Yeni Kamu Yönetimi Yaklaşımı

Geleneksel Yönetim Anlayışı • Bu anlayış, 19. yüzyılın ikinci yarısından, 20. yüzyılın son çeyreğine kadar

varlığını sürdürmüştür. Wilson, Weber ve Taylor gibi düşünürlerin etkileri ve refah devleti anlayışı bu modelin gelişmesinde önemli yer tutar.

• Bu anlayışın temelde 4 ana ilkesi vardır: - Kamu yönetiminin yapısı ile ilgilidir ve büyük ölçüde Weberyan bürokrasi

modeline göre şekillenmektedir. Rasyonellik, merkezilik, katı hiyerarşi, gizlilik, ayrıntılı kurallar ve biçimsellik, çalışanların hayat boyu istihdamı ve yükselmede kıdem sistemi hakimdir.

- Devletin kamusal mal ve hizmetlerin üretim ve dağıtımında, kendi örgütleri (bürokrasisi) vasıtasıyla doğrudan görev alması gerektiği inanışıdır. Refah devleti anlayışı hakim. 1929 ekonomik buhranı sonrası liberal ekonomik sistem çöküyor ve keynezyen ekonomik politikalar egemen olmaya başlıyor.

- -Siyaset ve yönetimin birbirinden ayrı olduğu düşüncesidir. Bu ilke siyasi ve idari konuların birbirinden ayrılacağı düşüncesine dayanır. Buna göre, idarenin ya da kamunun görevi kuralları uygulamak, siyasetin görevi ise kamusal politikaları oluşturmaktır.

- -Kamu yönetiminin yönetimin özel bir biçimi olduğu ve özel sektör yönetiminden oldukça farklı olduğu yönündedir. Özel sektördeki uygulamalar, metodlar kamu yönetiminde uygulanamaz.

Geleneksel Kamu Yönetiminde Refah devleti

Anlayışı

• Refah devleti yaklaşımı sosyal refahı en üst seviyeye çıkarmayı amaç

edinen, devletin ekonomiye kapsamlı müdahalesini öngören bir devlet

anlayışı olarak şu özellikleri taşımaktadır.

• Müdahaleci bir devlet anlayışıdır.

• Düzenleyici bir devlet anlayışıdır.

• Yeniden dağıtıcı bir devlet anlayışıdır.

• Girişimci bir devlet anlayışıdır.

• Bireylere hak ve özgürlük sağlanması bakımından pozitif noktadır.

Geleneksel Yönetim Anlayışında Sorumluluk ve Denetim

• Kamu yönetiminin niteliği, yapı ve fonksiyonlarının farklı özellikleri

nedeniyle profesyonel bir bürokrasi ve çalışanların hayat boyu istihdamına göre düzenlenmesi esas alınmıştır. Bu yönetim aygıtı, her siyasi iktidara eşit olarak hizmet etmek gibi bir siyasi tarafsızlığa sahip olmak durumundadır. Bu anlayışa göre biçimlenen kamu yönetimi, «topluma» karşı doğrudan sorumluluğu veya «piyasaya» karşı duyarlılığı olmayan, daha çok siyasilerin ve bürokratların talimatlarına göre işleyen bir nitelik gösterir.

• kamu, gelirlerini büyük ölçüde vergiler yoluyla sağladığı için, vergilerin yasalara göre toplanması, usulüne uygun olarak harcanması, israf edilmemesi, yolsuzluk yapılmaması gibi daha çok girdi ve süreç odaklı bir denetim sistemine dayanır. Odaklanan temel konu, sonuçlardan daha çok karar ve eylemlerde kurallara aykırı yanlış bir iş yapmamaktır. Bu nedenle risk alma eğilimi düşüktür.

• Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı 1980li yılların sonlarına doğru gelişmiş ülkelerde ve özellikle Anglo-

Sakson coğrafyada kamu sektörünün yönetiminde yeni bir yaklaşım ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu yaklaşım, «işletmecilik», «yeni kamu işletmeciliği», «piyasa temelli kamu yönetimi» veya «girişimci idare» gibi kavramlarla ifade edilmektedir.

