yaŞlilarin beslenmesİ (deneyİmlİ yurttaŞlar)
DESCRIPTION
YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR). Yrd. Doç. Dr. Esin ŞEKER Beslenme ve Diyet Uzmanı. TANIMI. Beden yapısı ve işlevlerinde süregelen değişikliklerin sonucudur. Varsayımlar: Telomer kaybı Genetik şifrede hata birikmesi Protein glikozlaşması Oksidasyon stresi. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/1.jpg)
YAŞLILARIN BESLENMESİ(DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)
Yrd. Doç. Dr. Esin ŞEKERBeslenme ve Diyet Uzmanı
![Page 2: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/2.jpg)
TANIMIBeden yapısı ve işlevlerinde süregelen
değişikliklerin sonucudur.Varsayımlar:
1. Telomer kaybı2. Genetik şifrede hata birikmesi3. Protein glikozlaşması4. Oksidasyon stresi
![Page 3: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/3.jpg)
FİZYOLOJİK VE METABOLİK DEĞİŞİKLER
• Beden görünümünde değişme• Sinir sisteminde değişme• Hormon salgılarında değişme• Sindirim, dolaşım ve boşaltım sisteminde değişme• BMH azalma• Besin alımında azalma• Bağışıklık yeterliliğinde azalma• Serum lipidlerin de değişme
![Page 4: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/4.jpg)
YAŞLA BEDEN BİLEŞİMİ İLİŞKİSİYAŞ BEDEN
AĞIRLIĞI (Kg)
BEDEN YAĞI (kg)
KAS KÜTLESİ (kg)
KREATİNİN ATIMI (mg/kg)
20-29 80 15 24 2640-49 81 15 20 -60-69 79 23 17 -70-75 80 24 13 16
![Page 5: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/5.jpg)
ENERJİ GEREKSİNMESİ• ENERJİ: 27-28 kal/kg/gün
• BMH azalması• FA azalması • Kas hareketliliğinde verimliliğin
azalması• Motor yeteneğin azalması
![Page 6: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/6.jpg)
YAĞ GEREKSİNMESİ• Enerjinin %25-30 yağlardan gelir.Örn: 2000 kal. diyetle: 60-65 g yağ alınır.• Yarısı besinlerden sağlanır.• 30-35 g görünür yağ olarak alınır.– Hayvansal besinler fazla ise: yarısı Z.yağı ve bitkisel – Hayvansal besinler az ise: • 1/3 sıvı yağ• 1/3 zeytin yağı• 1/3 katı yağdan gelebilir.
![Page 7: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/7.jpg)
PROTEİN GEREKSİNMESİ• Protein: 0.8-1.0 g/kg/gün (50-70
g/gün)• Protein kalitesine göre, yetişkinler ile
aynıdır.• Amino asitlere olan gereksinme artar.• Kaliteli protein tercih edilmelidir.
![Page 8: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/8.jpg)
ENERJİ VE BESİN ÖĞESİ DEĞİŞME ÖNERİLEN MİKTAR
Enerji Azalır BMHx1.5 veya (27-28 kal/kg/gün)
Protein Değişmez 0.8-1.0 g/kg (50-70 g/gün)
Yağ Azalır Enerjinin %25’i
Karbonhidrat Değişmez Enerjinin %60’ı
Diyet posası Değişmez 25-30 g/gün
Tuz Azalır 5 g/gün
Sıvı Artar 1.5-2.0 lt/gün
![Page 9: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/9.jpg)
VİTAMİN/ MİNERAL• Enerji alımına göre B1,B2,PP gereksinimi • Homosisteinde artışı olduğundan;
B2,B6,B12 , folik asit gereksinmesi • Osteoporozun önlenmesi için kalsiyumun
artırılması yararlı olur.• Vit D gereksinmesi • Sodyum
![Page 10: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/10.jpg)
BESİN ÖĞESİ DEĞİŞME ÖNERİLEN MİKTAR
Kalsiyum Artar 1300 mg/gün
Magnezyum Artar 6 mg/kg (300-400 mg/gün)
D vitamini Artar 15 mcg (600 IU/gün)
E vitamini Artar 20-30 mg/gün
B6 Artar 0.02 mg/g protein(1.5-1.7 mg/gün)
B12 Artar 2.5-3 mcg/gün
Folik asit Artar 400-500 mcg/gün
C vitamin Artar 90-100 mg/gün
Selenyum Biraz artar 130-150mcg/gün
![Page 11: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/11.jpg)
BESLENME DURUMUNUN YAŞLANMA HIZINA ETKİSİ
• Yaşlıların %65 kadarı kronik hastalıkların bir veya birkaçını taşır.
