yamanli iii hidroelektrik santrali - world bank · 2016. 7. 16. · yamanli iii hidroelektrik...

YAMANLI III HiDROELEKTRiK SANTRALi

(Kırma Eleme Tesisi, Beton Santrali ve Ib Grubu Malzeme Ocağı Dahil)

MEM Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş.

ADANA İLİ, SAİMBEYLİ İLÇESİ, HİMMETLİ KÖYÜ

ÇED Raporu X Nihai ÇED Raporu

ANKARA- NİSAN 2009

Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hiz. Ltd. Şti. Huzur Mah. 53. Sok. No:6/3 Çınar Apt. 06460 Öveçler/ANKARA

Tel: 0312 472 38 39 Faks: 0312 472 39 33 www.cinarmuhendislik.com

Müşavirlik ve Proje Hiz. Ltd. Şti.

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

wb20439

Typewritten Text

E2065 v43

MÜŞAVİRLİK VE PROJE HİZ. LTD. ŞTİ.

Huzur Mah. 1. Cad. 53. Sok. Çınar Apt. No: 6/3 Öveçler ÇANKAYA/ANKARA

Tel : 0 312 472 38 39 Faks: 0 312 472 39 33 web: cinarmuhendislik.com

e-mail: [email protected]

Bu raporun tüm hakları saklıdır. Raporun tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca, Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hizmetleri Ltd. Şti.’nin yazılı izni olmadıkça; hiçbir şekil ve yöntemle sayısal ve/veya

elektronik ortamda çoğaltılamaz, kopya edilmez, çoğaltılmış nüshaları yayınlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yöntemlerle iletilemez, satılamaz,

kiralanamaz, amacı dışında kullanılamaz ve kullandırılamaz.

wb369846

Text Box

Bu dokumanin orijinal hali Cevre ve Orman Bakanligi tarafindan onaylanmistir. Infoshop'a gonderilmesi esnasinda boyutunu kucultmek amaci ile ekler ve rapor icindeki boyutu buyuk harita, fotograflar cikartilmistir.

PROJE SAHİBİNİN ADI MEM Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş.

ADRESİ Miralay Şefikbey Sok. No: 13 Kat : 4 Oda No : 1 Gümüşsuyu / İSTANBUL

TELEFON VE FAKS NUMARALARI

Tel : 0 (212) 249 82 82 Faks: 0 (212) 249 73 55

PROJENİN ADI YAMANLI III HiDROELEKTRiK SANTRALi

PROJE BEDELİ 222.092.345 YTL

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (ADI, MEVKİSİ, BİRDEN FAZLA İL VEYA İLÇEDE YER AALIYORSA BUNLARI TANIMLAYAN YÖRENİN ADI)

ADANA İLİ, SAİMBEYLİ İLÇESİ, HİMMETLİ KÖYÜ

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE

PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ)

Ek-I Listesi 16. Madde

RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI, ADRESİ, TELEFONU, FAKS NO’SU

ÇINAR MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK VE PROJE HİZMETLERİ LTD. ŞTİ. Huzur Mahallesi 53.Sok. Çınar Apt. No: 6/3 06460 Öveçler / ANKARA Tel : 0 (312) 472 38 39 Faks: 0 (312) 472 39 33

RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN YETERLİLİK BELGESİ NO’SU, TARİHİ

Yeterlik Belgesi Veriliş Tarihi: 04.03.2004 Yeterlik Belge No: 02

RAPORUN SUNUM TARİHİ(GÜN/AY/YIL) 16/04/2009

MEM ENERJİ ELEKTRİK YAMANLI III HES PROJESİ ÜRETİM SAN. VE TİCARET A.Ş. ÇED RAPORU

i

İÇİNDEKİLER

Sayfa No İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………………...…………..i TABLOLAR DİZİNİ……………………………………………………………………………….vii ŞEKİLLER DİZİNİ………………………………………………………………………………..x EKLER DİZİNİ……………………………………………………………………………………xiii KISALTMALAR ................................................................................................................ xiii PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ………………………………………………………xiv BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI ......................................................................... 1 (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) ......................................................................................................................... 1 BÖLÜM II: Proje İçin Seçilen Yerin KONUMU ................................................................. 5 II.1. Projenin yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejand ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) ................... 5 II.2. Proje kapsamındaki ünitelerinin konumu (Baraj gövde ve savak tesisleri (dolu savak-dipsavak), iletim kanalları, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içerisindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek Baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu’na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25.000, 1/5.000 ve/veya 1/1.000’lik haritalar üzerinde gösterimi) ................................................................................................ 8 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI ..................................... 11 III.1. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili yatırım programı ve finans kaynakları ...................... 11 III.2. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili iş akım şeması veya zamanlama tablosu ................ 15 III.3. Projenin fayda-maliyet analizi .................................................................................... 20 III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri, ................................................................................................. 29 III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri olan ve proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri, ................................................................................................. 30 III.6. Kamulaştırma ve yeniden yerleşim, ........................................................................... 30 III.7. Diğer hususlar. ........................................................................................................... 31


ii

BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN BARAJ, REGÜLATÖR VE HES PROJELERİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI .................................................. 32 IV.1. Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) ..................................................... 32 IV.2. Etki alanı içerisindeki fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı, ........................................................................................................................... 32 IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler, ........................................................................... 32 IV.2.2. Jeolojik özellikler (proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynakları, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100.000, 1/25.000 ve/veya 1. 5.000’lik jeolojik harita ve lejandı), ..................................................................................... 40 IV.2.3. Yeraltı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı), .............. 80 IV.2.4. Yüzeysel su kaynaklarının hidrolojik ve ekolojik özellikleri, .................................... 82 IV.2.5. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsalı, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar), ................... 83 IV.2.6. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları), sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları, ........................................................................................................................... 84 IV.2.7. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı), ...... 90 IV.2.8. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları), .................................. 93 IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar),94 IV.2.10. İç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları, bu ortamlar için belirlenen koruma kararları) ........................................ 95 IV.2.11. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyon Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi, .................................................................... 96


iii

IV.2.12. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri), ........................................................................................................ 116 IV.2.13. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri), ....................................................................................... 118 IV.2.14. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.),124 IV.2.15. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi, ...................................................................................................... 124 IV.2.16. Diğer Özellikler. .................................................................................................. 125 IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri ...................................................................... 126 IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel iş gücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler), .............................................................. 126 IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler), ........................................................ 133 IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir), ......................................................................... 134 IV.3.4 İşsizlik (Yöredeki işsiz nüfus, bunun faal nüfusa oranı), ........................................ 135 IV.3.5. Yöredeki sosyal altyapı hizmetleri (eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu), ................................................................................ 135 IV.3.6. Kentsel ve kırsal arazi kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.),138 IV.3.7. Diğer özellikler. ..................................................................................................... 139 BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER ................................................................................................. 140 (Bu bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1. ve V.2. başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır). .................................................. 140 V.1. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler (baraj, Regülatör ve HES dahil), ............................ 140 V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat sırasında kullanılacak malzemeler, ..................................................................................................................... 140 V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşaasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makinalar, ................. 147


iv

V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj işlemleri, ......................................................................... 147 V.1.4. Proje alanı içindeki su ortamlarında herhangi bir amaçla gerçekleştirilecek kazı, dip taraması vb. işlemler nedeni ile çıkarılacak taş, kum, çakıl ve benzeri maddelerin miktarları, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, ..................... 151 V.1.5. Projenin inşaası çalışmalarında kullanılacak patlayıcı madde miktarı, taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, patlatma işleminin ne şekilde yapılacağının açıklanması, patlatma paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı, hava şoku ve kaya fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin değerlendirilmesi, ....................................... 155 V.1.6. İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler, ........................................................................................................... 159 V.1.7. Zemin emniyeti, baraj gölünden su kaçağı olmaması için yapılacak işlemler, ....... 178 V.1.8. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerinde etkileri, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı, fauna üzerinde olabilecek etkiler, ............................................................................................... 179 V.1.9. Arazinin hazırlanması, inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri, ............................................................................................................................... 181 V.1.10. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar, ............................. 181 V.1.11. Proje kapsamında kullanılacak suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarları, su temini sistemi, ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar, ................................................. 183 V.1.12. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek meydana gelecek katı atık miktarı, ne şekilde bertaraf edileceği, ................................................................. 185 V.1.13. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, ........................................................................................................................... 188 V.1.14. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği, ................................................. 188 V.1.15. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar, .......................................... 189 V.1.16. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, .............................................. 193 V.1.17. Diğer özellikler ..................................................................................................... 195 V.2. Projenin işletme aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler, ............................................................................................................ 195


v

V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde erçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları, ............................................................................................... 195 V.2.2. Su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkiler, dere yatağına bırakılacak su miktarı, nasıl hesaplandığı, dere yatağına olabilecek etkiler,212 V.2.3. Su tutulması ile oluşabilecek iklim değişikliği ve bu değişiklik sonucu bitki örtüsü, fauna, habitat ve biyotoplar üzerine olabilecek etkiler, .................................................... 222 V.2.4. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine etkiler, ....... 222 V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu mansapta olabilecek değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi vb.), ......................... 222 V.2.6. Kaynağa ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri, ............................................ 223 V.2.7. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler, .......................................... 226 V.2.8. Baraj-regülatör ömrünün uzatılması için alınması gereken önlemler (peyzaj çalışmaları ve bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, erozyon, sediment taşınması vb.),226 V.2.9. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği, ........ 229 V.2.10. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atıksuların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği, ......................................................................................................................... 229 V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri, depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği, ................................................................. 230 V.2.12. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları ve kontrolü için alınacak önlemler, ..................................................................................................... 231 V.2.13. Diğer özellikler ..................................................................................................... 231 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri ..................................................... 231 V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb., ............................................... 231 V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi, .............................................................................. 231 BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER ..................................... 233 VI.1. Arazi ıslahı, .............................................................................................................. 233 VI.2. Proje alanında yapılacak arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları, ......................... 233 VI.3. Mevcut su kaynaklarına etkiler, ............................................................................... 234


vi

BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ .................................................................. 235 (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.) ....................................................................................... 235 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI ................................................................................. 236 VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı, ........................................ 236 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlilik Tebliği’nde “Yeterlilik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program. ................................................................. 246 BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI ....................................................................................... 247 (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna yansıtılması) .................................................................................................................... 247 BÖLÜM X: SONUÇLAR .................................................................................................. 251 (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri) ............................................................................... 251

NOTLAR VE KAYNAKLAR EKLER ÇED RAPORUNU HAZIRLAYANLARIN TANITIMI


vii

TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No

Tablo I.1. Türkiye Hidroelektrik Potansiyelinin Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007), ........... 3 Tablo II.2.1. Proje Kapsamında Yer Alan Ünitelerin Takribi Koordinatları(UTM 6 derece), . 8 Tablo II.2.2. Proje Kapsamında İnşa Edilecek Ünitelerin Kapladığı Alanlar ...................... 10 Tablo III.1.1. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Yatırım Programı ........................................ 12 Tablo III.1.2. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Yatırım Programı ................................ 13 Tablo III.1.3. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Yatırım Programı .............................. 14 Tablo III.2.1. Gökkaya Barajı İş Programı .......................................................................... 17 Tablo III.2.2. Himmetli Regülatörü İş Programı .................................................................. 18 Tablo III.2.3. Saimbeyli Regülatörü İş Programı ................................................................ 19 Tablo III.3.1. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Gelir/Gider Oranı, ....................................... 23 Tablo III.3.2. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Gelir/Gider Oranı, ............................... 24 Tablo III.3.3. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Gelir/Gider Oranı, ............................. 25 Tablo III.3.4. Gökkaya Barajı ve HES Projesi İç Karlılık Oranı, ......................................... 26 Tablo III.3.5. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi İç Karlılık Oranı, ................................. 27 Tablo III.3.6. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi İç Karlılık Oranı, ................................ 28 Tablo IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Sıcaklık Normalleri, ........................................................ 33 Tablo IV.2.1.2. Bölgeye Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları ................................................ 34 Tablo IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme Sayıları Toplamları ............................................................................................................. 35 Tablo IV.2.1.4. Proje Alanı Uzun Yıllar Basınç Verileri ...................................................... 37 Tablo IV2.1.5. Proje Alanına Ait Bağıl Nem ve Ort. Yerel Basınç Verileri, ........................ 38 Tablo IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Yağış Rejimleri, ............................................................. 39 Tablo IV.2.2.1. Himmetli regülatör yeri sondajları gözlem sonuçları .................................. 47 Tablo IV.2.2.2. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q) ............................................................. 49 Tablo IV.2.2.3. Gökkaya santral yeri ve cebri boru güzergahı sondajları gözlem sonuçları ........................................................................................................................................... 50 Tablo IV.2.2.4. Himmetli regülatörü ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi sonuçları ............................................................................................................................ 51


viii

Tablo IV.2.2.5. Himmetli regülatörü ve HES üç eksenli basınç deneyi Sonuçları .............. 51 Tablo IV.2.2.6. Gökkaya baraj yeri sondajları deney ve gözlem sonuçları ........................ 56 Tablo IV.2.2.7. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q) .............................................................. 60 Tablo IV.2.2.8. Gökkaya santral yeri ve cebri boru güzergahı sondajları gözlem sonuçları ........................................................................................................................................... 61 Tablo IV.2.2.9. Gökkaya barajı ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi sonuçları ............................................................................................................................ 62 Tablo IV.2.2.10. Gökkaya barajı ve HES üç eksenli basınç deneyi sonuçları ................... 62 Tablo IV.2.2.11. İletim Kanalı Tabaka Doğrultu ve Eğimleri .............................................. 71 Tablo IV.2.2.11. Adana ilinde kaydedilen depremler ( M ≥ 5) ........................................... 79 Tablo IV.2.3.1. Gökkaya baraj yeri yeraltısuyu Seviyeleri, ................................................ 81 Tablo IV.2.3.2. Gökkaya cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri ......................... 82 Tablo IV.2.3.3. Himmetli Regülatör, Cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri ....... 82 Tablo IV.2.6.1 Adana İli Agro-Ekolojik Alt Bölgeler ............................................................ 86 Tablo IV.2.6.2 Adana İli 2003 Yılı Tarla Ürünlerinin Ekim Alanı, Üretim ve Verim Değerleri ........................................................................................................................................... 87 Tablo IV.2.6.3 Adana İli Yıllar İtibariyle Tarla Ürünleri Üretimi ........................................... 87 Tablo IV.2.6.4 Saimbeyli İlçesi Bazı Tarla Bitkileri Ekim Alanı, Üretim Miktarı ve Verimi .. 88 Tablo IV.2.6.5 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Ekim Alanları (Ha) .. 89 Tablo IV.2.6.6 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Üretim Miktarları (ton) ........................................................................................................................................... 89 Tablo IV.2.6.7 Adana İli Alt Bölgeler Bazında Meyve Üretimi ............................................ 90 Tablo IV.2.7.1. Proje Alanı Toprak Yapısı, ........................................................................ 92 Tablo IV.2.8.1. Adana İline Ait İşletme Sınıflarına Göre Orman Durumu (2003), .............. 93 Tablo IV.2.11.1. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocoğrafik Bölgeleri ve IUCN Red Data Book Kategorileri ................................................................ 104 Tablo IV.2.11.2. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri ......................................................... 110


ix

Tablo IV.2.11.3. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Sürüngen Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri .......................................................... 110 Tablo IV.2.11.4. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Kuş Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri ................................................................... 111 Tablo IV.2.11.5. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Memeli Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri .............................................................. 114 Tablo IV.2.12.1 Adana İli Maden Yatakları ve Özellikleri ................................................. 116 Tablo IV.2.12.2 Adana İli Enerji Madenleri ve Özellikleri ................................................. 117 Tablo IV.2.13.1 Adana İli Büyükbaş Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı ............... 118 Tablo IV.2.13.2. Adana ili Küçükbaş Hayvan Varlığının İleçlere Göre Dağılımı .............. 120 Tablo IV.2.13.3 Adana İli Kanatlı Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı .................... 121 Tablo IV.2.13.4 Adana İli, İlçeler Arıcılık İstatistikleri ....................................................... 121 Tablo IV.2.13.5 Adana İli 2003 Yılı Kesilen Hayvan Sayısı ve Et Üretimi ........................ 122 Tablo IV.2.13.6 Adana İli 2003 Yılı Hayvansal Üretim Miktarları ..................................... 123 Tablo IV.2.13.7 Adana İli 1995-2003 Yılları Arası Su Ürünleri Üretimi ............................ 123 Tablo IV.3.1.1 Adana İli Firmaların Sektörel Dağılımı ve Çalışan Sayısı ......................... 132 Tablo IV.3.1.2 Adana İli Kamu İktisadi Teşekkülleri İstihdam Durumu ............................ 132 Tablo IV.3.2.1. Adana İli ve İlçeleri 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı ve 2007 Yılı ADNKS Nüfus Sayım Sonuçları .................................................................................................... 133 Tablo IV.3.2.2. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Nüfusu, Hane Halkı Sayısı ve Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü Değerleri ...................................................................................... 134 Tablo IV.3.2.3. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Nüfus, ...................... 134 Tablo IV.3.3.1. Adana İlinde Kişi Başına Düşen Milli Gelirin Yıllara Göre Dağılımı ......... 134 Tablo IV.3.3.2. Gayri Safi Milli Hâsıla’nın Yıllara Göre Artışı (Cari Fiyatlarla) ................. 135 Tablo IV.3.4.1 Adana İli İşgücü İstatistikleri ..................................................................... 135 Tablo IV.3.5.1 Adana İli Öğrenci Sayısının Alt Bölgelere Dağılımı .................................. 136 Tablo IV.3.5.2 Adana İli 2004-2005 Yılı Okullaşma Oranı ............................................... 136 Tablo IV.3.5.3 Adana İli Bakanlığa Bağlı Kurumlar ve Sayısı .......................................... 137 Tablo IV.3.5.4 Adana İli Bakanlık Dışı Sağlık Kurumları .................................................. 137


x

Tablo V.1.1.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Her Bir Tesiste Alınacak Hafriyat Miktarı, Hafriyatın Kullanılacağı Yerler ve Bertaraf Yöntemi ............................................ 141 Tablo V.1.3.1. Gökkaya Barajı Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı, ........... 149 Tablo V.1.3.2. Himmetli Regülatörü Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı, ... 150 Tablo V.1.5.1. ANFO’nun Teknik Özelliklerı .................................................................... 156 Tablo V.1.5.2. Tünellerde Yapılacak Olan Patlatma Tasarımında Delik Sayısı ve Kartuş Miktarları .......................................................................................................................... 158 Tablo V.1.6.1. Toz Emisyon Faktörleri ............................................................................. 160 Tablo V.1.6.2. Yamanlı III HES Projesi,Arazı Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarından Kaynaklı Toz Emisyon Hesaplama Sonuçları, ................................................................................ 169 Tablo V.1.6.3. Pasquill Kararlılık Sınıfları, ....................................................................... 172 Tablo V.1.6.4. Turner Yöntemine Göre Kararlılık Sınıfları, .............................................. 173 Tablo V.1.6.5. Modelleme Çalışmaları ile Elde Edilen Maksimum PM YSK Değerleri ve HKDYY Sınır Değerleri .................................................................................................... 176 Tablo V.1.6.6. PM için HKDYY Sınır Değerleri Aşan Noktalara Ait Koordinatlar ve Konsantrasyon Değerleri ................................................................................................. 176 Tablo V.1.10.1. Dizel Taşıt Araçlarından Kaynaklanan Emisyon Faktörleri(kg/ton) ........ 181 Tablo V.1.10.2. İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanlar, .................. 182 Tablo V.1.11.1. Projenin Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Su Kullanılacak Yerler, Miktarları, Temin Yerleri, Atıksu Miktarları ve Atıksuyun Bertaraf Şekli ........................... 183 Tablo V.1.11.2. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Toplam Kirlilik Yükü ......................................................................................................... 184 Tablo V.2.2.1. Gökkaya Barajı Aylık Ortalama Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır) ...................................................................................................... 214 Tablo V.2.2.2. Himmetli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır) ............................................................................................................... 215 Tablo V.2.2.3. Saimbeyli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır) ............................................................................................................... 216 Tablo V.2.2.4. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı, ........ 217 Tablo V.2.2.5. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı, ............................................................................................................................. 217


xi

Tablo V.2.2.6. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı, ............................................................................................................................. 218 Tablo V.2.2.6. Üretimi gerçekleştirilen ürümlere ait birim alana başına su ihtiyacı(mm), 219 Tablo V.2.6.1. 1801 No’lu Göksu Nehri-Himmetli AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama Tesisleri ve Mevcut Sulamalar, ........................................................................................ 224 Tablo V.2.6.2. 1824 No’lu Göksu Nehri-Çukurkışla AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama Tesisleri ve Mevcut Sulamalar, ........................................................................................ 224 Tablo V.2.6.3. 1801 ve 1824 No’lu AGİ’nu Havzasında Kalan Mevcut Gölet Sulamaları, ......................................................................................................................................... 225 Tablo V.2.6.4. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Sulama Projeleri ve Aylık Sulama Gereksinimleri, ........................................................................ 225 Tablo V.2.6.5. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Gölet Projeleri ve Aylık Su Gereksinimleri ................................................................................. 225 Tablo VIII.1.1. Önlemler Planı .......................................................................................... 237 Tablo VIII.1.2. İzleme Programı ....................................................................................... 242

ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No

Şekil I.1. Türkiye Hidroelektrik Santralleri Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007), .................. 2 Şekil II.1.1. Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü ............................................................ 5 Şekil II.1.2. Proje Alanını ve Proje Alanına Ulaşım Yollarını Gösterir Harita, ...................... 6 Şekil IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Ortalama Sıcaklık Değerlerinin Grafiksel Gösterimi, ...... 34 Şekil IV.2.1.2. Proje Alanına Ait Yıllık Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi ........................................................................................................................................... 36 Şekil IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Kış Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi ........................................................................................................................... 36 Şekil IV2.1.4. Proje Alanına Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi ............................................................................................................ 36 Şekil IV.2.1.5. Proje Alnına Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi ........................................................................................................................... 37 Şekil IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi ............................................................................................................ 37 Şekil IV.2.1.7. Proje Alanına Ait Ortalama Yerel Basınç Değerlerinin Dağılımı ................. 38 Şekil IV.2.1.8. Proje Alanına Ait Ortalama Bağıl Nemin Grafiksel Gösterimleri, ................ 39


xii

Şekil IV.2.1.9. Proje Alanına Ait Ortalama Yağış Miktarlarının Aylara Göre Grafiksel Gösterimi ........................................................................................................................... 40 Şekil IV.2.2.1. Proje alanı ve çevresine ait genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesit Kaynak: (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA) ............................................................................................. 43 Şekil IV.2.2.2. Himmetli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri .............. 47 Şekil IV.2.2.3. Himmetli regülatörü santral yeri ve cebri boru güzergahı üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri ....................................................................................................... 50 Şekil IV.2.2.4. Gökkaya baraj yeri geçirimlilik durumu ....................................................... 56 Şekil IV.2.2.5. Gökkaya baraj yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri .................... 57 Şekil IV.2.2.6. Gökkaya baraj santral yeri ve cebri boru üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri ................................................................................................................................. 61 Şekil IV.2.2.7. Saimbeyli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ....................................... 70 Şekil IV.2.2.8. Proje Alanı ve Çevresi Diri Fay Haritası Kaynak: MTA,1992 .......................................................................................................................... 77 Şekil IV.2.2.9. Adana İli Depremsellik Haritası Kaynak:deprem.gov.tr .............................. 78 Şekil IV.2.2.10. Proje alanı ve çevresi deprem kayıtları ( M ≥4) Kaynak: Kandilli kayıtları ........................................................................................................................................... 80 Şekil IV.2.5.1. Proje alanı ve çevresi mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri (Kaynak: DSİ, 2006) ................................................................................ 84 Şekil IV.2.6.1. Adana İli Arazi Dağılımı .............................................................................. 85 Şekil IV.2.6.2. Saimbeyli İlçesi Arazi Dağılımı ................................................................... 85 Şekil IV.2.6.3 Adana İli Tarla Ürünleri Üretiminin Yıllara Göre Değişimi ............................ 88 Şekil IV.2.9.1. Hançerderesi Yaban Hayatı Geliştirme Sahasını Gösterir Harita(Ölçeksiz), ........................................................................................................................................... 95 Şekil IV.2.15.1. Seyhan Havzası Su Kalitesi Haritası, ..................................................... 125 Şekil IV.3.1.1. Adana İli Sanayisinin Sektörel Dağılımı .................................................... 131 Şekil V.1.3.1. Sarız Meteoroloji İstasyonu Düzeltilmiş PLV Eğrisi, .................................. 149 Şekil V.1.3.2. Gökkaya Barajı Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı, .............................. 150 Şekil V.1.3.3. Himmetli Regülatörü Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı, ...................... 151 Şekil V.1.4.1. Kırma-Eleme Tesisine Ait İş Akım Şeması ................................................ 154 Şekil V.1.5.1. Kesit Alanı – Atım Boyu İlişkisi, ................................................................. 158


xiii

Şekil V.1.5.2. Tünel Kesitinde Açılması Planlanan Deliklerin Yaklaşık Konumları .......... 159 Şekil V.1.6.1. İnceleme alanı ve çevresini gösterir yükseklik verisi, ................................ 171 Şekil V.1.6.2. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı Rüzgar Gülü ............................... 173 Şekil V.1.6.3. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 Yılı Rüzgar Hızı Dağılımları .............. 174 Şekil V.1.6.4. Göksun Meteroloji İstasyonu 2004 Yılı Kararlılık Sınıfı Frekans Dağılımı . 175 Şekil.V.1.6.5. Kırma-Eleme Tesisi Su Pulvarize Sistemi ................................................. 177 Şekil.V.1.6.6. Konveyör Bant Hattı Su Pulvarize Sistemi ................................................ 178 Şekil V.2.1.1. Yamanlı III HES Projesi Enerji Üretimi İş Akış Şeması ............................. 197 Şekil V.2.1.2. Örnek Balık Geçidi Ana Yapı Ünitelerine Ait Görünümler, ....................... 201 Şekil IX.1. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm (1), .................................................. 248 Şekil IX.2. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm (2), .................................................. 248 Şekil IX.3. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm (3), .................................................. 249 Şekil IX.4. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm (4), .................................................. 249 Şekil IX.5. Proje Alanı Teknik Gezi(5), ............................................................................. 250 Şekil IX.6. Proje Alanı Teknik Gezi(6), ............................................................................. 250


xiv

EKLER DİZİNİ

Ek-1 Yer Bulduru Haritası

Ek-2 Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 Ölçekli Topografik Haritası

Ek-3 Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 Ölçekli Arazi Varlığı Haritası

Ek-4 Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 Ölçekli Orman Meşçere Haritası

Ek-5 Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 ve 1/12.000 Ölçekli Jeoloji Haritaları ve Jeolojik

Kesitleri

Ek-6 Proje Ünitelerine Ait Teknik Çizimler

Ek-7 Proje Alanını Gösterir Fotoğraflar

Ek-8 AGİ’lere ve Regülâtör Yerlerine Ait Aylık Ortalama Akım Değerleri

Ek-9 ISCST3 Model Çıktıları ve Yıllık Ortalama ve Maksimum Günlük Ortalama

Partikül Madde YSK Dağılım Profili Gösterir Haritaları

Ek-10 Paket Arıtma Tesisi Planı ve P&I Diyagramı

Ek-11 Akustik Rapor

Ek-12 Acil Müdahale Planı

Ek-13 Proje Alanı ve Çevresi 1/35.000 Ölçekli Vejetasyon Haritası

Ek-14 Göksun Meteoroloji İstasyonu Verileri

Ek-15 Resmi Yazılar

Ek-16 Gökkaya Barajı ve HES, Himmetli ve Saimbeyli Regülatörleri ve HES

Jeoloji/Jeoteknik Etüt Raporları,

Ek-17 Fosseptik Planı,

KISALTMALAR

AGİ - Akım Gözlem İstasyonu CBS - Coğrafi Bilgi Sistemi ÇED - Çevresel Etki Değerlendirme DSİ - Devlet Su İşleri EİH - Enerji İletim Hattı EPDK - Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu GPS - Küresel Yer Belirleme Sistemi HES - Hidroelektik Santral km - Kilometre m - Metre sn(s) - Saniye Hz - Herz (frekans) dB - Desibel TEİAŞ - Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi TM - Trafo Merkezi


xv

PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ

“Yamanlı III Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi’’, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası kapsamında üretim şirketi statüsündeki MEM Enerji Elektrik Üretim San. ve Ticaret A.Ş. tarafından yapılıp işletilecek olup, Türkiye’nin artan enerji ihtiyacını bir kısmının karşılanmasına katkı sağlayacaktır. Yamanlı III HES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun 06.11.2008 tarih ve 1828/20 kararı ile Yamanlı III HES üretim tesisi için Üretim Lisansı verilmesi uygun bulunmuştur (Bkz. Ek-15 Resmi Yazılar).

İlk olarak 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan

Raporu” kapsamında ve fizibilite aşamasında incelenen Yamanlı III HES Projesi için, teknik, jeolojik ve ekonomik açıdan daha uygun olduğu tespit edilen bir formülasyon geliştirilmiş ve revize fizibilite raporu kapsamında DSİ Genel Müdürlüğü’ne sunulmuştur.

Bu formülasyonda, Göksu Nehri üzerinde, 760 m ile 610 m kotları arasındaki

düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır(1).

Revize Fizibilite Raporu üzerinden yapılan ÇED çalışmaları kapsamında, Yamanlı III

HES projesi dahilinde projelendirilen 3 MW kurulu gücünde ki Saimbeyli Regülatörü ve HES projesinin; açık kanal tipi şeklinde projelendirilmesi, kanalın geçeceği güzergah boyunca orman varlığına yapacağı etkiden dolayı, söz konusu proje kapsamında iletim yapısının; açık kanaldan kutu kesitli kapalı kanala değiştirilmesine karar verilmiştir. Bu şekilde kutu kesitli kanalın inşası sonrasında üzeri toprak ile kapatılarak ağaçlandırma çalışması gerçekleştirilecektir.

Proje kapsamında işletilecek olan Himmetli Regülatörü ve HES Projesi 27 MW,

Saimbeyli Regülatörü ve HES 3 MW ve Gökkaya Barajı 30 MW kurulu gücünde olacaktır. Dolayısıyla Yamanlı III HES projesi toplam 60 MW kurulu gücünde olacaktır. Kurulacak olan tesisler ile Yamanlı HES projesi kapsamında yıllık toplam 237.940 GWh enerji üretimi gerçekleştirilecektir.

Yamanılı III HES Projesi için hazırlanan ÇED Başvuru Dosyası’nda Himmetli

Regülatörü ve HES Projesi’nin kurulu gücü 24 MW olarak belirtilmiş olup, bu süreden sonra yapılan kati proje çalışmaları sonucunda; kurulu gücün 27 MW olacağı ortaya çıkmıştır. Yapılan optimizasyon çalışmaları ile, proje ünitelerinde herhangi bir değişiklik olmamamakla birlikte sadece santral binası içerisinde bulunan türbinlerin optimizasyonu ve iyileştirme çalışmaları ile kapasite artışı söz konusu olmuştur.

1 Kaynak: Yamanlı III Enerji Projesi Revize Fizibilite Raporu Hidro Dizayn-2007


BÖLÜM I

PROJENİN TANIMI VE AMACI


1

BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet

alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri)

Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli

göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir. Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir.

2004 yılı başı itibariyle Türkiye’de kişi başına elektrik enerjisi tüketimi brüt 2.090 kWh’ye ulaşmış olmasına rağmen, bu rakamın Avrupa’da yaklaşık 6.500 kWh/kişi ve dünya ortalamasının ise 2.350 kWh/kişi olduğu dikkate alınırsa; ülkemiz için kişi başına düşen elektrik enerjisi tüketiminin oldukça düşük seviyede olduğu gözlenmektedir. Bu nedenle, başta hidrolik enerji olmak üzere, elektrik enerjisi arzının artırılmasının gereği ortadadır.

Özellikle ülkemizde, gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli artmaktadır.

Dolayısıyla bu ihtiyacı karşılamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyacı karşılamakta temiz, doğal, çevreye en az zarar veren enerji kaynağı olarak yenilenebilir enerji kaynaklarımızın en üst düzeyde değerlendirilmesi açısından hidroelektrik enerji üretimi büyük önem arz etmektedir.

Nitekim, Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007–2013), “İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonu ve Uzun Vadeli Strateji (2001-2023) çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu bağlamda planda:

• Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli, güvenli ve asgari maliyetle temini temel amaçlanmıştır. Enerji talebi karşılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulması, enerjinin üretimden nihai tüketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu şekilde kullanılması istenmiştir.

• Elektrik sektöründe, kamu üretim tesislerinin ve dağıtım sisteminin

özelleştirilmesi, Mart 2004’te yürürlüğe konulan Strateji Belgesi doğrultusunda yapılması; dağıtım ve üretim tesislerinin özelleştirmesinden beklenen faydaların bir an önce alınması amacıyla özelleştirme sürecinin hızlandırılması öngörülmüştür.

• Arz güvenliğinin artırılması amacıyla birincil enerji kaynakları bazında dengeli

bir kaynak çeşitlendirmesine ve orijin ülke farklılaştırmasına gidilmiştir. Üretim sistemi içinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının azami ölçüde yükseltilmesi hedeflenmiştir.

• Kamunun sektörden çekilmesiyle orantılı olarak özel sektörün, doğacak açığı

zamanında ikame etmesi ve yeni üretim yatırımlarına arz-talep projeksiyonları paralelinde bir an önce başlaması için gerekirse mevzuat düzenlemeleri ile uygun ortam sağlanacağı; böylece, mevcut tesislerin özelleştirilip yeni yatırım yükünün kamu üzerinde kalmamasına özen gösterileceği ifade edilmiştir. Kamu, düzenleyici ve denetleyici rolü çerçevesinde arz güvenliğini yakından takip edecek ve tedbir alacak şekilde donatılması öngörülmektedir.


2

• Kamu sahipliğinde kalacak olan elektrik iletiminde yatırımlar elektrik sisteminin güvenliğini ve güvenilirliğini koruyacak şekilde sürdürülecektir.

• Kamu yatırım programında yer alan, özellikle hidroelektrik santral projelerinin en

düşük maliyetlerle ve hızlı şekilde tamamlanarak ekonomiye kazandırılması esas alınmıştır. Bu nedenle, yatırım maliyetlerinin gerçeği yansıtmasına, sektörler arası çapraz finansmana gidilmemesine ve projelerdeki gecikmelerden kaynaklanabilecek maliyet artışlarının önüne geçilmesine özen gösterilecektir.

• Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah seviyesinin

yükseltilmesi amacıyla elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük maliyetle enerji üretecek bir sistem oluşturulması hedeflenmiştir.

• Plan döneminde birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalkınmayla

orantılı olarak yıllık ortalama yüzde 6,2 oranında artış öngörülmektedir. Enerji tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında yüzde 28 düzeyinde olan payının yüzde 34’e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise yüzde 37’den yüzde 31’e gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama yüzde 8,1 oranında artış göstereceği tahmin edilmektedir.

Ülkemizde hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Ancak Türkiye

hidroelektrik üretim potansiyeli ile karşılaştırıldığında, mevcut üretim oranının düşük olduğu söylenebilir. Türkiye’nin teknik ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli 129.454 GWh olarak belirlenmiştir (EİE 2007). Kurulu hidroelektrik santrallerinin kapasitesi ise, 2007 yılı sonu itibariyle, 45.930 GWh olup, bu rakam Türkiye’deki toplam kurulu enerji üretim kapasitesinin %36’sını oluşturmaktadır.

Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü’nün Şubat-2007 verilerine göre

Türkiye’de bulunan Hidroelektrik Santrallerin %53’ü proje aşamasında, %11’i inşa halinde ve %36’sı işletmede bulunmaktadır(Bkz. Şekil I.1. ve Tablo I.1.).

Şekil I.1. Türkiye Hidroelektrik Santralleri Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007),


3

Tablo I.1. Türkiye Hidroelektrik Potansiyelinin Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007),

Hidroelektrik Santral Projelerinin Mevcut Durumu

Proj

e Sa

yısı

Kur

ulu

Güç

Toplam Yıllık Hidroelektrik Enerji Üretimi

Güv

enili

r En

erji

Topl

am

Ener

ji

Ora

n

Küm

ülat

if

Ener

ji

Ora

n

(MW) (GWh) (GWh) (%) (GWh) (%)

1- İşletmede 142 12 788 33 560 45 930 35.5 45 930 35.5

2- İnşa Halinde 41 4 397 8 817 14 351 11.1 60 281 46.6

3- Gelecekte İnşa Edilecek 589 19 359 37 335 69 173 53.4 3.1 Kesin Projesi Hazır 13 2 356 4 630 6 919 5.3 67 200 51.8 3.2 Planlaması (Fizibilitesi) Hazır 176 7 269 13 239 26 415 20.4 93 615 72.3 3.3 Master Planı Hazır 99 5 260 10 773 18 280 14.1 111 895 86.4 3.4 İlk Etüdü Hazır 301 4 474 8 693 17 559 13.6 129 454 100.0

Toplam Potansiyel 772 36 544 79 712 129 454 100.0 129 454 100.0

Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış koşullarına bağımlı olduğundan her yıl toplam

üretim içindeki payı değişim göstermektedir. Elektrik enerjisi üretiminde; fosil ve nükleer yakıtlı termik ve doğalgazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur.

Sonuç olarak, Dokuzuncu Kalkınma Planında da belirtildiği üzere, ortalama yıllık temel enerji talebi artışı (%6,2) göz önüne alındığında, hidroelektrik gibi yenilenebilir kaynakların geliştirilmesi bütün dünyada olduğu gibi Türkiye için de çok büyük öneme sahiptir.

“Yamanlı III Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi’’, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi

Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası kapsamında üretim şirketi statüsündeki MEM Enerji Elektrik Üretim San. ve Ticaret A.Ş. tarafından yapılıp işletilecek olup, Türkiye’nin artan enerji ihtiyacının bir kısmının karşılanmasına katkı sağlayacaktır. Yamanlı III HES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun 06.11.2008 tarih ve 1828/20 kararı ile Yamanlı III HES üretim tesisi için Üretim Lisansı verilmesi uygun bulunmuştur (Bkz. Ek-15 Resmi Yazılar).

Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulacak olan tesislerin tamamı Adana ili,

Saimbeyli ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Proje alanı 1/25.000’lik Kozan M35-b2,b3 ve Gaziantep M36-a1,a2,a3 No’lu haritalarda 4 198 600 – 4 194 000 kuzey, 236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmakta olup, proje alanına ait 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde genel yerleşim planı Ek-2’de sunulmuştur.

İlk olarak 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan



düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine


4

sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır(2).




Saimbeyli Regülatörü ve HES 3 MW ve Gökkaya Barajı 30 MW kurulu gücünde olacaktır. Dolayısıyla Yamanlı III HES projesi toplam 60 MW kurulu gücünde olacaktır. Kurulacak olan tesisler ile Yamanlı HES projesi kapsamında yıllık toplam 237.940 GWhenerji üretimi gerçekleştirilecektir.

Üretilen enerji, ulusal enterkonnekte sisteme, TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile yapılacak

sistem bağlantı anlaşması çerçevesinde verilecektir. Bu proje kapsamında hazırlanan ÇED raporunda enerji nakil hatları ile ilgili çevresel

değerlendirmeler bulunmamakta olup, konuyla ilgili çalışmalar TEİAŞ uhdesinde gerçekleşecek ayrı bir proje ile yürütülecek ve ÇED Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülükler ayrıca gerçekleştirilecektir.

Planlanan proje kapsamında kurulması planlanan tesisler ve üniteler ÇED Raporu

içerisinde sunulmuş olup, proje dahilinde yapılacak olan bütün değişiklikler için, değişiklik yapılmadan önce Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nden veya Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan görüş alınacaktır.

Yatırımın işletme süresi 49 yıl olarak öngörülmektedir.



BÖLÜM II

PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU


5

BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Projenin yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış

olan proje yerinin, lejand ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi)

Proje kapsamında; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli

Regülatörleri ve HES Projeleri’nin kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan söz konusu tesislerden; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himetli Regülatörü Göksu Nehri üzerinde 610 m ile 760 m kotları arasında planlanmaktadır. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi ise, Göksu Nehri’nin yan kollarından olan Saimbeyli Deresi üzerinde 733 m ile 677 m kotları arasında projelendirilmiştir.


Saimbeyli ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Proje alanı 1/25.000’lik Kozan M35-b2,b3 ve Gaziantep M36-a1,a2,a3 No’lu haritalarda 4 198 600 – 4 194 000 kuzey, 236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmakta olup, Ek-2’de 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde genel yerleşim planı sunulmuştur.

Proje kapsamında kurulacak olan; Gökkaya Barajı ve HES, Himmetli ve Saimbeyli

Regülatörleri ve HES Proje yerlerini gösterir uydu görüntüsü Şeklil II.1.1’de verilmiştir.

Şekil II.1.1. Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü

Proje kapsamında kurulacak olan tesislere ulaşım; Adana-Sivas Karayolu üzerinden sağlanmakta olup, proje alanı Adana ilinin yaklaşık 115 km kuzey doğusunda ve Saimbeyli ilçesinin yaklaşık 13 km güneyinde yer almaktadır. Proje alanına en yakın köy


6

Himmetli köyü olup, Himmetli köyünün; Gökkaya Barajı santral alanına uzaklığı 1.130 m ve Himmetli Regülatörü ve HES Projesi regülatör alanına uzaklığı 280 m dir. Proje dahilinde kurulacak olan tesisleri ve yerleşim birimlerini gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-2’de sunulmuş olup, aşağıdaki şekilde proje alanı ve alana ulaşımı sağlayan yollar gösterilmektedir.

Şekil II.1.2. Proje Alanını ve Proje Alanına Ulaşım Yollarını Gösterir Harita,

Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında kurulacak olan tesislerden, baraj alanı(baraj aksı ve maksimum su kotunda baraj yüzey alanı) ve iletim tüneli üzerinde herhangi bir yerleşim birimi yer almamaktadır. Gökkaya Barajı kapsamında; Yardibi köyünün yaklaşık 1.200 m doğusunda kurulacak Gökkaya barajından alınacak sular, Göksu Nehri’nin sol sahilinden açılacak yaklaşık 3.199 m uzunluğundaki tünel yardımı ile santral binasına aktarılacaktır. Gökkaya Barajı santral binası ise, Himmetli köyünün yaklaşık 1.300 m doğusunda yer alacaktır. Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım, baraj aksının bulunduğu noktadan Himmetli ile Değirmenciuşağı köylerini birbirine bağlayan mevcut yol ile sağlanacaktır. İnşaat sonrasında bu karayolunun bir bölümü baraj rezervuarı altında kalacağından, yolun su altında kalan kısımları için, mevcut yolun daha üst kotunda ve yaklaşık 3,2 km uzunluğunda yeni bir yol yapılması gerekmektedir. Yolun baraj altında kalan kısmını ve yeni açılacak olan yol güzergâhı Ek-2’de verilen 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita üzeriden gösterilmiştir.

Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında kurulacak olan regülatör, iletim

tüneli ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi bulunmamaktadır. Söz konusu proje alanına en yakın yerleşim birimi regülatöre 280 m mesafede bulunan Himmetli köyüdür. Himmetli Regülatörü ve HES Proje alanına ulaşım için ise, Adana-Feke yönünden gelen ve Göksu nehri boyunca devam eden karayolu kullanılacaktır. Santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması planlanmıştır. Ayrıca

Proje Alanı


7

denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km yeni yol yapılması gerekmektedir. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.

Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında yapılacak olan regülatör, iletim

kanalı ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, iletim kanalına yaklaşık 350 m mesafedeki Tülü mahallesidir. Saimbeyli Regületörü ve HES’in proje sahasına ulaşım için, Adana’dan Saimbeyli’ye ulaşımı sağlayan yol kullanılacaktır. Bu yol santral ve regülatör yerlerinden geçmektedir. Bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir. Sadece yükleme havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yol yapılması öngörülmüştür. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.

Ayrıca; proje kapsamında kırma eleme tesisi, beton santrali ve hafriyat döküm

sahalarının kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan kırma eleme tesisi ve beton santralinin yeri, Gökkaya Baraj alanının bitişiğinde ve yaklaşık 1.500 m2 alan içerisinde planlanmaktadır. Arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkması muhtemel hafriyat malzemelerinin nihai depolanması amacıyla toplam 45.220 m2 alana sahip 2 adet depolama alanı(M1 ve M2) kullanılacaktır. Hafriyat döküm alanlarından M1 nolu hafriyat döküm sahası, Himmetli köyünün yaklaşık 220 m doğusunda ve 20.123 m2 alan sahip olacaktır. Diğer hafriyat döküm sahası ise, Himmetli köyünün yaklaşık 200 m batısında ve yaklaşık 25.097 m2 alana sahip olacaktır. Hafriyat döküm sahaları kapsamında yapılacak olan tüm çalışmalar esnasında; 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine uygun hareket edilecektir.

Proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisi, beton santrali ve hafiriyat

döküm sahalarını gösterir 1/25.000 ölçekli topoğafik harita Ek-2’de sunulmuştur. Ayrıca; proje ünitelerinden Gökkaya Santral alanı ile Himmetli Regülatör alanı

arasında, BOTAŞ A.Ş. tarfından planlanan Samsun – Ceyhan hampetrol boru hattı projesi bulunmaktadır. Söz konusu hat üzerinden Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulan herhangi bir tesis alanına takabül etmemektedir. Boru hattı, Gökkaya Santralinin yaklaşık 750 m batısından ve Himmetli Regülatör alanının yaklaşık 1,5 km doğusundan geçmektedir.

Botaş A.Ş.’ne ait hampetrol boru hattının sağında ve solunda koruma alanı

bulunmakta olup, koruma alanı içerisinde Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulacak Gökkaya Santral Binaları, Şantiye sahası, Kırma eleme tesisi ve beton santrali kalmaktadır. Koruma alanı içerisinde kalmakta olan söz konusu tesisler için, arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarına başlanmadan Botaş A.Ş.’ne gerekli müracaatlar yapılarak izin alınacaktır.

Boru hattının koruma alanı içerisinde kalan kırma eleme tesisi inşaat çalışmaları

esnasınca kullanılacak olup, inşaat çalışmalarının bitmesine müteakip alandan kaldırılacaktır. Ayrıca koruma alanı içerisinde kalmakta olan Gökkaya Santral binası, cebri boru ve yükleme havuzunun, boru hattına herhangi bir etkisinin olmayacağı öngörülmektedir.

Proje alanı, belediye mücavir alan sınırları dışarısında kalmakta olup, bölgeye ait

onaylı bir imar planı ve Çevre Düzeni Planı bulunmamaktadır. Proje alanı içerisinde işyeri, ofis, sosyal ve idari bina vb. gibi yapıların yapılması

düşünüldüğünden bu alanlara ait afet risklerinin belirlendiği ve zemin hakkında detaylı bilgi


8

ve önerileri içeren Afet İşleri Genel Müdürlüğünün 31.05.1989 tarih ve 4343 sayılı genelgesi formatına göre İmar Planına Esas Jeolojik/Jeoteknik Etüt raporu faaliyet sahibi tarafından hazırlatılıp Afet İşleri Genel Müdürlüğünün 04.04.2003 tarih ve 4256 sayılı genelgesinde belirtilen kuruma onaylatılacaktır.

II.2. Proje kapsamındaki ünitelerinin konumu (Baraj gövde ve savak tesisleri

(dolu savak-dipsavak), iletim kanalları, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içerisindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek Baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu’na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25.000, 1/5.000 ve/veya 1/1.000’lik haritalar üzerinde gösterimi)


Saimbeyli ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Proje alanı 1/25.000’lik Kozan M35-b2,b3 ve Gaziantep M36-a1,a2,a3 No’lu haritalarda 4 198 600 – 4 194 000 kuzey, 236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmaktadır(Bkz. Ek-2). Proje kapsamında yer alan başlıca üniteler; baraj, regülâtörler, çökeltim havuzları ve su alma yapıları, iletim kanalları, iletim tünelleri, yükleme havuzları, cebri borular, santral binaları, malzeme stok sahaları, kırma-eleme tesisi, şantiye sahası, mobil beton santrali ve ulaşımı sağlamak üzere iyileştirilecek ve yeniden açılacak yollar olup, bu ünitelerin takribi koordinatları Tablo II.2.1.’de sunulmuştur.

Tablo II.2.1. Proje Kapsamında Yer Alan Ünitelerin Takribi Koordinatları(UTM 6 derece),

PROJE ÜNİTE KOORDİNAT

x y

Gökkaya Barajı ve HES

Gökkaya Baraj Alanı

246166 4193951 246180 4194025 246239 4194059 246267 4194079 246272 4194071 246241 4193999 246190 4193960 246173 4193945

İletim Hattı (tünel)

246219 4193959 246122 4193896 246012 4193865 245654 4193781 245596 4193781 243409 4193993 243365 4194010 243315 4194076 243266 4194205

Yükleme Havuzu

243258 4194213 243277 4194210 243274 4194180 243255 4194181

Cebri Boru Başlangıç 243267 4194211 Bitiş 243292 4194318

Santral Yeri

243287 4194361 243323 4194350 243313 4194303 243275 4194312

Şalt Sahası

243332 4194301 243385 4194273 243373 4194252 243324 4194277

Himmetli Regülatörü ve HES

Himmetli Regülatörü

239429 4194881 239470 4194880 239470 4194760 239422 4194767

Çökeltim Havuzu

239463 4194765 239463 4194734 239256 4194764 239259 4194788


9

PROJE ÜNİTE KOORDİNAT

x y

İletim Hattı(tünel)

239255 4194776 239206 4194783 236281 4195936 236163 4195985 236111 4196037 236061 4196131

Yükleme Havuzu

236054 4196129 236016 4196201 236038 4196212 236076 4196140

Cebri Boru Başlangıç 236026 4196207 Bitiş 235952 4196365

Santral Yeri

235928 4196378 235959 4196394 235971 4196372 235939 4196356

Şalt Sahası

235838 4196355 235872 4196362 235888 4196330 235850 4196316

Saimbeyli Regülatörü ve HES

Saimbeyli Regülatörü

242717 4198542 242699 4198522 242676 4198544 242697 4198567

Çökeltim Havuzu

242679 4198554 242662 4198549 242645 4198540 242630 4198563 242677 4198602 242699 4198569 242683 4198554

İletim Kanalı (Kapalı Kanal) Başlangıç 242636 4198546 Bitiş 241875 4195650

Yükleme Havuzu

241865 4195655 241885 4195645 241879 4195627 241856 4195638

Cebri Bpru Başlangıç 241882 4195632 Bitiş 241953 4195599

Santral Yeri

241956 4195615 241980 4195608 241972 4195582 241948 4195592

Yardımcı Üniteler

M1 Nolu Malzeme Stok Sahası

243251 4194405 243208 4194320 243103 4194319 243066 4194399 243090 4194471 243145 4194462 243201 4194442

M2 Nolu Malzeme Stok Sahası

240839 4195010 240891 4194964 240853 4194877 240823 4194825 240741 4194805 240637 4194796 240579 4194801 240557 4194811 240505 4194811 240450 4194819 240456 4194833 240564 4194831 240670 4194842 240736 4194873 240802 4194935 240825 4194977

Kırma Eleme Tesisi ve Beton Santrali

243340 4194339 243399 4194305 243382 4194284 243330 4194313

!b Grubu Malzeme Ocağı

244500 4194650 243450 4194250 242800 4194964 242800 4194864 243350 4194150 244400 4194450

Kaynak: Proje Alanı 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Haritası (Bkz. Ek-2)


10

Proje üniteleriyle ilgili detaylı teknik bilgiler, Raporun IV.2.1. nolu bölümünde verilmiş olup, proje alanını ve ünitelerini gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita, proje alanından görünümler ve proje ünitelerine ait teknik çizimler eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-2, Ek-7, Ek-8).

Proje kapsamında toplam 120.068 m2’lik alanın kullanılması planlanmaktadır.

Kurulacak olan tesislerden iletim tüneli haricindeki alanlarda kamulaştırma çalışmaları gerçekleştirilecektir. Proje çalışmaları sırasında her bir ünite için kullanılacak alan Tablo II.2.2.’de sunulmuştur.

Tablo II.2.2. Proje Kapsamında İnşa Edilecek Ünitelerin Kapladığı Alanlar

PROJE ÜNİTE KULLANILACAK ALAN (m2)

Gökkaya Barajı ve HES

Gökkaya Baraj Alanı 9.290

Su Alma Yapısı 480

Memba Batardosu 1.890

Mansap Batardosu 1.205

Yükleme Havuzu ve Vana Odası 1.500

Cebri Boru 616

Santral Binası 1.530

İletim Hattı(Tünel) – 3.199 m 14.395

Himmetli Regülatörü ve HES

Himmetli Regülâtörü 2.700

Çökeltim Havuzu ve Taşkın Savağı 2.700

Santral Binası 750

Vana Odası ve Cebri Boru 400

Denge Bacası 450

İletim Hattı(Tünel) – 3617 m 16.276

Saimbeyli Regülatörü ve HES

Saimbeyli Regülâtörü 1.100

Çökeltim Havuzu ve Taşkın Savağı 500

Santral Binası 600

Yükleme Havuzu ve Cebri Boru 800


Malzeme Stok Sahaları ve Şantiye Sahası

M1 Malzeme Stok Sahası 20.123


Şantiye Sahası(Himmetli Regülatörü ve HES Projesi) 750

Kırma Eleme Tesisi(Beton Santrali ve Gökkaya Şantiye Sahası Dahil) 1.500

TOPLAM 120.068

Tesis ünitelerinin kurulacağı alanların tamamı ormanlık alan içerisinde kalmakta

olup, kırma eleme tesisi ile malzeme stok sahalarının bulunduğu alanlar orman vasfında olmayan hazine arazisi niteliğindedir. Kurulacak olan tesislere ait fonksiyonel projeler Ek-6’da ve proje alanını gösterir Orman Mescere Haritası Ek-4’de verilmiştir.


BÖLÜM III

PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI


11

BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili yatırım programı ve finans kaynakları Yamanlı III Enerji Projesi kapsamında Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli

ve Saimbeyli Regülatörleri ve HES Projeleri’nde yer alan tesislerin maliyetleri ile ilgili gerekli metraj çalışmaları yapılarak, keşif özetleri hazırlanmıştır. Tesislerin maliyetinde; baraj, regülatörler, derivasyon ve batardolar, iletim kanalı ve tüneli, yükleme havuzları, denge bacası, cebri borular ve santral binaları inşası, şantiye tesisleri, servis ve ulaşım yolları ile ilgili maliyetler birim fiyatlar kullanılarak hazırlanmıştır. Elektromekanik donanım ile ilgili maliyetler, ilgili üretici ve imalatçı firmadan görüş alınarak hazırlanmıştır. Maliyetlerin hesabında 2007 DSİ birim fiyatları kullanılmış ve döviz kuru 2007 yılı için DPT Müsteşarlığı tarafından belirlenen 1 ABD Doları = 1,54 TL değeri kullanılmıştır.

