ne var neyok sa al›p or ta dan kay bol mufl tu.

Ba ba s› ölün ce, he nüz 24 ya -fl›n da olan o¤ul Stra uss, ba ba s› n›nb› rak t› ¤› yer den ifli dev ral d›. Birhaf ta son ra, ba ba s› n›n ye ri ne Sa -ray Ba lo la r› Mü zik Yö net men li -¤i’ne atan d›. Ken di or kest ra s› ileba ba s› n›n ki ni de bir lefl tir di. Yir -mi se kiz ya fl› na gel di ¤in de yak la -fl›k 300 ki fli lik bir mü zis yen kad -ro su na sa hip ti. Bun la r› bir kaç or -kest ra ya böl dü ve bir ge ce de dörtya da befl yer de bir den kon serve re bi le cek dü ze ni kur mufl ol du.Ken di si de bir gös te ri den öte ki nekofl tu rup or kest ra la r› yö ne ti yor -du. ‹fl le ri o den li yo ¤un du ki ken -di si ne olan sev gi ye kar fl› l›k ol maküze re her or kest ra da bir ya da ikipar ça y› biz zat çal mak zo run lu lu -¤u do ¤u yor du. Çün kü halk onu

mut la ka or kest ra n›n ba fl›n da gör -mek is ti yor du. Ba lo sa lon la r› bir -bir le riy le ya r› fla gi rip ka p› la r› na“Stra uss bu ge ce bu ra da ça l› yor!”ya z› s› n› ka p› ya asa bil mek içinaman s›z bir sa va fl›m ve ri yor lar d›.Ve mü zik se ver ler “Val sin Kra l›”n›din le ye bil mek için ç›r p› n› yor du.

Bu yo ¤un ça l›fl ma tem po suStra uss’un sa¤ l› ¤› n› teh ditet me ye bafl la d›. Bu yüz den

1853 y› l›n da bi raz to par la na bil mekiçin Avus tur ya’n›n ün lü bir din len -me ve ka yak mer ke zi olan BadGas te in’e git ti. Gi der ken de, da haön ce den ba¤ lan t› la r› n› yap t› ¤›kon ser prog ram la r› n› ip tal et me -mek için ye ri ne, mi mar olan kar -de fli Jo sef’i b› rak t›. Mi mar l› ¤›n ya -n› s› ra çok ye te nek li bir mü zis yenolan Jo sef ön ce bu öne ri yi is te me -ye rek, a¤a be yi nin ha t› r› için ka bul

137

Johann Strauss

Johann Strauss’un Viyana’da bulunan an›tmezar›...

et ti. Ama bu ifl ten o den li hofl -lan d› ki bir da ha mi mar l› ¤adön me di. Jo sef’in bu ka ra r›

a¤a be yi Jo hann’› da se vin dir mifl ti;çün kü o ta rih ten son ra tur ne le regit me si ge rek ti ¤in de gö zü ar ka dakal ma ya cak, or kest ra y› gö nül ra -hat l› ¤›y la kar de fli ne ema net ede bi -le cek ti.

S tra uss’un se vin ci ne bir se -vinç de öte ki kar de fli Edu -ard ek le di. O da a¤a be yi ne

yar d›m c› ola bil mek üze re mü zi ¤ise çip a¤a be yi nin ya n›n da ça l›fl -ma ya bafl la d›. Böy le ce, Jo -hann’dan son ra öte ki iki kar deflde Vi ya na sa lon la r› n›n vaz ge çil -mez or kest ra la r› n›n yö ne ti ci si ola -rak her git tik le ri yer de al k›fl la n›rol du lar. Yü kü az da ol sa ha fif le -yen Jo hann, bes te ça l›fl ma la r› naa¤›r l›k ver di.

Stra uss’un ya p›t la r› ara s›n daçok özel bir ye ri olan “Ma vi Tu -na Val si”nin il ginç bir öy kü süvar d›r. Vi ya na Er kek Ko ro su’nunor kest ra fle fi olan Jo hann Her -beck, Stra uss’dan ko ro su için birvals yaz ma s› n› is te di ve ona birfli ir ver di. fii irin ko nu su nun Tu naNeh ri ile hiç il gi si yok tu. Bu fli ir,1866 y› l›n da ki sa vafl tan son raPrus ya ta ra f›n dan ye nil gi ye u¤ ra -t› lan Avus tur ya’n›n içi ne düfl tü ¤üdu ru mu be tim le yen bir a¤›t d›.Stra uss, ken di si ne ve ri len bu fli iribes te le di. Ya p›t ilk kez 15 fiu bat1867’de Vi ya na’n›n ün lü sa lo nuDi ana Halle’de Ru dolph We in -wurm’un yö ne ti min de se len di ril -di. Ko ro ya efl lik eden or kest ra y›da Jo hann Stra uss’un kar de fli Jo -seph yö net mifl ti. Ya p›t be ¤e nil di;ama çok da il gi uyan d›r ma d›. Bu

so nuç Jo hann Stra uss’u afl› r› üz düve bes te yi söz süz ola rak salt or -kest ra için ye ni den dü zen le di.Bir kaç ay son ra bir kon ser içinPa ris’e git ti ¤in de val si ye ni bi çi -miy le çal d›r d›. Se yir ci ya p› t› çokama çok be ¤en di ve da ki ka lar caayak ta al k›fl la d›. No ta la r› k› sa za -man da dün ya n›n her ya n› na da -¤› t›l d›. O gün den buyana da bü -yük bir be ¤e niy le din le ni yor.

Stra uss’un ünü yurt d› fl›n da daar t› yor du. 1856 y› l›n da Rus ya’n›no za man ki bafl ken ti St. Pe ters -burg’a 30 ki lo met re uzak l›k ta kibir kent olan Pav lovsk’da birkon ser ver di. Bu kon ser o den libe ¤e nil di ki, o ta rih ten son ra1865’e ka dar her y›l yi ne len di.

1867 y› l›n da Pa ris, Bos tonNew York ve Ber lin’i içe ren bü -yük bir tur ne ye ç›k t›. 1868 y› l›n -da, ‹n gil te re Kra l› 7. Ed ward,kon ser ler ver me si için Stra uss’ubiz zat da vet et ti. Bir kaç kon server mek üze re Lond ra’ya ge lenStra uss, ‹n gil te re’de bir y›l danfaz la ka l›p, bir bi rin den ba fla r› l› 63kon ser ver di.

1871 y› l›n da Jo hann Stra uss,çok sev di ¤i kar de fli Jo seph’itra jik bir bi çim de kay bet ti.

Jo sef, bir ge ce, ken di le ri ne mü zikyap ma s› n› is te yen Rus as ker le ri ta -ra f›n dan uyan d› r›l m›fl ve on la r›nbu is te ¤i ni red det ti ¤i için dö ve dö -ve öl dü rül müfl tü. Stra uss, çok sev -di ¤i kar de fli nin böy le öl dü rü lü flün -den afl› r› et ki len di ve uzun sü reken di ni to par la ya ma d›.

1872 y› l› na ge li di ¤in de Jo hannStra uss ar t›k ol gun bir bes te ciy di.Pa ris’te gör dü ¤ü ve be ¤en di ¤iope ret le re de il gi duy ma ya bafl la -

138


d›. Ön ce “K›rk Ha ra mi ler ve Bin -bir Ge ce Ma sal la r›” ope re ti ni bes -te le di ve çok be ¤e nil di. Öy le kiya p› t›n ay lar ca oy nan d› ¤› ti yat ro -da yer bul mak ola nak s›z d›. Bi let -ler sa t› fla ç›k t› ¤› gün de bi ti yor du.

