YARATICI PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜ TEORİSİ

“And Suddenly the Inventor Appeared ! ” Genrich Altshuller

Giriş

Tüm dünyada özellikle Türkiye gibi yaratıcılığı geliştirmek yerine insanları belirli kalıplara uygun olarak yetiştirmeye çalışan ülkelerin eğitim sistemleri sayesinde, yaratıcılık yeteneği gün geçtikçe azalıyor. Yaratıcı fikir geliştirebilmek için aynı zamanda bilgiye de ihtiyaç duyulur. Beyinlerde depoladığımız bilgi seviyesi arttıkça, ne yazık ki fikirler daha fazla tutsak edilir ve yaratıcılık seviyesi azalmaya başalar. Bu bağlamda insanoğlunun yaratıcılık seviyesi, ilk öğrenimle birlikte hızla gelişirken, üniversite eğitiminin başlaması ile birlikte gerilemeye başlar ve bir müddet sonra minimum seviyelere geri dönüşür. İşte TRIZ ‘in ana amacı bir takım teknikleri ve bilgileri kullanarak bu yaratıcılık seviyesini ilerleyen yaşlarda dahi yeniden üst seviyelere doğru taşımaktır.

“Deneme ve Yanılma “ yöntemi artık icat üretmiyor. Bu nedenle bu yöntemi geliştirme çabaları da sonuç getirmiyor.

İcat üretebilmek için farklı bir yöntem gereklidir; teknik sistemlerin evrimleşme kanunlarına dayalı bir yöntem.

Son birkaç yılda, “Yaratıcı Problem Çözümü Teorisi (TRIZ) ” uygulayarak problemleri çözmeye çalışan özel gruplar ortaya çıktı. Yakın zamanda “Bilgisayar Programcılığı” mesleğinde görüldüğü gibi bu gruplarda yaygınlaşacaktır. Muhtemelen TRIZ uzmanlarına Mühendis-Mucit veya Teknik Sistem Geliştirme Mühendisi adı verilecektir.

“TRIZ ‘in gerçek gücü sözcüklerle ölçülemez, çünkü çok geniş ve çok boyutlu bir yöntem bilimi…TRIZ ‘in teknoloji güdümlü şirketler üzerinde dünya çapındaki etkisi, rahatlıkla yeni ürün tasarımında CAD sisteminin etkisi ile karşılaştırılabilir.”

James P. Dunn Müdür Yardımcısı, the Center for Technology Commercialization, NASA Bölgesel Teknoloji Transfer Bürosu.

Yöntemler, Etkiler ve Numaralar

1. Tersini yap.2. Fiziksel özelliği değiştir.3. Önceden yap. 4. Biraz daha az yap5. Matruşka6. Çelişen Sorunlar Zaman ve uzayda ayrılır.7. Tüm özel terimler basit özel sözcükler ile değiştirilirler.8. Benzer veya farklı nesneler tek bir sistemde birleştirilirler.9. Parçalara ayırma ve birleştirme10. Dinamik hale getirme11. Maddeye manyetik toz ekleyin ve manyetik alan uygulayın.

12. S-alanı modeli çıkartın.13. Kendi kendine hizmet.14. Isıl genleşme.15. Makro yapıdan mikro yapıya geçiş.16. Korona deşarjı etkisi17. Ferromanyetik malzemelerin Curie Noktası18. Çeşitli etkilerin kombinasyonu19. Moebius Bandının geometrik etkisi20. Dönen hiperboloidin geometrik etkisi21. İdeal son sonuç22. İkinci maddenin eklenmesi23. Köpük kullanmak24. BSM operatörü ( Boyut,Süre, Maliyet )25. Minyatür Cüce Modeli ( MCM )26. Kopya yapıp kopya üzerinde çalışın.27. Problem modeli oluşturun.

Kitap boyunca TRIZ ‘in omurgasını oluşturan ve incelenmiş yaklaşık olarak 40000 patentli icadın en özgünlerinden çıkarılmış 27 temel yöntem ve etki. Elbette daha fazlası var ama kitap kapsamındakiler bunlar.

Yaratıcı çözümlere ulaşmak için, sistematik yaklaşımların etkili olabileceği,anlaşılır örneklerle anlatılıyor. ( “And Suddenly the Inventor Appeared ! “, Genrich Altshuller)

Yazar hakkında; Genrich Altshuller , 1926 Ekim, Taşkent, SSCB doğumlu 1989 ‘de Rus TRIZ derneğini kurdu ve başkanlığını yapmaya başaldı. Eylül 1999 ‘da vefat etti.

14 yaşında oksijen üretmek için Hidrojen Peroksit çözülmesini kullanan bir su altı nefes alma cihazı ile ilk “mucit sertifikası” ‘nı aldı. Daha sonra kendi üzerinde denedi ve kendisi üretti.

Donanmada çalışırken icat yeteneği sonucunda patent müfettişi oldu. 1946’ da binlerce patenti incelerken icatların altında yatan deseni inceledi ve TRIZ ’in temelleri atıldı. Daha sonraları Mayın kurtarma elbisesi icadı ile All Union ‘u kazandı ve daha pek çok askeri icat yaptı.

1948 ‘de Stalin’e Sovyetlerin icat yeteneğinin gittikçe köreldiği ile ilgili bir eleştiri mektubu yazdı ve 1 yıl sürgün olmak üzere, 25 yıllık hapis cezasına çarptırıldı. Hapiste çok kötü koşullarda pek çok öğretmen, bilim adamı, sanatçı ve aydın ile çalıştı. İlk TRIZ Enstitüsü oldu.1954’te Stalin’in ölümüyle serbest bırakıldı. 1974’e kadar yardımcılarıyla pek çok TRIZ okulu açtı. Daha sonra da Henry Altov takma adıyla TRIZ menşeili yazılar yazdı ve Prestroyka ile birlikte TRIZ’in gelişimi de devam etti.

