T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

YAPI VE KUVVET TESSATI BAKIM

ONARIMI 522EE0093

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak

rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme

materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

GR ........................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 ....................................................................................................... 3 1. AYDINLATMA TESSATI BAKIM VE ONARIMI ........................................................... 3

1.1. Aydnlatma Tesisat Kablolar Bakm ve Onarmn Yapma .......................................... 3 1.1.1. Bakm ve Onarmda Kullanlan Ara, Gereler ...................................................... 3 1.1.2. Bakm Onarm lem Sras ..................................................................................... 4 1.1.3. Bakm Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar ........................................................... 7

1.2. Aydnlatma Tesisat Elemanlar Bakmn Yapma .......................................................... 8 1.2.1. Bakmda Kullanlan Ara Gereler ......................................................................... 8 1.2.2. Bakm lem Sras ................................................................................................... 8 1.2.3. Bakmda Dikkat Edilecek Hususlar ......................................................................... 8

1.3. Aydnlatma Tesisat Elemanlar Onarmn Yapma ........................................................ 8 1.3.1. Onarmda Kullanlan Ara Gereler ........................................................................ 8 1.3.2. Onarm lem Sras ................................................................................................. 9 1.3.3. Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar ....................................................................... 9

1.4. Topraklamalar Ynetmelii ............................................................................................ 9 1.5. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .................................................................................... 9 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................. 10 LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 12

RENME FAALYET -2 .................................................................................................... 14 2. PRZ TESSATI BAKIM ONARIMI .................................................................................. 14

2.1. Priz Tesisat Bakm Onarmn Yapma ......................................................................... 14 2.1.1. Bakm Onarmda Kullanlan Ara Gereler .......................................................... 14 2.1.2. Bakm Onarm lem Sras ................................................................................... 15 2.1.3. Bakm Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar ......................................................... 15

2.2. Priz Tesisat Elemanlar Bakmn Yapma ..................................................................... 15 2.2.1. Bakmda Kullanlan Ara ve Gereler .................................................................. 15 2.2.2. Bakm lem Sras ................................................................................................. 15 2.2.3. Bakmda Dikkat Edilecek Hususlar ....................................................................... 15

2.3. Priz Tesisat Elemanlar Onarmn Yapma .................................................................. 16 2.3.1. Onarmda Kullanlan Ara-Gereler ..................................................................... 16 2.3.2. Onarm lem Sras ............................................................................................... 16 2.3.3. Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar ..................................................................... 16

2.4. Topraklamalar Ynetmelii .......................................................................................... 16 2.5. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .................................................................................. 16 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................. 17 LME ve DEERLENDRME ........................................................................................ 19

RENME FAALYET-3 ..................................................................................................... 20 3. YERALTI KABLOLARI BAKIM ONARIMI .................................................................... 20

3.1. Yeralt Kablo Arza Tespit Aleti ................................................................................... 20 3.1.1. Tanm .................................................................................................................... 20 3.1.2. eitleri .................................................................................................................. 23 3.1.3. Basit alma Prensibi ........................................................................................... 23

3.2. Yeralt Kablo Arzasn Tespit Etme ............................................................................. 23 3.2.1. lem Sras ............................................................................................................. 23 3.2.2. Dikkat Edilecek Hususlar ...................................................................................... 28

NDEKLER

ii

3.3. Yeralt Kablo Ek Mufu .................................................................................................. 29 3.3.1. Tanm ve Grevi ................................................................................................... 29 3.3.2. Yardmc Gereleri ................................................................................................. 30 3.3.3. Ek Muf Yapm ...................................................................................................... 30

3.4. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ........................................................................... 31 UYGULAMA FAALYET1 ............................................................................................. 32 UYGULAMA FAALYET2 ............................................................................................. 33 UYGULAMA FAALYET3 ............................................................................................. 34 UYGULAMA FAALYET-4 ............................................................................................. 35 LME ve DEERLENDRME ........................................................................................ 37

RENME FAALYET4 ..................................................................................................... 39 4. KUVVET TESS BAKIM ONARIMI ................................................................................ 39

4.1. Kuvvet Tesisi Elemanlarnn Bakm ve Onarmn Yapma ........................................ 39 4.1.1. Arza Tespit Yntemleri ........................................................................................ 39 4.1.2. Pano ve Tablolarn Bakm ve Onarm .................................................................. 42 4.1.3. alterlerin Bakm ve Onarm ................................................................................ 42 4.1.4. Kablolarn Onarm ................................................................................................ 42 4.1.5. Aydnlatma Sistemlerinin Bakm ve Onarm ....................................................... 42 4.1.6. Kanal Sistemlerinin Bakm ve Onarm ................................................................ 42 4.1.7. Fi Priz Onarm ..................................................................................................... 43 4.1.8. Topraklama ve Paratoner Bakm ve Onarmn Yapma ........................................ 43

4.2. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ........................................................................... 45 4.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .................................................................................. 46 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................. 47 LME DEERLENDRME ............................................................................................. 49

MODL DEERLENDRME ................................................................................................. 50 CEVAP ANAHTARLARI ....................................................................................................... 52 NERLEN KAYNAKLAR .................................................................................................... 55 KAYNAKA ............................................................................................................................ 56

iii

KOD 522EE0093

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Elektrik Tesisat ve Pano Montrl

MODLN ADI Yap ve Kuvvet Tesisat Bakm Onarm

MODLN TANIMI

TSE, i tesisleri ve kuvvetli akm ynetmeliine uygun olarak

yap ve kuvvet tesisat bakm onarmna ait bilgi ve becerilerin

kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/16

N KOUL n koulu yoktur

YETERLK Yap ve kuvvet tesisi bakm ve onarmn yapmak.

MODLN AMACI

Genel Ama

Uygun ortam salandnda TS, Tesisleri Ve Kuvvetli

Akm Ynetmeliine uygun olarak yap ve kuvvet tesisat

bakm ve onarmn yapabileceksiniz.

Amalar

1. Aydnlatma tesisat bakm onarmn yapabileceksiniz 2. Priz tesisat bakm onarmn yapabileceksiniz. 3. Yeralt kablolarnn bakm onarmn yapabileceksiniz. 4. Kuvvet tesisi donanmlarnn bakm onarmn

yapabileceksiniz.

ETM RETM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam

Atlye, iyeri veya bakm onarm yaplacak yap veya tesis

Donanm

l aletleri, el aletleri, anahtar eitleri, duy eitleri, ampul

(lamba eitleri ), priz eitleri, kablolar, klemensler, yeralt

kablolar, malzeme kataloglar, kablo ek mufu, kablo ek

yapm gereleri, yeralt kablo arza bulma aleti, bakm onarm

ara-gereci.

LME VE

DEERLENDRME

Modln ierisinde yer alan her faaliyetten sonra verilen lme aralaryla kazandnz bilgi ve

becerileri lerek kendinizi deerlendireceksiniz.

Ayrca retmeniniz modl sonunda size lme tekniklerini uygulayarak, modl uygulamalar ile

kazandnz bilgi ve becerilerinizi lp

deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

iv

1

GR Sevgili renci,

Her geen gn ElektrikElektronik Teknolojisi hzla geliip deimekte ve bir nceki

teknoloji yava da olsa tarihe karmaktadr. Meslek sahibi olmak isteyen her bireyin kendi

mesleini en iyi ekilde icra edebilmesi iin teknolojiyi olabildiince yakndan takip etmesi

gerekir. Mesleimizde iyi teknik eleman olabilmek iin teknolojiyi yakndan takip etmekle

beraber; titiz olmak, planl olmak, mesleinin gerektirdii etik deerlere sahip olmak,

emrinde alanlara rnek olmak, ahlakl ve drst olmak vb. deerlere sahip olmak gerekir.

Bu modl ile yap ve kuvvet tesisatlarnn bakm ve onarmn kavrayacaksnz. Bu

modlde anlatlan yntem ve teknikler teknoloji gelitike yerini yeni yntem ve tekniklere

brakacaktr. nk teknoloji hzla deimektedir. nemli olan RENMEY

RENMEKTR. renmeyi renmek birok eyi kazanacamzn gstergesidir.

Bu modlde drt farkl renme faaliyeti yer almaktadr. Bunlar:

Aydnlatma tesisat bakm onarmn yapmak Priz tesisat bakm onarmn yapmak Yeralt kablolarnn onarmn yapmak Kuvvet tesisatnn bakm ve onarmn yapmak Bu modl sonunda yukardaki drt faaliyeti kavrayacak ve uygulayabileceksiniz.

Her renme faaliyetinin sonunda deerlendirme sorular olacaktr. Deerlendirme

sorularna cevap veremediinizde geriye dnp ilgili konular tekrarlaynz.

Bu modldeki konularn daha iyi kavranabilmesi iin bol miktarda pratik yapmak

gereklidir. Yaplan her uygulamayla deneyiminiz artacak ve kendinize ait bir tamir mant

gelitireceksiniz. Ayrca internet ortamndan ok iyi bir ekilde faydalanlmaldr.

GR

2

3

RENME FAALYET1

Aydnlatma tesisat kablolar ve tesisat elemanlarnn bakm ve onarmn.

Topraklamalar Ynetmelii ve Elektrik tesisleri Ynetmeliine gre yapabileceksiniz

Aydnlatma tesisat, kablolar ve tesisat elemanlar bakmnda kullanlan aralar ve nasl kullanldklarn aratrnz.

Aydnlatma tesisat kablolar ve tesisat elemanlarnn bakm ve onarmn yapmak iin takm antasnda neler bulundurulmas gerektiini aratrnz.

El ve g aletleri modlnde yer alan ve daha ok bakm ve onarmda kullanlan alet ve takmlar inceleyiniz.

Yukardaki aratrma ilemleri iin piyasadaki deneyimli kiilerden, TEDA kaynaklarndan ve internet ortamndan yararlanabilirsiniz.

1. AYDINLATMA TESSATI BAKIM VE

ONARIMI

1.1. Aydnlatma Tesisat Kablolar Bakm ve Onarmn Yapma

Onarmn yaplmas iin nce bakmn yaplmas ve bakm esnasnda baz

aksaklklarn grlmesi gerekmektedir. Aydnlatma tesisat, kablolarnn bakm onarmna

balarken ilk nce bakm ve onarm yaplacak binann gezilip grlmesi ve bina hakknda

bir n bilgi alnmas gerekmektedir. nk her binann kablo bakm ve onarm iin her

zaman ayn ara gerece ihtiya duyulmaz. Bu nedenle bina hakknda bir n bilgi arttr. n

bilgi ierisinde binann genel durumu mmknse projesi, bakm veya arzay ka kiinin

yapabilecei, binann yeri, yerleim yerine uzakl, alanlarn yiyecek ve iecek

ihtiyacnn nasl karlanaca vb. unsurlara dikkat edilmelidir.

