yapi malzemesİ

7/30/2019 YAPI MALZEMES

1/79

Q anoa

YrcL Doc Dr,hffp://wwWodicleoedUofr/o/Sdr

Ssbibedirhanoglu@dicle.

eduir

21.03.2011

PI IS

O


2/79

Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 2

imento ve suyun yannda betonu oluturanen temel maddedir. Mineral kkenli daneli

mazleme olan agrega doal olarakbulunabildii gibi doal talarntlmesinden de elde dilebilir.

IPlSllllimentoya gre maliyeti olduka dk olan

agrega beton hacminin yaklak %70-75,ini oluturur.

Betonda agrega kullanlmas, betonunanmaya kar dayanmn ve durabilitesinive yklere kar dayanmn artrmaktadr.

A LAR


3/79


AGREGALARimento hamurunun zamanla kuruyarak bzlmesi veatlamas agrega tarafndan belirli bir lde snrlanr.

Agrega imento ile genellikle kimyasal etkileime girmez.imento hamuru ile agrega arasndaki balant fiziksel vemekanik karakterlidir (aderans).

Rteatla


4/79


Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerineetkisiMalzeme karm oranlar

Agrega zellikleri taze beton karmdaki malzeme

oranlarn, taze betonun ilenebilmesini,pompalanabilmesini, beton ierisindeki hava miktarn,terlemesini (kanama veya su salma, kusma) ve betonyzeyinin mastarlanp dzeltilebilmesini (perdahlanma)

nemli lde etkileyebilmektedir.imento, su, agrega ve gerektiinde katk maddelerininkarmndan oluan betonun birim hacminde (1 m3

betonda), bu malzemelerin herbirinin arlka veya hacim

olarak yer aldklar miktarlar, malzeme karm oranlarolarak anlmaktadr.Beton yapmnda kullanlan agregann, bata gradasyon


5/79


(agrega tanelerinin byklklerine gre dalm oran),tane ekli, 1 1 w

yzey przll,zgl arl, birimarl, su emmekapasitesi ve

agregadaki mevcut su durumu (gzenekler ierisinde vetane yzeyinde su bulunup bulunmad)

gibi zellikleri olmak zere, birok agrega zellikleri,beton karm oranlarn nemli lde etkilemektedir.


6/79

lenebilmeTaze betonun kolayca ve homojenliini yitirmeden karlabilme,tanabilme, kalplardaki yerine yerletirilebilme vesktrlabilme zelliine, ilenebilme zellii denilmektedir.

Agregann gradasyonu, en byk tane boyutu, tane ekli vetanelerin yzey przll, taze betonda ilenebilmeyietkileyen nemli zelliklerdir.Beton retimi iin imento, su ve agrega kartrlmas srasnda

beton ierisinde bir miktar hava boluu olumakta veyakarmn ierisinde bir miktar su skk durumda kalarak,zamanla bu suyun buharlamas ile hava boluu olumaktadr.Beton ierisinde bu ekilde kazara oluan havaya hapsolmuhava denilmektedir.


Hava boluu


7/79


Beton ierisindeki miktar genellikle %0 ile %2arasnda deienve geliigzel bir dalm gsteren bu tr hava boluklarnnokluu, betonun dayanmn, dayanklln ve sugeirmezliini nemli lde azaltr.

Kullanlan agregann en byk tane boyutu ve gradasyonu betonierisindeki hava miktarn nemli lde etkiler. Betondaolumas istenen hava boluklar dzenli dalm gsteren veok kk boyutlarda (0.05-1.25 mm apnda) olan hava

boluklardr. Bu tr boluklarn oluabilmesi, beton yapmndabaz hava srkleyici katk maddelerinin yardm ilesalanmaktadr. erisinde bu tr hava boluklar bulunan

betonlara hava srklenmi beton ismi verilmektedir.


8/79


Hava srklenmi beton, terlemeDzenli dalm gsteren ok kk boyutlardaki hava

boluklar sertlemi betonun donmaya kar dayanklln

artrmaktadr ve bu nedenle bu tr boluklar istenerekoluturulur. Hava srklenmi betonlardaki hava miktargenellikle %4-%8 kadardr.Taze beton, kalplardaki yerine yerletirildikten sonra, betonun

ierisindeki suyun bir miktarnn beton yzeyine kmaeilimine terleme ad verilmektedir.Terleme olay beton ierisinde kimyasal reaksiyonlar iingerekli olan su miktarn azaltr, sonu olarak, daha dkdayanml bir beton elde edilmesine yol amaktadr. Ayrca,

betonun yzeyinde zayflama olmaktadr.Agrega zellikleri sertlemi betonun dayankll


9/79

Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine

etkisi!Agrega zelliklerinin Sertlemi Beton zelliklerine Etkisi


(durabilit), dayanm, bzlmesi (rtre), birim arl,termik zellikleri ve ekonomisi gibi balca zelliklerinietkiler.Durabilite zellii, sertlemi betonun hava koullarna,kimyasal etkenlere, anmaya ve betonun servis (hizmet)

srasnda karlaaca dier ypratc etkenlere kardayankllk gsterme kabiliyetidir.


10/79

Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisi!Agrega zelliklerinin Sertlemi Beton zelliklerine Etkisi


Durabilit kapsamnda betonda aranan dayankllk u ekildesralanabilir :

Donma-zlmeye; Islanma-kurumaya; Isnma-soumaya;Anmaya; Yangna; Asitlere ve Hacim deiiklii yaratabilecekkimyasal reaksiyonlara (alkali-agrega reaksiyonu gibi) kardayankllk Agregann dayankll, gzeneklilii, su

geirgenlii, mineral yaps, tane ekli, gradasyonu, tanelerinyzey przll, en byk tane boyutu, elastiklik modl,termik genleme katsays, agregada kil olup olmad veagregann temizlii gibi birok bir ok etken beton durabilitesinietkiler.


11/79

Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisa


DayanmBetonun zerine uygulanan eitli ykler karsnda, o

ykleri tayabilmek zere gsterdii dirence, betondayanm (beton mukavemeti) denilmektedir (basn,ekme, eilme ve kayma).Beton dayanmlar arasnda en ok kullanlan basndayanmdr. Beton basn dayanmnn en ok kullanlandayanm tr olmasnn nedenleri ksaca u ekildebelirtilebilir :

Beton dayanmlar arasnda en kolay saptanan basn dayanmdr.Birok yapda beton daha ok basn gerilmelerine maruz kalmaktadr; ekme ve kayma gerilmelerine maruz

kald hallerde, basn dayanm bilindii takdirde ekme ve kayma dayanmlar hakknda da bir l tekil eder.rnein, betonun ekme dayanm, basn dayanmnn yaklak %10u kadardr.Basn dayanm ile betonun dier zellikleri arasnda belirli bir paralellik vardr. Basn dayanm bilindii takdirdebetonun dayankll, su geirmezlii, dolu veya boluklu olmas gibi dier zellikleri hakknda da fikir elde edilebilir.


12/79

Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisaDayanm etkileyen faktrlerBetonun dayanm,

beton yapmnda kullanlan imento,

su ve agreganm zellikleri ve kullanlm olduklar oranlar,

taze betonun yerine yerletirilmesi, sktrlmas ve bakm

gibi birok faktr tarafndan etkilenmektedir.

Agreganm dayanm, tanelerin yzey przll, temizlii, tane ekli, gradasyonu ve en byk tane boyutu gibi

zellikleri beton dayanmna nemli lde etkiyen zelliklerdir.

Yerine yerletirilen taze beton zamanla sertleirken, betondaki kurumadan dolay veya beton ieris indeki

kimyasal olaylar nedeniyle sertlemi betonun hacmindeki klmeye bzlme veya rtre denilmektedir.

Betondaki kuruma olay sonucunda yer alan bzlme kuruma bzlmesi olarak adlandrlmaktadr. Bzlme

etkisi ile beton boyutlarndaki hareketin bir ksm daimi deformasyon eklindedir.Betonda byk bir bzlme potansiyeli olan malzeme imento ve su karmnn oluturduu imento

hamurudur. Agrega imento hamurunun yapaca bzlmeye engel oluturur ve bzlmeyi snrl tutar.

Betondaki kuruma bzlmesine en nemli etken beton ierisindeki su miktardr. O nedenle beton ierisindeki su

miktarn etkileyen agrega zellikleri ayn zamanda bzlmeyi de etkilemektedir.

Agregann gradasyonu, tane ekli, tane yzeyinin przl olup olmamas, temizlii, ierisinde kil olup olmamas,

elastiklik modl gibi zellikleri bzlmeyi etkileyen faktrler arasnda yeralr. Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 12

Betonun birim arlBetonun birim arl, karm malzemelerinin oranna, beton ierisindeki hava miktarna ve kullanlan

agreganm zelliklerine baldr. Kullanlan agreganm zgl arlnn yansra, gradasyonu, tane ekli, ve en

byk tane boyutu betonun birim arln etkileyen nemli zelliklerdir.


13/79

Agrega zelliklerinin taze beton zelliklerine etkisa


Betonun sahip olduu genleme katsays, zgl s ve s geirgenlik ze llikleri, betonun termik zellikleri

olarak anlmaktadr. Betonun sahip olduu genleme katsays, zgl s ve s geirgenlik zellikleri, betonun

termik zellikleri olarak anlmaktadr.

stenilen amaca uygun olarak hazrlanan betonlarda, beton dayanmnn, nceden hesaplanm (dizayn edilmi)

dayanmndan daha dk olmamas ve betonun, yllarca evre etkilerine kar gerekli durabiliteyi gstermesi

beklenmektedir. Mhendislikte balca hedef, betonun yeterli dayanm ve duralabiteyi salayabilmesi ve

ekonomik olmasdr.

Kullanlan agregann gradasyonu, en byk tane boyutu, tane ekli, tane yzeyinin przl olup olmamas, su

emme kapasitesi, temizlii gibi zellikleri beton karma girecek su miktarn, beton yapmndaki imento ve

agregann miktarlarn, beton dayanmn ve durabiliteyi etkileyen nemli faktrlerdir.


