Yenidoğanlarda Beyin Gelişimini Kolaylaştıran veya Engelleyen Faktörler

Takip eden sunum, 2015 Dräger Danışma Kurulu Toplantısı’nda sunulmuştur. Sunum yazarına, bu bilgileri sizinle paylaşmamıza izin verdiği için teşekkür ederiz. Bu sunum videosu sadece bilgilendirme amaçlıdır ve herhangi bir ticari zemini yoktur. Dräger’in sunum içeriği üzerinde herhangi bir etkisi veya bu amaçları aşan herhangi bir menfaati yoktur. Dräger editoryal herhangi bir müdahalede bulunmamıştır. Videonun içerikleriyle ilgili tek sorumluluk yazara aittir. Verilen bilgiler veya ifade edilen görüşlerin hiçbiri Dräger ile bağlantılı değildir ve hiçbir şekilde sansürlenmemiş veya değiştirilmemiştir.

Hilary Whyte, MB, MSc, FRCP(I), FRCP(C)The Hospital for Sick ChildrenToronto, Ontario

Prematüre doğum, tahminlere göre dünyada her yıl 13 milyon bebeği etkilemektedir. YYBÜ enfeksiyonu, intraventriküler kanama, periventriküler lökomalazi, kronik akciğer hastalığı, nekrotizan enterokolit ve yenidoğan retinopatisinin tümü de prematüre doğumun uzun vadeli sekelleri olduğu bilinen hastalıklardır. Meydana gelmelerini önleme amacıyla kalite artırma girişimleriyle bu erken morbiditelerin gözetilmesi, hemen her YYBÜ'nün odak noktasını oluşturur. Çünkü serebral palsi, görme bozukluğu, işitme kaybı, şantlı hidrosefali ve bilişsel bozukluklar, bu morbiditelerin erken görünen sekelleridir. Ayrıca bunlar doğumdan sonra 12 ila 18 ay gibi erken bir yaşta görülürler. Büyüme yetmezliği ve kronik tıbbi sekeller, örneğin kronik solunum sorunları ve gastrointestinal yetmezlikten kaynaklanan beslenme sorunları, sık hastane yatışlarıyla da sonuçlanabilir. Büyük olasılıkla beyin bağlantı sorunları nedeniyle daha ileri yaşlarda öğrenme güçlükleri ve davranış sorunları görülür. İskemi, sistemik enfeksiyonlar veya menenjit sonucunda oluşan beyaz madde hasarı, beyin gelişiminin seyrini etkiler. Bunların yanı sıra bir membran inflamasyonu olan koryoamniyonit veya bağırsak inflamasyonu olan nekrotizan enterokolit gibi inflamatuar sorunlar, yıkıcı süreçlere yol açarak nöron, akson ve glial hücrelerde delesyonlar ve beyinde mikro, hatta makro kistlerle sonuçlanırlar. Daha hafif hasarlar ise glial progenitörler ve nöronların olgunlaşmasını bozarak daha difüze bir beyaz madde beyin hasarına neden olurlar. Bazı hücreler hücre ölümüne karşı direnç göstermelerine rağmen dendritik süreçlerin ve omurgaların normal dallanmasını oluşturamazlar. Diğer bir deyişle beyin hasarı primer serebral dismatürasyon içeriyor gibi görünmektedir ve bu da aslında beyin matürasyonunu teşvik eden, bu sayede de prematüre bebeklerimizde nörolojik sonucu iyileştiren stratejilerle uyumlu olabilir.

Beyinde maksimum gelişim, 29-41. haftalık doğum yaşında meydana gelir

Beyinde maksimum gelişimin, 29 ile 41. haftalık doğum yaşları arasında meydana gelmesine rağmen, bu bebeklerin YYBÜ'de maruz kaldığı gürültü, parlak ışıklar, zamanı kötü ayarlanmış bakım işlemlerinin tümü bu beyin gelişimini olumsuz etkilediği bilinen aktivitelerdir. Hatta antibiyotik tedavisinin bir türü olan gentamisin gibi aminoglikozidler veya steroidler gibi bazı ilaçlar da beyin gelişimini etkileyerek hasara neden olabilir. Hatta diüretik tedavi bile. Bunlara ek olarak birçok ağrılı ve stresli uyaran da gri ve beyaz maddede olgunlaşma ile bağlantılıdır ve beyin fonksiyonunu bozarlar. Ailenin stresi ve anksiyetesi de sonucun çok önemli belirleyicileridir, özellikle de ebeveynlerle bağ oluşturulmasına müdahale ettikleri zaman.

