Yeme Davranışlarının

SAĞLIK ETKİLERİ

Ziyneti Kocabıyık

Türkiye Gazetesi Sağlık Editörü

Bu yılın konusu “yeme davranışının etkileri”… Bu yılın cevap aranan soruları ise:

Toplum sağlığının iyileştirilmesinde yeme davranışları olumlu yönde nasıl geliştirilebilir?

Yeme davranışının kazanılmasında bilişsel etmenler ve çevrenin roller nelerdir?

Ebeveynlerin tutum ve uygulamaları çocukların yeme davranışlarını nasıl etkiler?

Medya

yeme

davranışını

nasıl etkiliyor?

EĞİTİM VE SAĞLIK MUHABİRLERİ DERNEĞİ

1991 yılında kuruldu

Derneğin temel felsefesi “eğitimli gazeteci, sağlıklı haber» dir.

Eğitim ve sağlık alanında uzmanlaşmaya destek vererek, sağlık habercinin donanımını artıracak toplantılar düzenler, dernek ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yapar

SAĞLIK HABERCİSİNİN HABER KAYNAKLARI NELERDİR?

Sağlık Bakanlığı ve bakanlığa bağlı birimler,

Üniversiteler

Türk Tabipleri Birliği,

Tıbbi bilimsel dernekler, (TJOD, TÜSAD, Tıbbi Onkoloji Derneği…)

Sağlıkla ilgili vakıflar (Türkiye Diyabet Vakfı, Sabri Ülker Gıda Araştırmaları Enstitüsü Vakfı)

Ulusal ya da uluslararası organizasyonlar (Kızılay, Dünya Sağlık Örgütü)

Hasta Örgütleri (HAYAD, KİFDER)

Sağlık müdürlükleri (İstanbul Sağlık Müdürlüğü)

Hastane kurumsal iletişim birimleri,

Sağlık kongreleri

Sağlık personeli (Doktorlar)

PR şirketleri

İlaç ve tıbbi cihaz firmaları

Bilimsel dergiler

Kulağa gelenler, ihbar telefonları, başka kaynaklarda çıkan haberlerin araştırılarak devam ettirilmesi

Sağlık haberi nasıl oluşur?

Her şey haber midir?

BESLENME MEDYANIN EN SEVDİĞİ KONU

335.442 SAĞLIK HABERİ

DİYET VE OBEZTİTE

48 BİN HABER

BESLENME

65 BİN HABER

Medya Takip Ajansı İnterpres 2014 yılı verisi

BESLENME HABERLERİ MEDYANIN EN SEVDİĞİ

KONU

256 BİN SAĞLIK HABERİ

DİYET VE OBEZİTE

26 BİN HABER

SAĞLIK HABERİ

43 BİN HABER

Medya Takip Ajansı İnterpres verileri 2015 yılı ilk 9 ay

Katılımcıların % 47.5’u diyet, egzersiz, hastalıkların önlenmesi ile ilgili bilgileri çok sıklıkla sağlık çalışanlarından, %30.8’i internetten, %21.9’u aile üyeleri ver arkadaşlarından aldığını beyan ediyor.

Bununla birlikte %221.1 radyo televizyondan, %25,5’i kitap ve broşürlerden sıklıkla başvurarak aldıklarını ifade ediyorlar

Katılımcılardan sağlıkla ilgili en güvenilir bilgi kaynaklarını belirtmelerini istendiğinde %69.5 sağlık çalışanları, %6.3 radyo veya televizyon, %5.5’i kitap ve broşürleri sıralamışlardır

Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Sağlığın Teşviki Daire Başkanlığı araştırması 2014

BİLG

İLE

ND

İR

İC

İ H

AB

ER

LE

R •Bu haberler genellikle bir araştırma sonucunu verir ya da bir uzmanın görüşüne yer verilmiştir. Araştırma sonucu verilirken kaynak da eklenmesine dikkat edilir…

KA

YN

AK

SIZ

H

AB

ER

LE

R •Beslenme ile ilgili her türlü haber olabilir…Bu haberlerde çoğunlukla bir yargı vardır ancak bu yargıyı yapan uzman adı yoktur.

KA

RA

LA

YIC

I H

AB

ER

LE

R

•Bu tür haberlerde genellikle bir besin grubu hedef alınarak bütün hastalıkların kaynağı olarak gösterilir. (Şeker tatlı zehirdir, Ekmek insanı aptallaştırır mı?)

FE

LA

KE

T T

EL

LA

LIĞ

I Y

AP

AN

LA

R •Besinlerin kanser, kalp, diyabet, inme gibi çağımızın hastalıkların sebebi olarak gösterilen haberler. (Örneğin şeker öldürür, tuz felç eder gibi)

SAĞLIK HABERLERİ TOPLUMDA NASIL ALGILANIYOR?

• BİR ARAŞTIRMA SONUCU

“Türkiye’de Sağlık Konulu Yayıncılık İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi” araştırması. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Araştırma Grubu ile Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonunun desteğiyle gerçekleştirildi ve 3 yıl sürdü.

TERCİH

•Ciddi bir rahatsızlık durumunda vatandaşların % 9’ü doktora gidiyor.