Ortaya Çıkış ve Gelişim -Kamu sektörü ve yönetimi üzerinde yoğunlaşan eleştiriler -Mali krizler ve refah devleti anlayışının çökmesi (1973 petrol krizi) -Yeni sağın yükselişi ve ekonomik teorideki değişiklikler -Özel sektördeki gelişmeler -Küreselleşme ve Kapitalist sisteme entegre olma çabaları -Vatandaş bilinç ve algılarındaki değişimler

Yeni Kamu Yönetimi Gelişim

• Keynezyen ekonomi politikaları, hükumetlerin ekonominin yönetiminde ve sosyal politikalarda daha aktif rol almasını gerektirmiştir. Bu politikalar, kapsamlı sağlık ve eğitim programları, sosyal güvenlik harcamaları, yaşlılara, ailelere, öğrencilere, çocuklara ve konuta yönelik sosyal hizmetler, devletin yapı ve faaliyetlerini genişletmiş ve refah devleti denilen bir olguyu ortaya çıkarmıştır. 1970lerin ortasında meydana gelen petrol krizinin kamu harcamaları ve küresel ekonomide meydana getirdiği olumsuz etkiler, bütçe açıkları ve bunların kapatılması için yapılan borçlanmalar, hükumetleri radikal önlemler almaya zorlamıştır.

• Gelinen noktada devletin ya ekonomik alandan çekilmesi, mevcut

kamu hizmetlerinin bir kısmından vazgeçmesi ya da eğer bunlara devam edecekse bu sefer finansmanları için zam yapması ve vergi oranlarının yükseltilmesi için baskılar ortaya çıkmıştır. İlk seçenek tercih edilmiştir.

Yeni Kamu Yönetimi Gelişim • 1970lerin sonunda ABD ve İngiltere’de ortaya çıkan devleti küçültme

ve yeniden yapılandırmayı temel alan yönetimler, «yeni sağ» temelli politikaları hayata geçirmişlerdir. Bu politikalar, devletin yapı ve işleyişinde radikal değişim yaratmış ve refah devletinin sonunu getirmiştir. ABD’de Reagan, İngiltere’de Teacher Yönetimleri öncü.

• Yeni Kamu Yönetimi anlayışının temeli olan yeni sağ akım; devletin

küçültülmesi, piyasa mekanizmalarının tercih edilmesi ve vergilerin düşürülmesinden, tv ve filmlerde daha fazla sansüre, göç karşıtı kampanyalardan, göçmenleri geri göndermeye kadar birçok farklı fikri ve politikayı bünyesinde barındırır.

• Bu akımın amacı, liberalizm ile düzeni, otorite ve disiplini

kaynaştırmaktır.

Yeni Kamu Yönetimi Gelişim

• Yeni sağa göre toplumun düzen ve istikrarı için ortak ahlaki değer ve standartların korunması gereklidir. Kamusal ahlak alanında hoşgörülü tutum, etik normlar ve birleştirici ahlaki standartlardan yoksun bir topluma götürür. Ayrıca dışarıdan ve içeriden gelen tehditlere karşı ulusal kimliğin güçlendirilmesinden, özelleştirme ve deregülasyondan, yurttaş kimliğinin oluşturulmasından yanadır ancak çok kültürlülüğe karşıdır.

• Bu anlayışlarla siyasal iktidarların yetkilerinin sınırlandırılması, devletin küçültülmesi ve piyasa mekanizmasına dönülmesini (daha az devlet, daha çok piyasa) önermişlerdir. Bu bakımdan yeni sağ düşünce ve uygulamalar ile yeni kamu yönetimi anlayışı arasında güçlü bir bağ bulunmaktadır.

• Bu gelişim çizgisinde yeni kamu yönetimi anlayışı dinamik bir olgu olarak küresel bir nitelik kazanmış ve iktidara gelen partilerin ortak programı olmuştur.

Yeni Kamu Yönetimi Gelişim

• Öte yandan kamudaki bu yeni akıma, özel sektörde yaşanan hızlı değişimin de önemli etkisi olmuştur. İşletmeler rekabet karşısında, merkezileşme eğilimlerini azaltmış, hiyerarşik yapılarını gevşetmiş, dikkatlerini kaliteye, yeniliğe ve müşterilerin talep ve beklentilerine daha çok odaklamışlardır.