Projenin yapılabilirlik çalışmaları kapsamında tamamlanan yatırım bedeli hesabı,

Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES projeleri için 16 başlık altında, Gökkaya Barajı ve HES projesi için ise 19 başlık altında yapılmış ve yatırım programı altışar aylık dönemler halinde şekillendirilmiştir. Yapılan hesaplamalara göre, Gökkaya Barajı ve HES Projesinin toplam yatırım bedeli 120.860.378 TL, Himmetli Regülatörü ve HES Projesinin toplam yatırım bedeli 91.225.435 TL ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi yatırım bedeli 10.006.531 TL olmak üzere toplam proje bedeli 222.092.345 TL olarak hesaplanmıştır.

Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES

Projeleri için yatırım programı kapsamında yapılacak çalışmalar ve bunlara ilişkin mali hesaplamalar Tablo III.1.1, Tablo III.1.2 ve Tablo III.1.3’de verilmiştir.


15

III.2. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili iş akım şeması veya zamanlama tablosu Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan Gökkaya Barajı ve HES Projesi

ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projelerinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarına eş zamanlı olarak başlanacaktır.

Gökkaya Barajı ve Hidroelektrik Santralı için, işletmeye geçene kadar ilk 16 ayı etüd

ve sondajların yapılması, haritaların alınması ve kat’i projelerin hazırlanması işleri için ayrılmıştır. Sonraki 3 yıl ise inşaat işleri ve elektromekanik teçhizatın temin ve montajı için öngörülmektedir.

Himmetli Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı için, ilk 16 ayı etüd ve sondajların

yapılması, haritaların alınması ve kat’i projelerin hazırlanması işleri için ayrılmıştır. Sonraki 2 yıl ise inşaat işleri ve elektromekanik teçhizatın temin ve montajı için öngörülmüştür.

Saimbeyli Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı için ise, ilk 12 ayı etüd ve sondajların

yapılması, haritaların alınması ve kat’i projelerin hazırlanması işleri için ayrılmıştır. Sonraki 2 yıl ise inşaat işleri ve elektromekanik teçhizatın temin ve montajı için düşünülmüştür.

Gökkaya Barajı ve HES ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES projeleri

kapsamında yapılacak olan çalışmalar ve bu çalışmalara ait zamanlama peryotları hakkında bilgiler aşağıda sunulmuştur.

Gökkaya Barajı ve HES Etütler ve Kat’i Proje Hazırlanması Gökkaya Barajı ve HES projesi için belirtilen 52 aylık sürenin ilk 16 ayı baraj ve diğer

tesis yerlerinin 1/1.000 ölçekli haritalarının alınması, yine aynı yerlerde jeolojik araştırmaların ve gerekli sondajların yapılması, kat’i projelerin hazırlanması gibi ön hazırlık işlerine ayrılmıştır. Ayrıca bu dönemde finans temini ve gerekli izinlerin alınması işlemleri de yapılacaktır.

İnşaat İşleri İnşaat çalışmaları, gerekli izinlerin alınıp kat’i projelerin oluşturulmasından sonra

başlanacaktır. İnşaat işlerinin süresinde bağlayıcı olan baraj gövdesinin inşaatıdır. Baraj gövdesi inşaatının 26 ay süreceği dikkate alınmıştır. Buna göre santral binası inşaatı için de 16 aylık bir süre öngörülmüştür.

Elektromekanik Teçhizat Elektromekanik teçhizat temini için ihale dökümanları hazırlanması ve ihaleye çıkılıp

ihalenin sonuçlandırılması yaklaşık 6-7 ay almaktadır. Bu sebeple İnşaat işlerine başlanırken elektromekanik teçhizat ihalesi işlemlerine başlanacaktır. İhale sonuçlandıktan sonra projelerin hazırlanması, teçhizatların imalatı ve nakliyesi için 21 aylık bir süre öngörülmüştür. Elektromekanik tesisat montaj işlemleri de imalatın tamamlanmasının ardından 8 aylık bir süreç içerisinde tamamlanacaktır. Montajdan sonra işletmeye alma ve test üretimleri yapılacak ve inşaat işleri başladıktan 3 yıl sonra üniteler ticari işletmeye başlayabileceklerdir.


16

Himmetli Regülatörü ve HES Etütler ve Kat’i Proje Hazırlanması Himmetli Regülatörü ve HES projesi için belirtilen 40 aylık sürenin ilk 16 ayı

regülatör, enerji tüneli, denge bacası, cebri boru ve santral yerlerinin 1/1.000 ölçekli haritalarının alınması, yine aynı yerlerde jeolojik araştırmaların ve gerekli sondajların yapılması, kat’i projelerin hazırlanması gibi ön hazırlık işlerine ayrılmıştır. Ayrıca bu dönemde finans temini ve gerekli izinlerin alınması işlemleri de yapılacaktır.

İnşaat İşleri İnşaat çalışmaları, gerekli izinlerin alınması, kat’i projelerin oluşturulması ve finans

teminin tamamlanmasının ardından başlayacaktır. Elektromekanik Teçhizat Elektromekanik teçhizat temini için ihale dökümanları hazırlanması ve ihaleye çıkılıp

ihalenin sonuçlandırılması yaklaşık 6-7 ay almaktadır. Bu sebeple inşaat işlerine başlanırken elektromekanik teçhizat ihalesi işlemlerine başlanacaktır. İhale sonuçlandıktan sonra projelerin hazırlanması, teçhizatların imalatı ve nakliyesi için 14 aylık bir süre öngörülmüştür. Elektromekanik tesisat montaj işlemleri de imalatın tamamlanmasının 4 ay sonrasında tamamlanabilecektir. Montajdan sonra işletmeye alma ve test üretimleri yapılacak ve inşaat işleri başladıktan 2 yıl sonra üniteler ticari işletmeye başlayabileceklerdir.

Saimbeyli Regülatörü ve HES Etütler ve Kat’i Proje Hazırlanması Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi için belirtilen 2,5 yıllık sürenin ilk 12 aylık kısmı

regülatör, iletim kanalı, yükleme havuzu ve vana odası, cebri boru ve santral yerlerinin 1/1.000 ölçekli haritalarının alınması, yine aynı yerlerde jeolojik araştırmaların ve gerekli sondajların yapılması, kat’i projelerin hazırlanması gibi ön hazırlık işlerine ayrılmıştır. Ayrıca bu dönemde finans temini ve gerekli izinlerin alınması işlemleri de yapılacaktır.

İnşaat İşleri İnşaat işleri etüt işlerinin başlamasından yaklaşık 12 ay sonra başlayacağı

düşünülmüştür. İnşaat işlerinin süresinde bitmesini engelleyici bir etken bulunmamaktadır. Elektromekanik Teçhizat Elektromekanik teçhizat temini için ihale dökümanları hazırlanması ve ihaleye çıkılıp

ihalenin sonuçlandırılması yaklaşık 4 ay almaktadır. Bu sebeple İnşaat işlerine başlanırken elektromekanik teçhizat ihalesi işlemlerine başlanacaktır. İhale sonuçlandıktan sonra projelerin hazırlanması, teçhizatların imalatı ve nakliyesi için 11 aylık bir süre öngörülmüştür. Elektromekanik tesisat montaj işlemleri de imalatın tamamlanmasının 3 ay sonrasında tamamlanabilecektir. Montajdan sonra işletmeye alma ve test üretimleri yapılacak ve inşaat işleri başladıktan 1,5 yıl sonra üniteler ticari işletmeye başlayabileceklerdir.

Projenin planlandığı şekilde bitirilmesi amacıyla bu aşamada hazırlanmış olan iş

programları Tablo III.2.1, Tablo III.2.2 ve Tablo III.2.3’de verilmiştir.


20

III.3. Projenin fayda-maliyet analizi Yamanlı III HES Projesi fayda maliyet analizi proje için hazırlanan Yapılabilirlik

Raporu içerisinde irdelenmiştir. Yapılan incelemede, proje ekonomik ömrü olarak 50 yıl, proje gelirlerinin hesabında aşağıdaki kriterler çerçevesinde firm ve sekonder enerji faydaları, yatırım ve 50 yıllık işletme dönemi için de yıllık % 9,5 faiz oranı kullanılmıştır. Yatırım tutarı hesabında, ekonomik analizin ülke ekonomisi açısından irdelenmesinde, sigorta, bağımsız danışman, işletme sermayesi ve KDV toplama dahil edilmemiştir. Ayrıca inşaat süresi faizleri hesabında yeniden oluşturulan yatırımın yıllara göre dağılımı tablosunda % 9,5 olarak dikkate alınmıştır.

Projenin yıllık fayda hesaplamalarında, DSİ’nin belirlediği enerji faydaları

kullanılmıştır. Söz konusu enerji faydaları aşağıda verilmiştir. Firm Enerji İçin : 6 Cent (ABD) / kWh Sekonder Enerji İçin : 3,3 Cent (ABD) / kWh ( 1$ = 1,51 YTL) Pik Güç Faydası için : 85 $ (ABD) / kW Himmetli Regülatörü aktif haznesi küçük olduğu için aslen pik güç faydasının çok

düşük olması gerekmektedir ancak membada yapılacak olan Gökkaya Barajı pike çalışabilecek durumda tasarlanmıştır. Bu durumda, Gökka Barajı’nın pike çalıştığı zamanlarda, Gökkaya Barajı’nın mansabında yer alan Himmetli Regülatörü de pike çalışabilecektir. Bu nedenle Himmetli Regülatörü için de pik güç faydası alınmıştır.

Proje kapsamında yer alan Gökkaya ve Himmetli HES enerji üretimleri mevcut

durum ve membada yapılması planlanan sulama projelerinin devreye girmesi durumu için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Bu durumda proje kapsamındaki HES tesislerindeki yıllık enerji üretimleri şu şekilde oluşmaktadır.

Gökkaya Barajı ve HES Yıllık Enerji Üretimi; - Mevcut Durum : Firm Enerji : 60.882 GWh Sekonder Enerji : 58.234 GWh Toplam Enerji : 119.116 GWh Firm Enerji Faydası : 3,652,920 ABD Doları Sekonder Enerji Faydası : 1,921,722 ABD Doları Pik Güç Faydası : 1,729,514 ABD Doları Toplam Enerji Faydası : 7,304,156 ABD Doları - Memba Gelişmeli Gelecek Durum : Firm Enerji : 54.162 GWh Sekonder Enerji : 61.436 GWh Toplam Enerji : 115.597 GWh Firm Enerji Faydası : 3,249,720 ABD Doları Sekonder Enerji Faydası : 2,027,388 ABD Doları Pik Güç Faydası : 1,820,077 ABD Doları Toplam Enerji Faydası : 7,097,185 ABD Doları


21

Himmetli Regülatörü ve HES Yıllık Enerji Üretimi; - Mevcut Durum : Firm Enerji : 53.160 GWh Sekonder Enerji : 52.999 GWh Toplam Enerji : 106.159 GWh Firm Enerji Faydası : 3,189,600 ABD Doları Sekonder Enerji Faydası : 1,748,967 ABD Doları Pik Güç Faydası : 1,323,581 ABD Doları Toplam Enerji Faydası : 6,262,148 ABD Doları - Memba Gelişmeli Gelecek Durum : Firm Enerji : 53.160 GWh Sekonder Enerji : 50.218 GWh Toplam Enerji : 103.378 GWh Firm Enerji Faydası : 3,189,600 ABD Doları Sekonder Enerji Faydası : 1,657,194 ABD Doları Pik Güç Faydası : 1,323,581 ABD Doları Toplam Enerji Faydası : 6,170,375 ABD Doları Saimbeyli Regülatörü ve HES Yıllık Enerji Üretimi Firm Enerji :5.247 GWh Sekonder Enerji : 7.418 GWh Toplam Enerji : 12.664 GWh Firm Enerji Faydası : 314,820 ABD Doları Sekonder Enerji Faydası : 244,794 ABD Doları Toplam Enerji Faydası : 559,614 ABD Doları Yamanlı III Enerji Projesi Yıllık Toplam Enerji Faydası - Mevcut Durum : Firm Enerji Faydası : 7,157,340 ABD Doları Sekonder Enerji Faydası : 3,915,483 ABD Doları Pik Güç Faydası : 3,053,095 ABD Doları Toplam Enerji Faydası :14,125,918 ABD Doları - Memba Gelişmeli Gelecek Durum : Firm Enerji Faydası : 6,754,140 ABD Doları Sekonder Enerji Faydası : 3,929,376 ABD Doları Pik Güç Faydası : 3,143,658 ABD Doları Toplam Enerji Faydası :13,827,174 ABD Doları Yıllık Giderler Proje kapsamında dikkate alınan yıllık giderler, iki kalemde incelenmiş olup faiz,

amortisman ve yenileme giderleri ile işletme ve bakım giderlerinin toplamından oluşmaktadır. Yamanlı III HES tesisleri için için faiz ve amortisman faktörü olarak %9,50 faiz oranı ve 50 yıllık ekonomik proje ömrüne karşılık gelen 0,09603 değeri kullanılmıştır.


22

• Gökkaya Barajı ve HES tesisleri için, yıllık faiz, amortisman ve yenileme gideri 8.449.376 TL (5.595.613 $) olarak bulunmuştur. Yıllık işletme ve bakım giderleri ise 1.160.856 TL (768.779 $) olarak hesap edilmiştir. Bu durumda projenin toplam yıllık gideri ise 9.610.232 TL ( 6.364.392 $ ) olmaktadır.

• Himmetli Regülatörü ve HES tesisleri için, yıllık faiz, amortisman ve yenileme

gideri 6.310.757 TL (4.179.309 $) olarak bulunmuştur. Yıllık işletme ve bakım giderleri ise 541.723 TL (358.757 $) olarak hesap edilmiştir. Bu durumda projenin toplam yıllık gideri ise 6.852.480 TL ( 4.538.066 $ ) olmaktadır.

• Saimbeyli Regülatörü ve HES tesisleri için ise, yıllık faiz, amortisman ve

yenileme gideri 899.947 TL (599.965 $) olarak bulunmuştur. Yıllık işletme ve bakım giderleri ise 86.220 TL (57.480 $) olarak hesap edilmiştir. Bu durumda projenin toplam yıllık gideri ise 986.167 TL ( 657.445 $ ) olmaktadır.

İç Karlılık Oranı Yamanlı III HES tesisleri için proje bedeli üzerinden hesap edilen yıllık işletme ve

bakım giderleri ile yıllık enerji gelirlerinin yatırımın başladığı birinci yıla taşınmış değerlerini eşit kılan faiz oranı olan İç Karlılık Oranı hesaplanmıştır. Gökkaya Barajı ve HES projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES projelerine ait Gelir/Gider oranları ve İç Karlılık hesapları aşağıdaki tablolarda verilmiştir.


29

III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri,

Proje kapsamında kurulacak olan ana tesisler haricinde; sadece inşaat süresince

kurulu bulunacak kırma eleme tesisi, beton santrali ve şantiye tesisleri, proje dahilinde kurulacak ünitelere ulaşımı sağlayacak servis yolları ve santrallerde üretilecek olan enerjinin enterkonnekte sisteme bağlantısının sağlanması amacıyla elektrik iletim hattı kurulacaktır.

Proje dahilinde kurulacak olan yardımcı ünitelere ait bilgiler aşağıda sunulmuştur. Kırma Eleme Tesisi(Mobil-Beton Santrali dahil) ile Sosyal Tesisler; Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan Gökkaya Barajı ile Himmetli ve

Saimbeyli Regülatörleri, beton dolgu gövde şeklinde inşa edilecektir. Dolayısıyla kurulacak olan baraj, regületör, iletim yapısı ve diğer yardımcı ünitelerin inşasında beton ihtiyacı olacaktır. İnşaat çalışmaları süresince beton ihtiyacı, proje alanı içerisinde kurulacak mobil beton santralinden ve santrale malzeme sağlayacak kırma eleme tesisinden karşılanacaktır.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Gökkaya Santral Binasının

memba ve mansabında Göksu Nehri üzerinde kot ayarlaması çalışmaları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan bu çalışmalar esnasında Göksu Nehiri içerisinde çıkacak olan malzemeler proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisine nakledilecektir. Kot ayarlaması esnasında yapılacak olan çalışmalar, Maden Kanunu gereğince 1(b) gurubu malzeme ocağı kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, söz konusu kot ayarlaması çalışmalarından önce, alana ait gerekli müracaatlar Adana Valiliği’ne yapılarak Maden Kanunu gereğince gerekli Ruhsat ve izinler alınacaktır.

Projenin inşaat çalışmaları süresince işletilecek ola kırma eleme tesisi ile mobil

beton santrali, inşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından alandan sökülecek ve kullanılan alanlar aslına uygun şekilde düzenlenecektir. Kırma eleme tesisi ve beton santrali alanlarını gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.

Şantiye sahası içerisine kurulacak olan kırma eleme tesisi ile mobil beton santrali

yanında, inşaat çalışmaları süresince çalışacak olan personelin idari ve sosyal ihtiyaçlarının karşılandığı prefabrik yapıda tesisler kurulacaktır.

Enerji Nakil Hatları; Gökkaya Santralinde üretilecek olan enerji, santral alanında kurulacak olan 154

kV’luk şalt sahasına uradan da 154 kV’luk Enerji Nakil Hattı ile yaklaşık 15 km mesafede bulunan Feke Trafo Merkezine aktarılacaktır.

Himmetli Santralinde üretilecek olan enerji de, santral alanında kurulacak olan 154

kV’luk şalt sahasına ve buradan da 154 kV’luk Enerji Nakil Hattı yardımıyla yaklaşık 11 km mesafede bulunan Feke Tarfo Merkezine aktarılacaktır.

Saimbeyli HES‘inde üretilecek olan enerji, santral alanına yaklaşık 1 km mesafeden

geçen 34.5 kV’luk enerji nakil hattına girdi-çıktı şeklinde bağlanarak ulusal şebekeye katılması planlanmıştır.


30

III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri olan ve proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri,

Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Himmetli ve Saimbeyli

Yükleme havuzuna ulaşım için ve Gökkaya Baraj alanında kalacak mevcut yolun devamlılığının sağlanması amacıyla yeni yol açılması planlanmaktadır.

Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım, baraj aksının olduğu yerden

Himmetli köyünü Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yol ile sağlanacaktır. Gökkaya Barajı ve HES Projesinin devreye alınarak su tutulmasına başlanmasıyla, Himmetli köyünü Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yolun bir kısmı ile yol üzerinde bulunan köprü baraj rezervuarı altında kalacaktır. Bu nedenle bu yolun yerine üst kotlarda yaklaşık 3,2 km yeni yol, 300 m uzunluğunda ulaşım tüneli ve bir adet viyadük yapılması planlanmaktadır. Kurulacak olan bu tesisler Yamanlı III HES Projesi için hazırlanan yapılabilirlik raporunda irdelenerek maliyet hesaplarına dahil edilmiş olup, yollar için hesaplanan toplam maliyet 7.392.000 YTL (4.800.000 ABD Doları) olarak alınmıştır.

Himmetli Regülatörü ve HES Proje sahasına ulaşm, Adana-Feke yönünden gelen

ve Göksu Nehri boyunca devam eden karayolu sağlanacaktır. Bu yol regülatör yeri ve santral yeri yakınından geçmekte olup, santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması planlanmıştır. Ayrıca denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km yeni yol yapılması gerekmektedir.

Himmetli Regülatörü ve HES tesislerine ulaşımı sağlamak amacıyla yapılacak olan

servis yolların toplam inşaat maliyeti 924.000 YTL (600.000 ABD Doları) olarak hesaplanmıştır.

Saimbeyli Regülatörü ve HES Proje alanına ulaşım için, Adana’dan Saimbeyli’ye

ulaşımı sağlayan mevcut yol kullanılacaktır. Bu yol santral ve regülatör yerlerinden geçmekte olup, bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir. Sadece yükleme havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yeni yol yapılacaktır.

Proje alanı içerisinde bulunan mevcut yolları ve açılacak yeni yolları gösterir

1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur. III.6. Kamulaştırma ve yeniden yerleşim, Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan üniteler için toplam 120.068 m2

alan kullanılacaktır. Kullanılacak olan bu alanın yaklaşık 30.671 m2’si kurulacak olan tüneller olup, bu alanda herhangi bir kamulaştırma çalışması yapılmayacaktır. İletim tüneli dışında kalan alanlarda ise kamulaştırma çalışmaları yapılacak olup, kamulaştırma çalışmalarının tamamlanmasına müteakip inşaat çalışmalarına başlanacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan üniteler ve bu üniteler ait alansal bilgiler Tablo III.2.2’de sunulmuştur.

Proje dahilinde kurulacak olan ünitelerin tamamı(santral sahaları, cebri borular,

yükleme havuzları, denge bacaları, çökeltim havuzları, santral binaları) orman sayılan alan içerisinde kalmaktadır. Ayrıca, Gökkaya ve Himmetli Projelerinde oluşacak göl rezervuar alanı içerisinde kalan arazilerin tamamı da orman sayılan alanlar içerisinde kalmaktadır. Yalnızca malzeme stok sahaları ile kırma eleme tesisi(mobil beton santrali dahil) orman vasfında olmayan hazine arazisi ile şahıs arazileri içerisinde kalmaktadır.

Projeden doğrudan etkilenecek toplu halde yerleşim olmadığından dolayı 2510 sayılı

“İskan Kanunu”na göre yeniden yerleşim söz konusu olmayacaktır.


31

Kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna gidilecek, anlaşmazlık durumlarında ise 05.05.2001 tarih ve 24393 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanunu ve 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği çerçevesinde kamulaştırma işlemleri gerçekleştirilecektir.

4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c

fıkrası gereğince; kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından yürütülecek, verilecek olan kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğunde hazine adına tescil edilecektir.

Proje kapsamında toplam 89.397 m2 alan(iletim tünelleri dahil değil) kullanılacak

olup, bu alanın yaklaşık 41.927 m2’si orman sayılan alan içerisinde kalmaktadır. Geri kalan 47.470 m2’lik alan ise orman vasfında olmayan hazine arazisi niteliğindedir. Proje alanı ve çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli Orman Mesçere Haritasi ve Arazi Varlığı Haritası eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-4, Ek-3).

Proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı Orman

Kanunu’nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır. Proje ile ilgili Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nün görüşünü bildiren “ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu” ve görüşü eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-15, Resmi Yazılar).

Proje alanı ve yakın çevresinde yer alan yerleşim yerlerinden hiçbiri proje faaliyetleri

sonucunda su altında kalmayacaktır. Bu nedenle, proje kapsamında yeniden yerleşim söz konusu olmayacaktır.

III.7. Diğer hususlar. Bu bölümde incelenecek başka bir husus bulunmamaktadır.


BÖLÜM IV

PROJE KAPSAMINDA YER ALAN BARAJ, REGÜLATÖR VE HES PROJELERİNDEN

ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL

ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI


32

BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN BARAJ, REGÜLATÖR VE HES PROJELERİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI

IV.1. Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre

belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi için projeden kaynaklanan çevresel,

ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazıları doğrudan, bazıları ise dolaylı etkilerdir. Proje etki alanı; flora, fauna, gürültü, su kaynakları, tarım alanları, yerleşim yerleri vb. göz önüne alınarak seçilmiştir.

Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan bütün üniteler, Göksu Nehri 610

m ile 760 m kotları arasında ve Saimbeyli Deresi üzerinde bir yayılım göstermekte olup, geniş bir alana dağılmıştır. Rapor içerisinde yapılan çevresel değerlendirmelerde özellikle projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklı toz ve oluşacak gürültünün geniş alanlara dağılım göstereceği ortaya çıkmıştır. Söz konusu bu etkiler oluşturulan hesaplama ve haritalama çalışmaları ile desteklenmiş ve inceleme alanı içerisinde kalan yerleşim birimlerine olası etkiler değerlendirilmiştir.

Sosyo ekonomik açından ise, özellikle proje alanının içerisinde bulunduğu Himmetli

köyünün öncelikli olarak olumlu yönde etkileneceği öngörülmektedir. Dolaylı olarak da Saimbeyli ilçesi ile Adana ilinin Sosyo ekonomik açıdan etkileneceği düşünülmektedir. Projenin işletme aşamasına geçmesine müteakip, üretilecek olan enerji ile de Türkiye ekonomisine doğrudan bir katkı sağlanmış olacaktır.

Sonuç olarak, projenin arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olası

çevresel etkileri raporun ilgili bölümlerinde verilmiş olup, Çevre Mevzuatı kapsamında değerlendirmeler yapılmıştır. Yapılan değerlendirmeler ışığında, projenin arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olası çevresel etkilerin Çevre Mevzuatı sınır değerlerinin altında kalacağı ortaya çıkmıştır. Projenin Sosyo ekonomik açıdan da geniş bir alanı olumlu yönde etkileyeceği ortaya çıkmış olup, proje alanı ve çevresine ait Sosyo-Ekonomik özellikler Bölüm IV.3’de sunulmuştur.

Projenin etki alanı, eklerde verilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde görülmektedir (Bkz. Ek-2).

IV.2. Etki alanı içerisindeki fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal

kaynakların kullanımı,

Raporun bu bölümünde, projenin etki alanı içerisinde yer alan çevreye ait fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı ile ilgili detaylı bilgi verilmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır.

IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler, Bu kısımda proje sahası ve çevre alanlardaki, meteorolojik koşullar değerlendirilmek

üzere; Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) tarafından gerçekleştirilen meteorolojik sürekli ölçümlerin sonuçları analiz edilerek, sonuçlar tablo ve grafikler yardımıyla sunulmuştur. Bu kapsamda 380 01ı enlem, 360 30ı boylamlarında yer alan ve proje alanına en yakın Meteoroloji İstasyonu olma niteliği taşıyan Kahramanmaraş-Göksun Meteoroloji gözlem istasyonundan alınan verilerden faydalanılmıştır (Bkz:Ek-14).


33

Proje alanına ait genel iklim koşulları; Adana ilinde iklim, dağlık ve ovalık alanlarda farklılık göstermekle birlikte tipik

Akdeniz iklimi karakterindedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yükseklerde yağışlar genellikle kar şeklinde düşmektedir. Adana ilinde en yüksek sıcaklık 50 °C, en düşük sıcaklık ise -7 °C dolaylarındadır.

Bölgede meydana gelen yağışlar, genellikle yamaç yağışları ve gezici hava

kütlelerinin karşılaşması ile oluşur. Ortalama yağış miktarı 663.5 mm (50 yıllık) dir. Yılın ortalama 74 günü yağışlı geçmekte ve yağışların % 51 kışın, % 26 ilkbaharda, % 18 sonbaharda, %5 yazın düşmektedir. Yazın havanın nemle yüklü olmasına karşılık, bazı yıllarda hiç yağış düşmediği görülmektedir.

Yazın bir alçak basınç merkezi olan Çukurova'ya denizden ve Toroslar'dan hava akımı olmaktadır. Böylece dinamik nedenli bir yüksek basınç merkezi oluşmaktadır. Bir taraftan denizden gelen nemli hava, diğer taraftan barajlar ve ovanın sulanması nedeniyle nem artmakta ve iklimin ve enlemin etkisiyle ısınan hava, birikim nedeniyle ağırlaştığı için yükselememekte ve doyma noktasına ulaşamaktadır. Bunun sonucu olarak yazın nem yüklü sıcak bir hava görülmektedir. Ortalama nisbi nem % 66 olmakla beraber, yazın % 90'ın üzerine çıkmaktadır.

Proje alanının da içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesi, iklim olarak Akdeniz kuşağı

içine girmekle beraber İç Anadolu’nun karasal iklimi etkisi altındadır. Kışları sert ve soğuk, yazları serin ve yağışlıdır. Yıllık ortalama sıcaklık kış aylarında 4 derece, yaz aylarında 22-25 derece olarak belirlenmiştir.

Meteorolojik ve iklimsel değişkenlerin il içerisinde istatistiksel olarak değişimi

aşağıda sunulmuştur. a) Sıcaklık Proje alanında yıllık ortalama sıcaklık 9,1 oC’dir. En yüksek sıcaklık Temmuz ayında

21,6 oC, minimum sıcaklık Ocak ayında – 2,4 oC olarak tespit edilmiştir. Ayrıca bölgede görülen ortalama en yüksek sıcaklık Temmuz ayında 29,8 oC ve ortalama en düşük sıcaklık değeri ocak ayında -6,8 oC olarak tespit edilmiştir. Bölgeye ait sıcaklık normalleri Tablo IV.2.1.1’de ve grafiksel gösterimi Şekil IV.2.1.1’de verilmiştir.

Tablo IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Sıcaklık Normalleri,

AYLAR ORT. SICAKLIK (oC) ORT. DÜŞÜK SICAKLIK(oC) ORT. YÜKSEK SICAKLIK(oC)

Ocak -2,4 -6,8 2,4 Şubat -1,5 -6,6 4,0 Mart 2,6 -2,5 8,5

Nisan 8,0 2,2 13,7 Mayıs 13,3 5,8 20,4

Haziran 17,7 8,5 25,2 Temmuz 21,6 11,1 29,8 Ağustos 20,6 10,5 29,7

Eylül 15,7 6,8 25,2 Ekim 10,5 3,3 19,3

Kasım 4,0 -1,6 11,3 Aralık -0,7 -4,7 3,9

YILLIK 9,1 2,2 16,1 Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları,


34

-2,4 -1,5

2,6

8

13,317,7

21,6 20,6

15,7

10,5

4

-0-5

0

5

10

15

20

25

ocak şubat mart nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül ekim kasım ar

Ort

alam

a Sı

caklık

(C)

Aylar Şekil IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Ortalama Sıcaklık Değerlerinin Grafiksel Gösterimi, b) Rüzgâr Bir bölgedeki rüzgar rejimi, kirleticilerin dağılımında önemli rol oynamaktadır.

Özellikle bölgedeki hakim rüzgar yönü ve şiddeti, nokta kirletici kaynaklardaki koku, emisyon, ses, vb. kirleticilerin dağılmasında en etkin faktörlerin başında gelmektedir.

Proje yerinde hakim rüzgar yönü NE (Kuzey-doğu), en hızlı esen rüzgar hızı ise

SSW yönünde 3,9 m/s olarak kaydedilmiştir. Bölgede ortalama fırtınalı günlerin sayısı 10,6 ve yıllık ortalama rüzgar hızı ise 1,1 m/s’dir.

Bölgeye ait rüzgar verileri Tablo IV.2.1.2. ve Tablo IV.2.1.3’de, yönlere göre

ortalama rüzgar hızı ve esme sayılarını gösteren yıllık rüzgar diyagramları Şekil IV.2.1.2’de, yönlere göre esme sayıları için hazırlanan mevsimlik rüzgar diyagramları Şekil IV.2.1.3. ve Şekil IV.2.1.4’de, yönlere göre mevsimlik esme hızlarını gösteren rüzgar diyagramları ise Şekil IV.2.1.5 ve Şekil IV.2.1.6’da verilmiştir.

Tablo IV.2.1.2. Bölgeye Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları

Aylar Ortalama

Rüzgar Hızı (m/s)

En Hızlı Esen Rüzgar Yönü ve

Hızı (m/s)

Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı (Rüzgar Hızı ≥

17,2 m/s)

Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı

(Rüzgar Hızı 10,8-17,1 m/s)

Aralık 1,5 NW-24,9 0,3 2,3 Ocak 1,1, NNE-17,3 0,2 2,4 Şubat 1,6 N-24 0,5 3,5 KIŞ 1,55 - - - Mart 1,8 NW-17,5 0,3 3,9 Nisan 1,9 N-24,4 0,3 3,6 Mayıs 1,5 NNW-15,4 - 3,1 İLKBAHAR 1,7 - - - Haziran 1,8 WNW-17,1 - 2,6 Temmuz 1,3 N-17 - 3,1 Ağustos 1,2 NW-14,1 - 3,3 YAZ 1,4 - - - Eylül 1,2 W-16,7 - 2,0 Ekim 1,3 NNW-21,2 0,3 1,8 Kasım 1,2 NNW-19,4 0,5 2,3 SONBAHAR 1,2 - - - YILLIK 1,5 NW-24,9 2,4 33,9

Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları

Ort 9,1 oC


35

Tablo IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme Sayıları Toplamları

YÖN METEOROLOJİK ELEMAN

AYLAR

YILLIK

Oca

k

Şuba

t

Mar

t

Nis

an

Mayıs

Haz

iran

Tem

muz

Ağu

stos

Eylü

l

Ekim

Kasım

Ara

lık

N Esme Sayıları Toplamı 64 67 64 58 50 61 80 49 53 47 75 63 731 N Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.6 2.7 2.3 2.0 1.9 3.6 3.3 2.6 1.8 1.4 1.8 1.8 2.3 NNE Esme Sayıları Toplamı 60 46 53 51 50 78 82 57 40 38 33 49 637 NNE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 2.4 3.3 3.4 2.3 2.9 3.4 3.6 2.7 2.2 2.2 2.5 1.5 2.8 NE Esme Sayıları Toplamı 22 26 28 15 24 31 22 12 24 22 24 29 279 NE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.9 2.2 2.3 2.2 1.8 2.5 2.2 1.5 1.4 1.4 2.0 1.6 1.9 ENE Esme Sayıları Toplamı 43 39 29 26 30 41 29 23 35 42 42 63 442 ENE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.9 2.0 1.7 2.0 1.6 1.8 1.9 1.4 1.5 1.6 1.9 1.7 1.8 E Esme Sayıları Toplamı 32 14 15 9 12 19 17 7 15 27 30 38 235 E Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.5 1.9 1.4 2.0 1.4 1.8 1.3 1.7 1.7 1.6 1.7 1.5 1.6 ESE Esme Sayıları Toplamı 42 32 36 27 21 17 26 34 30 34 47 41 387 ESE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.4 2.2 1.7 1.5 1.5 1.3 1.2 1.3 1.3 1.4 1.6 1.3 1.5 SE Esme Sayıları Toplamı 32 16 22 12 14 14 21 29 17 25 31 22 255 SE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.0 1.8 1.7 1.6 1.5 1.5 1.0 1.2 0.9 1.4 1.3 1.0 1.3 SSE Esme Sayıları Toplamı 28 26 43 55 52 43 53 46 40 39 32 45 502 SSE Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.2 1.7 2.4 2.6 1.6 1.6 1.0 1.1 1.6 1.5 1.6 1.3 1.6 S Esme Sayıları Toplamı 30 36 33 43 36 36 47 54 54 39 28 40 476 S Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.4 1.9 2.1 2.7 1.7 1.7 1.3 1.6 1.7 2.3 2.1 1.2 1.8 SSW Esme Sayıları Toplamı 56 63 78 112 85 50 63 104 99 66 31 65 872 SSW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.5 1.8 2.5 2.6 2.3 1.6 1.7 1.5 1.8 2.0 1.8 1.4 1.9 SW Esme Sayıları Toplamı 30 51 41 61 58 31 46 50 34 36 23 31 492 SW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 0.9 1.5 1.7 2.2 1.6 1.6 1.1 1.1 1.1 1.6 1.7 1.0 1.5 WSW Esme Sayıları Toplamı 43 52 54 65 56 50 40 51 44 40 39 36 570 WSW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.1 1.3 1.7 2.2 1.7 1.4 1.5 1.4 1.1 1.4 1.8 1.5 1.5 W Esme Sayıları Toplamı 24 35 40 43 37 29 21 19 23 41 47 36 395 W Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 0.8 1.0 1.3 1.3 1.2 1.4 0.9 1.0 0.9 1.1 1.0 0.9 1.1 WNW Esme Sayıları Toplamı 78 88 83 61 67 50 40 34 69 99 78 62 809 WNW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.2 1.3 1.4 1.3 1.3 1.4 1.4 1.1 0.9 1.1 1.1 1.2 1.2 NW Esme Sayıları Toplamı 74 88 89 92 70 71 63 59 76 80 81 69 912 NW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.6 1.6 2.1 1.7 2.1 2.2 3.1 2.4 1.4 1.3 1.3 1.9 1.9 NNW Esme Sayıları Toplamı 46 56 84 75 92 88 90 65 80 69 78 57 880 NNW Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s) 1.9 2.5 2.5 2.7 2.2 3.3 3.3 2.1 2.0 1.5 2.0 1.9 2.4


36

Şekil IV.2.1.2. Proje Alanına Ait Yıllık Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi

Şekil IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Kış Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi

Şekil IV2.1.4. Proje Alanına Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi


37

Şekil IV.2.1.5. Proje Alnına Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi

Şekil IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi

c) Basınç Proje alanı 10 yıllık basınç değerlerine bakıldığında, yıllık ortalama yerel basınç

değerinin 865,6 hPa, en yüksek yerel basınç değerinin 878 hPa, en düşük yerel basınç değerinin 844,7 hPa ve yıllık ortalama buhar basıncı değerinin 8,0 hPa olduğu görülmektedir. Proje alanına ait 10 yıllık ortalama basınç verileri Tablo IV.2.1.4.’de, verilerin grafiksel olarak gösterimi ise Şekil IV.2.1.7’de sunulmuştur.

Tablo IV.2.1.4. Proje Alanı Uzun Yıllar Basınç Verileri

METEOROLOJİK ELEMAN

AYLAR

OC

AK

ŞUB

AT

MA

RT

NİS

AN

MA

YIS

HA

ZİR

AN

TEM

MU

Z

AĞ

UST

OS

EYLÜ

L

EKİM

KA

SIM

AR

ALI

K

YILL

IK

Ortalama Yerel Basınç (hPa) 865,8 865,2 863,7 863,8 865,2 864,6 863 864,3 866,6 868,6 868,9 867,8 865,6

En Yüksek Yerel Basınç (hPa) 876,4 877,5 876,3 874,5 874,1 870,3 869,9 869,9 871,8 875,9 878,9 877,1 878

En Düşük Yerel Basınç (hPa) 844,7 846,5 847,1 853,3 853,6 855,5 855,5 858,6 859,5 855,9 853,6 848,3 844,7

Ortalama Buhar Basıncı (hPa) 4.3 4.2 5.2 7.3 9.5 11.1 12.5 12.6 10.3 8.0 6.0 4.9 8.0

Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Müdürlüğü


38

Şekil IV.2.1.7. Proje Alanına Ait Ortalama Yerel Basınç Değerlerinin Dağılımı

d) Nem Bağıl nem, özellikle gürültü hesaplamalarında kullanılan bir parametre olup, proje

alanına ait yıllık ortalama nem % 66 civarlarında seyretmektedir. Bölgede yıllık ortalama yerel basınç 865,6 hPa olduğu belirlenmiştir. Bölgeye ait bağıl nem ve ortalama buhar basıncı verileri Tablo IV2.1.5’de, grafiksel gösterimi ise Şekil IV.2.1.8’de ve verilmiştir.

Tablo IV2.1.5. Proje Alanına Ait Bağıl Nem ve Ort. Yerel Basınç Verileri,

AYLAR ORT. BAĞIL NEM (%) EN DÜŞÜK BAĞIL NEM (%)

Ocak 10 10 Şubat 78 24 Mart 73 22 Nisan 70 10 Mayıs 69 8 Haziran 64 15 Temmuz 56 16 Ağustos 52 9 Eylül 56 8 Ekim 61 6 Kasım 66 8 Aralık 73 14 YILLIK 79 22

Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları,


39

Şekil IV.2.1.8. Proje Alanına Ait Ortalama Bağıl Nemin Grafiksel Gösterimleri, e) Sayılı Günler; Proje alanına ait meteorolojik verilere göre, yıllık toplam kar örtülü günler sayısı 72,2,

sisli günler sayısı 4,5, dolulu günler sayısı ise 2,9, olarak tespit edilmiştir. Ayrıca söz konusu bölgede yıllık toplam orajli günler sayısı 31,7 ve yıllık toplam kiragili günler sayısı 59,4’dür.

f) Yağışlar Proje alanına düşen yıllık ortalama toplam yağış miktarı 618,6 mm olarak

kaydedilmiştir. En çok yağış alan ay Aralık, en az yağış alan ay ise Temmuz Ayı’dır. Bölgede yağışların 0,1 mm’den yüksek olduğu günlerin sayısının yıllık ortalama değeri 100,1’dir. Proje alanına ait yağış verileri Tablo IV.2.1.6’da, grafiksel gösterimi ise Şekil IV.2.1.9’da verilmiştir.

Tablo IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Yağış Rejimleri,

AYLAR ORT. TOPLAM

YAĞIŞ MİKTARI (mm)

GÜNLÜK MAX. YAĞIŞ MİKTARI

(mm)

YAĞIŞ≥0,1MM OLDUĞU

GÜNLER SAYISI

Ocak 94,6 76,6 12,1 Şubat 64,2 29,7 10,5 Mart 82,4 76,5 11,5 Nisan 80,8 40,6 12,1 Mayıs 54,7 39,3 12,4 Haziran 19,5 31,3 5,8 Temmuz 2,4 7,0 2,0 Ağustos 6,7 12,8 3,1 Eylül 20,6 22,5 4,0 Ekim 38,1 29,9 7,1 Kasım 66,1 55,4 7,2 Aralık 88,5 54,5 12,3 YILLIK 618,6 76,6 100,1

Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları,


40

Şekil IV.2.1.9. Proje Alanına Ait Ortalama Yağış Miktarlarının Aylara Göre Grafiksel Gösterimi IV.2.2. Jeolojik özellikler (proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının

fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynakları, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100.000, 1/25.000 ve/veya 1. 5.000’lik jeolojik harita ve lejandı),

Genel Jeoloji Doğu Toroslar'ın batı kesimi, başlıca tortul, metamorfik ve manto kökenli olmak

üzere üç büyük kaya grubundan oluşmuştur. Bu kaya gruplan yapısal konumlan ve özellikleri bakımından dört ana topluluk oluştururlar. Göksu fayının doğusunda Göksun metamorfitleri, GD’ sunda Andırın karmaşığı, Göksu fayının batısında Toros otokton istifi ve bu otoktonu B-KB dan çevreleyen allokton ofiyolitli Kireçlikyayla karmaşığı bu dört kaya topluluğu oluşturur. Toros otokton istifi ve Göksun metamorfitleri düzenli bir stratigrafik istif sunarlar. Kireçlikyayla karmaşığı ile Andırın karmaşığının düzenli bir stratigrafi istifi yoktur. Bu iki karmaşık birbirinden bağımsız olup, büyük boyutta, değişik yaş ve özellikte Mesozoyik kireçtaşları ile serpantinleşmiş bazik ve ultrabazik kaya kütlelerinden oluşmuşlardır. Toros otoktonu Kambriyenden Kuvaterner’e kadar, genellikle kalın düzenli bir stratigrafik istif oluşturur ve fosilli olarak tüm sistemleri içerir. Otokton istif, kırıntılı, çoğunlukla karbonatlı platform çökellerinden meydana gelmiştir. Tabaka yapıları çok düzgün ve belirgindir. Morfolojik ve jeolojik yapılar uyumluluk gösterir. Bölge aşın derecede tektonize olup, KD-GB doğrultulu ve uzunluktan 50-100 km arasında değişen sayısız itki fayları gözlenir.

Elde edilen veriler, bu bölgenin KB-GD doğrultulu bir sıkışma tektoniğinin etkisinde

kaldığını göstermektedir. Göksun metamorfitlerinde alttan üste doğru azalan bir metamorfizma gözlenir. Alt kesimler şist ve mermer merceklerinden oluşur, fosil kapsamaz. Üst kesimler az metamorfik kireçtaşı tabakalarından meydana gelmiş olup, çok kıt olarak Jura-Kretase fosilleri kapsar. Kireçlikyayla karmaşığı bölgeye Mestrihtiyende yerleşmiştir. Andırın karmaşığı olasılı olarak Eosenden sonradır, özellikle Üst Miyosen ve Pliyosen çökelleri tüm değişik kaya topluluklarını açısal diskordansla örter.

İnceleme (Faaliyet) Alanının Jeolojisi Proje alanında gözlenen çökel kayaçlar, bölgenin zaman zaman kara halinde

olduğunu, bazen de derin deniz altında kaldığını, bunun sonucu olarak da değişik jeolojik devirlerde çökelimlerin devam ettiğini göstermektedir. Pliyosen’e kadar devam eden


41

denizel ve karasal devreler sona ermiş, Pliyosen sonrası bölge günümüze kadar son karasal döneme girmiş ve aşınmaya maruz kalmıştır.

Proje alanı stratigrafik jeolojisi bölgenin 1 / 25 000 ölçekli jeolojisini ortaya koyan

Sait, M., ve diğ. 1981, “Saimbeyli-Andırın Arasının Jeolojisi” MTA tarafından hazırlanan rapordan faydalanılarak hazırlanmıştır.

Gökkaya barajı ve HES ile Himmetli Regülatörü ve HES proje yerlerinde ve

çevresinde yüzeyleyen jeolojik birimler ve litolojik özelikleri yaşlıdan gence doğru aşağıda verilmiştir. Proje alanı ve çevresine ait genelleştirilmiş startigrafik sütun kesit Şekil IV.2.2.1.’de, Himmetli regülatörü ve HES, Gökkaya barajı ve HES ile Saimbeyli regülatörü ve HES projelerine ait 1 / 25 000 ölçekli jeoloji haritaları ise Ek-5’de verilmiştir.

Ordovisyen Armutludere Formasyonu Demirtaşlı (1967) tarafından Armutludere formasyonu olarak adlandırılmıştır. Proje

alanının da içinde bulunduğu Doğu Toros kuşağında oldukça yaygın olan birim esas olarak şeyl ve silttaşı kaya türlerinden oluşur. Birim altta yumrulu kireçtaşı, ortada yumrulu kireçtaşı-şeyl, üstte şeyl-silttaşı ardalanması gösterir. Şeyl seviyeleri koyu yeşilimsi, gri, siyah renkli, çok ince tabakalı, yer yer yapraklanmalı, parlak yüzeyli, bol graptolit ve trilobit fosillidir. Üst seviyelerdeki silttaşları yeşilimsi-gri, ince tabakalı, ayrıştığında ince uzun çubuklar şeklinde ayrılıp dökülen özelliktedir. Birim ince bir kumtaşı seviyesi ile son bulur. Ortalama kalınlığı 750 m olan birime içerdiği fosillere göre Ordovisiyen yaşı verilmiştir.

Orta Devoniyen Şafaktepe Formasyonu (Dş) Formasyon adı ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından verilmiştir. Kireçtaşı – Dolomitik

kireçtaşından oluşan istif, Feke – Saimbeyli – Tufanbeyli ilçeleri arasında geniş alanlarda izlenir. Gri renkli, sert, belirgin katmanlı ve kalsit damarlıdır. Yer yer dolomitleşme gösterir. Orta – kalın katmanlıdır. Alt düzeylerde kuvarsit görülür. Dayanımlı olduğu için yüksek sırt ve tepeleri oluşturur. Birimin kalınlığı 500 m den fazladır. Genellikle tabakalarda bulunan fosil bulgularına göre formasyon yaşının Orta Devoniyen olduğunu göstermektedir (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).

Üst Devoniyen Gümüşali Formasyonu (Dg) Formasyon adı ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.

Formasyonu oluşturan egemen kaya türü kumtaşı, brakyopodlu kireçtaşı, silttaşı ve şeyl ardalanmasıdır. Bu ardalanma düzenli olmayıp yanal ve düşey olarak değişir. Kumtaşları ve şeyler kısmen yumuşak ve dağılgan olduklarından formasyon az eğimli sırtlar ve düzlüklerden oluşan bir yeryüzü şekli gösterir.

R:\Fizibiliteler\Yamanlı-III\Berk\Yamanlı III Kumtaşları orta, ince katmanlıdır. Katman kalınlığı 5-25 cm. arasında değişir ve

egemen renk kahverengidir. Şeyller koyu kahverenkli, çok ince katmanlı, laminalı ve oldukça yumuşaktır. Katman kalınlığı 1-5 cm. arasında değişir. Gümüşali formasyonu altta Şafaktepe, üstte Ziyarettepe formasyonu ile uyumludur. Formasyonun yaşı Üst Devoniyen olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).


42

Karbonifer Ziyarettepe Formasyonu (Cz) Bu formasyon ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.

Bu formasyon, genellikle altta şeyl, silttaşı ve kumtaşı katmanlarından, üstte ise biyoklastik kireçtaşı tabakalarından oluşmuştur. Tabakalanma gayet belirgindir. Renk koyu gri ve siyahımsıdır. Permiyen kireçtaşı ile çok benzerlik gösterdiğinden birçok kesimde bu iki formasyon birlikte haritalanmıştır. Çalışma alanında ayırtlanabilen Karbonifer ile Permiyen dokanağı faylıdır. Bu yüzden üst dokanak ilişkisi saptanmamıştır. Bu formasyon alttaki Gümüşali formasyonu üzerine uyumlu olarak gelmekte ve üstteki Yığılıtepe formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir (Metin, 1983). Bu formasyonun kalınlığı yaklaşık 300-400 m. kadardır. Birimin kesin yaşı Alt Karbonifer’dir (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).


43

Şekil IV.2.2.1. Proje alanı ve çevresine ait genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesit Kaynak: (Sait,M., vd diğ.,

1981, MTA)


44

Permiyen Yığıltepe Kireçtaşı (Py) Bu birim ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır. Bu

formasyon kalın bir kireçtaşı ile temsil edilir. Gri-siyahımsı renkli, ince-orta yer yer kalın tabakalı, eklemli olan birim özellikle Zamantı vadisi ile Göksu vadisinin birleşim yerinde ve Seyhan vadisinde görülür. Sert, sağlam ve dayanımlı olan birim sarp bir topoğrafya sunar. Bazı seviyelerinde oolitik özellikte olan birim içerisinde dolomit ve kuvarsit ara katman ve ara tabakaları gözlenmektedir.

Birim tabandan tavana doğru koyu gri, bitüm kokulu, ince-orta tabakalı, düzensiz

karbon seviyeli, yer yer dayanımsız kireçtaşı; gri-siyah renkli, orta-kalın tabakalı, yer yer masif, yeniden kritalleşmiş, kalsit damarlı, sert, dayanımlı, karstik, bol mikro ve makro fosilli kireçtaşından oluşur. İki kireçtaşı seviyesi arasında pembe beyaz renkli, sık dokulu, killi-demirli ve silis çimentolu, boksit cepli, kalın tabakalı, ince daneli kuvarsitler yer almaktadır. Seviyeler arasındaki geçişler düzenli değildir. Ziyarettepe formasyonu üzerine açısal uyumsuzlukla gelmektedir Üstte ise Katarası formasyonu tarafından uyumlu olarak örtülür. Birimin yaşı Üst Permiyen olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).

Triyas Katarası Formasyonu (TRk) Formasyon ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.

Özgül ve diğerleri (1973), Metin ve diğerleri (1982) aynı adı kullanagelmişlerdir. Kayatürü özellikleri bakımından alacalı renkli kumtaşı, marn ve killi kireçtaşı ardalanamsından oluşur. Kumtaşları alacalı renkli, orta ince katmanlı olup, intraformasyonal parçacıklar kapsarlar. Marnlar, genellikle kumtaşları ve killi kireçtaşları arasında ara katman şeklinde bulunurlar. Killi-kumlu kireçtaşları, sarımsı, kirli sarı renkli yumuşak dağılgan, belirgin, ince ve orta katmanlıdır. Katarası formasyonu altta Yığılıtepe formasyonu üzerine uyumlu olarak oturur. Üstten ise Köroğlu tepesi kireçtaşı tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür. Birimin yaşı Alt Triyas olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).

. Jura-Kretase Köroğlutepesi Formasyonu (JKk) Formasyon ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.

Köroğlutepesi formasyonunu oluşturan egemen kaya türü kireçtaşıdır. Çok kalın, kalın, orta ve belirgin katmanlanmalı, genellikle gri, bej, sarımsı ve beyaz renklerde, mikritik, biyomikritk türündedirler. Bu formasyonda, özellikle üst düzeylerinde karstik oluşuklara rastlanır. Bu formasyonun kalınlığı bölgede, 1.000 m. ile 1.500 m. arasında değişmektedir. Altta, Triyas yaşlı Katarası formasyonu dahil tüm daha yaşlı birimler üzerine açısal uyumsuzlukla oturan bu birim, Tersiyer birimleri tarafından yine uyumsuzlukla örtülür. Birimin yaşı Orta-Üst Jura-Alt Kretase olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).

Üst Kretase - Paleosen Güzelimköy Formasyonu (Kg) Formasyon ilk kez Metin ve diğerleri (1982) tarafından tanımlanmış ve

adlandırılmıştır.


45

Formasyon kirli sarı, açık yeşil renkli 20 cm. kalınlıklı, tabandan tavana doğru düzenli bir ardalanma gösteren kumlu, siltli, killi, mikritik kireçtaşı tabakalarından oluşur. Güzelimköy formasyonu tabandan itibaren, düzenli bir şekilde ardalanma gösteren kumtaşı, kumlu kireçtaşı, killi mikritik kireçtaşı ve marnlı kireçtaşlarından oluşur. Kumtaşları orta kalın tabakalı, kirli sarı ve yeşilimsi sarı renklidir. Yaşı Üst Kretase-Paleosen’dir(Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).

Üst Miyosen Sümbüldağı Formasyonu (Tsko) Formasyon adı Metin ve diğerleri (1982)’den alınmıştır. İstif en altta konglomera ile

başlar. Sonra kireçtaşı en üstte de kumtaşı – marn – silittaşı birimleri bulunur. Birimler yanal ve düşey yönde tedrici geçişlidir. Konglomera; altta iri, üste doğru ince elemanlıdır. Çakılları genellikle kireçtaşı, çimentosu ise kalsiyum karbonattır. Katmanlanma kalın – çok kalındır. Kireçtaşı; beyaz, açık gri renkli, erime boşlukludur. Bol mercan fosili içerir. Marn; sarı, açık gri – mavi renklidir. Siltli ve ince katmanlıdır. Birim silttaşı ve kumtaşı ara düzeyleri ile ardalanmalıdır. İnceleme alanında bu birimin konglomera üyesi ile temsil edilmektedir. Formasyonun yaşı Üst Miyosen’dir (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).

Kuvaterner Alüvyon (Qal) Göksu yatağında ve yan dere ağızlarında genel olarak kum-cakıl ve bloklardan

oluşan alüvyon yer almaktadır. Göksu yatağında, hidrolik eğimin fazla olduğu yerlerde geniş ve kalın bir alüvyon oluşumu gelişmemiştir. Yatak boyunca yer yer alüvyonun yer almadığı ve su akısının ana kaya üzerinde olduğu gözlenmiştir. Genel olarak köşeli blok ve çakıl özelliğinde olan alüvyon az miktarda ince malzeme içermektedir. Alüvyonu oluşturan malzemenin orijini kireçtaşı ağırlıklıdır.