1875 y› l›n da “Ya ra sa” ope re-ti ni al t› haf ta gi bi k› sa bir sü re-de bes te le di.

Dün ya’n›n her ta ra f›n dan da -vet ler al› yor, kon ser ler ver me siiçin her kes yal var ya kar olu yor du.1876’da “Ba ¤›m s›z l›k Bil dir ge -si”nin ya y›n lan ma s› n›n 100’ün cüy›l kut la ma la r› için Bos ton’a da vetedil di. Bos ton’da üç haf ta için de23 kon ser ver di. Bu kut la ma lariçin 30 bin ki fli ala bi len özel bir“Co li se um” (stad yum) ya p›l m›fl t›.Kon ser le rin de 800 ki fli den olu flanbir or kest ra y› yö net ti ve salt ken -di best le ri ça l›n d›. Stra uss’un yi ne

önem li ya p›t la r› ara s›n da yer alanve 100’ün cü y›l kut la ma la r› ne de -niy le bes te le di ¤i “Ju bi lee Walz”de ilk kez bu ra da ça l›n d›.

Jo hann Stra uss 1899 y› l› Ma y›say›n da, so ¤uk al g›n l› ¤› ne de niy leya ta ¤a düfl tü. Has ta l› ¤› bir tür lüat la ta ma yan ün lü vals kra l› n›n za -tür re ol du ¤u an la fl›l d›. Ya tak tanç› ka ma ya cak den li has ta ol ma s› -na kar fl›n ün lü bes te ci kon serprog ram la r› n› azalt ma y› red det ti.Ya ta ¤›n da bi le bes te yap ma y› sür -dü rü yor du. Özel lik le “Cin de rel la”ad l› ba le mü zi ¤i üze rin de ça l› fl› -yor du. Ne ya z›k ki bu ya p› t› n› bi -ti re me den, 3 Ha zi ran 1899’da uy -ku sun da ya fla ma ve da et ti. Va si -ye ti üze ri ne Vi ya na’da, ça¤ dafl la r›Brahms, Schu bert ve Be et ho -

139

Johann Strauss

[email protected]

Çok yok sul bir ö¤ ren ci, s› ra dan ge rek si nim le ri nin gi de ril -me si öz le miy le ya fl› yor du. Ayak ka b› la r› ve giy si le ri hep kul la n› la -ma ya cak den li es ki olur du. Ye te rin ce ders ça l›fl ma d› ¤› n›n da ay›r -d›n day d› ve bu nu ya flam ko flul la r› n›n zor lu ¤u na ba¤ l› yor du. Biryan dan yok sul luk la bo ¤u flu yor, bir yan dan da tem bel lik yap ma s› -n›n so rum lu lu ¤u nu du yum su yor du. “E¤er” di yor du, “Gü zel giy si -le rim ve ayak ka b› la r›m ol sa çok ders ça l› fl› r›m.”

Gün ol du bu is tek le ri ne ka vufl tu; fa kat ders le re kar fl› tu tu mude ¤ifl me di. Bir sü re son ra “Ya fla d› ¤›m ev iyi de ¤il” de di. “E¤er gü -zel bir ev de ya fla ma flan s› ya ka lar sam ders le ri mi as la ak sat mam.”

Za man la bu is te ¤i de ger çek lefl ti. An cak onun tem bel li ¤ide ¤ifl me di. ‹s te ¤i ni iler let me yi sür dür dü. “De niz man za ra l› birevi miz olur sa bü yük bir is tek le ders ça l› fl›r›m” demeye bafllad›.

fian s› onun is tek le ri yö nün de ifl li yor du, bu öz le mi de ger çe koldu. Ders ça l›fl ma s› n› hep ye ni ko flul la r›n olufl ma s› na ba¤ la yanö¤ ren ci, bir gün de niz man za ra l› evin pen ce re sin den d› fla r› y› sey -re derken, “Aah, ah” de di ve yak›nmas›n› sürdürdü:

“fiu ha va da uçu flan, pen ce re ye ko nan si nek ler ol ma sa ne gü zelders ça l› fl›r d›m.”•

140

Arap Kör fe zi’n de de mir le -mifl ya se min yük lü kal -yon du, Da de Ada s›... Su -lar la iner, dal ga lar la sal -

la n›r, sa bah la ra de ¤in ge ce lerya se min ko kar d›. Düfl gö ren ço -cuk la ra be flik sal la n›r d›Da de Ada s›... Ka ra bi berek len mifl çu ku la ta...Yal d›z l›, ak mafl la ha sa -r› l› uyur du Da de hal k›,hur ma lar al t›n da...

Se vin ce, ka fl›k s›z s› -cak çor ba içer di sev di ¤i -ni, a¤ z› ya na ya na, iz leryü zün de... Unut ma yage lin ce s› cak ku ma yo -sun ku san de niz di.

***Mont re al’i b› ra k›p,

on se ki zin ci yüz y›l dakor san la r›n ya fla d› ¤› ma sal ül ke -si ne gö rev li ola rak git me söz ko -nu su olun ca üzül müfl tüm. Ba nagö re vi öne ren Da de Ya t› r›m Ba -ka n› Ah met Bey ifli min zor ol ma -ya ca ¤› n› söy le mifl ti. Ya t› r›m Ba -

kan l› ¤› gö rev li le ri ne pa ra eko no -mi si ni, uzun va de li ya t› r›m di sip -li ni ni ö¤ ret me mi is ti yor du. “Buifl için sa b›r l› ol man önem li” de -di. “Ço ¤u muz “Leb” de me denko nu nun leb le bi ol du ¤u nu bi li -

riz. Ba fla r› için ace le cize kâ ye ter li de ¤il. Be flede ¤in say ma y› bi len ço -cu ¤uz; he men se ki zedo ku za at la mak is te riz.Al t› n›n ye di nin var l› ¤› n›an›m sat ma n› is ti yo rum.Ba kan l›k ile ri ge len le ri -ne uzun yo lun en kes tir -me yol ol du ¤u nu inan -d›r mak gö re vin ola cak.”

Ah met Bey ül ke ninbafl ba ka n›y d›. Dev letBafl ka n› fieyh Ha me d’inis te ¤i üze ri ne ya t› r›m ifl -

le ri ni de ele al m›fl t›. Be nim yafl -ta, fla hin bu run lu, fla hin ba k›fl l›afli ret ba fl›y d›.

‹lk kar fl› lafl ma m›z da “Se nin lezor bir ifle bafl l› yo ruz” de mifl ti.“Genç le re yan l›fl dü flün me yi

MemleketÖzlemi

‹lyas Halil

Ya¤mur

‹s la ma bad rad yo su nun ‹n gi liz ce prog ra m›n da spi ker ‹s la ma bad ken ti ne ya¤ mur ya¤ d› ¤› n› söy le di.

Halk se vinç ten ba ¤› r› yor, fley hi mi zin is te ¤i ni ye ri ne ge tir di ¤i için Tan r›’ ya te flek kür edi yor du.

141

unut tu ra ca ¤›z. Ben de ne yim siz ol -du ¤um ko nu yu se nin le pay la fla ca -¤›m. Sen bil gi siz ol du ¤un ko nu yukor ku suz ca ka bul eder sen ça bukdost olu ruz.”

“To lum rak (Tan r› sa nauzun ömür ver sin)Ah met Bey” de dim.“Kim se den faz la bir

fley bil me di ¤i mi flim di den söy le -ye yim. Bi zim ya fla gel mi fl in sanden li bil gim ve de ne yi mi mim var.Kim se den faz la bir fley bil di ¤i miid dia ede mem. Ay n› za man dakim se nin ben den faz la bir fley bil -di ¤i ni de san m› yo rum. Bil gi minye ter siz ol du ¤u ko nu dan pekkor kum yok. Bil me di ¤i mi bi lin ceso ru na ça re bul mak ko lay olur.”