1.1.1. Bakm ve Onarmda Kullanlan Ara, Gereler

Aralar: Gnmzde elektrikiler, kablolarn bakm ve onarmn yaparken yanlarnda takm antas bulundururlar. Takm antasnn iinde zaten baz

temel takmlar (eki, mur, keski, klavuz-susta, pense, yan keski, karga burun,

kablo soyma pensi, tornavida, kontrol kalemi, avometre, meger, seri lamba,

matkap vb.) vardr. Ayrca kablolarn bakm onarmnda merdiven, zerine kp

almak iin eitli iskeleler kullanlr.

Ara ve takmlarn kullanm ile ilgili olarak daha ayrntl bilgi iin el ve g aletleri

modln inceleyiniz.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

4

Resim 1.1: eitli ara ve takmlar

Gereler: Gerekli aralarla bakm yaplrken malzeme listesi karlr. Listeye gre tm malzemeler (gereler ) hazrlanr. zole bant, dbel, eitli aa ve sac

vidalar gibi ok kullanlan gereler her zaman elektrikinin antasnda

bulunmaldr.

Gere listesini ok dikkatli ve titiz bir ekilde listelememiz gerekir. Fakat yine de

allan yerde bir de en ok kullanlan gere antas oluturulmaldr. Bunlar aa vidas, sac

vidas, izole bant, dbel vb. olmaldr.

1.1.2. Bakm Onarm lem Sras

Bakm onarmda bir ilem sras vardr. Bakm onarm yapacak kiinin yeterli

deneyim, bilgi ve tecrbeye sahip olmas gerekir. Bizler bakm onarmn yapacamz

sistemde ne gibi arza ve aksaklklarn olabileceini ve hangi TS Elektrik Tesisleri Ve

Topraklamalar Ynetmeliine uymamz gerekeceini tespit etmeliyiz.

Genel olarak ilem sras yle olmaldr:

lk nce kablolarn gzle muayenesi yaplr. Gzle muayenede arzal, ypranm, oksitlenmi, incelmi, ark yapm kablolar

not edilir.

Not edilen kablolarn kesitleri, renkleri, miktarlar ve zellikleri yazlr. Ksa devre, kopukluk, yaltkanlk direnci ve topraklama direnci kontrol yaplr. Bir nceki maddeye gre uygun grlmeyen kablolar ve deitirilmesi gereken

hatlar belirlenir ve not edilir.

5

Uygulamada kablolarn arzalarn bulurken AVOMETRE, VOLTMETRE ve

MEGER gibi l aletleri ok kullanlr. Bu nedenle bu l aletleri ile kontrollerin nasl

yapld aada rnekler halinde verilmitir.

rnek 1: Ksa devre kontrol

Kablolarn ular iki taraftan da alr. Avometre OHM kademesine alnr.

Avometrenin problar ABCD kablolarna srayla ve ikier dedirilir. (AB, AC, AD,

BC, BD, CD ). Diyelim ki Avometre AB de kk diren gsterdi. Bu durumda AB

kablolar arasnda bir iletkenlik diren sfra ok yakn ise ksa devre var demektir. BD

kablolarnda yine kk diren gsterirse BD kablolar arasnda da iletkenlik veya ksa devre

var demektir. Dierlerinde kk diren yoksa; (yani l aleti ibresi sapmyorsa) ksa devre

yok demektir.

Ayn test MEGER veya VOLTMETRE ile de yaplr. Aada iletkenler aras kaak

veya ksa devre testini gsteren basit emalar yer almaktadr.

ekil 1.1: Avometre ile kablolarda ksa devre kontrol (Avometre sfra yakn bir deerde

saparsa ksa devre var demektir.)

ekil 1.2: Voltmetre ile kablolarda ksa devre kontrol (Bu balantlarda ksa devre varsa

voltmetre deer gsterir, yoksa gstermez.)

6

nemli uyar: ekildeki gibi lm yaplrken ABCD ularnda AC veya DC bir

enerji olmamaldr!

ekil 1.3: Meger ile kablolarda ksa devre kontrol.(Meger kk diren gsterirse ksa devre

var, sonsuz dirence yakn veya sonsuz diren gsterirse ksa devre yok demektir.)

rnek 2: Kopukluk kontrol

Avometre, OHM kademesine alnr.

Bu kez ABCD iletkenlerinin bir taraf ksa devre edilir. Dier taraf ise ak braklr.

Ve srayla (AB, AC, AD, BC, BD, CD) ularna temas ettirilir. Tmnde de kk diren

gstermelidir. Diyelim ki BD iletkenlerinde byk diren veya sonsuz diren gsterdi. Bu

durumda ya B ya da D kopuktur. Eer B iletkeni ile dier iletkenler aras lm yaplrken

yine sonsuz diren okundu ise B kopuktur. D iletkeni ile dier iletkenler aras lm

yaplrken sonsuz diren okundu ise de C kopuktur. Ayn test dier iletkenler iin de srasyla

yaplr.

Ayn test MEGER ile de yaplr. MEGER sonsuz diren gsteriyorsa kopukluk var

kk diren gsteriyorsa kopukluk yok demektir.

ekil 1.4: Avometre ile kablolarda kopukluk kontrol.(Avometre sapmazsa, sonsuz diren

gsterirse kopukluk var demektir.)

7

ekil 1.5: Meger ile kablolarda kopukluk kontrol (Meger kk diren gsterirse kopuk yok,

byk diren gsterirse kopuk var demektir.)

ekil 1.6: Voltmetre ile kablolarda kopukluk kontrol (Voltmetre deer gsterirse kopuk yok,

deer gstermezse kopuk var demektir).

1.1.3. Bakm Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar

Bakm onarm esnasnda i gvenliine uyulmas gerekir. nce can gvenlii ve daha

sonra da mal ve iletme gvenliinin salanmas gerekir. Bununla ilgili olarak baz nemli

kurallara uyulmas gereklidir.

Zorunlu olmadka enerji altnda almaynz. Dikkatli olunuz, btn dikkatiniz i zerinde olsun. Kestiiniz enerjinin bakalar tarafndan tekrar verilmemesi iin besleme

panosuna uyar levhas asnz ya da gerekirse gvenlii salayacak bir eleman

salaynz.

Yaptnz ile ilgili eksik bilgiye sahipseniz, mutlaka eksikliinizi gideriniz ya da almaya balamaynz.

Bakm onarm esnasnda gerekli ara gereler yannzda bulundurunuz. Bozuk ya da izolasyonu eksik takmlarla almaynz. Bakm onarm srasnda dikkatinizi datacak davranlardan kannz. elbisesi giyiniz. Merdivenle veya iskele ile alrken dmemeniz iin gerekli nlemleri alnz.

8

1.2. Aydnlatma Tesisat Elemanlar Bakmn Yapma

Aydnlatma tesisat elemanlar deyince anahtar, duy, kablo, ampul, kasa, balant

kutusu, datm kutusu ve yardmc gereler akla gelir. Temel Elektrik Malzemeleri

Modlnn 5. blmnde konu ile ilgili geni aklamalar mevcuttur.

1.2.1. Bakmda Kullanlan Ara Gereler

Elektrikinin daima takm antas olmaldr. Takm antasnda gerekli takmlar

bulunur. nemli olan bakm esnasnda arzal olan gere listesinin eksiksiz olarak yazlmas

ve gerekli lmelerin doru yaplmasdr.

1.2.2. Bakm lem Sras

Bakmda kullanlacak yardmc aralarla birlikte bakm yaplacak binaya gidilir.

Binann ya en altndan en stne doru ya da en stnden en altna doru tm birimlerde

bulunan aydnlatma tesisat elemanlarnn ( lambalar, duylar, rozanslar, armatrler) arzal,

krk, eskimi veya salam olmayanlar tespit edilir.

Bakm ilem srasnda gere listesini gsteren, hazrlayacamz eitli tablolar iimizi

kolaylatrr. Bu tablolar srekli i yerinde bulunan bir deftere hazrlanaca gibi bir dosya

ierisinde de hazrlanabilir.

1.2.3. Bakmda Dikkat Edilecek Hususlar gvenlii kurallarna uyulur. Bakm esnasnda aydnlatma tesisat elemanlarnn krlmamas iin titiz allr Takmlar titiz bir ekilde kullanlr ve sada solda braklmaz. alan gruplar birden fazla ise i blm yaplr. Geici enerji verilirken dier

alanlarla koordine iinde bulunulur.

almayan aydnlatma tesisat elemanlarnn arza ekilleri ak bir ekilde yazlr.

1.3. Aydnlatma Tesisat Elemanlar Onarmn Yapma

1.3.1. Onarmda Kullanlan Ara Gereler

Onarmda kullanlacak ara gereler bakm esnasnda listesi detayl olarak yazlan ara

ve gerelerdir.

9

1.3.2. Onarm lem Sras Kablo arzalar daha nceden belirtilen yntemlerle giderilir. Rozans arzalar giderilir ie yaramayanlar deitirilir. Duy ve her trl armatr arzalar giderilir. Armatr ierisindeki yardmc elemanlardan (balast, soket, kablo vb.) avometre

ile kontrol edilebilenler denenerek salam olmayanlarn yerine yenileri taklr.

Aydnlatma tesisat elemanlar onarm bittikten sonra enerji verilerek denenir. Enerji verildikten sonra almayan tesisat ksmlar yeniden kontrol edilerek

alr hale getirilir.

1.3.3. Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar

Onarm esnasnda ara ve gereleri dzenli, titiz ve usulne uygun kullannz. Sada

solda ara ve gere brakmaynz. Gereleri en ekonomik ekilde kullannz. Yine her zaman

olduu gibi i gvenlii kurallarna uyarak i kazalarn engelleyiniz.

Onarm bittikten sonra tm ara ve gereleri itina ile toplaynz. Kullanlabilir ya da

paralar deerlendirilebilir olanlar israf etmeyiniz. Kullanlamayacak durumda olanlardan

pe atlmas gerekenleri pe atnz, geri dnm olanlar ise ilgili yere teslim ediniz.

lkemizde geri dnm mmkn olan binlerce ton metal gere her yl pe gitmektedir.

Adm nce biz atmalyz

1.4. Topraklamalar Ynetmelii

Elektrik tesislerinde topraklamalar ynetmeliinin Topraklama Tesislerinde

Muayene, lme ve Denetleme bal altndaki 10. Maddeyi inceleyiniz. Bu maddede

konu ile ilgili topraklamalar ynetmelii ayrntl olarak aklanmtr.