Himmetli Regülatörü ve HES Tesisleri Mühendislik Jeolojisi Özellikleri Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında regülatör yeri, iletim tüneli, cebri

boru güzergahı ve santral yerlerine ait mühendislik jeolojisi özellikleri aşağıda verilmiştir. Proje alanındaki jeolojik birimlerin jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla 20-37 m derinliklerinde toplam 381 m, 14 adet temel araştırma sondajı açılmıştır. Araştırma sondajlarında regülatör yerinde basınçlı su deneyleri yapılmıştır.

Himmetli Regülatörü HES projesi ve çevresine ait 1 / 12 000 ölçekli jeoloji haritası,

jeolojik boy kesiti ve sondaj lokasyonları Ek-5‘de verilmiştir. Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında regülatör yeri, iletim tüneli ve santral yerlerinde Demsar Yapı tarafından yapılmış olan “Adana Yamanlı-III Projesi Himmetli Regülatörü ve HES Jeoloji/Jeoteknik Etüt Raporu” ise Ek-16’da verilmiştir.

Himmetli Regülatör Yeri Geçirimlilik-Duraylılık ve Mühendislik Jeolojisi Regülator yerinde, Üst Devoniyen yaşlı Gümüşali formasyonu kumtaşı, silttaşı,

kiltaşı-şeyl ve kireçtaşı seviyeleri temel kayayı oluşturmaktadır. Bu kaya birimleri yamaçlarda yamaç molozu talvegde ise yer yer alüvyon ile örtülüdür. Projenin başlangıç yapısı olan regülatör yerinde, temel kayayı Üst Devoniyen Gümüşali formasyonu oluşturmaktadır. Birim gri, bej, siyah, kirli beyaz, kahve renk tonlarında orta-kalın, yer yer


46

ince tabakalı kumtaşı, silttaşı, şeyl-kiltaşı ve kireçtaşı birimleri temsil etmektedir. Bu birimleri, her iki yakada kalınlığı 9,50 m ye ulaşan yamaç molozu (sol yaka mansapta acılan RSK-7 nolu kuyuda 17,40 m) ve dere yatağının bazı bölümlerinde kalınlığı 1 m yi geçmeyen sığ bir alüvyon yer almaktadır. Ana kayayı temsil eden seri içerisinde özellikle şeyl-kiltaşı ve az tutturulmuş silttaşı seviyeleri zayıf dayanımlı ve yüzeyde ayrışmalıdır. Yamaç molozu sağ yakada, orta-iri kireçtaşı bloklu, çakıllı ve killidir. Birim içerisinde yer yer karbonat ve kil çimentolu konglomeratik bloklara da rastlanılmaktadır. Sol yakada açılan sondajlarda 9,50 m yamaç molozu geçilmiştir. Sağ yakada yamaç molozu, koyu kahve-siyahımsı renkli, kil ve silt ağırlıklıdır. Sol yaka mansapta, dere kotuna yakın acılan RSK-5 nolu kuyuda 4,50 m, mansapta RSK-7 nolu kuyuda ise 17,50 m yamac molozu + teras (yan dere üzerinde) geçilmiştir.

Regülatör yerinde yapılan 7 adet temel araştırma sondajlarında yapılan basınçlı su

deneylerine göre kayanın ortalama geçirimlilik değerleri 3.54-9.99 Lugeon arasında değişmektedir. Ancak bu değerler ile birlikte yer yer 15-18 Lugeon olan geçirimli seviyelerin farklı derinliklerde olduğu da belirlenmiştir. Regülatör temel kayasını oluşturacak olan birimler, basınçlı su deney sonuçlarına göre yer yer geçirimli seviyeler içermekle birlikte genelde az geçirimli olduğunu göstermektedir. Regülatör yerinde açılan sondajlarda belirlenen geçirimlilik durumuna göre, gövde altında 20,00 m derinlikte bir sıra perde enjeksiyonu yapılabilir.

Regülatör yerinde, yamaç molozu ve alüvyonun altında ana kayayı, tabakalı ve

ardalanmalı silttaşı, kumtaşı, kiltaşı şeyl ve kireçtaşından oluşan Üst Devoniyen Gümüşali formasyonu birimleri temsil etmektedir. Bu birimlerin tabaka eğimlerinin, memba yönünde yamacın içine doğru olması duraylılık açısından olumlu bir durumdur. Regülatör ekseninde yapılan sondajlara göre her iki yakada yer yer 9,50 m ye ulaşan kalınlıkta yamaç molozu ve dere yatağında en fazla 1,00 m derinliğinde alüvyon bulunmaktadır. Yamaç molozu ve alüvyonun duraylılık ve geçirimlilik açısından gövde boyunca kaldırılması gerekir. Sol yaka mansapta yer alan ve yamaç molozundan oluşan eski bir heyelan ve akmalar yapı yerinin mansabında olup, regülatörü etkilememektedir. Sağ yakada ise mevcut yolun korunması için yola paralel maksimum su kotunda ana kaya ile regülatör yapısı arasında bir istinat duvarı-perde betonun oluşturulması gerekmektedir.

Etüt alanında aks yerinin kaya kazısında aksın memba, sağ ve sol sahil tarafının şev

açısı 2/1 ve 4/1 (düşey/yatay), mansap tarafının ise kayadaki şevi 1/1,25 (düşey/yatay) alınmalıdır. Yamaç molozundaki şev ise 1/1,5 ve 1/2 alınması uygun olacaktır.

Himmetli regülatör yerinde yapılan temel araştırma sondajları ve bu sondajlara ait

yeraltısuyu seviyeleri, kuyu derinlikleri Tablo IV.2.2.1.de verilmiştir. Himmetli regülatör yerinde yapılan sondajlar ve jeolojik kesiti ise Şekil IV.2.2.2.’de verilmiştir.


47

Şekil IV.2.2.2. Himmetli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri

Tablo IV.2.2.1. Himmetli regülatör yeri sondajları gözlem sonuçları

Kuyu No Yeraltısuyu YAS (m) Kuyu Derinliği (m)

RSK1 8,44 37 RSK2 5,04 25

RSK3 0,20 20

RSK4 14,20 30 RSK5 3,80 25

RSK6 1,74 20

RSK7 17,50 35

Göl Alanının Geçirimlilik ve Duraylılığı Göl alanında da aks yerinde görülen birimler devam etmektedir. Regülatör yerinde

açılan sondajlardaki basınçlı su deney sonuçları, göl alanındaki birimlerin (yer yer geçirimli seviyeler içeren) az geçirimli olduğunu göstermektedir. Ardalanmalı bir yapıda olan Üst Devoniyen birimlerinden kiltaşı-şeyl seviyelerinin varlığı geçirimsizlik için olumlu bir durumdur. Bu nedenle göl alanında geçirimlilik açısından herhangi bir sorun bulunmamaktadır.

Göl alanında da, aks yerinde olduğu gibi ana kayayı geniş bir alanda yamaç molozu

örtmektedir. Su tutulduğunda yamaç molozlarının kalın olduğu yerlerde çok küçük boyutlu kaymalar ve akmalar oluşabilir. Ancak bunlar göl ve çevresinde duraylılık açısından bir sorun beklenmemektedir.


48

Himmetli İletim Tüneli Mühendislik Jeolojisi Regülatör yerinin sol yakasında yer alacak enerji tüneli 3.617 m uzunluğunda, iç

çapı 4,0 m olarak projelendirilmiştir. Enerji tünelinin giriş kotu 665 m, çıkış kotu 638 m dir. Tünel 0+000+646 km ler arasında gri, bej, yeşilimsi siyah renkli, orta az yer yer çok ayrışmış, orta iyi, yer yer zayıf dayanımlı, orta kalın, ince tabakalı, ardalanmalı; kumtaşı, silttaşı, kiltaşı şeyl ve kireçtaşı serisinden oluşan Üst Devoniyen yaşlı Gümüşali formasyonu; 0+646 km den tünelin sonu olan 3+617 km ye kadar olan bölümü ise gri -siyah bordo renkli, sert ve iyi dayanımlı, çatlaklı, yer yer erime boşluklu (fay düzlemleri ve çatlaklar boyunca karstlaşma gelişmiştir) dolomit kireçtaşı ardalanmalı Alt Jura-Kretase Köroğlu formasyonu birimi içinde açılacaktır.

0 + 000 – 0+646 km ler arası Tünelin başlangıç bölümünde yer alan kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, şeyl ve kireçtaşı ile

temsil olunan ardalanmalı ve tabakalı Üst Devoniyen Gümüşali formasyonu birimlerinde regülatör aksında açılmış olan RSK3 ve RSK4 nolu temel araştırma kuyuları aynı zamanda tünelin bu bölümüne de ışık tutmaktadır. Dere kotunda açılan RSK3 nolu kuyu 1 m alüvyondan sonra tamamı siyah, bej renkli, orta iyi dayanımlı, yer yer ayrışmış, orta iyi dayanımlı ince taneli kumtaşı, silttaşı, kiltaşı ardalanmalı ve tabakalı birimler geçilmiştir. Kuyuda ortalama RQD yüzdesi % 33,5 dir. 672,86 m kotunda açılan RSK4 nolu kuyuda 9,50 m yamaç molozundan sonra (30,00 m ye kadar) koyu gri siyah renkli tabakalı, orta iyi dayanımlı yer yer bitümlü kumlu siltli kiltaşı şeyl, kumtaşı ve silttaşı (tabakalı ve ardalanmalı) geçilmiştir. Tabaka eğimi 40-45° civarında olup, memba yönünde, yamacın içine doğrudur. ortalama RQD yüzdesi % 28,1 dir. Kuyuda yeraltısuyu seviyesi 14,20 m dir.

Tünelde süreksizlikler sıklaştığı, eğimlerin azaldığı ve kayadaki ayrışmanın arttığı

yerlerde aşırı sökülmeler olabilecektir. Tünel açımı sırasında püskürtme betonu, ön kaplama ve yer yer çelik iksa desteklemeler ile bu olumsuzluklar önlenebilecektir. Bu önlemler, tünel açımı sırasında ayrıntılı incelemeler yapılarak yerinde belirlenmelidir. Tünelin bu bölümü yeraltısuyu seviyesi (YAS) altında açılacaktır. Kayanın geçirimliliği göz önünde bulundurulduğunda çok az su gelişleri olabilir. Bu suların tünel içerisinden uzaklaştırılması için drenaj önlemleri gerekebilir.

0+646 – 3+617 km ler arası Tünelin bu bölümü Alt Jura-Kretase yaşlı kireçtaşı birimi içinden geçmektedir.

Denge bacasında açılan DBSK1 nolu sondaj kuyusu bu birimde açılmıştır. Bu kuyu verileri tünel içinde önem arz etmektedir. DBSK1 nolu kuyuda 1 m kalınlığında yamaç molozundan sonra bej, kahvemsi renkli, orta az çatlaklı, yer yer erime boşluklu, masif yapılı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir. Kuyuda ortalama RQD yüzdesi % 70.80 dir. Arazideki araştırma ve gözlemlerle birlikte tünelin içinden geçeceği bu birimde açılan bir kuyudaki verilere göre, fay, çatlak gibi yapısal süreksizliklerin sıklaştığı bölümler dışında önemli bir sorunla karşılaşılmayacağı düşünülmektedir. Tünel güzergahında yer yer karstik boşluklarla karşılaşmak olasıdır. Birimin karstik yapısı göz önüne alınarak yeraltısuyu ile karşılaşılması pek mümkün görülmemektedir. Yapısal süreksizliklerin yoğunlaştığı yerlerde yer yer ek önlemler gerekebilecektir. Bu önlemlerin tünel açımı sırasında yerinde kararlaştırılması daha uygun olacaktır.


49

Himmetli İletim Tüneli Kazısı için Kaya Kütlesi (Q) hesabı Tablo IV.2.2.2.’de

verilmiştir.

Q = ( RQD / Jn ) X ( Jr / Ja ) X ( Jw / Srf) Q = Kaya Kütlesi RQD = Kaya niteliği faktörü Jn = Çatlak sistemi değeri Jr = Çatlak pürüzlülük değeri Ja= Çatlak ayrışma değeri Jw = Çatlak suyu azaltma faktörü SRF = Gerilim azaltma faktörü

Tablo IV.2.2.2. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q)

Sondaj No RSK-3 RSK-4 DBSK-1 RQD (%) 18-56 0-61 51-96

Jn 4-6 4-6 3 Jr 1.5-3 1.5-3 2-3 Ja 2-4 2-4 2-3 Jw 1 1 1

SRF 2.5-7.5 2.5-7.5 2.5-5 Q en kötü 0.15 0.08 1.13 Q en iyi 8.4 9.15 19.2 Qort 4.27 4.6 10.14

Tablodaki değerlere göre RSK3 ve RSK4 nolu kuyuların ait olduğu Üst Devoniyen

zayıf, DBSK1 nolu kuyunun temsil ettiği Alt Jura-Kretase formasyonu iyi kaya kütlesi sınıfında yer almaktadır.

Himmetli Regülatörü Cebri boru ve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi Cebri boru hattının büyük bir bölümü Alt Jura-Kretase kireçtaşında olacaktır.

Kireçtaşını alt kotlara doğru yer yer sığ bir yamaç molozu örtmektedir. Kazı esnasında yamaç molozunun kaldırılması ve yapının ana kaya olan kireçtaşına oturtulması sağlanacaktır. Cebri boru hattının son bölümünde açılan sondaj kuyusunda 0.00 – 1.00 m bitkisel toprak, 1.00 – 7.00 m’ lerde alüvyon, 7,00 – 13,70 m’ ler arasında killeşmiş zayıf dayanımlı şeyl ve 13,70 – 25,00 m’ ler arasında tabakalı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir. Cebri boru hattının son bölümünde yer alan alüvyon ve zayıf dayanımlı, ayrışmış şeyl birimlerinin kazılarak kaldırılması veya cebri boru hattının Jura-Kretase yaşlı iyi dayanımlı kireçtaşında kalacak şekilde yamaç yönüne doğru ötelenmesi uygun olacaktır.

Santral yerinde açılan 3 adet temel sondaj verilerine göre yüzeyden itibaren 10,00 –

12,00 m arasında değişen derinlikte alüvyon ve yer yer yamaç molozu gibi örtü birimi vardır. Alüvyon; kum, çakıl ve blok ağırlıklıdır. Alüvyonun altında genel olarak ayrışmış, orta-zayıf dayanımlı kiltaşı-şeyl ile orta-iyi dayanımlı kireçtaşı seviyeleri yer almaktadır. Santral yerinde alüvyon ve ana kayanın çok ayrışmış bölümlerinin kazılarak kaldırılması için en az 15.00 – 17.00 m derinlikte kazıların yapılması gerekmektedir. Yapılacak kazılarla birlikte alüvyondan kazı çukuruna gelecek olan suyun pompajla yenilmesi çok zor, hatta mümkün olamayacaktır. Bunun için kazıdan önce kazı alanının dere yönünden yamaca bağlanacak şekilde bir geçirimsizlik perdesi (kesişen kazıklar veya slurry-trench) ile bağlanması gerekir. Diğer bir öneri ise HES yerinin 35,00 – 40,00 m kadar yamaç yönüne doğru ötelenmesidir.

Santral yerinde 3 adet, cebri boru güzergahında ise 1 adet temel araştırma sondajı

açılmıştır. Bu sondajlara ait yeraltısuyu seviyeleri ve kuyu derinlikleri Tablo IV.2.2.3.‘de


50

verilmiştir. Santral ve cebri boru güzergahına ait üç boyutlu jeolojik kesit ise Şekil IV.2.2.3.’de verilmiştir.

Şekil IV.2.2.3. Himmetli regülatörü santral yeri ve cebri boru güzergahı üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri

Tablo IV.2.2.3. Gökkaya santral yeri ve cebri boru güzergahı sondajları gözlem sonuçları

Kuyu No YAS (m) Kuyu Derinliği (m)

CBSK-1 8,18 25

SSK-1 4,80 25 SSK-2 6,20 34

SSK-3 2,0 25

Kaya ve Zemin Jeoteknik Özellikleri Proje alanında açılan sondajlardan alınan karot numuneler üzerinde laboratuvarda

tek eksenli, üç eksenli basınç ve nokta yükleme deneyleri yapılmış sonuçları ise Tablo IV.2.2.4. ve Tablo IV.2.2.5.’ de verilmiştir. Kayalarda tek eksenli ve nokta yükleme deneylerine göre sedimanter kayalar çok az-az dayanımlı kaya sınıfına girmektedir.

Regülatörün inşa edileceği alanda açılan sondaj kuyularında alüvyon ve yamaç

molozunda yapılan SPT deneylerinden elde edilen verilere göre en düşük taşıma gücü değeri (zemin emniyet gerilmesi) qa= 0,92 kg/cm2 ’dir.


51

Proje alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan SPT verilerine göre uzun süreli deprem esnasında sıvılaşma riski bulunmamaktadır. Proje alanında kayalarda oturma miktarı önemsiz iken zeminde en düşük taşıma gücüne (qa= 0,92 kg/cm2) göre oturma miktarı 2,8 cm olarak hesaplanmıştır.

Tablo IV.2.2.4. Himmetli regülatörü ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi sonuçları

Sondaj No Derinlik (m) Tek Eksenli Basınç Deneyi (Kg/cm2)

Nokta Yükleme Deneyi (Kg/cm2) Kaya Direnci

RSK1 9-10 9,96 Çok Az RSK1 13-14 12,41 Az RSK3 7-7,5 15,84 Az RSK3 8,60-9,0 17,17 Az RSK3 11-11,30 13,98 Az RSK4 11,5-12,5 11,85 Az RSK4 14,5-15,5 14,4 Az RSK5 4,5-5,0 13,1 Az RSK5 10,5-11,0 15,98 Az RSK6 6,8-7,0 14,51 Az RSK6 11,0-11,3 13,88 Az RSK6 16,2-16,6 11,95 Az RSK7 19,0-20,0 14,14 Az RSK7 22,0-23,0 14,47 Az SSK1 14,0-15,0 219,6 Çok Az SSK1 17,0-18,0 170,8 Çok Az SSK2 10,2-10,50 207,4 Çok Az SSK2 31,0-31,4 238,1 Çok Az

DBSK1 4,6-5,0 268,4 Az DBSK1 9,4-9,65 256,2 Az DBSK1 19,0-20,0 337,7 Az DBSK1 24,45-24,65 368,6 Az DBSK1 29,0-30,0 305,0 Az CBSK1 14,0-15,0 334,9 Az CBSK1 16,0-17,0 405,8 Az CBSK1 21,0-22,0 339,7 Az İTSK1 10,0-11,0 231,8 Çok Az İTSK1 12,0-13,0 10,84 Az

Tablo IV.2.2.5. Himmetli regülatörü ve HES üç eksenli basınç deneyi Sonuçları

Sondaj No Karot Derinliği (m) Ø c (kg/cm²)

SSK3 12,0-13,0 30,0 31,18 SSK3 20,0-21,0 28,61 36,88

DBSK1 14,0-15,0 34,15 41,08

Himmetli Regülatörü ve HES sanat yapı yerlerine ait Jeoteknik Etüd raporunda

zemine ait gerekli jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik parametreler belirlenmiş olup proje dizayn ve inşa aşamasında söz konusu jeolojik-jeoteknik raporlarda belirlenmiş ve aşağıda sonuç ve öneriler halinde belirtilmiş olan tüm hususlar, zemin parametreleri ve zemin iyileştirme yöntemleri kullanılacak ve uygulanacaktır.

Regülatör yerinde Geçirimlilik Regülatör yerinde, temel kayayı Üst Devoniyen yaşlı (Gümüşali formasyonu → Dg)

kumtaşı,silttaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşından oluşan tabakalı ve ardalanmalı birim temsil eder. Bu birimleri yamaçlarda yamaç molozu, talvegte ise yer yer sığ bir alüvyon örtmektedir. Tabaka eğimleri memba yönüne doğru 3545 ° arasında değişmektedir. Yapı yerinde açılan sondaj kuyularında yapılan basınçlı su deneylerine göre ortalama


52

geçirimlilik değerleri 3,54 – 9,99 Lugeon arasında değişmektedir. Kuyulardaki YAS talveg kotunun üstünde olup, yamaçlar dereyi besler konumdadır. Geçirimlilik deney sonuçlarına göre aks yerindeki temel kaya yer yer geçirimli seviyeler içeren, genelde az geçirimli özelliktedir. Geçirimsizlik için regülatör aksında 20,00 m derinlikte sığ bir enjeksiyon perdesi oluşturulabilir.

Duraylılık Regülatör ekseninde yapılan sondajlara göre her iki yakada yer yer 9,50 m ye

ulaşan kalınlıkta yamaç molozu ve dere yatağında en fazla 1,00 m derinliğinde alüvyon bulunmaktadır. Yamaç molozu ve alüvyonun duraylılık ve geçirimlilik açısından gövde boyunca kaldırılması gerekir. Sağ yakada yamaç molozu kazısı sırasında mevcut Feke-Saimbeyli yolu etkilenecektir. Bu durumda mevcut yol yamaç yönüne doğru ötelenecek veya, regülatör kret kotunun daha alt seviyelerinde temel kaya üzerine gelecek yapının ona göre dizayn edilmesi ve aynı zamanda memba yönünde maximum su kotunda ana kayaya bağlanması gerekmektedir. Özetle sağ yakada mevcut yolun korunması için yola paralel maximum su kotunda ana kaya ile regülatör yapısı arasında bir istinat duvarı perde betonun oluşturulması gerekmektedir.

Sol yaka mansapta yer alan ve yamaç molozundan oluşan eski bir heyelan ve

akmalar yapı yerinin mansabında olup, regülatörü etkilememektedir. Göl alanında geçirimlilik ve duraylılık Göl alanında da aks yerinde görülen birimler devam etmektedir. Regülatörde su

tutulduktan sonra yamaçlarda, yer yer yamaç molozunun kalın ve duraysız olduğu yerlerde küçük çaplı akmalar dışında duraylılık ve geçirimlilik açısından bir sorun beklenilmemektedir.

Enerji ( İletimEnerji ) Tüneli Sol yakada 3979m uzunluğunda tasarlanan tünelin ilk 646m’si, Üst Devoniyen (Dg),

geriye kalanın (0+646 – 3+942 km) tamamı ise Alt Jura Kretase birimlerinin içinden geçecektir. Regülatör yerinin de temel kayası olan Üst Devoniyen; kumtaşı, silttaşı, kiltaşı-şeyl ve kireçtaşı birimlerinden oluşur. Tabakalı ve ardalanmalı olan bu kayaçlar genelde ortaiyi, yer yer zayıf dayanımlıdırlar. Tünel giriş yönünde eğimli olan bu birimlerden kazı esnasında tabakalanma düzlemleri boyunca ve ayrışmış bölümlerde dökülme, kayma ve düşmeler olabilecektir. Kazı ile birlikte mutlaka, şatkrit, tel kafes + şatkrit ve yer yer kalıcı çelik iksa gibi kazı destekleme uygulamaları olacaktır. Tünelin 0+646 – 3+942 km ler arası ortaiyi dayanımlı Alt Jura Kretase yaşlı kireçtaşında açılacaktır. Bu bölümde fay, ezilme zonu gibi yapısal süreksizliklerin yoğunlaştığı yerler dışında önemli bir kazı desteğine ihtiyaç olmayacaktır. Tünelin ilk bölümü YAS altında, diğer büyük bir bölümünün ise kuruda olacağı tahmin edilmektedir.

Denge Bacası Denge bacası Alt JuraKretase yaşlı, iyi dayanımlı, masif yapılı kireçtaşında

açılacaktır. Yapısal süreksizlikler boyunca olabilecek küçük çaplı dökülmeler ve kaya kopması dışında önemli bir sorun beklenilmemektedir. Çalışma emniyeti açısından kazıya paralel olarak tel kafesli şatkrit yapılması uygun olacaktır.

Cebri boru Hattı Cebri boru hattının büyük bir bölümü Alt JuraKretase kireçtaşında olacaktır.

Kireçtaşını alt kotlara doğru yer yer sığ bir yamaç molozu örtmektedir. Kazı esnasında


53

yamaç molozunun kaldırılması ve yapının ana kaya olan kireçtaşına oturtulması sağlanacaktır. Cebri boru hattının son bölümünde açılan sondaj kuyusunda 0,00 – 1,00 m bitkisel toprak, 1,00 – 7,00 m lerde alüvyon, 7,00 – 13,70 m ler arasında killeşmiş zayıf dayanımlı şeyl ve 13,70 – 25,00 m ler arasında tabakalı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir. Cebri boru hattının son bölümünde yer alan alüvyon ve zayıf dayanımlı, ayrışmış şeyl birimlerinin kazılarak kaldırılması veya cebri boru hattının JuraKretase yaşlı iyi dayanımlı kireçtaşında kalacak şekilde yamaç yönüne doğru ötelenmesi uygun olacaktır.

Santral Yeri (HES) HES yerinde açılan üç adet temel sondaj verilerine göre yüzeyden itibaren 10,00 –

12,00 m arasında değişen derinlikte alüvyon ve yer yer yamaç molozu gibi örtü birimi vardır. Alüvyon; kum, çakıl ve blok ağırlıklıdır. Alüvyonun altında genel olarak ayrışmış, ortazayıf dayanımlı kiltaşışeyl ile ortaiyi dayanımlı kireçtaşı seviyeleri yer almaktadır. Santral yerinde alüvyon ve ana kayanın çok ayrışmış bölümlerinin kazılarak kaldırılması için en az 15,00 – 17,00 m derinlikte kazıların yapılması gerekmektedir. Yapılacak kazılarla birlikte alüvyondan kazı çukuruna gelecek olan suyun pompajla yenilmesi çok zor, hatta mümkün olamayacaktır Bunun için kazıdan önce kazı alanının dere yönünden yamaca bağlanacak şekilde bir geçirimsizlik perdesi (kesişen kazıklar veya slurrytrench) ile bağlanması gerekir. Diğer bir öneri ise HES yerinin 35,00 – 40,00 m kadar yamaç yönüne doğru ötelenmesidir.

-Etüt alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan SPT verilerine

göre sıvılaşma riski analizine göre uzun sureli deprem esnasında sıvılaşma riski bulunmamaktadır.

-Etüt alanında zeminde yapılan en düşük SPT değerine göre taşıma gücü, oturma

ve yatak katsayıları aşağıdaki gibidir. Güvenli bölgede kalınması için zeminde bu değerlerin kullanması önerilir. Kayada taşıma gücü ve oturma sorunu yoktur.

En düşük emniyetli Taşıma

gücü (kg/cm²)

En düşük taşıma gücüne

göre oturma (cm)

En Düşük Yatak

Katsayısı (t/m³)

0,92 2,8 1620 Himmetli regülatörü HES ve çevresini gösterir Jeoloji Haritası aşağıdaki şekilde

verilmiştir.


55

Gökkaya Barajı ve HES Tesisleri Mühendislik Jeolojisi Özellikleri Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında baraj yeri, iletim tüneli, cebri boru

güzergahı ve santral yerlerine ait mühendislik jeolojisi özellikleri aşağıda verilmiştir. Baraj ve ilgili yapı yerlerinde örtü birim kalınlığı, temel kayanın ve temel zeminin jeolojik ve jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla toplam 1528,3 m, 33 adet temel araştırma sondajı açılmıştır. Kuyu derinlikleri 18 m ile 120 m arasında değişmekte olup, kuyuların 9 tanesi düşeyle 20°-30° açı yapan eğimli kuyulardır. Eğimli sondajların toplam derinliği ise 313 m dir.

Gökkaya barajı ve HES projesine ait 1 / 12 000 ölçekli jeoloji haritası, jeolojik boy kesiti ve sondaj lokasyonları Ek-5‘de verilmiştir. Gökkaya barajı ve HES projesi kapsamında regülatör yeri, iletim tüneli ve santral yerlerinde Demsar Yapı tarafından yapılmış olan “Adana Yamanlı-III Projesi Gökkaya Barajı ve HES Jeoloji/ Jeoteknik Etüt Raporu” ise Ek-16’da verilmiştir.

Baraj Yerinin Geçirimlilik-Duraylılığı ve Mühendislik Jeolojisi Gökkaya Barajı talvegten yüksekliği 52,30 m ve beton dolgu tipinde

projelendirilmiştir. Ana kaya Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonuna ait kireçtaşlarıdır. Kireçtaşları; genellikle gri, bej, sarımsı ve beyaz renklerde, çok kalın, kalın, orta katmanlı, mikritik, biyomikritk türündedirler. Sert ve dayanımlı olan bu formasyonun özellikle üst düzeylerinde karstik oluşuklara rastlanır. Anakaya üzerinde sol sahilde 1-2 m kalınlıkta yamaç molozu ile dere yatağında 5-6 m kalınlıkta tahmin edilen alüvyon bulunmaktadır. Geçirimli olan yamaç molozu ve alüvyon kazı ile kaldırılacaktır. Anakayayı oluşturan ve üst seviyeleri karstik olan kireçtaşları, geçirimlilik yönünden sıkıntılı görünmektedir. Bunun için ortalama 40 m derinlikte enjeksiyon perdesi önerilmiştir. Aks yerinde duraylılık yönünden problem bulunmamaktadır. İnşaat aşamasında alüvyal çökeller, yamaç molozu ve temel kayasının yüzeysel ayrışmış kısımları sıyrılarak sağlam kaya koşulları sağlanacaktır. Ana kayadaki kazı şevleri ise 1 yatay / 3 düşey olarak yapılabilecektir.

Baraj yerinde açılan kuyularda, örtü birimlerinde (yamaç molozunda ve alüvyonda)

yapılan basınçsız su deneylerinde geçirimlilik katsayısı (K) 10-2 ile 10-5 cm/s arasında değişmektedir. Ağırlıklı ortalama ise 10-3 olup, birimlerin geçirimli özellikte olduğunu göstermektedir. Temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde kuyuların ortalama geçirimlilik değerleri 3,73-20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu değerlere göre temel kaya az geçirimli-geçirimli özelliktedir (Şekil IV.2.2.4.).

Baraj yerinde açılan temel araştırma sondaj kuyularında, talvegte en fazla 17 m

derinlikte alüvyon ile yamaç eteklerinde yer yer sığ bir yamaç molozu örtü birimi olarak yer almaktadır. Örtü biriminin altında ise çatlaklı, yer yer erime boşluklu, masif, yer yer breşik yapılı, iyi dayanımlı kireçtaşı temel kayayı oluşturur. Temel kayanın ortalama RQD yüzdeleri, % 41-88 arasında değişmekte olup, ağırlıklı ortalama % 68, kaya niteliği sınıflamasına göre “orta” gruptadır. Baraj yerinde açılan sondaj kuyularından elde edilen bilgiler ışığında, yamaç molozu ve alüvyonun kazılarak kaldırılması uygun görülmüştür. Baraj yerinde duraylılığı olumsuz etkileyebilecek herhangi bir kitle hareketine rastlanmamıştır.

Gökkaya Baraj yerinde açılan temel araştırma sondajları ve bu sondajlara ait karot

yüzdeleri (%), RQD (%) değerleri, yeraltısuyu seviyeleri, kuyu derinlikleri ile basınçlı su deney sonuçları (Lugeon-geçirimlilik) Tablo IV.2.2.6.’da verilmiştir. Gökkaya baraj yerinde yapılan sondajlar ve jeolojik kesitleri ise Şekil IV.2.2.5.’de verilmiştir.


56

Şekil IV.2.2.5. Gökkaya baraj yeri geçirimlilik durumu

Tablo IV.2.2.6. Gökkaya baraj yeri sondajları deney ve gözlem sonuçları

Kuyu No Karot (%) RQD (%) Yeraltısuyu YAS (m)

Kuyu Derinliği (m)

Lugeon (ort)

min Max ort min max ort SK1 50 100 97,5 22 94 58 50 80 5,8

SK2 100 35 86 64 9,6 41 5,8

SK3 83 100 97,8 12 65 36 2,53 31 4,2

SK4 82 100 99,3 17 100 65 40,6 80 6,1

SK5 95 100 99 65 96 86 9,99 30 14,3

SK5/1 100 40 84 84 0,69 19 12,4

SK6 100 0 90 90 4,67 30 3,7

SK6/1 100 26 96 96 5,88 28 4,3

SK7 100 0 83 83 14,2 60 8,6

SK8 80 100 95 22 91 69 2,90 33 8

SK9 100 100 22 70 54 1,69 32 12

SK9/A 100 100 63 96 84 1,24 50 8,6

SK10 78 100 86 0 98 41 13,2 60 8,8

SK10/1 94 100 99,8 22 100 76 15,9 120 11,2

SK11 100 100 18 94 71 9,25 50 9,4

SK11/1 100 100 75 100 88 10 50 7,8

SK12 72 100 94 11 92 58 13,8 60 8,6

SK13 100 100 37 89 64 0,70 50 3,4

SK14 73 100 94 9 100 82 1,11 50 5

SK14/1 94 100 89,5 51 100 86 1,28 65 7,6


57


Kuyu Derinliği (m)

Lugeon (ort)

min Max ort min max ort SK15 100 100 60 95 78 15,1 45 5,3

SK16 100 100 5 100 32 0,52 36 9

SK16/1 100 100 39 68 55 0,75 31 11,7

SK17 83 100 99 9 100 51 32 75 5,7

SK18 100 8 53 27 18 40 5,1

SK19 100 30 100 59 6,09 18 21

SK19/A 100 31 100 74 5,43 35 9

SK20 83 100 99 0 100 51 33,2 80 9

Şekil IV.2.2.6. Gökkaya baraj yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri

Göl Alanının Geçirimlilik ve Duraylılığı Göl alanında, Jura-Kretase yaşlı Köroğlu Tepesi Formasyonuna ait kireçtaşları ile

Üst Kretase-Paleosen yaşlı Güzelimköy Formasyonuna ait fliş karakterindeki (kumtaşı, kumlu kireçtaşı, marn) birimler yer almaktadır. Göl alanındaki flişler geçirimlilik yönünden problem yaratmayacaklardır. Kireçtaşlarından ise üst kesimlerde gelişmiş karstifikasyon nedeniyle kaçaklar olabilecektir. Ancak, bölgenin tektonik yapısı incelendiğinde, K-G ve KD-GB doğrultulu gelişen ve 50 km kadar devam ettiği araştırmacılarca belirlenen faylar,


58

az geçirimli ve geçirimsiz birimleri; karstik ve geçirimli olabilecek birimlerin karşısına getirmektedir. Bu faylardan biri de aks yeri mansabında, Köroğlutepesi kireçtaşları ile Gümüşali Formasyonunun fliş karakterindeki birimini karşı karşıya getirerek bariyer oluşturmaktadır.

Genç birimler tarafından örtülen fayların da aktif olmadığı anlaşılmaktadır. Buna

bağlı olarak göl alanındaki su hareketinin kireçtaşları içinde kalacağı ve havza dışına kaçamayacağı düşünülmektedir. Arazi çalışmaları ve değerlendirmelere göre göl alanında özellikle yağışlı mevsimlerde boşalımlar Göksu Irmağı’na, diğer bir ifade ile boşalımlar rezervuarın içine doğru olmaktadır. Baraj yerinde geçirimsizlik temin edildiği takdirde göl alanında geçirimlilik açısından önemli bir sorun beklenilmemektedir.

Göl alanında, baraj yerinin bitişiğinde her iki yakada yaklaşık olarak 100-150 m

boyunca rezervuara doğru, kalınlığı yer yer 17,00 m ye ulaşan yamaç molozu blok, çakıl, kil, silt ve kum; sol yakada ise blok ve çakıl geçilmiştir. Yamaç molozu, gevşek ve sıkılanması yok denecek kadar azdır. Özellikle sol yakada, yamaç eğiminin fazla ve yamaç molozunun gevşek oluşu, barajda su tutulduktan sonra, malzemenin su ile temasında yamaç molozunun bir bölümünün göle akmasına neden olacaktır. Göl alanının diğer bölümlerinde vadi boyunca yamaç eteklerinde görülen sığ ve dar alanlar oluşturan yamaç molozundan küçük çaplı akmalar olabilecektir. Göl alanında, yamaç molozlarından oluşabilecek küçük boyutlu akmalar dışında duraylılığı etkileyebilecek önemli bir kitle hareketi görülmemektedir.

Gökkaya İletim Tüneli Mühendislik Jeolojisi Sol yakada, 3199 m uzunluğundaki tünel atnalı kesitli olup, 4,30 m çapındadır.

Topoğrafik koşullardan dolayı temel araştırma sondajı, tünel güzergahında açılamamıştır. Ancak güzergahın bir bölümü olan denge bacasında (tünelin 2+982,94. Km si) ve tünelin başlangıç kısmına yakın bir konumda açılan SK-14 ve baraj yerindeki diğer sondaj kuyularından elde edilen bilgiler tünel kazsısı için önemli verilerdir.

Enerji Tüneli 0+000– 0+438 km ler arasında tünel Alt Jura-Kretase yaşlı (Köroğlu

Tepesi) gri renkli, çatlaklı, masif yapılı, yer yer erime boşluklu, sert, sağlam, iyi dayanımlı kireçtaşında açılacaktır. Baraj yerinde bu birimde açılan çok sayıda sondaj kuyusu vardır. Tünel güzergahına en yakın konumda açılan SK14 no’lu kuyu sağ yaka talvegte, gövde ekseninde, 709,92 m kotunda, 50 m derinliğinde düşey olarak açılmıştır. Kuyuda 0,00 – 6,00 m’ ler arası yuvarlak, yarı yuvarlak, orta-iri çakıl ağırlıklı alüvyon, 6,00 – 10,60 m lerde açık gri, bej, kahvemsi renkli, orta az çatlaklı, çatlaklar kalsit dolgulu, çok parçalı, sert, sağlam, iyi dayanımlı kireçtaşı, 10,60 – 22,50 m gri bej, kahvemsi renkli, ağımsı çatlaklı yoğun bir şekilde breşik yapı içeren kireçtaşı. Breşleşme aralıkları (çatlak aralıkları) kil ve kalsit ile dolgulu olup, çatlaklar boyunca 0,11,5 cm çapında erime boşlukları oluşmuştur. 22,50 – 30,50 m’ lerde breşik yapının üst seviyelere göre yoğunluğu azalmıştır. Aynı şekilde çatlak sayısı da daha azdır. Çatlaklar kırmızı renkli kil ve küçük taneli kireçtaşı çakılları ile dolguludur. Ayrıca yer yer 0,22 cm çapında erime boşlukları geçilmiştir. 30,50 – 37,00 m lerde masif yapılı kireçtaşı, orta derecede çatlaklı (çatlaklar yer yer kil ile dolguludur), çatlaklar boyunca kırılmalar oluşmuştur. 37,00 – 50,00 m lerde yer yer breşik, yer yer masif yapılı, orta az çatlaklı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir. Çatlaklar boyunca 0,2-1,5 cm çapında erime boşlukları gelişmiştir. Breşleşmenin boyutu 12 cm ile 15-20 cm (düşey konumda) arasında değişir. Breşleşmede bazen renk farklılığı dikkat çekicidir. Breşlerde kirli beyaz, açık pembe – pembemsi renkler hakimdir.

Kuyuda yapılan kaya kalitesi değerlendirmelerinde ortalama RQD değeri %83.13,

basınçlı su deneylerinde elde edilen ortalama kuyu geçirimliliği ise 5 Lugeon’ dur. Kuyuda


59

yeraltısuyu seviyesi 1,11 m ‘dir. 0+438 – 1+752 km’ler arasında tünel Üst Devoniyen yaşlı (Gümüşali formasyonu)

biriminde açılacaktır. Baraj yerinin mansabında, Jura-Kretase kireçtaşından sonra görülen bu birim, tabakalı ve kendi içinde yer yer kıvrımlı kireçtaşı ile başlayıp, kireçtaşı, şeyl, kumtaşı ardalanmasıyla devam eder. Hakim litoloji gri mavi renkli, orta ince, yer yer kalın tabakalı, orta az çatlaklı, nadiren karstlaşmış, iyi dayanımlı kireçtaşıdır. Litolojik değişimler yanal ve düşey olarak dereceli geçiş gösteririler. Seri içerisinde killi kireçtaşı şeyl ve çimentolanması zayıf silttaşı kumtaşı seviyeleri yüzeyde ayrışmalı ve düşük dayanımlıdırlar. Tünel güzergahında kazının büyük bir bölümünün tabakalı, orta iyi dayanımlı kireçtaşında geçeceği tahmin edilmektedir. Hakim tabaka eğimi mansap yönüne doğru olup, ölçülen doğrultu ve eğim değerleri K12°B-75°KD; K60°D-42°KB ve K17°B, 12°GB şeklindedir.

1+752 – 3+117 km ler arasında tünel Permiyen yaşlı (Yığıltepe kireçtaşı)

kireçtaşının içinde açılacaktır. Sert, sağlam ve dayanımlı yapısı nedeniyle sert bir topoğrafya sunar. Altındaki birimleri uyumsuz olarak üstleyen formasyon kalın bir kireçtaşı ile temsil edilir. Kireçtaşı; gri-siyahımsı renkli, orta-kalın tabakalı, eklemli ve karstik yapıdadır. Tabaka kalınlığı yer yer 1-1,5 m yi bulmaktadır. Karstlaşma çoğu kez tabakalanmaya paralel olarak gelişmiştir. Tabaka doğrultu ve eğim değerleri genel olarak K75°B-30°GB ve K83°D- 30°GB ölçülmüştür. Denge bacası yerinde bu birimde DBSK1 no’lu sondaj kuyusu açılmıştır.

3+117 – 3+199 km ler arasında tünelin son bölümü olan bu km’ lerde Karbonifer

yaşlı (Ziyarettepe formasyonu) birimi geçilecektir. Altta Gümüşali formasyonu (Üst Devoniyen) ile dereceli geçişli, üstte Permiyen yaşlı Yığılıtepe formasyonu ile diskordanslıdır. Proje sahasında kirli sarıkahve renkli, kumtaşıkireçtaşı ardalanması şeklinde görülür. Orta kalın tabakalı, eklemli ve çatlaklıdır.

Topoğrafik koşullardan dolayı tünel güzergahında temel araştırma sondajı

açılamamıştır. Ancak güzergahın bir bölümü olan Denge Bacasında DBSK1 no’lu sondaj kuyusu, tünelin başlangıç bölümüne yakın bir konumda açılan SK14 ve baraj yerindeki sondaj kuyularından elde edilen bilgiler tünel kazısı için önemli verilerdir. Bu verilere göre kuyuların ortalama RQD yüzdeleri SK14 için RQD % 82, DBSK1 için RQD % 31 dir. Kuyu verilerine göre tünelin 0+000 – 0+440 km ve 1+755 – 3+121 km lerinde önemli bir sorun beklenmemektedir. Yapısal süreksizliklerin yoğunlaştığı yerler dışında kalan bölümlerde yer yer püskürtme beton (shotcrete), tel kafesli püskürtme beton yeterli olacaktır.

Tünelin 0+440 – 1+755 km leri arası için sondaj verisi yoktur. Ancak yüzey

araştırma ve gözlemlerine göre tünelin büyük bir bölümü kireçtaşının hakim olduğu birim içerisinde açılacaktır. Killi kireçtaşı, şeyl ve zayıf dayanımlı silttaşı kumtaşı seviyelerinin yoğunlukta olduğu yerlerde tel kafesli püskürtme beton ile birlikte kalıcı çelik iksa desteğine de gereksinim olacaktır.

DBSK1 ve SK14 no’lu sondaj kuyularından elde edilen verilere göre kaya kütlesi

(Q) hesabı Tablo IV.2.2.7. ‘de verilmiştir.

Q = ( RQD / Jn ) X ( Jr / Ja ) X ( Jw / Srf) Q = Kaya Kütlesi RQD = Kaya niteliği faktörü Jn = Çatlak sistemi değeri Jr = Çatlak pürüzlülük değeri Ja= Çatlak ayrışma değeri


60

Jw = Çatlak suyu azaltma faktörü SRF = Gerilim azaltma faktörü

Tablo IV.2.2.7. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q)

Sondaj No SK-14 DBSK-1 RQD (%) 64-100 31-90

Jn 4-6 4-6 Jr 1.5-3 1.5-3 Ja 2-4 2-4 Jw 1 1

SRF 2.5-7.5 2.5-7.5 Q en kötü 0.50 0.23 Q en iyi 15 13.5 Qort 7.75 6.86

Tablodaki değerlere göre SK14 ve DBSK1 nolu kuyuların temsil ettiği birimler, orta

iyi kaya kütlesi (Q) sınıfında yer almaktadırlar. Hesaplamalarda kullanılan RQD değerleri tünel güzergahına yakın açılan sondaj kuyuları olup, tünelde aynı formasyonlar geçileceği için bir yaklaşım yapılmıştır. Uygulama sırasında farklı jeolojik koşullarla karşılaşıldığında yeni öneri ve çözümlere gereksinim olabilecektir.

Gökkaya Cebri Boru ve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi Cebri boru hattının büyük bir bölümü Permiyen Yığıltepe kireçtaşı, son bölümü ise

Üst Devoniyen biriminden geçecektir. Permiyen kireçtaşı proje sahasında gri-siyahımsı renkli, ince-orta yer yer kalın tabakalı, eklemli olan birim tabandan tavana doğru koyu gri, bitüm kokulu, ince-orta tabakalı, düzensiz karbon seviyeli, yer yer masif, yeniden kritalleşmiş, kalsit damarlı, sert, dayanımlı, karstik, bol mikro ve makro fosilli kireçtaşından oluşur.

3+117 3+132 km lerde üstte yamaç molozu + alüvyondan oluşan 11,70 m kalınlıkta

örtü birimi, örtü biriminin altında ise Üst Devoniyen temel kayayı oluşturmaktadır. Cebri boru hattının son bölümünü oluşturan Üst Devoniyen; bitümlü, zayıf dayanımlı kiltaşı kireçtaşı ardalanması şeklindedir. Cebri boru hattının son bölümünde açılan CBSK1 no’lu kuyuda 11,50 m örtü malzemesi; 11,50 – 25,00 m ler arası tabakalı (tabakalanma düzlemleri boyunca ayrışmalı), orta, yer yer zayıf dayanımlı, killi, bitümlü, kiltaşı ile ardalanmalı kireçtaşı olarak geçilmiştir.

Cebri boru hattında, duraylılık açısından örtü malzemesinin tamamı, temel kayanın

da ayrışmış, zayıf dayanımlı bölümlerinin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Buna göre cebri boru hattının son kısmı olan 3+1703+190 km leri arasında en az 13,00 m derinlikte sıyırma kazısı öngörülmektedir.

Santral yerinde, yamaç eteğinde yamaç molozu ve yan derenin getirmiş olduğu

depozit bir malzeme (yamaç moloz + yan dere alüvyonu), dere kotunda ise alüvyon örtü birimi olarak yer almaktadır. Örtü biriminin altında temel kayayı Üst Devoniyen temsil etmektedir. Depozit malzeme; gevşek, sıkılanması zayıf, blok çakıl ağırlıklı, blok, çakıl, kil ve siltten oluşmaktadır. Bu birimin kalınlığı yer yer 12 m yi bulmaktadır. Dere kotundaki alüvyon, bloklu ve çakıllı olup, kalınlığı SSK3 no’lu kuyuda 4 m olarak belirlenmiştir. Bu kalınlık aktüel dere yatağında daha fazladır.

Santral yerinin temel kayası olan Üst Devoniyen; gri siyah, yeşilimsi renkli, tabakalı

(45° eğimli), killi kireçtaşı, kireçtaşı, zayıf dayanımlı, bitümlü kiltaşı birimlerinden oluşur. Santral yerinde temel araştırmaları için 3 adet sondaj kuyusu açılmıştır. Santral yerinde, 4,00-12,00 m arasında değişen derinlikte yer alan yamaç molozu + alüvyon örtü biriminin tamamı, temel kaya olan killi kireçtaşı, kiltaşı şeyl ve kireçtaşının ayrışmış, killeşmiş


61

bölümlerinin duraylılık açısından kazılarak kaldırılması uygun görülmüştür. Santral yerinde 3 adet, cebri boru güzergahında ise 1 adet temel araştırma sondajı

açılmıştır. Bu sondajlara ait Karot yüzdesi (%), RQD (%) değeri, yeraltısuyu seviyesi ve kuyu derinlikleri Tablo IV.2.2.8.‘de verilmiştir. Santral ve cebri boru güzergahına ait üç boyutlu jeolojik kesit ise Şekil IV.2.2.6.’da verilmiştir.

Tablo IV.2.2.8. Gökkaya santral yeri ve cebri boru güzergahı sondajları gözlem sonuçları


Kuyu Derinliği (m) min Max ort min max ort

CBSK-1 83 100 97 0 36 21.4 12.20 25 SSK-1 100 100 100 4 54 32.5 11.40 30 SSK-2 70 100 87 0 80 26 6.10 25 SSK-3 83 100 95.75 7 75 48 0.90 30

Şekil IV.2.2.7. Gökkaya baraj santral yeri ve cebri boru üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri

Kaya ve Zemin Jeoteknik Özellikleri Proje alanında açılan sondajlardan alınan karot numuneler üzerinde laboratuvarda

tek eksenli, üç eksenli basınç ve nokta yükleme deneyleri yapılmış sonuçları ise Tablo IV.2.2.9. ve Tablo IV.2.2.10.’da verilmiştir. Kayalarda tek eksenli ve nokta yükleme deneylerine göre sedimanter kayalar çok az-az dayanımlı kaya sınıfına girmektedir.

Proje alanında kayada en düşük taşıma gücü (zemin emniyet gerilmesi)

qa= 13.7 kg/cm2 olup, baraj ve HES yerinde yapılar kayaya oturtulacağından oturma miktarı önemsizdir. Proje alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan SPT verilerine göre uzun sureli deprem esnasında sıvılaşma riski bulunmamaktadır.


62

Tablo IV.2.2.9. Gökkaya barajı ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi sonuçları

Sondaj No Derinlik (m) Tek Eksenli Basınç Deneyi (Kg/cm2)

Nokta Yükleme Deneyi (Kg/cm2) Kaya Direnci

Sk6 16,516,7 198,5 Çok Az Sk6/1 18,218,4 259,2 Az SK8 13,013,50 173,24 Çok Az SK8 15,015,5 216,43 Çok Az SK8 25,026,0 225,82 Çok Az Sk9 14,014,2 238,8 Çok Az Sk9 18,7519,0 245,3 Çok Az

Sk9A 16,316,5 225,3 Çok Az Sk9A 38,039,0 353,8 Az Sk11 3,84,0 137,4 Çok Az Sk11 7,657,80 185,9 Çok Az Sk13 16,016,18 321,0 Az

CBSk1 12,013,0 173,6 Çok Az CBSk1 20,021,0 275,6 Az SK14 12,013,0 185,81 Çok Az SK14 27,028,0 203,62 Çok Az SK14 37,538,0 164,58 Çok Az SSK1 11,012,0 16,21 Az SSK1 16,017,0 15,58 Az SSK1 24,025,0 15,15 Az SSK1 27,028,0 17,76 Az SSK2 11,512,0 16,71 Az SSK2 15,016,0 21,01 Orta SSK2 20,520,62 19,94 Az SSK3 4,04,5 20,47 Orta SSK3 6,07,0 20,78 Orta SSK3 17,018,0 23,67 Orta SSK3 22,023,0 25,27 Orta

DBSK1 8,09,0 152,38 Çok Az DBSK1 10,011,0 272,55 Az DBSK1 18,019,0 260,47 Az DBSK1 28,029,0 189,22 Çok Az

Tablo IV.2.2.10. Gökkaya barajı ve HES üç eksenli basınç deneyi sonuçları

Sondaj No Karot Derinliği (m) Ø c (kg/cm²)

SK11 7,30-7,65 25,5 34,07 SK13 24,5-24,9 29,33 32,19 DBSK1 34,0-35,0 30,0 31,18

Gökkaya Barajı ve HES sanat yapı yerlerine ait Jeoteknik Etüd raporunda zemine ait gerekli jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik parametreler belirlenmiş olup proje dizayn ve inşa aşamasında söz konusu jeolojik-jeoteknik raporlarda belirlenmiş ve aşağıda sonuç ve öneriler halinde belirtilmiş olan tüm hususlar, zemin parametreleri ve zemin iyileştirme yöntemleri kullanılacak ve uygulanacaktır.

Temel Araştırmaları Baraj yerinde yapılan jeolojik ve jeoteknik çalışmalar sırasında baraj gövdesi ve

diğer yapıların inşa edileceği alanlarda örtü birimlerinin kalınlığını, temel kayanın jeolojik ve jeotenik özelliklerini tespit etmek amacıyla, toplam 1528,3m 33 adet temel araştırma sondajı açılmıştır. Açılan sondajların 6 sı eğimli (düşeyle 20°30°) olup, eğimli sondajların toplam derinliği 313 m dir.

Baraj gövdesi, batardolar ve mansapta alternatif aks yerinde açılan sondajlardan

elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmelere göre memba batardosu


63

sağ yakada açılan SK15 ve SK16 no’lu kuyularda geçilen birimlerin jeolojik ve jeotenik özellikleri bakımından JuraKretase kireçtaşından daha farklı oldukları görülmüştür. Bu bilgiler ışığında memba batardosunun olduğu bölümde, her iki yakada, yamaç molozu ile örtülü alanın araştırılması için 5 adet sondaj kuyusunun açılmasına karar verilmiştir. Sağ yakada açılan SK17 ve SK18 no’lu kuyularda da SK15 ve SK16 no’lu kuyulara benzer özelliklerde killi kireçtaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşından oluşan ortaince tabakalı, ardalanmalı birim geçilmiştir. Sol yakada açılan SK19 ve SK19/A no’lu kuyularda bu özelliklere rastlanmamıştır. Ancak SK19/A no’lu kuyunun yaklaşık 15,00 – 20,00 m memba yönünde yamaç molozunda açılan araştırma çukurunda yaklaşık 15,00 m derinlikte olan yamaç molozunun altında alacalı renkte ayrışmış kilkiltaşı, kireçtaşı biriminin sağ yakadaki geçilen birimlere benzer özelliklerde olduğu görülmüştür. SK20 sondajında SK17 sondajına göre kireçtaşı oranı daha fazla ve paleontolojik yaş olarak ta SK19 ve SK19A’da geçilen kireçtaşlarından daha yaşlıdır. Bu sondajlardan seçilen karot örnekleri Mikropaleontoloji Laboratuvarına gönderilmiş ve yaş tayini için laboratuar deneyleri tamamlanmıştır.