Ah met Bey eli mi s›k t›, “Se nin -le ko lay an la fla ca ¤›z” de di. “Bu i flika bul et me ni is te rim. Ye ni bir ül -ke ye ba fll› yo ruz. Bu ra da Adem’leHav va ’y› dün ya ya gel dik le ri gü -nün saf l› ¤›n da bu la cak s›n. Bu in -san lar la dü flün me ye ti si ni ba fltanö¤ re ne cek sin. Da de’de ye ni birman t›k, kum la r›n için de kum lubir man t›k bu la cak s›n.”

***Da de Emir li ¤i ’ne git me ye ka -

rar ver di ¤im gün, ya fla m› m›n engü zel di li mi ni ya fl› yor dum. Mont -re al’ de ha zi ran, kent çi çek ler için -dey di. Eflim le yaz, çi çek ko ku la r›için de yu var la n›p gi di yor duk.K›rk be fl ya fl›m da, Mont re al ’de azçok göç men ol ma ya al›fl m› fl t›m.Ya¤ mur da ›s lan ma y›, gü ne fli bek -le me yi se vi yor dum. So luk al›pver mek e¤ len ce li bir oyun duk›rk be fl ya fl›n or ta s›n da...

***Da de ül ke sin de hur ma a¤a -

c›n da bü yü yen iri kar pu za ben zi -ye ce ¤i mi bi li yor dum. Da l›n be nita fl› ma ya ca ¤› bel liy di. Göz ç› ka -ran par mak ola cak t›m. Bil gi sizol du ¤u nu bil me yen in sa na, na s›lbil gi ak ta ra cak t›m. Hur ma dansar kan iri kar puz ola cak t›m. Hadü fltüm ha dü flü yor ola cak t›m.

***Ha zi ran or ta s› Mont re al ’den

yo la ç›k t›m. Ka ran l›k lar için dekar ga uç tum, k›r lan g›ç git tim.Ams ter dam’ da bir ge ce... Er te sige ce uça ¤› m›z kü çük bir kör fe -zin k› y› s›n da bir ka sa ba ya in di.

Ne fis bir ha va, ada kal yon bü -yük... Ka ran l›k ma nol ya ko ku yor -du. Ada fieyh Ha me d’in no hut ada -s›, no hut bir de ni zin or ta s›n da, binmar t› l› ak kö pük le rin k› y› s›n day d›.

De niz, kum, kö pük fley hin di.Çöl, de ve ler onun, gök, ku fllaronun du. Oyun cak bir ül ke de,oyun cak in san lar la bil me di ¤i mizbir oyun oy na ya cak t›k.

***Ha va ala n›n da be ni ba kan l› ¤›n

ili flki ler gö rev li si kar fl› la d›. Ote leyer le fltir di. Er te si sa bah kör fezavu cu mun içi ya k›n d›. De nizpen ce re me vu ru yor du. Ha va ye nike sil mi fl kar puz, k› y› ya vu ran dal -ga lar ye flil yu var la n› yor, kar puzko ku yor du. Ren gi her sa at de ¤i flirbir gök yü zün de ö¤ le ye do¤ ru gü -ne fl yu mur ta sa r› s›... ‹l ko kul ke pika fam da du ru yor du.

Da de Ada s› yer yü zün dede ¤il di. Ger çek d› fl›n -day d›k he pi miz, uy ku suge len bir ço cu ¤un din le -

di ¤i ma sa la ben zi yor du gün ler...Ger çek d› fl› bir k› y› da, ger çek d› -fl› bir de ni ze ba k› yor dum.

‹lk gün ba kan l› ¤›n ser vis ara -ba s› be ni otel den al d›. Cad -de ler pal mi ye s› ra l›, her a¤a -c›n al t›n da iki Pa kis tan l›; bi ri

a¤aç su lu yor, öte ki uyu yor du.Ak flam in di, gü nefl k› z›l,

de niz ye flil... Ma vi ko yu la fl›n caka sa ba uyan d›, kör fez can lan d›.K› y› n›n kö pü ¤ü, ma vi ses ler...Dev bir ko lon ya fli fle si dö kül -müfl, so kak lar bafl ka ül ke ler denin san do lu, bafl ka ik lim ler den çi -çek ko ku yor du.

***‹fle bafl la d› ¤›m gün ada n›n

eko no mi si ni arafl t›r d›m. Ada n›nge li ri tek kay nak tan ge li yor du.Ha zin Da ¤›’ n› ka z›p el de edi lenka ra ma de ni d›fl ül ke le re sa t› yor -lar d›. Sa t› lan her va pur do lu su ka -ra ma de ne kar fl› l›k, Da de’ ye ikiva pur do lu su sa r› al t›n ge li yor du.

K› sa bir sü re için de sat t› ¤› m›zmad de nin kar fl› l› ¤›n da al d› ¤› m›zal t›n yü zün den al t› n› ko ya cak yerbu la ma ya cak t›k. Ha zin Da ¤›’n ol -du ¤u yer de iki mis li sa r› bir da¤yük se li yor du. Ada ka pa si te sin denda ha faz la mal yük len mifl ge mi yeben zi yor du. K› sa bir sü re de ada -n›n su la ra gö mül me sin den kor -ku yor dum. Du ru mu Ba kan Ah -met Be y’e bil dir dim. Ül ke nineko no mi si ni dü ze ne sok ma danön ce ada n›n de ni zin di bi ne bat -ma s› na en gel ol mak da ha önem -liy di. Bi ri ken al t›n dan kur tul makiçin hal k› tü ke ti me al›fl t›r ma m›zge rek ti ¤i ni söy le dim. Ah met Bey,hal k›n s› cak kum da ayak la r› n›nyan ma ma s› için Fran sa ’dan “Cha -nel” mar ka san da let ge tirt me ninprob le mi çöz ece ¤i ni dü flün dü.San da let le ri hal ka pa ra s›z da ¤›t -t›k. Hal k›n an cak yüz de onu san -

da let le ri giy di. Hal k› tü ke ti meal›fl t›r ma n›n güç lü ¤ü nü gö rün cealt ya p› y› ge lifl ti re cek ya t› r›m pla -n› ha z›r la mak ge rek ti. Dev let bafl -ka n› m›z fieyh Ha med’in Da de’ yiye flil len dir me is te ¤i ni dü flü ne reksu pro je si ni ele al d›k. Ba kan Ah -met Bey ada ya su ge tir me nin yol -la r› n› ara ma m› is te di. Ada için subul ma n›n en k› sa yo lu de niz su -yu nu ar›t mak t›. Bafl ka bir se çe -nek ise Güney Kut bu’n dan bu zda¤ la r› n› va pur la çe kip ge tir mek -ti. fieyh Ha med su pro je si ni il ginçbul du. “Ya¤ mur du ru mu nu daarafl t›r ma n› z› is ti yo rum” de di.

***Ya¤ mur la r›n han gi ik lim ko -

flul la r› al t›n da ya¤ d› ¤› n› arafl -t›r ma ya, ha va du ru mu nu yak›n -dan iz le me ye bafl la d›m. Ya¤-mur bu lut la r› n›n han gi et ken leral t›n da ya¤ mu ra dö ne ce ¤i ni bil -mek is te dim.

Da de Üni ver si te si, ‹la hi yat Fa -kül te si de ka n› yar d› m› n› esir ge -me di. Bek len me dik bir gün Ba -kan Ah met Bey, “Su pro je si nifieyh Ha med hal let ti” de di. “Ül -ke mi ze atan m›fl bü yü kel çi le ri ge -le cek haf ta ya¤ mur du as› na da -vet et ti. Du an›n ba fla r› l› ol ma s›bi ze ba¤ l›...”