BÖLÜM 1 : TEORİNİN BAŞLANGICI

ALT BÖLÜM 1 : İMKANSIZ ?Yazar ilk olarak çocukluğunda komşularında biri olan kütüphaneci sayesinde icat etmenin farkına vardı:

Mahalledeki bozulan trafoyu indirmek gerekli büyüklükte bir vincin mahalleye en yakın bölgeden gelebilmesi iki günü alacaktı ve aniden mucit belirdi.* Kütüphaneci, o zamanlar buz dolabı kullanımının bu kadar yaygın olmamasından dolayı kamyonetlerle getirilip haftada bir satılan oldukça büyük buz kalıplarını elektrikçilere kamyonun kasasında üst üste koymasını söyledi ve trafonun ( 3 ton ) yaptığı basınçla ertesi sabaha lift görevi gören buzları eriteceğini söyledi. Bu denendi ve trafo ertesi günü sabahtan kamyon ile tamire gönderildi.

Problem 1:Kırılmak ya da kırılmamak : Bir fabrikadaki üretilen ampullerin kalitesini anlayabilmek için ampullerin içindeki basıncın ölçülmesi gerekliydi. Mühendis, patrona 100 ampulde birini kıralım dedi.Bu gerçekten çözüm olur mu? Ampulu ısıtsak? Ultrasonic dalgalar kullansak ? – Sesin hızı gazın yoğunluğuna bağlıdır. Ampulun içine küçük bir top yerleştirsek? – Topun düşme hızı gazın yoğunluğuna bağlıdır.

*Gazın basıncı için Korona deşarjı etkisini kullanmalıyız.

Henüz anaokulu çağındaki çocuklara eğitim veremiyoruz. Alt sınır beş veya altı yaş grubu. İcat yapmak için az da olsa fizik ve kimya kullanmak gerekir. Bu anaokulunda öğretilmez. Bu bariyeri aşmak için ciddi problemle yerine daha eğlenceli olanlarına bakmalıyız.

ALT BÖLÜM 2 : ÇEŞİTLİ BASİT ÖRNEKLER

Problem 2:Bir “ipucu” var : Küçük kızın doğum günüydü. Misafirlerden biri çikolatalı şekerle dolu büyük bir kutu getirdi. Şekerler, kalın çilek şurubuyla dolu küçük şişe şeklindeydi.Herkes sevdi.Misafirlerden biri, “ acaba bu şekerleri nasıl yapıyorlar ? “ dedi.

*Likör şurubunu doldurun ve buz halindeki şurubu erimiş çikolataya batırın. (1. Tersini yap) Isıtmak yerine dondur.(2. Fiziksel özelliği değiştir) Donmuş şurubun oda sıcaklığında erimesi.

Problem 4: “A” ve “B” bir çit üzerinde oturuyordu : Kimya laboratuarlarından birinde mühendisler yeni bir kimyasal gübre üretmek için bir makine üzerinde çalışıyorlardı.Bu makinede ayrı ayrı iki bileşen haline gelecek şekilde püskürtülüyordu. Bu sıvılar “A” ve “B” olsunlar. A damlaları AB(istenen gübre) meydana getirecek şekilde B damlalarına hareket etmeleri bekleniyordu. Ancak makine çalıştırıldığında A damlaları diğer A damlalarıyla temas ettiler ve AA damlaları meydana geldi.Aynı şeye B’lere de oldu. Ancak kimyagerler AA ve BB istemiyorlardı.

*A ve B damlalarına çeşitli yükler uygulayın.(+ ve -) Böylece karşılıklı olarak birbirlerini çekerler.

Patent #183122 : Tankerden işlenmemiş toz boşaltma yöntemi: İşlemi hızlandırmak için ilk önce şeker suyla sıvılaştırılarak tankerden boşaltılır ve ardından siloya pompalanır. Daha sonra sıvı şeker kurutularak toz şeker elde edilebilir.

Problem 7: Bunlar ne biçim dedektiflerdi ? : Bir şirket ay çiçek yağı satın aldı.Teslimat tanker kamyonlarla yapılıyordu. Her kamyonda 3000 litre kapasite vardı.Satın alan taraf aniden bir şeyin farkına vardı.Tank her boşaltıldığında 30 litreye yakın bir kayıp oluyordu.Ölçüm cihazlarını ve her şeyin doğru yapılıp yapılmadığını kontrol ettiler. Üst kapaktaki contaları ve tankta sızıntı olup olmadığını kontrol ettiler.Hiç bir yanlış değildi.Tankın iç duvarlarındaki yağ tabakasını ve yağın sıcaklığındaki değişiklikleri bile düşündüler. Fakat neden olabilecek hiçbir şey yoktu. Sizce ne oluyordu?

*Tankeri yağ ile doldurmadan önce deponun içine bir kova asın. (Şimdi yapılamıyorsa önceden yapılmalıdır.) – (3. Önceden yap)

Ayrıca ,Cilde dokunmadan alçı çıkarmak …alçının içine kauçuk tüp yerleştir ….önceden yap

ALT BÖLÜM 3 : TEKNİK ÇELİŞKİLER

Bir işlem yapılamıyorsa kısmen yapılmalıdır. 4. Biraz daha az yapTeknik sistemler canlı parçalara benzerler.Birbiriyle ilişkili parçalardan meydana gelirler. Sistemin bir parçası değiştirildiğinde diğer parçalar üzerinde olumsuz bir etki olabilir. Tek parçaya yapılan ve sistemin diğer kısımlarını bitişik sistemlerini engelleyen bir gelişme, Teknik Çelişki oluşturur ve bir icat yapabilmek için Teknik Çelişki ortadan kaldırılmalıdır.

Yaratıcı bir çözümün her zaman iki çözümü vardır:1) Sistemin tek bir parça ve özelliğini geliştirmek ve aynı zamanda 2) Sistemin bitişik sistemlerin diğer parça ve özelliklerini engellemek

Problem 8:Mars gezegeni için taşıt :

Bir bilimkurgu hikayesinde Mars’a yapılan bir uzay gemisi anlatılıyordu.Uzay gemisi kayalık bir vadiye indi ve astronotlar hemen gezegen üzerinde gezinti için taşıtlarını hazırladılar. Bu özel taşıtın büyük ve özel tekerlekleri vardı. İlk dik yokuşta taşıt devrildi.Astronotların lastiklerini değiştirmeleri imkansızdır.Çözüme karşı birkaç öneri:a) Lastiklerin havasını kısmen alarak yarı dolu hale getirmek. b) Taşıtın her iki yanına ilave bir lastik monte etmekc) Dengeyi sağlamak için bazı tayfaların taşıtın dışına doğru yaslanmaları….