Bu ynetmelik maddesine gre her topraklama tesisi, kullanc tarafndan iletmeye

alnmadan nce, montaj ve tesis aamasnda, gzle muayene edilmeli ve deneyden

geirilmelidir.

1.5. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Elektrik i tesisleri ynetmeliinin aada belirtilen maddelerini inceleyiniz.

Madde 52-a. Balama aygtlar ad altnda anahtarlar ksm. Madde 53 Aydnlatma aygtlar ve bunlara ait donanmlar. Madde 57 Yaltlm iletkenler ve kablolar. Madde 58 letkenler ve kablolarn denmesi.

10

UYGULAMA FAALYET

Aydnlatma Tesisat Bakm ve Onarm

lem Basamaklar neriler Okulunuzda veya evrenizde aydnlatma

tesisat bakm ve onarm yaplacak bir

binann:

Bakm onarmda kullanlacak ara ve gereci belirleyiniz.

Bakm onarm ilem srasn belirleyiniz. Aydnlatma Tesisat Elemanlar Bakm

ve Onarmn Topraklamalar ve Elektrik

Tesisleri Ynetmeliine gre yapnz.

Yaptnz ilerde gvenlik tedbirlerine uygunluunu kontrol ediniz.

Bakmda kullanlacak ara listesini karnz ve aralar hazrlaynz.

Binada yaplmas gerekenleri not etmek iin defter ve kalem alnz.

Bakm onarm iin i blm yapnz ve gruplar oluturunuz.

Gruplara ve gruplarn yapaca ie gre elinizdeki aralar paylatrnz.

Aydnlatma tesisatnda lazm olan kablo listesini karnz.

Gzle gremediiniz ancak l aletleri ile ( avometre veya meger) tespit

edebildiiniz kablo arzalarn

(yaltkanlk, topraklama, kopuk ve ksa

devre) yaznz.

Arzal veya krk olan lamba, duy ve rozans listesini karnz.

Listesini kardnz tm gereleri tekrar gzden geirerek btnl olan

bir liste karnz.

Gere listesini hazrlaynz. Onarma nce kablolardan balaynz.

Daha sonra rozans ve duy arzalarn

gideriniz. Armatr ve lambalarn

arzalarn da giderdikten sonra montaj

yaparak ie son veriniz.

Yaptnz ie enerji vererek deneyiniz. Arza sryorsa teorik bilginizi

kullanarak yeniden kontrol ediniz ve

hatay gideriniz.

Mesleki geliim dersine ait i gvenlii ve ii sal modln inceleyiniz.

Elektrik esaslar dersine ait temel elektrik malzemeleri modln

inceleyiniz.

UYGULAMA FAALYET

11

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr blm yaptnz m?

Bir binann aydnlatma tesisat kablolarnn bakmn yapp arzal

olanlar listelediniz mi?

Arzal olan anahtarlar tespit ettiniz mi?

Arzal olan rozanslar tespit ettiniz mi?

Arzal olan duy ve ampulleri tespit ettiniz mi?

Arzal olan armatrleri tespit ettiniz mi?

Arzal olan malzeme listesini bir araya getirip tek bir liste

oluturdunuz mu?

Kullanlmas gereken yeni malzemeyi hazrladnz m?

Malzemeyi onarmn yapacanz binaya dzenli bir ekilde

gtrdnz m?

gvenlii kurallarn gre onarm yaptnz m?

Topraklamalar ve elektrik i tesisleri ynetmeliine uydunuz

mu?

Yaptnz ie enerji verip test ettiniz mi?

Onarmdan sonra hala arzal olan yerlerin tamiratn

tekrarladnz m?

Problem kald m?

12

LME VE DEERLENDRME A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.

1. ( ) Pense, tornavida, keski, merdiven, matkap vb. malzemeler aratr. 2. ( ) Duy, rozans, kablo, klemens, priz, lamba vb. malzemeler geretir. 3. ( ) ki iletkenin bir tarafndaki iki ucu ksa devre edip dier tarafna avometre OHM

kademesinde iken problarn iletkenin ularna temas ettirdiimizde:

Kk diren gsterirse kopuk var. Byk diren gsterirse kopuk yok demektir.

4. ( ) Bakm onarmda plan ve ilem sras nemli deildir. e direkt balanmal ve malzeme lazm olduka i yerinden istenmelidir.

5. ( ) Takm antas her zaman gere tamak iindir. 6. ( ) MEGER topraklama ve yaltkanlk direnci ler. 7. ( ) Bakm onarmda ilk i, can gvenliinin salanmasdr. 8. ( ) Avometrelerle akm, gerilim ve diren llebilir. 9. ( ) Topraklama direncinin daima byk olmas istenir. 10. ( ) Yaltkanlk direncinin daima kk olmas istenir.

B. BOLUK DOLDURMA SORULARI

1. Aydnlatma tesisat kablolarnn ilk nce . muayenesi yaplr.

2. Bakm onarmda l aletleri ile aydnlatma tesisat kablolarnn .. ,

.. , . ve

kontrolleri yaplabilir.

3. Aadaki ekilde kablo iletkenlerine avometre ohm kademesine alnarak bir taraftan

lm yapldnda avometre kk diren gsterirse arzas

var demektir.

4. Aadaki ekilde avometre ohm kademesine alnp ikierli lm yapldnda byk

diren gsterirse ..arzas var demektir.

LME VE DEERLENDRME

13

5. Topraklama direnci llrken grlen deer ne kadar .ise

topraklama o kadar iyi demektir.

6. Topraklama ve yaltkanlk direnci ile llr.

14

RENME FAALYET -2

Uygun ortam salandnda priz tesisat bakm ve onarmn ynetmelik, emniyet ve

gvenlik tedbirlerine gre yapabileceksiniz.

Piyasada kullanlan eitli prizlerin nasl sklp takldklarn aratrnz. eitli prizlerin montaj ekillerini aratrnz.

Yukardaki aratrma ilemleri iin piyasa elektrikilerini, internet ortam ve

okulunuzdaki elektrik atlyesini kullanabilirsiniz.

2. PRZ TESSATI BAKIM ONARIMI

2.1. Priz Tesisat Bakm Onarmn Yapma

Onarmn yaplmas iin nce bakmn yaplmas ve bakm esnasnda baz

aksaklklarn grlmesi gerekmektedir. Priz tesisatnn bakm onarmna balarken ilk nce

bakm onarm yaplacak birimin gezilip grlmesi ve birim hakknda bir n bilgi alnmas

gerekmektedir. nk her birimin kendine zg temel nitelikleri gz nne alnmaldr. Priz

tesisinin sva alt, sva st veya nemli yer tesisi gibi zellikleri kullanlacak ara gere ve

yntemleri etkileyecektir. Bu nedenle bina hakknda bir n bilgi arttr. n bilgi ierisinde

binann genel durumu, bakm ka kii yapacak, binann yeri, yerleim yerine uzakl,

alacaklarn yiyecek ve iecek ihtiyacnn nasl karlanaca v.b unsurlara dikkat

edilmelidir.

Yine her eyde olduu gibi planlama ve i blm arttr. Planlama ve i blm iin

hzl ve verimli bir ekilde yaplmasn salar.

2.1.1. Bakm Onarmda Kullanlan Ara Gereler

Ara olarak takm antas, avometre, meger, susta (klavuz), merdiven, eki, mur,

defter, kalem vb. alnr.

Gere olarak ise bakm esnasnda tespit edilen tesisat malzemeleri alnr.

AMA

ARATIRMA

RENME FAALYET2

15

2.1.2. Bakm Onarm lem Sras Arzal, oksitlenmi, deforme olmu, ksalm veya herhangi bir ekilde tehlike

yapacak duruma gelmi kablolar deitirilir.

Klemens balantlar ark yapmayacak ekilde salam hale getirilir. Yaltkanlk direnci llrken faz-ntr aras 220 000 ohm dan fazlar aras 380

000 ohm dan az olan kablolar deitirilir.

Krk, ark yapm, eskimi ve salam olmayan prizler onarlr.

2.1.3. Bakm Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar

lem srasna temiz ve titiz alnz. gvenlii nlemlerini alnz. Takm, ara ve gereleri ok itinal kullannz. Malzemeyi en ekonomik ekilde kullannz. Gerekirse onarm srasnda

sklm kablolar uygun mesafelerde kullanmaynz.

Mecbur kalmadka enerji altnda almaynz. lke ekonomisini dnerek sktmz gereleri deerlendiriniz.

2.2. Priz Tesisat Elemanlar Bakmn Yapma

Priz tesisat elemanlar klemens, eitli prizler, kasa, buat ve kablolardr. Kablolarn

bakm ve onarmn nceki faaliyette anlatlmt.

2.2.1. Bakmda Kullanlan Ara ve Gereler

Gerekli l aletleri, merdiven ve yardmc gereler alnr. Gnmzde takm antalar

ile allmaktadr. nk hem zaman kaybn nler hem de takmlarn belli bir yerde olmas

salanr. nemli olan takm antalarnn dzenli kullanlmasdr.

Gere olarak ise yaplan kontrol esnasnda yazlan malzemeler ( priz, klemens, kasa,

buat, vida, dbel vb.) kullanlr.

2.2.2. Bakm lem Sras

Kablolarn arzalar giderildiine gre krk, oksitlenmi, gevemi, eskimi ve salam

durmayan prizler not edilir. Mevcut prizlerin kendilerine bal olan alclara uygun olup

olmadklar (fi priz uyumazl, priz kontaklarnn alcnn ektii akma dayanamamas,

priz yerinin uygun olup olmad vb.) tespit edilir.

2.2.3. Bakmda Dikkat Edilecek Hususlar

Bakm esnasnda mecbur kalmadka enerji altnda almaynz. gvenlii kurallarna uyunuz. Ayrntlara dikkat ediniz. Ara ve takmlar dzenli kullannz, sada solda brakmaynz. Dikkatli olunuz. l aletleriyle hangi bykl lecekseniz o kademeye alnz.

16

2.3. Priz Tesisat Elemanlar Onarmn Yapma

2.3.1. Onarmda Kullanlan Ara-Gereler

Gnmzde bakm onarm zaten rutin olarak ayn ara ve takmlarla yaplr. Bunlar

yukarda belirtilmitir. in durumuna gre deiik zellikte herhangi bir takm veya ara

lazm olursa bu bakm esnasnda listeye yazlr.

Bakm esnasnda listelenen malzemeler kullanlr.

2.3.2. Onarm lem Sras

Krk kasa ve buatlar deitirilir. Buattaki klemens balantlar yaplr. Sva alt, sva st veya masa, dolap vb. yerlere monte edilmesi gereken

prizlerin montaj yaplr.