14/79

Aareaalarnsnflandrlmas

Kaynana gre :

Doal

Yapay

zgl arlk veya birim

arlklarna gre Normalarlkl Hafif Ar

Tane byklne gre

ri

nce

Tane ekline gre

Yuvarlak

KeliYass

Uzun

Yzey dokusuna gre

Dzgn

Granler

Przl

KristalliPetekli

retime (elde edililerine)

gre

Doal : (rn: kum, akl, krmata)

Yan rn : (rn: yksek frn crufu)

Isl ileme tabi tutulmu : (rn: genletirilmi perlit)

Jeolojik orijinlerine gre

VolkanikTortul

Metamorfik

Mineralojik yaplarna gre Silis

mineralli Karbonat mineralli

Mikal, vb.

Reaktif zelliklerine gre (agregalarn yaplarnda, imento ierisinde

bulunabilecek alkalilerle reaksiyona girerek genleme yaratabilecekreaktif silis ierip iermediklerine gre):

Reaktif

Reaktif olmayan


15/79

Doal Agregalar


Agregalarm snflandrlmas agregay daha iyi tanmak, tarif etmek ve doru kullanmn

salamak iin yaplr. Snflandrma ilemi belirli bir snf ierisinde yer alan agreganm beton

iin uygunluunu gstermez. Herhangi bir agreganm beton yapm iin uygunluuna karar

verebilmek iin o agreganm deneysel olarak zelliklerinin saptanmasna ve Agrega

Standardlarmda belirtilen deerlere uygun olup olmadnn aratrlmasna gerek vardr.

Doal Agregalar : Nehir yataklar, teraslar, eski buzul yataklar, deniz ve gl kenarlar, taocaklar gibi doadaki agrega yataklarndan alnarak gerektiinde konkasrde (krclarda)

krlma, elenerek deiik boylarda snflara ayrlma ve ykanma ilemlerinin dnda, doadaki

yapsnda deiiklik yaratacak hibir ilem uygulanmadan kullanlan agregalardr. Kum, akl ve

krmata en tipik ve en ok kullanlan doal agregalardr.

Hafif beton yapmnda kullanlan pomza ta ve bims gibi hafif agregalar ile ar beton

yapmnda kullanlan hematit, barit, magnetit gibi demir cevherinin krlmasyla elde edilen ar

agregalar da doal agregalar snfna girmektedir.


16/79


Yapay Agregalar : Beton retimi ile dorudan ilgisi bulunmayan bir endstri kolunda yan

rn olarak ortaya kan malzemeden retilen agregalar veya bir malzemeye sl ilem

uygulayarak beton yapm iin uygun duruma getirilen agregalardr.

Yapay agrega snf ierisinde, beton yapmnda kullanlabilen ve en ok tannan agregalar

unlardr:

Yksek frn crufu agregas Uucukl agregasGenletirilmi perlit

Genletirilmi kil agregas

Demir cevheri, ierisindeki demiroksitten demir elde edebilmek iin, cevher yksek frn ad

verilen frnlarda kok kmr (karbon) ve artma ileminde yardmc madde olarak kullanlan

kalker ta ile birlikte yksek scakla tabi tutulurlar; redkleme sonucunda, demiroksitteki

oksijen, kok kmrnn karbonuyla birleerek karbonmonoksit ve karbondioksit olarakcevheri terkederken, geride, eriyik durumda, demir ile birlikte, kire, kok kmrnn kl,

silis, almin ve dier yabanc maddelerden oluan ve cruf ad verilen yabanc maddeler

topluluunu brakr. Eriin st ksmnda yer alan cruf, buradan yar rn olarak dar

kartlarak geride sadece demirin kalmas salanr.

Yapay Agregalar

CrufScakl yaklak 1400-1600C scaklkta ve eriyik durumda bulunan crufun soutulmas iindeiik yntemler kullanlr ve bu yntemler soutulmu crufun i yapsn nemli derecede

etkiler.


17/79


Scak ve eriyik durumdaki crufun soutulmasnda en ok kullanlan yntem, scak crufu ani

olarak bol suda soutup, granle (taneli) duruma getirmektir. Amorf bir yapnn olutuu

granle yksek frn cruflar, daha ok imento ve beton retiminde kullanlmaktadr.

Crufun soutulmas havada ve yava olarak yer alyor ise havada soutulmu crufadn

alr; yava soumadan dolay ta gibi sert, kristalli bir yapya sahip olur. Bu tr cruflarkonkasrlerde krlarak istenilen boyutlara getirildiklerinde beton agregas olarak

kullanlabilmektedir. Bu tr agregalar, ok fazla kkrt ierdikleri takdirde, beton

dayankllnda baz sorunlar yaratabilmektedir.

Kontroll miktarda su ile soutulan cruf, bu ilem esnasnda ierisinde buhar hapsolmas

olduundan genletirilmi ve kprtlm duruma gelir. Bu tr crufa kprtlm crufad

verilmektedir. Gzenekli yapya sahip kprtlm cruflar krlarak hafif agrega elde edilmekteve hafif beton yapmnda kullanlmaktadr.

Yapay AgregalarUucu KlElektrik enerjisi elde etmek iin termik santrallarda yakt olarak kullanlan pulverize (tlm)

kmr deiik karakterde atk kllerin ve crufun kmasna neden olmaktadr. Modern termik

santrallarda en nemli atk malzeme, yanma nedeniyle baca tarafndan ekilen gazlarla birlikteyukarya srklenen (uan) ok ince kl paracklardr. Bu ince kl paracklar elektrofltrelerde

ve siklonlarda yakalanmakta, baca gazlar ile atmosfere klar nlenmektedir. Bu ekilde atk

olarak elde edilen ok ince kle uucu kl (fly ash) ad verilmektedir. Tipik olarak kresel ekle


18/79


sahip olan uucu kl paracklarnn aplar 1-150 mm arasndadr ve kimyasal kompozisyon

olarak kllerin ok byk bir blm silis, almin ve demiroksitten olumaktadr.

Uucu kller 1100-1200oC,de piirildiklerinde bir miktar ergime gsterirler ve uygulanan

sertleme yntemine bal olarak yuvarlak veya silindirik taneli agregalar olumaktadr. Doalakl veya krmata agregaya gre daha hafif bu agregalarn kullanlmas ile hafif beton bloklar

ve yapda hafif beton elde edilmektedir.


19/79

y Agregalar


c

PerlitPerlit, bnyesinde %2-6 orannda su bulunduran cams bir kayatr; gri, koyu gri veya siyah

renktedir. Perlitin kimyasal yapsnn yaklak %75ini silis (Si02) ve % 15ini almin (A1203)

oluturmaktadr. Perlit, 800-1150C arasnda stldnda genleerek, 10-30 misli bir hacim

bymesi gstermektedir. Hacmin artmas ile, adeta patlam msr gibi, hafif bir malzeme elde

edilmektedir. Isl ileme tabi tutularak elde edilen dk younluktaki bu malzemeye

genletirilmi perlit denilmektedir. Genletirilmi perlit beyaz renktedir.

Perlitin ok geni bir kullanm alan bulunmaktadr. Beton yapmnda, kum-akl yerine

genletirilmi perlit kullanld takdirde, hafif ve s yaltm yksek olan perlit betonu elde

edilebilmektedir. Bu tr betonlar, genellikle tayc olmayan bina birimlerinde kullanlmaktadr.

h\


20/79


Yapay AgregalarGenletirilmi kil agregalar

Uygun vasflara sahip kil, dner frnlarda 1000-1200oCde sl ileme tabi tutulduunda, scaklk

nedeniyle aa kan gazlarn bir miktarnn malzeme ierisine hapsolmu olmalarndan dolaygenleme olmaktadr. Bylece younluu 1.4-1.8 t/m3 olan hafif bir malzeme elde edilmektedir.

Isl ileme tabi tutularak olduka yuvarlak ekilli taneler halinde elde edilen genletirilmi kil

agregalar, hafif beton yapmnda kullanlmaktadr.


21/79

Agrega Trlerizgl arlklarna gre


Normal arlkl agrega - zgl arl 2.4-2.8 arasnda olan agregalardr. Betonyapmnda

kullanlan agregalarm zgl arlklar genellikle 2.5-2.8 arasnda yer almaktadr. Normal

arlkl agregalardan sz edilirken, her seferinde normal arlkl denilmemekte, sadece agrega

denilmektedir.

Hafif agrega - zgl arlklar 2.4ten daha kk olan agregalardr.

Ar agrega - zgl arlklar 2.8den daha byk olan agregalardr. Beton agrega, imento ve

suyun uygun oranlarda karm ile yapldndan, kullanlan agregann arl, doal olarak,

elde edilen betonun arln etkilemektedir. O nedenle, hafif agregalarla hafif beton

yaplmaktadr. Ar agregalarla da younluu ar betonlar elde edilmektedir. Ar betonlar

nkleer santrallarda olduu gibi radyasyonun geiini nlemek amacyla yaplan zel betonlarda

kullanlmaktadr.

Agrega Trleri

Tane byklne gre

TS 706/Aralk 1980 Beton Agregalar isimli Standarda gre 4.00 mm gz aklkl kare delikli

elek zerinde kalan agregaya iri agrega, bu elekten geebilen agregaya ince agrega ve 0.25

mm gz aklkl kare delikli elekten geen ince malzemeye taunu veya filler denilmektedir.


22/79


akl, krlmam tanelerden oluan iri agregadr.Kr m ata,betonda kullanlamayacak kadar byk talarn veya byk akllarn konkasrdekrlmas ileelde edilen iri agregadr.