“Yaratıcı bir problemi çözdüm !” demeden önce kendinize şu soruyu sorun,Nasıl bir çelişkiyi ortadan kaldırdım?

*Lastikleri çelik bilyeler ya da taşlarla doldurun.

( 5. Matruşka ) – içinde daha küçük bir oyuncak olan, onun içinde de daha küçük üçüncü bir oyuncak olan ve bu şekilde devam eden bir oyuncaktır. Yerden tasarruf etmek. Bu etkinin patenti Japonya’da forklift ya da otomatik vinçlerin dengesini geliştirmek için verilmiştir.

Mucit teknik çelişkileri bulmalı ve ortadan kaldırmalıdır .

ALT BÖLÜM 4 : KENDİNİZ İÇİN DÜŞÜNÜN :

Problem 10 : Suyu yumuşatmak : Ünlü bir antrenör( bir dalış şampiyonu ) meslektaşına yakınıyordu. “Artık çalışmak çok zor. Dalışlar gittikçe daha da karmaşık hale geliyor.Yeni kombinasyonlar bulmalı ve denemeliyiz. Sorun şu çok sayıda başarısız suya dalma olayı yüzünden sakatlıklar arttı.Yüksek bir kuleden atladığın zaman su o kadar yumuşak olmuyor. Bazen yeni bir dalıcının yeni dalışlar yapabileceğini düşünüyorum, ama genellikle sakatlanmaktan korktuğu için müsabakalara katılamıyor.”Meslektaşı “Yapabileceğimiz bir şey yok” dedi. “Bu çalıştığımız sporun doğasında var. Benim takımımda da başarısız dalışlar yüzünden sakatlıklar oldu.”

*Suya hava ekleyin.

Problem 11: Çıkmayan boya : Mobilya şirketinin başkanı mühendisine “Geçen yıl anaokullarına 100 takım mobilya sattık.Maalesef müşteriler, çocuklar mobilyalar üzerindeki boyaları kazıdıkları veya çizdikleri için şikayette bulunuyorlar.” dedi. Gücenen bir mühendis “Bu bizim sorunumuz değil,” dedi.”En sert boyayı bile çizebilirsiniz. Bunun bizimle bir ilgisi yok. Belki de boyanmamış mobilyalar almalılar.” Başkan “hayır anaokullarında renkli mobilyalar olması daha iyidir. Belki ahşap içine iyice işleyecek bir mobilya bulabiliriz.”Mühendis, “Bu bir hayal!” diyerek güldü. İnsanlar binlerce yıl ahşaba boya nüfuz ettirmeye çalıştılar ve başarısız oldular.Bunu biliyor musunuz?”

*Bitkiyi boya katkılı su ile boyayın ve bitki hücrelerini renklendirin.

ALT BÖLÜM 5 : KENDİNİZ İÇİN DÜŞÜNÜN ( Birleşmeyeni Birleştirin ) :

Teknik çelişkiler fiziksel çelişkilerden türerler.Teknik çelişkiler genellikle tüm sistemle veya sistemin birden fazla parçası ile ilgilidir. Fiziksel çelişki ise sadece sistemin tek bir parçası ile ilgilidir.

Problem 12 : Araştırma laboratuarında kaynak işlemi üzerinde çalışılıyordu.Bilim adamları metal bir çubuğun elektrik arkında nasıl eriyeceğini ve bu erimenin süreç sırasında ne tür değişikliklere uğrayacağını bulmak istiyorlardı. Elektrik arkını verdiler, olanları filme aldılar ve filmi izlediklerinde yalnızca arkın görünür olduğunu fark ettiler. Ark metal damlalarından daha parlaktır ve bu nedenle damlalar görülmezler.Deneyin tekrarlanmasına karar verildi. Yeni deneyde damlaları aydınlatmak için yeni bir ark yakıldı. Yine film çekildi. Şimdi ekranda yalnızca damlalar görünüyordu. Esas ark ekranda kesinlikle görünmüyordu. Bilim adamları düşünmeye başladılar: ” Ne yapmalıyız ? ”

( Ortada bir fiziksel çelişki vardı : Metal damlalarını görmek için iki arkın kullanılması gerekir ve geremeyebilir. ) Çelişkinin derecesi ne kadar yüksekse onu bulmak ve ortadan kaldırmak da o derece kolaydır. Bu belirli bir süre için orada bulunulma ve bulunulmama ile ilgilidir. Açılır ve kapanır, açılır ve kapanır.Bazı karelerde damlaları görürüz bazılarında da yalnızca arkı görürüz. Film gösteriminde her iki nesnede ekranda görünecektir. Böylece arkı ve damlaları aynı anda ekranda görebiliriz.( 6. Çelişen Sorunlar Zaman ve uzayda ayrılır )

BÖLÜM 2 : TEKNİK SİSTEMLER ÇAĞI

ALT BÖLÜM 6 : TEKNE + TEKNE :

Problem 17 : Buğday bitleri için termometre :

Bir gün bilim adamları buğday bitleri ile ilgili bir problemi tartışmak için bir araya geldiler.Bu küçük böceğin hayatta kalma şansının çok az incelenmiş olduğunu gördüler. Örneğin hiç kimse buğday bitinin yaşam sıcaklığının ne olduğunu bilmiyordu. Bir bilim adamı buğday bitinin çok küçük olduğunu bu nedenle termometre kullanılmayacağını söyledi. Bir diğeri başka bir alet tasarlamak gerektiğini söyledi ve ardından çok zaman alacağını söyledi.