•Doktora gidenlerin %75’i doktordan aldıkları bilgiye güveniyor.

•Ankete katılanların % 9’ü sağlık konulu medya içeriklerinin tıp doklarlarınagüveni azalttığını ifade ediyor.

•Katılımcıların %63’ü medyada yer alan tedavileri uygulamadığını söylüyor.

TAKİP

•Katılımcıların yüzde 61’i gazete ya da dergilerdeki, yüzde 40’ı televizyondaki, yüzde 73’ü de internetteki sağlık konulu yayınları “hiç” takip etmiyor.

•Görüşülen sağlık profesyonellerinin yüzde 38’i ve medya profesyonellerinin yüzde 24’ü medyada yer alan sağlık konularının içeriklerinin denetlenmediğini düşünüyor.

GÜVEN

•Sağlık profesyonellerinin yüzde 21’i, medya profesyonellerinin ise yüzde 12’si medyada yer alan sağlık konulu haber ve yazıları kesinlikle “güvenilmez” buluyor. Sağlık profesyonellerinin yüzde 62’si, doğru ve güvenilir sağlık bilgileri verilmediğine inanıyor.

GÜVEN

•Ankete katılanların yüzde 27’si gazetelerde yer alan sağlık konulu haber ve yazılara “her zaman” ve “çoğunlukla” güvendiğini belirtirken, interneti takip edenlerin yüzde 36’sı, televizyon izleyicilerinin yüzde 40’ı tercih ettiği iletişim kanalındaki haberlere güveniyor.

GÜVEN

•Gazetelerdeki sağlık konulu haber ve yazıların sayısının yeterli olup olmadığı sorusuna yanıt verenlerin %41’i “az, yetersiz” bulduğunu söylüyor. Televizyon için bu oran %37, internette ise %22 oldu.

GÜVEN

•Ankete katılanların %4’ü, medyadan edindiği sağlık bilgilerini ya da tedavileri “genellikle” ya da “sık sık” uyguluyor. İletişim araçlarından öğrendiği tedaviyi her zaman uygulayanlar yüzde 1,6’da, bu uygulamadan fayda görenlerin %15, zarar görenlerin ise %2 olduğu tespit edildi.

GÜVEN

•Sağlık profesyonellerinin %91’i sağlık içerikli yayınlarda, kaynak, konuk seçiminde reklam, sponsorluk baskısı ya da ticari kaygı hissettiklerini dile getirdi. Medya profesyonellerinin de %58’i böyle bir baskı var mı sorusuna “kesinlikle evet” cevabını verdi.

GÜVEN

•Türkiye genelinde ise gazete okurlarının %48’i, televizyon izleyenlerin %45’i ve internet takip edenlerin %46’sı sağlık konulu yayınlarda daha çok kişi, doktor, ürün, ilaç ve hastanelerin reklamının yapıldığı görüşüne katıldığını ifade etti.

GÜVEN

•Sağlık profesyonellerin yüzde 26’sı, medya profesyonellerinin ise yüzde 13’ü “mucize haberlerinin” hastalara boş umut, beklenti verdiğine inanıyor.

TÜRKİYE’ DE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI

Türkiye’deki erişkin toplumun %64,6’sının sorunlu veya yetersiz sağlık okuryazarlığı kategorisinde yer alıyor.

Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırma’sı, toplumun sadece üçte birinin yeterli veya mükemmel sağlık okuryazarlığı düzeyine sahip olduğunu göstermektedir

1. SAĞLIKSEN'İN 2014 yılında yayınlanan Sağlık Okuryazarlığı araştırması

TÜRKİYE’ DE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI

Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, sağlık hizmetinde birincil başvuru noktası olan aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanlarına yönelik “Sağlık Okuryazarlığı Eğitici Eğitimi Programı” başlattı. Programla, aile sağlığı merkezi çalışanlarında farkındalık oluşturarak sağlık okuryazarlık düzeyi düşük olan hasta ve yakınlarıyla iletişimin güçlendirilmesi ve memnuniyetin artırılması hedefleniyor

SONUÇ OLARAK;

Medyada çıkan yazılar, televizyon programları yeme davranışını olumlu ya da olumsuz etkiler.

Haberlerin olumsuz etkilerini azaltmak için toplumda sağlık okur yazarlığı seviyesinin yükseltilmesi gereklidir.

Medyada yer alan sorumsuz ve yanıltıcı beslenme haberlerinin azaltılması uzman sağlık habercilerinin sayısının artması ile mümkündür.

Medyada yanıltıcı bilgilerin azaltılabilmesinde sorumlu akademisyenlere ve derneklere önemli görevler düşer. Bilim insanlarının gerekli konularda konuşmaktan kaçınmaları, meydanı yetkin olmayan sorumsuz kişilere bırakır. Bilim insanlarının bilgilerini aktarmak için ‘medyayı kullanmaktan’ kaçınmamaları gerekir.

Az şey bilirsek, bir şeyin doğruluğuna emin olabiliriz... Bilgi artınca kuşku da artar. (GOETHE)

Teşekkür ederim…