Kum, krlmam tanelerden oluan ince agregadr. Byk talarn veya iri agregann konkasrde

krlmas ile elde edilen ince agregaya ise krma kum denilmektedir. Nehir yataklar gibi doal

kaynaklardan salanabilecek kumun bulunmad veya antiyeye uzakl nedeniyle elde

edilmesinin ekonomik olmad durumlarda, ince agrega olarak krma kum kullanlmaktadr.

Uygulamada beton yapm iin, genellikle krlmam doal kum kullanlmaktadr. Ancak, bu

kumu ifade etmek iin her seferinde krlmam szc kullanlmamaktadr.


23/79


Agrega TrleriBeton AgregalarBeton agregas, beton veya har yapmnda imento ve su karmndan oluan balayc

malzeme yardmyla biraraya getirilen, organik olmayan, doal veya yapay malzemenin

genellikle 100 mmyi (hatta yap betonlarnda ou zaman 63 mmyi) gemeyen byklklerdeki

krlmam veya krlm tanelerin oluturduu bir yndr.

Beton yapmnda kullanlan eitli agregalardan baz rnekler unlardr : kum, akl, krmata,

yksek frn crufu, pimi kil, bims, genletirilmi perlit ve uucu kln piirilmesiyle elde

edilen uucu kl agregas.

Tanelerin boyutlar beton agregalarnn snrlarn belirler. Bu boyutlar elekler vastas ile

tanmlanr. Elekler kare ekilli, rg telli olurlar, karelerin kenar uzunluklar elek Nosu, elek gz

boyutu, elek akl adlar ile tanmlanr. Bir agrega tanesinin geebildii en kk elein kenar

uzunluu o tanenin ap olarak adlandrlr.


24/79

Agrega TrleriBeton Agregalar


Kum, akl bulunmayan yrelerde byk talar krlarak keli agregalar elde edilir. Bunlaramcr (veya krma ta) ad verilir.

Betonlarda silt veya filler bulunmasna (%5den az olmak kouluyla) baz durumlarda msaade

edilir. Fakat kil bulunmas kesinlikle kabul edilemez. Kil su ile ien, ayrca agrega -imento aderansn bozan bir malzemedir.

aplara gre yaplan snflandrma ve adlandrma : -Tane Boyutu 2 mikron 60 mikron 4 mm 31.50 mm 70 mm

Doal

a.grega

Kil(mil) Silt ince agrega iri agrega Balast

Beton agregasKum akl

Mcr veya

Krma. Ta

Filler veya ta

unu

I No mcr nce

agrega (krma

kum)

ir ve rrr No

mcrlar iri

agregalardu


25/79

TS 130Area KanjnLarnm Elek Analizi

Dnyi jii Met D tTS 706 Eston AETEsalarTS 707

Bston Asr = salarndan Numune Alma

ve Deney Numunesi Hazrlama

Ynt=miTS 1114 Hafif Astsalar - Beton iin

TS 2517Alkali. Aresa Esslztivites** Kimyasal

Yolla TayiniTS 2717 Har-; KumlanTS 3523

Beton Ata salarn in Yzey Nemi

Oran m m TayiniTS 3525

Yksek Frn CrufAzr salarn da T. :

= .EJL=- a "' a tiz j Li T aviniTS 3526

Beton ASTE salarnda zsl Arhkve

Su Emm= Oran TayiniTS 3527

Beton ATE salarnda ince Madde

Oram TayiniTS 352E

Bston Asra salarnda Hafif Madde

Oran T ayiniTS 3529

Beton ATE salarnn Birim

Asrlklarnn TayiniTS 3530

Beton ASTEsalarnn Tane Bykl s

Dadninn Ta>rini (Granlom Etrik

Birlejim Tayini)


26/79


27/79

T S 3 6 55

TS 3673

T S3 6 ^ 4

TS 36 Bl

TS 3654

T S3 7 3 2

Baton AETE aalarmda Dona

D =- UL k T a-'ini

Eaton Ahalarnda Orsan ik Kk Enli Madd

Tayini Danay Mato du

Eaton Ahalarnda Slfat Miktar Ta-'ini

Mato du

GEUIEjtirLlin Lj Psrlit ArasasLBaton AETE aalarmda Aj mm a-

ra

Dayankllk (Acnma Oram) Ta-'ini Matodu

Eaton AETEaalarnda Klorr MiktarL Ta-'ini

Mato du

Soutulmu

Curu fim

d =JL

Arasas L-Havada

Yksak Frn

Eaton Aeteaalarmda Tans skli Snf

Tayini Danay Matodu Eaton

ArasalarL- Oranik & Iadd

EErin Har; D ayan un ma Etkisinin

Ta-'ini Mato du

T S 3 7 B7 Eston


28/79

Agregalar


Deneysel almalarAgregalar, gerek betonun hacminin yaklak drtte n oluturduklarndan ve

gerekse, teknik ynden, beton zelliklerini ok byk lde etkilediklerinden,

betonda kullanlacak agreganm tane dalmnn (gradasyonunun), fiziksel,

mekanik ve kimyasal zelliklerinin deneysel almalara dayanarak bilinmesibyk nem tamaktadr.

Deneysel almalarn yaplaca agrega numunesi, betonda kullanlacak tm

agrega ynn en iyi ekilde temsil edebilmelidir.

TS 707/Aralk 1980 Beton Agregalarmdan Numune Alma ve Deney Numunesi

Hazrlama Yntemi isimli Standard, deney yaplacak numunenin ne ekilde ve ne

miktarda alnacan aklamaktadr.1

Beton yaplarda kullanlan iri agreganm en byk tane boyutunun63 mm olduu kabul edildii takdirde, TS 707ye gre, tm agrega

deneylerinde kullanlacak iri agrega numunesi en az 100 kg, ince A9rega yiinm rta

agrega deneylerinde kullanlacak toplam ince agrega numunesinin blgesinintokl

miktar, en az 20 kg olarak belirtilmektedir. yerlerndenrnekler alnr


29/79


AgregalarDeneysel almalar

Numune olarak elde edilmi olan byk bir agrega ynn, daha kk bir numuneye

dntrebilmek iin aada belirtilen iki yntemden birisini kullanmak gerekir :

eyrekleme Yntemi: eyrekleme (drde blerek kltme) ynteminde, sert, temiz vedzgn bir yzey zerinde konik bir ekilde toplanm olan agregayn, krek yardmyla

dairesel bir alana, her taraf yaklak eit ykseklikte olacak ekilde yaylr. Daire eklindeki alan,

krein kenar ile planda yaklak drt eit ksma blnr. eyrek paralardan karlkl ikisi, yeni

numuneyi oluturmak zere bir araya getirilir. eyrekleme yntemi, istenilen numune

bykln elde edinceye kadar tekrar edilir.

Blge Aygt Kullanarak Kltme Yntemi: Bu yntemde, blge (numune ayrc)gibi bir aygt kullanarak agrega numunesi yaklak iki eit miktara blnr. Blgecin yanndaki

kaplarda biriken ikiye blnm agrega ynndan birisi kltlm numune olarak kullanlr.

ayet bu numune yeterince kk deilse, ilem tekrar edilir.


30/79


AgregalarGradasyon

Bir agrega yn ierisindeki tanelerin byklklerine gre gsterdikleri tane dalm

oranna gradasyon (granlometri) denilmektedir. Agrega gradasyonunun

saptanmasnda, agrega taneleri, byklklerine gre, belirli gruplara ayrlrlar; Her boy

grubundaki agrega tanelerinin toplam arlklar bulunarak, tm agrega ynnn toplamarl ierisinde ne oranda yer ald belirlenir.

Granlometri, dier bir deyile elek analizi bir agrega ynnn tane byklklerine gre

diziliini saptamak amacyla yaplr. Deney sonunda agrega ynn % kann belirli bir

elek altna geebilecei saptanr.

Deney, kumlarda en az 1 kg, iri agregalarda en az 3 kg numune zerinde yaplr.

Alman numune srasyla 31.50 mm, 16 mm, 8 mm, 4 mm, 2 mm, 1 mm,

0.5 mm ve 0.25 mm lik eleklerden elenir ve elek stnde kalan malzeme yml olarak

toplanr.


31/79

Agregalar


Elek AnaliziElek analizi; agrega numunesindeki tanelerin byklklerine gre dalm orann,

(gradasyon) belirlemeye yarayan deneysel bir yntemdir.

Elek analizi ynteminin uygulanmasnda, nce deiik byklkteki gzaklna sahip kare delikli Standard elekler kullanlarak, en byk gz aklkl

elek en stte, daha kk olan daha altta ve en kk olan en altta olacak ekilde

dzenlenir. En kk elekten geebilecek agregay da yerlere dklmeden biramda

tutmak amacyla, en kk gz aklkl elein altna, standard eleklerin kasnaklar

ile ayn byklkte fakat delikleri olmayan bir kap yerletirilir.

Deimez arla kadar etvde kurutulmu (110+-5

o

C) agrega numunesi en bykelek zerine yerletirilir ve saa-sola, yukar- aa hareketle eleme ilemine

balanr. Eleme ilemi sonunda her elek zerinde kalan agrega hassas olarak

tartlarak her elek zerinde arlka yzde ne kadar agrega kald (veya her

elekten ne kadar agrega getii) hesaplanr. Bylece deiik boy snflarndaki

agrega miktar, yani agregann tane dalm belirlenir.


32/79

Agregalar


Elek AnaliziTS 130/Nisan 1978 Agrega Karmlarnn Elek Analizi Deneyi in Metot isimli Standardda, beton agregalar

iin aadaki gz aklklarna sahip kare delikli elekler belirtilmektedir.

125 mm, 90 mm, 63 mm, 31.5 mm, 16 mm, 8 mm, 4 mm, 2 mm, 1 mm, 0.5 mm, 0.25 mm

En byk tane boyutu; elek analizi yaplarak agrega numunesindeki tanelerin tmnn geebildii en

kk gz aklkl kare delikli elek o agreganm en byk tane boyutunu gsterir.