Enerji vermeden nce ksa devre kontrol yaplr. Prizlere enerji verilerek test edilir.

2.3.3. Onarmda Dikkat Edilecek Hususlar

Enerji altnda almaynz. Sizi engelleyecek her trl eyay ortadan kaldrnz. Rahat bir alma ortam salaynz. Ara ve gereci dank kullanmaynz. blm yapnz. Bilmediiniz bir ayrnt olursa bunu mutlaka gideriniz. inizi salam yapnz, acele etmeyiniz.

2.4. Topraklamalar Ynetmelii

Elektrik tesislerinde topraklamalar ynetmeliinin Topraklama Tesislerinde

Muayene, lme ve Denetleme bal altndaki 10. Maddeyi inceleyiniz. Bu maddede

konu ile ilgili topraklamalar ynetmelii ayrntl olarak aklanmtr.

Bu ynetmelik maddesine gre her topraklama tesisi, kullanc tarafndan iletmeye

alnmadan nce, montaj ve tesis aamasnda, gzle muayene edilmeli ve deneyden

geirilmelidir.

2.5. Elektrik Tesisleri Ynetmelii Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin aadaki maddelerini inceleyiniz.

Madde. 52-c fi ve priz dzenlerini" inceleyiniz. Madde. 47. Yaltkanlk direnci ve bunun denetlenmesi. Madde. 48. Zemin yaltkanlk direncinin llmesi.

17

UYGULAMA FAALYET

Priz Tesisat Bakm ve Onarm

lem Basamaklar neriler blm yapnz. Kullanlacak takm ve aralar

hazrlaynz.

Gere listesini ve arza durumlarn yazmak iin yannza defter alnz.

Uyulmas gereken i gvenlii kurallarn belirleyiniz.

Arzal olan priz kablolarn gzle muayene ederek listeleyiniz.

Gzle muayene edilemeyen kablolar l aletleri ile test ederek gerekli

notlar alnz ( ksa devre, kopukluk,

yaltkanlk ve topraklama direnci

testleri).

Arzal, krk, eskimi ve yuvalarnda salam durmayan prizlerin listesini

alnz.

Buat ve klemenslerdeki uygunsuz, tehlike yaratan durumlar not ediniz.

Aldnz gere listesini tek liste haline getiriniz.

Yaplacak ilere gre alnmas gereken fark takmlar tespit ediniz.

Yazdnz gere listesini hazrlaynz. Malzemeyi ( gereleri) dzgnce

gitmesi gereken yere gtrnz.

Takmlar yerli yerinde ve usulne uygun kullannz.

Baknz. El ve G Aletleri modl

Onarm iin yine i blm yapnz. Onarmda srayla kablolar-buatlar-

kasalar-montaj ve test sralamasn takip

ediniz.

Bu ilem faaliyetini; Atlyenizde herhangi bir binada veya uygun bir

iletmede yapabilirsiniz. Ya da sizin

uygun bulacanz herhangi bir ortamda

uygulayabilirsiniz.

UYGULAMA FAALYET

18

KONTROL LSTES

ERFORMANS DEERLENDRME Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1- blm yaptnz m?

2- blm yaptnz m?

3- Bir binann priz tesisat kablolarnn bakmn yapp arzal olanlar listelediniz mi?

4- Arzal olan prizleri tespit ettiniz mi?

5- Tehlike yaratan klemensleri tespit ettiniz mi?

6- Arzal olan priz kasalarn tespit ettiniz mi?

7- Arzal olan priz buatlarn tespit ettiniz mi?

8- Arzal olan malzeme listesini bir araya getirip tek bir liste oluturdunuz mu?

9- Listeye gre malzemeyi hazrladnz m?

10- Malzemeyi onarmn yapacanz yere dzenli bir ekilde gtrdnz m?

11- gvenlii kurallarn gre onarm yaptnz m?

12- Topraklamalar ve Elektrik Tesisleri Ynetmeliine uydunuz mu?

13- Yaptnz ie enerji verip test ettiniz mi?

14- Onarmdan sonra hala arzal olan yerlerin onarmn tekrarladnz m?

15- Problem kald m?

19

LME ve DEERLENDRME A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aada bu retim faaliyetiyle ilgili bir test yer almaktadr. Aadaki sorularn

cevaplarn doru-yanl olarak deerlendiriniz.

1) ( ) Onarm yaplacak priz tesisat kablolarnda kullanlacak iletken kesiti nceki ile

ayn olmaldr.

2) ( ) Kablolarn bakm onarmnda ksalm ve oksitlenmi kablolar deitirilmelidir.

3) ( ) Sva alt kablolar deitirilirken eski kablolar klavuz ( susta ) olarak

kullanlabilir.

4) ( ) 220 voltluk ebekede yaltkanlk direnci en az 110 000 ohm olmaldr.

5) ( ) Yaltkanlk direncinin daima kk olmas istenir.

6) ( ) Topraklama direncinin daima byk olmas istenir.

7) ( ) Yaltkanlk direncinde Volt bana en az 1000 ohm olmas istenir.

8) ( ) Priz tesisatlarnda genellikle 1,5 mm lik iletkenler kullanlr.

9) ( ) Priz tesisatlarnda tm sortilere ayn amperajl sigorta kullanlr.

10) ( ) Gevek balantlar yangn riski oluturur.

11) ( ) Bakm ve onarmda en nemli ey can gvenliidir.

12) ( ) Bakm ve onarmda nceden malzeme listesi karmaya gerek yoktur. Binaya

gidilir malzeme lazm olduka istenir.

B. BOLUK DOLDURMA SORULARI

1. Priz tesisat kablolarnn bakm yaplrken ............, .,

isimli l aletleri ok kullanlr.

2. Kablo iletkenlerinin yaltkanlk direnci volt bana en az .. ohm olmaldr.

3. Aada kark olarak verilen ilemler hangi sraya gre olmaldr.

blm

Malzeme listesinin karlmas

Onarmn yaplmas

Enerjinin verilmesi ve test

Malzemenin hazrlanmas ve tanmas

Arzal birimlerin ve malzemelerin tespit edilmesi

a)

b)

c)

d)

e)

f)

4. Ev tesisatlarnda prizlere en az mm lik iletkenler kullanlmaldr.

5. Prizlerdeki gevek balantlar .riski oluturur.

LME VE DEERLENDRME

20

RENME FAALYET-3

Bu renme faaliyeti sonunda yeralt kablolarnn bakm ve onarmn elektrik i

tesisleri ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz.

TEDA a giderek yeralt kablo ek muflarn inceleyiniz. Bu muflarn kablo eklemelerinde nasl yapldn aratrnz.

evrenizde varsa yeralt kablo arza tespit aletini grp inceleyiniz. Aletin nasl altn ustasndan renerek rendiklerinizi getirip snfa aktarnz.

Yeralt kablolarnda grlen arza trlerini aratrnz. Bu arzalarn nasl bulunduunu ve nasl giderildiini reniniz.

3. YERALTI KABLOLARI BAKIM

ONARIMI

Bu ilem iki aamadan oluur. Birinci aama bakm, ikinci aama onarmdr. Bakmda

gerekli aralar ( l aletleri, i gvenlii gerei izme, eldiven, pense, keski, demir testere,

eitli kablo paralar. vb.) hazrlanr. Bakmda grlen arzalara gre onarm yaplr.

3.1. Yeralt Kablo Arza Tespit Aleti

3.1.1. Tanm

Yeralt kablolarnn arza cinsini ve arza yerini belirleyen l aletleridir.

Gnmzde yeralt kablolarnn tm arzalarn gsteren elektronik ok gelimi l

aletleri mevcuttur. Fakat bu l aletleri lkemizde hl yaygn olarak kullanlmamaktadr.

rnein kablonun kanc metrede kopuk, ksa devre veya toprak kaa olduunu gsteren

l aletleri ok az bulunmaktadr.

Arabal tip bir yeralt kablo arza tespit aletinin pratik olarak nasl kullanld aada

belirtilmitir. Bu cihazn kullanma klavuzu yabanc dille yazlm olup uzun bir metne

sahiptir.

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

21

ekil 3.1: Bir yeralt test cihaznn sembolik grn

Yukardaki ekil yeralt test cihaznn sembolik grnmdr. Bu cihaz yaklak 1-1,5

ton arlnda 70mlik test kablosuna sahip, yeralt kablolarnn arza tipini ve yerini

gsterebilmektedir. Cihaz zerinde yer alan darbe, test, telefleks ve yakma pozisyonlar

yaplacak ie gre seilir.

Cihaz ok fonksiyonlu olduundan kullanm iin eitim almak gerekir. Bu cihaz

(yeralt kablo arza test aleti) arabann ierisinde monteli bir ekildedir. Nasl ki

ambulanslarn ierisinde baz ara ve gereler monteli ise bu cihaz da bu ekilde

dnebilirsiniz.

Bu cihaz ile 50kmye kadar olan her kesitteki yeralt kablolarnn arza ekli ve arza

yeri bulunabilmektedir. Cihaz, paradan olumakta olup paralar birbirine montelidir.

Aada bu cihaza ait baz pozisyonlar ile ilgili basit ekiller ve ksa aklamalar

grlmektedir.

ekil 3.2: Yer alt kablosu test cihaznda telefleks kademesi

Telefleks pozisyonunda kablolarn ksa devre ve kopukluk testi yaplmaktadr. Test

esnasnda ekranda bir eri grlr. Bu eri aaya doru ise ksa devre, yukarya doru ise

kablonun kopuk olduu anlalr. Bu pozisyonda kablonun toplam uzunluunu ve arza

yerini de grebilmekteyiz.

22

ekil 3.3: Yer alt kablosuna gerilim verilmesi ve sresi

Bu pozisyonda arzal olan yeralt kablosuna darbe gerilimi verilir. Gerilim verilirken

sre de ayarlanr. Darbe gerilimi ile kablonun arzal olan ksmnn daha kolay ve net

bulunmas salanr. Bu ilemden sonra tekrar telefleks pozisyonuna geilip oradaki ilemler

tekrarlanr ve kablonun arzal yeri bulunur.

ekil 3.4: Arzal kabloya verilen akm ve gerilimin grlmesi

Bu pozisyonda kabloya verilen akm ve gerilim belirlenir. Kablonun kesitine gre

verilen akm ve gerilim de deiir.

Aada deiik tip bir kablo izleme cihaznn zellikleri, standart aksesuarlar,

resmi ve eitli balant ekilleri grlmektedir.

23

3.1.2. eitleri

Piyasada dijital ve analog tip olmak zere iki eidi kullanlmaktadr.