• Bu olumlu gelişmeler, kamu yönetimi üzerindeki eleştirileri arttırmış ve özel sektörün bu gibi ilke, değer ve anlayışlarının kamu yönetiminde de uygulanabileceğine dönük talepleri yoğunlaştırmıştır.

• Böylece kamu yönetimi alanında işletmecilik yaklaşımı ortaya çıkmış

ve kamunun geleneksel örgüt yapısı ve işleyişindeki verimsiz unsurlara dikkati çekerek, merkezi eğilimin azaltılması (adem-i merkeziyet/desantralizasyon), serbestleşme (deregülasyon), yetkilendirme (delegasyon) gibi ilkeleri önermiştir.

Yeni Kamu Yönetimi

• Bu yaklaşımın temel varsayımları şunlardır: -Yönetim idareden üstündür -Özel kesim yönetimi kamu kesiminden üstündür. -İyi yönetim, ekonomik ve sosyal sorunları çözmede tek yoldur. -Yönetimin kendine özgü bir bilgi sistematiği vardır ve bu evrenseldir.

Dolayısıyla kamu yönetimi de dahil her yerde uygulanabilir. • Diğer taraftan küreselleşme ve gelişen iletişim teknolojileri, daha hızlı

ve topluma karşı daha fazla sorumluluk bilinciyle işleyen bir kamu yönetimi anlayışını zorlamıştır. Yurttaşların kendilerine sunulan kamu hizmetleri konusunda bilinçleri artmış ve yönetimden artan oranda verimlilik, etkinlik ve kalite konularında taleplerde bulunmaya başlamışlardır.

Yeni Yönetim Anlayışı

Bu anlayışın gelişimi temel olarak üç aşamada ele alınabilir. -79-80ler ortasına kadar süren, yasal-yapısal sertleşme: Tasarrufa ve

verimliliğe yönelik düzenlemeler var. -85’ten itibaren gelişen özelleştirme eğilimleri -90’lı yıllardan itibaren kamu hizmetlerinde kalite, vatandaş odaklılık,

yönetişim, katılım, hesap verebilirlik, saydamlık, performansa dayalı yönetim ve etik gibi ilke ve değerlere önem veren politikaların ortaya çıkması

Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı özellikler dört grupta toplanabilir:

• Bürokratik örgütlenmeden uzaklaşılmalıdır. -Daha Esnek yönetim anlayışı -Ademi merkeziyetçi yönetim, daha çok yetki ve insiyatif veren -Daha az hiyerarşi, çift yönlü iletişim, takım çalışmaları -kısmi süreli ve sözleşmeli çalışma modelleri -Sonuç odaklı yönetim, performans ölçümleri ve performansa dayalı yükselme -Hedef ve misyon doğrultusunda yönetim -Yurttaş değil, müşteri anlayışlı yönetim • Devletin faaliyet alanı daraltılmalıdır. -Minimal devlet, kürek çeken değil dümen tutan devlet, gözetleyen devlet, gece bekçisi devlet, piyasa yönelimli devlet, rekabetçi devlet • Kamu yönetimi sadece siyasi otoriteye değil, halka karşı da sorumlu olmalıdır. -halka açıklık ve kamusal hesap verebilirlik -Siyaset ve yönetim birlikteliği • İşletme yönetimi ilke ve yöntemleri kamu yönetiminde uygulanmalıdır. -TKY, performans yönetimi, stratejik yönetim gibi

Yeni Kamu Yönetiminde Temel Eğilimler:

-Kamu sektörü yöneticilerinde geniş yönetme serbestliği tanınması -Performans ölçümü yapılması -Sonuçlara, prosedürlerden daha çok önem verilmesi -Kaynakların kullanımında disiplin ve tutumluluk -Kamu sektöründe rekabetin arttırılması -Büyük yapılı örgütlerin, optimal büyüklükte yeni yapılara

dönüştürülmesi -Kamuda özel sektör yönetim tekniklerinin uygulanması -Hiyerarşik ilişkileri yerine, sözleşme veya benzeri ilişkilerin geliştirilmesi -Kamu ve özel sektör ortaklığına dayalı melez örgütlerin geliştirilmesi