*Bardağın-küçük bir kutu ya da poşette olabilir- içine çok sayıda buğday biti koyun ve tek bir termometre kullanın.(7. Tüm özel terimler basit özel sözcükler ile değiştirilmelidirler) Örneğin soruda mikro-ayarlanabilir vida terimi geçiyorsa çok hassas hareket eden ayarlanabilir vida ile değiştirilmelidir.( 8. Benzer veya farklı nesneler tek bir sistemde birleştirilirler ) Bardak içindeki bir çok bit tamamen kendi özellikleri olan bir sistem oluşturur.

Yeni bir sistem oluşturmak için , nesneler yeni bir özellik ortaya çıkacak şekilde birleştirilmelidirler.

Problem 18 : Bir tesise iki metre çapında ve iki metre yüksekliğinde cam fitre imalatı verilmiştir. Filtre üzerine eşit aralıklarla delik açılacaktı. Mühendisler çizimlere baktıklarında hayretler içinde kaldılar. Her filtreye binlerce ufak delik açılması gerekiyordu. Baş mühendis, “bu delikleri nasıl açabiliriz?” diye çalışanlarına sordu. ”Matkapla mı deleceğiz ?” – Belki de uzun kızdırılmış şiş kullanmamız gerekli. ( 9. Parçalara ayırma ve birleştirme )

*Filtreyi ince cam çubuklardan oluşturun.-çubukların arasındaki boşluklardan oluşan bir filtreniz olacaktır-

ALT BÖLÜM 7 : SİSTEMLER HAKKINDA :

Problem 19 :Telapati olmadan yapalım : Bir gün bir otomobil yolda arıza yaptı. Kafası karışan şoför yolcuya açıklamaya yapmaya çalışıyordu.”Kötü şans benzinim bitti. Benzin göstergesine bakmayı unutmuşum.” Anlayışlı yolcu “böyle şeyler olur” dedi.”Ayrıca bu göstergeler asla doğru çalışmazlar.Benzin deposu boş ama depo sıfırı göstermiyor. Çok az benzin kaldığında telepatik sinyal gönderen bir benzin deposu olsa iyi olurdu.

*Yakıt deposuna küçük bir şamandıra yerleştirin.

ALT BÖLÜM 8 : SİSTEMİN DÖRT DÖNEMİ :

Uçak gelişimini dikkate alarak bu dönemleri incelersek;

1- SİSTEM PARÇALARININ SEÇİMİ : Uçaklar yaklaşık 100 yıl önce; motor ve kanatları mı olmalı? Yoksa motor olmadan yalnızca kanat mı taşımalı? Ne tür kanatlar kullanılmalı? Sabit mi yoksa kuşlar gibi esnek mi olmalı?

* Sonunda uçağın formulü bulundu. Kanatlar sabitti ve motorlar içten yanmalıydı.

2- PARÇALARIN İYİLEŞTİRİLMESİ : Puanını düzeltme çabaları ile başladı .İyi malzemeler, ideal kanat sayısı, boyutlar, motor nereye konulacak? Kaç vitesi olacak? Sonunda uçak bizim bildiğimiz şekline benzedi.

3- SİSTEMİN DİNAMİKLEŞTİRİLMESİ : Kalıcı parçalar esnekleştirildiler, açılıp kapanan iniş takımları yapıldı, düşey kalkış yapan döner motorlu uçaklar geliştirildi.

4- SİSTEMİN KENDİNİ GELİŞTİRMESİ : Henüz açığa kavuşmadı ancak birkaç teşebbüs var.: uzay ve roket sistemleri.Roketler iticilerinden kurtulabiliyorlar, yörüngeye oturduklarında güneş enerjisi panellerini açabiliyorlar ve yörüngeye uydu fırlatabiliyorlar.

Problem 21 : Kanun Kanundur: Bir gün bir oyuncak şirketinin başkanı mühendislerini toplantıya çağırdı ve onlara şunu sordu:”Vanka-Vstanka ( Hacıyatmaz ) ile ilgili yeni bir oyuncak üretebilir miyiz?” Bu çok basit bir oyuncaktır. Oyuncağın altı yuvarlaktır. Gövdenin içi boştur ve alt kısma içeriden bir ağırlık takılmıştır.Oyuncağı yan yatırsanız dahi tamamen dik olana kadar yanlara doğru sallanacaktır.

*Bir çok çözüm üretilebilecekse de bunlardan biri tahmin edilemeyen salınımlar üreten iki sarkaç kullanmaktır.

ALT BÖLÜM 9 : S-ALANININ OLUŞTURULMASINDAN M-ALANI :

Problem 22 : Tarım makineleri üreten bir fabrikada, donanım hareket yeteneğini test etmek için kullanılan küçük bir çitli alan vardır. Bir gün fabrikaya çok sayıda ülke için makine siparişi geldi. Bu farklı ülkelerin farklı toprakları vardı. Fabrikadakiler tüm makinelerin test edilmesi için çok sayıda farklı toprak bileşimine ihtiyaçları olduğunu gördüler.Fabrika genel müdürü mühendislerine toplantıda ”140 farklı tarlaya ihtiyacımız var” dedi. “Nasıl bu kadar çok toprak elde edebiliriz?”

*Toprağa metal tozu karıştırın ve manyetik alan kullanarak kontrol edin.

Görevin koşullarını belirleyelim: Neler veriliyor? Toprak->S1, Bir tür alan kuvveti uygulayarak S1 parametrelerini kontrol etmeyi öğrenmemiz gerekir. Bu alan kuvvetini F harfi ile temsil edelim.

Altı basit alan vardır :1- Yerçekimsel : FGR

2- Elektromanyetik ( elektriksel/manyetik ): FE/FMG

3- Zayıf etkileşimli nükleer alan:FNW

4- Güçlü etkileşimli nükleer alan : FNS

5- Mekanik : FM

6- Isıl : FT

F alanının doğrudan S1 alanı üzerinde etki göstermesi mümkün değilse, bunu atlayacak bir yöntem uygulanmalıdır. F kuvvetinin S1 maddesine F ’e iyi yanıt veren S2 adlı başka bir madde üzerinden etki etmesini sağalyın.