• Çocukluk, gençlik ve yetişkinlikte ki yaşam tarzı bu hastalıklarla da ilişkilidir.–Oburluk, açlık, sigara, alkol, aşırı tuz, ilaç–Beslenmede yeterli ve dengeli olmak–Uyku, çalışma, fiziksel aktivite, dinlenme,
eğlence dengesi
![Page 12: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/12.jpg)
ÖNERİLER1. Beden ağırlığını koruyacak beslenme ve
yaşam biçimi sürdürme2. Glisemik yükü düşük,3. Antioksidanlardan zengin,4. Tüm besin öğelerini içeren besinler,5. Yeterli ve dengeli beslenme,6. Fiziksel aktivitesi iyi olan bir yaşam
biçimi
![Page 13: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/13.jpg)
BESİN GRUPLARI ERKEK(Gram)
KADIN(Gram)
1. ET, YUMURTA, KURUBAKLAGİL
100-150 100-150
2. SÜT VE TÜREVLERİ SÜT PEYNİR
500-60023-30
500-60025-30
3. SEBZE VE MEYVE YEŞİL VE SARI TURUNÇGİL- DOMATES DİĞERLERİ SOĞAN- SARIMSAK
200-250150-200200-25050-60
200-250150-200200-25050-60
4.TAHILLAR EKMEK PİRİNÇ, BULGUR, MAKARNA
100-30030-60
75-15020-40
5. YAĞLAR KATI YAĞ SIVI YAĞ CEVİZ, FINDIK, ZEYTİN
8-1015-2010-15
3-810-1510-16
6. ŞEKER VE DİĞERLERİ ŞEKER BAL,PEKMEZ,REÇEL SALÇA
20-3020-255-10
20-3010-155-10
![Page 14: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/14.jpg)
DİYET İLKELERİ
Enerjinin •%50-55’i CHO•%25-30 Yağ•%15-17 Protein
![Page 15: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/15.jpg)
YAĞ%25-30 oranı
1. % 7-8 doymuş : Katı ve yarı katı yağlar
2. % 7-8 çoklu doymamış: (n-6) 3. % 11- 14 tekli doymamış:(n-3)n-6/n-3 oranı 7:1 olmalıdır.
![Page 16: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/16.jpg)
CHOKarbonhidrat kaynağı olarak:
• Glisemik yükü düşük tam tahıl ürünleri• Kurubaklagiller• Sert kabuklu meyveler• Sebzeler tercih edilmelidir.• Saf CHO ve basit şekerlerden
kaçınılmalıdır.
![Page 17: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/17.jpg)
EK VİTAMİNLER Ailesel kalp hastalığı, hipertansiyon,düşük
HDL öyküsü varsa,Homosistein düzeyi 20mikromol/lt
düzeyine çıktıysa:–2000 mcg folat, –500 mcg B12, –20 mg B6 vitamini ek alınabilir.
![Page 18: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/18.jpg)
DİĞER EKLER• n-3 yağ asiti içeren balık tüketimi az
olacağından her gün 1 g balık yağı alınması önerilir.• Güneşten yararlanamayan yaşlılara
ek olarak 600 IU Vit D alınabilir.• Vit B6 ve B12 depresyon belirtiler iyi
gelir.
![Page 19: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/19.jpg)
ÖNERİLEN DİYET• Öğün sayısı artırılır. Az ve sık tüketilir.• Sıvı artırılır, tuz azaltılır.• Ekonomik durum ve yeme alışkanlıkları dikkate
alınır.• Her öğünde 4 temel besinden 2-3 tanesinin
bulunması istenir.• Pişirme yöntemlerine özen gösterilir.Yumuşak,
sulu, sulu ısıda pişirilir. Kızartma önerilmez.
![Page 20: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/20.jpg)
DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
• Ağır tatlılar (baklava, kadayıf vb), ve hamur işlerine çok yer verilmez.
• Sütlü tatlılar, meyve ve sebze tatlıları seçilmeli,
• Yoğurt sıklıkla kullanılmalı,tatlandırılabilir.• Günde 2-3 kez çay kahve alınabilir.• Taze meyve suları, limonata, süt ve ayran
daha uygun içeceklerdir.
![Page 21: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/21.jpg)
ÖRNEK MENÜ KAHVALTI• YUMURTA• ZEYTİN• REÇEL/PEKMEZ• PORTAKAL/DOMATES• EKMEK• AÇIK ÇAY/BİTKİ ÇAYLARI
![Page 22: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/22.jpg)
ÖRNEK MENÜÖĞLE
• KIYMALI SEBZE YEMEĞİ• YOĞURT• PATATES SALATASI• EKMEK
![Page 23: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/23.jpg)
ÖRNEK MENÜAKŞAM
•MERCİMEK ÇORBASI• Z.YAĞLI SEBZE YEMEĞİ•MEYVE• EKMEK
![Page 24: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/24.jpg)
ÖRNEK MENÜ
ARA ÖĞÜNLER•KUŞLUK: ÇAY• İKİNDİ: AYRAN•AKŞAM: MEYVE
![Page 25: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/25.jpg)
YEMEYİ ENGELLEYEN ETMENLER
• Beslenme ile ilgili olumsuz alışkanlıklar,• Gelir durumu,• Besinleri pişirme, saklama olanakları,• Duyu organlarındaki bozukluklar,• Yalnızlık,
![Page 26: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/26.jpg)
OSTEOPOROZ•Doruk kemik kütlesi
yetersizliği•Kalsiyum alımında azalma•Vit D yetersizliği•Kemik kütlesinin bozulması
![Page 27: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/27.jpg)
HASTALIKLAR Kardiyovasküler hastalıklar sık görülebilir:• Kan lipidlerinin denetimi• Kan şekerinin denetimi• Kan basıncının denetimi• Kan homosistein düzeyinin denetimi• Boya uygun vücut ağırlığının denetimi• Düzenli fiziksel aktivitenin sürdürülmesi• Antitrombotik öğelerin kullanımı
![Page 28: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/28.jpg)
TEŞEKKÜRLER
![Page 29: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/29.jpg)
TELOMER KAYBI• Hücreler bölünerek kendini yeniler.• Kromozomlarda bulunan DNA’lar ile
ilintilidir.• Hücre bölünmesinde kromozomlar kendi
kendilerini kopyalar• Kopyalama için DNA sarmalları çözülür.• Her bir ipliğin bir parçası kaybolur.