Yap betonlar iin kullanlan agrega tane bykl genellikle 63 mmyi gememektedir. O nedenle, ou

zaman kullanlan en byk elek 63 mm gz aklkl elek olmaktadr.

TS 706/Aralk 1980 Beton Agregalar isimli Standarda gre, iri agrega iin gerekli kare delikli elekleringz aklklar u ekilde belirtilmektedir :

63 mm, 31.5 mm, 16 mm, 8 mm ve 4 mm.

nce agrega iin gerekli kare delikli standard eleklerin boyutu u ekilde belirtilmektedir :4 mm, 2 mm, 1 mm, 0.5 mm ve 0.25 mm.


33/79

Agregalar


Elek gz Elek stnde

aralklar kalan arlk(mm) gr

32 016 10308 8354 9502 5301 415

0,5 2500,25 120

0,125 105ELEK ALTI 75

Elek AnaliziTS 13Oa gre en byk tane boyutu 4 mm olan ince agregalar temsil edebilecek numune miktar en az 500

gram olmaldr. En byk tane bykl 63 mm olan iri agregalar temsil edebilecek ve sadece gradasyon

(granlometri) tayini iin gerekli olan numune miktar 20 kgdan az olmamaldr. Elek analizi sonucunda her

elek zerinde kalan agrega miktar tartlarak, bulunan arlklar numunenin toplam arl ile karlatrlarakher elek zerinde kalan agrega miktar yzde (%) olarak hesaplanr. Btn bu ilemler bir izelge halinde

gsterilir.

4310 gr arlnda bir agrega karm numunesine ait elek analizine

tabi tutulmu ve her bir elek gz aral stnde kalan malzeme

miktarlar hassas tart ile tartlarak yanda tablo eklinde verilmitir. Buelek analizinin adm adm deerlendirilmesi ileride verilmitir.


34/79

Elek stnde kalan agregamiktarlar yml toplamlaraadaki tablo verildii

ekilde hesaplanr.

AgregalarElek Analizi


Elek gz

aralklar (mm)Elek stnde

kalan arlk

(gr)

Elek stnde kalan

yml arlk (gr)

32 0 016 1030 :0+1030=10308 835 1030+835=18654 950 1865+950=2815

2 530 2815+530=33451 415 3345+415=3760

0,5 250 3760+250=40100,25 120 4010+120=41300,125 105 4130+105=4235

ELEK ALTI 75 :4235+75=4310


35/79

Elek stnde kalan agrega miktarlar yml toplamlaryzde olarak aadaki tabloverildii ekilde hesaplanr.



Elek gz


kalan arlk

(gr)

Elek stnde kalan

yml arlk (gr)Elek stnde kalan yml

arlk (%)

32 0 0 : (0,0/4310)xl00 = 0,0

16 1030 :0+1030=1030 : (1030/4310)xl00 = 23,9

8 835 1030+835=1865 : (1865/4310)x100 = 43,3

4 950 1865+950=2815 : (2815/4310)x100 = 65,3

2 530 2815+530=3345 : (3345/4310)x100 = 77,61 415 3345+415=3760 : (3760/4310)x100 = 87,2

0,5 250 3760+250=4010 : (4010/4310)x100 = 93,0

0,25 120 4010+120=4130 : (4130/4310)x100 = 95,8

0,125 105 4130+105=4235 : (4235/4310)x100 = 98,3ELEK ALTI 75 :4235+75=4310 : (4310/4310)x100 = 100,0


36/79

Elekten geen agrega miktarlar yml toplamlar yzde olarak aadakitabloverildii ekilde hesaplanr.



Elek gz


kalan arlk

(gr)

Elek stnde kalan

yml arlk (gr)Elek stnde kalan yml

arlk (%)Elekten geen yml arlk (%)

32 0 0 : (0,0/4310)xl00 = 0,0 : 100-0,0=100

16 1030 :0+1030=1030 : (1030/4310)x100 = 23,9 :100-23,9=76,10

8 835 1030+835=1865 : (1865/4310)x100 = 43,3 :100-43,3=56,73

4 950 1865+950=2815 : (2815/4310)x100 = 65,3 :100-65,3=34,69

2 530 2815+530=3345 : (3345/4310)x100 = 77,6 :100-77,6=22,39

1 415 3345+415=3760 : (3760/4310)x100 = 87,2 :100-87,2=12,76

0,5 250 3760+250=4010 : (4010/4310)x100 = 93,0 :100-93,0=7,00

0,25 120 4010+120=4130 : (4130/4310)x100 = 95,8 :100-98,3=4,2

0,125 105 4130+105=4235 : (4235/4310)x100 = 98,3 :100-98,3=1,7ELEK ALTI 75 :4235+75=4310 : (4310/4310)x100 = 100,0 :100-100=0


37/79

Elekten gz aral (mm) ve elekten geen yml arlk (mm) stunlar kullanlarak

elek analizinden elde edilen granlometri erisi izilir. Eri zerinde deerlendirmeyikolaylatrmak iin grafiin yatay ekseni logaritmik lekte gsterilir.


Elek gz aral (mm)

Agregalar

Gradasyon erisi

Elek gz

aralklar (mm)

Elekten geen yml arlk (%)

32 : 100-0,0=100

16 :100-23,9=76,10

8 :100-43,3=56,73

4 :100-65,3=34,69

2 :100-77,6=22,39

1 :100-87,2=12,760,5 :100-93,0=7,00

0,25 :100-98,3=4,2

0,125 :100-98,3=1,7ELEK ALTI :100-100=0

0,00

uEuJSEauu

W)SSW

r ' ,Agrego

0.125 0.25 0.5 1 8 16 32


38/79


Elek gz aral (mm)

AgregalarGradasyon erisi - referans eriler ile karlatrma

Elekten gz aral (mm) ve elekten geen yml arlk (mm) stunlar kullanlarak elek analizinden

elde edilen granlometri erisi izilir.

Elek gzaralklar (mm)

Elekten geen yml arlk (%)

32 : 100-0,0=100

16 :100-23,9=76,10

8 :100-43,3=56,73

4 :100-65,3=34,69

2 :100-77,6=22,39

1 :100-87,2=12,76

0,5 :100-93,0=7,00

0,25 :100-98,3=4,2

0,125 :100-98,3=1,7ELEK ALTI :100-100=0


39/79


Elek gz aral (mm)

Dmax= 32 mm iinDEALGRANLOMETR

AgregalarGradasyon erisi - referans eriler ile karlatrma

Karmn uygun gradasyona sahip olup olmadn hemen grmek iin TS 706da

Dmax=32 mm iin verilen uygun blgelere dp dmediine baklr.

100

90

80

70

60

50

4030

20

100

0.125 0.25 0.5 1

1

1

H ----II

I-I ----II

____ 1 ______ I ____ 1 ___

XUANJLMAZL_I I I

A32>

5JS5s=2

3

! B32

^ .A

..........

ok incefazialsu

KUIXN1LMZokkiyerl^mez

8 1(5 32


40/79

Agregalar


c u r \ du rv y v vv O ^1^1 A

Ei^k rikh On-rO ekil 4) 100

rs 80

oGrn

~40-LU 20 -

0 0 25 0.5 1 2 4 S 16 31.5 63

Elek akl (mm)

Gradasyon erisi - referans erilerTS 706da Dmax=8, 16 ve 63 mm iin verilen uygun gradasyon blgeleri

Enbyk tane boyutuna gre

belirlenen agrega dalmoranlarnn yer alabilecei alt ve

st snrlar verilmektedir. Alt ve

st snr deerler gradasyon

erileri ile gsterilmitir (TS

802deki ekil 1, ekil 2, ekil 3,

Betonda kullanlacak agregann elek analizi yaplarak agregann en byk

tane boyutu ve her elekten geen agrega yzdesi saptanarak gradasyon

erisi izilir. Trk Standardlarnda belirtilmi olan drt grafikten

hangisinin kullanlaca, en byk tane boyutuna gre tayin edilir.


41/79

Agregalar


%

Miktar

0,125 0,25 0,5 1 2 4 S 16 31,5

Elek aklklar (inin)

Gradasyon ErisiElek analizi sonularn daha kolayca grebilmek ve inceleyebilmek amacyla, yzde olarak ifade edilen

bu deerler (elek analizi sonular), genellikle yar-logaritmik bir grafik zerinde yeralacak bir eri

eklinde de gsterilir. Byle bir grafikte, elek boyutlar, logaritmik lekli yatay eksen zerinde yer alr;

agrega yzdeleri normal lekli dikey eksen zerinde gsterilir.Gradasyon betonun ilenebilirliini ve karm

oranlarn nemli derecede etkiler. Ayrca

sertlemi betonun dayanm, durabilite, birim

arlk, bzlme gibi nemli zellikleri ve

ekonomisi zerinde etkilidir.

Betonda kullanlacak agreganm tane dalmoranlar ekillerdeki A ve B erileri ierisinde

yer ald takdirde, agregann gradasyonu ok

iyi ve A ve C erileri arasnda yer ald

takdirde kullanlabilir olarak tanmlanr.


42/79

AgregalarUygun Gradasyon


Srekli Gradasyon (Granlometri) Erisi: Sfrdan belirli bykle kadar btn agregatanelerini ieren eridir. ekillerde (TS 706daki ekil 1, ekil 2, ekil 3, ekil 4) verilen A, B ve C

erileri srekli gradasyon erileridir.

Kesikli Gradasyon Erisi: Orta byklkteki taneleri iermeyen eridir. ekillerde verilen Uerileri kesikli gradasyon erileridir.

Uygun Gradasyon: Agrega numunesini oluturan deiik boy snflarndaki agrega oranlar

deitirilerek, deneme-snama yntemi ile agregann istenilen gradasyona sahip olmasna allr.