Yapılan değerlendirmelerde sağ yakada SK17, SK18 ve SK15, talvegte SK16, sol

yakada SK19/A ve SK20 no’lu kuyulardan memba yönüne doğru mansap memba yönünde yaklaşık olarak 100150 m boyunca yamaç molozu ile örtülü alanda killi kireçtaşı, kiltaşışeyl, kireçtaşından oluşan bir birim yer almaktadır. Paleontolojik incelemelerde yaş aralığı şüpheli Liyas, Orta Dogger öncesi şeklinde tanımlanmıştır.

Baraj Yerinin Geçirimliliği Baraj yerinde açılan kuyularda, temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde

kuyuların ortalama geçirimlilik değerleri 3,73 – 20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu değerlere göre temel kaya az geçirimligeçirimli özelliktedir.

Baraj yerinde temel kayanın JuraKretase yaşlı kireçtaşı olması, geçirimlilik

konusunda hassasiyeti arttırmaktadır. Genel olarak, bu birimin karstik yapıda olduğu bilinmektedir. Açılan sondajlarda büyük çaplı bir karst yapısına rastlanmamış olması bu hassasiyeti azaltmamaktadır. Jeolojik yapının bu özelliği dikkate alınarak yapılan saha çalışmaları ve sondajlı araştırmalarda bu birimin memba ve mansap yönünde değişimi ve diğer jeolojik birimlerle ilişkileri araştırılmıştır. Bu çalışmalara destek olarak da paleontolojik anlamda laboratuarda örnekler üzerinde yaş tayini yapılmıştır. Laboratuvar sonuçları kesin bir yaş tayini yapamamış olmasına rağmen MTA Genel Jeoloji Dairesi Eski Başkanlarından Jeoloji Yük. Mühendisi Sn. Necati Turhan arazi çalışmalarında bu birimin JuraKretase biriminden farklı olduğunu, büyük bir olasılıkla Triyas olabileceğini ifade etmiştir.

Yapılan çalışmalar sonucunda, baraj yerinde geçirimsizliğin temini için sağ yakada

SK17, talvegte SK16 ve sol yakada SK20 no’lu kuyularını birleştirecek hattın memba bölümünde, yamaç molozundan sonra plint beton hattı oluşturularak baraj gövdesine bağlanması ve plint hattında 40,00 – 60,00 m derinlikte perde enjeksiyonu yapılması gerekli görülmektedir.

Baraj Yeri ve Göl Alanının Duraylılığı Baraj gövde yerinde yamaç eteklerinde yamaç molozu, talvegte ise derinliği 15,00 –

16,00 m olan alüvyon vardır. Duraylılık açısından bu örtü malzemesinin gövde düzleminden tamamen kaldırılması gerekir. Örtü malzemesi kaldırıldıktan sonra baraj yapısının oturacağı ana kayada taşıma gücü ve oturma açısından herhangi bir sorun olmayacaktır.


64

Göl alanında, yamaç molozunda oluşabilecek küçük boyutlu akmalar dışında, duraylılığı olumsuz yönde etkileyebilecek önemli bir kütle hareketi görülmemektedir.

Dolusavak Dolusavak yapısı gövde üzerinde tasarlanmıştır. Dolusavak deşarj kanalından

sonraki bölümde, kıyı aşınması ve kıyı oyulmasına karşı dere yatağında önlem alınmalıdır.

Derivasyon Kondüvisi Kondüvi sağ yakada, 230,70 m uzunluğunda atnalı kesitli, betonarme kaplamalı

olup, 6,60 m çapındadır. Kondüvi güzergahında ve güzergah yakınında açılmış SK16, SK-16/1, SK15, SK12, SK10, SK10/1, SK5 ve SK5/1 no’lu sondaj kuyuları vardır.

Kondüvi güzergahında 0+000 – 0+045 km lerde alüvyon ve yamaç molozundan

oluşan örtü malzemesi; 0+045 – 0+110 km lerde üzerinde yamaç molozu olan (yamaç molozunun kalınlığı yer yer 17,00 m yi bulmaktadır → SK15 no’lu kuyuda) killi kireçtaşı, kiltaşışeyl, kireçtaşı ardalanmalı birim; 0+110 – 0+230,70 km lerde ise masif, yer yer breşik yapılı, iyi dayanımlı kireçtaşı yer almaktadır.

Duraylılık ve taşıma gücü açısından kondüvinin 0+000 – 0+060 km ler arasında

temel tesviyesinden sonra kazıklı temele oturtulması uygun olacaktır. Kazık derinliği ana kaya derinliği kadar olmalıdır. Bu derinlik 5 – 10 m arasında değişmektedir.

Kondüvi yerinde yapılacak kazılarda, ana kaya kazı şev eğimlerinin 0+000 – 0+100

km lerde 2düşey/1yatay, 0+100 – 0+230 km lerde ise 34düşey/1 yatay olarak seçilmesi uygundur. Kondüvi çıkışında, alüvyonda ve yumuşak zeminde olası oyulma va aşınmaların önlenmesi ve yapının hasar görmemesi için, çıkış taban kotundan sonra 4–5 m derinlikte parafuy yapılması uygun olacaktır.

Memba Batardosu Talvegten 20,50 m yüksekliğinde olan batardo yerinde, sağ yakada yamaç molozu,

talvegte ise alüvyon örtü malzemesi ana kayayı örtmektedir. Sağ yakada yamaç molozunun altında killi kireçtaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşından oluşan ardalanmalı birim, sol yakada ise masif yapılı kireçtaşı yer almaktadır. Batardo kret kotuna yakın bir konumda açılan SK15 no’lu kuyuda 16,70 m derinlikte yamaç molozu geçilmiştir. Talvegte açılan SK16/1 no’lu eğimli kuyuda da alüvyonun 18,00 m ye kadar devam ettiği anlaşılmıştır.

Arazi çalışmaları ve sondaj bilgileri birlikte değerlendirildiğinde duraylılık ve

geçirimlilik açısından, batardo ekseni boyunca yamaç molozu ve alüvyonun kazılarak kaldırılması uygun olacaktır. Alüvyon kaldırılmadığı taktirde baraj temel kazısı için yapılacak çalışmalarda kazı çukuruna su akışını önlemek veya azaltmak için alüvyon enjeksiyonu yapılmalıdır.

Mansap Batardosu Mansap batardosu talvegten 8,5 m yüksekliğinde olup, kret uzunluğu 44,80 m dir.

Batardo yerinde temel kaya olan kireçtaşlarını yamaçlarda sığ bir yamaç molozu, talvegte ise derinliği 13,90 – 16,60 m arasında değişen alüvyon örtmektedir.


65

Baraj yeri kazı çalışmaları esnasında kazı çukuruna mansap yönünden gelecek suyu önlemek için batardo gövdesinden sonra memba yönünde bir geçirimsizlik perdesi tasarlanabilir.

Enerji Tüneli Sol yakada, 3192 m uzunluğundaki tünel atnalı kesitli olup, 4,30 m çapındadır (iç

çapı). Topoğrafik koşullardan dolayı temel araştırma sondajı, tünel güzergahında açılamamıştır. Ancak güzergahın bir bölümü olan denge bacasında (tünelin 2+982,94. Km si) ve tünelin başlangıç kısmına yakın bir konumda açılan SK14 ve baraj yerindeki diğer sondaj kuyularından elde edilen bilgiler tünel kazsısı için önemli verilerdir.

Tünel Güzergahının Jeolojisi 0+000 – 0+438 km ler arası: Masif yapılı, çatlaklı, yer yer erime boşluklu, iyi

dayanımlı kireçtaşı ( JuraKretase ) 0+438 – 1+752 km lerde: Kendi içinde yer yer kıvrımlı, ortaince yer yer kalın

tabakalı kireçtaşı ağırlıklı, kireçtaşışeyl, kumtaşından oluşan birim ardalanmalı, yanal ve düşey yönde dereceli geçiş gösterir (Üst Devoniyen). Birim içerisinde kiltaşışeyl ve zayıf çimentolu silttaşı seviyeleri yüzeyde ayrışmalı ve zayıf dayanımlı olarak görülürler.

1+752 – 3+117 km ler arası: Tünel km lerde sert, sağlam, iyi dayanımlı, ortakalın

tabakalı, yer yer erime boşluklu, çatlaklı ve eklemli permiyen yaşlı kireçtaşında açılacaktır. Tabaka eğimleri genel olarak mansaba doğrudur.

3+117 – 3+192 km lerde ortaiyi dayanımlı, tabakalı ve ardalanmalı kumtaşıkireçtaşı

ile temsil olunan karbonifer yaşlı birimler yer almaktadır. Tünelin 0+000 – 0+440 km lerinde geçilecek birimi temsil eden SK14 no’lu sondaj

kuyusunun ortalama RQD yüzdesi % 82dır. 0+440 – 1+755 km leri temsil edebilecek sondaj kuyusu yoktur. Ancak saha çalışmalarına göre, tünelin büyük bir bölümü kireçtaşının hakim olduğu birim içerisinde açılacaktır. 1+755 – 3+121 km leri arasında tünelin geçeceği birim olan permiyen kireçtaşında denge bacasında açılan DBSK1 no’lu kuyuda RQD değeri % 54 dür.

Gerek tünel güzergahını temsil eden temel sondajı kuyu verilerine, gerekse arazi

gözlem ve incelemelerine göre 0+000 – 0+440 km ve 1+755 – 3+193 km ler arasında yapısal süreksizliklerin yoğunlaştığı yerler dışında tünel kazı desteği olarak yer yer şatkrit ve tel kafesli şatkrit yapılabilir. Uygulama sırasında farklı jeolojik koşullarla karşılaşıldığında yeni öneri ve çözümlere gereksinim duyulacaktır.

0+440 – 1+755 km lerde kiltaşışeyl ve zayıf tutturulmuş silttaşı seviyelerinin

yoğunlukta olduğu yerlerde tel kafesli şatkrit ile birlikte kalıcı çelik iksa desteğine de ihtiyaç olacaktır. Tünelin açılacağı birimlerin geçirimlilik özellikleri dikkate alındığında 0+440 – 1+755 km ler arasında (Üst Devoniyen) yeraltısuyuna rastlamak mümkün olacaktır. Diğer bölümlerde özellikle dere geçişlerinde mevsimsel olarak tünele küçük debili su sirkülasyonları olabilir. DBSK1 ve SK14 no’lu sondaj kuyularından elde edilen verilere göre kaya kütlesi (Q) ortalama değeri 6,867,75 arasında değişmektedir.

Denge Bacası Denge Bacası Permiyen yaşlı kireçtaşının içinde açılacaktır. Sert, sağlam ve

dayanımlı yapısı nedeniyle sert bir topoğrafya sunar. Kireçtaşı ile temsil olunan birim; gri-


66

siyahımsı renkli, ortakalın tabakalı, eklemli ve karstik yapıdadır. Tabaka kalınlığı yer yer 1 1,5 m yi bulmaktadır. Karstlaşma çoğu kez tabakalanmaya paralel olarak gelişmiştir. Yapı yerinde açılan DBSK1 no’lu kuyuda bej, açık gri, pembemsi renkli, ince dokulu, yer yer erime boşluklu (13 cm çapında), üst seviyelerde grafit düzeyleri içeren sert, sağlam yapılı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir. Genel olarak iyi dayanımlı ve duraylı olan bu birimde, kazı sırasında dökülme ve kaya düşmelerine karşı özellikle çalışma emniyeti için tel kafesli püskürtme beton (shotcrete) uygulaması önlem olarak düşünülebilir.

Cebri Boru Hattı Cebri boru hattının büyük bir bölümü Karbonifer, son bölümü ise Üst Devoniyen

biriminden geçecektir. Karbonifer Proje sahasında kumtaşıkireçtaşı ardalanması şeklinde görülür. Ortakalın tabakalı, eklemli ve çatlaklıdır. 3+117 3+132 km lerde üstte yamaç molozu + alüvyondan oluşan 11,70 m kalınlıkta örtü birimi, örtü biriminin altında ise Üst Devoniyen temel kayayı oluşturmaktadır. Cebri boru hattının son bölümünü oluşturan Üst Devoniyen; bitümlü, zayıf dayanımlı kiltaşıkireçtaşı ardalanması şeklindedir. Cebri boru hattının son bölümünde açılan CBSK1 no’lu kuyuda 11,50 m örtü malzemesi; 11,50 – 25,00 m ler arası tabakalı (tabakalanma düzlemleri boyunca ayrışmalı), orta, yer yer zayıf dayanımlı, killi, bitümlü, kiltaşı ile ardalanmalı kireçtaşı olarak geçilmiştir.

Cebri boru hattında, duraylılık açısından örtü malzemesinin tamamı, temel kayanın

da ayrışmış, zayıf dayanımlı bölümlerinin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Buna göre cebri boru hattının son kısmı olan 3+1703+190 km leri arasında en az 13,00 m derinlikte sıyırma kazısı öngörülmektedir.

HES Yeri Santral yerinde, yamaç eteğinde yamaç molozu ve yan derenin getirmiş olduğu

depozit bir malzeme (yamaç moloz + yan dere alüvyonu), dere kotunda ise alüvyon örtü birimi olarak yer almaktadır. Örtü biriminin altında temel kayayı Üst Devoniyen temsil etmektedir. Depozit malzeme; gevşek, sıkılanması zayıf, blokçakıl ağırlıklı, blok, çakıl, kil ve siltten oluşmaktadır. Bu birimin kalınlığı yer yer 12 m yi bulmaktadır. Dere kotundaki alüvyon, bloklu ve çakıllı olup, kalınlığı SSK3 no’lu kuyuda 4 m olarak belirlenmiştir. Bu kalınlık aktüel dere yatağında daha fazladır.

Santral yerinin temel kayası olan Üst Devoniyen; grisiyah, yeşilimsi renkli, tabakalı

(45° eğimli), killi kireçtaşı, kireçtaşı, zayıf dayanımlı, bitümlü kiltaşı birimlerinden oluşur. Santral yerinde temel araştırmaları için üç adet sondaj kuyusu açılmıştır. Santral yerinde, 4,00 12,00 m arasında değişen derinlikte yer alan yamaç molozu +

alüvyon örtü biriminin tamamı, temel kaya olan killi kireçtaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşının ayrışmış, killeşmiş bölümlerinin duraylılık açısından kazılarak kaldırılması uygun görülmüştür.

Kazı esnasında alüvyondan kazı çukuruna bol miktarda su akışı olacaktır. Kazının

kuruda yapılabilmesi için, dere tarafından yamaç yönüne doğru ana kayaya bağlanacak biçimde yarım daire şeklinde bir geçirimsizlik perdesinin oluşturulması uygun olacaktır. Başka bir alternatif ise santral yapısını, yaklaşık olarak 30–40 m güneydoğu yönünde yamaca doğru öteleyerek, örtü malzemesi kazısından ve kazı çukuruna gelebilecek yüksek debili sudan korunmuş olacaktır.


67

Şalt Sahası Bu yapı yerinde, yüzeyde yamaç molozu + alüvyon örtüsü, örtü biriminin altında ise

santral yerinde olduğu gibi Üst Devoniyen birimleri temel kayayı oluşturur. Şalt sahasında temel araştırma sondajı yapılmamıştır. Santral yeri ile aynı zemin özelliklerine sahip olan yapı yerinde duraylılık ve oturma açısından örtü birimlerinin kazılarak kaldırılması gerekir. Aynı şekilde şalt sahasının da yapı yerindeki zeminin taşıma gücü ve duraylılık açısından 30,00 m batı, 20,00 m güney yönüne doğru ötelenmesi daha uygun olacaktır.

- Etüt alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan SPT verilerine

göre sıvılaşma riski analizine göre uzun sureli deprem esnasında sıvılaşma riski bulunmamaktadır.

- Etüt alanında sondajlardan alınan karot numunelerinde yapılan nokta yükleme, tek

eksenli ve üç eksenli deneylere göre yamaç molozu ve alüvyonun altının taşıma gücü, oturma ve yatak katsayısı aşağıdaki gibidir. En düşük emniyetli Taşıma

gücü (kg/cm²)

En düşük taşıma gücüne

göre oturma (cm)

En Düşük Yatak

Katsayısı (t/m³)

13,0 200.000 Gökkaya barajı HES ve çevresini gösterir Jeoloji Haritası aşağıdaki şekilde

verilmiştir.


69

Saimbeyli Regülatörü ve HES Tesisleri Mühendislik Jeolojisi Özellikleri Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında regülatör yeri, iletim kanalı,

yükleme havuzu, cebri boru güzergahı ve santral yerlerine ait mühendislik jeolojisi özellikleri aşağıda verilmiştir. Proje alanındaki jeolojik birimlerin jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla 10-37 m derinliklerinde toplam 62 m, 4 adet temel araştırma sondajı açılmıştır.

Saimbeyli Regülatörü HES projesi ve çevresine ait 1 / 12 000 ölçekli jeoloji haritası,

jeolojik boy kesiti ve sondaj lokasyonları Ek-5’de verilmiştir. Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında regülatör yeri, iletim kanalı ve santral yerlerinde Demsar Yapı tarafından yapılmış olan “Adana Yamanlı-III Projesi Saimbeyli Regülatörü ve HES Jeoloji/Jeoteknik Etüt Raporu” ise Ek-16’da verilmiştir.

Saimbeyli Regülatör Yeri Mühendislik Jeolojisi Regülatör yerinde, talvegte sığ bir alüvyon, yamaç eteklerinde ise yamaç moluzu

temel birim olan Orta Devoniyen kireçtaşlarını örtmektedir. Temel kayayı oluşturan sert, sağlam yapılı, iyi dayanımlı ve tabakalıdır. Arazi gözlemlerine regülatör yerinde yamaç molozu+alüvyonun kalınlığı 6-10 m civarında olduğu tahmin edilmektedir. Arazi gözlemlerine göre regülatör yerindeki birimler az-orta geçirgen özelliğe sahip olduğu tahmin edilmektedir.

Regülatör yerinde birimlerin tabaka eğimlerinin, mansap yönünde olması duraylılık

açısından sağ sahilde yapılacak kazı çalışmalarında kazı şev eğiminin tabaka eğimine uygun seçilmesi veya kazı topuğunda tabakalanmaya paralel oluşabilecek kaymalara karşı önlem alınacaktır. Yapı yerinde her iki yakada ve talvegde ana kayayı örten ve kalınlığı 6-10 m olduğu tahmin edilen alüvyon+yamaç molozu bulunmaktadır. Örtü birimleri duraylılık ve geçirimlilik açısından olumsuzluk arz etmektedir. Duraylılık ve geçirimlilik açısından olumsuz olan yamaç molozu ve alüvyonun regülatör yerinde sıyrılarak kaldırılacaktır. Saimbeyli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti Şekil IV.2.2.7.’de verilmiştir.

Kazı esnasında sağ yakada tabakalanmaya paralel olarak oluşabilecek düzlemsel

kayma dışında Regülatör yerinde duraylılık ve taşıma gücü açısından önemli bir sorun beklenmemektedir.Regülatör yerinde kaya kazısında şev açısı, sağ yakada 1/1 (düşey/yatay), sol yakada ise 2/1 (düşey/yatay) alınması uygundur. Göl alanında da, aks yerinde olduğu gibi ana kayayı küçük alanda yamaç molozu örtmektedir. Su tutulduğunda yamaç molozlarının kalın olduğu yerlerde çok küçük boyutlu kaymalar ve akmalar oluşabilir.


70

Şekil IV.2.2.9. Saimbeyli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti İletim Kanalı Mühendislik Jeolojisi Sol yakada yer alan iletim kanalı 4.104,31 m uzunluğunda 2,70 x 2,30 m kutu

menfez şeklinde inşa edilecektir. İletim Kanalı 0+000-3+446 km ler arasında siyahımsı-gri, bej, orta-az derecede ayrışmış, orta-iyi dayanımlı, orta-kalın, ince tabakalı, kireçtaşı, dolomit, kumtaşı ve kiltaşı-şeyl ardalanmasından oluşan (hakim litoloji kireçtaşı-dolomit) Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu), 3+446 km den kanalın sonu olan 4+104,31 km ye kadar olan bölümü ise boz, beyazımsı-gri orta derecede ayrışmış, orta-iyi dayanımlı kuvarsit (Şafaktepe formasyonu) biriminden geçecektir.

0 + 000 – 3+446 km Kanalın başlangıç bölümünde yer alan kireçtaşı, dolomit ve şeyl ile temsil olunan

ardalanmalı ve tabakalı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu) birimlerinde tabaka eğimi 40-45o civarında olup, güneydoğu yönündedir. Kanal güzergahında yer alan (kireçtaşı-dolomit litolojisi ağırlıklı olmak üzere kumtaşı, kiltaşı-şeyl) birimleri tabakalı olup, tabaka eğimleri yamacın dışına doğrudur. Kazı şev eğimi, tabaka eğiminden daha dik olduğu takdirde tabakalanma yüzeyi boyunca düzlemsel kaymalar oluşacaktır. Düzlemsel kaymaları önlemek için kazı şev eğimi tabaka eğimine uygun olmalı veya kazı topuğunda önlem (istinat duvarı, kaya blonu v.s) alınmalıdır. .

3+446 – 4+104 km Kanalın bu bölümü Orta Devoniyenin tabanı olan kuvarsit birimi içinden

geçmektedir. Yükleme Havuzunda ve Cebri Boru hattında YHSK-1, YHSK-2 ve CBSK-1 nolu sondaj kuyuları bu birimde açılmıştır. Kuyularda, kalınlığı 0,5-3,00 m arasında


71

değişen yamaç molozun, yamaç molozundan sonra ise kuvarsit geçilmiştir. Kuvarsit yüzeyde ayrışmalı ve eklemli olup, derine doğru ayrışma derecesi azalmakta ve dayanımı artmaktadır. Kuyularda ortalama RQD yüzdesi % 22 dir. Arazi araştırma ve gözlemleri ile birlikte bu birimde açılan temel sondaj kuyu verileri değerlendirildiğinde; kanal güzergahında yapılacak kazılarda düzlemsel kaymadan daha çok, çatlaklı ve eklemli bir yapıda olan kuvarsitlerden dökülme şeklinde şev erozyonu oluşacaktır. Kanalın bu bölümünde, şev erozyonuna karşı tel kafesli shotcrete uygulaması uygundur.

Kanal boyunca kayma açısından riskli görülen 8 lokasyonda (her noktada minimum

8 ölçüm) alınan ortalama doğrultu ve eğim ölçüleri Tablo IV.2.2.11’de verilmiştir.

Tablo IV.2.2.11. İletim Kanalı Tabaka Doğrultu ve Eğimleri

Ölçü Numarası Koordinat Eğim Yönü

(0) Eğim Açısı (0)

1 242556 4198079 136,3 44,1

2 242428 4197988 136,1 50,2

3 242440 4197754 141,0 43,7

4 242478 4197554 143,2 40,5

5 242520 4197195 140,8 40,3

6 242323 4197045 145,7 44,9

7 242158 4196774 134,3 41,1

8 242000 4196667 110,2 52,9

Yamaçlarda yapılan Streonet Analizi sonucuna göre kanal güzergahı boyunca

yamacın güneydoğu bölümü kazılarında en az 1/1,5 (düşey/yatay) kazı ile yamaç şevlendirilecektir. Aksi takdirde kazı esnasında veya sonrasında yamaç kayması/şev kayması (düzlemsel kayma) oluşacaktır. Yamacın güney-doğuya bakmayan bölgelerindeki kazılarda 1/1 ile 2/1 arasında şevlendirme yeterli olacaktır.

Yükleme Havuzu-Cebri Boru Mühendislik Jeolojisi

Yükleme havuzu yerinde ana kayayı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu) temsil etmektedir. Bu birim gri, beyazımsı-gri renkli, çok çatlaklı ve fissürlü, orta dayanımlı kuvarsitten oluşur. Yapı yerinde iki adet temel sondaj kuyusu açılmıştır.

YHSK-1 nolu kuyu 10 m derinlikte açılan kuyuda, 0,00 – 1,50 m lerde yamaç

molozu, 1,50 – 10,00 m lerde koyu gri, siyah renkli, sert, sağlam, iyi dayanımlı, yer yer kalsit damarlı, çatlaklı kuvarsit geçilmiştir. Kuyunun 3 m den sonrası ortalama RQD değeri % 57,6 olup, orta dayanımlı kaya niteliği özelliğindedir. Kuyuda YAS yoktur, karot yüzdesi % 100 dür.

YHSK-2 nolu kuyu 10 m derinlikte açılmıştır. Kuyuda, 0,00 – 2,50 m lerde bloklu

yamaç molozu, 2,50 – 12,00 m lerde koyu gri, siyah renkli, orta-az, yer yer çok çatlaklı, yer yer bitümlü, sağlam, iyi dayanımlı kuvarsit geçilmiştir. Kuyunun ortalama RQD değeri % 75 olup, orta dayanımlı kaya niteliği özelliğindedir. Kuyuda YAS yoktur. Tek eksenli basınç dayanımı 178 kg/cm2 ve nokta yük dayanımı 9,93 kg/cm2 ‘dir. Yapı yerinde, taşıma gücü ve oturma açısından her hangi bir sorun beklenmemektedir.

Cebri boru güzergahında da anakaya Orta Devoniyen yaşlı kuvarsit olan Şafaktepe

formasyonudur. Cebri boru hattının sonu ile santral yerinin başlangıç bölümünde 20,00 m derinlikte CBSK-1 nolu sondaj kuyusu açılmıştır. Kuyuda 0,00 – 3,00 m lerde kumlu,


72

çakıllı, siltli yamaç molozu, 3,00 – 6,00 m lerde gri- siyahımsı renkli kuvarsit (çakıl boyutunda numune alınmıştır), 6,00 – 13,60 m lerde gri, boz renkli kuvarsit ( ince kum, silt boyutunda sediman halde numune alınmıştır), 13,60 – 20,00 m lerde gri renkli, çatlaklı kuvarsit (karot numunesi yer yer çakıl boyutundadır) geçilmiştir. Kuyuda 6 m den sonrası için ortalama RQD yüzdesi % 8,2 dir. Kuyuda 5,5 –5,6 m ler arasında alınan numuneler üzerinde laboratuvarda yapılan nokta yükleme dayanımı 12,63 kg/cm2 değer elde edilmiştir.

Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi Santral yerinde, örtü birimi olarak yüzeyde yamaç molozu yer almaktadır. Sondaj

yapılmadığından dolayı yamaç molozunun kalınlığı 1-3 m arasında değiştiği tahmin edilmektedir. HES yerinde, yükleme havuzu ve cebri boru hattında olduğu gibi yamaç molozunun altında temel kayayı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu) ait genel olarak orta derecede ayrışmış, eklemli, orta dayanımlı, kuvarsit oluşturmaktadır.

HES yerinde, yamaç molozu ve ana kayanın tamamen ayrışmış, killeşmiş

seviyelerin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Yamaç molozu+ayrışmış kayanın kalınlığı yaklaşık olarak 4-5 m civarındadır. Yapı yerinde yapılacak 4–5 m lik kazılardan sonra HES yerinde taşıma gücü ve oturma açısından herhangi bir sorun beklenmemektedir.

Saimbeyli regülatörü ve HES sanat yapı yerlerine ait Jeoteknik Etüd raporunda

zemine ait gerekli jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik parametreler belirlenmiş olup proje dizayn ve inşa aşamasında söz konusu jeolojik-jeoteknik raporlarda belirlenmiş ve aşağıda sonuç ve öneriler halinde belirtilmiş olan tüm hususlar, zemin parametreleri ve zemin iyileştirme yöntemleri kullanılacak ve uygulanacaktır.

Regülatör yerinde Regülatör Yerinin Geçirimliliği ve Duraylılığı Regülatör yerinde, talvegte sığ bir alüvyon, yamaç eteklerinde ise yamaç moluzu,

temel kaya olan Orta Devoniyen yaşlı kireçtaşı dolomit birimini örtmektedir. Temel kayayı oluşturan kireçtaşı dolomit birimi sert, sağlam yapılı, iyi dayanımlı ve tabakalıdır. Arazi gözlemlerine ve sifon yerinde açılan SFSK2 nolu kuyu verilerine göre regülatör yerinde yamaç molozu+alüvyonun kalınlığı 610 m civarında olduğu tahmin edilmektedir. Regülatör yerinde, temel araştırma sondaj kuyusu açılmamıştır Arazi gözlemlerine göre kireçtaşı birimi azorta geçirimli özelliğe sahip olduğu tahmin edilmektedir. Yamaç molozu ve alüvyonun gerçek kalınlılığı ile geçirimliliğin belirlenmesi için ileriki aşmalarda sondajlı çalışmalar yapılmalıdır Duraylılık ve geçirimlilik açısından olumsuz olan yamaç molozu ve alüvyonun, regülatör yerinde sıyrılarak kaldırılması öngörülmektedir. Kazı esnasında sağ yakada tabakalanmaya paralel olarak oluşabilecek düzlemsel kayma dışında Regülatör yerinde duraylılık ve taşıma gücü açısından önemli bir sorun beklenilmemektedir. Sağ yakada, regülatör yapısından dolayı mevcut Feke Saimbeyli karayolu yamaca doğru ötelenecektir.

Göl alanında geçirimlilik ve duraylılık Göl alanında, Arazi gözlemlerine göre geçirimlilik ve duraylılık açısından önemli bir

sorun beklenmemektedir.


73

İletim Kanalı İletim kanalı 4,156 m uzunluğunda, 3,0 m genişliğinde projelendirilen kanal, 0+00-

3+446 km ler arasında siyahımsıgri, bej, ortaaz derecede ayrışmış, ortaiyi dayanımlı, orta-kalın, ince tabakalı, ardalanmalı kireçtaşı, dolomit, kumtaşı, kiltaşışeyl ardalanmalı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu → Dş); 3+446 km’den kanalın sonu olan 4+156 km ye kadar olan bölüm de ise boz,beyazımsı gri orta derecede ayrışmış, eklemli, ortaiyi dayanımlı kuvarsit (Şafaktepe formasyonu → Dş) birimi içinde açılacaktır. Kanalın 0+00-3+446 km ler arasındaki birimleri tabakalı olup, tabaka eğimleri yamacın dışına doğrudur. Kazı şev eğimi, tabaka eğiminden daha dik olduğu takdirde tabakalanma yüzeyi boyunca düzlemsel kaymalar oluşacaktır. Düzlemsel kaymaları önlemek için kazı şev eğimi tabaka eğimine uygun olmalı veya kazı topuğunda önlem (istinat duvarı, kaya blonu v.s) alınmalıdır. tabakalıdırlar. Kanalın yalnızca sifon kazısı yeraltısuyu seviyesi (YAS) altında açılacaktır. Bu suların sifon içerisinden uzaklaştırılması için drenaj önlemleri gerekebilir. Kanal güzergahı boyunca yan dere geçişlerinde alt veya üst sel geçitleri tasarlanmalıdır.

Yükleme Havuzu Yükleme havuzu yerinde ana kayayı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu → Dş)

temsil etmektedir. Bu birim gri, beyazımsıgri renkli, çok çatlaklı ve eklemli, orta dayanımlı kuvarsitlerden oluşur. Yapı yerinde açılan sondajlarda 1,50 m ile 2,50 m arasında değişen yamaç molozundan sonra ortaaz ayrışmış, çatlaklı ve eklemli kuvarsit geçilmiştir. Genel olarak orta dayanımlı ve duraylı olan bu birimde, taşıma gücü ve oturma açısından her hangi bir sorun beklenilmemektedir kazı şev yüzeyleri dökülmelere düşmelere karşı telkafesli şatkrit yapılabilir.

Cebri boru Hattı Cebri boru hattında temel kayayı, yükleme havuzu HES yerinde olduğu gibi Orta

Devoniyen yaşlı (Şafaktepe formasyonu → Dş) kuvarsit birimi temsil etmektedir. Yapı yerinde yamaç moluzu ve ana kayanın ayrışmış bölümler kazılarak (23,5 m derinlikte) kaldırıldıktan sonra duraylılık ve taşıma gücü açısından herhangi bir sorun beklenilmemektedir.

Santral Yeri (HES) Santral yerinde, örtü birimi olarak yüzeyde yamaç molozu yer almaktadır. Sondaj

yapılmadığından dolayı yamaç molozunun kalınlığı 13m olduğu tahmin edilmektedir. Yamaç molozunun altında Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu → DŞ) birimleri temel kayayı oluşturur. Genel olarak orta derecede ayrışmış, eklemli ve çatlaklı, orta dayanımlı, kuvarsitten oluşmaktadır.

HES yerinde, yamaç molozu ve ana kayanın tamamen ayrışmış, killeşmiş

seviyelerinin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Yamaç molozu+ayrışmış kayanın kalınlığı yaklaşık olarak 45 m civarındadır. Yapı yerinde yapılacak 4–5 m lik kazılardan sonra HES yerinde taşıma gücü ve oturma açısından herhangi bir sorun görülmemektedir.

Regülatör alanında sondajların yapılmamasından dolayı taşıma gücü

belirlenememiştir. Aşağıdaki tabloda etüt alanında yapılan sondajların en düşük tek eksenli ve nokta yükleme değerlerine göre emniyetli taşıma gücü, içsel sürtünme açıları ve kohezyonları verilmektedir.

Diğer sanat yapılarının dayanım parametreleri ve geçirimlilik değerleri

belirlenebilmesi için sondajların tamamının yapılması gerekmektedir.


74

Kuyu No

RQD (%)

Tek Eksenli Basınç Deneyi

(kg/cm2)

Taşıma Gücü (kg/cm2)

RMR puan

Ǿ C (kg/cm2)

min max ort min max ort SFSK-1 41 98 81 234.24 46.8 210.8 140.5 60 35.00 3.00 YHSK-1 0 68 21.5 178.12 17.8 71.2 35.6 37 23.13 1.85 YHSK-2 0 47 29.5 9.93x12=119.16 11.9 23.8 23.8 43 26.22 2.15 CBSK-1 0 23 5.86 12.93x12=151.56 15.2 30.3 15.2 37 23.13 1.85

Saimbeyli regülatörü HES ve çevresini gösterir Jeoloji Haritası aşağıdaki şekilde

verilmiştir.


76

Tektonik Diskordans ve Faylanma Bölge tektonik hareketlerin oldukça yoğun olduğu bir bölgede yer alır. Otokton

olarak kabul edilen istifte, tabandan tavana doğru Karbonifer ile Permiyen, Triyas ile Jura, Eosen ile Üst Kretase, Eosen ile Miyosen, Orta Miyosen ile Üst Miyosen ve Pliyosen ile diğer daha yaşlı birimler arasında diskordanslar saptanmıştır. Bölge Mestrihtiyenden itibaren KB-GD doğrultusunda bir sıkışma rejiminin etkisine girmiştir. Bunda KB daki ofiyolit bindirmelerinin etkisi büyüktür. Sıkışma Orta Miyosen sonuna kadar devam etmiştir. Bunun sonucunda, KD-GB doğrultusunda, uzunlukları 100 km yi aşan itki veya ters faylar ve doğrultu atımlı faylar oluşmuştur. Bu fayların Değirmentaş Fayı, Armutalan Fayı, Göksu Fayı ve Obrukbaşı Fayı başlıcalarıdır. Proje sahasında da çok sayıda faya rastlanılmaktadır. Aks yerinde her iki yakada Jura-Kretase kireçtaşlarının dokanakları faylıdır. Yine Üst Kretase biriminde, göl alanında sol yakada, KB-GD yönlü faylar yer almaktadır

Otokton kaya birimleri Ordovisiyen'den Miyosen’e kadar bazı kesikliklere

uğramasına rağmen genelde devamlı bir istif sunarlar. Ordovisiyen-Alt Karbonifer arasında çökelen. ve kıta şelfi ortamını karakterize eden kayaçlar, Alt Karbonifer sonunda sıkışma tektoniğinin denetimine girerek su üstü olmuşlar (Sudetiyen orojenik fazı) ve kısa süren, bir aşınım döneminden, sonra. Üst Permiyen başında ortam, tekrar çökmüş ve bu ortamda, sığ denizel özellikleri yansıtan Üst Permiyen ve Triyas yaşlı kaya birimleri çökelmiştir. Triyas sonlarında bölgede tekrar egemen olan sıkışma tektoniği ile karasallaşma olmuş (Erken Kimmeriyen orojenikfazı) ve uzun. bir aşınım döneminden sonra Üst Jura*dan Eosen, sonuna kadar gelişen blok faylanmaların denetiminde yeni bir çökelme dönemi başlamıştır.

Eosen, sonlarında bölge, GD-KB yönlü sıkışma gerilimlerinin denetimine girerek

oldukça kıvrımlı ve kırıklı bir yapı kazanmıştır. Bu olgu, KD-GB uzanımlı yapılanmalar, ters faylar ve yine aynı doğrultuda uzanan normal ve devrik kıvrım eksenleri ile belgelenmekledir. Miyosen başlarına doğru etkisini gittikçe arttıran sıkışma tektoniği sonucunda havza, tekrar yükselerek karasallaşmış (Pireneen orojenik fazı) ve bir aşınım döneminden sonra Üst Miyosen yaşlı Sümbüldağı formasyonu açılı uyumsuzlukla çökelmiştir. Proje alanında gözlenen ve genellikle K-G ve KD-GB doğrultulu gelişen faylar, Miyosen yaşlı genç birimler tarafından örtülmüş olduğundan, aktif olmadığı anlaşılmaktadır. Bu faylar, az geçirimli ve geçirimsiz birimleri; karstik ve geçirimli olabilecek birimler karşısına getirmek suretiyle bariyer oluşturmaktadır. Bu da bölgedeki su yapıları açısından büyük bir önem arz etmektedir. Proje alanı ve çevresine ait diri fay haritası Şekil IV.2.2.7.’de verilmiştir.

Tabakalanma ve Kıvrımlanma Proje sahasındaki birimlerin hemen hemen tamamı tabakalıdır. Proje alanının

tektonik hareketlerin oldukça yoğun olduğu bir bölgede yer alması nedeniyle yersel ve bölgesel bazda çok sayıda kıvrımlı yapılara rastlanılmaktadır. Tabaka doğrultusu K30°-60°D ve K12°-75°B, eğim değerleri ise 11°-85° arasında değişmektedir. Ölçumu yapılan 27 noktanın eğim yönleri şöyledir; 11 nokta KB, 7 nokta GD, 5 nokta GB ve 4 nokta KD ‘dır. Tabaka kalınlığı genel olarak 5-40 cm arasında değişmektedir. Permiyen ve Jura-Kretase birimlerinde bu kalınlık daha fazla olup, bazen 1-1,5 m ye ulaşabilmektedir.


77

Eklemlenme Proje alanındaki birimlerde genelde iki yönlü, yer yer üçüncü yönde gelişmiş dik ve

dike yakın eğimli eklemler gözlenmektedir.

Şekil IV.2.2.11. Proje Alanı ve Çevresi Diri Fay Haritası ( Kaynak: MTA,1992)

Proje Alanı


78

Depremsellik Proje alanı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’ nın “Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası”

na göre 4. Derece deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır. Doğu Akdeniz Bölgesi depremsellik bakımından oldukça karışık bir bölgedir. Türkiye’nin en büyük fay zonların dan birisi olan Doğu Anadolu Fay Zonu boyunca ve sismik olarak aktif olan bölgede tarihsel deprem katalogları incelendiğinde, tarihte meydana gelen depremler sonucunda büyük can kayıpları olmuş, bir çok şehir yıkılmış ve nehirler yatak değiştirmiştir.

Bölgedeki sismik aktivitenin yüksek olusu, bu bölgedeki tektonik hareketlerin

günümüzde de devam ettiğini göstermektedir. Bölgede meydana gelen depremlerin oluş zamanlan ve yapmış oldukları tahribatlar, yıkımlar ve can kayıpları tarihi deprem kataloglarının verdiği bilgiler ışığında aşağıdaki şekilde saptanmıştır. Proje alanında beklenen yatay zemin ivmesi 0.10 g – 0.20 g’dir. Adana iline ait depremsellik haritası Şekil IV.2.2.12.’de verilmiştir.

Şekil IV.2.2.12. Adana İli Depremsellik Haritası ( Kaynak:deprem.gov.tr)

Proje Alanı


79

Proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı’nın 03.05.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.

1114 depremi Adana, K.Maraş ve Mersin'de önemli tahribatlar yapmış (ölü sayısı belli değil), 524 tarihinde Kadirli, Ceyhan ve Yakapınar’ı yıkan depremde ölü sayısı belli değil, 561 depremi bölgede meydana gelmiş olup çok büyük yıkımlara neden olmuştur. 1855 yılındaki depremde Tarsus'ta büyük yıkımlar olmuştur (ölü sayısı belli değil). Adana ve Mersin'de önemli yıkımlara neden olan 1896 depremi olup bu depremde ölenlerin sayısı tarihe not düşürülmemiştir. 1908 Osmaniye depremi önemli derecede yıkımlara neden olmuştur. 1915 Yakapınar, 1919 Adana, 1925 Adana depremleri ile kentte önemli hasarlar olmuştur. 1926 Kepez, 1929 Adana, 1930 Adana-Yakapınar, 1930 Samandağı depremleri de kentte önemli hasarlar yapmıştır. 1932 Yakapınar, 1933 Yakapınar, 1936 Payas depremleri ile bu kentler önemli derecede etkilenmiştir. 1940 Antakya, 1941 İmamoğlu, 1942 Payas-Dörtyol depremleri bu kentleri etkilemiştir. 1944 Antakya, 1945'te Ceyhan-Yakapınar'de meydana gelen depremde 2.500 binanın yıkılmasına ve 13 kişinin ölmesine neden olan bu deprem Kozan ve Adana'da ağır hasarlar yapmıştır. 1947 depremi Ceyhan, Yakapınar ve Adana'da hasarlara yol açmıştır. 1951 yılında İskenderun'da meydana gelen depremde 6 ölü, 10 yaralı ve 13 konutu yıkmıştır. 1952 yılında Yakapınar-Adana'da meydana gelen depremde 10 kişi ölmüş, 179 bina yıkılmış, 438 bina ağır hasar görmüştür. 1961 yılında meydana gelen deprem Adana, İskenderun ve Osmaniye'de şiddetli hissedilmiştir. 1962, 1964 yıllarındaki depremler Adana'da olmuştur. 1965 Hatay, 1967 Kozan, Bahçe ve Andırın'da şiddetli hissedilen deprem meydana gelmiştir. 1969 Adana ve Karaisali'da çok hissedilmiş depremden sonra 1993, 1994 yılında oluşan depremlerde Adana, Ceyhan ve İskenderun şiddetli hissederek etkilenmiştir. En son 27 Haziran 1998 yılında meydana gelen depremde 146 kişi ölmüş, 11.000'e yakin evde, işyerinde ağır, orta hasarlar meydana gelmiş, ve 1.300 konut ve işyeri yıkılmıştır. Bölgede meydana gelen depremlerden en çok Antakya sonra da Adana-Ceyhan etkilendiği görülmektedir.

Adana ilinde büyüklükleri M ≥ 5 olan deprem kayıtları Tablo IV.2.2.11. ‘de, proje alanı ve çevresinde büyüklükleri M ≥ 4 olan depremler ise Şekil IV.2.2.13’de verilmiştir.

Tablo IV.2.2.11. Adana ilinde kaydedilen depremler ( M ≥ 5)

Tarih Saat (GMT) Enlem Boylam Derinlik

(km) Büyüklük

04.07.1998 02:15 36.85 35.47 35 5.1

27.06.1998 13:55 36.96 35.52 18 6.3

03.01.1994 21:00 37.00 35.84 26 5.0

28.12.1979 03:09 37.52 35.85 47 5.1

22.10.1952 17:00 37.25 35.65 70 5.6

20.03.1945 07:58 37.11 35.70 60 6.0

25.09.1933 09:46 37.00 35.50 0 5.0

17.02.1908 03:00 37.40 35.80 0 6.0

Kaynak: Kandilli kayıtları


80

Şekil IV.2.2.13. Proje alanı ve çevresi deprem kayıtları ( M ≥4) Kaynak: Kandilli kayıtları

IV.2.3. Yeraltı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri,

miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı),

Proje alanındaki kireçtaşları yer yer yeraltısuyu bulundurmalarına rağmen fliş

karakterinde olan diğer birimlerde küçük boyutlu boşalımlara sahip eklem ve çatlak sistemleri olabilir. Genel olarak yeraltısuyu vadilere göre alt kotlarda bulunan akarsuyu beslemektedir. Bölge geneline bakıldığında derin vadilerin bulunması ve akarsu akış hızının yüksek olması alüvyon oluşumunu engellemiştir. Topoğrafyanın keskin hatları ile vadi oluşumlarını sağlayan karbonatlı birimlerin bulunması alanda bu birimleri önemli kılmıştır. Çoğunlukla karstik özellik gösteren, bol kırıklı, bol çatlaklı yapısı ile kireçtaşlı birimler yeraltısuyu ve geçirgenlik açısından verimli özellik göstermektedirler. Proje alanındaki kireçtaşları akifer özelliği gösterebilen birimler olup bu birimlerin kalınlığının fazla olması daha derinlerde de yeraltısuyu bulundurabileceklerini işaret etmektedir. Proje alanında termal su kaynağı bulunmamaktadır.

Gökkaya barajı ve HES projesi mansap tarafında sol yakada dere kotunun 5-6 m

üstünde, Üst Devoniyen (kirectası-seyl-kumtası)-Jura-Kretase (kireçtaşı) dokanağına yakın bir konumda çıkan su kaynağının debisi yaklaşık olarak 80-100 l/s dir. Baraj göl alanında ise sol yakada, Jura-Kretase kireçtaşlarından mevsimsel olarak boşalan ve

Proje Alanı


81

debisi 3-5 m3/s civarında tahmin edilen bir karst kaynağı tespit edilmiştir. Ayrıca kireçtaşı birimlerinde yer yer düşük debili su kaynaklarına rastlamak mümkündür.

Baraj yerinde açılan kuyularda, temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde

kuyuların ortalama geçirimlilik değerleri 3,73 – 20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu değerlere göre temel kaya az geçirimli-geçirimli özelliktedir. Gökkaya barajı ve HES ile Himmetli Regülatörü ve HES sanat yapı yerlerinde yapılan sondajlarda tespit edilen yeraltısuyu seviyeleri Tablo IV.2.3.1., Tablo IV.2.3.2. ve Tablo IV.2.3.3.’de verilmiştir.

Tablo IV.2.3.1. Gökkaya baraj yeri yeraltısuyu Seviyeleri,

Kuyu No YAS (m)

SK-1 50

SK-2 9,6

SK-3 2,53 SK-4 40,6

SK-5 9,99

SK-5/1 0,69

SK-6 4,67

SK-6/1 5,88

SK-7 14,2

SK-8 2,90

SK-9 1,69 SK-9/A 1,24 SK-10 13,2

SK-10/1 15,9 SK-11 9,25

SK-11/1 10 SK-12 13,8 SK13 0,70 SK-14 1,11

SK-14/1 1,28 SK15 15,1 SK16 0,52

SK16/1 0,75 SK-17 32 SK-18 18 SK-19 6,09

SK-19/A 5,43 SK-20 33,2


82

Tablo IV.2.3.2. Gökkaya cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri

Tablo IV.2.3.3. Himmetli Regülatör, Cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri

Adana ili genel olarak doğu, güney ve batıdan, kuzeye doğru 14 m. kottan

başlayarak 160 m kotları arasında yükselen bir topografyaya sahiptir. Kent kurulduğundan bu yana içme kullanma suyu gereksinimi yeraltı su kaynaklarından sağlanmakta olup, içme-kullanma amaçla açılan sondaj kuyuları 20-40 m arası tecrit edilmektedir. Doğu, batı, güney yerleşim alanı, sınırlarından başlayarak kuzeyde 50 m kot çizgisine kadar zengin yeraltı su potansiyeli vardır. Kuzeye gidildikçe su rezervi azalmaktadır. Bu nedenle şehre verilmekte olan içme suyu kuyuları genel olarak, 50-150 m. arasındadır ve sayıları 36 adettir. Yerleşim alanı içinde bulunan endüstriyel kuruluşlar kullanma suyu gereksinmelerini kendi olanakları ile açtırdıkları derin kuyulardan sağlamaktadırlar.

Yeraltı suyu potansiyeli açısından Adana-Seyhan Ovasında 500 hm³/yıl emniyetli

kaynak bulunmakta, bunun yılda 139,5 hm³ lük kısmı kullanılmaktadır. Adana-Tufanbeyli yöresinde ise emniyetli kaynak 14 hm³/yıl’dır.

IV.2.4. Yüzeysel su kaynaklarının hidrolojik ve ekolojik özellikleri, Proje alanındaki en önemli yüzeysel su kaynağı Gökkaya barajı ve HES ile Himmetli

regülatörü ve HES’in kurulacağı Göksu nehridir. Proje alanı Akdeniz Bölgesinde Seyhan Havzasında yer alır. Havzanın kuzeyinde, yağış alanı ayrım çizgisi yakın kesimlerinde, Akdeniz iklimi ile İç Anadolu karasal iklimi arasında geçiş iklimi özelliği görülür. Güneyde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve bol yağışlı geçerken, orta ve kuzey bölgede yazların sıcak ve kurak, kışların soğuk ve genellikle kar yağışlı olduğu iklim özellikleri egemendir. İlkbahar ve sonbahar yağışları genellikle yağmur şeklinde düşer. Proje alanı yakınında bulunan Feke meteoroloji istasyonunda yıllık ortalama yağışı 947.5 mm dir. Proje alanının güney ve dağlık olan yukarı kesimleri ile kuzeyinde yıllık ortalama yağışlar sırası ile 1000, 1200 ve 400 mm’ dir.

Seyhan Havzası, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinin doğusunda, Doğu Anadolu

bölgesinin batısında yer almaktadır. Havza 20 731 km² lik bir alanı kaplamaktadır.

Kuyu No YAS (m)

CBSK-1 5,04 SSK-1 0,20 SSK-2 14,20

SSK-3 3,80

Kuyu No YAS (m) RSk-1 8,44 RSk-2 5,04 RSk-3 0,20 RSk-4 14,20 RSk-5 3,80

RSk-6 1,74

RSk-7 17,50

SSk-1 4,8

SSk-2 6,2 SSk-3 2,0

CBSk-1 8,18


83

Havzanın çok büyük bir bölümü Adana ve Kayseri illeri sınırları içinde kalmaktadır. Seyhan Havzası, Yukarı ve Aşağı Seyhan Havzaları şeklinde iki kısımda incelenebilir. Proje alanı Yukarı Seyhan Havzası içinde kalmakta olup Yukarı Seyhan Havzası yer şekilleri yönünden genelde dağlık bir görünüme sahiptir. Tahtalı Dağları havzayı güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda kesmektedir. Yağış alanı içindeki en büyük düzlükler kuzeydeki Uzunyayla ile batıdaki 1500 m. yükseltideki düzlüklerdir. Bunun dışında Zamantı ve Göksu’nun aktığı vadiler boyunca yer yer düzlüklere rastlanmaktadır. Havzadaki iki ana akarsu Zamantı ve Göksu ırmaklarıdır. Doğduğu kaynaktan Göksu ile birleştiği “Kavşak” noktasına kadar Zamantı’nın uzunluğu 306 km ve yağış alanı 8748 km², Göksu’nun uzunluğu 199 km, yağış alanı ise 4300 km² dir Proje alanı ve çevresinde yeralan mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri Şekil IV.2.4.1.’de verilmektedir.

Göksu nehri: Himmetli regülatörü HES ve Gökkaya barajı ve HES projelerinin

üzerinde kurulacağı Göksu nehri Seyhan Nehri ana kollarından olup, Kayseri’nin Sarız ilçesi civarında Sarız çayı adını almaktadır. Daha sonra Çukurkışla köyü civarında birçok ufak kolları alarak Göksu nehri adını alır. Göksu’nun uzunluğu 199 km, yağış alanı ise 4300 km²’ dir. Goksu Irmağı’nın yıllık ortalama debi ise 22.937 m3/s dir. Göksu nehri’ne, Gökkaya Barajı rezervuarına güneybatı istikametinde akan Dingir dere (165 km2) karışır. Göksu nehri ve Zamantı nehirlerinin birleşiminden sonra Seyhan Nehri adını almakta, Çatalan ve Seyhan Barajlarını geçtikten sonra Adana ilinin 40 km güneyinde Akdeniz’e dökülmektedir.

Seyhan Nehrine dökülen dereler ise Tufanbeyli’nin drenajını sağlayan Mağara Suyu

ve Göksu Deresi, Seyhan Nehrinin üç ana koldan birisi olup Feke ilçesi hudutlarından sonra Seyhan Nehri adını almaktadır. Seyhan ve Ceyhan nehirleri ilin bütün drenajını sağlamaktadır. Her iki ırmağın kaynağı Adana il hudutları içerisinde bulunmamasına karşın il içerisindeki dere ve derecikler bu nehirlere dökülmekte ve Akdeniz’e tahliye olmaktadırlar.

Ayrıca, yüzeysel su kaynaklarının ekolojik özellikleri Bölüm IV.2.11.’de detaylı

olarak açıklanmıştır. IV.2.5. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme,

kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsalı, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar),

Bölgede Himmetli regülatörü ve HES ile Gökkaya barajı ve HES projelerinin de

üzerinde bulunduğu Göksu nehrinden Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında sulama suyu amaçlı faydalanılmaktadır. Proje alanı kuzeyindeki Sarız ve Tufanbeyli ilçelerinde Göksu nehrinden sulama amaçlı yıllık yaklaşık 38.243 hm3 su çekilmektedir. Proje alanında yer aldığı Saimbeyli ilçesinde A.Oba, Himmetli ve Tülü köylerinde ise yine sulama amaçlı Göksu nehrinden yaklaşık 0.452 hm3 su çekilmektedir. Ayrıca proje alanı kuzeyinde yaklaşık 30 km mesafede Tufanbeyli ilçesinde yer alan göletlerden de sulama amaçlı faydalanılmaktadır. Ayrıca Gökkaya barajı ve HES projesi mansap kesimine doğru Göksu çayı üzerinde alabalık yetiştirilmektedir. Himmetli regülatörü ve HES ile Gökkaya barajı ve HES projelerinin membasında Saimbeyli ve Tufanbeyli ilçelerinde ise sulama projeleri ve göletler planlanmaktadır.

Proje alanı çevresinde yaralan mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut

sulama tesisleri Şekil IV.2.5.1.’de verilmiştir.


84

Şekil IV.2.5.1. Proje alanı ve çevresi mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri (Kaynak: DSİ, 2006)

IV.2.6. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon

alanları), sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları,

Arazi Dağılımı Yamanlı III HES projesinin sınırları içerisinde kurulacağı Adana ili toplam yüzölçümü

1.403.000 ha’dır. Bu alanın 539.000 (%38,42) ha’ı tarım arazisi, 48.970 (%3,49) ha’ı çayır-

Proje Alanı


85

mera alanı, 547.730 (%39) ha’ı orman alanı ve 267.300 (19,09) ha’ı diğer arazilerden oluşmaktadır. Proje alanının sınırları içerisinde yer aldığı Saimbeyli ilçesinin toplam yüzölçümü ise 113.200 ha’dır. Bu alanın 11.700 (%10,34) ha’ı tarım arazisi, 11.700 (%10,34) ha’ı çayır-mera alanı, 69.547 (%61,44) ha’ı orman alanı ve 20.253 (17,88) ha’ı diğer arazilerden oluşmaktadır. Adana ili arazi dağılımının grafiksel gösterimi Şekil IV.2.6.1.’de, Saimbeyli ilçesi arazi dağılımının grafiksel olarak gösterimi ise Şekil IV.2.6.2’de sunulmuştur.