![Page 30: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/30.jpg)
TELOMER KAYBI• DNA’nın bu bölgesi “telomer” olarak
adlandırılır.• Her hücre bölünmesiyle telomerin bir parçası
kayba uğradığından zamanla hücre bölünmesi durur ve “yaşlanma” başlar.
• Telomer uzunluğu hücresel ömrün belirlenmesinde önemlidir.
• Telomerin uzatılarak hücre bölünmesini artırmak tümör oluşumunu hızlandırır.
![Page 31: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/31.jpg)
GENETİK ŞİFREDE HATA BİRİKİMİ
• Somatik hücrelerin DNA’larında biriken hatalar dejeneratif değişimin temelidir.
• DNA hasara açık bir yapı gösterir:1. Reaktif oksijen türleri
(metabolizma sonucu)2. Radyasyon3. Toksik öğeler
![Page 32: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/32.jpg)
GENETİK ŞİFREDE HATA BİRİKİMİ
• DNA’daki hasar hücre bölünmeden önce onarılmazsa yavru hücreye de geçer ve genetik hatalar birikir.
• Hücresel yaşam; DNA’yı hasarlayan güçlerle DNA onarım mekanizması arasında sürüp giden bir savaştır.
• DNA’ya hasar verenler: Oksidan’lar• DNA’yı onaranlar. Antioksidanlardır.
![Page 33: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/33.jpg)
OKSİDAN STRESİ• Yaşam için “oksijen” esastır.• Eşleşmemiş oksijen içeren moleküller
yıpratıcıdır.• Bunlar reaktif oksijen türleri “ROS”
olarak tanımlanır.• Hidroksi radikal ve Superoksit radikal
“serbest radikaller” olarak adlandırılır.
![Page 34: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/34.jpg)
OKSİDAN STRESİ-2• ROS eşleşmemiş oksijen içerdiğinden
hücre bileşenlerini oksitler.• Bu olaya “oksidan stresi” denir.• Buna karşı insan organizması antioksidan
savunma sistemleriyle donatılmıştır.• Sağlıklı yaşam bu ikisi arasındaki dengeye
dayanır.
![Page 35: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/35.jpg)
YAŞLANMA İLE İLİNTİSİ• Metabolizma sırasında ROS üretimi önlenemez.Fakat:• Radyasyon• Sigara, besin ve suda bulunan toksik öğeler
sınırlanabilir.• Ana rahminden başlayan yeterli ve dengeli
beslenme ile antioksidan enzim sentezini kesintisiz sürdürebilirse durum değişebilir.
![Page 36: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/36.jpg)
BESLENME İLE İLİNTİSİ• Antioksidan enzim sentezi için yeterli protein
ve B vitamini alımı ön koşuldur.• A, E ve C vitaminleri ile karotenoidler,
flavonoidleri içeren sebze ve meyveler önemlidir.
• Bu enzimlerden;– Glutatyan peroksidaz için; selenyum– Superoksit dismutaz için; çinko gereklidir.
![Page 37: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/37.jpg)
PROTEİN GLİKOZLAŞMASI• Serbest amino gruplarının glikozla tepkimeye
girmesi sonucunda ileri glikosyon son ürünleri (AGE) ler oluşur.
• AGE’ler ; DNA , RNA ve işlevsel proteinlere zarar verirler.
• Proteinlerin esnek yapıları bozulur. İşlevlerini yerine getiremezler.
• Katarak, ALS, Alzheimer, Parkinson, kırışıklık/ sarkmalar ve arterlerin sertleşmesini etkiler.
![Page 38: YAŞLILARIN BESLENMESİ (DENEYİMLİ YURTTAŞLAR)](https://reader031.vdocuments.mx/reader031/viewer/2022012311/568133e8550346895d9ad838/html5/thumbnails/38.jpg)
PROTEİN GLİKOZLAŞMASI-2• Bu olay kan şekerinin yükselmesiyle hızlanır.• İnsülin direnci önemli etkendir.• Şeker hızla sindirilerek kan şekerini yükseltir,
insülin salgısını artırır.• Genetik yatkınlığı olanlarda insülin
duyarlılığının azalmasına neden olur.• Şişmanlık insülin direnci için önemli bir
etkendir.