Ül ke nin ta n›n m›fl ho ca la r› -n› ba kan l› ¤a top la d›m.Her gün Lond ra, Pa ris,Frank furt me te oro lo ji ra -

por la r› n› dik kat le iz li yor dum. Ba -kan Ah met Be y’e, “Ba na iki günizin ve rin” de dim. “Si ze ya¤ murge ti re ce ¤im. An cak ya ¤a cak ya¤ -mu run mik ta r› n› ga ran ti ede mem.Du am› z›n ba fla r› l› ol ma s› için siz -den bir iki ri cam ola cak. Ya¤ mur

142


143

Ya¤mur

du as› n›n Ha zin Da ¤›’ n›n etek le -rin de cu ma ö¤ le na ma z›n danson ra sa at tam 1:00’de okun ma s› -n› ri ca ede rim. Du ay› Pa kis tanbü yü kel çi si nin aç ma s› na izin ve -rir se niz se vi ni rim.”

Per flem be yat s› na ma z›n dakent te ki tüm Pa kis tan l› larya¤ mur du as› na da vetedil mifl ti. Her da vet li ye 25

ri yal al t›n ar ma ¤an ola rak ve ri le -ce ¤i ni, da vet li le rin gi difl ge li fliiçin oto büs ola ca ¤› n› ilan et tik.

***Dua gü nü gel di çat t›. Ka sa ba

hal k› kam yon la rla, oto büs ler le Ha -zin Da ¤›’na ta fl›n d›. Yer le re, dev letgö rev li le ri, bü yü kel çi ler için acemha l› la r›, hal k›n otur ma s› için sec ca -de ler, ki lim ler se ril mifl ti.

Mey da n›n dört kö fle si neho par lör ler kon mufl tu. Ya¤ murdu as› n› Pa kis tan bü yü kel çi siyap t›. Halk el le rin de flem si ye“Ulu Tan r›, ulu fley hi mi zin ya¤ -

mur is te ¤i ni kar fl› l›k s›z b› rak ma”di ye dua edi yor du.

Tam sa at 1:00’de Pa kis tan ‹s -la ma bad rad yo su nu aç t›m. Me te -oro lo ji prog ra m› n› ho par lö reba¤ la d›m. ‹s la ma bad rad yo su -nun ‹n gi liz ce prog ra m›n da spi -ker ‹s la ma bad ken ti ne ya¤ murya¤ d› ¤› n› söy le di.

Halk se vinç ten ba ¤› r› yor, fley -hi mi zin is te ¤i ni ye ri ne ge tir di ¤iiçin Tan r›’ ya te flek kür edi yor du.Er te si gün fieyh Ha med hal ka birmil yo na ya k›n al t›n ri yal da ¤›t t›.

***O gün den bu ya na uzun bir

za man geç ti. Da de ile be ra berya fla m›fl t›k. Da de ’den ay r› l›r kenben yafl lan m›fl, göz le ri min fe riazal m›fl, ku la ¤›m az du yu yor,bas ton suz yü rü ye mi yor dum.

Da de Ada s›, iki ma sal ara s›gö zü nü açan ço cuk kal m›fl,gü lüm sü yor du.•

[email protected]

Müfet tifl, de ne tim için bir il kö¤ re tim oku lu nu zi ya ret et mifl ti.Mü dü re ç› k›p ken di ni ta n›t t›k tan son ra bir lik te de ne ti me bafl la d› lar.En ya k›n s› n› fa gir di ler ve bek len me dik bir olay la kar fl› lafl t› lar. Ö¤ -ret men bir ö¤ ren ci yi to kat l› yor du. Ö¤ ret men, mü dür le bir lik te içe rigi ren ki fli nin ta v›r ›n dan mü fet tifl ol du ¤u nu an la m›fl t›; fa kat dav ra -n› fl›n da her han gi bir pifl man l›k be lir ti si gö rün mü yor du. Mü fet tifl,ö¤ ret me ni he men uyar d› ve “Ne ya p› yor su nuz ho cam?” de di. “Bi li -yor su nuz ki ö¤ ren ci döv mek ya sak! Bu ya sa ¤› göz önü ne al m› yor -su nuz; pe ki, ya ba ba s› si ze da va açar sa ne ya pa cak s› n›z? Son ra u¤ -ra fl›r du rur su nuz.”

Ö¤ ret men ö¤ ren ci yi b› rak t› ve mü fet ti fle dön erek, “Efen dim ba -ba s› n›n da va aç ma ya ca ¤› na emi nim” de di.

Mü fet tifl, ö¤ ret me nin ken din den bu den li emin ko nufl ma s› naçok fla fl›r d› ve “Bun dan na s›l bu den li emin ola bi li yor su nuz?” di -ye sor du. Ö¤ ret men bu so ru ya ken din den da ha da emin bi çim -de ya n›t ver di:

“Çün kü onun ba ba s› be nim.”•

Anne ve Babalardan,Dede ve Ninelerden...

Bu sayfada, anne ve babalar›n, dede ve ninelerin gönderdiklerifotograflar yer almaktad›r. Her çocuk ve özellikle her torunun güzel

oldu¤unu bildi¤imizden, yay›mlanacak fotograflarda yaln›zca,fotograflar›n güzel çekilmifl olmalar›n› ve teknik aç›dan yay›mlanabilirnitelik tafl›malar›n› dikkate alaca¤›z. Fotograflarda çocuklar›n ad ve

soyadlar› yan›s›ra bulunduklar› kentin ad›n› da lütfen belirtiniz.GGöönnddeerrii aaddrreessii:: BBüüttüünn DDüünnyyaa,, MMaannoollyyaa 33//1111,, DD:: 22,, AAttaaflfleehhiirr,, 8811112200,, ‹‹ssttaannbbuull

ee--ppoossttaa:: bbuuttuunndduunnyyaa@@bbuuttuunndduunnyyaa..ccoomm..ttrr(e-posta ile gönderece¤iniz fotograflar›n 150 KB’den fazla olmamas›na lütfen özen gösteriniz.)

Eren Karaca, Kayseri Furkan Boray Alt›ntafl, Eskiflehir

Arda Y›ld›r›m, KonyaEmre Özdemir, Erzincan

Murathan Atak, AnkaraKerem Kabafl, ‹stanbul

Ça¤r› fierbetçio¤lu, K.Marafl

Oktay Deveci, Londra, ‹ngiltere Ester Bahar, ‹zmir

Yunus Emre Baltac›, fianl›urfa

Ömerhan Erekli, Kocaeli Onur Yaflar, Van

Sena Yalç›nöz, BursaYunus ve ‹rem F›rt›na, Almanya

‹lke Yekta Karamürsel, IspartaEzgican Menekfle, Amasya‹mre Cem Yenido¤anay, Belçika

Bora ve Bar›fl Hekimo¤lu, Bursa

Kerem Boz, Bart›n Eylül Çelebi, Adana

Tu¤ba ve Tolga Aksu, Ankara

Kaan Koltarla, Bolu

149

Ad

nan

At›lgan

At

Jokey

Beyzade

Sevdal› Hakan

Coflkun

60 YTL70 YTL80 YTL90 YTL

100 YTL

592

693711881951

At Jokey At›n numaras› Kazand›rd›¤› para

Bor

a

Cen

giz

Hüs

eyin

Turg

ut

592

693

711

881

951

60 Y

TL

70 Y

TL

80 Y

TL

90 Y

TL

100

YTL

[email protected]

Prof. Dr. A. Yüksel BozerMant›k Bilmecesi

Pazar gü nü ya p› lan at ya r› fl› na en iyi ko flan at lar ka t›l m›fl t› ve ya r›fl çok çe kifl me li geç mifl -ti. Afla ¤› da ki ipuç la r› na da ya na rak her bir at›n jo ke yi nin ad› n›, nu ma ra s› n› ve ka zan d›r d› ¤› pa -ra y› bu lu nuz.