Şekil IV.2.6.1. Adana İli Arazi Dağılımı

Şekil IV.2.6.2. Saimbeyli İlçesi Arazi Dağılımı Tarımsal Üretim Adana ilinin 13 ilçesi olup, bunlar arasında da gerek sosyo ekonomik yapısı, sanayi

ve gerek yapılan tarım açısından bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bütün bu özellikler dikkate alınarak Adana ili, Ova, Geçit, Dağlık ve Kıyı olmak üzere 4 alt bölgeye ayrılmıştır. Adana İli Agro-Ekolojik Alt Bölgeleri Tablo IV.2.6.1’de sunulmuştur.


86

Tablo IV.2.6.1 Adana İli Agro-Ekolojik Alt Bölgeler

I.Alt Bölge (Ova) II.Alt Bölge (Geçit) III.Alt Bölge (Dağlık) IV.Alt Bölge (Kıyı)

Seyhan Karaisalı Pozantı Karataş

Yüreğir Kozan Aladağ Yumurtalık

Ceyhan Feke

İmamoğlu Saimbeyli

Tufanbeyli Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü

Adana’nın coğrafik konumu, İl’e tarım yönünden bir çok avantajlar sağlamaktadır. Kuzeyinin dağlık, rüzgarlara kapalı, güney ve batının ılık ve denizlere açık olması, Adana’daki ova kesimini adeta bir doğal sera durumuna getirmiştir. İlde bazı yıllar sıcaklık sıfırın altına düşmektedir. Bu da bazı ürünlerin üretimini sınırlayıcı bir faktördür. Sulu tarım yapılan ova kesiminin yanında sulu tarımın yapılmadığı ova kesimi ve ova ile dağlık kesim arasındaki geçit bölgeleri, ayrıca dağlık kesim ürün çeşitliliği açısından ile avantaj sağlamaktadır.

Türkiye ortalamasına göre ilde kentleşme oranı daha yüksek ve nüfusun daha az

bir bölümü tarım sektöründe çalışmaktadır. İşletme yapıları ve özellikle işletme genişlikleri bakımından da iyi durumda olan Adana ili, girdi kullanımı bakımından da daha iyi durumdadır. Buna bağlı olarak üretim ve verimlilik değerleri yüksektir.

Bitkisel Üretim Bitkisel üretim içerisinde tarla ürünlerinden, tahıllar, baklagiller, endüstri bitkileri,

yağlı tohumlar ve yumrulu bitkilerin tarımı yapılmaktadır. 2003 yılı verileri incelendiği zaman bitkisel üretimin tahıllar üzerinde yoğunlaşmış olduğu ve ekilen tarla ürünleri içerisinde 369.835 ha ekimi ile % 82.7’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. Çünkü tahıl üretimi sulu ve kuru şartlarda yapılabilmektedir. Bunu sırasıyla 39.187 ha ile endüstri bitkileri (% 8.76), 17.248 ha ile yağlı tohumlar (% 3.85), 17.453 ha ile baklagil bitkileri (%3.90) ve 3.277 (% 0.73) ha ile yumrulu bitkiler takip etmektedir. Adana ili 2003 yılı tarla ürünlerinin ekim alanı, üretim ve verim değerleri Tablo IV.2.6.2’de, Adana ili yıllar itibariyle tarla ürünleri üretimi Tablo IV.2.6.3’de, grafiksel gösterimi ise Şekil IV.2.6.3’te sunulmuştur. sunulmuştur.


87

Tablo IV.2.6.2 Adana İli 2003 Yılı Tarla Ürünlerinin Ekim Alanı, Üretim ve Verim Değerleri

Ürünler Alan (hektar) Üretim (ton) Verim (kg/hektar) Tahıllar 369.835 1.777.373 - Buğday 319.759 1.370.561 4.286 Arpa 11.700 33.115 2.830 Çavdar 50 80 1.600 Yulaf 256 631 2.465 Çeltik 473 1.760 3.721 Mısır 128.186 1.134.306 8.849 1.Ürün Ekiliş 35.506 368.086 10.367 2.Ürün Ekiliş 92.680 766.220 8.267 Mahlut 2.076 3.120 1.503 Baklagiller 17.453 19.915 Nohut 16.070 15.015 934 K.Fasulye 1.168 1.383 1.184 Mercimek (Yeşil) 5 5 1.000 Bakla (Kuru) 100 2.000 20.000 Bezelye (Kuru) 100 1.500 15.000 Börülce 10 12 1.200 Endüstriyel Bitkiler 39.187 188.848 - Tütün 20 20 1.000 Şekerpancarı 450 20.250 45.000 Pamuk (Kütlü) 38.717 168.578 4.354 Yağlı Tohumlar 17.248 54.046 - Susam 420 157 374 1.Ürün Ekiliş 75 31 413 2.Ürün Ekiliş 345 126 365 Ayçiçeği (Yağlık) 6.788 14.100 2.077 Ayçiçeği (Çerezlik) 200 220 1.100 Yerfıstığı 10.975 37.905 3.454 1.Ürün Ekiliş 5.785 22.395 3.871 2.Ürün Ekiliş 5.190 15.510 2.988 Soya 9.437 32.568 3.451 1.Ürün Ekiliş 4.400 17.300 3.932 2.Ürün Ekiliş 5.037 15.268 3.031 Yumrulu Bitkiler 3.277 76.811 - Patates 3.237 76.765 23.715 Tatlı Patates 40 40 1.000 Toplam (I.Ürün) 447.000 2.116.993 - Toplam (II.Ürün) 103.252 797.124 - GENEL TOPLAM 550.252 2.914.117 -

Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü Tablo IV.2.6.3 Adana İli Yıllar İtibariyle Tarla Ürünleri Üretimi

Tarla Ürünü 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003Tahıllar 2.034.865 2.037.250 2.331.352 2.391.274 2.106.201 2.292.718 2.543.573 Baklagiller 16.573 11.710 11.299 11.116 13.063 16.132 19.915 Endüstri Bitkileri 245.638 259.942 159.110 168.038 237.430 218.224 188.848 Yağlı Tohumlar 50.983 79.477 69.520 50.989 53.222 106.288 84.950 Yumrulu Bitkiler 76.432 124.806 159.929 184.885 172.199 150.754 76.811 TOPLAM 2.424.491 2.513.185 2.731.210 2.806.302 2.582.115 2.784.116 2.914.097

Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü


88

Şekil IV.2.6.3 Adana İli Tarla Ürünleri Üretiminin Yıllara Göre Değişimi Tahıl üretim miktarlarına bakıldığında tahıllar içerisinde, buğday ve mısırın üretim

miktarı olarak diğer ürünlere göre daha fazla yetiştirildiği görülmektedir. Birim alandan elde edilen verime bakıldığında ise yine mısır ve buğdaydan daha fazla verim elde edildiği söylenebilir.

Baklagiller içerisinde nohut üretiminin diğer ürünlere göre daha fazla olduğu

görülmektedir. Birim alandan elde edilen verimde ise kuru bakla ve kuru bezelye nin diğer ürünlere göre daha verimli olduğu söylenebilir.

Endüstriyel bitkiler arasında pamuğun ekim alanı ve üretim miktarı olarak diğer

ürünlerden bir hayli fazla olduğu görülmektedir. Fakat, birim alandan elde edilen verimde şekerpancarı ilk sıradadır.

Yağlı tohumlar üretiminde ve birim alandan elde edilen verimde yerfıstığı ve soya ilk

sıradır. Yumrulu bitkilerde ise sadece patates ve tatlı patates ekimi yapılmaktadır. Tarım İl Müdürlüğü Tarım Master Planı 2003 yılı verilerine göre proje alanının

sınırları içerisinde kaldığı Saimbeyli ilçesindeki tarla ürünleri ekim alanları, üretim miktarları ve verimleri Tablo IV.2.6.4’de sunulmuştur.

Tablo IV.2.6.4 Saimbeyli İlçesi Bazı Tarla Bitkileri Ekim Alanı, Üretim Miktarı ve Verimi

Ürün Ekim Alanı (Ha) Üretim Miktarı (ton) Verim (kg/Ha) Buğday 2.500 5.000 2.000 Mısır (I.Ürün) 1 4 4.000 Pamuk - - - Soya - - - Yer Fıstığı - - - Ayçiçeği - - -

Kaynak: Adana İl Tarım Master Planı Tablo IV.2.6.4’te de görüleceği üzere proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu

Saimbeyli ilçesinde Buğday ve sınırlı miktarda mısır üretimi gerçekleştirilmektedir. Sebze Üretimi Adana’ da sebze üretimi son yıllarda önemli gelişmeler göstermektedir. İlin önemli

sebzeleri Türkiye üretimi içindeki payı itibariyle karpuz, marul, turp, hıyar, bakla, patlıcan,


89

biber ve bamya olup, bunlara yakın geçmişte soğan, kornişon hıyarı, karnabahar, pırasa gibi yenileri de eklenmiştir.

Bölgede sebze tarımı büyük ölçüde açıkta yapılmaktadır. Bununla birlikte plastik

alçak tünellerde yetiştiricilik te önemli boyuttadır. Özellikle karpuz ve kısmen kavun, bunların yanında domates, biber, patlıcan, kabak, hıyar tünel altında yetiştirilen başlıca ürünlerdir.

Adana ilinin ekolojik koşulları dikkate alınacak olursa sebze üretim karakteristiği

olarak iç ve dış piyasa için taze sebze üretimi ilk planda yer almaktadır. Sanayiye yönelik sebze yetiştiriciliği ikinci planda gelmektedir. Adana İli Alt Bölgelere göre açıkta sebze yetiştiriciliği ekim alanları Tablo IV.2.6.5’de ve üretim miktarları ise Tablo IV.2.6.6’da sunulmuştur.

Tablo IV.2.6.5 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Ekim Alanları (Ha)

Sebzeler Alt Bölgeler TOPLAM I.Alt Bölge II.Alt Bölge III.Alt Bölge IV.Alt Bölge Lahana 23 160 12 3 198 Marul 623 240 3 50 916 Ispanak 95 115 - 3 213 Pırasa 42 40 3 5 90 Fasulye 70 62 310 15 457 Bezelye 95 400 - 8 503 Kavun 20 20 - 1.000 1.040 Karpuz 905 650 25 2.570 4.150 Hıyar 46 10 35 2 93 Patlıcan 331 158 21 32 542 Domates 165 350 300 3.510 4.325 Biber 106 200 61 110 477 TOPLAM 2.521 2.405 770 7.308 13.004

Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü Tablo IV.2.6.6 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Üretim Miktarları (ton)

Sebzeler Alt Bölgeler TOPLAM I.Alt Bölge II.Alt Bölge III.Alt Bölge IV.Alt Bölge Lahana 660 2.500 240 90 3.490 Marul 16.535 3.680 9 1.500 21.724 Ispanak 600 625 - 45 1.270 Pırasa 1.006 675 20 125 1.826 Fasulye 1.100 496 1.234 225 3.055 Bezelye 1.275 2.650 - 120 4.045 Kavun 800 200 - 45.000 46.000 Karpuz 36.200 28.000 75 127.450 191.725 Hıyar 1.130 125 522 50 1.827 Patlıcan 9.720 1.130 163 885 11.898 Domates 5.600 1.850 3.545 175.500 186.495 Biber 2.548 700 244 3.250 6.742 TOPLAM 77.174 42.631 6.052 354.240 480.097

Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü Tablo IV.2.6.5 ve Tablo IV.2.6.6 incelendiğinde proje alanının sınırları içerisinde

kaldığı Saimbeyli ilçesinin de yer aldığı III.Alt Bölge’de domates ve fasulye ekim alanlarının çok olduğu ve üretim miktarında da bu ürünlerin payının büyük olduğu görülmektedir.

Meyve Üretimi Türkiye’deki tarım alanlarının % 5.5'i meyve alanı olarak değerlendirilmekte ve yılda

11.9 milyon ton meyve üretimi gerçekleştirilmektedir. Adana meyve yetiştiriciliği için büyük


90

bir potansiyele sahiptir. Ancak meyveciliğe uygun alanların çok az bir kısmı kullanılmaktadır

Adana’ da üretilen meyve türlerinin 2003 yılı üretimlerine göre ilk sırayı % 89 ile

turunçgiller, % 4.6 ile üzümsü meyveler, % 5.06 ile sert çekirdekli meyveler, % 1.42 ile yumuşak çekirdekliler, % 0.14 ile de kabuklu meyveler yer almaktadır. Adana ili Alt Bölgeler meyve üretimi Tablo IV.2.6.7’de sunulmuştur.

Tablo IV.2.6.7 Adana İli Alt Bölgeler Bazında Meyve Üretimi

Meyveler Ağaç Sayısı Üretim (ton)

Alt BölgelerTOPLAM I.Alt

Bölge II.Alt

Bölge III.Alt Bölge

IV.Alt Bölge

Yumuşak Çekirdekliler

Meyve Veren 21.810 48.325 198.955 240 269.330 Üretim 1.054 1.116 9.225 6 11.401

Sert Çekirdekliler Meyve Veren 401.264 274.676 217.480 5.800 899.220 Üretim 21.419 9.023 6.456 413 37.311

Sert Kabuklu Meyveler

Meyve Veren 700 7.120 39.500 - 47.370 Üretim 21 272 863 - 1.156

Üzümsü Meyveler Meyve Veren 57.515 111.890 38.030 2.900 210.335 Üretim 8.342 7.898 19.811 978 37.029

Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü Tablo IV.2.6.7’ye göre Saimbeyli ilçesinin yer aldığı III.Alt Bölge’de yumuşak

çekirdekli ve sert çekirdekli meyve ağaçlarının sayısının fazla olduğu görülmektedir. Fakat, Üretim miktarında üzümsü meyveler ilk sıradadır.

Proje alanı arazi varlığı; Planlanan söz konusu tesislerden; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himetli

Regülatörü Göksu Nehri üzerinde 610 m ile 760 m kotları arasında planlanmaktadır. Proje kapsamında kurulacak olan alanlar üzerinde, Ek-4’de verilen Orman Mesçere Haritası, Ek-3’de verilen Arazi Varlığı Haritası ve Ek-15’de ve Adana Tarım İl Müdürlüğü tarafından proje alanında yapılan arazi çalışmaları sonucunda oluşturulan görüşten de anlaşılacağı üzere, proje ünitelerinin kurulacağı alanlar içerisinde herhangi bir tarım alanı bulunmamaktadır.

IV.2.7. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve

biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı),

Proje alanının da içerisinde yer aldığı Adana ili genel toprak özellikleri ile proje

kapsamında kurulacak olan yapıların bulunduğu alanlara ait toprak özellikleri aşağıda sunulmuştur.

Adana İli Genel Toprak Özellikleri; Adana ilinde en fazla gözlenen toprak yapısı aluviyal topraklardır. Bunun yanında

Koluviyal Topraklar, Kırmızı Akdeniz Toprakları, Organik Topraklar ve daha bir çok değişik toprak gruplarına rastlamak mümkündür

Anamadde, iklim, topoğrafya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Adana İlinde çeşitli

büyük toprak grupları oluşmaktadır. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden ve profil gelişmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. İl’ deki büyük toprak grupları aşağıda verilmiştir.


91

Aluviyal Topraklar: Kozan, Ceyhan ve Yüreğir ovalarında bulunmaktadır. Adana ilinde aluviyal topraklar 342.959 ha’dır.

Hidromorfik Aluviyal Topraklar: Karataş ve Yumurtalık ilçeleri körfez kıyısında

bulunurlar. Kapladıkları alan toplam 17.236 ha’dır. Aluviyal Sahil Bataklıkları: Deniz kıyısında yer alırlar. Kapladıkları alan toplam 243

ha’ dır. Kolüviyal Topraklar: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde yer alırlar. Kapladıkları

alan toplam 89.794 ha’dır. Organik Topraklar: Genellikle her ilçede rastlanır. Feke, Pozantı, Karaisalı ilçeleri

gibi kuzey ilçelerinde daha yoğundur. Kapladıkları alan toplam 598.898 ha’dır. Kırmızı Akdeniz Toprakları: Yüksek arazilerde, Kozan, Ceyhan, Karaisalı ilçeleri

sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam 52.315 ha’dır. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları: Ceyhan, Kozan, Karaisalı ilçeleri sınırları

içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam 68.868 ha’dır. Rendzina Topraklar: Tufanbeyli, Pozantı ilçeleri sınırları içinde yoğundur.

Kapladıkları alan toplam 906 ha’dır. Vertisol Topraklar: Seyhan, Yüreğir, Ceyhan ilçeleri sınırları içinde yoğundur.

Kapladıkları alan toplam 881 ha’dır. Regosol Topraklar: Karataş ve Yumurtalık ilçeleri sınırları içinde yoğundur.

Kapladıkları alan toplam 3.494 ha’dır. Bazaltik Topraklar: Ceyhan ilçesi sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam

3.075 ha’dır. Irmak Taşkın Yatakları: Akarsu boylarında yer alırlar. Kapladıkları alan toplam 4.591

ha’dır. Sahil Kumulları: Seyhan nehrinden Yumurtalık ilçesi sınırlarına kadar uzanır.

Kapladıkları alan toplam 9.697 ha’dır. Çıplak Kaya ve Molozlar: Toroslarda yoğundur. Kapladıkları alan toplam 67.568

ha’dır. Proje Alanı Toprak Özellikleri; Proje alanına ait toprak yapısı ve özellikleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından

oluşturulan 1/25.000 ölçekli Adana İli Arazi Varlığı haritasından tespit edilmiştir(Bkz.Ek-3). Ek-3’de verilen Arazi Varlığı Haritası üzerinden yapılan değerlendirmelerde, proje kapsamında yapıların kurulacağı alanlara ait toprak yapısı ve özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.


92

Tablo IV.2.7.1. Proje Alanı Toprak Yapısı,

PROJE ÜNİTE KULLANILACAK

ALAN (m2)

BÜYÜK TOPRAK GRUBU

TOPRAK ÖZELLİKLERİ

KOMBİNASYONU EREZYON DERECESİ

GÖKKAYA BARAJI VE HES

Gökkaya Baraj Alanı 9.290

N (Kireçsiz Kahverengi

Orman Toprağı) 24 3

Su Alma Yapısı 480 N

(Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı)

24 3

Memba Batardosu 1.890



Mansap Batardosu 1.250



Yükleme Havuzu ve Vana Odası 1.500



Cebri Boru 616 N


24 3

Santral Binası 1.530 N


24 3

İletim Tüneli 14.395 - - -

HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ

VE HES

Himmetli Regülatörü 2.700



Çökeltim Havuzu ve Taşkın Savağı 2.700



Santral Binası 750 N


30 4

Vana Odası ve Cebri Boru 400



Denge Bacası 450 N


30 4

İletim Tüneli 16.276 - - -

SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ

VE HES

Saimbeyli Regülatörü 1.100



Çökeltim Havuzu ve Taşkın Savağı 500



Santral Binası N


24 3

Yükleme Havuzu ve Cebri Boru 800





Orman Toprağı) 24 4-3

MALZEME STOK SAHASI VE ŞANTİYE

SAHASI





N3 (Kireçsiz Kahverengi

Orman Toprağı) 19,24 3

Şantiye Sahası(Himmetli

Regülatörü ve HES Projesi)

750 N


30 4

Kırma Eleme Tesisi(Beton Santrali ve

Şantiye Dahil)

1.500 N


24 3


93

Tablo IV.2.7.1’de verilen değerler incelendiğinde, proje alanı içerisinde kurulacak olan yapıların tamamı, N (Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı) Büyük Toprak Grubu toprak vasfına sahip alan üzerinde yer almaktadır.

IV.2.8. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve

kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları), Proje alanının da içerisinde bulunduğu Adana ili ve proje alanına ait orman envali

aşağıda verilmiştir. Adana İli Orman Kaynakları Genel Durumu; Adana çevresindeki bitki örtüsü, Akdeniz İklim özelliklerini taşır. 700-800 m.’ye

kadar bodur ağaçlardan oluşan makiler görülür. Ancak özellikle yerleşim ve tarım alanlarının yer aldığı alçak düzlüklerde, doğal bitki örtüsü insan eliyle büyük tahribe uğramış, çoğu yerde bütünüyle ortadan kaldırılmıştır. Daha önceleri bu yerlerin doğal bitki örtüsünü, sıcaklık istemesi yüksek ve kurak dayanıklı kızılçam ve bazı meşe ormanları oluştururken bütün Akdeniz Bölgesinde geniş yayılma gösteren maki topluğu, ormanların yok edilmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Ormanların ortadan kaldırılmadıkları yerlerde hemen kıyı gerisinde başlayan ve 800 m.’ye çıkan maki toplulukları içinde rastlanan küçük kızılçam orman kalıntıları bu durumun kanıtıdır. 800 m.’den başlayan ormanlar, daha alçak düzeylerde yayvan ağaçlardan oluşur (çoğunlukla meşe), daha yükseklerde ise iğne yapraklı (karaçam, ardıç, göknar) ağaçlar gözlenir. Yaz mevsiminin kuraklığı ve uzunluğu bitki örtüsündeki çeşitliliği azaltır. Orman altı örtüsü yok denecek kadar azdır. Ancak Aladağlar ve Bolkar Dağları’na Eğerli Ovasından bakıldığında genellikle insanlar tarafından dikilmiş ağaçların bulunduğu bozkırlar ve çeşitli meşe türlerini içeren seyrek bir bitki örtüsü dikkat çeker. Yüksek kesimlere doğru karaçamlar ortaya çıkar. Güney eteklerinde 600-700 m’ye kadar makiler, 1.500 m.’ye kadar geniş yapraklar ile iğne yapraklılardan kızılçam, 1.500-2.200 m. arasında ise kızılçam, karaçam ve Toros göknarı, yükseklerde de yer yer sedir (ladin) ormanları yer alır. 2.800 m’den sonra yavaş yavaş seyrelen sedir toplulukları, yerlerini alp altı ve alp tipi çaylara bırakır.

Aladağların 500 m.’ye kadar olan yamaçlarında makiler geniş yer tutar. 100-1.200

m. yükseklikte makiler, kızılçam ormanları ile karışık haldedir. 1.200-2.000 m. arasında ise karaçam ve Toros göknarının karışık olarak bulunduğu yoğun ve zengin orman alanına girilir. Aladağ’da karaçam ormanları yaygındır. 2.500- 2.800 m.’den başlayarak seyrelen ormanlar, yerlerini alp çayırlarına bırakır.

Adana iline ait işletme sınıflarına göre orman durumu aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo IV.2.8.1. Adana İline Ait İşletme Sınıflarına Göre Orman Durumu (2003),

İşl.Müd. Kızılçam

Karaçam

Sedir

Göknar

Karışık

Baltalık

Muhafaza

Kumul Ag.

TOPLAM

Feke 35.864 20.254,5 16.886 4.577 4.188 - 11.003 - 92.772,5 Adana 27.304 - - - - - - 2.018,0 29.322,5

Kozan 112.294 - - - 13.590 - 10.966 - 136.850,0

Karaisalı 61.874 - - - 5.477 - 17.547,5 - 84.899,0

Pos 41.701 23.183,5 - - 7.507 - 13.403 - 85.795,5

Pozantı 20.385,5 5.656,0 - - 13.520,5 - 16.053 - 55.615,5

Saimbeyli 9.915,5 43.268,0 5.931,5 5.931,5 - 3.789,5 29.702 - 96.458,5

TOPLAM 309.338,5 92.362,0 20.738 10.508,5 44.282,5 3.789,5 98.674,5 2.018,0 581.711,5 Kaynak: Adana Orman Blg. Md.


94

Proje Alanı Orman Kaynakları Genel Durumu; Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan bütün üniteler (iletim tüneli,

malzeme stok sahası ve kırma eleme tesisi hariç) orman sayılan alanlar içerisinde kalmaktadır. Dolayısıyla proje dahilinde tesis edilecek olan toplam 120.068 m2(iletim tünel alanı dahil) alanın; 42.677 m2’si orman sayılan alan, 46.720 m2’si orman sayılmayan alan içerisinde kalmakta olup, geri kalan 30.671 m2 alan ise iletim tüneline aittir.

Proje alanı Adana Orman Bölge Müdürlüğü, Saimbeyli Orman İşletme Müdürlüğü,

Saimbeyli ve Ayvacık Orman İşletme Şeflikleri sınırlarında kalmaktadır. Söz konusu proje alanı ile ilgili olarak Adana Orman Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan “ÇED İnceleme ve Değerlendirme Raporu” (Bkz. Ek-18, Resmi Yazılar) ve proje alanı ve yakın çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli orman mesçere haritasına (Bkz. Ek-4) bakıldığında, proje alanı içerisindeki ağaç cinsleri; Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olarak tespit edilmiştir. Mesçere tipi olarak ise alanda; BÇz, BKBt, Çzcd2, BÇz, OT, Çzd1, Bar, Çzcd1, Z, BÇzAr, Arcd1 olduğu görülmektedir.

Proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı Orman Kanunu’nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır.

IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat

Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar),

Proje alanı içerisinde herhangi bir koruma alanı(Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiat Anıtı,

Tabiat Koruma Alanıı, Yaban Hayatı Koruma Alanı, Biyogenetik Rezerv Alanı, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anı, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgesi, Özel Çevre Koruma Alanı, Turizm Alan ve Merkezi, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar) bulunmamaktadır.

Proje alanına en yakın koruma alanı, proje alanının yaklaşık 12 km kuzeydoğusunda

bulunan Adana-Kahramanmaraş Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’dır. Alan, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun 4. maddesine göre 8 Kasım 2004 tarihinde 25637 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları İle İlgili Yönetmelik” gereğince 13.09.2006 tarihli ve 2006 / 10966 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile 7894 hektarlık alan “Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” olarak ilan edilmiştir. Bu alanda 05.10.2006 tarih ve 26310 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan sınırlar dahilinde avlanmak yasaktır. Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nda koruma altına alınan hedef tür Yaban keçisi (Capra aegagrus)’dir. Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanları ve Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nı gösterir harita aşağıdaki şekilde verilmiştir.


95

Şekil IV.2.9.1. Hançerderesi Yaban Hayatı Geliştirme Sahasını Gösterir Harita(Ölçeksiz), Projenin uygulama aşamasında (arazi hazırlık ve inşaat) herhangi bir kültür ve tabiat

varlığına rastlanılması durumunda çalışmalar derhal durdurularak en yakın Müze Müdürlüğüne veya Mülki İdare Amirliğine, 5226-3386 sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasanın 4.maddesi gereğince haber verilecektir.

IV.2.10. İç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri,

ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları, bu ortamlar için belirlenen koruma kararları)

İç sularda yaşayan canlı türleri ile bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası

mevzuatla koruma altına alınan türler; bu türlerin üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları Bölüm IV.2.11. başlığı altında verilmiştir.

Yamanlı III HES Proje

Alanı

Hançerderesi YHGS


96

IV.2.11. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyon Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi,

MEM Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından Adana İli, Saimbeyli İlçesi, Himmetli Köyü’nde planlanan Yamanlı III HES Projesi ÇED Raporu’nun flora ve fauna çalışmaları Haziran, Temmuz ve Ağustos (2008) aylarında Uzman Biyolog Fatma Dinç ve Okan Ürker tarafından yapılmıştır.

o Flora Faaliyet alanı, Grid Kareleme Sistemine göre C5 karesinde yer almaktadır. Raporun

flora kısmı oluşturulurken araziden toplanan bitki türlerinin teşhisinde Davis’in “Flora of Turkey and East Aegean Islands” adlı eserinden yararlanılmış, flora listesinin tam ve eksiksiz olması amacıyla aynı eserden literatür çalışması yapılmış, TÜBİTAK tarafından hazırlanan Türkiye Bitkileri Veri Servisi’nden ve Türkiye Florası ile ilgili yayınlanmış çalışmalardan yararlanılmıştır.

Fitocoğrafik Bölge

Faaliyet alanı Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi ile İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi

arasında geçiş kuşağında bulunmaktadır.

Flora Türlerinin Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımı Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanlar ile çevresinde bulunan ve habitat özelliği

nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan taksonların fitocoğrafik bölgelerinin belirtilmesinde çeşitli kısaltmalar kullanılmıştır. Buna göre; Avr.-Sib. Ele. (Avrupa-Sibirya Elementi’ni), D. Akd. Ele. (Doğu Akdeniz Elementi’ni), Akd. Ele. (Akdeniz Elementi’ni) ve İr.-Tur. Ele. (İran-Turan Elementi’ni) ifade etmektedir. Geniş yayılışlı yada fitocoğrafik bölgesi tam olarak bilinmeyenler için (-) işareti konmuştur.

Flora listesinde yer alan tür ve tür altı kategorideki 189 adet bitki türünün fitocoğrafik

bölgelere göre dağılımı; Iran-Turan elementi 40, Avrupa-Sibirya elementi 10, Doğu Akdeniz elementi 25 ve Akdeniz elementi 14 şeklindedir. Geri kalan 100 tür ise kozmopolit veya fitocoğrafik bölgesi belirsizler kategorisinde yer almaktadır.

Endemizm

Türkiye, kıtalararası geçiş bölgesi konumunda bir ülke olması sebebiyle endemik

bitkiler bakımından zengindir. Ülkemizde tespit edilen toplam bitki türünün yaklaşık % 30’unu endemik türler oluşturmaktadır.

Endemik bitki türleri için Ekim, T. ve arkadaşları (2000) tarafından hazırlanan

“Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı” adlı yayında kullanılan 1994 IUCN Red Data Book kategorileri aşağıdaki açıklanmıştır.


97

EX: Tükenmiş EW: Doğada Tükenmiş CR: Çok Tehlikede EN: Tehlikede VU: Zarar Görebilir DD: Veri Yetersiz NE: Değerlendirilemeyen LR: Az Tehdit Altında; Gelecekte durumlarına göre tehdit açısından sıralanabilecek

3 alt kategorisi vardır. 1) cd- Conservation Dependent (Koruma Önlemi Gerektiren): 5 yıl içerisinde

yukarıdaki kategorilerden birisine girebilecek taksonlar bu gruptadır. 2) nt- Near Threatened (Tehdit Altına Girebilir): Bir önceki kategoriye konamayan

ancak VU kategorisine konmaya yakın aday olan bitki türleri bu grupta yer alır. 3) Ic- Least Concern (En Az Endişe Verici): Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve

tehdit altında olmayan bitki türleri bu kategoride yer alır.

Flora Türlerinin Endemizm ve Tehlike Sınıfları Açısından Durumu Faaliyet alanı ve çevresinde yapılan gözlem ve literatür çalışmaları sonucunda 8

tane endemik bitki türünün bulunabileceği belirlenmiştir. Bunlar; Acanthus hirsutus BOISS., Eryngium kotschyi BOISS., Nonea macrosperma BOISS. ET HELDR., Onosma nanum DC., Campanula lyrata LAM. subsp. lyrata, Thymus cilicicus BOISS & BAL, Abies cilicica (ANT. & KOCHY) CARR. subsp. isaurica COODE & CULLEN ve Linaria genistifolia (L.) MILLER subsp. confertiflora (BOISS.) DAVIS’dır.

Bu türlerin “Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı” adlı yayında kullanılan 1994 IUCN Red

Data Book kategorileri LR (Ic)’dir. LR (Ic) kategorisinde yer alan türler, Türkiye’de oldukça yaygın ve bol yetişmektedir. Bu kategorideki bitki türlerinin neslinin tehlikeye girmesi gibi bir durum şu anda söz konusu değildir.

Vejetasyon Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanlar ile çevresinde bulunan vejetasyon

formasyonları 1/25.000 ölçekli vejetasyon haritası (Ek- 13) üzerinde gösterilmiştir.

o Fauna Fauna türleri mevsimsel değişiklikler göstermekte olup, bir alanın fauna envanterinin

belirlenmesi birkaç yıl sürebildiğinden fauna listelerinde verilen türler; arazi çalışmasının yanı sıra, yöre halkının gözlem ve duyumları, bölgenin biyotop özellikleri, mevcut yayılma alanları ve geçerli biyocoğrafya kuralları göz önüne alınarak hazırlanmıştır. Fauna listeleri, arazi çalışması sırasında görülmemiş ancak ortamdaki mevcudiyetleri yapılan literatür araştırmalarıyla ortaya konmuş olan türleri de içermektedir.


98

Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması

muhtemel fauna türlerinden; Tablo IV.2.11.2.’de amfibi türleri, Tablo IV.2.11.3.’de sürüngen türleri, Tablo IV.2.11.4.’de kuş türleri ve Tablo IV.2.11.5.’de memeli türleri verilmiştir. Tablolarda her türün familyası, Türkçe adı, habitatı, IUCN kategorisi, Red Data Book kategorisi ve Bern Sözleşmesi Ek-2 (kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri) ve Ek-3 (korunan fauna türleri) listelerinin hangisinde yer aldığı belirtilmiştir. Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde yer almayan türler için (-) işareti konulmuştur.

Ayrıca; T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel

Müdürlüğü’nce 29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları” Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları), Ek-II (Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları), Ek-III (Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları) listeleri ilgili tablolara işlenmiştir.

Ek-I listesinde bulunan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun

4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’nca koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı bulundurmak ve nakletmek yasaktır.

Ek-II listesinde bulunan kuşlar ve memeliler, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun

4. maddesinin birinci fıkrasının verdiği yetki çerçevesinde Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan av hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı bulundurmak ve nakletmek yasaktır.

Ek-III listesinde bulunan av hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun

4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen 2007-2008 av döneminde belli edilen sürelerde avlanmasına Merkez Av Komisyonunca izin verilen av hayvanlarıdır.

Prof. Dr. Ali Demirsoy’a (1996) Göre Red Data Book Kategorileri

E Tehlikede Ex Soyu tükenmiş I Bilinmiyor K Yetersiz bilinenler Nt Takson henüz tehlike altında değil O Takson tehlike dışı R Nadir V Zarar görebilir

2008 IUCN Red List Kategorileri IUCN (The World Conservation Union: The International Union for the Conservation

of Nature and Natural Resources = Doğayı ve Doğal Kaynakları Korumaya Yönelik Uluslararası Topluluk - Dünya Koruma Topluluğu) tarafından en son yayınlanan “Red List” kategorileridir.

Avrupa ülkelerinde IUCN risk sınıflarına göre flora ve fauna türlerinin

sınıflandırılması 1970’li yıllardan itibaren gerçekleştirilmeye başlanmıştır. IUCN kategorilerinin açıklaması aşağıdaki tabloda, kategoriler arası ilişkiler de şekilde sunulmuştur.


99

Evaluated Değerlendirmeye alınmış Not Evaluated (NE) Değerlendirmeye alınmamış Adequate data Yeterli data mevcut Data Deficient (DD) Yeterli data mevcut değil (data eksik) Extinct (EX) Türü tamamen yok olmuş,nesli tükenmiş tür Extinct in the Wild (EW) Vahşi doğada nesli tükenmiş tür Critically Endangered (CR) Önemli derecede yok olma tehlikesi olan tür Endangered (EN) Yok olma tehlikesi olan tür Vulnerable (VU) Koruma önlemi alınmazsa ileride yok olma tehlikesi olan tür Near Threatened (NT) Neredeyse tehdit altında Least Concern (LC) En az kaygılanılan tür

Balıklar Literatüre göre alanda yayılış gösteren en yaygın balık türlerinin biyo-ekolojik

özellikleri aşağıda açıklanmıştır. Cyprinus carpio (Sazan) Durgun yada yavaş akan, yazın sıcaklığı yüksek olan sularda yaşarlar. Kışın çok

düşük sıcaklıklara dayanabilirler. Kışın suların derin yerlerine çekilerek yada çamurlara girerek besin almadan geçirirler. Nisan-Mayıs ayları arasında 100.000-1.500.000 kadar yumurta bırakırlar.

Leuciscus cephalus (Tatlı Su Kefali) Vücutları büyük gümüşi pullarla örtülüdür. Nisan-Haziran aylarında ve bitkilerin

altlarına yumurta bırakırlar. Dişileri her defasında 50.000-200.000 yumurta bırakır. Gençken genellikle omurgasızlarla ve bazı bitkilerle, erginken büyük omurgasızlar ve balıklarla beslenirler.

Silurus glanis (Yayın)


100

Su bitkilerinin arasına, çamurların içine gizlenirler. Gençken omurgasızlarla, erginleştiklerinde balık ve kurbağalarla beslenirler. Mayıs-Temmuz aylarında 100.000-500.000 kadar yumurta bırakırlar.

Lucioperca lucioperca (Sudak) Boyları 30-70; en fazla 100-130 cm., ağırlıkları 12-15 kg., en fazla 18 kg olabilir.

Nisan-Haziran aylarında yumurtlarlar. Her dişi 180.000-1.200.000 yumurta bırakır. Küçük balıklar ve omurgasız hayvanlarla beslenirler.

Abramis brama (Çapak balığı) Vücut yanlardan iyice yassılaşmıştır. Yüksek görünüşlü bir balıktır. Baş boyu vücut

yüksekliğinden azdır. Pektoral hariç diğer yüzgeçler siyah renktedir. Ağız nispeten küçük ve ventraldedir. Dorsal ve Anal yüzgecin serbest kenarı içeriye doğru girintilidir.

Leuciscus lepidus (Akbalık) Vücut şekli ince uzun yapıda olup, Yanal çizgide pul sayısı biraz daha fazladır. Baş

boyu vücut yüksekliğine eşit veya daha büyüktür. Gözler küçüktür. Ağız büyük, hafif eğik ve uçtadır. Alt çene üst çeneden daha uzun olup, ileriye doğru çıkıntılıdır. Dorsal yüzgeç Ventrale nazaran biraz daha geriden başlar ve serbest kenarı düzdür. Kuyruk yüzgeci derin çatallı olup, loplarının ucu sivridir. Renk, bütün vücutta homojen olup, beyaz görünüşlüdür ve pulları üzerinde pigment taneleri bulunmaz

Barbus plebejus (Bıyıklı balık) Vücut nispeten alçak yapılı ve yanlardan hafifçe basıktır. Ağız ventral konumlu ve at

nalı şeklinde olup, gayet iyi gelişmiş etli dudaklarla çevrilidir. Gözler küçüktür. Dorsal yüzgecin basit ışınları zayıf kemikleşmiştir. Vücudun rengi sırtta koyu, karın ve yanlarda açık sarı veya sarı-beyazdır. Yan taraflarında ve yüzgeçler üzerinde genellikle düzensiz dağılmış irili ufaklı esmer-kahverengi benekler bulunur.

Tinca tinca (Kadife balığı) Vücut kalın ve yuvarlaktır. Pullar deri içerisine gömülmüş haldedir. Kuyruk sapı kısa

ve kalındır. Ağız terminal olup, ağız kenarında bir çift kısa bıyık bulunmaktadır. Derileri kaygandır. Vücut rengi olarak sırt kısmı koyu yeşil veya bazen kahverengi, yan tarafları ise sarı-yeşildir.

Capoeta capoeta (İn balığı) Vücut yuvarlak ve iğ şeklinde uzamıştır. Baş boyu vücut yüksekliğinden daha azdır

veya ona eşit olabilir. Ventral konumlu olan ağız büyük ve atnalı görünümdedir. Üst dudak düz ve ince yapılı olduğu halde, alt dudak sert bir deri ile örtülüdür. Ağızda bir çift bıyık bulunur. Dorsal yüzgecin sonunda yer alan basit ışını iyi gelişmemiştir ve testere şeklinde dişçikler taşır. Söz konusu ışının uç kısmı daha zayıf gelişerek kolayca eğilip bükülebilen esnek bir yapı kazanmıştır. Vücut rengi sırtta koyu, karın bölgesinde daha açıktır.

İç sularda yaşayan balık türleri arasında Bern Sözleşmesi, Ek-2 ve Ek-3 listesine

göre “kesin olarak koruma altına alınan” veya “korunan” fauna türü bulunmamaktadır.

İkiyaşamlılar


101

Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel 6 tane amfibi türünden 1 tanesi Bern Ek-2, 5 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.

Amfibi türleri arasında Rana ridibunda ridibunda hariç diğerleri 2008 IUCN Red List

Kategorileri’nde yer almaktadır.

Sürüngenler Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması

muhtemel 16 tane sürüngen türünden 7 tanesi Bern Ek-2, 9 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.

Sürüngen türleri arasında Testudo graeca, Emys orbicularis, Lacerta trilineata ve

Natrix natrix persa 2008 IUCN Red List Kategorileri Listesi’nde bulunmasına rağmen, Demirsoy (1996) tarafından yapılan çalışmalara göre bu türler Türkiye’de oldukça bol ve yaygındır. Ayrıca herhangi bir tehdit altında değildir.

Sürüngen türlerinin tamamı T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli

Parklar Genel Müdürlüğü’nce 29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları” nın yansıtıldığı en son listelere göre Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları) listesinde bulunmaktadır.

Kuşlar Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması

muhtemel 61 tane kuş türünden 40 tanesi Bern Ek-2, 16 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.

T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce

29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları”nın yansıtıldığı en son listelere göre; 44 kuş türü Ek-I, yani “Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” listesinde; 8 kuş türü Ek-II, yani “Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları” listesinde; 9 kuş türü ise Ek-III’de yani “Merkez Av Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları” listesinde bulunmaktadır.

Kuş türlerinden Dendrocopus syriacus, Emberiza hortuna, Acrocephalus

schoenobaebus, Sylvia ruppelli ve Regulus igniicapillus hariç diğerleri 2008 IUCN Red List Kategorileri’nde yer almaktadır.

Memeliler Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması

muhtemel 28 tane memeli türünden 8 tanesi Bern Ek-2, 9 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer almaktadır.

T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce

29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları”nın yansıtıldığı en son listelere göre; 10 tane memeli türü Ek-I yani “Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları” listesinde, 2 tane memeli türü Ek-II yani “Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları” listesinde, 2 tane memeli türü de Ek-III yani “Merkez Av


102

Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları” listesinde yer almaktadır.

Memeli türlerinden Citellus xanthophrymnus ve Felix lynx hariç diğerleri 2008 IUCN

Red List Kategorileri’nde yer almaktadır. IUCN listesinde yer alan Canis lupus ve Hystrix indica Demirsoy (1996)’a göre “R”

kategorisinde bulunmaktadır. “R” kategorisindeki türler, nadir olan türlerdir. IUCN listesinde yer alan Rhinolophus ferrumequinum, Rhinolophus hipposideros,

Lutra lutra, Pipistrellus pipistrellus ve Ursus arctos ise Demirsoy (1996)’a göre “V” kategorisinde bulunmaktadır. “V” kategorisindeki türler, soyu hızla tükenen ve önlem alınmazsa yakın gelecekte yok olma riski yüksek türlerdir.

IUCN listesinde yer alan diğer 1 tür (Capra aegagrus) ve IUCN listesinde yer

almayan 1 tür (Felix lynx), Demirsoy (1996)’a göre “E” kategorisinde bulunmaktadır. “E” kategorisindeki türler, nesli tehlikede olan türlerdir.

o Flora Fauna Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Faaliyetin arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında bitki türleri bitkisel toprak örtüsünün

sıyrılmasından dolayı biyomas kaybına uğrayacaktır. Ancak, flora türlerinin tamamen ortadan kaldırılması gibi bir durum söz konusu olmayacaktır.

Fauna türleri açısından arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında proje sahasındaki

habitatlarının bozulması nedeniyle bulundukları habitatları terk ederek çevredeki daha uygun alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir.

Fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi için projede görev alacak personele

faaliyet sahibi tarafından gerekli uyarılar yapılacak ve yaban hayatının korunması konusunda 6 ayda bir eğitim ve bilgilendirme toplantıları düzenlenecektir. Düzenlenecek eğitim ve bilgilendirme toplantıları Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün bilgisi ve desteği alınarak yapılacaktır. Düzenlenecek eğitim ve bilgilendirme toplantılarında konu ile ilgili broşürler faaliyet sahibi tarafından hazırlattırılıp dağıtılacaktır.

İnşaat aşamasında yapılacak patlatma işlemleri kuşların üreme dönemleri olan Mart-

Haziran ayları arasında ve büyük memelilerin çiftleşme dönemleri olan 15 Aralık-20 Ocak dönemleri dışında yapılacaktır.

Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde

bulunan fauna türleri ile ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleşmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine uyulacaktır.

Bunlar; Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (6. madde);

Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri,

Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek,


103

Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek,

Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak,

Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır.

Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (7. madde);

Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara,

Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya,

Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır.

Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na ve ilgili

Yönetmeliklere uyulacaktır. Faaliyetin işletme aşamasında, faaliyet alanında yaşayan sucul canlıların yaşama

ortamlarını kaybetmemesi için gerekli olan en düşük akım değeri yaşam suyu olarak doğal yaşamın sürekliliği için yatağa bırakılacaktır. Yaşam suyu, doğal yaşamın devamı için, yatağa verilmesi gerekli olan miktardır.

Balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak ve sucul ortamdaki

doğal dengenin bozulmaması için proje kapsamında balık geçidi yapılacaktır. Balık geçidinin projelendirilmesi, konusunda uzman bir Hidrobiyolog tarafından arazi hazırlığı ve inşaat çalışmalarına başlanmadan önce alanda arazi çalışması ile saptanacak balık türleri, üreme dönemleri, yüzme hızları, büyüklükleri, göç eden balık türlerinin bulunması halinde için göç dönemleri vb. özellikleri tespit edildikten sonra yapılacaktır.

Planlanan faaliyetle ilgili olarak; 4 Nisan 1971 tarih ve 13799 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nun 20. Maddesi (Sulara Zararlı Madde Dökülmesi), 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliği’nin 11. Maddesi (İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Maddeler) ile bu Yönetmeliğin Ek-V Listesi (İç Sulara ve Denizlerdeki İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Olan Zararlı Maddeler ve Alıcı Ortama Ait Kabul Edilebilir Değerler) ve Ek-VI Listesi (Sulara Boşaltılabilecek Atıklar)’ndeki parametrelere uyulacaktır.

Faaliyetin işletme aşamasında su kalitesinde muhtemel olabilecek değişimlerin

belirlenmesi amacıyla suyun menbaından ve mansabında 6 aylık dönemlerde su kalitesi izleme çalışmaları yaptırılacaktır. Sonuçlar, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne bildirilecektir.

Çalışmalar sırasında kullanılacak olan araçların periyodik bakımları düzenli olarak

yaptırılacaktır. Ayrıca, araçlardan kaynaklanacak atık yağların ilgili yönetmeliklere uygun şekilde bertarafı sağlanacaktır.


104

Tablo IV.2.11.1. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocoğrafik Bölgeleri ve IUCN Red Data Book Kategorileri Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*)

Habitat Endemizm ve

Nadirlik DurumuFitocoğrafik

Bölge IUCN Red Data Book

Kategorileri ACANTHACEAE

Acanthus hirsutus BOISS. Ayıpençesi Orman, step, tarla Endemik - LR (Ic) AMARANTHACEAE

Amaranthus albus L. Tilki kuyruğu Terkedilmiş yerler, açık alan, tarla - - - ANACARDIACEAE

Cotinus coggyria SCOP. Boyacı sumağı Maki, çalılık ve ormanlık alanlar - - - Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (BOISS.) ENGLER Menengiç Maki, çalılık ve ormanlık alanlar - D. Akd. Ele. -

APIACEAE / UMBELLIFERAE Artedia squamata L. - Yamaçlar, çalılıklar, tarla kenarları - - - Biforia radians BIEB. Kuzu kişnişi Açık alanlar, tarla kenarları - - - Bunium ferulaceum SM. İncirop Orman, tarla, step - D. Akd. Ele. - Bunium paucifolium DC. var. paucifolium DC. İncirop Tarla, step, yol kenarı, kayalık yamaç - İr. - Tur. Ele. - Bupleurum croceum FENZL - Taşlık ve kayalık yamaçlar, tarlalar, yol kenarları - İr. - Tur. Ele. - Caucalis platycarpos L. - Taşlık ve kayalık yamaçlar, tarlalar, yol kenarları - - - Echinophora tournefortii JAUB. & SPACH. - Step, kayalık yamaç, tarla - İr. - Tur. Ele. - Eryngium kotschyi BOISS. Boğa dikeni Taşlık ve kayalık yamaç, orman kenarı Endemik D. Akd. Ele. LR (Ic) Tordylium apulum L. - Kayalık yamaç, tarla, yol kenarları - Akd. Ele. - Torilis arvensis (HUDS.) LINK subsp. purpurea (TEN.) HAYEK - Çalılık, yamaç, tarla - Akd. Ele. - Turgenia latifolia (L.) HOFFM. - Tarla, açık alan, yol kenarı - - -

ASCLEPİADACEAE Cionura erecta (L.) GRISEB. Bodur otu Taşlık ve kayalık yamaç, su kenarı - D. Akd. Ele. -

ASTERACEAE / COMPOSITAE Achillea biebersteinii AFAN. Civanperçemi Orman, step, taşlık ve kayalık yamaç, tarla - İr. - Tur. Ele. - Achillea kotschyi BOISS. subsp. kotschyi BOISS. Civanperçemi Orman, step, taşlık ve kayalık yamaç, tarla - - - Achillea falcata L. Civanperçemi Orman, step, taşlık ve kayalık yamaç, tarla - İr. - Tur. Ele. - Anthemis cretica L. subsp. anatolica (BOISS.) GRIERSON Papatya Step, yol kenarı, yamaç - - - Carduus nutans L. subsp. nutans Deve kangalı Tarla, açık alan, yol kenarı - - - Centaurea aggregata FISCH. ET MEY. EX DC. subsp.

aggregata FISCH. ET MEY. EX DC. Peygamber çiçeği Kayalık yamaç, orman - - -

Centaurea virgata LAM. Peygamber çiçeği Orman, maki, tarla kenarı - İr. - Tur. Ele. - Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei Peygamber çiçeği Tarla, yol kenarı - D. Akd. Ele. - Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis L. Peygamber çiçeği Orman, taşlık yamaç, tarla, açık alanlar - - - Cirsium creticum LAM. Köygöçüren Su kenarı - D. Akd. Ele. - Crepis foetida L. subsp. foetida L. Kokar ot Maki, tarla, orman - - - Crepis sancta (L.) BABCOCK Kokar ot Orman, kayalık yamaç, step - - - Gundelia tournefortii L. var. tournefortii Kenger Kayalık yamaç, step, orman açıklığı, tarla - İr. - Tur. Ele. - Helichrysum armenium DC. subsp. armenium DC. Altınbaşak Kayalık yamaç, step, orman açıklığı, tarla - İr. - Tur. Ele. - Hieracium pannosum BOISS. - Orman, taşlık ve kayalık alanlar - D. Akd. Ele. - Logfia arvensis (L.) HOLUB - Orman açıklığı, çalılık, taşlık yamaç, yol kenarı,

tarla - - -


105

Familya ve Tür Adı Türkçe İsim (*)

Habitat Endemizm ve Nadirlik Durumu


IUCN Red Data Book Kategorileri

Pilosella echioides (LUMN.) C. H. ET F. W. SCHULTZ subsp. procera (FRIES) SELL ET WEST

- Step, kayalık alan, orman, çalılık - - -

Reichardia picroides (L.) ROTH. - Step, kayalık yamaç - Akd. Ele. - Senecio viscosus L. Kanarya otu Kayalık yamaç, tarla - - - Senecio lorentii HOCHST. Kanarya otu Kayalık yamaç, tarla İr. - Tur. Ele. - Tanacetum cilicicum (BOISS.) GRIERSON Pire otu Orman, yamaç, tarla kenarı - D. Akd. Ele. - Tragopogon longirostis BISCH. EX SCHULTZ BIP. var.

longirostis BISCH. EX SCHULTES Tekesakalı Kayalık yamaç, çalılık, yol kenarı, tarla - - -

Tragopogon colaratus C.A. MEYER. Tekesakalı Kayalık yamaç, çalılık, yol kenarı, tarla - İr. - Tur. Ele. - Xanthium spinosum L. Pıtrak Yamaç, açık alan, tarla - - - Xanthium strumarium L. subsp. strumarium L. Pıtrak Yamaç, açık alan, tarla - - - Xeranthemum annuum L. Dağ karanfili Step, açık alan - - -

BORAGINACEAE Arnebia densiflora (NORDM.) LEDEB. Havaciva Kayalık yamaç - İr. - Tur. Ele. - Heliotropium dolosum DE NOT. Siğil otu Tarla, yol kenarı, step - - - Heliotropium europaeum L. Siğil otu Tarla kenarı, yol kenarı - Akd. Ele. - Lappula barbata (BIEB.) GÜRKE - Step, taşlı yamaç, tarla kenarı - İr. - Tur. Ele. - Myosotis incrassata GUSS. - Taşlık ve kayalık yamaç -

D. Akd. Ele. -

Nonea macrosperma BOISS. ET HELDR. - Tarla, yol kenarı, step Endemik

İr. - Tur. Ele. LR (Ic)

Nonea pulla (L.) DC. subsp. scabrisquamata A. BAYTOP - Yol kenarı, çalılık -

İr. - Tur. Ele. -

Onosma frutescens LAM. Emzik otu Orman, tarla kenarı, maki -

D. Akd. Ele. -

Onosma tauricum PALLAS EX WILLD. var. tauricum PALLAS EX WILLD.