Resim 3.5: Kablo izleme cihaz

3.1.3. Basit alma Prensibi

Kondansatrn yaps ve zelliklerinden faydalanlarak yaplp gelitirilen cihazlardr.

Kablolar kendi iletkenleri arasnda olduu gibi iletkenle toprak arasnda veya iletkenle zrh

arasnda bir kapasite etkisi oluturur. Bu kapasite etkisi de iletkenin boyu ile doru,

iletkenler aras mesafenin karesi ile ters orantldr kuralna uygun olarak alp kablonun

arza ekli ve yerini bulur.

3.2. Yeralt Kablo Arzasn Tespit Etme

Yeralt kablolarnda genellikle aadaki arza tipleri grlmektedir:

letkenler kopabilir. letkenler aras ksa devre veya iletkenler aras sznt akmlar geebilir. letken toprak ksa devresi veya iletken toprak aras sznt akmlar geebilir.

3.2.1. lem Sras nce gerekli ara ve gere hazrlanr. Yeralt kablosunun balant ular gzle muayene edilir. Arzann abuk bulunabilmesi iin n bilgi alnr. l aletleri ile arza tespiti yaplr. l aletleri ile yaplan baz arza tespit rnekleri aada belirtilmitir.

24

rnek 1:Avometre ile letkenlerde kopukluk tespiti

letkenlerin bir taraf ksa devre, dier taraftaki ular ise ak braklr. Avometre

sapmazsa kopuk var demektir

ekil 3.6: Avometre ile kopukluk tespiti

rnek 2:Voltmetre ile letkenlerde kopukluk tespiti

letkenlerin bir taraf ksa devre, dier taraftaki ular ise ak braklr. Voltmetrenin

siyah ucu soldaki ulara srayla dedirilir. Hangisinde deer gstermezse o iletken kopuktur.

ekil 3.7: Voltmetre ile kopukluk tespiti

25

rnek 3:Meger ile letkenlerde kopukluk tespiti

letkenlerin bir taraf ksa devre, dier taraftaki ular ise ak braklr. Megerin siyah

ucu soldaki iletkenlere srayla dedirilir. Sfr omaj gsterirse salam sonsuz omaj gsterirse

kopuktur.

ekil 3.8: Meger ile kopukluk tespiti

rnek 4:Avometre ile letkenlerde ksa devre tespiti

letken ular iki taraftan akken aadaki ekilde grlen balant yaplarak

kablonun arzas bulunur. Avometre problar srayla iletken ularna dedirilir. Hangi iki u

arasnda sapma varsa o iki u arasnda ksa devre var demektir.

ekil 3.9: Avometre ile ksa devre tespiti

26

rnek 5:Voltmetre ile letkenlerde ksa devre veya kaak tespiti

letken ular iki taraftan akken aadaki ekilde grlen balant yaplarak

kablonun arzas bulunur. Hangi iki ucun lmnde voltmetre deer gsterirse o iki iletken

arasnda ksa devre veya kaak var demektir

ekil 3.10: Voltmetre ile ksa devre veya kaak tespiti

rnek 6:Meger ile letkenlerde ksa devre veya kaak tespiti

letken ular iki taraftan ak iken aadaki ekilde grlen balant yaplarak

kablonun arzas bulunur. Hangi iki ucun arasnda lm yaplrken kk bir ohm deeri

okunur ise, o iki iletken arasnda ksa devre veya kaak var demektir

ekil 3.11: Meger ile ksa devre veya kaak tespiti

27

rnek 7:Voltmetre ile iletken toprak ksa devresi veya kaak tespiti

Yeralt kablosunun iki tarafndaki iletken ular ak, topraklama kablosu faal

durumda iken aadaki balant yaplarak arza tespiti yaplr. Voltmetrenin siyah ucu

srayla sol taraftaki kablo iletkenlerinin a-b-c-d ularna temas ettirilir. Hangi lmde

sapma olursa o iletken ile toprak arasnda kaak var demektir.

ekil 3.12: Voltmetre ile toprak ksa devresi veya kaak tespiti

rnek 8:Meger ile iletken toprak ksa devresi veya kaak tespiti

Yeralt kablosunun iki tarafndaki iletken ular ak, topraklama kablosu faal

durumda iken aadaki balant yaplarak arza tespiti yaplr. Megerin bir ucu topraklama

kablosuna dier ucu srayla a-b-c-d ularna dedirilir. Hangi lmde kk diren

grlrse o iletken ile toprak arasnda kaak var demektir.

ekil 3.13: Meger ile toprak ksa devresi veya kaak tespiti

Yeralt kablolarnn arzas bulunduktan sonra arza yerinin tespit edilmesi iin eitli

yntemler kullanlmaktadr. Bu yntemler:

Kapasite test ile kopuk yerinin tespiti Kapasite kprleri ile kopuk yerinin tespiti Veston kprs montaj ile iletkenler aras kaak yerinin tespiti Ommetre ile topraa kaak yerinin tespiti Murrayn halkalama yntemi ile topraa kaak yerinin tespiti

ki ampermetre ile toraa kaak yerinin tespiti

Gerilim lme metodu ile topraa kaak yerinin tespiti ndksiyon yntemi ile topraa kaak yerinin tespiti Elektromanyetik dalgalarn yaylma zamannn llmesinden faydalanlarak

arza yerinin tespiti

Arza tespit edildikten sonra kullanlan ara ve gereler itinal bir ekilde eksiksiz

olarak atlyeye braklr.

28

3.2.2. Dikkat Edilecek Hususlar

TEA

GVENL YNETMEL YERALTI KABLOLARI VE EKLER

Madde 92 - Yeralt kablolar zerinde almaya balamadan nce (zel bir talimatn

bulunmamas halinde) kablonun beslendii btn noktalar enerjisiz ve toprakl hale

getirilecektir. Birden ok yeralt kablosunun ayn kanaldan getii durumlarda alma

yaplacak kablonun tespitinde uygun gerilim kontrol cihazlar kullanlacaktr.

alma yerinde ie balamadan nce koruyucu gvenlik nlemleri alnacak ve izole

malzeme kullanlarak kapasitif boaltmay temin amac ile btn iletkenler ksa devre

edilerek topraklanacaktr.

alma bitiminde faz kontrol ve benzeri almalar iin topraklama

kaldrldnda, yeniden gerilim altna girme tehlikesine kar btn ayrc ve kesiciler ak

olacaktr.

Madde 93 - Kablo ek ve balklarnn yaplmasnda kullanlan malzemeyi imal eden

firmann zel talimatlarna uyulacaktr.

YG yeralt kablo gzerghnn belirlenmesinde uygun aralklarla kalc iaretler

konulmaldr. Gzergh belirlenen yeralt kablolarnn 1,5m. yaknna kadar olan her trl

almalarda nce yetkili birimden gerekli izin alnacaktr.

29

gvenlii gerei gerekli tedbirler alnr. Zorunlu olmadka enerji altnda allmamaldr. lmlerde uygun ara ve gere kullanlmaldr. Arzal veya ie yaramaz ara

ve gere kesinlikle kullanlmamaldr.

blm yaplmaldr. Bilmediiniz bir arza ise ya reniniz ya da bilen birine yaptrnz. Ortalk yerde takm, ara ve gere brakmaynz. Ara gereci dzenli, planl ve

bilinli bir ekilde kullannz.

alrken i elbisesi giyiniz. Gerekirse eldiven taknz.

3.3. Yeralt Kablo Ek Mufu

Yeralt kablolarnn birbirine eklenmesi iki ekilde yaplr.

Madeni ek kutularnda ekleme (Madeni ek uygulamadan kalkt iin aklanmayacaktr. Sadece Protolin ile ekleme aklanacaktr.

Protolin ile ekleme. Her iki kablo ekleme eidinde de aadaki muf eidi kullanlr. T Muf K Muf Geit Mufu Protolin ile ek yapma ilemi aada aklanmtr.

3.3.1. Tanm ve Grevi

Tanm: Kablolarn birbirine eklenmesi iin kullanlan garnitrlerdir.

Garnitr demek kablolarn birbirine eklenmesi veya ularnn balanmas iin

kullanlan malzemelerin (tamamlayc maddeler) tamamdr. Bunlarn neler olduunu 3.3.2

Maddesi ad altnda greceksiniz.

Grevi: Ek mufunun grevi kablolardaki eki btn d etkilere kar korumak,

elektriki ve mekaniki zorlamalara kar kablonun gsterdii dayanklln aynsn

gstermektir.

30

3.3.2. Yardmc Gereleri

Eklemelerde kullanlan malzemelerin hepsine birden garnitr olarak adlandrldn

belirtmitik. imdi garnitrn hangi malzemelerden meydana geldiini grelim.

Protolin garnitrnn malzemeleri unlardr:

PROTOLN: Esas garnitr malzemesi olup sertlemek suretiyle bir eit ek kutusu

meydana getirir.

KALIP: Protoline gerekli ekli veren ve protolin donduktan sonra sklen paralardr.

ERTC: Protolinle kablo yaltkan ksmlarnn birbirine yapmasn salamak iin

kablo yzeyini temizlemeye yarar.

BRLETRC: Protolin ile kablo yaltkannn kimyasal olarak birlemesini salar.

KARBON ERT: Yksek gerilim kablo balklarnda elektrik alannn kontrol altna

alnmasn salar.

PVC-BANDLAR: Kabloya uygulanacak garnitrde bulunan eitli aklklarn

giderilmesine yarar.

YKSEK GERLM PVC- BANDI: 15 KVluk kablolarda damarlar zerine

sarldktan sonra stldnda iindeki madde yaltkana yapt gibi kendi kendine de

kaynayarak ek yerinde hava kalmamasn su ve nem szmamasn salar.

M BANTI: Ya iinde bulunabilecek asitlere kar dayankldr. Elastikidir, metal

zerine ve Protolin yapr. Kablo iinde yan darya akmasn veya dardaki nemin

kabloya gemesini nler.

SIVAMA RENES: Kablolarn d klfnda meydana gelebilecek ufak yark ve

kesiklerin onarm ile harici kablo balklarnda akta kalan iletkenlerin yaltlmasnda

kullanlr. Protolin garnitrlerle eitli eklemeler yaplabilir.

Ara olarak ise ak, pense, demir testeresi gen ee, kerpeten ve takm antas alnr.