‹PUÇ LA RI:1- At la r›n nu ma ra la r› n›n en yük sek ve en dü flük olan la r› en az ve en çok ka zan d›r d›k la r›

pa ray la uyum sa¤ la m› yor du. 2- Sev da l›’n›n nu ma ra s› n›n ba sa mak la r› n›n top la m› Hü se yin’in bin di ¤i at›n nu ma ra s› n›n ba sa -

mak la r› n›n top la m›n dan bir ek sik ti ki bu at›n ki de 90 YTL ka zan d› ran at›n kin den bir ek sik ti. 3- Cofl kun’un nu ma ra s› Jo key Tur gut’un bin di ¤i at›n nu ma ra s›n dan bü yük; fa kat ka zan -

d›r d› ¤› pa ra az d›. Bu na kar fl› l›k Jo key Ad nan’›n bin di ¤i at›n nu ma ra s›n dan kü çük; fa kat ka -zan d›r d› ¤› pa ra 10 YTL faz lay d›.

4- At›l gan’›n nu ma ra s› Bo ra’n›n bin di ¤i at›n nu ma ra s›n dan s› ra da bir üs tey di. Bu at lar danbi ri si en yük sek, öte ki de en dü flük pa ra y› ka zan d›r d›.

5- Yal n›z ca bir at›n bafl har fiy le jo ke yi nin ad› n›n bafl har fi bir bi ri nin ay n›y d›. 6- Cen giz’in bin di¤i at›n numaras›y la kazan d›r d›¤› para tab loda ay n› s›rada bulunuyor du.

150

Lütfen dikkat edin: 0-9 aras›ndaki rakamlar, her soru grubunda de¤iflik biçimlerle simgelenmektedir.

Cahit Batum’dan “Kareler ve Rakamlar”›n Aral›k Ay› Çözümü:

218 + 406 = 624324 215 = 109

542 + 191 = 733++ --

791 357 = 434428 106 = 322

363 251 = 112

-- ----

[email protected]

++ --

Cahit BatumKareler ve Rakamlar

=

=

=

=

=

+

--

--

--

+

--

=

---- --

151

SEYREK RRASTLANAN BB‹R SSKU‹Z

Güney, üç on lu su ve kuv vet li befl li ren giy le, hak l› ola rak, 14 onörpu an› n› nor mal san za tu aç› fl› (15-17) için ye ter li gör müfl tür. Ku ze yin 18pu an› ve gü zel ce al t› l› ren giy le flle me s›ç ra ma s› ise nor mal dir. Ger çi da -ha so fis ti ke bir ko nufl ma se kan s› bel ki de iki ke sin kör kay b›y la fllem oy -na ma n›n önü ne ge çe bi lir di.

Ba t› pik iki li si ni ç› kar. Bu isa bet siz (ama si zin için çok ta lih li) ç› k›fl -tan ba ka l›m is ti fa de et me si ni bi le cek mi si niz?

Cevap: ‹lk eli yer den al d› n›z, trefl as› n› deb lo ke et ti niz ve ka ro as› -n› çek ti niz. Ama Do ¤u ka ro ya uy ma y›n ca bü yük bir flok ge çir di niz! Çün -kü 12 el ya pa bil mek için en az dört ka ro lö ve si ne ih ti ya c› n›z var d›r. Bu -na gö re, flu ve ya bu fle kil de dört ka ro yap ma n›z ge re ke cek tir. Na s›l m›?Befl metr tref li ni zi çe kip yer den iki ka ro ve bir kör at›n. Ar ka s›n dan, el -de kal mak üze re iki sa¤ pi ki ni zi çe kin. Ba t› bu saf ha da üç ka ro mu ha -fa za ede bil mek için (var sa) kör as› n› ve ya ru as› n› tek lemek zorun dad›r:

fiiarYalç›n

Briç

K

GB D

AR5D98RD9876A

DV10V107A2RDV109

1.

Güney1 SA

Kuzey6 SA

---DRD9---

---AV105---

K

GB D

---V1072---

Güney ön ce kontr son ra 4 Kör de mek le eli nin kuv vet li (16+ pu an)ol du ¤u nu gös ter mifl tir. Öy le ol ma say d› do¤ ru dan 4 Kör der di.

Ba t› pik ru as› n› ç› kar. Na s›l oy na ma n›z ge re kir?Cevap: ‹lk eli al d› ¤› n›z tak dir de, ka zan mak için d› fla r› da ki koz la r›n

mut la ka 2-2 ol ma s› ge re kir. Ak si tak dir de ye rin RD tref li ne ula fla ma ya -rak do kuz el de ka l›r s› n›z. Ama bu du rum Do ¤u ya bir tu zak kur ma n› zaen gel de ¤il dir. Bu nun için de ilk eli BA ⁄Ifi LA YIN! Ba t› bü yük bir ola s› -l›k la pik da m›y la de vam ede cek tir ve as› koy du ¤u nuz da Do ¤u ça ka cak -t›r (Ba t› za y›f 2 ile aç t› ¤› na gö re pi ki al t› l› ve do la y› s›y la Do ¤u nun ki tek -tir). Her dö nü flü el den al›r, trefl as› n› deb lo ke eder ve üçün cü kör le (5’li)ye re ge çe rek iki metr tref li ni ze ka y›p ka ro la r› n› z› ka çar, böy le ce on elal›r s› n›z! Bo flu na bir pik ver di niz ama kar fl› l› ¤›n da bir ye ri ne üç trefl yap -t› n›z. Do ¤u nun ye rin de en kuv vet li bir oyun cu bi le ni ye ti ni zi se zip pikas› na çak ma ya ya nafl ma mak ta zor la na cak t›r.

‹fl te dört elin da¤›l›m›:

875ARDV103A98A

K

GB D

A645421072RD98

DV10V107A2RDV109

AR5D98RD9876A

843R6432---65432

9762A5V1054387

K

GB D

CCEBREN VVEYA HH‹LE ‹‹LE2.

152

fiim di ka ro oy na y›n ve Ba t› n›n otur mak zo run da ol du ¤u kü çük onö -rü dam la al›p ra ki bi ni zi kör le ya t› r›n! Ba t› ye rin ça ta l› na do¤ ru ka ro dön -mek zo run da ka l›r...

‹fl te el le rin da ¤› l›m›:

Bat›2 PikPas

KuzeyPas

3 Trefl

Do¤uPasPas

GüneyKontr

4 Kör...

Bat› kör do kuz lu su nu ç› kar. Na s›l oy nar s› n›z?Cevap: Pik as› ve trefl as› mut la ka Do ¤u da ol ma l› d›r çün kü d› fla r› da sa de -

ce 11 pu an var d›r! Si zin ise sa de ce 6 ke sin eli niz var d›r. Onun için ifl ifl tengeç me den üç el da ha sa¤ la ma n›z ge re kir. Eli Do ¤u ya ge çir me den yer den kü -çük bir pik oy na y›n. Do ¤u as› n› al›r sa üç pik sa¤ lar s› n›z ve so run kal maz.

Kü çük ve rir se bir pik ya par ve he men tref le gi re rek kö rü nüz y› k›l ma -dan iki el da ha sa¤ lar s› n›z.