Yeni Kamu Yönetimi Devletin Ödevleri

-Devlet, özel sektördeki rekabeti geliştirmelidir. Kamuda da rekabetin geliştirilmesi

-Bürokratik denetim, topluma aktarılarak yurttaşlar

yetkilendirilmelidir. -Kurum performansları, dikkatler girdilerden çıktılara yönlendirilmek

suretiyle ölçülmelidir. -Kamu kurumları, hedefler ve misyonlar doğrultusunda idare

edilmelidir. Kural ve düzenlemeler bir yana bırakılmalıdır. -Kamu kurumları çevrelerini müşteriler olarak tanımlamalı ve onlara

seçenekler sunabilmelidir.

Yeni Kamu Yönetimi Devletin Ödevleri

-Kamu kurumları problemleri ortaya çıkmadan önce önlemelidir.

-Kamu kurumları enerjilerini öncelikle gelirlerin arttırılması

bağlamında kullanmalıdır. -Katılmalı yönetim tesis edilmeli ve desantralizasyona gidilmelidir. -Bürokratik mekanizmalar yerine, piyasa mekanizmaları tercih

edilmelidir. -Devlet salt kamu hizmetlerinin hazırlanıp sunulmasına değil, aynı

zamanda toplumsal sorunları çözmek için kamu, özel ve gönüllü sektörler arasında kaynaştırıcı olmalıdır.

-Kamu yöneticileri kaynak tüketen değil, kaynak üreten girişimci ruha

sahip olmalıdır.

Minimal devlet anlayışının reformlara yansıması

(İngiltere’de)

• Bu hizmetin sunulmasına gerek var mı? (Yoksa kaldır).

• Gerek varsa, bu hizmeti devletin sunması gerekli mi? (Değilse

özelleştir).

• Gerekli ise, devletin sağlayacağı finansman, denetim ve gözetim

altında bu hizmet özel firmalara yaptırılabilir mi? (yaptırılabiliyorsa

hizmet satın al).

• Yaptırılamaz ise yetkili ve özerk bir kamu kuruluşu bu işlevi yerine

getirebilir mi? (Zorunlu olarak kamu yapacaksa en etkin şekilde

yapılsın)

Yeni Kamu Yönetimi ve Geleneksel Anlayış Karşılaştırma

GELENEKSEL YENİ

YAPI

-Katı örgüt yapısı -Merkeziyetçi -Katı hiyerarşi -Geniş merkez

-Hizmet devleti -Büyük ölçekli yapı -Bürokrasi yönelimli

-Esnek örgüt yapısı -Adem-i merkeziyetçi -Yumuşak hiyerarşi -Dar merkez-geniş

çevre -Minimal devlet -Küçük ölçekli yapı -Piyasa yönelimli

ROLLER,

İLKELER,

POLİTİKALAR

-İdare

-Örgüt merkezli -Kurallara bağlı yakın kontrol -Sevk ve idare -Sabit ücret -Bürokrat tipi yönetici

-Az yetkili yönetici

-Gizlilik -Hizmetlerde nicelik -Üst yöneticiye bağlı değerlendirme -Kapalı haberleşme kanalları -Yetkiyi toplayan

-Risk almaya gönülsüz -Kuralcı ve kırtasiyeci -Girdi ve süreç odaklı

-Birey yönelimli

-Yönetim (işletme)

-Müşteri-vatandaş merkezli -Performans hedefli -Yönetişim -Performansa bağlı

ücret

-Girişimci yönetici -Yetkilendirilmiş yönetici -Şeffaflık -Hizmetlerde kalite -Çok yönlü

değerlendirme -Açık haberleşme kanalları

-Yetkiyi paylaşan -Risk almakta istekli -Vizyon sahibi ve

esnek -Çıktı ve sonuç odaklı -Ekip yönelimli

YKY’ye bir alternatif yaklaşım: Yeni kamu

hizmeti kavramı • Kamu çalışanının görevi, toplumu yönetmek değil, ona

hizmet etmektir.

• Kamu yararı, ürün değil amaçtır.