Prematüre bebeklerde stresi azaltın, nörolojik gelişimi artırın

Gelişimsel bakım bu prematüre bebeklerde stresi azaltmayı ve nörolojik gelişimi artırmayı amaçlar. Bunun için de YYBÜ ortamının ve hatta bakım uygulamalarının değiştirilmesi gerekir. Gürültüye, ışığa ve yenidoğanın pozisyonuna dikkat edilmesi, bebeğin stresini azaltabilir. Bu da optimal elleme ve konumlandırma önlemleri, çevredeki ışık ve gürültü gibi zararlı uyaranların azaltılması ve daha fazla kalite temelli bakım ile bebeğin bakımını, bebek bu bakımı almaya hazır olduğunda vermekle sağlanır. Bu ayrıca aynı ortamdaki ailenin ihtiyaçları konusunda kapsamlı bir eğitim ve daha fazla dikkat de gerektirir. Buradaki görüntülerde, gelişimsel bakım uygulanan bir YYBÜ'den örnekler veriliyor. Bebek ister slaydın sol tarafındaki yatak üstü ısıtıcının içinde olsun, ister sağ taraftaki üzeri kapalı Isolette'nin içinde, zararlı uyaranlara çok dikkat ediliyor, bebeklerin güvenli bir ortamda olması sağlanıyor ve bu da onların streslerini azaltıyor. Aynı ünitede personelin ne kadar az olduğunu da görebilirsiniz. Öyle ki slaydın sağ tarafında, bu bebeklerle ilgilenen hemşirelerin dikkatlerini en çok fizyolojik veri sağlayan monitörlere odakladığını, böylece sürekli bebeklerin uykusunu kesmeden dikkatle izleyebildiklerini göreceksiniz. Aynı YYBÜ'den başka bir örnekte zararlı uyaranların miktarını azaltmak için izole bir kapak kullanıldığı görünüyor. Burada da gürültü seviyesi belirli bir yüksek desibel değerine ulaştığında personele görsel işaretler verilmesini sağlayan gürültü ölçme cihazlarıyla ilgili bir örnek verilmiş.

Bebeklerin, konumlandırmanın ve aile katılımının değerlendirilmesi

Gelişimsel bakımın uygulanması bebeğin, konumlandırmanın ve aile katılımının sürekli değerlendirilmesini, böylece aileleri müdahalelere dahil ederek, onlara yenidoğandaki davranışsal ipuçlarını tanıma gücünü kazandırmayı gerektirir. İpuçlarına dayalı ve gruplandırılmış bakım, bebeğe veya toleransına uyan molalar ve bakımda değişiklikler gerektirir. Bebeğin ellenmesini en aza indirmek için bakımlar gruplandırılarak derin uyku korunur. Stresli veya ağrılı prosedürleri en aza indirmek veya uygun ağrı kesici önlemler sağlamak için büyük bir dikkatle hareket edilir. Bu da besinsiz emme, bebeğin kol ve bacaklarının kundaklanması, ebeveynlerden birinin, tercihen annenin parmağını tutması ve ağrılı prosedürler sırasında bebeklere sakaroz verilmesini içerir. Bakımın sürekliliğini sağlayabilmek için personelde de değişiklikler gerekir. Bebek yarı kundaklama pozisyonunu sürdürecek şekilde tutulmalı ve temas miktarı mümkün olduğunca en aza indirilmelidir. Zararlı uyaranlardan daha önce bahsetmiştim, aslında bu da bizi kanguru bakımı konseptine götürüyor. Bu bakım apne ve bradikardilerde azalma, termik regülasyonda iyileşme, ebeveynliği, bağlanmayı ve anne-babanın yeterlilik duygusunu artırma ve bilişsel ve motor gelişimi artırma dahil gerçek anlamda durum organizasyonunu iyileştirir ve oksijen ihtiyaçlarını azaltır. Burada da tipik bir tensel temas veya kanguru bakımı pozisyonunda bebeğini kucaklama mutluluğunu yaşayan bir anneyi görüyoruz.