3.3.3. Ek Muf Yapm

3.3.3.1. lem Sras

nce gerekli ara ve gere hazrlanr. Kablo ucu gerekli llerde alr. Klemenslerle ayn renkli kablolar birbirine eklenir. Kablo iletkenlerine uygun aralk verilir ve iletkenler dzgnce ekillendirilir. Topraklama iletkeni darya karlr. Kalp hazrlanr. Protolin kalba dklerek donduktan sonra kalp sklr. Aada protolin ek ile ilgili aklamalar mevcuttur. Bunlar rnek olarak

verilmitir. Ayrca uygulama faaliyetleri blmnde bu konuya geni yer

verilecektir. Orada yaplacak olan her faaliyet iin ilem sras daha iyi

kavranacaktr.

31

rnek: Yeralt kablosunun protolin ile eklenmesi

Termoplastik sanayisinin gelimesi ile kablo ekleri Protolin denen madde ile

yaplmaktadr. Hem dayankl hem de pratik olmas nedeniyle bu ekleme geni lde

yaplmaktadr. Bu eklemede nce kablo ular gerekli lde alp ek paralar (klemensler)

ile ekleme yaplr. Bundan sonra ek yerini ve kablonun almayan bir ksmn iine alacak

ekilde hazrlanan zel kalplara protolin madde dklr. Protolin donduktan sonra, kalplar

sklerek alnr.

3.3.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Uygun ara gere hazrlaynz. nl giyiniz. gvenlii kurallarna uyunuz. Dzenli, disiplinli ve titiz alnz. Ek durumuna gre uygun kablo bal seiniz. Yeralt kablolarnda kapasitif zellik olduundan iletkenlerle allmadan nce

ular topraklanacaktr. Aksi halde kablolar zerinde statik elektrik olacandan

alan kiiler arplabilecektir.

3.4. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii

Elektrik kuvvetli akm tesisleri ynetmeliinin 58. Maddesinde konu ile ilgili ayrntl

aklama yaplmtr. Maddeye gre ynetmelik kapsamna giren tesislerde Trk

Standartlarna uygun kablolar kullanlacaktr denmektedir.

32

UYGULAMA FAALYET1

Yeralt Kablosunun Ucunu Amak

lem Basamaklar neriler Alacak ucun uzunluunu

retmeninizin verdii lde

iaretleyiniz.

aretlenen yerde kablo iletkenini zedelemeden izolesini soyunuz.

Alan kablo iletkeni ularnn eit olmasna dikkat ediniz.

Kablo iletkenlerinin bir birine uzaklklarnn eit ve estetik olmasna

dikkat ediniz.

e balamadan nce gerekli ara ve gereleri hazrlaynz.

ak, pense, demir testeresi, gen ee, kerpeten, 50cm YVV veya NYY AG

kablosu

Takm ve gereleri dikkatli, dzenli ve yerli yerinde kullannz.

Verilen bu ilemdeki malzemeyi bulamadnz taktirde baka bir kablo

ile de bu ilemleri yapabilirsiniz.

gvenliine uyunuz. Sreyi iyi kullannz. Kablo iletkenlerini zedelemeyiniz.

Resim 3.14: NYY kablo

UYGULAMA FAALYET

33

UYGULAMA FAALYET2

Kablo Pabucunu Takmak

lem Basamaklar neriler Kablonun ucunu pabu boyu kadar

temizleyiniz.

Pabucu kabloya taknz. Pabu skma pensi ile kablo pabucunu

sk bir ekilde sknz.

Kablo iletkenlerinin balanacaklar vidalarn birbirine olan uzaklklarna

gre almasna dikkat ediniz.

Pabu boaz ile kablo yaltkanna kadar olan ksm izole bantla sarnz.

Gerekli ara ve gereci ie balamadan nce hazrlaynz.

gvenliine uyunuz. Dzenli, temiz ve ilem basamaklarna

uyarak alnz.

Sreyi iyi kullannz. Kablo iletkenini zedelemeyiniz.

Bu uygulama faaliyetinde kullanlacak

ara ve gereler

ak Pense Kablo soyma pensi Kablo skma pensi gen ee Kerpeten zole bant YVV veya NYY kablo 10mm kablo pabucu

UYGULAMA FAALYET

34

UYGULAMA FAALYET3

Yeralt Kablosunu Eklemek(Dz Ek)

lem Basamaklar neriler Verilen kabloyu ortadan ikiye blp ek

kutusuna gre soyulmas gereken yeri

iaretleyiniz.

aretlenen yerden itibaren kablo ucunu anz.

Ayrma paralar ile klemensleri birbirinden uygun uzaklkta ayrnz.

Eklenecek iletkenleri kar karya getirip klemenslerin deliklerine takarak

vidalarn sktrnz veya vidasz ise

kablo skma pensi ile sknz.

Gerekli kalb hazrlayarak protolin ile ekleme iini gerekletiriniz.

Uygulama Faaliyeti -1 ve Uygulama Faaliyeti -2deki nerilere uyunuz.

Bu uygulama faaliyetinde kullanlan ara ve gereler.

ak Pense gen ee Yeralt kablo eklerinde kullanlan eitli

bantlar

100cm NYY veya YVV kablo.

UYGULAMA FAALYET

35

UYGULAMA FAALYET-4

Yeralt Kablosunu Eklemek (T Ek)

lem Basamaklar neriler Dz giden kablonun ek alnacak ksmn

uygun lde anz. Damarlar

klemenslere gre soyup temizleyiniz.

Eklenecek kablonun ucunu gerekli llerde ap damarlarn soyunuz.

Damarlarn yaltkan ksmlarn bantla sarnz.

Eklenecek kablonun damarlarn ayn renkteki dz giden damarlarna

klemensle balaynz. Damarlarn

birbirine dememesi iin gerekli ekli

veriniz.

Gerekli kalb hazrlaynz. Protolini dkp donmasn bekleyiniz. Yaplan ii kontrol ediniz.

Uygulama Faaliyeti -1 Uygulama Faaliyeti -2

Uygulama Faaliyeti -3te yer alan

nerileri dikkate alnz.

Bu uygulama faaliyetinde u ara ve gereler kullanlacaktr.

ak

Pense

Yeralt kablo eklerinde kullanlan eitli

bantlar

zole bant

50cm NYY veya YVV kablo (stee bal

olarak baka bir yeralt kablosu da

kullanlabilir).

UYGULAMA FAALYET

36

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

blm yaptnz m?

Gerekli ara, gere ve l aletlerini hazrladnz m?

Kablo arza tipini buldunuz mu? (ksa devre, kopuk, toprak kaa )

Arza yerini tespit ettiniz mi?

Kablonun onarm iin gerekli gere listesini yazdnz m?

Gereleri alp kablonun bulunduu yere dzgn bir ekilde gtrdnz m?

Onarm iin i blm yaptnz m?

Uygulama faaliyetindeki ilem srasna gre kablo iletkenlerini eklediniz mi?

bittikten sonra takm, ara ve gereleri topladnz m?

Problem kald m?

37

LME ve DEERLENDRME A. OBJEKTF TESTLER ( LME SORULARI)

Aada bu retim faaliyetiyle ilgili bir test yer almaktadr. Aadaki sorularn

cevaplarn doru-yanl olarak deerlendiriniz.

1. ( ) Yeralt kablo bakm onarmna balamadan nce gerekli ara ve takmlar hazrlanr.

2. ( ) Yeralt kablolarnda ksa devre, kopuk ve topraa kaak arzalar olabilir.

3. ( ) Yeralt kablolarnda kopukluk kontrol yaplrken kablo iletkenlerinin iki taraf da

ak braklr. Dier taraftan avometre, meger veya voltmetre ile llr.

4. ( ) Yeralt kablolarnn ksa devre kontrol yaplrken kablo iletkenlerinin bir taraf ksa

devre edilir, dier taraftan avometre, meger veya voltmetre ile llr.

5. ( ) Kablolar aras kaak arzas bulunurken yeralt kablosu faz iletkenleri iki utan da

sklp bota bulundurulur. Sonra avometre, meger veya voltmetre ile lm

yaplr.

6. ( ) Kablolarda enerji varken avometre ohm kademesinde kullanlabilir.

7. ( ) Garnitr, kablo iletkenlerinin eklenmesinde kullanlan gerelerin tamamdr.

8. ( ) Yeralt kablolarnn eklenmesinde protolin ek ok kullanlmaktadr.

B. Boluk Doldurma Sorular

1. Yer alt kablolarnn arza tipi ve arza yerini gsteren aletlere .. denir.

2. Yer alt kablo test aleti ile .., ve ..arzalar bulunabilir.

3. Yer alt kablo test aleti faydalanlarak yaplp gelitirilen cihazlardr.

4. Aadaki kablo iletkenlerinden a ucu hibir iletkenle avometre ohm kademesinde iken sapmazsa a iletkeninde ..var demektir.

5. Aadaki ekle gre a iletkeni ile b iletkeni arasnda avometre ohm kademesinde iken kk diren gsterirse ab iletkenlerinde ..var demektir.

LME VE DEERLENDRME

38

6. Gnmzde yer alt kablolarnn birbirine eklenmesinde . ile ek eidi kullanlmaktadr.

39

RENME FAALYET4

Bu renme faaliyeti sonunda kuvvet tesisi elemanlarnn bakm ve onarmn

ynetmeliklere uygun olarak yapabileceksiniz.

Okulunuzda bulunan eitli kuvvet tesisi panolarn inceleyerek pano iinde bulunan elemanlarn listesini, grevlerini, zelliklerini ve balant ekillerini

deftere yazarak snf ortamnda arkadalarnzla paylanz.

evrenizdeki herhangi uygun bir ortamda bir paratoner tesisatna ait devre elemanlarnn listesini karnz. Bu tesisatn topraklama direncini MEGER ile

lnz. Topraklama direncinin uygun olup olmadn tespit ediniz.

Bina elektrik tesisat muayenesinden sorumlu kurumlara ( Teda, Bayndrlk, zel kurulular, belediye) giderek elektrik tesisat muayenelerinde nelere dikkat

ettiklerini reniniz. rendiklerinizi snf ortamnda arkadalarnzla

paylanz.

TS 622 yaplarn yldrmdan korunmas kurallarn inceleyiniz. Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesini (sayfa 136) inceleyiniz. Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii (sayfa 80 ek-H ve sayfa 85

ek- L) inceleyiniz.

Yukardaki aratrma iin piyasada faaliyet gsteren elektrik tesisat uygulayclarn,

ilgili kurum ve kurulular ziyaret edebilir, internet ortamn vb. kullanabilirsiniz.

4. KUVVET TESS BAKIM ONARIMI

4.1. Kuvvet Tesisi Elemanlarnn Bakm ve Onarmn Yapma ncelikle kuvvet tesisi elemanlarnn neler olduuna bakalm. Genel olarak:

Alclar (motor, klima, stc vb.) Kontaktrler Pano ve tablolar alterler Rleler (Termik, zaman, sv seviye, faz koruma, gerilim rleleri vb.) Butonlar Sinyal (gz) lambalar Klemensler Sigortalar ve Kablolar saylabilir.