Bir eylem vardır(dolaylı) ve bir eylem yoktur(dolaysız).( 11. Maddeye manyetik toz ekleyin ve manyetik alan uygulayın )

Örneğin petrol tankerlerinin denizleri akıttığı maddelerin hangi tankere ait olduğunu belirlemek için petrolün niteliğini değiştirmeyecek kadar hepsine kendine özgü manyetik toz eklenir. Manyetik özellik paketlemede sıkça kullanılır.( örneğin kibrit kutularının paketlenmesi )

ALT BÖLÜM 10 : S-ALANI ANALİZİNİN ALFABESİ :

Dalgalı ok : Yerine getirilmeyen eylemİki çizgili ok: Başka bir sisteme geçiş yapması gerekiyor.

Kesik çizgili ok : Bir eylem yapması gerekiyor.

S-Alanının oluşturulması ve dönüşümü Yaratıcı Problem Çözümü Teorisinin bir parçasıdır ve “S-Alanı Analizi” olarak adlandırılır.

Kural#1: Kısmi bir S-alanı olan problemleri çözmek için S-Alanı tamamlanmalıdır. Bu da 12. S-alanı modeli çıkartın.Kural#2: Problem alanı içinde “işe yaramaz” bir S-Alanı olduğu belirtiliyorsa, bunu iyileştirmek için S1 ve S2 arasına S3 maddesinin eklenmesi gerekir. Bu S3, S1 ve S2’nin bir modifikasyonu olabilir.

Problem 19 için yandaki gibi bir S-Alanı oluşturabiliriz.

Yaratıcı Problem Çözme Teorisi, diyalektik mantığa göre farklı düşünce türleri geliştirir: ”Evet” ve “Hayır” aynı anda olabilir. ”Evet” veya “Hayır” ve “siyah ve beyaz”

ALT BÖLÜM 11 : KENDİNİZ DENEYİN :

Problem 26 : On bin piramit :Bir araştırma laboratuarında yüzeylerin cilalanması için elmas geliştiriliyordu. Araçlar çok başarılı oldular ancak imalatlar çok zordu. Elmas parçalarının şekli çok küçüklerdi. Onları yüzeye uçları bakacak şekilde elle yerleştirmek gerekiyordu.Endişeli işçiler “on bin piramit her biri elle yerleştirilecek” dediler. “Neden kimse bu işi makinelerin yapmasını sağlayacak bir yöntem düşünmüyor ? ”

*Ferromanyetik alan ve toz kullanın

BÖLÜM 3 : İCAT YAPMA BİLİMİ

ALT BÖLÜM 12 : ZEKA VE FİZİK : Uzun zaman önce yaratıcı problemler üzerinde (şimdi bile çoğu zaman) “Deneme ve Yanılma ” yöntemi kullanılıyordu. Ancak bu yöntem etkisizdir. Çok zaman, çaba ve kaynak ister. Genellikle icatlar uzun yıllar sonunda

yapılır.Bilimsel-teknik devrim, teknik problemlerin çözümünde tamamen yeni bir yöntem gerektirir. Bu nedenle TRIZ ortaya çıkmıştır.

Problem 30 :Süper hassas vana : Kimya laboratuarının müdürü mucidi çağırdı ve ona “Bu iki muhafazayı birbirine bağlayan metal borudan geçen gaz debisini kontrol etmemiz gerekir. Gaz debisi cilalanmış kolları olan vanalar ile kontrol ediliyor.Bu tür vanalar gereken gaz debisini kontrol edemezler; gazın içinden aktığı aralığın boyunu ayarlamak zordur.”Mucit:”Elbette Rus Semaverlerindeki vanaya benziyor zaten .”Kimyager duymazdan geldi ve devam etti: “Kauçuk bir hortum ve kıskaç takabiliriz ancak bu bilr istenen hassasiyeti vermeyecektir.”O zaman ne yapılmalı?

*Hassas akış için ısıl genleşme etkisini kullanın.

S1: vananın gövdesi , S2:dönen kol, Fm:mekanik alandır. Fm, S2 ‘yi hareket ettirir. Böylece S1 ve S2 arasındaki açıklık büyür veya küçülür.S-Alanı zaten mevcuttur.Ancak istenen şekilde çalışmamaktadır.Bu da farklı bir F kullanan s-S-Alanı oluşturmamız gerektiğini söyler. Ne tür bir alan kullanırız?: Elektriksel, mekanik, elektromanyetik ,ısıl?-S1 ve S2 arasındaki boşluğun boyutunu değiştirmek gerekir. Isıl alan bunun için oldukça uygundur.- ( 13. Kendi kendine hizmet )…ve...( 14. Isıl genleşme )

ALT BÖLÜM 13 : HENÜZ VAROLMAYAN PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜ :

Metal parçaların “kaba” hareketinden moleküllerin ve atomların hassas hareketine geçiş, teknik evrimin bir başka ilkesidir. ( 15. Makro yapıdan mikro yapıya geçiş ) Sistemler dört dönemden geçtikten sonra ne oluyor?-İki olasılık var: 1- Sistem kendi sınırlarına ulaştığında başka bir sisteme katılır ve yeni daha karmaşık bir sistem ortaya çıkar. Böylece gelişim devam eder. 2-Bazen sistemler arasında birleştirme yolu kapalıdır. Sistemlerin birleştirilmesi gerekir ve bu imkansızdır. Bu tür çelişkiler mevcut sistemi parçalayarak ve parçalarını yeni bir sistemde birleştirerek ortadan kaldırılabilir.Kısıtlamalar çoğunlukla yabancı sistemlerle birleşme ile ilgilidir ve biz de bu kısıtlamaları koruduk

Sonuç: Problem gelişiminde iki yön vardır:Birinci yön: Mevcut sistemin diğer sistemlerle birleşmesi veya alt sistemlerin parçalanması ve bunların birlikte yeni bir sistem oluşturacak şekilde birleştirilmeleridir.İkinci yön : Makro yapıdan(düzey) sistemin iç dünyasının bulunduğu (parçacıklar, moleküller ve atomlar ) mikro yapıya(düzey) geçmektir.