Pik oy na mak için ye re ka roy la ya da trefl as›y la ge çe bi lir si niz. Amatrefl as›y la geç mek bi raz da ha iyi dir. Çün kü trefl ru as› mut la ka Do ¤u da -d›r ama za y›f bir ih ti mal le de ol sa sek ola bi lir.

‹fl te dört elin da ¤› l› m›:

KOLAY BB‹R 33 SSA3.

[email protected]

D54732R108ADV9

RV32ARAD410642

K

GB D

A645421072RD98

875ARDV103A98A

2986RV43V10762

RDV10937D65543

K

GB D

RV32ARAD410642

D54732R105ADV9

A109DV10854V2R5

8769697653873

K

GB D

Do¤u1 Kör

Güney1 SA

Bat›Pas

Kuzey3 SA

Kay be de cek hiçbir fle yi niz yok gi bi dir. Çün kü koz la r›n 3-1 ol ma s› nara¤ men ka za na bil mek için tek bir ih ti mal var d›r: üç ko zun Do ¤u da ol -ma s› ve tek pi ki nin ya n› s› ra RDV sek flek lin de 3 de ka ro su ol mas›!

154

MMER KEZ DE AAY RIK PP‹ YON(‹ZO LE VVE Z‹R PP‹ YO NU)

Bir çok önem li, ti pik po zis yon da, tah ta n›n mer ke zin de (“d” di ke yin -de) izo le pi yon ya p› la r› bu lu nur. Bir çok aç› l›fl ve aç› l›fl sis te mi izo le ve -zir pi yo nu ko nu muy la so nuç la n›r: Ka bul Edil me yen Ve zir Gam bi ti, Tar -rasch Sa vun ma s›, Nim zo witsch Sa vun ma s› ’n›n 4. e3 O-O 5. Fd3 d5 6. Af3c5 7. O-O, d4’te pi yon de ¤i fli min den son ra ve ya 7... Ac6 8. a3 cxd49. exd4 dxc4 10. Fc4 Fe7 de vam yo lun da, Ka ro-Can Sa vun ma s› (Pa novAtak), Fran s›z Sa vun ma s› (Tar rasch De vam Yo lu), Si cil ya Sa vun ma s›1. e4 c5 2. Af3 a6 3. c3 d5 4. exd5 Vxd5 5. d4...

‹zo le ve zir pi yo nu na sa hip olan ta raf, aç›k ve/ve ya ya r› aç›k “c” ve“e” di key le ri ne ha kim ol du ¤un dan alet le ri ni ge lifl tir mek te zor lan maz. e5(e4) ile ri ka ra ko lu önem li rol oy nar. Tüm bun lar izo le ve zir pi yo nu nunar t› la r› d›r. Mer kez de ki ay r›k pi yo nun te mel ye ter siz li ¤i, pi yo nun önün de -ki ka re ye ra ki bin ha kim ol du ¤u ko num lar da izo le ve zir pi yo nu nun alet -le ko run mak zo run da ka l›n ma s› d›r.

Bot vin nik-Za gor yansky, SSverd lovsk, 119431. Kfd1 Kfd8 2. Kd2 Kd7 3. Kad1 Kad8 4. h3 h6 5. Ae5 Axe5 6. Vxe5

Vc5 7. Ff3 b6 8. Vb2 Kc8 9. Ve5 Kcd8 10. Kd4 a5 11. g4! Si yah alet le rin pa sif ko nu mun dan ya rar la nan be yaz, hü cu ma ge çi yor.

11... Vc6 12.g5 hxg5 13.Vxg5 f6 14. Vg6Ff7 15. Vg3 f5? Po zis yo nun if la s›. 16. Vg5Ve6 17. fih1 Ve5 18. Kg1 Kf8 19. Vh6 Be -ya z›n ini si ya ti fi, be lir le yi ci.

Ay r›k pi yo na sa hip olan ta raf, oyun so -nun da zor luk lar la kar fl› la fl›r. Be yaz ka re -ler de ha re ket eden fi le kar fl› d5 pi yo nu nublo ke eden kuv vet li at, en olum suz kuv -vet ora n› n› olufl tu ruyor.

Ko nuy la il gi li ola rak si ya h›n ör nek sa -vun ma yap t› ¤› Flohr-Ca pab lan ca 1935 oyu -nu nu in ce le mek te yarar var.

MustafaY›ld›z

Satranç

a

8

7

6

5

4

3

2

1

b c d e f g h

OYUN SSO NUDel Rio, 1750

Beyaz kazan›r

Beyaz kazan›r

KEND‹ GGELENX3D Fritz-Kasparov, 2003

ATAKCarlsen-Morozevich, 2006

[email protected]

ZEH RA TTO PEL 22007 BA YAN LAR fifiAM P‹ YO NU OOL DU

9-16 Ka s›m ta rih le rin de An ka ra Ata türk Sat -ranç Mer ke zi’nde oy na nan Tür ki ye Ba yan larfiam pi yo na s›’n› 7/6,5 pu an ile WFM Zeh ra To pelka zan d›. 2006 16 Yafl Al t› Av ru pa fiam pi yo nuWFM Küb ra Öz türk 6 pu an ile ikin ci olur ken 5kez Tür ki ye flam pi yon lu ¤u nu ka za nan Be tülCem re Y›l d›z 5,5 pu an ala rak üçün cü ol du.

Zeh ra TTo pel-Ni lü fer ÇÇ› nar ÇÇor lu lu1. d4 d5 2. Af3 Af6 3. c4 c6 4. e3 Ff5 5. Ac3 e6 6. Fe2

Fd6 7. O-O Abd7 8. b3 Ae4 9. Fb2 g5 10. Axe4 dxe411. Ae5 Kg8 12. Fg4 Fxg4 13. Vxg4 Af6 14. Ve2 g4 15. Kfd1Ve7 16. c5 Fc7 17. b4 Ad5 18. b5 f5 19. bxc6 bxc6 20. Va6Ab4 21. Va4 Fxe5 22. dxe5 Ad3 23. Vxc6+ fif7 24. Bd4 Kac825. Va4 Kgd8 26. c6 Kc7 27. Kd2 Kdc8 28. Kc2 h5 29. Kb1h4 30. fif1 g3 31. fxg3 hxg3 32. h3 Vg5 33. Kb7 f4 34. Vxa7Vd8 35. Fb6 Axe5 36. Kxc7+ fif6 37. Kf7+ Axf7 38. Fxd8+Kxd8 39. c7 Kd1+ 40. fie2 Kg1 41. Vd4+ fif5 42. Kc5+ 1-0

DÜN YA fifiAM P‹ YO NU NNA SIL MMAT OOL DU?

Yan da ki ko -num, Dün ya fiam -pi yo nu Kram nik’legüç lü bil gi sa yarprog ra m› De epFritz 10 ara s›n da kima ç› n 2’nci oyu -nun da 34’ün cüham le de olufl tu.Ham le s› ra s› si yahtafl lar la oy na yanKram nik’te. 1’in cioyu nu ba fla baflbir oyun la be ra be -

re bi ti ren flam pi yon dan bu ko num da bek le nendo ¤al ham le: fig8. Ama o da ne! Kram nik, ve -zir ka na d›n da ki pi yon üs tün lü ¤ü ne gü ve ne rekve zir le ri de ¤ifl mek ni ye tiy le Ve3 oy nu yor. Ma -ki ne, bu ha ta y› af fet mi yor. 35. Vh7+ oy na y›pdün ya flam pi yo nu nu mat edi yor.