Emzik otu Taşlık ve kayalık, çalılık, orman -

- -

Onosma nanum DC. Emzik otu Taşlık ve kayalık, çalılık, orman Endemik

D. Akd. Ele. LR (lc)

Symphytum brachycalyx BOISS. Karakafes Orman, gölgeli yerler, su kenarı -

D. Akd. Ele. -

BRASSICACEAE CRUCIFERAE Alyssum linifolium STEPH. EX WILLD. var. linifolium STEP. EX

WILLD. Kevke Çalılık, step, açık alan, tarla - - -

Alyssum strigosum BANKS ET SOL, Kevke Çalılık, step, açık alan, tarla - - - Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK. Kuşkuş otu Tarla, açık alan, yol kenarı - - - Clypeola jonthlaspi L. - Taşlık ve kayalık yamaç - - - Erophila verna L. Dolama otu Yol kenarı, açık alan - - - Erysimum diffusum EHRH. - Tarla kenarı, kayalık yamaç, açık alan - Avr. - Sib. Ele. - Erysimum repandum L. - Tarla kenarı, kayalık yamaç, açık alan - - - Erysimum gonicaulon BOISS. - Kayalık yamaç, tarla - - - Isatis tinctoria L. subsp. tomentella (BOISS.) DAVIS Çivit otu Kayalık yamaç, çalılık, açık alan - - -


106





Lepidium latifolium L. Kerdeme Tarla kenarı, açık alan - - - Lepidium perfoliatum L. Kerdeme Tarla kenarı, açık alan - - - Sisymbrium altissimum L. - Tarla kenarı, açık alan - - -

CAMPANULACEAE Asyneuma limonifolium (L.) JANCHEN. subsp. limonifolium - Orman, maki, taşlık ve kayalık yamaç - Akd. Ele. - Asyneuma virgatum (LABILL.) BORNM. subsp.virgatum - Orman, maki, taşlık ve kayalık yamaç -

- -

Campanula glomerata L. subsp. hispida (WITASEK) HAYEK Çan çiçeği Çalılık, orman kenarları - Avr. - Sib. Ele. - Campanula lyrata LAM. subsp. lyrata Çan çiçeği Kayalık yamaç, tarla Endemik

- LR (lc)

Michauxia campanuloides L'HERİT. EX AITON Keçi bacağı Kayalık yamaç, taşlı yerler - D. Akd. Ele. - CARYOPHYLLACEAE

Arenaria serpyllifolia L. - Yamaç, tarla - - - Cerastium anomalum WALDST. & KIT. Boynuz otu Kayalık yamaç, orman - - - Gypsophila viscosa MURRY. Çöven otu Kayalık yamaç, step - İr. - Tur. Ele. - Minuartia hirsuta (BIEB.) HAND.-MAZZ. - Orman, taşlık ve kayalık yamaç - - - Minuartia multinervis (BOISS.) BORNM. - Orman, taşlık ve kayalık yamaç - - - Saponaria glutinosa BIEB. Sabun otu Orman, taşlık ve kayalık yamaç - - - Saponaria pumilio BOISS. Sabun otu Orman, taşlık ve kayalık yamaç - - - Silene lydia BOISS. Salkım çiçeği Yamaç, tarla, yol kenarı - D. Akd. Ele. - Silene alba MILLER Salkım çiçeği Yamaç, tarla - - - Silene vulgaris GRACKE Salkım çiçeği Step, tarla - - - Silene supconica FRIV. Salkım çiçeği Step, tarla - - -

CISTACEAE Fumana procumbens (DUN.) GREN. ET GODR. - Kayalık yamaç, step - - - Helianthemum nummularium L. Güneş çiçeği Maki, yol kenarı - - -

CONVOLVULACEAE Convolvulus compactus BOISS. Kahkaha çiçeği Orman, maki, step - - -

CUPRESSACEAE Cupressus sempervirens L. Servi Orman, çalılık - D. Akd. Ele. - Juniperus communis L. Adi ardıç Orman, çalılık - - - Juniperus excelsa M. BIEB. Boylu ardıç Orman, çalılık - İr. - Tur. Ele. - Juniperus oxycedrus L. Katran ardıcı Orman, çalılık - - -

EUPHORBIACEAE Euphorbia rigida BIEB Sütleğen Maki, frigana, nemli yerler - Akd. Ele. - Euphorbia paralias L. Sütleğen Orman, çalılık, kayalık yamaç, step - Akd. Ele. - Euphorbia falcata L. subsp. falcata L. var. falcata L. Sütleğen Orman kenarı, maki, frigana, kayalık yamaç,

step, nemli yerler - - -

Euphorbia apios L. Sütleğen Orman kenarı, maki, frigana, kayalık yamaç, step, nemli yerler

- D. Akd. Ele. -

Euphorbia stricta L. Sütleğen Orman, maki, frigana, kayalık yamaç, nemli yerler

- Avr. - Sib. Ele. -


107





FABACEAE / LEGUMINOSAE Astragalus densifolius LAM. Geven Step, yol kenarı - İr. - Tur. Ele. - Astragalus microcephalus WILLD. Geven Step, yol kenarı - İr. - Tur. Ele. - Coronilla coronata L. Körigen Taşlı yerler, orman, çalılık, tarla - - - Hedysarum varium WILLD. - Step, yamaç, tarla - İr. - Tur. Ele. - Lathyrus sativus L. Mürdümük Kayalık yamaç, tarla, su kenarı, frigana - - - Lathyrus setifolius L. Mürdümük Tarla, nemli yerler, step, yol kenarı - D. Akd. Ele. - Medicago rigidula (L.) ALL. var. rigidula (L.) ALL. Çevrince Tarla, yol kenarı, step, orman - - - Medicago sativa L. Çevrince Tarla, yol kenarı, step, orman - - - Medicago varia MARTYN. Çevrince Tarla, yol kenarı, step, orman - - - Medicago minima L. Çevrince Tarla, yol kenarı, step, orman - - - Melilotus officinalis (L.) DESR. Eşek yoncası Tahrip edilmiş yerler, açık alanlar, tarlalar - - - Onobrychis oxydonta BOISS. Korunga Tarla, yol kenarı, step, orman - - - Onobrychis viciifolia SCOP. Korunga Tarla, yol kenarı, step, orman - - - Ononis adenotricha BOISS. var. adenotricha BOISS. Kayışkıran Kayalık yamaç, orman - D. Akd. Ele. - Ononis spinosa L. Kayışkıran Taşlı yamaç, orman, tarla - - - Ononis sessilifolia BORNM. Kayışkıran Taşlı yamaç, orman, tarla - İr. - Tur. Ele. - Trifolium arvense L. Üçgül Tarla, taşlı yerler, yol kenarları - - - Trifolium campestre SCHREB. Üçgül Tarla, taşlı yerler, yol kenarları - - - Trigonella strangulata BOISS. Boy otu Orman, step, tarla - - - Trigonella velutina BOISS. Boy otu Kayalık yamaç, step - İr.-Tur. Ele. -

FAGACEAE Quercus cerris L. var. cerris L. Meşe Orman, maki - Akd. Ele. - Quercus coccifera Meşe Orman, maki - Akd. Ele. - Quercus infectoria OLIVIER Meşe Orman, maki - - - Quercus pubescens WILLD. Meşe Orman, maki - - -

GENTIANACEAE Centaurium erythraea RAFN subsp. erythraea RAFN Kantaron Kayalık yamaç, çalılık, orman - Avr. - Sib. Ele. - Gentiana verna L. Kantaron Kayalık yamaç, çalılık, orman - Avr. - Sib. Ele. -

GUTTIFERAE Hypericum lydium BOISS. Binbirdelik otu Taşlık ve kayalık yamaç, orman açıklığı - İr. - Tur. Ele. - Hypericum perfoliatum L. Binbirdelik otu Taşlık ve kayalık yamaç, orman açıklığı - Akd. Ele. -

IRIDACEAE Crocus graveolens BOISS & REUTER Aspir Açık alanlar, taşlı yerler, çalılıklar - - -

LAMIACEAE / LABIATAE Ajuga chamaepitys (L.) SCHREBER subsp. chia (SCHREBER)

ARCANGELI var. chia (SCHREBER) ARCANGELI Kısamahmut otu Taşlı yamaç, step, tarla - - -

Nepeta italica L. Pisik otu Taşlı yamaç, tarla - - - Origanum vulgare L. var. hirtum (LINK) LETSWAURT. Yayla kekiği Taşlı yamaç, orman, step - D. Akd. Ele. - Salvia verticillata L. subsp. amasiaca (FREYN ET BORNM.)

BORNM. Adaçayı Kayalık yamaç, orman, yol kenarı - İr. - Tur. Ele. -

Salvia multicaulis VAHL Adaçayı Kayalık yamaç, orman, yol kenarı - İr. - Tur. Ele. -


108





Stachys pinetorum BOISS. & BAL. Dağçayı Tarla, orman - D. Akd. Ele. - Stachys cilicica BOISS. Dağçayı Yamaç, orman, tarla - - - Teucrium chamaedrys (CELAK.) RECH. FIL. subsp. sinuatum

(CELAK.) RECH. FIL. Kısamahmut otu Yamaç, step, yol kenarı, tarla - İr. - Tur. Ele. -

Thymus cilicicus BOISS & BAL Kekik Maki, yamaç, step Endemik D. Akd. Ele. LR (lc) Mentha aquatica L. Nane Su kenarları, nemli yerler - - - Ziziphora tenuior L. Dağ nanesi Kuru açık yerler, taşlı yamaçlar, step - İr. - Tur. Ele. -

LINACEAE Linum tenuifolium L. Keten otu Yamaç, step, çalılık, orman - - - Linum mucronatum BERTOL. Keten otu Yamaç, step, çalılık, orman - İr. - Tur. Ele. -

MALVACEAE Malva neglecta WALLR. Ebegümeci Step, tarla, yol kenarı - - - Alcea pallida WALLST. & KIT. Hatmi Step, tarla, yol kenarı - - -

PAPAVERACEAE Fumaria cilicica HAUSSKN. Tilki kişnişi Tarla, yamaç - İr. - Tur. Ele. - Papaver macrostomum BOISS. & HUET Gelincik Kayalık yamaç, taşlı step - İr. - Tur. Ele. - Papaver rhoeas L. Gelincik Tarla - - -

PINACEAE Abies cilicica (ANT. & KOCHY) CARR. subsp. isaurica COODE

& CULLEN Göknar Orman Endemik D. Akd. Ele. LR (lc)

Cedrus libani A. RICH Sedir Orman - Akd. Ele. - Pinus brutia TEN. var. brutia Kızılçam Orman - D. Akd. Ele. - Pinus nigra ARN. Karaçam Orman - - -

PLANTAGINACEAE Plantago major L. subsp. major L. Yılandili Su kenarı, yol kenarı, tarla - - -

POACEAE Aegilops cylindrica HOST. - Kayalık yamaç, orman açıklığı, step, tarla kenarı - İr. - Tur. Ele. - Aegilops umbelluta ZHUKOVSKY - Çalılık, tarla, açık alan - İr. - Tur. Ele. - Briza maxima L. Küpeli şakırdak Çalılık, tarla, açık alan - - - Bromus japonicus THUNB. subsp. japonicus THUNB. - Çalılık, tarla, açık alan - - - Bromus japonicus THUNB. subsp. anatolicus (BOISS. ET

HELDR.) PENZES - Tarla, step, yamaç - - -

Bromus commutatus SCHRADER. - Tarla, step, yamaç - - - Phleum boissieri BORNM. - Çalılık, tarla, açık alan - İr. - Tur. Ele. - Poa annua L. - Step, taşlık ve kayalık yamaç, maki - Akd. Ele. - Poa bulbosa L. - Step, taşlık ve kayalık yamaç, maki - - - Poa memoralis L. - Step, taşlık ve kayalık yamaç, maki - - - Stipa arabica TRIN. ET RUPR. Palak Yamaç - İr. - Tur. Ele. - Stipa bromoides (L.) DÖRFLER. Palak Step, taşlık ve kayalık yamaç - Akd. Ele. -

POLYGONACEAE Polygonum bellardii ALL. Keçimemesi Tarla, tahrip edilmiş alan, nemli yerler - - - Rumex patientia L. Kuzukulağı Tarla, yamaç, yol kenarı, orman - - -


109





Rumex tuberosus L. subsp. tuberosus L. Kuzukulağı Tarla, yamaç, yol kenarı, orman - - - Rumex scutatus L. Kuzukulağı Tarla, yamaç, yol kenarı, orman - - - Rumex crispus L. Kuzukulağı Yamaç, tarla, çalılık - - -

PRIMULACEAE Anagallis arvensis L. var. caerulea (L.) GOUAN Farekulağı Tarla, taşlık ve kayalık yamaç, çalılık - - - Primula vulgaris HUDS. subsp. vulgaris Çuha çiçeği Nemli yerler, orman - Avr. - Sib. Ele. -

RANUNCULACEAE Consolida orientalis (GAY.) SCHROD. Mor çiçek Açık alan, tarla, yol kenarı - İr. - Tur. Ele. - Nigella arvensis L. var. glauca BOISS. Çörek otu Step, açık alan, tarla - - - Ranunculus arvensis L. Düğün çiçeği Açık alan, tarla, yol kenarı - İr. - Tur. Ele. - Ranunculus kotschyi BOISS. Düğün çiçeği Açık alan, tarla, yol kenarı - - -

ROSACEAE Crataegus monogyna JACQ. subsp. monogyna JACQ. Alıç Tepe kenarları, maki, çalılık, orman, yol kenarı - - - Rubus sanctus SCHREBER Böğürtlen Çalılık, yol kenarı - - - Potentilla recta L. - Çalılık, yol kenarı - - - Rosa canina L. Kuşburnu Çalılık, yol kenarı - - - Sorbus umbellata (DESF.) FRITSCH var. umbellata Üvez Orman, çalılık - - -

RUBIACEAE Asperula stricta BOISS. subsp.striccta - Taşlık ve kayalık yamaç, tarla - D. Akd. Ele. - Crucianella angustifolia - Taşlı alanlar - Akd. Ele. - Galium album MILLER subsp. prusense - Taşlı alanlar - - - Galium verum L. subsp. glabrescens EHREND. - Kayalık yamaç, çalılık, tarla - İr. - Tur. Ele. -

SALICACEAE Populus alba L. Ak kavak Su kenarı - Avr. - Sib. Ele. Populus tremula L. Titrek kavak Su kenarı - Avr. - Sib. Ele. Salix alba L. Söğüt Su kenarı - Avr. - Sib. Ele. -

SCROPHULARIACEAE Linaria genistifolia (L.) MILLER subsp. confertiflora (BOISS.)

DAVIS Nevruz otu Kayalık yamaç, açık alan, yol kenarı, tarla Endemik İr. - Tur. Ele. LR (Ic)

Linaria dalmatica (L.) MILLER Nevruz otu Kayalık yamaç, açık alan, yol kenarı, tarla - - - Scrophularia xanthoglossa BOISS. var. decipiens (BOISS. ET

KOTSCHY) BOISS. - Kayalık yamaç, step, tarla kenarı, yol kenarı - İr. - Tur. Ele. -

Scrophularia umbrosa DUM. - Kayalık yamaç, step, tarla kenarı, yol kenarı - Avr. - Sib. Ele. - Verbascum orientale (L.) ALL. Sığırkuyruğu Çalılık, orman, step - D. Akd. Ele. - Veronica triloba (OPIZ) KERNER Yavşan otu Step, tarla kenarı, yol kenarı, yamaç - - - Veronica kotschyana BENTHAM. Yavşan otu Step, tarla kenarı, yol kenarı, yamaç - - -

VALERIANACEAE Valeriana sisymbriifolia VAHL. Kedi otu Kayalık yamaç, gölgeli yerler - İr. - Tur. Ele. - Valerianella kotschyi BOISS. - Kayalık yamaç, gölgeli yerler - İr. - Tur. Ele. -

(*) Bitki isimleri “Türkçe Bitki Adları Sözlüğü”nden (Baytop T., 1994, TDK, Ankara.) yazılmıştır. Ancak bazı türlerin Türkçe ismi ve yöresel ismi bulunmamaktadır. Bu nedenle bitki türleri binominal yazım kurallarına göre bilim dili olan Latince olarak değerlendirilmektedir. : Gözlem : Literatür


110

Tablo IV.2.11.2. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri

Tür No

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat

2008 IUCN Red List

Red Data Book Bern

SALAMANDRIDAE 1 (L) Salamandra salamandra salamandra Sarı Beneklisemender Su kenarları LC R III 2 (L) Triturus vittatus cilicensis Bantlı Taraklısemender Durgun ve sığ sular, nemli, suya yakın yerler LC R III HYLİDAE

3 (D) Hyla arborea savignyi Yaprak Kurbağası Ağaçlar ve çalılar üzerinde LC nt III RANIDAE

4 (G) Rana ridibunda ridibunda Su Kurbağası Su içi ve su kenarları - nt III PELOBATIDAE

5 (D) Pelobates syriacus Toprak Kurbağası Taş altları ve toprak içinde LC nt III BUFONİDAE

6 (L) Bufo viridis Gece Kurbağası Taş altları ve toprak içi LC nt II Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Amfibiler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara. G: Gözlem L: Literatür D: Duyum

Tablo IV.2.11.3. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Sürüngen Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri

Tür No Familya ve Tür Adı

Türkçe Adı Bern Red Data

Book 2008 IUCN Red List

2008-2009 AKK

(*)

Habitat

EMYDIDAE 1 (L) Emys orbicularis Benekli kaplumbağa II nt NT Ek-I Durgun ve akar sular TESTUDINADAE

2 (G) Testudo graeca Adi tosbağa II nt VU Ek-I Kumlu, taşlı, kuru araziler GEKKONİDAE

3 (L) Hemidactylus turcicus turcicus Genişparmaklı keler III nt - Ek-I Ev ve harabeler, kaya yarıkları, taş altları AGAMIDAE

4 (D) Agama stellio stellio Dikenli keler II nt - Ek-I Taşlık ve kayalık yerlerde 5 (L) Chamaleo chamaleon chamaleon Bukalemun II nt - Ek-I Makilikler, ağaçlık alanlar SCINCIDAE

6 (L) Aplepharus kitaibelli kitaibelli İnce Kertenkele II nt - Ek-I Ağaçlar ve taşlar altında 7 (L) Mabuya aurata Tıknaz Kertenkele III nt - Ek-I Bitkisi az taşlık alanlar LACERTİDAE

8 (L) Lacerta trilineata Büyük yeşil kertenkele III nt LC Ek-I Tarla ve bağlarda 9 (L) Ophisaurus apodus thracicus Oluklu kertenkele III nt - Ek-I TYPHLOPIDAE

10 (L) Typhlops vermicularis Köryılan III nt - Ek-I Toprakların içinde, taşların altında COLUBRIDAE


111

Tür No Familya ve Tür Adı

Türkçe Adı Bern Red Data

Book 2008 IUCN Red List

2008-2009 AKK

(*)

Habitat

11 (L) Coluber najadum İnceyılan III nt - Ek-I Taşlık ve çalılık alanlar 12 (L) Coluber ravergieri nummifer Kocabaş yılan III nt - Ek-I Taşlık ve çalılık alanlar 13 (L) Eirenis modestus Uysal yılan III nt - Ek-I Bitki örtüsü fakir taşlı alanlar 14 (L) Elaphe quatuorlineata saoromates Sarı yılan II nt - Ek-I Ağaçlık, çalılık ve taşlık alanlar, tarla ve bahçe 15 (L) Natrix natrix persa Yarısucul yılan III nt LC Ek-I Suya yakın taşlık alanlar 16 (D) Natrix tessellata tessellata Su yılanı II nt - Ek-I Su içi ve su kenarları

Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Sürüngenler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara. (*)=T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları” G: Gözlem L: Literatür D: Duyum

Tablo IV.2.11.4. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Kuş Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri

Tür No

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Habitat 2008 IUCN Red List

Red Data Book Bern

Statü 2008-2009 AKK

(*)

ACCIPITRIDAE 1 (L) Buteo buteo Şahin Orman, tarla ve çayırlar LC A. 3 II Y,KZ,T Ek-I FALCONIDAE

2 (D) Falco tinnunculus Kerkenez Yerleşim yerleri ve ormanlık alanlar LC A. 4 II Y Ek-I 3 (L) Falco peregrinus Gezgincidoğan Ormanlık alanlarda ve açık arazilerde LC A. 2 II Y, KZ Ek-I 4 (L) Falco subbuteo Delicedoğan Ağaçlık alanlar, orman kenarları LC A.3 II G Ek-I PHASIANIDAE

5 (G) Alectoris chukar Kınalıkeklik Taşlık ve kayalık yerlerde LC A.2 III Y Ek-III 6 (D) Coturnix coturnix Bıldırcın Ekili tarlalar, çayırlar ve stepler LC A.4 III Y, G Ek-III COLUMBIDAE

7 (G) Columba palumbus Kaya Güvercini Yerleşim yerleri ve ağaçlık alanlar LC - III Y Ek-III 8 (D) Streptopelia turtur Üveyik Yerleşim yerleri ve tarım alanları LC - III Y Ek-III STRIGIDAE

9 (L) Athena noctua Kukumav Tarla, bahçe, ormanlık alanlar ve kayalıklar LC A. 3 II Y Ek-I 10 (L) Bubo bubo Puhu Ormanlık ve ağaçlık alanlarda LC A. 1.2 II Y Ek-I

APODIDAE 11 (L) Apus apus Ebabil Yerleşim yerleri, kayalıklar, ağaçlık alanlar LC A. 4 III G,T Ek-I

PICIDAE 12 (L) Dendrocopus syriacus Küçük Alacalı Ağaçkakan Ormanlık alanlar, bahçeler - A. 3 II Y Ek-I

ALAUDIDAE 13 (D) Alauda arvensis Tarlakuşu Tarla, açık araziler, ağaçlık ve dağlık alanlar LC - III Y Ek-II 14 (L) Melanocorypha leucoptera Akkanat Tarlakuşu Yerleşim yerleri ve tarlalar LC - II G Ek-I 15 (L) Melanocorypha bimaculata Küçük Boğmaklı Tarlakuşu Seyrek ağaçlı yerler ve tarlalar LC - II Y, G Ek-I 16 (L) Eremophila alpestris Kulaklı Toygar Açık yerlerde, tarla ve boş arazilerde LC A.3 II Y Ek-I

TURDIDAE 17 (D) Luscinia megarhynchos Bülbül Ağaçlık alanlar, park ve mezarlıklar LC A. 3 III G Ek-I


112

Tür No


Red Data Book Bern


(*)

18 (D) Luscinia luscinia Çalıbülbülü Nemli yerler, ağaçlık alanlar LC - II G, T Ek-I 19 (L) Turdus pilaris Ardıç Ağaçlık ve çayırlık alanlar LC - III KZ Ek-II 20 (D) Turdus merula Karatavuk Ağaçlık alanlar ve bahçeler LC - III Y Ek-III 21 (L) Turdus viscivorus Ökseotu Ardıçkuşu Ormanlık alanlar, yerleşim yerleri, bahçeler LC - III Y Ek-II 22 (L) Saxicola torquata Taşkuşu Taşlık ve kurak tepeler, dağlar, fundalıklar LC - II Y Ek-I 23 (L) Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Açık alanlar, tarla ve çayırlıklar LC A. 3 II G Ek-I 24 (L) Oenanthe hispanica Karakulak Kuyrukkakan Açık alanlar, fundalıklar ve ağaçlıklar LC - II G, T Ek-I 25 (L) Oenanthe finschii Siyahbaşlı Kuyrukkakan Dağlık, taşlık ve fundalıklar LC - III G Ek-I

MOTACILLIDAE 26 (L) Motacilla alba Ak Kuyruksallayan Açık araziler ve su kıyıları LC A. 4 II Y Ek-I 27 (L) Motacilla flava Sarı Kuyruksallayan Su kıyıları, çayırlık alanlar, söğütlük ve baltalıklar LC - II G Ek-I

SITTIDAE 28 (L) Sitta europaea Sıvacıkuşu Ormanlık ve ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - II Y Ek-I

CORVIDAE 29 (L) Corvus monedula Cüce Karga Ağaçlık alanlar, kayalık ve harabeler LC - - Y Ek-III 30 (G) Corvus corax Karakarga Fundalıklar ve hayvan yetiştirilen yerlerde LC - - Y Ek-II 31 (L) Corvus corone Leş Kargası Açık araziler ve tarlalar LC - - Y Ek-III 32 (G) Pica pica Saksağan Seyrek ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - - Y Ek-III

HIRUNDINIDAE 33 (G) Hirundo rustica Kırlangıç Yerleşim yerleri LC - II G Ek-I 34 (G) Delichon urbica Pencere kırlangıcı Yerleşim yerleri ve kayalıklar LC A.4 II G Ek-I

LANIIDAE 35 (L) Lanius collurio Kızılsırtlı çekirgekuşu Açık alanlar, park ve bahçeler LC - II G Ek-I 36 (L) Lanius minor Karaalınlı çekirgekuşu Ormanlık ve ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - II G, T Ek-I

FRINGILLIDAE 37 (L) Fringilla coelebs İspinoz Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - III Y Ek-II 38 (L) Carduelis chloris Florya Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, mezarlıklar LC A. 4 II Y Ek-I 39 (L) Carduelis cannabina Ketenkuşu Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, orman LC A. 4 II Y, KZ Ek-I 40 (L) Serinus serinus Kanarya Park ve bahçeler, su kenarları LC - II Y Ek-I 41 (L) Serinus pusillus Kızılalın İskete Ormanlık alanlar, çalılık ve taşlık yerler LC - III Y Ek-I

PARIDAE 42 (L) Parus major Büyük Baştankara Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - II Y Ek-I 43 (L) Parus ater Çam Baştankarası Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - II Y Ek-I 44 (L) Parus caeruleus Mavi Baştankara Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - II Y Ek-I

EMBERIZIDAE 45 (L) Emberiza melanocephala Karabaş kirazkuşu Ağaçlık alanlar, ovalar, bahçeler LC A. 3 II G Ek-I 46 (L) Emberiza calandra Tarla Kirazkuşu Açık araziler, ağaçlık alanlar ve tarlalar LC - III Y Ek-II 47 (L) Emberiza hortuna Kirazkuşu Fundalıklar, ekili tarlalar, ormanlık alanlar - A.3 III G Ek-II

PASSERIDAE 48 (G) Passer domesticus Ev Serçesi Yerleşim yerleri ve tarlalar LC - - Y Ek-III 49 (G) Passer hispaniolensis Bataklıkserçesi Su kenarları, çalılıklar, tarlalar, açık araziler LC - III Y Ek-II


113

Tür No


Red Data Book Bern


(*)

MUSCIPIDAE 50 (L) Muscicapa striata Benekli Sinekkapan Yerleşim yerleri, ağaçlık alanlar LC - II G Ek-I 51 (L) Ficedula hypoleuca Siyah Sinekkapan Ormanlık alanlar, park ve bahçeler LC - II G, T Ek-I

SYLVIDAE 52 (L) Acrocephalus melanopogon Biyıklı Ardıçkuşu Göl ve nehir kenarlarında LC - II G Ek-I 53 (L) Acrocephalus schoenobaebus Çit Ardıçkuşu Göl ve nehir kenarlarında, fundalıklarda - - II Y Ek-I 54 (L) Cettia cetti Setti Bülbülü Su kenarları LC A.4 II Y Ek-I 55 (L) Hippolais pallida Gri Mukallit Açık araziler, fundalıklar, bahçeler LC - II G Ek-I 56 (L) Sylvia communis Çalı Ötlegeni Çalılık, fundalık, ormanlar ve parklar LC - II G Ek-I 57 (L) Sylvia ruppelli Maskeli Ötlegen Ormanlık ve ağaçlık alanlar - - II G Ek-I 58 (L) Sylvia atricapilla Karabaş Ötlegen Ormanlık ve ağaçlık alanlar, park ve bahçeler LC - II G Ek-I 59 (L) Phylloscopus trochilus Söğüt Bülbülü Su kenarları, orman, bahçe, parklar LC - II T Ek-I 60 (L) Regulus regulus Çalıkuşu Çalılık, fundalık, orman, park ve bahçe LC - II Y, KZ Ek-I 61 (L) Regulus igniicapillus Sürmeli Çalıkuşu Ormanlık alanlar, park ve bahçeler - - II Y, KZ Ek-I

Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar “Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler” Meteksan A.Ş., Ankara. Kaynak: Kiziroğlu, İ, 1993, The Birds of Türkiye (Species List in Red Data Book), TTKD, Ankara. (*)=T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları” G: Gözlem L: Literatür D: Duyum Prof. Dr. İlhami Kiziroğlu tarafından hazırlanan The Birds of Türkiye adlı yayında, kuş türlerinin korunma durumu ve statüleri ile ilgili olarak kullanılan sembollerin açıklaması şu şekildedir: A1 : Nesli tükenmiş veya tükenme tehlikesi altında olan türler A1.1 : Nesli tükenmiş olan türler A1.2 : Tüm Türkiye’deki birey sayısı 1-25 çift arasında olan türler A2 : Birey sayısı 26-50 çift altında kalan ve yayılış gösterdikleri bölgelerde büyük risk altında olan türler A3 : Birey sayısı 51- 200 (500) çift arasında kalan ancak bazı bölgelerde oldukça azalmış türler A4 : Birey sayıları fazla olmakla birlikte belirli bölgelerde azalmış olan türler. B : Geçici olarak Türkiye’ye gelen ve biyotopların yok edilmesi ile risk alına girecek türler B1 : Anadolu’yu kışlak olarak kullanan ancak Anadolu’da üremeyen türler B2-B3 : Anadolu’dan transit olarak geçen veya Anadolu’yu kışlak olarak kullanan ve risk derecesi daha düşük olan türler Y : Düzenli olarak yurdumuzda kuluçkaya yatan yerli kuş türleri G : Yurdumuzda kuluçkaya yattıktan sonra göç eden türler K : Yurdumuzda kuluçkaya yatmayan, yurdumuzu transit göç esnasında kullanan türlerdir KZ : Kış aylarını yurdumuzda geçiren, kış ziyaretçisi türlerdir


114

Tablo IV.2.11.5. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Memeli Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri

Tür No

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Bern

Red Data Book

2008-2009 AKK

(*)

2008 IUCN

Red List

Habitat

ERİNACEİDAE 1 (G) Erinaceus europaeus Kirpi III nt Ek-I LC Seyrek ormanlık yerler, yerleşim yerleri, tarla ve bahçe LEPORIDAE

2 (G) Lepus europaeus Yabani tavşan III nt Ek-III LC Orman, çalılık ve kayalıklar SPALACIDAE

3 (D) Spalax leucodon Kösnü - nt - DD Toprak içinde açtığı galeriler MURİDAE

4 (L) Rattus norvegicus Göçmen fare - nt - LC Her türlü ortam 5 (L) Apodemus mystacinus Kayalıkfaresi - nt - LC Taşlık ve kayalık alanlar CANIDAE

6 (D) Vulpes vulpes Tilki - nt Ek-III LC Orman ve çalılık alanlar, tarlalar, açık araziler 7 (D) Canis lupus Kurt II R Ek-I LC Orman, step, açık araziler 8 (D) Canis aureus Çakal - nt - LC Orman, fundalık, makilik, su kenarındaki vadilikler RHINOLOPHIDAE

9 (L) Rhinolophus ferrumequinum Büyük Nalburunluyarasa II V Ek-I LC Ormanlık, ağaçlık ve çalılık alanlar 10 (L) Rhinolophus hipposideros Küçük Nalburunluyarasa II V Ek-I LC Ormanlık, ağaçlık ve çalılık alanlar

CRICETIDAE 11 (L) Cricetulus migratorius Cüce Avurtlak - nt - LC Tarla, step, orman 12 (L) Microtus guentheri Tarlafaresi - nt - LC Tarla, step 13 (D) Arvicola terrestris Susıçanı - nt - LC Su kenarları

SCIURIDAE 14 (G) Citellus xanthophrymnus Gelengi - nt Ek-I - Açık araziler 15 (L) Sciurus anomalus Kafkassincabı II nt Ek-I LC Ormanlık alanlar

HYSTRICIDAE 16 (L) Hystrix indica Oklukirpi II R - LC Her türlü ortam

SORICIDAE 17 (L) Crocidura leucodon Tarla Sivrifaresi III nt - LC Açık araziler, çalılıklar 18 (L) Sorex minutus Sivriburunlu Cücefare III nt - LC Her türlü ortam 19 (L) Sorex araneus Orman Sivrifaresi III nt - LC Her türlü ortam

TALPIDAE 20 (L) Talpa levantis levantis Körköstebek - nt - LC Kumlu, gevşek ve nemli topraklar

MUSTELIDAE 21 (D) Mustela nivalis Gelincik III nt Ek-II LC Her türlü ortam 22 (D) Meles meles Porsuk III nt Ek-II LC Orman, çayır, tarla, step 23 (D) Lutra lutra Su Samuru II V Ek-I NT Her türlü ortam

FELIDAE 24 (D) Felix lynx Vaşak III E Ek-I - Ormanlık alanlar

CAPRINAE


115

Tür No

Familya ve Tür Adı Türkçe Adı Bern

Red Data Book

2008-2009 AKK

(*)

2008 IUCN

Red List

Habitat

25 (D) Capra aegagrus Yabankeçisi II E Ek-I VU Ormanlık ve çalılık alanlar VESPERTILIONIDAE

26 (L) Pipistrellus pipistrellus Cüce yarasa III V - LC Çeşitli ortamlar URSIDAE

27 (D) Ursus arctos Bozayı II V Ek-I LC Ormanlık alanlar SUIDAE

28 (D) Sus scrofa scrofa Yabandomuzu - nt Ek-III LC Ormanlık alanlar Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar “Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler” Meteksan A.Ş., Ankara. Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Memeliler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara. (*)=T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları” G: Gözlem L: Literatür D: Duyum


116

IV.2.12. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri),

Metalik Madenler

Adana ili sınırları içerisinde bulunan ve ekonomik değere sahip maden yatakları ve özellikleri Tablo IV.2.12.1’de sunulmuştur.

Tablo IV.2.12.1 Adana İli Maden Yatakları ve Özellikleri Cinsi Yeri Tenör Açıklama(rezerv-üretim)

Demir (Fe)

Feke-Mansurlu %52,9 Fe2O3 10.000.000 ton cevher

kalmıştır.

Saimbeyli-Aşılık %52,9 Fe2O3 3.200.000 ton

Görünür+Muhtemel Saimbeyli-Koburluk %52,72 Fe2O3 427.000 ton Saimbeyli-Beypınarı %27,25 Fe2O3 150.000 ton Görünür Rezerv

Kozan-İnniktepe %44 Fe2O3 (Ortalama) 600.000 ton Görünür+Muhtemel

Fosfat (P) Saimbeyli-Beypazarı %7,6 P2O3 %30,3 Fe2O3

198.500 ton Mümkün rezerve sahiptir.

Grafit (Grf) Feke-Mansurlu %8 C Zuhur

Krom (Cr) Pozantı-Aladağ %5-52 Cr2O3 400’e yakın ocak ve

zuhurunda 213.000.000 ton Görünür+Muhtemel+Mümkün

Kum-Çakıl

Ceyhan-Deliçay-Çukurköprü Orta Kalite olup, ince tanelidir. 45.000 m3 Muhtemel

Ceyhan-Arıklı ve Gerdan Köyü Kil ve toprak içerir 1.200.000 m3 malzeme

Karaisalı-Arapali ve Salbaş Köyleri Bilgi bulunmamaktadır.

Kuvars

Feke-Köleli %98 SiO2 %0,05 Fe2O3

163.018.750 ton Görünür

Tufanbeyli-Doğanbeyli %94,82-96,84 SiO2 600.000.000 ton

Görünür+Muhtemel

Kozan-Horzum

%95,32 SiO2 %0,19 Fe2O3 %1,09 Al2O3 %1,1 TiO2

150.000.000 ton Görünür+Muhtemel

Kuvarsit (Q)

Feke-Köleli-Elbeyli Deresi %98,5 SiO2 93.018.750 ton Görünür

Feke-Kızılyer %98,64 SiO2 %0,05 Fe2O3


Tufanbeyli-Doğanbeyli-Karsavuran %94,62-96,84 SiO2


Kozan-Horzum

%95,32 SiO2 %0,19 Fe2O3 %1,09 Al2O3 %1,1 TiO2

150.000 ton Görünür+Muhtemel

Manganez (Mn) Ceyhan-Dokuztekne-Sarıkeçili-Nacarlı-Hamdilli

%14,85-19,57 Mn %22,87-29,09 Fe

1.000 ton Görünür 82.600 ton Görünür+Muhtemel

Alüminyum

Saimbeyli-Gümüklütepe %51,58 Al2O3 %23,27 Fe2O3 %2,84 S2O4

4.500.000 ton Mümkün

Saimbeyli-Kızılçatepe %50,00 Al2O3 %27,70 Fe2O3

%2,99 TiO2 5.500.000 ton Mümkün

Saimbeyli-Küçükakçatepe %52,90 Al2O3 %28,71 Fe2O3

%2,70 TiO2 1.500.000 ton Mümkün

Saimbeyli-Elpen Düşük 22.000.000 ton Mümkün Saimbeyli-Kolumbeyli Düşük 200.000 ton Mümkün

Bakır( Cu) Kurşun (Pb)

Tufanbeyli-Kirazlıyurt-Kodamantepe-Madengediği

%13 Zn % 3,8 Pb

(Karbonatlı)

21.000 ton yüksek tenörlü cevher üretilmiştir. Halen

48.000 ton Görünür+Muhtemel+Mümkün

rezerv vardır.


117

Çinko (Zn)

Kozan-Horzum %1,5 Pb % 28,15 Zn


Tufanbeyli-Kirazlıyurt-Beşiktaştepe

% 4 Pb %13,2 Zn

(Karbonatlı)


Tufanbeyli-Belbaşı % 27 Zn % 8 Zn

88.000 ton üretim yapılmıştır. Halen 114.000 ton Görünür

rezerv vardır.

Tufanbeyli-Akçal % 7,8 Zn % 2,7 Pb

(Karbonatlı)

39.000 ton üretim yapılmıştır. Halen 8.500 ton

Görünür+Muhtemel rezerv vardır.

Kaynak: MTA Genel Müdürlüğü

Adana ilinde Maden yatakları olarak Alüminyum, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Fosfat, Grafit, Krom, Kuvars, Kuvarsit ve Manganez yatakları bulunmaktadır. Proje alanının da sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinde özellikle alüminyum olmak üzere, demir ve fosfat yataklarının mevcut olduğu görülmektedir.

Enerji Madenleri Adana ilinde enerji madeni olarak sadece linyit yatakları mevcuttur. Proje alanının

sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesi, Himmetli köyünde de linyit yatağı mevcut olup üretim çok sınırlıdır.

Tablo IV.2.12.2 Adana İli Enerji Madenleri ve Özellikleri

Maden Yeri Tenör Rezer Miktarı ve Açıklama

Linyit

Tufanbeyli-Pınarlar %43,37 su

%25,47 Kül, % 2,25 1.361 Kcal (AİD) Üst Pliyosen


65.000.000 ton taşkömürüne eşdeğer olan

yatak santral kurmaya uygun olup açık işletmeye

de uygundur.

Karaisalı-Büngüç ve Meydan Yatakları

% 43,37 su % 25,47 Kül, %2,25 1.361

Kcal (AİD) Üst Pliyosen

Kömür tamamen üretilmiştir. Alt Miyosen yaşlıdır.

Kozan-Bacaklı Alt Liyas Zuhur Feke-Akkaya Alt Liyas Zuhur

Saimbeyli-Himmetli Orta Miyosen Üretim çok sınırlıdır. Kaynak: MTA Genel Müdürlüğü

Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler Adana ili sınırları içerisinde ruhsatlı olarak faaliyet gösteren 43 adet 1(a) grubu

Maden Ocağı bulunmaktadır. Maden Kanunu ve taş ocakları nizamnamesi kapsamında İl genelinde Ceyhan nehir

yatağında, çakıt çay yatağında, körkün çayı yatağında kum ocakları bulunmakta mülkiyeti Devletin Hüküm ve Tasarrufu altındadır. Aynı kapsamda stablize, taş ve ariyet ocaklarında bulunmakta olup, mülkiyeti Devletin Hüküm ve tasarrufu altındadır.

Maden Kanunu kapsamında; Kozan İlçesinde ormanlık ve dağlık alanlarda kuvarsit,

bakır, kurşun, çinko, demir, kuvars, linyit madenleri, Ceyhan İlçesinde, Ceyhan nehir yatağında kum çakıl diğer kısımlarında manganez, mermer, ve kireç ocakları, Karaisalı İlçesinde Çakıt Çayı yatağı içerisinde kum–çakıl diğer kısımlarında linyit ve mermer, Pozantı İlçesinde dağlık, ormanlık kesimlerde mermer ve krom yatakları bulunmaktadır.

İlde genel olarak çıkarılan madenlerden kuvarsit, taş, stabilize ve kum çakıl

malzemeleri, kırma eleme yöntemi ile basit zenginleştirme işlemine tabi tutulmakta,


118

Aladağ ilçesi sınırları içerisinde de krom zenginleştirme tesisleri (kırma, öğütme, yıkama) bulunmaktadır.

IV.2.13. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu

ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri),

Toplumun gıda güvencesini sağlamak, gelişme düzeyi ne olursa olsun, her ülkenin temel politikaları arasında yer almaktadır. İnsan beslenmesinde önemli bir yere sahip olması nedeniyle toplumun süt ve et talebini karşılamak gıda güvencesi politikasının ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır.

Türkiye’de hayvancılık üretiminin toplam tarım üretimi içindeki payı son yıllarda %

25’lere düşmüştür. Ülkedeki hayvan sayısı tarımı ileri pek çok ülkeninkinden fazla olmasına rağmen, birim hayvan başına elde edilen verim kıyaslamalı olarak daha düşüktür. Ülkenin sığır mevcudu 11 milyon ve koyun populasyonu 29 milyon civarındadır.

Adana’ da hayvancılık (Büyükbaş, Küçükbaş, Tavukçuluk ve Arıcılık) alanında plana

dayalı hedefler belirlenirken tespit edilen ilkelerin sektörler bazında birbirleriyle uyum içerisinde olmasına özen gösterilmiştir.

Mevcut hayvan varlığının büyük bölümü Kozan (%20 ), Saimbeyli (%17), Feke

(%11), Yüreğir (%10), Karaisalı (%9) ilçelerde bulunmaktadır. a) Büyükbaş Hayvancılık 2006 yılı rakamlarına göre Adana ili büyükbaş hayvan varlığı 178.366’dır.

Türkiye’nin büyükbaş hayvan varlığının %1,62’si Adana ilinde bulunmaktadır. Proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinde ise büyükbaş hayvan varlığı 11.245 olup, Adana ili büyükbaş hayvan varlığının %6,3’ünü oluşturmaktadır. Adana ili büyükbaş hayvan varlığının ilçelere göre dağılımı Tablo IV.2.13.1’de sunulmuştur.

Tablo IV.2.13.1 Adana İli Büyükbaş Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı

İlçeler

Büyükbaş Hayvanlar

At Katır Eşek Toplam Saf Kültür

Kültür Melezi

Yerli

Sığır Toplamı

Manda

Seyhan 1.930 8.050 80 10.060 50 150 150 40 10.450 Yüreğir 1.160 32.680 273 34.113 46 543 - 290 34.992 Aladağ 896 2.750 3.273 6.919 - 378 736 694 8.727

Ceyhan 529 16.335 584 17.448 38 176 - 110 17.772 Feke 1.240 3.220 4.600 9.060 - 760 550 820 11.190 İmamoğlu 1.211 7.500 180 8.891 55 48 4 185 9.183

Karaisalı 1.440 8.100 2.680 12.220 - 685 305 425 13.635

Karataş - 17.045 - 17.045 - 48 - 6 17.099 Kozan 681 20.176 2.240 23.097 - 550 150 1.500 25.297 Pozantı 98 297 878 1.273 - 304 107 449 2.133

Saimbeyli - 1.215 6.250 7.465 - 1.060 650 2.070 11.245 Tufanbeyli 2.375 4.905 2.720 10.000 22 104 - 1.485 11.611 Yumurtalık 388 4.564 69 5.020 - 12 - - 5.032

TOPLAM 11.948 126.837 23.827 162.612 211 4.814 2.652 8.074 178.366 Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü


119

Adana yöresinde özellikle 1970‘li yıllardan sonra bölgeye ithal olarak getirtilen Siyah-Alaca kültür ırkı sığırların yöredeki Güney Kırmızısı olan yerli ırklarla geriye melezleme yapılarak melez sığır sayısı % 70’lere çıkmıştır. Buda göstermektedir ki Çukurova bölgesinde sığır populasyonu yerli ırklardan almış oldukları bölgeye adaptasyon özelliği ile ve kültür ırklarında aldığı yüksek verim özelliğinin birleşimi sonucu bölgede süt verimi yüksek kombine verimli (et+süt) bir melez ırk ortaya çıkmıştır. Adana İlinin sığır mevcudunun büyük bir kısmını melez hayvanlar oluşturmaktadır.

Kültür ırkı hayvanların büyük çoğunluğunu Siyah–Alaca ırkı oluşturmaktadır. Son

yıllarda kurulan hayvancılık kooperatiflerine özellikle Trakya bölgesinden kültür ırkı damızlık gebe düveler alınarak bölge hayvancılığı daha verimli hale getirilmektedir. Melez ırk hayvanlar ise genellikle Siyah–Alaca X Güney Sarı Kırmızı yerli ırkların melezlenmesi neticesi oluşmuştur. Adana İlindeki yerli ırklar genellikle proje alanının da sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesi gibi dağlık İlçelerde bulunmaktadır.

Adana İlinin sıcak olması nedeniyle sığırcılık olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle

sıcak baskısı, meme hastalıkları ve kan parazitlerine dayanıklı ayak yapısı sağlam ve kolay doğum özellikleri taşıyan yüksek nitelikli sığır ırklarının ova kesiminde yetiştirilmesinde fayda bulunmaktadır.

a) Küçükbaş Hayvancılık Türkiye’nin coğrafi konumu ve ekonomik yapısı küçükbaş hayvan yetiştiriciliği için

uygun ortam oluşturmakta ayrıca tarımsal yapısı ve gelenekleri koyun ve keçi yetiştiriciliğinin yaygın olarak yapılmasına ve tarım içerisinde önemli bir yer tutmasına uygun ortam oluşturmaktadır. Bunun sonucu olarak Türkiye’nin kırmızı et üretiminin yaklaşık % 20’si, süt üretiminin ise % 10’u koyun ve keçiden sağlanmaktadır.

Adana ilinde yaygın olarak Akkaraman, Morkaraman ve İvesi koyunları bulunmaktadır. Bu koyunların büyük çoğunluğu düşük verimli, küçük cüsseli, yağlı kuyrukludur. Adana ilinde dağlık kesimlerde keçi önem kazanmaktadır. Bu nedenle İl’in dağlık, ormanlık ve çalılık alanlarında daha ziyade kara keçi yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli gibi kuzeyde bulunan İlçelerde özellikle orman içi köylerde keçi varlığı azımsanmayacak orandadır. Bu oranın düşürülmesi için İlde, sütçü ırk damızlık koyun projesi uygulanmaktadır.

2006 yılı itibariyle Adana ilinde yer alan küçükbaş hayvan varlığı 404.083 adettir. Aynı yıl için Türkiye küçükbaş hayvan varlığı toplamı ise yaklaşık 29 milyon adet olup, Adana’nın bu rakamdaki payı %1,39’dur. İl küçükbaş hayvan varlığının yaklaşık %54’ü koyunlardan, %46’sı ise keçilerden oluşmaktadır.

Saimbeyli ilçesinde ise, küçükbaş hayvan varlığı 59.950 adet olup, il potansiyelinin

yaklaşık %14,84’ünü oluşturmaktadır. 59.950 adet hayvanın 18.800 tanesi koyun, 41.150 tanesi ise keçidir.

2006 yılı Adana ili küçükbaş hayvan sayısının ilçelere göre dağılımı Tablo

IV.2.13.2.’de sunulmuştur.


120

Tablo IV.2.13.2. Adana ili Küçükbaş Hayvan Varlığının İleçlere Göre Dağılımı

İlçeler

Küçükbaş Hayvanlar

Koyun Koyun (Merinos) Kıl Keçisi Toplam

Seyhan 4.360 - 720 5.260 Yüreğir 23.500 - 7.060 30.560 Aladağ 17.481 - 32.130 49.611 Ceyhan 14.390 - 4.175 18.565 Feke 21.150 - 18.200 39.350 İmamoğlu 9.100 - 4.450 13.550 Karaisalı 22.600 - 35.100 57.700 Karataş 9.260 - 247 9.507 Kozan 46.500 - 31.000 775 Pozantı 8.600 - 6.100 14.700 Saimbeyli 18.200 600 41.150 59.950 Tufanbeyli 8.450 2.730 5.150 16.330 Yumurtalık 11.270 - 410 11.680 TOPLAM 214.861 3.330 185.892 404.083


b) Kanatlı Hayvancılık

Ülkemizde daha önceleri yaygın olarak köy ve aile tavukçuluğu şeklinde yapılan ve temel girdileri iç alıma dayalı olan bu sektörün yapısı 1970’li yıllardan itibaren hızlı bir şekilde değişmiş, yan endüstrisi gelişmiş ve 1980 yılından itibaren dışsatıma başlamıştır. Diğer kanatlı hayvanlardan hindi, ördek ve kaz ülke genelinde potansiyel olmasına rağmen, bunların üretiminde henüz beklenilen düzeye ulaşılamamıştır.

Adana ilinde kümes hayvancılığı içerisinde özellikle tavukçuluk diğer kümes

hayvanlarına göre daha da gelişmiştir. Önemli bir tüketim pazarı olan Ortadoğu pazarına yakınlığı nedeniyle, Çukurova bölgesindeki tavukçuluğun daha hızlı bir şekilde gelişmeyi sürdürmesi beklenmektedir. Adana ili 2003 yılındaki tavuk varlığı Türkiye tavuk varlığının % 0.97’sini temsil etmektedir.

İlde yumurtacı tavukçuluktan çok etlik tavukçuluk yapılmaktadır. Bunun nedeni etlik

pilicin pazar durumuna göre planlamasının kolay ve riskin daha az olmasıdır. Diğer yandan bölgenin sıcak olması nedeniyle yaz aylarında yumurta üretim ve tüketimindeki düşüşler yumurta maliyetini arttırmakta karlılığın azalttığından etlik piliç üretimine kaymalar olmuştur. Bir diğer sebep ise etlik piliç üretenlerin çoğunluğunun entegre tesislerle birlikte çalışmalarıdır. İç Anadolu ve Ege Bölgesinden yöreye yoğun bir ucuz yumurta girişi olduğundan fiyatları yöre üreticilerinin aleyhine geliştiği için yumurta tavukçuluğundan bir kaçış olmuştur.

2006 yılı Adana ili kanatlı hayvan varlığının ilçelere göre dağılımı Tablo IV.2.13.3’de

sunulmuştur.


121

Tablo IV.2.13.3 Adana İli Kanatlı Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı

İlçeler Tavuk Sayısı Hindi (Adet) Ördek(Adet) Kaz(Adet) Tavuk Yumurta (Adet) Broiler (Adet) Yumurtacı (Adet) Seyhan 1.154.000 6.300 1.500 430 650 1.260.000 Yüreğir 480.000 180.000 10.500 750 1.000 40.000.000 Aladağ 85.000 17.000 - - - 1.700.000 Ceyhan 60.000 25.000 360 1.300 310 6.090.000 Feke - 5.000 - - - 700.000 İmamoğlu 60.000 50.000 - - 195 3.000.000 Karaisalı 280.000 80.000 - - - 14.000.000 Karataş - 13.000 40 700 700 2.600.000 Kozan 20.000 88.000 - - - 13.200.000 Pozantı 5.700 5.000 - - - 1.000.000 Saimbeyli - 45.000 60 50 35 4.100.000 Tufanbeyli - 11.300 - 450 - 690.000 Yumurtalık - 18.400 2.510 720 600 3.680.000 TOPLAM 2.144.700 544.000 14.970 4.400 3.490 92.020.000

Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü Tablo incelendiğinde, 2006 yılı itibariyle Adana ilinde toplam tavuk sayısının

2.688.700 adet olduğu görülmektedir. Bunların 2.144.700 adedi Broiler, 544.000 adedi ise Yumurtacı tavuktur. İlde 2006 yılı itibariyle 14.970 adet hindi, 4.400 adet ördek ve 3.490 adet de kaz bulunmaktadır. 2006 yılında ildeki yumurta sayısı ise 92.020.000 olarak görülmektedir. Proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinde ise 2006 yılı itibariyle broiler tavuk bulunmamakta olup, 45.000 adet yumurtacı tavuk bulunmaktadır. İlçede 60 adet hindi, 50 adet ördek ve 35 adet de kaz bulunmaktadır.

c) Arıcılık

Yerleşim alanlarının artması, orman ve çayır–mera alanlarının azalması, pestisit kullanımının ve çevre kirliliğinin artması gibi olumsuz etkiler de Türkiye arıcılığında potansiyel düzeyin yakalanmasını önlemektedir.

Adana ili ılıman geçen kış mevsimi, ilkbahardaki zengin florası ve uygun teknolojisi ile çok büyük arıcılık potansiyeline sahiptir.

Bölgede yüksek dağ kesimindeki arıcılar Doğu, Güneydoğu Anadolu Bölge arıcıları

bal dağıtımından sonra eylül ayı başından itibaren kovanlarının kış periyodunu geçirecekleri ilin ova kesiminde konaklama yeri bularak arılarını kışlatmaya getirirler. Mayıs ayına kadar buralarda kalırlar. Bunun nedeni iklimin ılıman oluşu geniş bir alanda narenciye bahçelerinin mevcut olmasıdır. Bu durum kovan içindeki koloninin kışlatmayı rahatça geçirmesi ile birlikte, hızlı üretim artışı sağlamakta, ilkbaharda çiçeklerden getirilecek nektarın bala dönüşmesi mayıs ayına kadar devam etmektedir. İldeki arıcılar ova kesiminde nektar azalmaya başlayınca, dağ kesiminde kendi bölgelerinde faaliyetlerini sürdürürler. 2006 yılı Adana ilçeleri arı kovanı sayıları, bal üretimi ve balmumu üretimi değerleri Tablo IV.2.13.4’de sunulmuştur.

Tablo IV.2.13.4 Adana İli, İlçeler Arıcılık İstatistikleri

İlçeler Arı Kovanları Ürünler Eski Usul Kovan Sayısı Yeni Usul Kovan Sayısı Bal (kg) Balmumu (kg)

Seyhan 500 750 55.000 7.000 Yüreğir - 15.400 280.000 18.500 Aladağ 145 1.300 21.600 4.500 Ceyhan 130 1.638 35.490 - Feke 500 7.000 90.000 6.000 İmamoğlu - 42.000 1.260.000 84.000 Karaisalı 38 10.035 126.000 12.800 Karataş - 1.200 18.000 - Kozan - 140.000 3.500.000 140.000 Pozantı - 13.500 324.000 2.250 Saimbeyli 130 12.500 230.000 14.250 Tufanbeyli - 3.525 53.400 4.750 Yumurtalık 125 1.410 28.110 5.300 TOPLAM 1.568 256.658 6.021.600 299.350



122

Tablodan da görüldüğü üzere Adana ilinde 1.568 adet eski usul kovan, 256.658 adet de yeni usul kovan bulunmaktadır. 2006 yılı itibariyle Adana ilinde üretilen bal miktarı 6.021.600 kg olup, balmumu üretimi ise 299.350 kg olarak görülmektedir. Proje alanının sınırları içerisinde yer aldığı Saimbeyli ilçesinde ise bal üretimi 230.000 kg olup, il içerisindeki payı %3,82’dir. Saimbeyli ilçesindeki balmumu üretimi ise 14.250 kg olup, il içerisindeki payı %4,76’dır.

d) Su Ürünleri

Türkiye dünya içerisindeki coğrafyası nedeniyle su ürünleri üretimi açısından önemli bir yere sahiptir.