#Patent 489662 : Polimer tozu sürmek için geliştirilmiştir.Bir bölme ve elektrottan meydana gelir. Sürülen tozun kalitesini arttırmak için elektrodun üzerinde hareket etmesini sağlayan bir mikro-vida vardır.Normalde elektrot bölmeye sıkı sıkıya bağlıdır. *Mucit elektrotun hareketli olmasını önerdi.(2 seviyeden 3 seviyeye geçiştir) Hem ayarlanabilir(esnek) hem de kendinden ayarlanabilir olmalı. Elektrot ortamdaki değişmelere göre kendi kendine hareket etmelidir. (3 seviyeden 4. seviyeye geçiş) Sistemin son geçişi ise mikro seviyede olmalıdır. Bu da çubuğun konumunu ayarlamak için vida kullanmak yerine ısıl alan, piezo etkisi ve manyetik sıkıştırma kullanabileceği anlamına gelir.Yaratıcı problem çözümlerimde ki fiziksel açıklamalar şöyle olmalıdır: Isı uygulandığında madde genleşir; bu nedenle çok küçük ve hassas hareketleri kontrol etmemiz gereken tüm durumlarda bu olgudan faydalanabiliriz.

ALT BÖLÜM 14 : KORONA DEŞARJININ “TAÇ” GÖSTERİSİ

Korona Deşarjı : Düzenli atmosfer basıncında heterojen ( üniform olmayan ) elektrik alanlarındaki deşarj olayı gözlenebilir. Bu deşarj “taç” şeklinde bir ışık yayar; bu nedenle “Taç deşarjı” adı verilir. Bu yükün iletken yüzeyindeki yoğunluğu, eğriliğe bağlıdır. Eğrilik ne kadar büyük olursa yük de o kadar fazla olur. Yükün maksimum yoğunluğu iletkenin keskin kenarındadır. En güçlü elektrik alan bu noktada oluşur. Alanın değeri 3*10^6 V/m ‘yi aşınca deşarj gerçekleşir. Bu durumda normal atmosfer basıncında iyonlaşma gerçekleşir. Gerilim yükü iletkenden uzaklaştıkça azalır. Bu nedenle uzayda ışığın iyonlaşması ve emisyonu sınırlıdır. “Korona Deşarjı” ince iletkenlerin veya dışarı yansıma yapan parçaların varlığı ile başlayabilir. ( 16. Korona deşarjı etkisi ) Problem 11 ‘de ampulün helezon şeklindeki elemanına gerilim uygularsak “Korona Deşarjı” oluşur.Tacın parlaklığı, ampul içindeki gazın basınca bağlı olacaktır.Korona ayrıca (iyonize gaz üretir) gazları tozdan arındırmak, gaz akışı içindeki katkı maddelerini belirlemek gibi amaçlarla kullanılır.

ALT BÖLÜM 15 : PATRON NEYİ DÜŞÜNÜYOR ? :

Problem 32 : Elektrik hatlarındaki buz : Çok güzel bir manzaraydı, elektrik hatları yumuşak karla kaplıydı. Ancak bu güzellik elektrikçiler için heyecan verici değildi. Kar eridiğinde buzlaşır. Buz tabakaları büyür ve teller buzun büyük ağırlığı altında gerilir ve kopar.

*Tellerin üzerine elektromanyetik indüksiyon oluşturacak manyetik halkalar yerleştiriniz.( 17. Ferromanyetik malzemelerin Curie Noktası )Bu problemde halkalar Curie Noktası denen belirli bir sıcaklık düzeyine kadar ferromanyetik kalacaklarını bilmek gerekir.

ALT BÖLÜM 16: UÇSUZ BUCAKSIZ FİZİK BİLİMİ :

-Katı halde su icat etmek: sıvılar artık toz halinde mi satılacaktı ?-Suyun içine bazı polimerler atarak suyun içerisindeki sürtünme azaltıldı. (1948 B. Tomas)(18. Çeşitli etkilerin kombinasyonu)Örneğin; 1- ışık belirli maddelerin içinden geçerse polarize olur. 2-polarize ışık kristalin içinden geçerken ışığın düşme açısını değiştiren özel kristallerin etkisindedir. 3- ısı uygulandığında nesneler genleşir.

ALT BÖLÜM 17: MOEBIUS ‘UN İCAT ETTİĞİ BANT :

Bir çarşaf ya da kağıtta iki düzlem vardır ancak kağıdı 180’ katlayıp daha sonra halka yaparsak yalnızca bir düzlem barındırır. ( Karıncanın şeridin bu halinde üzerinde yürümesini hayal edebiliriz. ) (19. Moebius Bandının geometrik etkisi) A. Gaublin adlı Rus mucit bu mantıkta bir taşlama makinesinin patentini aldı. Sonuç olarak zımparanın çalışma yüzeyi ve ömrü iki katına çıkmıştı.

(20. Dönen hiperboloidin geometrik etkisi)

Hiperboloidin en önemli özelliklerinden birisi çok kolay şekil değiştirebilmesidir. Yüzlerden birini çevirdiğimizde eğrilikte değişir. Bu özellik çok sayıda icatta kullanılmıştır. Japonya’da konveyör bandı için hiperboloit makaralara patent verilmiştir.

ALT BÖLÜM 18: İDEAL SONUCU HEDEFLEYİN : Teknik problemlerin çözümü teorisini takip etmek için İdeal Son Sonucu Hayal etmelitiz.( 21. İdeal son sonuç ) Mevcut bir maddeye başka bir madde eklememiz gerekirse ve herhangi bir nedenden dolayı bu yasaklanmışsa , aracı olarak mevcut maddenin biraz değiştirilmiş bir halini kullanabiliriz. (22. İkinci maddenin eklenmesi)

PROBLEM 33 : Tüp Nazikçe Bildirdi : Günümüzde çok sayıda insan ev işleri için propan gazı kullanmaktadır. Gaz genellikle metal tüplerde saklanmaktadır. Tüpte az yakıt kaldığında yeniden doldurulmalıdır. Soru şudur: Tüpte kalan gaz miktarını nasıl belirlersiniz ?