Bu sa y› m›z da bafl la d› ¤› m›z “Ken di Ge len”kö fle miz de ta raf lar dan bi ri nin ?? ham le si ni ve -re ce ¤iz, ra ki bin ka zanç ham le le ri ni siz bu la -cak s› n›z. Çö züm ler 128’in ci say fa m›z dad›r.•

a

8

7

6

5

4

3

2

1

b c d e f g h

34... Ve3?? Kramnik’ten“kendi gelen” hamlesi

32... Kg7??

156

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

4 6 4

157

SSOOLL DDAANN SSAA ⁄⁄AA:: 1) Ça¤ dafl Ya -fla m› Des tek le me Der ne ¤i bafl -ka n› olan fo tog raf ta gö rü len,t›p pro fe sö rü. - Du man le ke si.2) Kü çük bit ki le re ve ri len or takad. - Pi rinç ra k› s›. - Tu lu at ti yat -ro la r›n da oyun dan ön ce ka d›nsa nat ç› la r›n flar k› söy le yip dansede rek yap t› ¤› gös te ri. 3) Gös -te rifl, fla ta fat. - Ya p› la r›n du varve ta van la r› na süs le me ler ya -pan us ta, be zek çi. 4) Va li de,an ne. - Lit yu mun sim ge si. - Ka nu ni. 5) ‹s kam bil debir ka ¤›t. - Ada pa za r›’na ba¤ l› bir il çe. - Or ta oyu -nun da ve Ka ra göz’de sar hofl. 6) Bir ek se nin dön -dür dü ¤ü te ker lek bi çi min de ki ma ki ne par ça s›. -Bir ba¤ laç. - Bir olum suz luk eki. 7) Yü nün dö vül -me siy le ya p› lan ka l›n ve ka ba ku mafl. - Ka t› fl›k s›zdu ru ma ge tir mek. 8) No bel yumun sim ge si. - “Bü -yük .....” (Tur gut Uyar’›n fli ir ki ta b›). - Is lan d› ¤› za -man ko lay ca bi çim len di ri le bi len yu mu flak ve ya¤ -l› top rak. - ‹s viç re’de bir ›r mak. 9) ‹s tan bul’un biril çe si. - Ka mu. 10) ‹fl çi. - So ¤ur ma, em me. - ‹yi ah -lak. 11) Ana son dan ya p› lan bir iç ki. - “..... Fle ming(Ja mes Bond’un ya ra t› c› s›). - Ge lir ler. 12) Bir man -tar la bir su yo su nu nun or tak ya fla ma s›y la or ta yaç› kan bit ki le rin ge nel ad›. - S› v› mad de le ri ta fl› ma -da kul la n› lan, si lin dir bi çi min de, me tal den bü yükkap. - En do nez ya’n›n pla ka ifla re ti. 13) Her han gibir kas kü me si nin ira de d› fl› ha re ke ti. - B› çak, k› l›çgi bi ke si ci araç la r›n ka b›. - Kor ku luk suz de niz yada ›r mak ta fl› t›. 14) Bir ses len me ün le mi. - Dö kümve ala fl›m lar da kul la n›l ma ya el ve rifl li bir ele ment. -Be ril yu mun sim ge si. - ‹s yan kâr. 15) Ge re ken yi ye -cek ve içe cek fley ler, az›k. - Do ¤u Ana do lu ileAzer bay can’da ça l› nan bir çal g› tü rü. - Kü tah ya ili -ne ba¤ l› bir il çe. 16) Ye te ri ka dar ol ma yan. - Yu -nan al fa be sin de bir harf. - Bar yu mun sim ge si.17) Bir fle yin fi ya t› n› ar t›r ma. - As›l ad› Bu hu ri za deMus ta fa Efen di olan Türk bes te ka r› ve fla iri.18) Ge nel lik le mi de nin bo zul ma s›n dan ötü rü di ldeolu flan be yaz ta ba ka. - Mer sin’de bir pet rol ra fi ne -ri si. 19) Kimi gö rev le ri yü rü te bil mek ama c›y la ku -ru lan, sü rek li ya da ge çi ci ola rak ko nak la n› lan yer.- As t› ma da yol açan, “Mi te” ad› ve ri len çok kü çükbir bö cek tü rü. 20) Ge nel lik le dört y›l sü ren üni -ver si te ya da yük se ko kul ö¤ re ni mi. - Kim ya salener ji yi elekt rik ener ji si ne çe vi ren araç, ba tar ya.

YYUUKKAA RRII DDAANN AAfifiAA ⁄⁄II YYAA:: 1) “Bek le Be ni”, “Tür kü le riEge’nin”, “De li kan l› ya” ad l› al -büm le ri bu lu nan, ti yat ro ve bel -ge sel mü zik le ri de ya pan ses sa -nat ç› m›z. - Ken di du ru mun danda ha afla ¤› da ki bir du ru mu ka bulet me. 2) Giy si le ri düz lefl tir me yeya ra yan bir ev ge re ci. - Bir türter lik. - Dev let ge lir ve gi der le ri niyö ne ten ku ru lufl. - Bir no ta.3) Ki lo am pe rin sim ge si. - Es ki

M› s›r’da bir tan r›. - Ko ku lu bir ba ha -rat. - Se rü ve ne düfl kün ka d›n. 4) Na -k›fl ifl le mek için ger gef gi bi kul la n› lantah ta dan çem ber. - Tav si ye. - Ç›p laktop rak. - “..... Gü ler” (fo tog raf sa nat ç› -m›z). 5) Na mus. - Be yaz. - Bir ge -omet rik fle kil. - Ar zu, is tek. - Sa hip.6) Es ki dil de ek mek. - fiafl ma be lir tenün lem. - Sat ranç ta bir tafl. - Kü çükma ¤a ra. - Sö zü nün eri olan. - Bir kürkhay va n›. 7) Ge nel lik le öl çü alet le rin -de gös ter ge çi zel ge si. - Ta yin. - ‹l gieki. - Bir ta r›m ara c›. 8) Köy muh ta r›yar d›m c› s›. - Dik dört gen ma sa üze rin -de kü çük top la r› be lir li de lik le re sok -mak ya da bu de lik le re gir me si ni ön -le mek ama c› na da ya nan oyun. - Pay -la ma, azar la ma. 9) Ti bet s› ¤› r›. - So -¤uk la s› cak ara s›. - Tar la s› n› r›. - Es kidil de su. - ‹ran’dan ge çe rek Ku zeyHin dis tan’a yer le flen halk ya da buhalk tan olan kim se. 10) Dün ya n›n uy -du su. - Ah lak la il gi li. - Kek li ¤in boy -nun da ki hal ka. - Kol. 11) Gün düz lege ce ara s›. - Mi li lit re nin k› sa ya z› l› fl›. -Çe flit li renk ve bü yük lük te ki ka re ler -den olu flan ku mafl. 12) Sod yu munsim ge si. - Gü zel ötüfl lü bir kufl. - Birili miz. 13) Bir ki fli yi öv mek için ya z› -lan fli ir. - Es ki dil de ay. - Mik ros kopca m›. 14) Kö pek. - Kü çük bir li montü rü. - Elekt rik te ak›m bi ri mi. - Tav la -da bir sa y›. 15) Sü la le. - Af ri ka’da birül ke. - Yeme¤in suyu.•

FilizLelo¤luOskay

Bulmaca

[email protected]

Ata türk Dev ri miBir Ça¤ dafl lafl ma Mo de liProf. Dr. Su na Ki liTür ki ye ‹fl Ban ka s› Kül tür Ya y›n la r›

A ta türk’ün “Dev ri min he de fi -ni kav ra m›fl olan lar da ima

onu ko ru ma ya muk te dir ola cak -lar d›r” sö züy le bafl la yan ki tap1981 y› l›n da Tür ki ye ‹fl Ban ka s›

Si ya sal Bi lim Bü yükÖdü lü’nü al m›fl t›. Ye -ni le nen bas k› s›n daAta türk’ün ölü mün -den 2006 y› l› na uza -nan dö nem de ay r›n -t› l› bi çim de ir de le ne -rek ka ran l›k ta ka lan

ge lifl me le re ›fl›k tu ta rak ay d›n la t› -yor. Ata türk Dev ri mi ko nu sun daönem li bir kay nak olan ya p›t taRum, Er me ni gi ri flim le ri, az›n l›k -lar so ru nu, AB, K›b r›s, Cum hu ri -yet, de mok ra si, kü re sel lefl me gi bison za man lar da s›k s›k gün de mege len buz da ¤› n›n üst bö lü mü gi -

bi gö rü nen kav ram la r›n al t›n da kidev ta ba ka gös te ri li yor.