4.1.1. Arza Tespit Yntemleri

4.1.1.1. l Aletleri ile Tespit

RENME FAALYET4

AMA

ARATIRMA

40

Bu tr bakm ve onarmlarda avometreler ok kullanlr. Devrenin enerjisi kesilerek

sondan baa doru arza tespiti yaplr. Avometre ile uygun byklk llr. rnein

fazl pako alterle direkt yol verilmi bir asenkron motor devresinin arzal olduunu

dnelim. nce motora baklr. Enerjinin gelip gelmediine baklr. Sonra sondan baa

doru dier elemanlara baklr. Arza hangi elemanda ise onarlr.

4.1.1.2. Arzay Lokalize Etme

Arzasn gidereceiniz bir birimi nce blmlere ayrnz. Arzann hangi blmde

olduunu tespit ettikten sonra bu sefer bu blm kendi ierisinde ayrtrarak arzaya daha

abuk ve kolay ulanz.

rnek verecek olursak;

Bir panodan drt atlyenin beslendiini ve panoda sigorta attn dnelim.

Arzann hangi atlyede olduuna bakarz. Arzal atlyeyi bulduktan sonra o atlyede hangi linye olduunu buluruz. Hangi sorti ve alc olduunu buluruz. Arza hangi kademede ise giderilir.

4.1.1.3. Arza Gidermede Emniyet ve Gvenlik Tedbirleri

gvenlii kurallar gerei tm nlemler alnr. Rahat bir alma ortam salanr. Zorunlu kalmadka enerji altnda allmaz. Bilmediiniz bir arza tr ile karlamsanz aratrnz. Onarm esnasnda bakasnn gelip enerji vermemesi iin gerekli nlemi alnz.

Mutlaka uyar levhas kullannz ve gerekirse gvenlii salayacak bir eleman

salaynz.

41

TRKYE ELEKTRK LETM A. (TEA) GVENL YNETMEL

YAPI LER

Madde 215 - Yap alan iinde tehlikeli ksmlar aka snrlandrlacak, grnr

ekilde uyar levhalar konularak geceleri klandrlacaktr.

Madde 216 - Kazaya neden olacak ve alanlar tehlikeli duruma sokacak ekilde

malzeme istif edilmeyecektir.

Madde 217 - Ykseklii fazla olan yerlerde alanlara emniyet kemeri ve baret

verilerek kullanmalar salanacaktr.

Madde 218 - Yal ve rzgrl ortamda at ve iskelede allmayacaktr.

Madde 221 - skelelerin tayabilecei yk miktarn gsteren levha grnen bir

yere aslacaktr.

Madde 222 - skelelerin duvardan akl fazla olmayacaktr.

Madde 223 - skelelerde grlen arzalar derhal onarlacak, zayf ksmlar

kuvvetlendirilecek veya yenileri ile deitirilecektir. skeleler zerinde geie engel olan

malzemeler braklmayacaktr.

Madde 224 - skele sklmesine en st ksmdan balanacak, sklm olan

malzeme aaya dorudan atlmayacak, dengeli bir ekilde indirilecektir.

Madde 225 - atlar zerindeki almalarda emniyet kemeri, merdiven veya

benzeri aletler kullanlacaktr. Emniyet kemeri salam mesnetlere balanacaktr. Merdiven

ve benzeri aralar mukavemeti az sathlar gemede kullanrken salam noktalar tespit

edilerek o noktalara konulacaktr.

Madde 226 - Drt basamaktan fazla olan her sabit merdivende korkuluk ve trabzan

bulunacaktr.

Madde 227 - Genilii 225 cmyi aan sabit merdivenlerin ortalarnda ayrca bir

trabzan bulunacaktr.

Madde 228 - Merdivenlerin korkuluklar, ahap, boru veya metal profilli

malzemeden yaplacak ve yzeyleri przl, keleri keskin olmayacaktr.

Madde 229 - Bakm onarm ve kontrol iin i yerinde kullanlan merdivenlerin

genilii 55 cmden dar olmayacak merdiven st noktasnn izdm ile alt aya

arasndaki mesafe merdiven boyunun orannda olacaktr.

Madde 230 - Bakm, onarm ve kontrol ilerinde helezonik merdivenler

kullanlmayacaktr.

Madde 231 - Bakm, onarm ve kontrol ilerinde kullanlacak seyyar el merdivenleri

salam ve uygun uzunlukta olacaktr. Yanlarna tahta aklmak sureti ile veya benzeri bir

ekilde sonradan boylar uzatlm olmayacaktr. Basamaklar noksan, atlak, krk,

yerinden oynam olmayacaktr. Seyyar ahap merdivenler hibir zaman boyanmayacaktr.

Madde 232 - ift el merdivenleri; ayaklarn birbirinden ayrlmamas iin her iki

yanndan engelli demir ubuk veya zincir ile balanacaktr.

Madde 233 - Seyyar merdivenle alrken st ksm kaymayacak ve sallanmayacak

durumda tespit edilmi olacak veya yerden bir kii tarafndan tutulacaktr.

42

4.1.2. Pano ve Tablolarn Bakm ve Onarm

Birinci aama bakm, ikinci aama onarmdr. Birinci aamada eksikler belirlenir, ikinci aamada tamirat yaplr Pano kapaklar arzal ise dzeltilir veya deitirilir. Pano ierisinde bulunan elemanlar nce gzle kontrol edilir. Deitirilmesi

gerekenler deitirilir, arzal olduklar gzle grlmeyenler ise l aletleri ile

kontrol edildikten sonra arzal ise deitirilir.

Pano ve tablolarn iindeki elemanlardan salam monte edilmeyenler salamlatrlr. Eksik vida ve somunlar tamamlanr.

4.1.3. alterlerin Bakm ve Onarm Gevek, krk ve eskimi alterler deitirilir. Avometre ile alter kontaklarnn giri klar kontrol edilir. Arzal olanlar

deitirilir.

Deitirilmesi gereken alterlerin montaj kolayl nedeniyle ayn tip alter olmasna zen gsterilir.

4.1.4. Kablolarn Onarm Ksalm, kopmu, sertlemi veya oksitlenmi kablolar deitirilir. Pano ve tablolarn iinin skk olmamas iin kablolar estetik bir ekilde

balanr ve gerekirse plastik kablo kanallar kullanlr.

letken ular uygun uzunlukta alr.

4.1.5. Aydnlatma Sistemlerinin Bakm ve Onarm

Kuvvet tesisleri genellikle bodrum ve zemin katlarnda bulunur. Buradaki aydnlatma

sistemleri zenli ve dikkatli bir ekilde kontrol edilir. Arzal birimler ve malzemelerin listesi

karlr. Arzal olduu gzle grlmeyen devre elemanlar l aletleri ile gerekli kontroller

yapldktan sonra istenmeyen durumlar not edilerek onarlr. lem basamaklar daha nceki

renme faaliyetlerinde belirtildii gibidir.

4.1.6. Kanal Sistemlerinin Bakm ve Onarm

Elektrik tesisatlnda ok eitli kanal sistemleri kullanlmaktadr. Genel olarak bu

sistemlerin yaltkanlk kontrol yaplr. Tehlikeli durumlar ortadan kaldrlr. Kapak ve

montaj aparatlar salam hale getirilir.

Ayrca kanal ierisinde arzal olan kablolar tespit edilerek deitirilir. Tespit gzle ve

l aletleriyle yaplr.

43

4.1.7. Fi Priz Onarm

Yine rutin olarak fi ve prizlerden arzal, krk, eskimi veya yalanm olanlar

deitirilir. Balant ve montajlar salam hale getirilir. Gzle grlmeyen fakat arzal olan

fi ve prizler l aletleri ile tespit edilerek onarlr.

4.1.8. Topraklama ve Paratoner Bakm ve Onarmn Yapma

Paratoner tesisatlar ylda en az bir kez kontrol edilir. Bakm ve onarmnda aadaki

hususlara dikkat edilir.

Paratonerin salam olup olmadna baklr. ni iletkeninin salam olup olmadna baklr. Ek mufu, klemens ve balantlarn salam olup olmadna baklr. Paratonere ait topraklama direnci llr. Topraklama direnci klemens kutusu

baz alnarak llr. lm sonunda diren deeri en fazla 5 OHM olmaldr.

Eer 5 OHM ve alt deerde bir diren gstermezse 5 OHM un altna inmesi

iin gerekli nlemler alnarak onarm yaplr.

Direncin kk olmas iin piyasada uygulanan birok yntem vardr. Bu yntemlerden bazlar toprak direnci drc kimyasallar, tuz veya kmrn

topraa kartrlmasdr.

Eer bakmn yapacanz paratoner tesisat ok eski ve i gremez durumda ise tesisat komple deitirmelisiniz.

44

Resim 4.1: Topraklama sisteminde termo kaynak ilem sras

45

Topraklama tesisatlarnda toprak alt balantlar klemens ile yapldnda birka yl

sonra klemenslerin cvata ve ek noktalar rmeye balar. Bu rmenin etkisiyle ek

noktas almaya balar ve zamanla bu noktada kopukluk oluur. Topraklamalarda gei

direncinin birka yl sonra artmaya balamasnn esas nedeni de budur. Bu tr bir sorunla

karlamamak iin toprak alt balantlarnn termokaynak ile yaplmas doru olur.

Termokaynak ile yaplan balantlar akm tama kapasitesi ynnden en az ek yaplan

iletken kesiti kadar kaliteli olduu gibi kopma ve darbelere kar da dayankldr.

4.2. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii TS 622 yaplarn yldrmdan korunmas kurallarn inceleyiniz. Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesini (sayfa 136) inceleyiniz. Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii (Sayfa 80 ek-H ve sayfa 85

ek- L) inceleyiniz.

Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii:

Madde 5 Kuvvetli akm tesisleri her trl iletme durumunda, cana ve mala herhangi bir zarar vermeyecek ve tehlike oluturmayacak bir

biimde yaplmaldr.

Herhangi bir kimsenin dikkatsizlikle de olsa yaklaabilecei uzaklktaki kuvvetli akm tesislerinin gerilim altndaki blmlerine dokunulmas

olanaksz olmaldr ve emniyet mesafeleri ile koruma nlemleri

salanmaldr.

Madde 6 Elektrik tesisleri, yaknlarnda bulunan elektromanyetik alanlara kar duyarl tesislere etkileri, ilgili standartlarda msaade

edilebilir snrlar iinde olacak biimde yaplmaldr.