ALT BÖLÜM 19: BEYNİN TAVAN ARASINDA DÜZEN : Yalnızca fizik ve kimya bilmek icat yapmak için yetersiz kalabilir. İleride biyolojide bilmek zorunda kalabiliriz.

Doğada çok sayıda gizli patent vardır.Yaratıcı problem çözmek için bilgileri düzenlemek, çok fazla bilgi sahibi olmaktan çok daha önemlidir. Günümüzde çoğu öğrenci çok şeyi bilir ancak bilgiler derlenmemiştir.

Problem 34 : Rüzgarın estiği yön : Çiftliklerden birinde yeni inek ahırları inşa edildi. Ahırlardaki havanın temiz olması gerekiyordu ve çiftliğin sahibi havalandırmanın yeterli olup olmadığını belirlemek için birkaç bilim adamını davet etti. “Ahırlardaki hava hareketi izlenmeliydi”İSS :”Ahırın herhangi bir yerinde oklar belirir ve bize havanın yönünü ve hızını belirtirler” (23. Köpük kullanmak)

*Sabun köpüğü kullanın.

ALT BÖLÜM 20: MUCİTLİK GELECEĞİN MESLEĞİDİR :

“Deneme ve Yanılma” yöntemi ile farklı yaratıcı problemleri çözmeye çalışan , profesyonellerle dolu bir icat departmanı düşünebiliyor musunuz? İnsanlar oturmuşlar ve düşünüyorlar, rasgele değişkenleri inceleyip duruyorlar.“Deneme ve yanılma” yöntemi artık icat üretmiyor.Geliştirme çabaları da artık

sonuç getirmiyor. İcat üretebilmek daha farklı bir yöntem gerektirir. İlerde TRIZ uzmanlarına Mühendis-Mucit veya Teknik Sistem Geliştirme Mühendisi adı verilecektir.-Korona deşarjı ile mikro boyutta tel ölçümü yapılabilir.

ALT BÖLÜM 21 : BİRAZ PRATİK :

-Mikroskoba bakan birinin cam levhayı ve üzerindekini hareket ettirmesi : Isıl Genleşme-Polimerlerin oksijen tarafından eskitilmesi : Demir tozu oksijeni çeker.-Konveyör üzerindeki tozun taşınırken uçması : Kalın yağ tabakası ve köpük kullanılması

BÖLÜM 4 : İCAT YAPMA SANATI

ALT BÖLÜM 22: SEÇTİĞİMİZ YOLLAR :Problem 42: Yağmur engel değildir : Yağmuru kesecek çatılı konveyör. * Bölmenin üstünü kapatmak için iki hava yastığı kullanılır.

ALT BÖLÜM 23 : BSM ( BOYUT,SÜRE,MALİYET ) OPERATORÜNÜN TUAHF AYNALARI :

Mucidin düşünmesi gereken sorular şunlardır:Nesnenin boyutu azalırsa ne olur?Bunun tersi olursa yani artarsa ne olur? Bir işlemi yapma süresi azalırsa ne olur? Peki ya artarsa ne olur? Yeni koşullar eklenirse ne olur( makinenin maliyetinin sıfır olamsı gerekirse )? Bunun tersi olursa, yani makinenin maliyeti sıfırsa ne olur?

ALT BÖLÜM 24 : MİNYATÜR CÜCELER KALABALIĞI :

BSM operatörü çok güçlü bir araçtır. Ancak psikolojik eylemsizlikle başa çıkamamaktadır. TRIZ psikolojik eylemsizliğin üzerinden gelmek için 25. Minyatür Cüce Modeli ( MCM ) modelini kullanmaktadır. 30 yıl kadar Amerikalı William Gordon ”empati ” kurma yöntemi kurmayı önerdi. Uygulanma tekniği, kişinin kendisini makinenin yerine koyması ve “makinenin hayatını yaşayarak” çözüm aramasıdır. Bazen işe yarasa da bu fikir kişiyi çıkmaza götürür.Makinenin yok edilmesi ile ilgili fikirleri görmezden gelmelerine yol açıyordu. TRIZ ise minyatür cücelerden oluşan bir nesne ( makine, cihaz ) hayal etmelisiniz.Cücelerin gözlerinden bakarak problemi içeriden görebilirsiniz.Böylece küçülme ve parçalanma fikirleri kolayca kabul edilir. Minyatür cüceler kalabalığı yeniden ayrılabilir yeniden düzenlenebilir.

ALT BÖLÜM 25 : İDEAL MAKİNE MAKİNESİZLİKTİR :

İSS ‘ye yöneldikten sonra artık sistemin eski şekli düşünülemez.

Problem 47 : Masaldaki gibi :Bir tarlada inşa edilecek yeni sera hakkında konuşuluyordu. Müdür, “Genel olarak bakarsak fena değil” dedi.”Ama otomasyon yok! Seranın çatısına bakın. Bir tarafından menteşelenmiş camlı bir metal çerçeve. İçerideki sıcaklık 20’ C’ nin üzerine çıkarsa çerçeveyi kaldırmamız gerekiyor. 20’ C’ nin altında olursa da çatıyı kapatmamız gerekiyor; Gündüzleri seradaki sıcaklık 10 defa değişebilir. Çatıyı sürekli olarak elimizle açıp kapayamayız.*Çatı penceresini kontrol etmek için iki farklı metalden yapılmış yay kullanın.