Uygun gradasyonun amac ; gerekletirilebildii oranda minimum boluklu ve toplam yzeyi

minimum olan bir agrega karm elde etmektir.Segregasyon = ayrma


43/79

AgregalarSegregasyon


Betonun karlma ileminde de imento hamurunun ierisinde yer alacak iri ve ince agrega tanelerinin

homojen bir ekilde yer almalar istenir. Bu homojen dalmn, taze betonu tarken veya yerletirirken

de kaybolmamas gerekir.

Betonun karlma ileminde de imento hamurunun ierisinde yer alacak iri ve ince agrega tanelerinin

homojen bir ekilde yer almalar istenir. Bu homojen dalmn, taze betonu tarken veya yerletirirken

de kaybolmamas gerekir.


44/79

Agrega karm oranlarAgregalar


A32 B32 C3

0 0 0

3 8 15

5 18 28

8 28 42

14 37 53

23 47 6532 62 7762 80 89100 100 100

veya daha fazla agrega malzemesinden uygun bir karm elde etmenin en kolay yolu,denem-yanlma yntemidir. Oranlar nceden seilir ve bu oranlar kullanlarak karmgranlometrisi hesaplanr. Elde edilen karmn gradasyonunun uygun olup olmadreferans eriler ile karlatrlarak belirlenir. Uygun bir gradasy on oluuncaya kadar

denemeler devam eder. Tabloda verilen A, B ve C agregalarmdan uygun bir karm eldeetmek amac ile sras ile %40, 38 ve 22 oranlar tahmin edilmitir.

Karm-1Elek X Ekseni (A) (B) Deniz No II

Mcr(C)

Tatozu

Karm%

0,125 2 0 0 0 2

0,25 3 0 35 0 6

0,5 4 0 96 0 17

1 5 1 100 0 31

2 6 1 100 0 574 7 2 100 0 928 8 37 100 0 100

16 9 100 100 59 10031,5 10 100 100 100 100

ZGL ARLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR%

40 38 0 22


45/79

Elek analizi - karm oranlarAgregalar


A32 B32 C32

0 0 0

3 8 15

5 18 28

8 28 4214 37 53

23 47 6532 62 7762 80 89100 100 100

A, B ve C malzemeleri iin belirlenen sras ile %40, 38 ve 22 oranlar kullanlarakkarmn granlometrisi aadaki tablodaki gibi hesaplanr. rnein 4 mm elek gzaral iin 0.4x2+0.38x100+0.22x92=59 deeri elde edilir.

Karm-1Elek X Ekseni (A) (B) Deniz

umuNo II

Mcr(C)

TatozuKarm

%0,125 2 0 0 0 2 0

0,25 3 0 35 0 6 15

0,5 4 0 96 0 17 40

1 5 1 100 0 31 45

2 6 1 100 0 57 514 7 2 100 0 92 598 8 37 100 0 100 75

16 9 100 100 59 100 10031,5 10 100 100 100 100 100

ZGL ARLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR

%

40 38 0 22


46/79


Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 Elek gz aral (mm) 44

Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene- yanlma

yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve herfarkl agrega

iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karm granlometrisini elde edeceiz. Elde

ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.Deneme-1

AGREGA KARIIM ORANLARI

OK NCE

Elek X Ekseni No 1 Deniz No II T Kar m A32 A32+B3

B32 C320 125 2 0 0 0 2 1 0 0 0 0 00 25 3 0 35 0 6 19 3 5 5 8 150 5 4 0 96 0 17 53 5 11 5 18 281 5 1 100 0 31 60 8 18 0 28 422 6 1 100 0 57 67 14 25 5 37 534 7 2 100 0 92 78 23 35 0 47 658 8 37 100 0 100 87 32 47 0 62 7716 9 100 100 59 100 100 62 71 0 80 89

31 5 10 100 100 100 100 100 100 100 0 100 100OZGUL AGRLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR 20 50 0 30 100 I I I . I I 1 I

REFERANS DE ERLER


47/79


0.125 0.25 0. 5 1 1(5 32


Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene-yanlma yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve herfarkl agrega iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karm granlometrisini eldeedeceiz. Elde ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.

Deneme-2AGREGA KARIIM ORANLARIREFERANS DE ERLER


48/79


0.125 0.25 0. 5 1 1(5 32


Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene- yanlma

yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve her farkl agrega

iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karmgranlometrisini elde edeceiz. Elde

ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.

Deneme-3AGREGA KARIIM ORANLARI

g,............... - ok ince; &2a|su 1

' ' j f r n 111

m. zJZKES KL GRAN LOMETR SoMsiw

L^36JXANCM AZ'

okivyerlpfmez

Elek X Ekseni No 1 Deniz No II T Karm A32 (A32+B3

B32 C320,125 2 0 0 0 2 0 0 0,0 0 00,25 3 0 35 0 6 5 3 5,5 8 150,5 4 0 96 0 17 14 5 11,5 18 281 5 1 100 0 31 16 8 18,0 28 422 6 1 100 0 57 16 14 25,5 37 534 7 2 100 0 92 16 23 35,0 47 658 8 37 100 0 100 37 32 47,0 62 77

16 9 100 100 59 100 90 62 71,0 80 8931,5 10 100 100 100 100 100 100 100,0 100 100OZGUL AGRLK 2,67 2,63 2,7 2,69KARM ORANLAR 60 15 25 0 100 ~ 90

REFERANS DE ERLER

o

(

8070605

040302010

M


49/79



Karm granlometrisinin A ve B referans erileri arasnda kalmasn salamak iin dene-yanlma yolu ile aadaki 4 farkl agregalar farkl oranlarda kullanacaz. Bu oranlar ve herfarkl agrega iin verilen elek analizi sonularn kullanarak karm granlometrisini eldeedeceiz. Elde ettiimiz karmn granlometri erisini referans eriler ile karlatracaz.

Deneme-4AGREGA KARIIM ORANLARIREFERANS DE ERLER


50/79


AgregalarUygun Gradasyonun Hesaplanmas

ki veya daha fazla agrega numunesinin elek analizleri yaplm ve gradasyonlar biliniyor ise, bu

numunelerin hangi oranlarda bir araya getirilmeleri ile istenilen gradasy on zelliklerine sahip yeni

bir agrega karmnn elde edilebilecei hususu hesap yntemleri ile ortaya kabilir. Bu durum

aada bir rnek problem ile aklanmaktadr:

deiik agrega numunesinin (A, B, ve C) tane dalm oranlar elek analizleri ile bulunmu ve ekille

gsterilmitir. Bu ayr numunenin belirli oranlarda kartrlmas ile elde edilmek istenen agregann

yeni karmnda, 0.5 mm ve 8.0 mm eleklerden geen toplam agregann, srasyla %40 ve %75

olmas istenmektedir. Bu durumu salayabilmek iin A, B ve C agregalarnn yeni karm ierisindeki

oranlar (XA, XB ve XC) ne olmaldr?

Bu problemdeki XA, XB ve XCgibi bilinmeyeni bulabilmek iin denkleme ihtiya vardr. lgili

ekildeki deerlerden, 0.5 mm ve 8.0 mm eleklerdengeen agrega miktarlarn alarak iki ayr denklem

yazmak mmkndr. nc denklem ise herhangi bir elekten geen A, B ve C agregalar oranlarnn

toplam olarak %100e eit olmalarn dnerek elde edilir. Bylece aadaki denklemler yazlr :

Uygun Gradasyonun Hesaplanmas0.00XA+0.96XB + 0.17XC = 0.40

0.37Xa+ 1.00XB + 1.00XC = 0.75 XA+XB+ Xc=1.00


51/79

Agregalar


Yukardaki denklemin cebrik olarak zlmesi ile XA= 0.397, XB = 0.382 ve Xc = 0.22 elde edilir.

O halde A agregasmdan %40, B agregasmdan %38 ve C agregasmdan %22 orannda (arlka)

kartrmak suretiyle elde edilen yeni numunenin 0.5 mm ve 8.0 mm elekten geen miktarlar %40 ve

%75 olarak bulunur.

Yeni karm iin herhangi birelekten geen agrega miktar (gradasyon erisinin

ordinat) aadaki gibi gsterilebilir :

YDi = 0.397YAi + 0.382YBi + 0.220YCi

rnein, 4.0 mm elekten geen agregann toplam miktar ilgili ekilde A, B ve C agregalar iin

belirtilmi olan %2, %100 ve %92 oranlarn alarak yle hesaplanr.

YDi = 0.40(2) + 0.38(100) + 0.22(92) = 59.04

Yani, yeni karmn %59.04, 4.0 mm elekten gemektedir. Bu hesaplar dier elekler iin de yaplarak

ilgili ekilde nokta nokta olarak izilen yeni gradasyon erisi (D erisi) elde edilebilir.

Uygun Gradasyonun HesaplanmasAgregalar piyasadan genellikle deiik boy snflarna ayrlm ekilde temin edilmektedir. Deiik

boy snflarna ayrlmam durumda, yani, kark agrega olarak temin edilseler dahi nemli yaplarn

betonlarnda kullanlmak zere eldeki agrega deiik boy snflarna ayrp kmeler oluturulur.

Agregalarm deiik boy snflarna ayrlmas, ince agrega - iri agrega gibi olabilecei gibi, Trkiyede


52/79

Agregalar


halen piyasada kullanlan 0-3 mm, 3-7 mm (veya 0-7 mm), 7-15 mm ve 15-30 mm gibi boy snflar da

olabilmektedir. stenildiinde baka boy snflar da kullanlabilir.

Uygun gradasyon = ilenebilme ve dayanm

Kark bir agrega gradasyonunda hem iri hem de ince agrega tanelerinin byklklerine gre uygun birdalm gstermesi istenir. Ancak, ince agregann (kumun) kendi arasndaki tane dalm orannn beton

zelliklerine etkisi, iri agrega tane dalm orannn betonda yarataca etkiye gre, daha fazladr.

ncelik ModlKumdaki ok ince taneler ounlukta ise, betonun ilenebilmesi artar fakat su ihtiyac nispeten oalr,

taze betonda ayrma (segregasyona) ve terlemeye (kanamaya) yol aabilir. Kumdaki ok iri taneler

ounlukta ise, ilenebilme azalr, yumuak ve kolayca perdahlanabilir bir beton elde edilemez. Bu

durumda da betonun ayrm eilimi artar.