Dün ya Dü flü nür le ri Gö züy le Ata türk ve Cum hu ri yetÖzer Ozan ka yaTür ki ye ‹fl Ban ka s› Ya y›n la r›

“F ran sa’dan Azer bay can’a,Rus ya’dan Se ne gal’e,

ABD’den Ken ya’ya, Ro man ya’danTu nus’a alan la r›n da ad yap m›fl 43dü flü nü rün gö zün deAta türk ve Tür ki yeCum hu ri ye ti ne dir?”,“Tür ki ye, d› fla r› danna s›l gö rü nü yor?” gi biso ru la ra ya n›t ara yanve cum hu ri ye tin75’in ci y› l›n da te le viz -yo n için ha z›r la nan bu ça l›fl mayo ¤un is tek üze ri ne ki tap lafl t› r›l d›.Ata türk’ü ve aç t› ¤› ç› ¤›r la r› ö¤ ren -mek is te yen le re...

158

BizeGönderilen

Kitaplar

Tümüyle kitapseverlere yönelik bu bölümümüzde, yeni yay›mlanan kitaplar›n duyurumu yap›lmaktad›r.

Bir Ka d›n, Bir SesTür ki ye’de Bir Ka d› n›nVa rol ma Sa va fl›Do ¤an Cü ce lo¤ luRem zi Ki ta be vi

S a ni ye Çe lik’in, bir im za gü -nün de, ken di si ne ar ma ¤an

ola rak ve rdi ¤i fli ir le, Si lif ke me -zar l› ¤›n da ya tan an ne si ni an›m sa -yan Do ¤an Cü ce lo¤ lu an ne si ninve Sa ni ye Çe lik’in flah s›n da Tür ki -ye’de ka d› n›n var ol ma sa va fl› n›

ki tap lafl t› r›p ile ti flimbo zuk lu ¤u mu zunilifl ki bo zuk lu ¤u bo -yu tu nu göz ler önü -ne se ri yor. Cü ce lo¤ -lu, “Sa ni ye Çe lik’leko nufl ma m› san kirah met li an nem

ben den is te di” dedi¤i SaniyeÇelik’le ilgili flunlar› anlat›yor:

“Din le di ¤im de, Sa ni ye’nin ac› -la r›, yal n›z l› ¤›, içi nin bu ruk lu ¤uan nem Zeh ra’n›n ya fla m› n› an›m -sat t›. To ros lar’›n bir kö yün de do -¤an Sa ni ye’nin zor luk lar, en gel ler,im kan s›z l›k lar ve ac› lar la do lu öy -kü sü ay n› za man da top lu mu muz -da ki bir çok ka d› n›n da or tak ka -de ri. Sa ni ye ‘er kek gi bi bir k›z’olup ba ba s› n›n gö zü ne gi re rekoku la git me yi ba flar m›fl t›; ama tümmü ca de le si ne ra¤ men ko ca s› n›n içdün ya s› na gir me yi, onun can yol -da fl› ol ma y› ba fla ra ma d›. Ko ca s›Sa ni ye’yi ken din den hep uzak tut -tu. Otuz y› l› afl k›n ev li li ¤in de ken -di ad› n› ko ca s› n›n a¤ z›n dan birkez bi le duy ma yan Sa ni ye, ‘Aca baben ger çek ten yok mu yum?’ kufl -ku su na ka p›l d›. Tüm duy gu la r› n›ve öz lem le ri ni fli ire dök tü. Sa de ce

ken di için de ¤il, bu ül ke nin tümka d›n la r› için yaz d›.”

Renk Dün ya m›z101 Kom po zis yon101 Yo rum Gül te kin Çiz genSay Ya y›n la r›

Ü lke mi zin seç kin fo tog raf sa -nat ç› la r›n dan Gül te kin Çiz -

gen “Pa zar dan al d›m bir ta ne evegel dim bin ta ne” de ni le cek ye nibir ça l›fl ma s›y la okur kar fl› s›n da.Da ha ön ce “TürkFo to¤ ra f›n da 101Kom po zis yon 101Yo rum” ki ta b›y la si -yah be yaz fo tog raf -lar üze rin de ça l› flanÇiz gen bu kez, ren -ge e¤i le rek 101 fo -tog raf sa nat ç› s› n›n ya p› t› n› 101 yo -rum la su nu yor. Bir kar ma fo tog rafser gi si ni ge zer ken, renk, fo tog ra -f›n ge li fli mi, de ¤i fli mi, renk li fo tog -raf, fo tog raf ta renk, ül ke miz de ilkdö nem ler de renk li tek nik, ren gee¤i len ler, renk le ça l› flan lar, renkdün ya m›z, renk çi ler, fo tog raf taku ram ko nu la r›n da da bil gi ler edi -ni yor su nuz. Gül te kin Çiz gen,“Dört mev si min ay n› an da ya flan -d› ¤› ül ke miz Tür ki ye, et nog ra fikve ant ro po lo jik özel lik le ri ye çokrenk li bir ya flam dün ya s› ser gi ler.Ve bu da fo tog ra f› m› z› zen gin lefl ti -ren bü yük bir pla to dur. Fo tog raf -lar üze rin de dur ma l› y›z. Ül ke miz -de tek tek fo tog raf lar üze rin de dü -flün mek pek rast lan ma yan bir fley -dir. Her fley bir fo tog raf üze rin dedü flün mek le bafl l› yor. Ek sik ta ra f› -m›z da bu dur” di yor.•

159

160

Bir Fotograf

Bin Sözcü¤eBedeldir

Gönderi: ‹lker K›rm›z›, Ankara

Hikmet Onat, 1882 y›l›nda ‹stanbul’da do¤du. 1903 y›l›nda Deniz Harp Okulu’nu bitirdi. Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi’ne

girerek 1910 y›l›nda mezun oldu. Ayn› y›l aç›lan Avrupa s›nav›n›kazanarak Paris’e gitti. Cormon Atölyesi’nde dört y›l e¤itim ald›.Yurda dönüflünde Galatasaray Lisesi’ne resim ö¤retmeni olarak

atand›. Bir y›l sonra Sanayi-i Nefise Mekteb-i Âlisi’ne atölye ö¤retmeni olarak verildi. 1949 y›l›nda bu okuldan emekliye

ayr›ld›. Osmanl› Ressamlar Cemiyeti’nin bir üyesi olarakGalatasaray sergilerine kat›ld›. 1977 y›l›nda yaflama veda edenRessam Hikmet Onat, ‹zlenimci sanat anlay›fl›n› benimsemifltir.

KUrba¤Al›dere

TÜRK RESSAMLARI: hikmet onat

9 7 7 1 3 0 1 7 6 0 3 2 0

ISSN 1301-7608

yerel sÜrel‹ yayin

Documents