• Kamu görevlisi stratejik düşünür, ama demokratik bir

biçimde hareket eder.

• Kamu görevlisi, müşteriye değil, vatandaşlara hizmet eder.

• Sadece üretkenliği ve verimliliğe değil, insana değer

verilmelidir.

• Hesap verebilirlik basit bir şey değildir.

• Kamu hizmeti girişimcilikten daha önemlidir.

Türkiye’de Yeni Kamu yönetimi anlayışının gelişimi

• Özal dönemi ilk uygulamalar (1980 sonrası); serbest piyasa ekonomisine geçiş, özelleştirme uygulamaları

• 1990’lı yıllar; terör ve ekonomik krizler ve yeni kamu yönetimi dönüşümünün sekteye uğraması

• 2003 sonrası: AKP Hükümetleri dönemi yeni kamu yönetimi anlayışı çerçevesinde yasal düzenleme ve dönüşümler

-Acil eylem planı ve Kamu Yönetimi Temel Kanun tasarısı (2003-2004)

(Cumhurbaşkanı 'yetkilerin yerel yönetimlere devrinin üniter devlet yapısına aykırılık oluşturduğu' gerekçesiyle veto etti)

Reform paketi, Kamu Yönetimi Kanunu, Yerel Yönetim Reformu ve Kamu Personel Rejimi Kanunu olmak üzere 3 yasadan oluşuyordu.

-

Tasarıda da yer alan ve günümüzde yapılan ve yapılmak istenen temel değişiklik alanları

• Günümüzde gündemde olan kamu reformu, merkezi devleti köklü bir biçimde dönüşüme uğratmaktadır. Bugüne kadar merkezi yönetim (hükümet-bakanlıklar) hiyerarşisi altında yerine getirilen pek çok görev/hizmet, ya özerk üst kurullara ya da yerel yönetimlere aktarılmaktadır. Böylece, merkezi yönetim, ağırlıkla savunma, güvenlik, dış ilişkiler, adalet gibi işlevlerle sınırlanmaktadır.

• Sürecin bir başka ayağı, merkezi devletle yerel yönetimler arasındaki görev

bölüşümünün yeniden düzenlenmesi çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Geçmişte bakanlıklar hiyerarşisi altında yerine getirilen pek çok

görevin/hizmetin de yerel yönetimlere aktarılmasını amaçlanmaktadır. Pek çok

bakanlığın taşra örgütlenmesinin kapatılarak görev, yetki, bina-araç-gereç ve

personelinin yerel yönetimlere aktarılmasını gündeme getirmektedir.

• Kamu reformunun üçüncü temel ayağı ise devlet-piyasa ilişkilerinin yeniden

düzenlenerek, “kamu hizmetlerinin piyasalaştırılması” yolunun açılmasıdır

• Bir diğer yönetişim ve hesap verebilirliğin sağlanmadır. Katılımcılık,

saydamlık, açıklık ve mali denetim ilkeleri

• Veto edildikten sonra hükümet reform paketinin peşini bıraktı. Bunun yerine parça parça paketi hayata geçirmeye başladı. Belediye Kanunu, Büyükşehir Belediye Kanunu, İl Özel İdaresi Kanunu gibi yasaları yaptı. Böylelikle biraz daha demokratik, biraz daha özerk, biraz daha katılımcı bir yerel yönetim anlayışı getirmeye çalışmış oldu. (Kent konseylerinin kurulması, bazı uygulamaların il özel idarelerine devri vs.). Tasarıdaki bazı hükümler ise sonraki kanun düzenlemeleri ile yasalaştı, Bilgi Edinme Yasası, Kalkınma Ajansları, Kamu Mali Kontrol Kanunu.

• Kamuya ait işletmelerin özelleştirilmesi, kamu hizmetlerinin hızla ticarileştirilmesi, 4857 Sayılı İş kanunu ile birlikte esnek çalışmanın yasal hale getirilmesi, sağlık ve sosyal güvenlik alanında gerçekleştirilen köklü düzenlemeler, istihdam stratejileri ve buna paralel olarak yasalaşan Torba Yasa düzenlemeleri en fazla öne çıkan düzenlemeler olarak dikkat çekti.