Adana, su kaynakları bakımından oldukça zengindir. Batıda Seyhan Nehri ile doğuda Burnaz Çayı'nın Akdeniz'e döküldüğü yerler arasında 160 km kıyı uzunluğuna sahiptir. Kıyıda 5 adet lagün sistemi mevcuttur. Seyhan Nehri 560 km uzunluğa ve 550 ha alana, Ceyhan Nehri ise 509 km uzunluğa ve 330 ha alana sahiptir. 4 adet baraj gölü 18 adet gölet, eski nehir yatakları, yaklaşık 1.500 km uzunluğunda drenaj kanalları ve Toroslar’da çok sayıda soğuk su kaynağı Adana'nın su kaynaklarını oluşturmaktadır.

Sahip olunan kaynakların bolluğu ve üretim açısından mevcut potansiyele rağmen, istihsalin çok düşük düzeyde ve Türkiye üretiminin % 1'inin de altında olduğu ve genel olarak avcılığa dayandığı görülmektedir.

İlde su ürünleri önemli geçim kaynaklarındandır ve kıyı ilçeleri Karataş ve Yumurtalık için daha fazla önem arz etmektedir. Bu ilçelerimizde 1800 civarında aile balıkçılık yapmaktadır. 12 adet su ürünleri amaçlı kooperatifin üye sayısı 636 dır. Karataş ve Yumurtalık'ta birer adet balıkçı barınağı bulunmaktadır. Bu barınaklar ilçelerdeki küçük-büyük teknelerle Hatay, Mersin ve diğer bölgelerden gelen balıkçı tekne ve gemilerine hizmet vermektedir.

Avcılık ve Yetiştiricilik yoluyla üretilen su ürünleri Adana ve çevre illerle Ankara,

İstanbul gibi büyük kentlere gönderilmektedir. Ayrıca yurtdışına ihracat da yapılmaktadır. Proje alanının da yer aldığı Saimbeyli İlçesinde kurulu Albal tesislerinde üretilen 100 ton civarındaki alabalığın tamamı, yılanbalığı, işlenmiş veya canlı salyangoz, sübye, yengeç, kurbağa, sudak ve levrek ihraç edilen ürünlerdir. İlde 3 adet ruhsatlı su ürünleri işleme tesisi mevcuttur.

e) Yıllık Üretim Miktarları

Adana ili 2003 yılı kesilen hayvan sayısı ve et üretim miktarı Tablo IV.2.13.5’de, Adana ili 2003 yılı hayvansal üretim miktarları ise Tablo IV.2.13.6’da sunulmuştur.

Tablo IV.2.13.5 Adana İli 2003 Yılı Kesilen Hayvan Sayısı ve Et Üretimi

Hayvan Cinsi Miktar(Adet) Üretilen Et (ton/yıl) Büyükbaş (Sığır-Manda) 7.109 1.807 Küçükbaş (Koyun-Keçi) 25.874 589 Kırmızı Et 32.983 2.396 Beyaz Et 5.010 10.020 TOPLAM 70.976 14.812 Kaynak: Adana İl Tarım Master Planı


123

Tablo IV.2.13.6 Adana İli 2003 Yılı Hayvansal Üretim Miktarları

Ürünler Üretim (ton) Parasal Değeri (1.000 YTL) Bal 2.575 15.450.000.000 Balmumu 232 2.088.000.000 Koyun Sütü 2.239 1.343.400.000 Keçi Sütü 2.079 1.247.400.000 İnek Sütü 123.132 64.969.500.000 Manda Sütü 199 139.300.000 T.Yumurtası (Adet) 65.356.400 9.149.896.000 Yün-Yapağı 240 180.000.000 Keçi Kılı 153 70.380.000 Et Üretimi (Kırmızı) 2.396 16.779.000.000 Et Üretimi (Tavuk) 10.020 18.036.000.000 TOPLAM 129.452.876.000

Kaynak: Adana İl Tarım Master Planı

Yukarıdaki tablolara bakıldığında, Adana ilinde üretilen kırmızı etin büyük çoğunluğu (1.807 ton (%75,42)) büyükbaş hayvanlardan elde edilmektedir. Küçükbaş hayvanlardan elde edilen kırmızı et miktarı ise 589 ton (%24,58)’dur. Adana ili beyaz et üretimine bakıldığında ise kırmızı ete göre daha fazla üretildiği söylenebilir. Adana ili 2003 yılı itibariyle beyaz et üretimi 10.020 tondur. Beyaz et üretiminin il et üretimi içerisindeki payı %67,65’tir.

Adana ili süt üretimine bakıldığında ise süt üretiminin hemen hemen tamamına

yakınının ineklerden elde edildiği görülmektedir. İneklerden elde edilen süt miktarı 123.132 ton olup toplam süt üretiminin %96,46’sını oluşturmaktadır. Bunun yanında koyunlardan elde edilen süt miktarı 2.239 ton, keçilerden elde edilen 2.079 ton ve mandalardan elde edilen süt miktarı ise 199 ton’dur.

Adana ili 1995-2003 yılları su ürünleri üretimi Tablo IV.2.13.7’de sunulmuştur. Tablo IV.2.13.7 Adana İli 1995-2003 Yılları Arası Su Ürünleri Üretimi

Yıllar Deniz Balıkları Diğer Deniz Ürünleri İç Su Ürünleri Kültür Üretimi 1995 2.249.240 399.500 1.530.566 110.241 1996 2.647.021 652.830 1.290.000 94.131 1997 1.759.950 660.915 792.716 134.200 1998 1.447.135 633.250 447.829 137.039 1999 2.643.805 609.220 503.342 200.026 2000 1.517.805 424.000 887.678 204.030 2001 787.575 306.500 797.145 210.365 2002 1.343.100 436.800 1.274.800 216.100 2003 2.753.406 363.020 1.262.423 245.286

Kaynak: Adana İl Tarım Master Planı

Dünya’da olduğu gibi Ülkemizde de avcılık yoluyla üretimin artık sınırına yaklaşıldığı kabul edilirse artan nüfus ve beslenme alışkanlıklarının değişmesi ile su ürünlerine artacak talebin karşılanması için yetiştiricilik ön plana çıkmaktadır. Ancak Adana İlinde yıllara göre yetiştiricilik yoluyla üretimde artış görülmekte ise de mevcut potansiyele göre üretim çok düşük düzeydedir.

Avcılık yoluyla üretim miktarı da ilin gerçek üretimini yansıtmamaktadır. Çünkü tarımın diğer alanlarında olduğu gibi su ürünlerinde de vergi vs. gibi gerekçelerle gerçek veriler alınamamaktadır. Ayrıca Seyhan ve Ceyhan nehirleri, eski nehir yatakları, drenaj kanalları ve lagünlerle bağlantılı kulak tabir edilen doğal kanallardan avlanan su ürünleri ile lagünlerden kaçak olarak avlanan balık miktarları tespit edilemediğinden istatistiklere yansıtılamamaktadır.


124

Tabloya bakıldığında Adana ili su ürünleri üretiminde dalgalanmaların olduğu görülmektedir. Sadece kültür üretiminde 1997 yılından sonra düzenli bir artışın olduğu söylenebilir.

IV.2.14. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.),

Yamanlı III HES Projesi’nin kurulacağı alan ve yakın çevresinde yer alan ormanlar,

devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan arazilerdir. Bunun dışında, proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde; askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar vb. bulunmamaktadır.

IV.2.15. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından

mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi, Proje alanı, Adana ili, Saimbeyli ilçesi, Himmetli köyü sınırları içerisinde yer

almaktadır. Proje alanı, yakın çevresinde herhangi bir sanayileşme olmamasından dolayı çevresel kirlenmeye maruz kalmamış bir alan içerisinde kalmaktadır.

Proje kapsamında kurulacak olan tesisler, Göksu Nehri ve Göksu Nehri’nin yan

kollarından olan Saimbeyli Deresi üzerinde bulunmakta olup, Nehirde Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yapılan analizler sonucunda 1B. Sınıf nitelikte su kalitesine sahip olduğu tespit edilmiştir.

Sınıf 1A Sular: Yüksek kaliteli, içme suyu temini ve diğer tüm kullanımlar için uygun

olan sulardır. Sınıf 1B Sular: 1A sınıfındaki kadar yüksek kalitede olmayan tüm amaçlar için uygun

sulardır. Sınıf 2 Sular: Az kirlenmiş sulardır, uygun arıtımdan sonra içme suyu temini

için,balıkçılık amacıyla kullanılabilen sulardır. Sınıf 3 Sular : Kirlenmiş sulardır, bu sular bazı endüstrilerin su temininde

kullanılabilir. Sınıf 4 Sular: Aşırı kirli sulardır. Proje alanının da içerisinde kaldığı Seyhan Havzasına ait su kalitesi haritası

aşağıdaki şekilde verilmiştir.


125

Şekil IV.2.15.1. Seyhan Havzası Su Kalitesi Haritası, Ayrıca, proje alanındaki mevcut gürültü seviyesini belirlemek amacıyla 6 noktada

mevcut durum gürültü ölçümü yapılmıştır. Gürültü ölçüm yerleri ve gürültü ölçüm sonuçları ile ilgili detaylı bilgiler akustik raporda sunulmuştur (Bkz. Ek-11).

IV.2.16. Diğer Özellikler. Bu bölümde belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır.


126

IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri

IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel iş gücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler),

Yamanlı III HES projesinin sınırları içerisinde yer aldığı Adana ili ve Saimbeyli ilçesinin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler turizm, tarım, hayvancılık, madencilik ve sanayidir. Ekonomik yapıyı oluşturan bu sektörlere ilişkin detaylı bilgiler aşağıda sunulmuştur.

Turizm Türkiye’nin en önemli şehirlerinden biri olan Adana, güneyin; tarım, sanayi, ticaret ve

kültür merkezi durumundadır. Kuzeyde, Toroslara yaslanmış, güneyde Akdeniz’e yayılmış bir coğrafyada, tarihi eserleri bol güneşli günleri ve denizi ile turizm potansiyeli çok yüksek bir ildir. Bu özelliklerinden dolayı tarihin ilk dönemlerinden bugüne yerleşim merkezi olmuştur. Bu nedenle de Adana ili Çukurova bölgesinde yaşayan bir çok uygarlığı yansıtan eserlerle doludur. İlde yer alan başlıca turistik ve doğal değerler aşağıda sunulmuştur.

Kapız: Adana merkeze 35 km. uzaklıkta Karaisalı’nın 13 km. batısında eşsiz güzellikleriyle tanınan bir yerdir. Toroslardan süzülüp gelen Çakıt suyu burada olağanüstü güzellikleri yaratır.

Aladağ ve Çevresi: Aladağ yolu üzerinde bir çok doğal güzellik vardır. Bunların

başında Eğner Köyü bulunmaktadır. Burada birçok noktadan fışkıran su ve Simit Şelalesi vardır. Ayrıca koruma altına alınan, Meydan yaylasındaki “Anıt Ağaç” bulunmaktadır. Bunların yanı sıra yol boyunca çeşitli av bölgeleri bulunmaktadır.

Kozan-Saimbeyli Güzergahı: Kozan-Feke-Saimbeyli-Tufanbeyli-Kayseri yolu, eşsiz

güzellikte birçok yaylanın yer aldığı ormanlık bir bölgeden geçer. Ayrıca bölgede sık aralıklarla İçme suları, meşhur mesire yerleri bulunmaktadır. Dağılcak orman içi dinlenme yeri bunlardan en önemlisidir. Göksu Deltasının oluşturduğu manzara ise görülmeye değer güzelliktedir.

Yerköprü: Karaisalı’ya 12 km. uzaklıktaki Çakıt suyunun yere batıp düden teşkil

ettiği yerde kurulmuş mesire yeridir. Akçatekir (Bürücek ve Tekir) Yaylası: Adana merkeze 100 km. uzaklıktadır. Ormanlık

bir bölgede bulunan bu yaylalar yol ve kamp yeri açısından turizme elverişlidirler. Horzum Yaylası: Torosların en güzel köşelerinden biridir. Soğuk suyu ve ormanı ile

ünlüdür. Karataş Kumluk Orman İçi Dinlenme Yeri: Eşsiz güzellikteki kumu ile ünlüdür.Halk

günü birlik, hafta sonları ve süreli çadır tatili yapmak için denizle ormanlık alan arasında kalan bu dar sahil şeridini kullanmaktadır. Burası 29 hektar alanı kapsar.

Yüreğir Sarıçam Orman İçi Dinlenme Yeri: Adana merkeze en yakın mesire

yerlerinden biridir. Futbol, basketbol, voleybol sahaları büfeler, otopark, çeşme gezi yolları gibi ihtiyaçları karşılayan tesisler vardır.


127

Kozan Dağılcak Orman İçi Dinlenme Yeri: Kozan’a 10 Adana’ya 90 km. uzaklıktadır. 10 hektarlık alanda kurulmuştur. İhtiyaçları karşılayan üniteleri vardır.

Feke Karacaoğlan Orman İçi Dinlenme Yeri: Feke’ye 10 km. uzaklıktadır. Göksu

Irmağı üzerinde doğayı kucaklayan bir mesire yeridir. Saimbeyli-Obruk Orman İçi Dinlenme Yeri: Saimbeyli’ye 5 km. Adana’ya 150 km.

uzaklıktadır. Soğuk kaynak suyu, manzara güzelliği ve yayla özelliği dikkat çeker. Tüm ihtiyaçları giderecek ünitelere sahiptir.

İçmeler ve Kaplıcalar

Adana İl sınırlarında 7 adet kaplıca ve içme vardır. Halk arasında bunların değişik

hastalıklara iyi geldiği inancı yaygındır. Bu yöreler iç turizm açısından önem taşır.

Kurttepe İçmesi: Kurttepe Köyünün 1 km. kuzeybatısındadır. Müshil etkisi yapan bu su, Çakıt Suyu yakınından kaynar. Suyu soğuktur ve bağırsak hastalıkları için önem taşır.

Ali Hoca İçmesi: Adana’nın 12 km. batısında Ali Hoca köyü yakınındadır. İçme suyu

uzunluğu 1.5 km’yi bulan bir hat üzerinde sıralanmış 10 civarında gözden kaynar. Acıdere İçmesi: Adana’nın 20 km. doğusunda, Misis’in 5 km. batısındadır. Halk

arasında Kürkçüler yada Samucadere içmesi diye de anılır. Tahtalıköy Kükürt Kaynağı: Ceyhan’da ilçe merkezinin 6 km. güneyinde Tahtalıköy

yakınlarında bir kaynaktır. Sıcaklığı 20 santigrat derecededir. Su kabarcıklar halinde kükürtlü hidrojen gazı çıkararak havuzlara kadar akar.

Kokarpınar: Kokusu geniş bir alana yayıldığından bu adla anılır. Ceyhan’a 10 km.

uzaklıktadır. Su bir tepenin eteğinden gövde kalınlığında kaynar ve ağrılı hastalıklara iyi geldiği söylenir.

Ilıca İçmesi: Kozan’ın 15 km. kuzeydoğusunda Ilıca köyündedir. Ağrılı hastalıklara iyi geldiği

Bağözü İçmesi: Kozan’ın bağözü köyündedir. Suyu müshil niteliğindedir Plajlar Yumurtalık: Adana’dan 81 km. uzaklıktadır. Ceyhan’a ise 32 km uzaklıktadır. Ayas

Yumurtalık sahilleri Akdenizin en güzel köşelerinden biridir. İyi kumsalları vardır. Tarihi eserler ile denizin içiçe oluşu tipik özelliğidir. Antik Aegeae kenti burudadır. Batı sahilleri 1991 yılında turizm merkezi ilan edilmiş planlama çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılmaktadır.

Karataş: Adana’ya 50 km. uzaklıktadır. Geniş ve kaliteli kumsalları vardır. Antik

Magarsus kenti buradadır. Karataş’ın dünyaca ünlü Jumbo karidesi vardır. Adana’ya yakın ve düzgün bir yola sahip oluşu tercih nedenidir.

Tuzla: Merkeze en yakın kıyılardır. Adana’ya 48 km. uzaklıktadır. Geniş ve uzun kumsalları vardır. Kamp kurmaya uygunluğu açısından Karataş, Yumurtalık ve Mersin sahillerinden daha avantajlıdır. İlkbahardan sonbahara kadar denize girilebilir.


128

Müzeler Adana Bölge Müzesi: Adana kent merkezinde E-5 Karayolu üzerinde bulunan müze

1924 yılında kurulmuştur. M.Ö. 7000’den başlayarak bugüne geçen zamanda bölgede yaşamış uygarlıkların varlığını ortaya koymaktadır. 130 bin civarında esere sahiptir.

Etnoğrafya Müzesi: Osmanlı döneminden bugüne geçen zamanda yaratılan sanat eserlerinin en güzel örnekleri; el yazması kitaplar, altın ve gümüş işlemeli tüfek ve tabancalar, giysiler ve süs eşyaları ev halıları ile kilimler sergilenmektedir.

Atatürk Müzesi: 1981’ de açılan müze eski bir Osmanlı yapısı olup Suphi Paşa

Konağı olarak bilinmektedir. Atatürk, Adana’ya ilk geliş tarihi olan 15 Mart 1923’de ve 17 Ocak 1925 yıllarındaki ziyaretinde bu konakta ağırlanmıştır. 19 Mayıs 1981’de bina Atatürk Bilim ve Kültür Müzesi olarak düzenlenmiştir.

Misis Mozaik Müzesi: Buradaki mozaikler Prof. Bossert ve Dr. Ludvig Budle

tarafından tesadüfen bulunmuştur. Bu mozaikler 4.y.y’da Geç Roma Dönemi ürünü bir bazilikanın tabanını kaplamaktadır. Hayvan figürleri bulunan mozaikler Nuh’un gemisini tasvir etmektedir.

Diğer Tarihi Yapılar Ulu Camii: Ramazanoğulları döneminde Halil Bey tarafından 1507 yılında

yaptırılmıştır. İznik çinileriyle ünlüdür. Büyük Saat: Vali Abidin Paşa tarafından 1881 yılında tamamı kesme taştan

yaptırılmıştır. 32 metre yüksekliktedir.

Taşköprü: Seyhan Nehri üzerinde bir Roma devri şaheseri olan köprü M.S. Mimar Auxentıos’a yaptırılmıştır. Dünyanın halen kullanılan en eski köprüsü olarak bilinmektedir.

Anavarza: Kilikya’nın başkenti olmuş antik kent ve kalenin kuruluş tarihi

bilinmemektedir. Bir çok uygarlık tarafından el değiştirilmiş olan kent Asur, Roma, Bizans, Abbasi ve Ramazanoğulları dönemini yaşamıştır.

Şar Ören Yeri: Tufanbeyli’nin 20 km. kuzeydoğusunda Hititliler’in dini merkezi

konumundaki antik kenttir. Romalılar Comana adını, Türkler de Şar adını vermişlerdir. Bizanslılardan açık hava tiyatrosu, kilise kalıntısı ayaktadır.

Festivaller Altın Koza Festivali: Adana Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenmekte olan

festival, çeşitli müzik ve sanat organizasyonu içerisinde en önemli kısa metrajlı yerli film yarışması ve daha birçok etkinliği kapsamaktadır. 1999 yılından beri Altın Koza Film Festivali düzenlenememektedir.

Kiraz Festivali: Saimbeyli Kaymakamlığı tarafından 23 Haziran tarihinde

düzenlemektedir. Kızıldağ Güreşleri: Karaisalı Belediyesi’nce Kızıldağ yaylasında Ağustos ayının

üçüncü haftasında düzenlenmektedir. Geleneksel Yaz Şenliği ve Karakucak Güreş Festivali: Tufanbeyli Belediyesince 28

Ağustos tarihlerinde düzenlenmektedir.


129

Turizm Çeşitleri Eko Turizm Ceyhan ve Seyhan Irmaklarının yarattığı aluvyonel düzlükteki deniz kulakları ve

sulak sazlık alanlar eko turizm açısından sınırsız olanaklar sağlar. Bu alanların en önemlileri Tuzla ve Akyatan Gölleri ile Ağyatan Gölü ve Yumurtalık dalyanlarıdır. Kumullar, Göller, Deniz Kulakları, Dalyanlar ve Sazlık alanlar önemli bir zenginlik kaynağıdır. Bu ortam nadir türleri de içeren kuşlar ile deniz ve kara canlılarının ürediği, barındığı ve yaşadığı alanları oluşturmaktadır. Burada sayısız kuş türü, çakal, tilki, su samuru, tavşan, kirpi, yarasa, yaban domuzu, çeşitli kurbağa ve sürüngenler, semenderler ile nesli tükenmekte olan kaplumbağalar yaşamakta ve üremektedir.

Spor Turizmi Seyhan baraj gölünde rüzgar sörfü yapma olanağı mevcuttur. Yaylalarda trekking ve

atlı doğa sporu güzergahları mevcuttur. Bisiklet sporu için çok elverişli güzergahlar vardır. Seyhan ve Ceyhan Nehirleri baraj gölleri olta balıkçılığı için uygun mekanlardır. Av potansiyeli İlimizde yüksek olup Torosların yamaçlarında yaban keçisi, alageyik ve karaca av hayvanı üretme sahaları kurulmuştur. Akarsularda bol miktarda alabalık yaşamaktadır. Rafting için çok elverişli ırmaklardan biri olan Göksu ırmağı, İl Merkezine 121 km. mesafede olan Feke İlçesindedir.

Rafting İlin geçiş bölgesinde yer alan yüksek debili derin ırmak yatakları raftinge son derece

uygundur. Pozantı ve Karaisalı yakınlarındaki Çakıt Suyu, Feke yakınlarındaki Göksu Irmağı ile Aladağ yakınlarındaki Zamantı Irmağı bu niteliklere sahip akarsulardır.

Av Turizmi Adana’da en büyük av potansiyeli, Toroslar’da Karanfil Dağı ve Demirkazık

yamaçları ile Aladağ, Pozantı, Karaisalı yörelerindedir. Feke, Saimbeyli ve Tufanbeyli yöreleri de bu açıdan zengin bir potansiyele sahiptir. Karaca, geyik, yaban keçisi, keklik, turaç, sülün, göçmen kuşları korumak için belli bölgelerde yasaklar getirilmiştir. Bununla birlikte av turizmine hizmet vermek üzere Toroslar’ın yamaçlarında av üretme sahaları kurulmuştur. Pozantı Yaban Keçisi Üretme İstasyonu Pozantı’ya 5km. uzaklıktadır. Karaisalı-Çatalan Alageyik Yetiştirme Alanı, Çatalan yakınlarında 15 hektarlık alan üzerine kurulmuştur. Karanfildağı-Demirkazık Yaban Keçisi Koruma ve Üretme İstasyonu yalnızca Karanfildağı Bölgesinde faaliyet göstermekte iken sonradan buna Demirkazık Bölgesi de eklenmiştir. Adana-Niğde İl sınırlarında yer alan 49.069 hektar büyüklüğündeki alanda yaban keçileri koruma altına alınmıştır. Bölgedeki akarsular zengin alabalık potansiyeli ile sportif olta balıkçılığı için de idealdir.

Şehir Turizmi Adana kent merkezinde de oldukça zengin antik ve Türk-İslam döneminden kalan

eserler vardır. Bunların başında köprüler, su sarnıçları, camiler, mescitler, kervansaray ve hanlar, diğer sivil mimari örnekleri, Adana saat kulesi, çok sayıdaki hamamlar sayılabilir. Ayrıca Arkeoloji Bölge Müzesi, Adana Atatürk Müzesi ve Adana Etnografya müzesi bölge çapında önem kazanmıştır.


130

Trekking

İlin kuzeyini oluşturan dağlık kesim, Toroslar ve Anti-Toroslar her türlü dağ turizmi, trekking için uygun koşullar sağlamaktadır. Yükseltisi üçbin metreyi aşan dorukları tırmanma, bunun daha alt kolları ise doğa yürüyüşleri için ideal ortamlardır. Pozantı yakınlarında Kamışlı, Karanfil ve Pozantı Dağlarına yakın olan yerleşme ve çevresinde konaklama yaparak, kamp kurarak söz konusu doruklara ulaşmak ve tırmanmak olanağı mevcuttur. Bir diğer dağcılık alanı ise Saimbeyli İlçesi yakınlarındaki doğa güzelliği ile ünlü olan Doğanbeyli Beldesidir.

Kış Turizmi Karaisalı’daki Kızıldag yaylası, Pozantı’daki Karanfil Dağları, Tekir yaylası ve

Saimbeyli’ deki Göktepe kış sporlarına uygun alanlardır. İnanç Turizmi Ulucami ve külliyesi, Yağ Cami, Merkez Hasanağa Cami, Kozan Hoşkadem Cami,

Sabancı Merkez Cami, Ceyhan Kurtkulağı ile Adana kent merkezindeki Bebekli Kilise, Saimbeyli’ deki Kale Kilise, Şar’ daki Antik Kilise ve Aladağ’ daki Akören Kilisesi inanç turizmi alanlarıdır.

Adana ilinin Akdeniz’e kıyısı bulunan İlçeleri ile yaylası bulunan İlçelerinde, turizm

sezonunda nüfus artışları yüksektir. Sahil İlçeleri Karataş ve Yumurtalıkta nüfus artış oranı %40’ın , yayla özelliği taşıyan İlçelerimizin ise %100’ nün üzerindedir.

Adana ilinde 2006 yılı içerisinde yaklaşık 30 Milyon YTL’lik turizm sektöründen girdi

sağlanmıştır.Turizm; yerel halkın pansiyonculuk, restoran işletmeciliği, rehberlik hizmetleri, balıkçılık, gibi dallar yoğunlaşmasının önünü açmıştır. Halkın kendi ürününü ve el sanatlarını geliştirme ve satma olanağı turizm sayesinde her geçen gün artmaktadır.

Tarım ve Hayvancılık Tarım ve hayvancılık, Adana ili ve Saimbeyli ilçesindeki en önemli ekonomik

faaliyetlerdir. Bölgede yapılan tarımsal faaliyetler, tarım alanları ve kazançlarla ilgili detaylı bilgiler raporun IV.2.6. ve IV.2.13. nolu bölümünde sunulmuştur.

Madencilik

Adana ilinde bulunan başlıca maden kaynakları, alüminyum, bakır, kurşun, çinko, demir, fosfat, grafit, krom, kum-çakıl, kuvars, kuvarsit ve manganez yataklarıdır. Adana ili ve Saimbeyli ilçesinde yapılan madencilik faaliyetleriyle ilgili bilgiler raporun IV.2.12. nolu bölümünde verilmiştir.

Sanayi

Bir ilin ekonomik gelişmişliğinin önemli bir göstergesidir. Ülke kalkınmasında

bölgesel potansiyellerin en iyi şekilde değerlendirilmesi, mevcut kaynakların verimli kullanımı bunlara dayalı olarak küçük ve orta ölçekle sanayinin yurt sathında yaygınlaştırılması büyük önem arz etmektedir. Gerek il sanayisinin gerekse ülke sanayisinin gelişmesine katkıda bulunarak küresel rekabet ortamı içerisinde sanayimizi hedeflediğimiz yere ulaştırmaya çalışmak bunun içinde mevcut sanayi yapısının ortaya konması gelişme imkân ve kabiliyetinin belirlenmesi, geleceğe yönelik yeni yatırım ve


131

hedef stratejilerin belirlenmesi gibi sebepler İl ekonomisinde sanayinin önemi ve sanayinin temel sebeplerini belirlemektedir.

Türkiye’nin ilk sanayileşen ve sanayileşmeye öncülük eden kentlerinden biri olan

Adana’da sanayi yatırımları çok eski yıllara dayanmaktadır. Çukurova Bölgesi verimli toprakları, elverişli iklim koşulları, ulaşım olanakları ve Akdeniz’e açılan emin koylarıyla bütün devirlerde Çukurova ve Asya’da genişlemek isteyen her devletin dikkatini üzerinde toplamış ve çeşitli medeniyetlerin merkezi olmuştur. Bu durum nedeniyle, Çukurova bölgesi dolayısıyla da Adana ili, tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin egemenliğine girmiş ve pek çok savaşların yapıldığı bir yer olmuştur. Bu nedenle Çukurova Bölgesi ve dolayısıyla Adana ilinde tarım ve hayvancılık tarih boyunca önde gelen uğraşılar olarak görülmektedir. Tarım ve hayvancılığın gelişmesine paralel olarak ticari faaliyetlerde zaman zaman etkinlik kazanmış ve yerleşim merkezlerinde kurulan zeytinyağı imalathaneleri ile çok az sayıdaki küçük dokuma imalathaneleri ile başlayan sanayi hamleleri Cumhuriyet Döneminden sonrasında gittikçe artmıştır.

Türkiye’de gayri safi milli hasılanın % 3.5’ini sağlayan ve kişi başına 3.572 YTL gelir

sağlayan Adana’da, ekonominin itici gücünü küçük ve orta ölçekli işletmeler oluşturmaktadır. Adana sanayinde üretiminden satışlara göre sektör profillerine bakıldığında; % 32 ile Dokuma, Giyim ve Deri Sanayinin ilk sırayı aldığı, bunu % 17 ile Metal ve Metal Eşya, Makine ve Teçhizat Sanayinin, % 16 ile Gıda İçki ve Tütün Sanayin takip ettiği görülmektedir. Taş ve Toprağa dayalı Sanayi ile Kimya ve Plastik sektöründe faaliyet gösteren firma sayısı da oldukça önemli orandadır. 2006 yılı Adana sanayisinin sektörel dağılımı Şekil IV.3.1.1’de sunulmuştur.

Şekil IV.3.1.1. Adana İli Sanayisinin Sektörel Dağılımı Adana İli’nin 2000 yılı GSYİH’nın sektörel dağılımına bakıldığında, sanayi sektörü

%26.6 ile ilk sırayı alırken bunu %17.7 ile Ticaret ve % 16,1 ile Ulaştırma ve Haberleşme, % 12,7 ile Tarım Sektörü takip etmiştir. Adana’dan yapılan ihracat 2004 yılı itibariyle yaklaşık 1.350 Milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Adana ilinde sanayi odasına kayıtlı firmaların sektörel dağılımı ve çalışan sayısı Tablo IV.3.1.1’de sunulmuştur.


132

Tablo IV.3.1.1 Adana İli Firmaların Sektörel Dağılımı ve Çalışan Sayısı

Sektör Adı Üye Sayısı Tahmini Toplam

Hazır Giyim ve Ev Tekstilleri Sanayi 150 11.355 Mobilya ve Dekorasyon Sanayi 126 1.900 Döküm-Makina ve Ziraat Aletleri İmalat Sanayi 122 3.616 İplik-Dokuma-Boya-Apre-Sanayi 116 17.226 Makina ve Tekstil Yedek Parça Sanayi 134 2.969 Otomotiv ve Yedek Parça Sanayi 123 4.182 Kimya Sanayi 109 3.937 Kağıt-Baskı-Matbaa-Ambalaj-Sanayi 101 3.444 Altyapı İşleri ve Tesisat Müteahhitleri 85 1.031 Palstik Makina Yedek Parça Sanayi 92 2.605 Çırçır Prese-Pamuk Temizleme Sanayi 77 1.925 Sentetik Elyaf-Pls. Çuval ve Pls. Ambalaj Sanayi 68 6.162 Örgü-Deri-Konfeksiyon ve Yan Sanayi 63 2.866 Muhtelif Gıda Sanayi 72 4.052 İnşaat Müteahhitleri 60 753 Şekerli Mamüller ve İçecek Sanayi 64 3.733 Elek-Enerji-Elekt. Elektromekanik ve Bilgisayar Sanayi 62 4.326 Un ve Unlu Mamüller 61 1.241 İnşaat Malzemeleri Üreticileri Sanayi 57 2.527 Bitkisel Yağ-Sabun-Yem Sanayi 55 2.960 Orman Ürünleri Sanayi 47 690 Asansör ve Akümülatör Sanayi 39 281 Yemekçilik Sanayi 27 1.084 Maden Sanayi 21 928 Kauçuk ve Lastik Sanayi 18 330 TOPLAM 1.949 86.124

Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu, 2006

Adana ilindeki belli başlı sanayi alanları; Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesi, Keresteciler Sitesi, Mobilyacılar Sitesi, Toptancılar Sitesi, Karşıkaya Sanayi Sitesi, Atikop Sanayi Sitesi ve Y.Metal Sanayi Sitesi dir. Adana ili Sanayi odasına kayıtlı 1.949 adet firmanın ilçelere göre dağılımı ise Adana 1.836 adet, Ceyhan 79 adet, Kozan 18 adet, Karaisalı 6 adet, İmamoğlu 4 adet, Karataş 3 adet, Yumurtalık 2 adet ve Tufanbeyli 1 adet şeklindedir.

Adana sanayisinde özel sektörün olduğu kadar kamu sektörünün de payı büyüktür. Adana ilindeki Kamu İktisadi Teşekkülleri ise Et ve Balık Ürünleri A.Ş Adana Et Kombinası Müdürlüğü, TEDAŞ Adana Elektrik Dağıtım Müessesesi, Tekel Sigara Sanayii İşletmeleri Müessesesi Adana Fabrikası, Türk Telekom İl Müdürlüğü, Posta İşletmesi Baş Müdürlüğü ve TCDDY şeklindedir. Kamu İktisadi Teşekkülleri’nde istihdam durumu Tablo IV.3.1.2’de sunulmuştur.

Tablo IV.3.1.2 Adana İli Kamu İktisadi Teşekkülleri İstihdam Durumu

Kurum Adı Memur İşçi Geçici İşçi ToplamEt ve Balık A.Ş 37 117 - 154 TEDAŞ Elektrik 25 473 249 747 Tekel Sigara Sanayi 145 1.203 432 1.780 Türk Telekom Baş. 1.182 - 636 1.818 Posta İşletmesi 902 47 - 949 TCDDY 1.086 633 183 1.902 TOPLAM 3.477 2.473 1.500 7.350

Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu, 2006 Dünya genelinde olduğu gibi Adana’da da ekonomin itici gücü küçük ve orta ölçekli

sanayi işletmeleridir. Adana’da faaliyet gösteren küçük işletmeler içinde sayısal büyüklük


133

sırası esas alındığında; gıda, metal eşya-makine teçhizat, orman ürünleri-mobilya ile dokuma ve giyim firmalarının ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir.

IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler),

2000 yılı genel nüfus sayım sonuçlarına göre Adana ili nüfusu 1.849.478 iken, %o8,5

oranında bir artış ile 2007 yılında 2.006.650’e yükselmiştir. Aynı şekilde, Saimbeyli ilçesi nüfusu da 17.149’dan %o3,65’lik bir artış ile 2007 yılında 17.775’e yükselmiştir. 2007 yılı itibariyle Adana ilinde toplam nüfusun %80,29’u kentsel bölgelerde, %19,71’i kırsal bölgelerde yaşamaktadır. 2007 yılı Adana ili nüfus yoğunluğu 144 kişi/km2 iken, Saimbeyli ilçesi nüfus yoğunluğu 15 kişi/km2 olarak hesaplanmıştır.

Adana ili ve ilçeleri 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçları ve 2007 yılı adrese dayalı

nüfus kayıt sistemi nüfus sayımı sonuçları Tablo IV.3.2.1’de sunulmuştur.

Tablo IV.3.2.1. Adana İli ve İlçeleri 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı ve 2007 Yılı ADNKS Nüfus Sayım Sonuçları

Yer

2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı 2007 Yılı ADNKS Nüfus Sayımı

Nüfus Nüfus Nüfus Artışı (%o) Nüfus Yoğunluğu (kişi/km2) Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy Toplam Şehir Köy

Seyhan 849 283 807 283 41 349 1 007 992 990 073 17 919 18,69 22,64 -56,66 2 091 Yüreğir 453 799 322 776 131 023 522 265 375 954 146 311 15,09 16,48 11,67 372 Aladağ 23 579 6 674 16 905 17 506 3 938 13 568 -25,76 -41,0 -19,74 13 Ceyhan 178 543 108 602 69 941 158 459 103 800 54 659 -11,25 -4,42 -21,85 110 Feke 20 890 4 632 16 258 19 489 4 728 14 761 -6,71 2,07 -9,2 16 İmamoğlu 43 361 30 428 12 933 31 629 21 331 10 298 -27,06 -29,9 -20,37 111 Karaisalı 35 122 6 883 28 239 28 740 6 580 22 160 -18,17 -4,40 -21,53 19 Karataş 32 375 9 189 23 186 21 485 8 358 13 127 -33,64 -9,04 -43,38 24 Kozan 130 875 75 833 55 042 123 980 72 463 51 517 -5,27 -4,44 -6,40 67

Pozantı 21 756 9 627 12 129 19 896 9 835 10 061 -8,55 2,16 -17,05 25

Saimbeyli 17 149 5 189 11 951 17 775 4 070 13 705 3,65 -21,56 14,68 15

Tufanbeyli 20 171 5 332 14 839 18 279 5 292 12 987 -9,38 -0,75 -12,48 18

Yumurtalık 22 575 4 745 17 830 19 155 4 840 14 315 -15,15 2,00 -19,71 35

Adana 1 849 478 1 397 853 451 625 2 006 650 1 611 262 395 388 8,5 15,27 -12,45 144

Türkiye 67 803 927 44 006 274 23 797 653 70 586 256 49 747 859 20 838 397 4,1 13,05 -12,44 92 Kaynak: Türkiye istatistik Kurumu Resmi İnternet Sitesi 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre, Adana ilinde toplam hane halkı

nüfusu 1.880.398 kişidir. Ortalama hane halkı büyüklüğü 4,67’dir ve ülke ortalamasının üstündedir. İl ve ilçe merkezlerinde ortalama hane halkı büyüklüğü il ortalamasının altında iken, bucak ve köylerde il ortalamasının üzerindedir. 2000 yılı Adana ili hane halkı nüfusu, hane halkı sayısı ve ortalama hane halkı büyüklüğü değerleri Tablo IV.3.2.2’de sunulmuştur.


134

Tablo IV.3.2.2. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Nüfusu, Hane Halkı Sayısı ve Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü Değerleri

Yer

Toplam Yerleşim Yeri

İl ve İlçe Merkezleri Bucak ve Köyler

Hane Halkı Nüfusu

Hane Halkı Sayısı

Ortalama Hane HalkıBüyüklüğü

Hane HalkıNüfusu

Hane HalkıSayısı


Hane Halkı Nüfusu



Türkiye 67.809.048 15.070.093 4,50 43.140.431 10.314.439 4,18 24.668.617 4.755.654 5,19

Adana 1.880.398 402.243 4,67 1.414.040 313.200 4,54 466.358 89.043 5,24 Kaynak: Türkiye istatistik Kurumu Resmi İnternet Sitesi

İl içerisindeki hane halkı büyüklüğüne göre nüfusa baktığımızda ise dört kişilik

ailelere sahip insanların fazlalığı dikkat çekmektedir. Adana ili 2000 yılı hane halkı büyüklüğüne göre hane halkı sayısı bilgileri Tablo IV.3.2.3’de sunulmuştur.

Tablo IV.3.2.3. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Nüfus,

İl Toplam


Toplam Yerleşik Nüfus

Hane Halkı Büyüklüğü

1 2 3 4 5 6 +7

Adana 402 243 1 880 398 15 692 43 844 62 720 94 888 73 834 44 988 66 277

Kaynak: Türkiye istatistik Kurumu Resmi İnternet Sitesi

IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir),

Adana ilinde, nüfusun büyük bir çoğunluğu tarımsal üretim ve sanayi işkollarında çalışmaktadır. 1987-2001 yılları arası Milli Gelir’de dalgalı bir seyir göze çarpmaktadır. 1987 yılında Kişi Başına Düşen Milli Gelir 1.654 $ iken 2001 yılında 2.339 $’dır(Bkz. Tablo IV.3.3.1).

Saimbeyli ilçe ekonomisi % 90 oranında tarım, hayvancılık ve orman işçiliğine dayanmaktadır. İlçede bazı vatandaşlar, yılın belli aylarında başka illere çalışmaya giderek geçimlerini temin etmektedirler. İlçede önemli tarım ve sanayi tesisi yoktur.

İlçenin en önemli gelir kaynağı olan kirazın en çok yetiştiği bölge Gürleşen Köyü ve

ilçe merkezine bağlı Kale Sekisi bölgesidir. İlçenin diğer bir önemli gelir kaynağı olan ormancılık, Köy Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerince yapılmaktadır. Adana ilinde Kişi Başına Düşen Milli Gelirin yıllara göre dağılımı Tablo IV.3.3.1’de, Gayri Safi Milli Hasılanın yıllara göre artışı ise Tablo IV.3.3.2’de sunulmuştur.

Tablo IV.3.3.1. Adana İlinde Kişi Başına Düşen Milli Gelirin Yıllara Göre Dağılımı

YILLAR KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİR ($) 1987 1.654 1988 1.612 1989 2.007 1990 2.702 1991 2.543 1992 2.706 1993 2.920 1994 2.237 1995 2.844 1996 2.928 1997 3.553


135

YILLAR KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİR ($) 1998 3.707 1999 3.304 2000 3.286 2001 2.339

Kaynak: TUİK

Tablo IV.3.3.2. Gayri Safi Milli Hâsıla’nın Yıllara Göre Artışı (Cari Fiyatlarla)

YILLAR ADANA TÜRKİYE

1987 2.590.454 74.721.925 1988 4.229.461 129.224.505 1989 8.076.853 227.324.008 1990 13.704.973 393.060.171 1991 21.109.987 630.117.000 1992 37.868.170 1.093.368.000 1993 66.718.495 1.981.867.000 1994 137.038.945 3.868.429.189 1995 278.896.646 7.762.456.071 1996 516.250.618 14.772.110.189 1997 908.832.287 28.835.883.135 1998 1.627.749.338 52.224.945.129 1999 2.389.947.794 77.415.272.308 2000 3.805.182.669 124.583.458.276 2001 5.312.206.659 178.412.438.499

Kaynak: TÜİK

IV.3.4 İşsizlik (Yöredeki işsiz nüfus, bunun faal nüfusa oranı),

Adana ilinde 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 2003 yılı itibariyle 818.496 kişidir. Bunlardan istihdam edilen nüfus 234.117 kişi olup, istihdam oranı %28,60’tır. 2003 yılı itibariyle işsizlik oranı ise %18,9’dur. Adana ili işgücü istatistikleri Tablo IV.3.4.1.’de sunulmuştur.

Tablo IV.3.4.1 Adana İli İşgücü İstatistikleri

Nüfus ve İşgücü Durumu ADANA2001 2002 2003

15 ve Daha Yukarı Yaştaki Nüfus 762.551 796.170 818.496 İstihdam Edilenler 232.233 226.302 234.117 İşsiz 46.852 71.162 54.519 İşgücüne Katılım Oranı (%) 36,6 37,4 35,3 İstihdam Oranı (%) 30,5 28,4 28,6 İşsizlik Oranı(%) 16,8 23,9 18,9 Eğitimli Genç Oranı (%) 38,0 48,8 36,0 Eksik İstihdam Oranı (%) 13,6 10,7 6,8 Eğitimli Genç Oranı (%) 7,7 3,3 4,1 Kaynak: TUİK

IV.3.5. Yöredeki sosyal altyapı hizmetleri (eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu),

Eğitim

Adana ilinde toplam 460.605 öğrenci bulunmaktadır. Bu öğrencilerin % 46.37’si kız, % 53.63’ü erkek öğrencidir. İl genelinde 920 adet okul bulunmakta, olup bu okullarda görev yapan öğretmen sayısı ise 17.338’dir. Proje alanının da sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinin de yer aldığı III.Alt Bölge’de toplam 18.958 öğrenci bulunmaktadır. Bunların %45,74’ü kız, %54,26’sı erkek öğrencidir. Adana ili Alt Bölgeler


136

bazında öğrenci dağılımı Tablo IV.3.5.1’de, okullaşma oranları ise Tablo IV.3.5.2’de sunulmuştur.

Tablo IV.3.5.1 Adana İli Öğrenci Sayısının Alt Bölgelere Dağılımı

Bölgeler Okul Sayısı Öğrenci Sayısı Öğretmen Sayısı Derslik Sayısı Kız ErkekI.Alt Bölge 520 186.602 213.768 14.881 7.205 II.Alt Bölge 181 16.161 18.119 1.455 1.130 III.Alt Bölge 164 8.672 10.286 698 719 IV.Alt Bölge 55 3.189 3.808 304 310 TOPLAM 920 214.624 245.981 17.338 9.364

Kaynak: Adana İl Milli Eğitim Müdürlüğü, 2004 Tablo IV.3.5.2 Adana İli 2004-2005 Yılı Okullaşma Oranı

Kurum Türü Çağ Nüfusu Öğrenci Sayısı Okullaşma Oranı (%)Okulöncesi 39.296 8.987 23 İlköğretim 318.151 324.898 100 Ortaöğretim 128.709 60.792 47 Mesleki Öğretim 128.709 26.292 20

Kaynak: Adana İl Milli Eğitim Müdürlüğü Saimbeyli İlçesinde 7 müstakil İlköğretim Okulu olup, bunun 3’ü ilçe merkezinde 4’ü

köylerde bulunmaktadır. İlçe merkezinde Yatılı İlköğretim Bölge Okulu,1 adet Lise, Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü bulunmaktadır. 27 adet birleştirilmiş sınıf uygulaması yapan ilköğretim okulu olup, Toplam 34 Adet İlköğretim Okulu vardır. İlköğretim Okullarında 2835 öğrenci, tek ortaöğretim kurumu olan Saimbeyli Lisesinde 582 öğrenci olmak üzere, genel toplam 3417 öğrenci bulunmaktadır. İlçede 145 adet kadrolu öğretmen mevcut olup, Halen ilçede 28 Adet sözleşmeli öğretmen görev yapmaktadır. Saimbeyli İlçesinde toplam 164 adet derslik (İlköğretimde 150 derslik, Ortaöğretimde 14 derslik) bulunmaktadır.

Proje alanının sınırları içerisinde yer aldığı Himmetli köyünde ise ilköğretim okulunda

11 adet kadrolu öğretmen, 3 adet sözleşmeli öğretmen bulunmakta olup, 324 öğrenci öğrenim görmektedir.

Sağlık

Sağlık hizmetleri açısından Adana, Türkiye ortalamasının üzerinde değerlere sahip

bulunsa da, ülke genelinden farklı bir yapı taşımamaktadır. Adana ilinde kişiye ve çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ilk yardım ve acil

müdahale, birinci basamak tedavi hizmetleri hasta takibi ve laboratuvar hizmetleri kayıt bildirimi, istatistik işlemlerin yürütülmesi gibi işleri yapmak için 13 ilçede planlanan toplam 132 adet sağlık ocağının 121 adedi faal olarak hizmet vermektedir. Bu sağlık ocaklarına bağlı olarak da 766 sağlık evi sağlık hizmetlerini yürütmektedir.

Toplam 913 adet sağlık kurumu Adana iline hizmet vermesine karşılık, il

merkezindeki çarpık kentleşme ve hızlı nüfus artışından dolayı yeni sağlık ocaklarına gerek duyulmaktadır. Adana ilinde hizmet veren Sağlık Bakanlığı’na bağlı kuruluşlar ve sayısı Tablo IV.3.5.3’de, bakanlık dışı kurumlar ise Tablo IV.3.5.4’te sunulmuştur.


137

Tablo IV.3.5.3 Adana İli Bakanlığa Bağlı Kurumlar ve Sayısı

Bakanlığa Bağlı Kurumlar Sayı İl Sağlık Müdürlüğü 1 Sağlık Ocağı 137 Sağlık Evi 788 Verem Savaş Dispanseri 5 Deri ve Zuhrevi Hastalık Dispanseri 1 AÇS ve AP Merkezi 3 Yataklı Tedavi Kurumu 11 3 Nolu Donatım Böl. Müd. 1 Hıfzıssıhha Enstitüsü 1 Sağlık Meslek Liseleri 4 Sıtma ve Tropikal Hast. Eğitim ve Arş. Merkezi 1 Bölge TBC Laboratuarı 1 BCG ve Röntgen Tarama Grup Bşk. 1 112 Acil Komuta Merkezi 1 112 Acil Yardım İstasyonu 12 Kanser Tarama Eğitim Merkezi 1 Sağlık Müdürlüğü Eğitim ve Dinlenme Tesisi 1 Kanser Kayıt Merkezi 1 Sporcu Sağlığı Merkezi 1 TOPLAM 972

Kaynak: Adana İl Sağlık Müdürlüğü Tablo IV.3.5.4 Adana İli Bakanlık Dışı Sağlık Kurumları

Bakanlık Dışı Sağlık Kurumları Sayı Üniversite Hastanesi 2 SSK Hastanesi 2 SSk Dispanseri 6 Özel Hastane 7 Kızılay Kan Merkezi 1 Bakanlık Dışı Kurumlar Toplamı 18

Kaynak: Adana İl Sağlık Müdürlüğü

Proje Alnının sınırları içerisinde yer aldığı Saimbeyli İlçesinde sağlık hizmetleri Merkez, Çatak ve Karakuyu Sağlık Ocakları ile bunlara bağlı toplam 6 Sağlık Evi ile yürütülmektedir. Merkez Sağlık Ocağı 3 Doktor, 1 Hemşire, 1 Ebe, 3 Hizmetli ve 1 Şoför ile ilçe merkezi ve toplam 26 köye hizmet vermektedir. Merkez Sağlık Ocağına ait 2 adet ambulans bulunmakta olup 1 Poliklinik, 1 Acil ve 1 Aile Planlaması servisleri ile hastalara hizmet vermektedir. İlçede 2 adet eczane bulunmaktadır.

Proje Alanının sınırları içerisinde bulunduğu Himmetli köyünde ise 1 adet sağlık evi

bulunmakta olup, 1 adet sözleşmeli ebe görev yapmaktadır. Kültür

Uzun bir tarihi geçmişe sahip Adana’da bugüne kadar çeşitli uygarlıklar gelip

geçmiştir. Adana’da ki Türk varlığının yaklaşık 1.300 yıllık bir geçmişi vardır. Bu nedenle yörenin kültürü içerisinde ana katmanı Türk Kültürü oluşturmaktadır. Adana, Türk Edebiyatına en ünlü şair ve yazarları kazandıran şehirlerimizden biridir. İlk basım evinin 1868 de kurulduğu Adana’da köklü bir basın hayatı bulunmaktadır. Kentte 65 Sit alanı, Çeşitli uygarlıklar dan kalma tarihi eserler, yedi müzede sergilenen 40.000’i aşkın tarihi eser ve sivil mimarlık örneği 300 tarihi ev, Adananın sahip olduğu tarih zenginliklerinin başında gelmektedir. Maddi Kültür unsuru olarak Adana mutfağı Ülkenin en zengin mutfaklarından biridir.


138

Kent içinde çarpık yapılaşma nedeni ile göz önünde olmayan iki antik sur kalıntısı mevcuttur. Kent merkezine yaklaşık 25km. mesafedeki Altınini yeraltı Kenti (1986 da bulunmuştur) ile hemen yanındaki Roma Mozaiği’nin değerlendirilmesi yolunda çalışma yapılmamıştır. İlde antik değerde 49 kale – kent yer almaktadır. Ayrıca, Misis - Karataş arasında “Kayıp Kent” olarak bilinen ancak bazı kalıntılarına dağınık bir alanda rastlanılan Mallos ile Karataşın 4km. batısında, yer altında bulunan Antik Magarsos Kentlerinde aktif ilgi gösterilmemiştir. Aladağlarda da, henüz envantere alınmamış antik kent kalıntıları vardır.

Proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinin kuruluşu hakkında elde kesin bilgiler bulunmaktadır. Tarihi kalıntılara göre Hititler devrine kadar uzanmaktadır. İlçenin eski adı "Haçin" dir. Bu ismin deovaya egemen olan Anavarza Beyliğin'den geldiği ve Bey Toryo'nun oğlunun adı olduğu bilinmektedir. Bölge çeşitli uygarlıkların etkisi altında kalmıştır. Osmanlı döneminde Maraş sancağının Elbistan kazasına bağlanmıştır. Kurtuluş savaşı sırasında Fransız işgali altında kalmış, 18 Ekim 1920'de Yüzbaşı Doğan ve Kaymakam Saim Bey tarafından kurtarılan bölge 1922 yılında Kaymakam Saim Bey'den dolayı bu adı almış, yeni bir ilçe olarak kurulmuştur. 1928 yılında bugünküyerine nakledilmiştir.

IV.3.6. Kentsel ve kırsal arazi kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.),

Proje alanının da içerisinde bulunduğu Adana ilinde, kuru tarımda kullanılan toplam

319.474 hektar arazinin % 31’i dik veya çok dik eğimlidir. % 54,2’si sığ ve çok sığ toprak derinliğine sahiptir. % 39,7’si orta, % 34,4’ü şiddetli, % 3,7’si çok şiddetli erozyona sahiptir. Erozyondan fazla etkilenmeyen %10.3’ünün 28.729 hektarında çoraklık problemi mevcuttur. Bu kısıtlamalardan dolayı kuru tarım arazileri çeşitli kabiliyet sınıflarında yer almaktadır. Kuru tarım yapılan alanların 73.604 hektarında nadas uygulanmakta olup, nadasa bırakılma sebepleri bitki gelişme peryodunda yağışın yeterli olmamasından kaynaklanmaktadır. 245.870 hektarlık bölümünde her yıl ekim yapılmakta ise de aslında 80.255 (% 32,6) hektarlık kısmı sürüme elverişli olmayan VI. ve VII. sınıf araziler olup ekim yapılmaması gereken arazilerdir.

Adana ilinin 352.112 hektarlık kısmında sulu tarım yapılmakta olup, bunun % 85,9’u

düz, düze yakın eğimli ve derin topraklardır. % 8,9’unda yaşlık, % 16,9’unda çoraklık sorunu vardır. Sulu tarım uygulanan arazilerin % 96,3’ü I., II., lll. ve IV. Sınıf arazilerdir. Kuru şartlarda bağ tarımı yapılan alanlar 6345 hektar olup % 3,4’ü düz, düze yakın eğimlidir. % 75,8’i sığ ve çok sığ toprak derinliğine sahiptir. Düz derin arazilerin 388 hektarında çoraklık problemi mevcuttur. % 54,2’sinde şiddetli, % 16,2 çok şiddetli erozyon hakimdir.

Adana ilinde, özel ürün olarak 300 hektarda zeytin, 112 hektarda muz, 114 hektarda

turunçgil yetiştirilmektedir. 307 hektarı düz, düze yakın eğimli ve derindir. % 34’ı sığdır, % 45,8’inde orta erozyon hüküm sürmektedir. Çayırların kapladığı alan çok az ve genellikle düz, düze yakın derin ve bozuk drenajlıdır. İl genellikle 54 hektarlık bir yüzeyi kaplamaktadır. Meraların kapladığı alan 89.293 hektar olup bunun % 78,1’i VII. sınıf, % 8,9’u VI. sınıf arazilerdir. Geriye kalanın az bir bölümü II., III. ve IV. sınıf arazilerdir. % 81,5’i çok sığ, % 55,3’ü dik, çok dik sarp eğimlidir.