Agrega gradasyon zelliini nmerik karakter olarak tek bir saysal deerle ifade etmek mmkndr.

Byle bir saysal deer, ya agrega tane dalmndaki tanelerin ortalama bykln, yani, tane

byklklerinin ortalamasn, ya da ampirik olarak belirlenen bir baka zelliini (agrega zgl yzeyi

vb.) gsterebilmektedir.

Agrega tanelerinin byklklerine gre dalmn saysal karakter olarak belirtmek mmkndr. Buamala kullanlan eitli deerler arasnda en ok kullanlan ve bilineni agrega incelik modldr.

ncelik modl agrega gradasyonu zellii hakknda bilgi salayan ampirik bir saysal deerdir. Bu


53/79

Agregalardeer elek analizinde bulunan tane dalm oranlarndan hesap yoluyla elde edilir.

Elek analizinde gz akl en kk olan elek en altta olmak zere kkten bye doru dizilmi

olan kare delikli standard elekler zerinde kalan agregann yml yzdelerinin toplamnn 100e

blnmesi ile elde edilen sayya incelik modl denilmektedir. Ksaca,

ncelik Modl = S Elek zerinde kalan agregann yml yzdesi / 100Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011 51

ncelik ModlDaha nce rnek olarak sunulan agrega elek analizinde elekler zerinde kalan yml yzdelerin

toplam 684.45 dir. Bu agreganm incelik modl incelik modl= 684.45/100=6.45 olarak ifade

edilmektedir.

Agrega inceliinin yorumunu yapabilmek iin elek analizinde kullanlan Standard eleklere gz

aklklarna gre kkten bye kadar bir numara verilir. Elek analizi sonucunda hesaplanan incelik

modl says kadar en alttan yukarya doru elek numaras saylarak, tanelerin ortalama byklnn

hangi elek boyutuna denk geldii, ya da ne mertebede olduu grlr. rnein, incelik modl 5.0 olarak

hesaplanan bir agrega numunesinde, tanelerin ortalama bykl, (alttan yukarya doru elekler

saylarak gidildiinde) 5. elek olan 4.0 mm gz aklkl elee tekabl ettii grlr; yani, tanelerin

ortalama bykl 4.0 mm mertebesindedir.

Beton retiminde, imento miktar sabit tutulduu takdirde, en byk agrega tane boyutunun kullanlmas

ile daha az suya ihtiya olmas, betonun su-imento orannn azalmasna ve betonun dayanmnn daha

yksek olmasna yol aar. Beton retiminde, su miktar sabit tutulduu takdirde ise en byk agrega tane

boyutunun kullanlmas ile, betonun kvamnda artma grlr ve ilenebilme etkilenir. Ancak, en byk


54/79

Agregalar


agrega tane boyutunun ne olabilecei kalp geniliine, deme derinliine ve yanyana iki donat

ubuunun arasndaki uzakla bal olarak seilmelidir.

ncelik Modl - HESAPYukarda verdiimiz 4 farkl malzemeler iin incelik modllerinin bulalm. Daha nce de belirttiimiz

gibi incelik modl elekler zerinde kalan yml yzdelerin toplamnn 100e blnmesi ile bulunur.

Tablolarda verilen deerler elekten geen yml toplamalar olduundan bu deerlerin 100denkarp topladktan sonra 100e blerek incelik modllerini hesap edebiliriz.

A (No I Mcr) = [(100-0)*3+( 100-1)+(100-1)+(100-2)+( 100-37)]/100 = 6.59 B (DenizKumu) = [(100-0)+( 100-35)+( 100-96)]/l00= 1.69 C (Ta Tozu) = [(100-2)+( 100-6)+(100-17)+( 100-31)+(100-57)+( 100-92)]/l00 = 3.95No II Mcr = [(100-0)*7+(100-59)]/100 =7.41

Karm oranlar iin bir denklem de incelik modllerinden yazlabilir.

Fakl agregalar iin verilen karm oranlar mutlak hacim cinsindendir. rnein en elde ettiimiz

uygun karm iin 1 m3 beton, 0.6 m3 No I mcr, 0.2 m3 deniz kumu, 0.15 m3 No II mcr ve 0. 05 m3

ta tozu ierecektir.

En Byk Tane BoyutuTS 500/ubat 2000 Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar isimli Standarda gre, agregagranlometrisinin beton nitelii zerindeki nemli etkisi nedeniyle, kullanlacak agrega ile nceden


55/79

Agregalar


yaplacak deneylerle amaca en uygun granlometri belirlenmelidir. Betonda kullanlacak agreganm en

byk tane bykl, en dar kesitin kalp geniliinin 1/5 inden, deme kalnlnn 1/3 nden,iki donat ubuu arasndaki uzakln 3/4 nden ve beton rtsnden byk olamaz.Ayrca en byk tane boyutu, beton deneyleri iin kullanlan silindir kalplarn apnn en fazla 1/3 kadar olmaldr.

Her ne kadar kullanlma koullarna uygun olarak mmkn olan en byk agrega tane byklne sahipagregann seilerek kullanlmasnn, beton zellikleri zerindeki yararlar ifade edilmekte ise de, beton

konusunda yaplan aratrmalar betonda aranan zelliklerin en iyi ekilde en byk tane boyutu 25-38

mm olan agrega ile elde edildiini gstermektedir. En byk agrega tanebykl 38 mm den daha

byk agregalar kullanldnda, su-imento oran azalmakla birlikte, agrega tanelerinin toplam

yzeyinde de nemli lde azalma olmaktadr ve agrega-imento aderansnda azalma olmaktadr; beton

dayanmnda olumsuz etkiler grlmektedir.

O halde, yap betonlarnda, en byk tane boyutu 38 mm den daha byk agrega kullanmamakkouluyla mmkn olan en byk tane boyutlu agregann kullanlmasn nermek yerinde bir neri

olacaktr.

Agrega Tanelerinin ekli ve Kusurlu Agrega:Agrega tanelerinin ekli olabildii kadar toparlak (kresel veya kbik) olmaldr. TS 706ya gre, agrega

tanesinin en byk boyutunun en kk boyutuna oran 3 ten byk olduu takdirde, agrega tanesi ekilkusurlu kabul edilmektedir. Bu tanma uyan yassveya uzun taneler ekilde kusurlu tanelerdir. TS

706ya gre, tane bykl 8 mm ve daha byk olan iri agregalarda ekilce kusurlu (yass veya uzun)

tanelerin oran %50 den fazla olmamaldr.


56/79

Agregalar


ekilce kusurlu tane orannn yksek olmas, taze betonun ilenebilmesini olumsuz ynde etkilemekte,

taze betonda su ihtiyacn ve terlemeyi (kanamay) artrmakta, betonun perdahlanarak dzgn yzeye

getirilebilmesini gletirmektedir.

Kusurlu agregalar kullanmamk lazm. te yandan, bir baka agregann temini ok zor ve pahal olacak

ise ve kusurlu agrega ile daha fazla imento kullanarak istenilen betonun elde edilmesi yine de dahaucuza geliyor ise o zaman yass ve uzun taneli agregann kullanlabilmesini hesaba katmak gerekir.

Tuvanen Agregari ve ince agregalarn bir arada bulunduu doal kark agregad r.

AgregalarAgregalarn fiziksel zellikleri

Birim arlk ve boluk oran zgl arlk Porozite (gzeneklik)

Agregadaki mevcut rutubet durumu ve agregann su emme kapasitesi Donma-zlme ve dier

fiziksel etkenlere kar dayankllkBeton karm hesaplarnda kullanlan

agrega zellikleri unlardr :


57/79

AgregalarAgregalarn mevcut nem durumlar


Gradasyon ve en byk tane boyutu Birim arlk zgl arlk

Agregadaki mevcut nem durumu ve agregann su emme kapasitesi

Agrega taneleri ierisinde iki tip boluk bulunabilir. Bunlardan birisi, tane yzeyinde ince atlaklar olarak

olumu olan veya tane ierisinde olup da yzeydeki boluklarla balantl olan su geirgen

boluklardr. Bu tr boluklarn ierisine su girip kabilir. Dieri ise, agrega yapsndan gelen, agrega

taneleri ierisinde olumu olan su geirmez boluklardr. Bunlara su giremez.

Agrega tanelerinin boluklarnn iindeki su miktarlar deiebilir. Agrega yn, ierdii su miktarna

gre, tamamen kuru (agregalar frnda 100oCde stlarak), hava kurusu (agrega yzeyi kuru fakat

boluklarn iinde bir miktar su var), doygun kuru yzey (boluklar tamamen su ile dolu fakat yzey

kuru) ve slak durumlar (boluklar su ile dolu ve tanelerin yzeyinde bir miktar su filmi var) olmak zere

drt deiik durumdan birisine sahiptir.


58/79


59/79

Agregalar


Agrega Numunesini Doygun Kuru YzeyDuruma Getirebilmek in Gerekli Yntemler :TS 3526 Beton Agregalarmda zgl Arlk ve Su Emme Oran Tayini isimli Standardda deneylerde

kullanmak amacyla ince ve iri agrega numunesini doygun kuru yzey duruma getirebilmek iin

gerekli yntemler belirtilmektedir.

Agrega numunelerini doygun kuru yzey duruma getirebilmek amacyla numuneler nce su ieris inde

24 saat bekletilip doygun duruma getirilir. Doygun duruma getirilen numunelerin yzey-kuru duruma

getirilme ilemleri iri ve ince agrega numunelerinde farkl yntemlerle yaplmaktadr.

ri agrega taneleri doygun olarak sudan kartldklarnda tanelerin zerinde gzle

grlebilen su tabakas (film) kalmayncaya kadar kurutulur.

nce agrega taneleri, doygun olarak sudan kartldklarnda tane yzeylerinin kuru olmasn

salayabilmek iin numune bir tava iine yaylarak tablal stc zerinde kurutulur. Doygun kuru yzey

hali ince agregann koyu (slak) renkten ak (kuru) renge deimeye baladnn hemen sonrasdr.