Madde 7 Kuvvetli akm tesislerinin tasarlanmasnda ve yapmnda teknik ve ekonomik bakmlardan birbirine ok yakn birka zmn

bulunmas durumunda, bunlar arasndan doaya en az zarar veren zm

seilmelidir.

Madde 8 Elektrik kuvvetli akm tesislerinin topraklanmasnda Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii hkmleri uygulanr. Madde ile

ilgili dier aklamalar b bendinde ayrntl olarak verilmitir

46

4.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Elektrik i tesisleri ynetmelii;

Madde 2-a Uygulama ile ilgili hkmleri Madde 43 Elektrik tesislerinin atmosferik boalmalar sonucunda meydana

ar gerilimlere kar korunmas ile ilgili hkmleri

Madde 44 Topraklayclara ve topraklama tesislerine dair genel hkmleri Madde 46 Gerilimli blmlere dolayl olarak dokunmaya kar kullanlacak

koruma dzenlerinin denetlenmesi hkmlerini ierir.

47

UYGULAMA FAALYET

Kuvvet Tesisi Bakm ve Onarm

lem Basamaklar neriler Bakm iin gerekli ara ve gereci

hazrlaynz.

Yaplacak ileri listeleyiniz. gvenlii kurallarn belirleyiniz. Pano ve tablolarn bakmn gzle ve elle

yapnz. Grdnz eksikleri not

ediniz.

Pano ve tablolarda gzle grlmeyen arzalar l aletleri ( Avometre, Meger

vb.) ile test ediniz. Grdnz

eksiklikleri not ediniz.

alterlerin, kanal sistemlerinin bakmn yapnz. Eksiklikleri not ediniz.

Fi ve priz bakmn yapnz. Eksikleri not ediniz.

Bina tesisatna ait topraklama direncini lnz. Deerleri not ediniz. Var ise

binann paratoner tesisatna ait

topraklama direncini lerek not ediniz.

Tm eksikleri ve arza eitlerini listeleyerek gerekli malzemeleri

hazrlaynz.

Malzemeyi itinal bir ekilde onarmn yapacanz yere gtrnz.

Onarm, Elektrik tesisleri ve Topraklamalar Ynetmeliine gre

yapnz.

Yaptnz ii test ve kontrol ediniz.

Bu uygulama faaliyetini uygun grdnz (atlye, herhangi bir bina

veya okul v.b) herhangi bir ortamda

yapabilirsiniz.

Temel Elektrik Malzemeleri Balantlar Modl- renme Faaliyeti 3

inceleyiniz.

UYGULAMA FAALYET

48

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin

Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi

deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Bakm iin gerekli ara ve gereci hazrladnz m?

2. Yaplacak ileri listelediniz mi?

3. gvenlii kurallarn belirlediniz mi?

4. Pano ve tablolarn bakmn yapp, eksiklikleri not ettiniz mi?

5. alterlerin bakmn yapp, eksiklikleri not ettiniz mi?

6. Kanal sistemlerinin bakmn yapp eksiklikleri not ettiniz mi?

7. Fi ve priz bakmn yapp, eksikleri not ettiniz mi?

8. Bina tesisatna ait topraklama direncini lp deerleri not ettiniz mi?

9. Varsa binann paratoner tesisatna ait topraklama direncini lerek not ettiniz mi?

10. Tm eksikleri ve arza eitlerini listelediniz mi?

11. Listeye gre gerekli malzemeleri hazrladnz m?

12. Malzemeyi itinal bir ekilde onarmn yapacanz yere gtrp onarm, Elektrik Tesisleri ve

Topraklamalar Ynetmeliine gre yaptnz m?

13. Yaptnz ii test ve kontrol ettiniz mi?

49

LME DEERLENDRME A. OBJEKTF SORULAR

Aada bu retim faaliyetiyle ilgili bir test yer almaktadr. Aadaki sorularn

cevaplarn doru-yanl olarak deerlendiriniz.

1. ( ) Bakm ve onarmda nce gzle kontrol edilir, daha sonra l aletleri ile gerekli

testler yaplr.

2. ( ) Avometre ile baz devre elemanlarnn kopukluk ve ksa devre kontrolleri yaplrken

VOLT kademesi seilir.

3. ( ) Paratoner tesisatlarnda topraklama direnci Yldrmdan Korunma Ynetmeliine

gre en fazla 5 ohm olmaldr.

4. ( ) Faz toprak ksa devresinde sigorta atmyorsa topraklama direnci yeteri kadar dk

deildir.

5. ( ) Toprak ne kadar nemli ise direnci o kadar byktr.

6. ( ) Paratoner tesisatlar en az 5 ylda bir kontrol edilmelidir.

7. ( ) Topraklama levhalar birbirine paralel balandka diren deeri artar.

8. ( ) Yeraltndaki topraklama iletkenlerinin eklenmesinde TERMOKAYNAK

kullanlmasnn temel amac iletkenliin daha iyi salanmas ve rmenin

geciktirilmesidir.

B. Boluk Doldurma Sorular

1. Paratoner tesisatlar ylda en az ..kez kontrol edilir.

2. Paratoner tesisatlarnda topraklama direnci en fazla ohm olmaldr.

3. Bir panodan drt atlyenin beslendiini ve panoda sigorta attn dnelim. Buna gre arzay gidermek iin aada gelii gzel verilmi olan ilemlerin sras nasl olmaldr?

Arzann hangi atlyede olduuna bakarz. Hangi alc olduunu buluruz. Arza hangi kademede ise giderilir Hangi sorti olduunu buluruz.

Hangi linye olduunu buluruz. a-

b-................................................................

c-.

d-............................................................

e-.

4. Yaltkanlk direncinin daima .olmas istenir.

LME VE DEERLENDRME

50

MODL DEERLENDRME Bir binann aydnlatma, priz ve kuvet tesisi bakm onarm yaplacaktr. Yaplacak ilem srasn maddeler halinde aadaki tabloya yaznz. Tabloya yazdklarnz cevap anahtaryla karlatrnz.

LEM NU LEM

MODL DEERLENDRME

51

MODL DEERLENDRME LEM SIRASI CEVAP ANAHTARI

1. blmnn yaplmas ve gerekli bakm onarm aralarnn hazrlanmas 2. Binaya gidilerek aydnlatma priz ve kuvvet tesisi elemanlarnn arzal olanlarnn

tespit edilmesi

3. Tespit edilen malzeme listesinin karlmas ve uygun bir yere not edilmesi 4. Malzeme fiyatnn aratrlarak tespit edilmesi 5. Malzemenin bakm ve onarm yaplacak yere gtrlmesi 6. Onarmn yaplmas 7. Yaplan iin elektrik i tesisleri ve topraklamalar ynetmeliine uygun olup

olmadnn kontrol edilmesi

8. Yaplan iin test edilmesi 9. almayan veya arzal birimlerin gzden geirilerek tekrar onarlmas 10. Eski malzemelerin en iyi ekilde deerlendirilmesi 11. Bakm onarmda kullanlan ara ve gerelerin dzenli ve eksiksiz bir ekilde

toplanarak atlyeye braklmas.

52

CEVAP ANAHTARLARI RETM FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Doru

3 Yanl

4 Yanl

5 Yanl

6 Doru

7 Doru

8 Doru

9 Yanl

10 Yanl

BOLUK DOLDURMA

SORULARI CEVAP

ANAHTARI

1 GZLE

2

KISA DEVRE,

KOPUKLUK,

YALITKANLIK

DRENC ve

TOPRAKLAMA

DRENC

3 KISA DEVRE

4 KOPUK

5 KK

6 MEGER

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Doru

3 Doru

4 Yanl

5 Yanl

6 Yanl

7 Doru

8 Yanl

9 Yanl

10 Doru

11 Doru

12 Yanl

CEVAP ANAHTARLARI

53

BOLUK DOLDURMA SORULARI CEVAP

ANAHTARI

1 AVOMETRE, VOLTMETRE ve MEGER

2 1000

3

a) BLM

b) ARIZALI BRMLERN VE

MALZEMELERN TESPT

EDLMES

c) MALZEME LSTESNN IKARILMASI

d) MALZEMENN HAZIRLANMASI VE

TAINMASI

e) ONARIMIN YAPILMASI

f) ENERJNN VERLMES VE TEST

4 2,5

5 YANGIN

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Doru

3 Yanl

4 Yanl

5 Doru

6 Yanl

7 Doru

8 Doru

BOLUK DOLDURMA SORULARI CEVAP

ANAHTARI

1 YERALTI KABLO TEST ALET

2 KISA DEVRE, KOPUK ve TOPRAK

KAAI

3 KONDANSATRN YAPISI ve

ZELLKLER

4 KOPUK

5 KISA DEVRE

6 PROTOLN

54

RENME FAALYET 4 CEVAP ANAHTARI

BOLUK DOLDURMA SORULARI CEVAP

ANAHTARI

1 BR

2 ON

3

a. Arzann hangi atlyede olduuna bakarz.

b. Arzal atlyeyi bulduktan sonra o atlyede hangi linye olduunu buluruz.

c. Hangi sorti olduunu buluruz. d. Hangi alc olduunu buluruz. e. Arza hangi kademede ise giderilir.

4 BYK

55

NERLEN KAYNAKLAR Topraklamalar Ynetmelii Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii Elektrik Tesisleri Ynetmelii l Aletleri Kataloglar Aydnlatma ve Priz Tesisat Kataloglar Kuvvet Tesisat Elemanlar Kataloglar nternet Ortamndaki Yap Ve Kuvvet Tesisleri le lgili Siteler Elektrik Tesisat Uygulayclar.

NERLEN KAYNAKLAR

56

KAYNAKA www.bayindirlik.gov.tr www.dumlupinar.edu.tr www.teias.gov.tr SOYDAL Osman, lme Teknii ve Laboratuvar, Ankara, 2000 TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas, Elektrik Tesislerinde Topraklamalar

Ynetmelii, Ankara, Haziran, 2005.

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas, Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii, Ankara, Haziran, 2005.

TMMOB Elektrik Mhendisleri Odas, Elektrik Tesisleri Ynetmelii, Ankara, Haziran, 2005.

KAN brahim Gndz, Yaplarn Elektrik Tesisat, stanbul, 2004. HRER S.Ali, Elektrik Meslek Resmi, Ankara, 2001. KAIKI smail, Uygulamada Elektrik Tesisatl, zmir, Haziran, 2000. HRER Ali, Elektrik Tesisat Bilgisi( I II ), stanbul, 1990. Prof. Dr. BAYRAM Mustafa, Elektrik Tesislerinde Gvenlik ve

Topraklama, stanbul, ubat, 2004.

KAYNAKA