BÖLÜM 5 : YETENEĞİN ALGORİTMASIALT BÖLÜM 26 : PORTOSUN ELBİSESİ :

Üç Silahşörlerin yazarının On yıl sonra adlı romanındaki hikayede Portos’un terziye yeni bir elbise siparişi vermesini anlatan bir bölüm vardır. Portos ölçü alırken terzinin kendisine dokunmasına izin vermemiştir. O sırada dükkanda bulunan oyun yazarı Moliere Portos’u aynanın yanına getirerek ölçülerin aynadan alınmasını sağlar ve sorunu böylelikle çözmüş olur. (26. Kopya yapıp kopya üzerinde çalışın)

ALT BÖLÜM 27 : BİR PROBLEMİN MODELİNİ OLUŞTURALIM :

İlk Yaratıcı problem çözme algoritması olan ARIZ, 30 yıl önce geliştirildi.Algoritma birbirini takip eden eylemler dizisi programı demektir.ARIZ 7 alt adımdan oluşur.Birinci bölümü görevi belirlemektir. BSM operatörü bu bölümün bir parçasıdır.Karmaşık yöntemler içinden en güçlü olanı standartlardır.ARIZ ‘in birinci bölümü, problemin standartlardan birini kullanarak çözülüp çözülemeyeceğini belirlemek için problemin analiz edilmesini önerir.ARIZ ‘ın ikinci bölümünde problemden problem modeline geçilir. ARIZ ’da problem geliştirmek için her zaman bir ürün ve ağaç ( üzerinde çalışan ve onu değiştiren bir cihaz ) olmalıdır. (27. Problem modeli oluşturun-geliştirmek)

ALT BÖLÜM 28 : TANIDIK İPUCU MADDE VAR MADDE YOK :

ARIZ ‘in üçüncü bölümü bu modelin analizini yapmak için tasarlanmıştır: Çelişen çiftin hangi elemanının değiştirilebileceğini belirleyin .Araç değiştirilmelidir.Araç değiştirilemiyorsa çevre değiştirilmelidir. Bir sonraki adım(4) İSS’ nin bulunmasıdır. ISS ‘de belirtilen koşulları sağlanmadığı belirlendikten sonra fiziksel çelişkiyi çıkartabiliriz. Yabancı madde ekleyemediğimiz durumlarda mevcut maddenin değiştirilmiş bir halini üçüncü madde olarak ekleyebiliriz.

ALT BÖLÜM 29 : PROBLEM İNATÇIYSA :

MS. 800 ‘de Papa’ muhteşem Carl’a taç takması gerekiyordu Bu ciddi bir sorundu. Bir yandan Papa ’nın tacı Carl ’ın başına yerleştirmesi gerekiyordu, ancak dışarıdan bakanlar için bu Carl ‘ın kilisenin resmi oyuyla imparator olduğu anlamına gelecekti. Diğer yandan buna izin verilmezdi, Carl ‘ın gücünü Papa ’dan aldığı(ve Papa ‘nın gücü geri alabileceği) anlamına gelecekti.

*Papa tacı Carl ‘ın başına takmak için ellerini havaya kaldırdığında, Carl tacı Papa ‘nın elinden aldı ve başına kendisi yerleştirdi.Çelişen koşullar uzay ve zamanda ayrılırlar. İlk başta taç giydirme yetkisi Papa ‘daydı ancak tören sonunda Carl ’da oldu. ( 28.Çelişen koşullar uzay ve zamanda ayrılırlar)

Yeni problemlere çözümler getirebilmek için çözümün adım adım analizi yapılır. Bu ARIZ ‘ın 5.bölümüdür. Ardından bulunan çözümlerin geliştirilmesi başlar ve diğer problemlerin çözümü için kullanılır.Bu da ARIZ ‘ın 6. Bölümüdür. ARIZ ‘ın 7. bölümü de kendi kendini kontrol etmektir.

ALT BÖLÜM 30 : NASIL UZMAN OLUNUR ? : Yeteneğin %99 ‘u iyi çalışmanın sonucudur.

BÖLÜM 6 : GÖREVLERİN ŞAŞIRTICI DÜNYASI

ALT BÖLÜM 31 : ZEKA GEREKİR : Zaman geçtikçe toplumun bilimsel, sanatsal ve idari etkinliklerinde geliştirilecektir. “Ortak Yaratıcı düşünce” teorisi haline gelerek birbirlerine karışacaktır.Problem 57 : Avcı ve Köpek : *İkinci köpek gereklidir.

ALT BÖLÜM 35 : İCAT ETMEYİ ÖĞRENİN :

Günümüzde insan ırkına fayadalı olacak şeyler yapmak istiyorsanız, icat yapın. Yaratıcı problem çözme teorisini ne kadar erken başlanırsa o kadar da başarı seviyesi artar.

Bir icadın dört temel özelliği olamalıdır:1- Bir problemin teknik çözümüolmalıdır.2- Yeni olmalıdır3- Önceden bilinen çözümlere göre somut olarak faklı olamalıdır.4- Faydalı bir etki meydana getirmelidir.

Aşağıdakilerden hangileri icat jhangileri değildir?1- Torna tezgahı2- Çelikten demir elde etmek.3- Eylemsizlik momenti4- Bir sarkacın salınımı ve uzunluğu arasındaki ilişki5- Bir saat sarkacı

ALT BÖLÜM 36 : MUCİDİN KART İNDEKSİ :

Günümüzde çoğu mucit indeks kartı biriktiriyor. Bu kartlar fiziksel, kimyasal ve geometrik etkiler ile ilgili bilgiler içeriyorlar Ayrıca başarılı yöntemler ve yaratıcı ipuçlarının açıklamaları da ( yani malzemeler hakkında bilgiler) var. Başka bir değişle teknik problemlere katkıda bulunabilecek her şeyi içeriyorlar.

Zararlı unsurlar birbirlerini iptal edebilecek şekilde yerleştirilebilirler.

Hayal , düşüncelerin hareket yeteneğidir. Çağdaş bir mucidin bilimkurgu kitapları okuması gerekir, çünkü bu kitaplar psikolojik eylemsizliği azaltırlar ve hayal gücünü kuvvetlendirilirler. Hayaller bu kitaptaki yöntemler ile geliştirilebilir. BSM,MCM ve ISS.

Düzenli düşünme yöntemleri eski kaotik yöntemlerin yerine geçiyor. Düşünme işleminin her adımı , uçak kullanan bir pilotun hareketleri kadar hassas olmalıdır.

İnsan ırkının şafağında ateş ele geçirildi. Artık çok daha büyük bir şeyi ele geçirmeyi öğreniyoruz: Bilinmeyen bir geleceği gösterebilecek bir zihin gücünü.