Doygun-kuru yzey haline eriilip eriilmediine gzle karar verilemiyor ise koni veya kesme

yntemlerinden birisi uygulanr.


60/79

Agregalar


nce Agregann - Koni ve Kesme yntemi:

Koni ynteminde, ince agrega kesik koni biimli metal kalba (st i ap

38 mm, alt i ap 89 mm, ykseklii 73 mm olan bir kalp) gevek olarak

yerletirilir ve st yz 25 mm apnda bir sktrma ubuu ile hafife

tokmaklanr ve kalp yukar doru dey olarak hareket ettirilerek kartlr.

Kalp kartldnda numune konikliini devam ettiriyor ise serbest nem

var demektir, kurutmaya devam edilir ve tekrar koni uygulamasna geili r.

Numunenin konikliinin serbeste bozulduunun grlmesi halinde

doygun kuru yzey durumunun salandna karar verilir.

Kesme ynteminde, doygun kuru yzey duruma geldii sanlan ince agrega

numunesi ile yaklak yarm kre biiminde bir yn yaplr. Yn, mala

ile dey olarak ikiye blndnde ortaya kan yzey dzlemliini

koruyabiliyor ise kurutmaya devam edilir. Dey yzeyin kendini

tutamayp ykldnn saptand an doygun kuru yzey durumdur.


61/79


Agregann su emme kapasitesi:

Agrega numunesi nce frnda (100C) stlarak arlnn deimedii, tamamen kuru duruma getirilir

ve tartlarak arl bulunur. Sonra, TS 3526 Beton Agregalarmda zgl Arlk ve Su Emme Oran

Tayini isimli Standardda belirtilen yntem kullanlarak suya doygun fakat tanelerin yzeyleri kuru (dyk)durumuna getirilip tartlarak arl bulunur. Agrega numunesinin su emme kapasitesi u ekilde

hesaplanr :

Su Emme Kapasitesi, % _ ~^k X^QQ

' wk.

Wdyk= Agregann doygun kuru yzey arl Wk =

Agregann tamamen kuru arl


62/79

Agregalar


Agregann mevcut toplam su miktar:

Betonda kullanlacak agregadan alman numunenin, nce mevcut halindeki (yani numuneye hibir ilem

yapmadan) arl tartlarak bulunur. Ayn agrega numunesinin frnda, 100C ta tamamen kurutulmas

sonucunda kuru arl bulunur. Agregada mevcut olan su miktarnn bulunabilmesi iin aadaki hesap

yaplr :

Wav - WkMevcut toplam su, % = ----------------------- xl 00

Wk

Way= Agrega ynndaki halen mevcut olan su durumundaki agrega arl Wk =

Agregann tamamen kuru durumdaki arl

* Agregann mevcut su miktar ve su emme kapasitesine ait deneysel olarak bulunan deerler beton

karmnda yer alacak su ve agrega miktarlarnn hesaplanmasnda kullanlr.


63/79


AgregalarAgregann su kapasitesinin beton karmhesaplarnda kullanlm:stenilen kalitede bir beton karm elde edebilmek iin, yaplmas gereken beton karm hesaplarnda

betonda yer alacak su-imento oran ve istenilen beton kvam gz nnde tutulmaktadr. Bylece, 1 m3

beton iin gerekli imento, agrega ve su arlklar hesaplanmaktadr. Betonda istenilen su-imento orann

salanabilmesi iin karma gireceknet su miktarnn bilinmesi gereklidir.

Belirli bir su-imento orann salayabilecek su miktar hesaplarla bulunduu takdirde, buradaki suyun hem

istenilen kvam salayacak hem de kimyasal reaksiyonlara yetebilecek beton karma suyu olarak grev

almas gerekmektedir.

Agrega yzeyinde serbest su bulunduu takdirde betonda yer almas istenilen su miktarndan daha fazla su

katlm olur ve su-imento oran deiir. Agrega kuru ise, betona katlan suyun bir miktar kuru agregataneleri tarafndan emilir ve su-imento oran yine deiir. Su-imento orannn deimesi betonun

dayanmn ve dier zelliklerini etkiler.

Agregann su kapasitesinin beton karm hesaplarnda


64/79

Agregalar


kullanlm - rnek:Beton karmnn ierisine girecek net su miktarn tespit edebilmek iin nceden hesapla bulunmu olan

su miktar gzden geirilir. Eer agrega kuru ise, agregann emebilecei kadar fazla su katlr, eer

agregada serbest su var ise, yine hesap yaplarak, daha az su katlr. Bylece, istenilen su-imento orann

salayacaknet su miktar bulunur.

rnek : Beton karm hesaplarnda 1 m3beton iin kullanlacak malzeme miktar u ekilde

bulunmutur :

Su 180 kg

imento 310 kg

nce agrega (tamamen kuru) 620 kg

ri agrega (tamamen kuru) 1200 kg

antiyede beton yapmnda kullanlacak agregann deney yaplarakbulunan zellikleri ise yledir :

nce agregann su emme kapasitesi %0.8

nce agregadaki toplam su miktar %5.0

ri agregann su emme kapasitesi %1.5

ri agregadaki toplam su miktar %0.5

Agregann su kapasitesinin beton karm hesaplarnda


65/79

Agregalar


kullanlm - rnek:nce agregann su emme kapasitesi %0.8 ve toplam su miktar %5.0 olduuna gre ince agrega slak

durumdadr ve zerinde %5.0-%0.8 = %4.2 yzey suyu mevcuttur. Yani, 1 m3 beton iin hesaplanan 620

kg ince agregann zerinde 620 x 0.042 = 26 kg serbest su vardr.

ri agregann su emme kapasitesi %1.5 ve toplam su miktar %0.5 olduuna gre, agrega hava kurusudurumdadr. Betona katlacak net suyu emmemesi iin agrega arlnn %1.5-%0.5 = %1.0 kadar fazla

suya ihtiya vardr. Yani, 1 m3 beton iin hesaplanan 1200 kg iri agrega 1200 x 0.01 = 12 kg su emecektir.

Bu durumda, agregann tamamen kuru olmas gz nne alnarak yaplan hesaplarda 1 m3 beton iin

bulunan 180 kg suyun, antiyedeki agregann kullanlmas ile 12 kg lk bir miktar iri agrega tarafndan

emilecektir. Dier yandan, antiyedeki ince agrega tarafndan da 1 m3betona 26 kg ilave su katlm

olmaktadr. O halde, agregann kuru durumuna gre hesaplanan su miktarn, antiye koullarndakiduruma gre, 26 kg azaltmak (ince agrega iin) ve 12 kg artrmak (iri agrega iin) gerekmektedir. 1 m3

beton iin gerekli karma suyu 180-26+12 = 166 kg olarak bulunur.


66/79

Agregalar

Beton agregas olarakkullanlan farkl trdeki kayalarn suemme kapasiteleri:

Deiik trdeki kayalarn su emme kapasiteleri, yaklak olarak aadaki gibidir :

Su Emme Kapasitesi

(Asrlk olarak) %

Genel olarak betonda kullanlan kum 0-2Genel olarak akl, krlm kalker 0.5- 1.5

Bazalt; granit 0 -0.5

Kumta 2 -7

ok hafif gzenekli malzeme 25 e kadar

Yrd. Do. Dr. drisBedirhanolu

21.03.2011 65


67/79

Agregalar


Agrega zgl arl:Genel olarak zgl arlk=Maddenin havadaki arl/Maddenin hacmine eit hacimdeki suyun arl

eklinde hesaplanr. Maddenin hacmine eit hacimdeki suyun arl ise, o maddenin su ierisine

konulduunda tarm olduu suyun arlna eittir.

Agrega zgl arl u ekilde tanmlanmaktadr : zgl Arlk = Numuneyi oluturan agrega

tanelerinin toplam arl/Numuneyi oluturan agrega tanelerinin toplam hacmi

Ayn agrega numunesi, mevcut su durumuna bal olarak, farkl arlklara sahip olabilir.

___ ________________________________________________________________________ ______________________________

Agrega Tanelerindeki Mevcut Su ve Tanelerdeki Boluklar Gz nne Alnarak

Hesaplanabilen Deiik Trdeki zgl Arlklar :

Ws = Frnda kurutulmu malzemenin havadaki arl

Vs= Kat maddenin (boluksuz) hacmi

Vi= Su geirmeyen boluklarn hacmi

Vp= Su geirgen boluklarn hacmi

Yw= Suyun zgl arl, 1.0 olmak zere


68/79


Yh

(W. +VpyJ

(Vs+V i +V)yw

Ydyk

Yk =Kuru yzey zgl arlk

Agrega zgl arl:

Hakiki-mutlak zgl arlk

Doygun kuru yzey zgl arlk

Ws

(V.

+V.

+YPK

Yukardaki tanmlara gre bulunan zgl arlk deerleri karlatrldnda;

7h > 7g > Tdyk > 7k

W.Y, (V.+Vi^

Grnen zgl arlk


69/79

Agregalar


Agregalarn zgl arlklar:Agregalarm zgl arlk deerlerine agregalarn jeolojik kkenleri (silisli agregalarn 2.65 kg/dm3, kalkerli

2.70 kg/dm3) etki eder.

Normal arlkl doal agregalarm zgl arl 2.4-2.8 arasndadr. Beton yapmnda kullanlan normalagregalarm zgl arlklar genellikle 2.5-2.8 arasnda (ortalama 2.65) mertebesindedir.

Krma ta agregalarnda, kullanlan tan cinsine bal olarak, zgl arlk deerleri, kum ta iin 2.0-2.6,

kalker iin 2.5-2.8, granit iin 2.6-2.8 mertebesindedir.

zgl arlklar 2.4 ten dk agregalar hafif agrega olarak isimlendirilmektedir. Baz iri hafif agregalarn

zgl arl 1.4 kadar dk olabilmektedir.


70/79

Yrd. Do. Dr. dris Bedirhanolu 21.03.2011

zgl arlk-beton karm hesaplarna etkisi:zet olarak, 1 m3betonda yer alan malzemelerin arlklar bilindii takdirde, hacimleri hesaplanabilir;

malzemelerin hacimleri bilindiinde ise arlklar hesaplanabilmektedir.

Agrega Birim ArlAgrega birim arl belirli hacimdeki bir kab dolduran agrega tanelerinin toplam arlnn kabnhacmine blnmesi ile saptanr. V hacmindeki bir kaba doldurulan agreganm arl W ise, W/V oranna

agreganm birim hacim arl veya ksaca birim arl denir ve B ile gsterilir. B=W/V Burada kullanlan

hacim hem agrega tanelerinin hacmini hem de aralarndaki boluklar iermektedir.

Belirli bir hacimdeki bir kap ierisine yerletirilen agrega tanelerinin toplam arl o hacim ierisinde ne

kadar az veya ne kadar ok agrega tanesinin yer almasna baldr. Bu hususuetkileyen faktrler u ekilde sralanabilir :

Agrega tane dalm (gradasyon)

Tane ekli-yuvarlak, keli, yass, ince uzun gibi Tanelerin mevcut nem durumu-

tamamen kuru, hava kurusu, slak gibi Tanelerin kap ierisine gevek veya

sktrlarak yerletirilmi olmas.


71/79


72/79


Birim arlk :TS 3529 Beton Agregalarmm Birim Arlklarnn Tayini isimli Standardda agregalar iin skk birimarlk tayini ve gevek birim arlk tayini yntemleri belirtilmektedir. TS 3529 a gre her ikiyntemde de kullanlacak agrega hava kurusu olmaldr.

Skk birim arlk tayininde, agregalar silindir eklindeki bir kap ierisine her seferinde kabn

yksekliinin 1/3 n dolduracak ekilde ayr aamada doldurulmakta ve her aamada elik bir ubukla

25 er defa ilenerek sktrlmaktadr.

Gevek birim arlk tayini iin, agregalar kap ierisine bir krekle doldurulmakta ve herhangi bir

sktrma yaplmamaktadr.

Agrega birim arl ifade edilirken agregann kuru veya nemli oluunun ve kap ierisinde gevek veya

skm olarak yer al tarznn da belirtilmesi gerekmektedir. Bu amala, birim arlk deerinin hangi

koullar altnda belirlendiini ifade eden kuru- gevek, kuru-skm, nemli-gevek, nemli-skm gibi

terimleri de kullanmak gerekmektedir.


73/79


Doal agregalarn birim arlklar:

Birim arlk deerlerine kkenden daha ok agregann ekli etki eder. Birim arlk kumlarda daha

dk, akllarda daha yksektir, bu da taneler aras boluun bir sonucudur.

Agregann birim arl yksek ise, sabit bir hacim ierisine ok miktarda agrega girebiliyor demektir.

Birim arlk, agregalarn belirli bir hacim ierisinde bir araya gelerek ne kadar gevek veya sk bir paket

oluturduunu gsterir. Birim arln yksek olmas, agrega tanelerinin arasndaki boluun az olmasn

belirtir.

Termik zellikler:__Agregann Termik zellikleri

Malzeme N em Birim Arlk, t -'

Gevek Skm

Kum Kuru 1.52 1.68

Nemli 1.44 -

atl Kuru veya, nemli 1.53-1.59 1.65-1.74

KarkAgrega. Kuru - l.SS

Nemli 1.72 -

Krma Ta Kuru veya, nemli 1.46-1.59 1.52-1.67


74/79


Agreganm termik zellikleri olarak genellikle aada belirtilen zelliklerkastedilmektedir:

Lineer (dorusal) genleme katsays

zgl s

Is geirgenlik

Lineer genleme katsays,bir birim boyutun bir derece scaklk deimesi ile ne kadar uzama veya

ksalma yapacan belirtir; metriksistemde cm/cm/oC olarak gsterilir. Agregalarn lineer genlemekatsays elde edildikleri kaya trne gre 0.9 ile 16.0 x 106/oC arasnda deiebilmektedir. rnein,

kalkerin lineer genleme katsays 0.9-12.2 x 10-6/oC tr; kum tanda, bu deer4.3-13.9 x 10-6/oC tr,

betonun 5.8-14 x 10-6/oC (ortalama deer olarak 9.9 x 10-6/oC) tr.

zgl s, bir birim ktlede bir derece scaklk deiiklii yapabilecek s miktardr; Cal/goC olarakbelirtilir. Agregalarn zgl s deeri, ortalama bir deer olarak, 0.22 Cal/goC tr. Beton scakln

kontrol amacyla yaplan hesaplarda kullanlan zgl s deeri su iin 1 Cal/g oC ve buz iin 0.5Cal/goC tr. imentonun zgl ss ile agregann zgl ss hemen hemen ayndr; suyun zgl ss

bunlardan yaklak be kat daha fazladr.

Mekanik zellikler:

Agreganm mekanik zellikleri denildiinde akla ilk gelenler : Anma, basn dayanm, arpmaya kardayanm (veya tokluk) ve sertliktir. Agreganm elastiklik modl ve Poisson oran da mekanik zellikler


75/79


arsnda saylmaktadr.

Betonun zellikleri agrega zelliklerine, agreganm beton ierisindeki performansna, ve daha byk bir

lde de, imento hamurunun zelliklerine, agrega ile imento arasndaki baa (aderans) baldr. O

bakmdan, betonda kullanlan agreganm kolayca krlmayan, anmayan, salam ve sert olmas

gerekmektedir.

Betonda kullanlan agregalar genellikle sertlemi imento hamurunun dayanmndan daha yksek basndayanmna sahiptirler.

Yap betonlarnda kullanlan agregalarn mekanik zelliklerin saptanmas her zaman ve her tr beton iin

gerekli olmayabilir. Ancak, zel amalarla kullanlmas gereken beton yapmnda veya betonun anmaya

maruz kalaca yerlerde kullanlacak agregann mekanik zelliklerinin tayini nem kazanmaktadr.

Agregalar

Anma dayankll:Beton yzeyinin anmaya maruz kalaca durumlarda beton agregalarmm anmaya dayankl olmasistenir. Beton yzeyinin anmaya maruz kalabilecei durumlar iin rnek olarak aadaki kullanm

yerleri sralanabilir :

zerinde insan trafii (ayaklarn srtnmesi), hafif trafik veya kayarak srtnmenin olabilecei

kaldrm ve deme betonlar,

zerinde ar trafik bulunan, zellikle zincirli tekerlekleri olan kamyon ve otomobillerin hareket ettii

beton yollar,


76/79


Su kuvvetiyle srtnmeye maruz barajlardaki, dolu savaklardaki tnellerdeki ve su tayansistemlerdeki betonlar.

TS 706 ya gre, agregann basn dayanmnn 1000 kgf/cm2den az olmas durumunda, agregann

anmaya dayankllndan kuku duyulduunda, ve beton yapmnda yapay agrega kullanldnda,

agregalarn anma dayanmnn deneylerle aratrlmas gerekmektedir.


77/79

Agregalar


2

Basn dayanm:Betonda kullanlan agreganm basn dayanm agrega tanelerinin olutuu kaya paralarnn basn

dayanmlarna baldr. Genellikle, nehir yataklarndan elde edilen yuvarlak agregalar sert ve

dayanm yksek agregalardr.

Ortalama bir deer vermek gerekir ise, betonda kullanlan normal arlkl agreganm basn dayanm

1500-2000 kgf/cm2denilebilir. Baz kayalarn basn dayanmlarna ait ortalama deerler olarak :

granit 2000 kgf/cm2

kalker 1600 kgf/ cm2

akmakta 2100 kgf/ cm2

kuartz 3300 kgf/cm2

kumta 1300 kgf/ cm

Krmata agregalar iin, basn dayanm tayini kaya parasndan elde edilen kp veya silindir

numuneler zerinde yaplan basn deneyleri ile saptanr. TS 706 ya gre betonda kullanlacak agregann

basn dayanm 1000 kgf/cm2den az olmamaldr.


78/79

Agregalar


Elastisite modl - poisson oram:Volkanik kaya orijinli agreganm statik elastiklik modl 500 000 - 1 000 000 kgf/cm2arasnda deimektedir. Sedimenter (tortul) kaya orijinli agreganm elastiklik modl 250 000- 700 000 kgf/cm2arasndadr. Silisli akllardaki elastiklik modl 650 kgf/cm2

mertebesindedir. Bu deerler doal olarak, hafif agregalarda daha dktr. Normal arlklagregalarda, Poisson oran 0.15-0.35 arasndadr.

Agregalarm elastiklik modl ve Poisson oran deerleri, betonun deformasyon (ekildeitirme) zelliklerini etkileyebilmektedir.

Kaynaklar

Prof. Dr. Sheyl AKMAN Yap Malzemesi, T naat FakltesiMatbaas, 1987.

Yrd. Do. Dr. Halil Grgn Yap Malzemesi Ders Notlar, 2008.Yrd. Do. Dr. Hayri n Yap Malzemesi Ders Notlar, 2007.


79/79


Concrete, A Material for the New Stone Age Aseries ofMAST modules developed and revised during the MaterialsTechnology Workshop held at the University of Illinois atUrbana-Champaign during 1993-95.

dris Bedirhanolu. Dk dayanml betona sahipbetonarme kolon ve birleimlerin deprem ykleri altndadavranlarnn incelenmesi ve iyiletirilmesi, T, 2009.

yapi malzemesİ

Documents