Orman ve fundalık alanların % 98,4’ü VI. ve VII. sınıf arazileridir. Geriye kalan küçük

bir bölümü ise II., III ve IV . sınıf arazilerdir. % 97,4’ü , % 12’den fazla eğime sahiptir. Toplam alanın % 84,5’inde toprak çok sığ, % 13,5’inde sığdır. % 54,6’sı şiddetli, % 42’sinde çok şiddetli erozyon hüküm sürmektedir.


139

Yerleşik alanların % 52,4’ünü I. ve IV. sınıf araziler teşkil etmektedir. İlin değişik yerlerinde görülen toplam 81.856 hektar tutarındaki hali araziler VIII. sınıf olup çıplak kaya, kıyı kumulu ve ırmak taşkın yatağı şeklindedir. Su yüzeyleri toplamı 26.740 hektardır.

Adana ilinde 1956 yılında 2937 dekar I.sınıf arazi konut alanı olarak kullanılırken,

1975 yılında 9,32 kat artarak 26.458 dekara çıkmıştır. Son yıllarda gerek normal nüfus artışı, gerekse Adana iline göç nedeniyle konut yerleşim alanı olarak kullanılan arazi, en iyimser yaklaşımla 110.000 dekara çıkmıştır. Bu arazinin büyük bir kısmının I. ve II. Sınıf tarım arazisi niteliğindedir.

IV.3.7. Diğer özellikler. Bu bölümde belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır.


BÖLÜM V

PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK

ÖNLEMLER


140

BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER

(Bu bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1. ve V.2. başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır).

V.1. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve

biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler (baraj, Regülatör ve HES dahil), Raporun bu bölümünde; projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında yapılacak

faaliyetlerin proje alanı ve yakın çevresinde oluşturması muhtemel etkileri açıklanmış olup, bu etkileri en aza indirmek ve önlemek adına alınacak önlemler aşağıda detaylı olarak irdelenmiştir.

V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne

kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat sırasında kullanılacak malzemeler,

Yamanlı III Hidroelektrik Santralleri (HES) projesi kapsamında inşa edilecek ana

tesisler; baraj, regülâtörler (çevirme yapıları, memba ve mansap batardoları), iletim tünelleri, yükleme havuzları, cebri borular, santral binaları ve yardımcı üniteler (malzeme stok sahaları, şantiyeler, kırma-eleme tesisi vb.)’dir. Ayrıca, bu ünitelere ulaşımı sağlayabilmek amacıyla proje alanında bulunan yaklaşık 6.200 m yeni yolun yapılması ve bu kapsamda iki adet köprü inşa edilmesi planlanmaktadır. Projenin inşaat aşamasında çalıştırılmak üzere, stabilize yol malzemesi ve beton imalatlarında kullanılacak malzemenin temini için kırma-eleme ünitesi (mobil beton santrali dahil) kurulacaktır.

Projenin inşaat çalışmaları süresince inşa edilecek tesis alanlarında kazı ve dolgu

çalışmaları ile yamaç sıyırma kazırları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan kazı çalışmaları sonucunda ortaya çıkacak olan hafriyat malzemesinden bir kısmı dolguda ve beton imalatında kullanılacak olup, geri kalan malzemeler ise malzeme stok sahasına nakledilecektir. İnşaat çalışmaları esnasında yapılacak kazı ve dolgu çalışmalarından kaynaklı ortaya çıkacak malzeme miktarları ile ilgili değerlendirmeler Tablo V.1.1.1’de verilmiştir.

Tesislerin karakteristik verilere ve eklerde sunulan fonksiyonel projeler göz önünde

bulundurularak arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında her bir tesiste (ünitede) çıkarılacak hafriyat miktarları, hafriyatın nerelerde kullanılacağı ve bertaraf yöntemleri aşağıda tablo halinde verilmiştir (Bkz. Tablo V.1.1.1.).


141

Tablo V.1.1.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Her Bir Tesiste Alınacak Hafriyat Miktarı, Hafriyatın Kullanılacağı Yerler ve Bertaraf Yöntemi

ÇALIŞMA YAPILAN ÜNİTE YAPILAN İŞİN CİNSİ

ÜNİTEYE AİT ÇIKAN HAFRİYAT MİKTARI

(m3)

DOLGU/BETON MALZEME İHTİYACI

(m3)

ÇIKAN HAFRİYAT MALZEMESİNİN

KULLANILACAĞI YERLER

GÖKKAYA BARAJI VE HES PROJESİ

MEMBA BATARDOSU

Baraj Temel Kazısı 5.180 -

Memba Batardosunun arazi hazırlık çalışmaları esnasında yaklaşık 5.180 m3 malzeme ortaya çıkacak olup, bu malzemenin tamamı memba batardosunun dolgu işlemleri esnasında tekrar kullanılacaktır. Memba batardosunun geri kalan dolgu ihtiyacı ise iletim tüneli ve diğer hafriyat çalışmaları esnasında ortaya çıkacak malzemelerden karşılanacaktır.

Memba Batardosu Dolgusu - 15.620

MANSAP BATARDOSU

Yamaç Sıyırma Kazısı 1.590 -

Mansap batardosunun arazi hazırlık çalışmaları esnasında 7.347 m3 dolgu malzemesine ihtiyaç duyulacaktır. İhtiyaç duyulacak olan bu malzemeler, diğer ünitelerde meydana gelecek kazı çalışmaları esnasında ortaya çıkan malzemelerden karşılanacaktır. Yamaç sıyırma kazısında ortaya çıkacak olan 1.590 m3 malzeme beton imalatlarında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine nakledilecektir.

Mansap Batardosu Dolgusu - 6.960

Filtre Malzemesi - 387

DERİVASYON KONDÜVİSİ

Kaya Kazılması 8.900 - Hafriyat çalışmaları esnasında toplam 29.690 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemenin 15.480 m3’ü duvar arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, geri kalan 8.900 m3’ü kırma eleme tesisine geri kalan 2.580 m3’ü M1 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.

Kaya ve Batak Zemin Hariç Her Cins Zemin Kazılması

20.790 -

Duvar Arkası Dolgusu - 15.480

Beton İmalatı için Malzeme İhtiyacı - 6.277

BARAJ GÖVDESİ VE DİP SAVAK

Baraj Temel Kazısı ve Dolguya Hazırlanması 36.580 -

Baraj temel kazısı esnasında toplam 36.580 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Çıkacak olan bu malzemenin tamamı kırma eleme tesisine nakledilecektir. Baraj gövdesi dolgu(Hardfill) ihtiyacı için ise yaklaşık 216.938 m3 malzemeye ihtiyaç


142



(m3)


(m3)



Baraj Gövdesi Dolgu Çalışması - 208.600

duyulacaktır. İhtiyaç duyulacak bu malzeme; iletim tüneli içerisinden ve kot ayarlaması işlemleri esnasında ortaya çıkacak malzemelerden karşılanacaktır. Dolayısıyla kot ayarlaması işlemleri ile iletim tüneli çalışmalarında ortaya çıkacak malzemeler kırma eleme tesisine nakledilecek ve burada işlenen malzemeler baraj dolgusunda kullanılacaktır.


DOLUSAVAK Beton İmalatı için Malzeme İhtiyacı - 13.688

Dolu Savak imalatında yaklaşık 13.688 m3 malzemeye ihtiyaç duyulacak olup, bu malzemenin tamamı iletim yapısından çıkacak malzemeden karşılanacaktır (kırma eleme tesisi vasıtasyla).

İLETİM TÜNELİ

Tünel Kazısı 64.885 -

İletim tüneli çalışmalarında yaklaşık 64.885 m3 malzeme ortaya çıkacak olup, bu malzemenin tamamı kırma eleme tesisine nakledilecektir. Ayrıca iletim tüneli beton imalatları için yaklaşık 23.358 m3 malzemeye ihtiyaç duyulacak olup, bu malzeme tünelden çıkacak malzemelerden karşılanacaktır.


YÜKLEME ODASI VE VANA ODASI

Kaya Kazılması 9.100 -

Toplam 22.700 m3 malzerme ortaya çıkacak olup, bu malzemenin 810 m3 duvar arkası dolgu işleminde, 8.290 m3’ü kırma eleme tesisine, 13.600 m3’ü ise M1 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


13.600 -


Duvar Arkası Dolgusu - 810

CEBRİ BORU VE MESNETLERİ

Kaya Kazılması 4.820 - Cebri boru alanında yapılacak çalışmalar sonucunda toplam 16.320 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemenin 4.820 m3’ü kırma eleme tesisine, 11.500 m3’ü ise M1 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


11.550 -



143



(m3)


(m3)



SANTRAL BİNASI

Kaya Kazılması 8.500 - Santral binası çalışmalarında toplam 36.930 m3’ü malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemelerden 600 m3’ü duvar arkası dolgu işleminde, 26.280 m3’ü kırma eleme tesisine, 10.050 m3’ü ise M1 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.

Yumuşak Kaya Kazılması 17.780 -


10.650 -

Dolgu İhtiyacı - 600


KOT AYARLAMASI ÇALIŞMALARI

Gökkaya Santrali Mansabında Yapılacak Kot Ayarlaması Çalışmaları

97.000 -

Gökkaya Santralinin membasında ve mansabında yapılacak kot ayarlaması işlemleri esnasında yaklaşık 97.000 m3 malzeme ortaya çıkacak olup, bu malzemenin tamamı kırma eleme tesisine nakledilecek ve beton imalatlarında kullanılacaktır.

HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

REGÜLATÖR ÇALIŞMALARI

Kaya Kazılması 18.500 - Regülatör alanında yapılacak olan hafriyat çalışmaları sonucunda toplam 29.800 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemenin 2.500 m3’ü duvar arkası dolgu işlemlerinde, 18.500 m3’ü kırma eleme tesisine ve 8.800 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


11.300 -



İLETİM TÜNELİ

Tünel Kazısı 77.443 - İletim tüneli inşasında yaklaşık 77.443 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemenin beton imalatları için uygun olan kısmı kırma eleme tesisine nakledilecektir. Beton imalatlarına uygun olmayan malzeme ise M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


DENGE BACASI

Tünel Kazısı 10.053 - Denge bacası çalışmalarında toplam 16.853 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemelerden 14.813 m3’ü kırma eleme tesisine, 2.040 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.

Kaya Kazısı 4.760 -


2.040 -


CEBRİ BORU VE VANA ODASI

Kaya Kazısı 8.100 - Cebri boru ile vana odası inşasında toplam 11.750 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemenin 8.100 m3’ü kırma eleme tesisine, 3650 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


3.650 -



144



(m3)


(m3)



SANTRAL BİNASI

Kaya Kazısı 6.400 - Santral binasının arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 18.700 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemelerin 540 m3’ü duvar arkası dolgu işleminde, 14.200 m3’ü kırma eleme tesisine ve 3.960 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.

Yumuşak Kaya Kazısı 7.800 -


4.500 -

Dolgu İşlemi - 540


SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

REGÜLATÖR VE ÇÖKELTİM HAVUZU ÇALIŞMALARI

Kaya Kazılması 1.800 - Regülatör ve çöekltim havuzu alanında yapılacak olan hafriyat çalışmaları sonucunda toplam 6.600 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemenin 1.200 m3’ü duvar arkası dolgu işlemlerinde, 1.800 m3’ü kırma eleme tesisine ve 3.600 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


4.800 -



İLETİM KANALI (Kapalı)


15.836 - İletim tüneli inşasında yaklaşık 31.672 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Çıkacak olan malzemenin 11.085 m3’ü kanalların kapatılması esnasında dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. kaya kazılması sonucu ortaya çıkacak 7.918 m3 malzeme ise kırma eleme tesisine nakledilecektir. Geri kalan 12.669 m3 malzeme ise M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.

Kaya Kazılması 7.918 -

Yumuşak Kaya Kazılması 7.918 -


Dolgu İhtiyacı - 11.085

YÜKLEME ODASI VE VANA ODASI

Kaya Kazılması 5.460 - Yükleme Odası ile Vana Odası çalışmalarında toplam 9.100 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemelerden 5.460 m3’ü kırma eleme tesisine, 325 m3’ü duvar arkası dolgu işleminde ve 3.315 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


3.640 -


Duvar Arkası Dolgusu - 325

CEBRİ BORU VE MESNETLERİ

Kaya Kazılması 1.100 - Cebri boru ile mesnetlerin inşasında toplam 1.780 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemenin 1.100 m3’ü kırma eleme tesisine, 680 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


680 -

Beton İmalatı için Malzeme İhtiyacı - 400

SANTRAL BİNASI Kaya Kazılması 5.750 - Santral binasının arazi

hazırlık çalışmaları esnasında toplam 19.600 Yumuşak Kaya 9.300 -


145



(m3)


(m3)



Kazılması m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu malzemelerin 225 m3’ü duvar arkası dolgu işleminde, 5.750 m3’ü kırma eleme tesisine ve 13.625 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.


4.550 -

Dolgu İhtiyacı - 225


Not: Hafriyat miktarları, Yamanlı III HES Yapılabilirlik Raporu’ndan ve eklerde sunulan fonksiyonel projelerden

çıkartılmıştır. Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES

Projeleri kapsamında kurulacak olan üniteler ve yardımcı ünitelerin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında ortaya çıkan hafriyat malzemesinden, jeolojik yapısı gereği yol ve beton imalatlarında değerlendirilebilecek nitelikte olanlar kırma-eleme tesisine getirilerek işlenecek ve inşaat imalatlarında kullanılacaktır. Bu kapsamda değerlendirilmesi mümkün olmayan hafriyat malzemeleri ise ilgili kurumlardan gerekli izinler alındıktan sonra M1 ve M2 nolu malzeme stok sahalarına nihai olarak depo edilecektir.

Yapılan hesaplamalar sonucunda; Gökkaya Barajı ve HES Projesi dahilinde

kurulacak olan yapıların arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 310.925 m3 ve Himmetli Regülatörü ve HES Projesi dahilinde yapılan arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 154.546 m3 malzeme ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi dahilinde yapılacak çalışmalar sonucunda 68.752 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Dolayısıyla projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır.

Projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkacak olan toplam 534.223 m3

malzemenin; 37.730 m3’ü M1 nolu malzeme stok sahasına, 52.339 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına, 372.462 m3’ü beton imalatlarında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine ve geri kalan 62.692 m3’ü malzeme ise dolgu işlemleri esnasında kullanılacaktır.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Gökkaya Santral Binasının

memba ve mansabında Göksu Nehri üzerinde kot ayarlaması çalışmaları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan bu çalışmalar esnasında Göksu Nehiri içerisinde çıkacak olan malzemeler proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisine nakledilecektir. Kot ayarlaması esnasında yapılacak olan çalışmalar, Maden Kanunu gereğince 1(b) gurubu malzeme ocağı kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, söz konusu kot ayarlaması çalışmalarından önce, alana ait gerekli müracaatlar Adana Valiliği’ne yapılarak Maden Kanunu gereğince gerekli Ruhsat ve izinler alınacaktır.

Yapılacak olan çalışmalar esnasında Gökkaya Barajı ile Himmetli ve Saimbeyli

Regülatörleri Hardfill yapıda sıkıştırılmış beton gövdeli olarak imal edilecektir. Dolayısıyla söz konusu projenin inşaat çalışmaları esnasında; baraj gövdesi, regülatör yapısı ile cebri borular, yükleme havuzları, santral binaları ve diğer yapıların imalatları için yüksek miktarda beton malzemesine ihtiyaç duyulacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan bütün yapılar için beton imalatlarında kullanılmak üzere yaklaşık 360.680 m3 agrega nitelikli malzemeye ihtiyaç duyulacak olup, bu malzemenin tamamı arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkacak yaklaşık 372.462 m3 malzemeden(beton imalatına uygun) karşılanacaktır. Söz konusu projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında işletilmek üzere kırma eleme tesisi(beton santrali dahil) kurulacak olup, arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkacak ve beton imalatına uygun malzemelerin tamamı kırma eleme tesisine nakledilecektir.


146

İnşaat çalışmaları esnasınca ayrıca, Saimbeyli HES Projesi iletim kanalı ve santral

binasında, Gökkaya ve Himmetli Santral binalarında, 45.220 m2’lik alana sahip malzeme stok sahalarında (M1+M2) ve şantiye alanında yaklaşık 15 cm kalınlığında üst örtü toprağı (bitkisel toprak) alınacaktır. Bu kapsamda ortaya çıkacak olan bitkisel toprak miktarı aşağıda hesaplanmıştır.

Saimbeyli HES Projesi; İletim Kanalı Boyu : 4.104 m Genişliği : 3 m Bitkisel Torak Derinliği : 15 cm Bitkisel Toprak Miktarı : 1.846 m3 Santral Binası Alanı : 600 m2 Bitkisel Torak Derinliği : 15 cm Bitkisel Toprak Miktarı : 90 m3 Yükleme Havuzu ve Cebri Boru Alanı : 800 m2 Bitkisel Torak Derinliği : 15 cm Bitkisel Toprak Miktarı : 120 m3 TOPLAM : 2.056 m3 Gökkaya HES Projesi; Santral Binası Alanı : 600 m2 Bitkisel Torak Derinliği : 15 cm Bitkisel Toprak Miktarı : 90 m3 Yükleme Havuzu ve Cebri Boru Alanı : 2.166 m2 Bitkisel Torak Derinliği : 15 cm Bitkisel Toprak Miktarı : 325 m3 TOPLAM : 415 m3 Himmetli HES Projesi; Santral Binası Alanı : 750 m2 Bitkisel Torak Derinliği : 15 cm Bitkisel Toprak Miktarı : 112 m3 Vana Odası ve Cebri Boru Alanı : 400 m2 Bitkisel Torak Derinliği : 15 cm Bitkisel Toprak Miktarı : 60 m3 TOPLAM : 172 m3 Planlanan projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında yaklaşık 2.643 m3

bitkisel toprak ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkacak olan bitkisel toprak, alt topraktan ayrı olarak toplanacaktır.

Saimbeyli HES ve Himmetli HES Projesi kapsamında ortaya çıkacak olan 2.228 m3

bitkisel toprak, M2 nolu hafriyat döküm sahası içerisinde, diğer hafriyat atıklarından ayrı olarak depolanacak ve arazi çalışmalarının tamamlanmasının ardından, saha


147

rehabilitasyon çalışmaları esnasında tekrar kullanılacaktır. Gökkaya HES Projesi kapsamında ortaya çıkacak olan 415 m3 bitkisel toprak ise M1 nolu hafriyat döküm sahasına aktarılacak ve diğer hafriyat atıklarından ayrı bir alanda depolanması sağlanacaktır. Depolanan bitsisel topraklar, arazi çalışamalarının tamamlanmasına müteakip, arazi restorasyon çalışmaları esnasında tekrar kullanılacaktır. Bitkisel toprağın depolanması esnasında, depolanacak alanın % 5’den fazla eğimli olmaması sağlanacaktır.

Hafriyat döküm sahaları ile ilgili olarak DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’nden gerekli

izinler alındıktan sonra işletmeye geçilecektir. Tüm hafriyat çalışmalarında 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" hükümlerine uyularak hareket edilecektir.

V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşaasında

kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makinalar,

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak hafriyat işlemleri sırasında

dozer, paletli ve lastikli yükleyiciler, ekskavatör (kırıcı ağızlı dahil), greyder, silindir, damperli kamyon, hava kompresörü, taşınabilir jeneratör, drenaj pompası ve borusu, mobil aydınlatıcı, tünel delici tabanca, tünel havalandırma fanı gibi başlıca alet ve ekipmanların yanı sıra patlayıcı olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanılması planlanmaktadır.

Söz konusu patlayıcılar; gezici depo içerisinde, şantiye, sosyal tesisler ve yerleşim

yerlerinden uzak ve gerekli güvenlik mesafelerine uygun olarak etrafı teller içe çevrili şekilde depolanacak, uyarı ve ikaz levhaları ile güvenlik altına alınacaktır. Açık saha patlatmalarında; rockbit delici, anfo patlayıcı, powergel magnum yemleyici, exel kapsül ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto; tünel patlatmalarında ise jumbo delici makinesi, sehpalı delici el makinesi, powergel magnum patlayıcı, exel kapsül ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto kullanılacaktır.

Patlayıcı maddenin kullanılması, korunması, taşınması konuları; 29 Eylül 1987 tarih

ve 19589 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 87/12028 karar sayılı ‘’Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esasları’na İlişkin Tüzük”e uygun olarak yapılacaktır. Ayrıca patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli ikaz levhaları asılacak ve patlatma yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. Ayrıca işletmede tehlikeli, parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak “Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü”ne uyulacaktır.

V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj işlemleri, Proje alanı Seyhan Havzasında ve Akdeniz Bölgesinde yer almaktadır. Proje

kapsamı içinde, Göksu Nehri üzerinde membada inşaa edilecek olan enerji amaçlı bir depolama tesisi (Gökkaya Barajı ve HES) ve mansapta regülatör tesisi (Himmetli Regülatörü ve HES) ile bu iki tesis arasında Göksu yan kollarından biri olan Saimbeyli Deresi üzerinde inşaa edilecek Saimbeyli Regülatörü ve HES bulunmaktadır.

Gökkaya Barajı yağış alanı 2330 km2, Gökkaya Barajı HES yeri yağış alanı

2382 km2, Himmetli Regülatörü yağış alanı 2604 km2, Himmetli HES yeri yağış alanı ise


148

2664 km2 dir. Tesislerin santral yeri taşkın debileri, tesis yerleri yağış alanlarına yakın olması nedeniyle aynı kabül edilmiştir. Saimbeyli Regülatör yeri yağış alanı 193 km2’ dir. Regülatörün santral yerinde Gökkaya Barajı rezervuarının bulunması nedeniyle HES yeri için taşkın debilerinin hesaplanmasına gerek duyulmamıştır.

Proje Taşkın Debilerinin hesabında ; • Sentetik Yöntemler • Gözlemlenmiş Akımlar kullanılmıştır. Taşkın yinelenme hesapları; gözlenmiş akımlardan faydalanılarak, Noktasal ve

Bölgesel Frekans Analizi ile Sentetik yöntemler için havza yağış alanının büyüklüğü gözönünde bulundurularak, DSİ Sentetik, Snyder ve Süperpozesiz Mockus Metodları kullanılmıştır.

Sentetik Yöntemlerle Proje Taşkın Debileri Hesabı Gökkaya Barajı ile Himmetli Regülatörü taşkın debilerinin hesabında, yağış alanı

büyüklüğü dikkate alınarak Sentetik yöntemlerle (Süperpozesiz Mockus, Snyder Yöntemi ve DSİ Sentetik Yöntemi) kullanılmış, yağmur hidrograflarına (baz akımın hesabı bahsinde belirlenmiş) taban akışı eklenmiştir. Taşkın çalışmalarında uygulanan hesap adımları aşağıda anlatıldığı şekilde gerçekleştirilmiştir.

Havzanın fiziksel büyüklükleri: Gökkaya Baraj Havzası: A = 2330 km², L = 132,30 km, Lc = 62,25 km , S = 0.012033, Tc = 19,20 sa. Himmetli Regülatör Havzası: A = 2604 km², L = 145,57 km, Lc = 68,49 km, S = 0.011287, Tc = 21,17 sa. Yağış Analizi Proje tesisleri yağış alanları Seyhan Havzasında ve Akdeniz Bölgesinde yer alır.

Havza yağış alanı içinde plüviyograflı istasyon olarak Sarız meteoroloji istasyonu bulunmaktadır. Havzayı temsil edebilecek plüviyograf değerleri olarak da bu istasyona ait düzeltilmiş plüviyograf oranları grafiği kullanılmış olup, grafik Şekil V.1.3.1’de verilmiştir. Havzanın kritik yağış süresi (HKYS) “DSİ - Uygulamalı Taşkın Hidrolojisi” kitabında verilen “Türkiye’de Kritik Yağış Süreleri Haritası”na göre 18 saattir. Snyder Metodu ile denenen 12, 18 ve 24 saatlik yağışlar neticesinde 18 saatlik yağışın havza için kritik yağış olduğu tespit edilmiştir.


149

Şekil V.1.3.1. Sarız Meteoroloji İstasyonu Düzeltilmiş PLV Eğrisi, Proje alanı ile ilgili verilen havza büyüklüklerinden hareketle, proje alanı için Snyder

Yöntemine göre yapılan taşkın hesaplamaları Tablo V.1.3.1 ve Tablo V.1.3.2’de verilmiştir.

Tablo V.1.3.1. Gökkaya Barajı Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı,

GÖKKAYA BARAJI SNYDER YÖNTEMİNE GÖRE BİRİM HİDROGRAF HESABI

A = 2330 km2 tp = Ct * (LLc)0, = 22,43 Saat P2 = 49,24 mm

L = 132,3 km T = (3+3tp/24)* = 139 Saat P5 = 67,75 mm

Lc = 62,25 km tr = tp / 5,5 = 4 Saat P10 = 80,72 mm

H1 = 708 m qp = 2760*Cp/tp = 61,53 L/s/km2/cm P25 = 97,43 mm

H2 = 2300 m Qp = A*qp*103 = 14,34 m3/s/mm P50 = 110,94 mm

SD = 0,012033258 Tp = tr/2+tp = 24 Saat P100 = 124,42 mm

Ct = 1,5 V = A*ha*103 = 2,33 hm3 POET = 282,53 mm

Cp = 0,5 YALD = 0,91 PLV18 = 0,93

0,50*Qp = 7,17 m3/s/mm CII = 70 QBAZ = 109 m3/s

0,75*Qp = 10,75 m3/s/mm CIII = 70


150

Tablo V.1.3.2. Himmetli Regülatörü Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı,

Hesaplama sonucu elde edilen çeşitli yinelenmeli taşkın hidrografları Gökkaya Baraj

yeri ile Himmetli Regülatör yeri için aşağıdaki şekillerde verilmiştir.

Şekil V.1.3.2. Gökkaya Barajı Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı,

HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ SNYDER YÖNTEMİNE GÖRE BİRİM HİDROGRAF HESABI

A = 2604 km2 tp = Ct * (LLc)0, = 23,75 Saat P2 = 49,24 mm

L = 145,57 km T = (3+3tp/24)* = 143 Saat P5 = 67,75 mm

Lc = 68,49 km tr = tp / 5,5 = 4 Saat P10 = 80,72 mm

H1 = 657 m qp = 2760*Cp/tp = 58,10 L/s/km2/cm P25 = 97,43 mm

H2 = 2300 m Qp = A*qp*103 = 15,13 m3/s/mm P50 = 110,94 mm

SD = 0,011286666 Tp = tr/2+tp = 26 Saat P100 = 124,42 mm

Ct = 1,5 V = A*ha*103 = 2,604 hm3 POET = 282,53 mm

Cp = 0,5 YALD = 0,91 PLV24 = 0,93

0,50*Qp = 7,56 m3/s/mm CII = 70 QBAZ = 117 m3/s

0,75*Qp = 11,35 m3/s/mm CIII = 70


151

Şekil V.1.3.3. Himmetli Regülatörü Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı, Yukarıda elde sonuçlar ışığında proje tesis yerlerindeki maksimum akım değerleri ve

tesislerin maruz kalabilecekleri taşkın tekerrür debileri hesaplanmış olup, projede yer alacak tesisler bu değer ve kriterler dikkate alınarak uygun şekilde tasarlanacak ve inşa edilecektir.

Ayrıca; hafriyat döküm sahalarının Göksu Nehri ile etkileşiminin en az düzeye

indirilmesi amacıyla, gereken noktalarda rip rap yapıda seddeler yapılacaktır. Yapılacak olan bu çalışmalar esnasında DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınacaktır.

Aşırı yağışlarda yüzey sularında oluşabilecek su baskınlarına karşı tüm tedbirler,

faaliyet sahibi olan MEM Enerji A.Ş. tarafından alınacaktır. Olası bir taşkın anında ortaya çıkması muhtemel zararlardan da faaliyet sahibi sorumlu olacak olup, bu kapsamda DSİ sorumlu tutulmayacaktır.

V.1.4. Proje alanı içindeki su ortamlarında herhangi bir amaçla

gerçekleştirilecek kazı, dip taraması vb. işlemler nedeni ile çıkarılacak taş, kum, çakıl ve benzeri maddelerin miktarları, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları,


Saimbeyli ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Daha önce 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan Raporu” kapsamında ve fizibilite aşamasında incelenen Yamanlı III HES Projesi için, teknik, jeolojik ve ekonomik açıdan daha uygun olduğu tespit edilen bir formülasyon geliştirilmiş ve revize fizibilite raporu kapsamında DSİ Genel Müdürlüğü’ne sunulmuştur.


düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda


152

planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır. Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. (3)

Gökkaya HES, Göksu Nehri’nin kuyruksuyu kotu 684 m kotunda olacak şekilde sol

sahilde projelendirilmiş olup, Nehrin bu bölümünde yapılacak kot ayarlaması çalışmaları ile kuyruk suyu kotunun 684 m su kotunun yakalanması planlanmaktadır. Himmetli ve Saimbeyli Regülatörleri ve HES Projeleri dahilinde ise herhangi bir kot ayarlaması işlemi uygulanmayacaktır.

Gökkaya Barajı ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan kot ayarlaması

çalışmaları esnasında, yaklaşık 97.000 m3 agrega malzeme ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkacak olan bu agrega(alüvyon) malzemelerin tamamı kırma eleme tesisine nakledilecektir. Kot ayarlaması esnasında yapılacak olan çalışmalar, Maden Kanunu gereğince 1(b) gurubu malzeme ocağı kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, söz konusu kot ayarlaması çalışmalarından önce, alana ait gerekli müracaatlar Adana Valiliği’ne yapılarak Maden Kanunu gereğince gerekli Ruhsat ve izinler alınacaktır.

Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılacak olan Malzeme Ocağı; Gökkaya

santral alanının memba ve mansabına doğru Göksu Nehri üzerinde bulunmakadır. Söz konusu alanda yapılacak olan kot ayarlaması çalışmaları esnasında; dere tabanında bulunan malzemeler ekskavatörler yardımıyla alınarak, kotun santral binası kotu olan 677 m kotuna indirilmesi sağlanacaktır. Ekskavatör yardımıyla alınan malzemeler kamyonlara yüklenecek olup, çıkacak olan malzemenin tamamı kırma eleme tesisine nakledilecektir. Yapılacak olan çalışmalar esnasında patlayıcı madde kullanımı söz konusu olmayacaktır.

Diğer taraftan, Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü

ve HES Projelerinin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak baraj ve regülatör gövdesi inşaatı ile memba ve mansap batardolarının su ortamında kazı ve dolgu çalışmaları yapılacaktır.

Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında yapılacak olan memba ve mansap

batardoları, derivasyon tüneli ve baraj gövdesinde yapılacak olan çalışmalar esnasında yaklaşık 73.040 m3 kazı malzemesi ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkacak olan bu malzemelerden 38.447 m3’ü memba ve mansap batardolarının inşasında ve duvar arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Geri kalan kısım ise beton imalatlarında kullanılmak üzere kırma eleme tesisi bitişiğinde bulunacak olan M1 nolu malzeme stok sahasında stoklanacak olup, buradan da kırma eleme tesisine besleme yapılacaktır. Gökkaya HES dahilinde inşa edilecek baraj gövdesi beton dolgu şeklinde inşa edilecek olup, bu kapsamda baraj için yaklaşık 208.600 m3 dolgu malzemesi kullanılacaktır. Baraj inşası kapsamında dolgu için kullanılacak olan malzemeler, yapılacak kazı ve kot ayarlaması çalışmaları esnasında ortaya çıkacak olan malzemelerden karşılanacaktır.

Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ise, regülatörün inşasında

yapılacak kazı çalışmalarından kaynaklı malzemeler ortaya çıkacaktır. Regülatör çalışmaları esnasında toplam 18.500 m3 malzeme kaya kazısı sonucu ortaya çıkacak olup, kaya kazısı dışında ise 11.300 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Çıkacak olan malzemelerden beton imalatlarında kullanılacak kaya malzemeler(18.500 m3) kırma elem tesisine nakledilecek olup, kaya malzemesi dışında çıkacak malzemelerden 2.500 m3’ü duvar arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacak, geri kalan kısmı ise M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. 3 Kaynak: Yamanlı III Enerji Projesi Revize Fizibilite Raporu Hidro Dizayn-2007


153

Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ise, regülatörün inşasında

yapılacak kazı çalışmalarından kaynaklı malzemeler ortaya çıkacaktır. Regülatör çalışmaları esnasında toplam 1.800 m3 malzeme kaya kazısı sonucu ortaya çıkacak olup, kaya kazısı dışında ise 4.800 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Çıkacak olan malzemelerden beton imalatlarında kullanılacak kaya malzemeler(1.800 m3) kırma elem tesisine nakledilecek olup, kaya malzemesi dışında çıkacak malzemelerden 1.200 m3’ü duvar arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacak, geri kalan kısmı ise M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir.

Yamanlı III HES Projesi kapsamında inşa edilecek baraj, regülatör ve yan

ünitelerinin (batardolar, su alma yapıları, çökeltim havuzları) inşaatı esnasında toplam 534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu çalışmalardan dolayı çıkacak olan malzemenin ne şekilde kullanılacağı, kullanılamayacak olan malzemenin ne şekilde depo edileceği ile ilgili ayrıntılı bilgiler raporun V.1.1. nolu bölümünde verilmiştir (Bkz. Tablo V.1.1.1.).

Proje kapsamında stabilize ve beton imalatlar için gerekli malzemeyi sağlamak

üzere, projenin sadece inşaat aşamasında çalıştırılmak üzere, stabilize yol malzemesi ve beton imalatlarında kullanılacak malzemenin temini için kırma-eleme ünitesi (mobil beton santrali dahil) kurulacaktır. Kırma eleme tesisi ve beton santrali yeri, Gökkaya Santrali’nin kurulacağı alanın doğu bitişiğinde bulunacaktır. Kırma – Eleme Tesisi ile beton santral alanını gösterir 1/25.000 ölçkeli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.

Kazı çalışmaları esnasında çıkan malzemeden stabilize ve beton malzemesi olarak

kullanılabilecek olan kısım, projenin inşaat aşamasında kurulacak olan kırma-eleme tesisine nakledilerek işlenmesi sağlanacaktır. Kırma-eleme tesisinde bir adet birincil (primer) ve bir adet ikincil (sekonder) kırıcı bulunacaktır. kazı çalışmaları sonucunda beton imalatına ve dolgu malzemesi olarak kullanımı uygun olamayan malzemeler, proje kapsamında kullanılacak malzeme stok sahalarına nakledilecek ve burada depolanmaları sağlanacaktır.

Planlanan proje kapsamında toplam 45.220 m2’lik alana sahip 2 adet stok sahası(M1

ve M2 numaralı) projelendirilmiştir. Projelendirilen stok sahalarından M1 nolu stok sahası, Gökkaya Barajı Santral yerinin 100 m batısında Gökkaya Nehri’nin sol sahilinde bulunmakta olup, yaklaşık 20.123 m2 alana sahiptir. acaktır. M2 nolu stok sahası ise Himmetli Regülatör yerinin yaklaşık 1 km doğusunda Göksu Nehri’nin sağ sahilinde bulunmakta olup, yaklaşık 25.097 m2 alana sahiptir. Malzeme stok sahalarınıda gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasınca özellikle kaya zeminden,

iletim tünelinden ve kot ayarlaması çalışmalarından çıkacak malzemelerden beton imalatlarına uygun olanlar kırma eleme tesisine nakledilecektir. Nakledilen malzemeler ilk olarak M1 nolu malzeme stok sahasına aktarılacak olup, stok sahasından 0–500 mm boyutunda olan malzemeler kamyon ve kepçe yardımı bunkere beslenecektir. Bunkere aktarılan malzemeler birincil kırıcıdan geçirildikten sonra konveyör bantlar yardımı ile eleğe aktarılacaktır. Eleğe gelen 0 – 100 mm boyutundaki malzemeler, elekte 0-15 mm ve 15-100 mm ebatlarında ayrılacaktır. Ayrılan malzemelerden 15-100 mm ebadında olanlar birincil kırıcıya, 0-15 mm boyutunda olan malzemeler ise nihai ürün olarak direk stok sahasına aktarılacaktır. 15 mm daha büyük olan malzemeler ise ikincil kırıcıya aktarılacaktır. İkincil kırıcıda malzemeler 15 mm ve altında kırılarak nihai ürün olarak stok sahasına aktarılacaktır. İkincil kırıcıdan sonra bulunacak elek sayesinde 15 mm den daha büyük boyutlu malzemeler tutularak ikincil kırıcıya tekrar aktarılması sağlanacaktır. Kırma–eleme tesisi iş akış şeması Şekil V.1.4.1.’de verilmiştir.


154

Şekil V.1.4.1. Kırma-Eleme Tesisine Ait İş Akım Şeması Projenin yalnızca arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılacak olan kırma-eleme

tesisinin kapasitesi yaklaşık 94 ton/saat olması öngörülmektedir. Kırma-eleme tesisinde oluşması muhtemel toz emisyonlarını en aza indirmek için, su

pulvarizasyon sistemi kurulacaktır. Söz konusu sistem ile ilgili şematik gösterim ve detaylı bilgiler, raporun V.1.6. nolu bölümünde sunulmuştur.

KIRMA-ELEME TESİSİ

ANA MALZEME

BUNKER

Kamyon+Kepçe ile Bunker Beslenecek

BİRİNCİL KIRICI

0-100 mm

ELEK

İKİNCİL KIRICI

ELEK

NİHAİ MALZEME

15-100 mm

0-15 mm

+15 mm

0-15 mm

0-15 mm


155

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında yer alacak kırma-eleme tesisi ve beton santrali için Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında Ek-2 faaliyeti İzin Belgesi başvurusunda bulunulacaktır. Ayrıca, , kırma-eleme tesisi ve mobil beton santrali, ETKHKKY Ek-8 Liste B madde 2.12’de bulunmakta olup, tesisin işletme aşamasına geçmesine müteakip, 22.07.2006 tarih ve 26236 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında gerekli ölçümleri yaptırılacak, Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne başvuruda bulunulacak ve emisyon izni alınacaktır.

V.1.5. Projenin inşaası çalışmalarında kullanılacak patlayıcı madde miktarı,

taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, patlatma işleminin ne şekilde yapılacağının açıklanması, patlatma paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı, hava şoku ve kaya fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin değerlendirilmesi,

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak hafriyat işlemleri sırasında

dozer, paletli ve lastikli yükleyiciler, ekskavatör (kırıcı ağızlı dâhil), greyder, silindir, damperli kamyon, hava kompresörü, taşınabilir jeneratör, drenaj pompası ve borusu, mobil aydınlatıcı, tünel delici tabanca, tünel havalandırma fanı gibi başlıca alet ve ekipmanların yanı sıra patlayıcı olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanılması planlanmaktadır.

Hafriyat çalışmaları kapsamında yapılacak patlatma işlemleri; açık ve kapalı

alanlarda gerçekleştirilecektir. Regülâtör ve baraj aksları, ulaşım yolu, santral binası inşaatlarının gerekli bölümlerinde açık alan; iletim tüneli ve derivasyon tünellerinin açılması esnasında ise kapalı alanda patlatma işlemleri gerçekleştirilecektir.

Söz konusu patlayıcılar; gezici depo içerisinde, şantiye, sosyal tesisler ve yerleşim

yerlerinden uzak ve gerekli güvenlik mesafelerine uygun olarak etrafı, teller içe çevrili şekilde depolanacak, uyarı ve ikaz levhaları ile güvenlik altına alınacaktır. Açık saha patlatmalarında; rockbit delici, anfo patlayıcı, powergel magnum yemleyici, exel kapsül ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto; tünel patlatmalarında ise jumbo delici makinesi, sehpalı delici el makinesi, powergel magnum patlayıcı, exel kapsül ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto kullanılacaktır.

Patlatmalarda kullanılacak olan ANFO, amonyum nitrat ile fuel-oilin (veya mazotun)

%6 oranında karıştırılması ile elde edilen patlayabilir bir maddedir. Ucuz ve güvenli olması nedeniyle dünyada ve Türkiye’de en çok tüketilen patlayabilir karışımdır. Detonasyon hızı; 250 mm çapındaki bir patlatma deliğinde 4.400 m/s’ye ulaşmaktadır. Bu nedenle ANFO, 25 mm’den daha düşük çaplı deliklerde sabit bir detonasyon hızına ulaşamaz. İdeal olarak ANFO, orta ve geniş çaplı (75-250 mm) deliklerde en yüksek patlatma hızına ulaşır. ANFO’nun detone edilmesi (patlatılabilmesi) için daha yüksek bir primer(dinamit vb.) ile ateşlenmesi gerekmektedir. MKE BARUTSAN’dan alınan bilgilere göre ANFO’nun özellikleri aşağıda verilmektedir.


156

Tablo V.1.5.1. ANFO’nun Teknik Özelliklerı

PARAMETRE ÖZELLİK

Görünüş Beyaz-Prill tanecikler halinde

Toplam Nitrojen Oranı(%min) 34.5

NH4NO3(%min) 98.5

Suda Çözünmeyen Maddeler (%max) 1.0

Nem(Fisher metoduna göre) % < 0.2

Ph(150C) 4.5-6.0

Antikeyt Madde Organik

Kaplama Mineral

Fuel-Oil Emme kapasitesi(%) 8.0-12.0

Kaynak: MKE Barutsan

Kayacın içinde patlayıcı maddenin oluşturduğu elastik dalgalar, bir noktadan diğer bir noktaya enerji transferini temsil ederler. İlk başta ortama yeni gelen enerji ortamdaki denge konumunu bozarak yer değiştirmeye sebep olur. Eğer ortam yeni gelen enerjiye elastik özellik göstermezse enerji sönümlenir ve sadece titreşimi azalmış dalgalar patlama bölgesinden yansır. Eğer elastik özellik gösterirse, bozulan ortamın sonucu olarak komşu ortamlar denge konumundan ayrılarak yay-ağırlık mekanizmasına benzer bir şekilde salınım meydana getirirler. Böylece salınımın şartlarının meydana geldiği ortamda bozulan ortamın her elementi salınımın özelliklerini diğer elementlere de geçirerek ortamda dalga hareketini meydana getirirler.

Dalga hareketi sırasında toplu bir hareket veya madde taşınması söz konusu değildir. Ortamı oluşturan parçacıklar denge pozisyonlarında salınım veya dönme hareketini yaparlar ve ortam boyunca herhangi bir yer değiştirme söz konusu değildir. Patlatma yapıldığı zaman meydana gelebilecek iki çeşit hız vardır; birincisi bozulan ortamın yoğunluğuna bağlı olarak dalga veya faz hızı, ikinci olarak ise dalga hızını etkileyip, denge pozisyonunun bozulması ile salınım hareketi meydana getiren parçacık hızıdır.

Sismik dalgaların taşınması; kat ettiği mesafe, zemin incelemesi, jeoloji, dalga tipi, süreksizlikler, frekans, kırılma açısı, kaynağın yapısı, küresel yayılma ve ortamın elastik özellikleri gibi çeşitli etkenlere bağlıdır.

Delma - Patlatma Tekniği; Proje kapsamında açık alanlarda yüzey patlatması ile tünellerin(iletim ve derivasyon

tüneli) açılması aşamasında patlatma işlemi uygulanacaktır. Açık alanda ve tünellerde yapılacak olan patlatmalara ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.

Açık Alan Delme - Patlatmaları; Projenn arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında; özellikle Gökkaya Baraj aksı

ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatör alanlarında kazı çalışmalarına paralel olarak gerektiğinde kaya patlatmaları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan patlatma işlemleri; kazı çalışmaları esnasında kırıcıların kıramayacağı sert kayaç alanlarında gerçekleştirilecektir. Dolayısıyla kazı çalışmaları esnasında sürekli olarak patlatma işlemi uygulanmayacak olup, patlatma yalnızca sert kayaçların olması durumunda yapılacaktır.


157

Yapılacak olan patlatmalar esnasında patlayıcı olarak ANFO ve ateşleyici olarak da

dinamit kullanılacaktır. Yapılacak olan patlatmaların tamamında kapsül olarak milisaniye gecikmeli kapsüller kullanılacak olup, bu sayede patlatmadan kaynaklı titreşim ve hava şokunun uzun mesafelere yayılımı en aza indirilmiş olacaktır.

Patlatma işlemleri esnasında ilk olarak, patlatma uygulanacak alanda patlayıcıların

yerleştirileceği delikler wagon-drill(delici) aracı yardımıyla açılacaktır. Açılan deliklere daha sonra yeterli miktarda(patlatma yapılacak olan alandaki kayaç yapısına göre) ANFO konulacaktır. Deliklere ANFO patlayıcı maddesinin yerleştirilmesinin ardından ateşleyici olarak dinamit ve daha sonra geçiktirmeli kapsüller yerleştirilecektir. Gecikmeli kapsüllerin de deliklere yerleştirilmesinin ardından sıkılama işlemi uygulanacak delikler kapatılarak gerekli emniyet koşulları sağlandıktan sonra patlatma işlemi gerçekleştirilecektir.

Arazi hazırlık çalışmaları esnasında patlatmalardan kaynaklı meydana gelecek hava

şoku hesaplanırken, bölgenin zemin yapısı, bölgedeki konutların (evlerin) yapısı göz önünde bulundurulmuştur. Buna göre; faaliyet alanında üretim sırasında oluşabilecek vibrasyon tasarımında esas alınan veriler (kabuller) aşağıda verilmiştir.

Patlatma sonucu oluşan hava şoku aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır

(CALZIA, 1969). Şiddetli etki zonu : D < 5√W Orta şiddette etki zonu : 5√W< D <10√W Hafif şiddette etki zonu : 10√W< D <15√W D = Etkili zon aralığı (rn) W = Bir gecikme aralığında atılan dinamit miktarı = Anlık şarj (kg) Yapılacak patlatmalar esnasında bir deliğe yerleştirilecek olan patlayıcı madde

miktarı zemin yapısına göre değişiklik gösterecek olup, bu değer toplam 75 kg değerini aşmayacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan patlatma işlemlerinden kaynaklı hava şoku ve titreşim ile ilgili hesaplamalar Ek-11’de verilen Akustik Rapor ekinde verilmiştir. Yapılan hesaplama sonuçlarına göre; 75 kg'lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma noktasından itibaren 230 m sonra açık alanda (regülatör, yükleme ve santral bölgesinde) ÇGDYY Ek-VIII Tablo -6’da verilen 5 mm/sn sınır değerinin altına inmektedir. Bu mesafeden sonra maksimum anlık şarj (75 kg) ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan vibrasyonun yerleşim birimlerine olumsuz etkisinin olmayacağı öngörülmektedir.

Tünellerde İlerleme İçin Yapılacak Delme - Patlatmalar; Proje kapsamında tünel patlatmalarında yapılacak olan patlatma tasarımı; tavan

delikleri, gövde delikleri, cephe delikleri, zemin delikleri ve orta çekme patlatmaları şeklinde gerçekleştirilecektir. Ayrıca; istenen kesitin sağlanabilmesi amacıyla bir adet gözlem konturu denilen kılavuz deliği açılacaktır.

Tünellerde bir atımdaki ilerleme miktarı, tünel kesiti ilişkisi değerlendirildiğinde

yaklaşık 18 m2 açılması planlanan tünel kesiti için yaklaşık olarak 3,1 metrelik atım boyu elde edilmektedir. Atım boyu ve kesit alanı ilişkisine ait grafik Şekil V.1.5.1’de verilmiştir.


158

Şekil V.1.5.1. Kesit Alanı – Atım Boyu İlişkisi,

Tünel patlatmaları ile açık ocak patlatmacılığı arasında ki en büyük farklardan birisi, tüneller için kullanılması gereken özgül şarj miktarının, serbest yüzey azlığından dolayı, tünellerde daha çok olmasıdır. Açık Ocaklarda serbest yüzeyle iki ve ikiden fazla olmasına rağmen tünel patlatmasında serbest yüzey sadece bir tanedir. Patlatma deliklerine gerekli serbest yüzeyin sağlanabilmesi için tünel kesitinin merkezine doğru “orta çekme” denilen delik açılır ve gecikmeli patlatma işlemi bu deliğe yakın olanlar ile başlayarak kenar ve tavan deliklere doğru ilerler. Orta çekmenin çapı iyi bir ilerleme için gerekli olan en önemli parametrelerden birisidir. Tünel patlatma tasarımında orta çekmenin çapı 102 mm olması öngörülmüş olup, 3,4 m uzunluğundaki delikler ile %90 verimli bir patlatmanın gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Bu da yaklaşık olarak ilerleme miktarının 3 metre olmasını sağlayacaktır.

Tünelde yapılacak olan patlatmalar gecikmeli olarak yapılacak olup, serbest yüzeyin

oluşabilmesi için, orta çekmeden sonra, orta çekmeye en yakın delikler patlatılarak ilerleme yapılacaktır. Tünel ile ilgili olarak yapılması planlanan patlatma tasarım hesaplamaları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo V.1.5.2. Tünellerde Yapılacak Olan Patlatma Tasarımında Delik Sayısı ve Kartuş Miktarları

Numara Delikler Delik

Sayısı Kartuş Adet

Kartuş (Gram)

Delik Toplam (Gram)

Deliklerin Boyu (m)

1 Ön Çektirme 8 7 193 10.808 2,0 2 Taban Delikleri 10 7 193 13.510 3,6 3 Çektirme Delikleri 12 10 193 23.160 3,4 4 Ön Tarama Delikleri 12 7 193 16.212 3,4 5 Tarama Delikleri 16 7 193 21.616 3,4 6 Tavan Göbek Delikleri 8 5 193 7.720 3,4 Toplam 64 93.026

Deliklerin Tünel Kesitindeki deliklerin yaklaşık konumlarını gösteren, tünel kesit

Şekil.V.1.5.2’de veriliştir.


159

Şekil V.1.5.2. Tünel Kesitinde Açılması Planlanan Deliklerin Yaklaşık Konumları Bunun yanı sıra; patlayıcı maddelerin kullanıldığı yol çalışmaları, tünel açma ve

yapıların temel hafriyatları gibi çalışmalar, ÇED Yönetmeliği Ek-V’te ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği 4. Bölümü’nde yer alan “içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel sularla ilgili kirlenme yasakları” başlığı altında 16, 17, 18 ve 19. maddelerde belirtilen koruma alanları içerisinde yapılmayacaktır. Söz konusu çalışmalar, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nde belirtilen hususlara uygun olarak yapılacaktır.

V.1.6. İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı

işlemler, kümülatif değerler, Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında; baraj ve

regülâtörde, iletim yapılarında, yükleme havuzlarında, cebri borularda, ulaşım yollarında ve santral binalarında yapılacak hafriyat çalışmaları, hafriyatın yüklenmesi, boşaltılması, taşınması işlemleri ve kırma-eleme tesisinde yapılacak çalışmalar esnasında toz emisyonu oluşması söz konusu olacaktır. Oluşacak toz emisyonlarının hesabında, ÇED Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan “Madencilik Faaliyetleri İçin Hazırlanan Proje Tanıtım Dosyalarında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar” isimli dökümanda verilen emisyon faktörleri(Bkz. Tablo V.1.6.1.) kullanılmış ve sonuçlar “Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde değerlendirilmiştir.


160

Tablo V.1.6.1. Toz Emisyon Faktörleri

İŞLEM EMİSYON FAKTÖRÜ

Patlatma 0,08 kg/ton Malzemelerin Sökülmesi 0,025 kg/ton Malzemelerin Yüklenmesi 0,01 kg/ton Malzemelerin Taşınması (Gidiş-Dönüş) 0,7 kg/km Malzemelerin Boşaltılması 0,01 kg/ton Malzemelerin Depolanması 5,8 kg/ha-gün

Kaynak: www.cedgm.gov.tr Hesaplamalarda kullanılan emisyon faktörü, saha çalışmalarında birim alan üzerinde

yapılan hafriyatların kazı, dolgu, yükleme, boşaltma, taşıma ve depolama gibi tüm öğelerini içermekte olup, inşaat çalışmaların 24 ay içerisinde tamamlanacağı göz önünde bulundurularak hesaplamalar yapılmıştır.

Yamanlı III HES Projesi kapsamında Himmetli ve Saimbeyli Regülatörleri ve HES

Proje alanı ve Gökkaya Barajı ve HES Proje alanı olmak üzere, çalışmalar 3 ana bölgede gerçekleşecektir. Dolayısıyla projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklı toz emisyonları 3 bölge için ayrı ayrı hesaplanmış ve kümülatif değer üzerinden modelleme çalışması gerçekleştirilmiştir.

Gökkaya Barajı ve HES Projesi Toz Emisyonları; Gökkaya Barajı ve HES Projesi kapsamında, memba ve mansap batardosu,

derivasyon kondüvisi, baraj gövdesi ve dip savak, dolu savak, iletim yapısı, yükleme odası, cebri boru ve santral binasında yapılacak çalışmalar esnasında hafriyat çalışmaları ile dolgu çalışmaları gerçekleştirilecektir. Ayrıca ünitelerin inşasında betonarme yapıların imalatlarıda gerçekleştirilecektir.

Yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında ortaya çıkacak hafriyat malzemesi

miktarları ve değerlendirme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.1’de verilmiştir. Proje kapsamında yapılacak inşaat çalışmalarının, günde 10 saat, ayda 25 gün

çalışılarak yaklaşık 24 ayda tamamlanması planlanmaktadır. Yapılan toz hesaplamalarında en olumsuz şartlar göz önüne alınmış ve bütün çalışmaların aynı anda yapıldığı düşünülmüştür.

Hafriyat çalışmaları esnasında malzemeleri taşıyan araçların kapasitesinin 30 ton

olacağı varsayılmış olup, malzeme yoğunluğu 1,6 ton/m3 alınmıştır. Gökkaya barajı ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan hafriyat çalışmaları,

çıkacak malzemeler ve kullanım şekli özet olarak aşağıda verilmiştir. Toplam Hafryat Miktarı : 213.925 m3 = 342.280 ton Dolguda Kullanılacak : 39.857 m3 = 63.771 ton Kırma Eleme Tesisine Nakledilecek : 157.335 m3 = 251.736 ton Hafriyat Döküm Sahasına Gidecek : 16.733 m3 = 26.773 ton(M1 Nolu) Gökkaya Barajı ve HES Projesi hafriyat çalışmaları esnasında meydana gelecek toz

emisyonu ile ilgili yapılan hesaplamalar aşağıda verilmiştir.


161

Malzemenin Sökülmesi ve Araçlara Yüklenmesi(0,025 kg/ton+0,01 kg/ton=0,035 kg/ton)

Proje kapsamında toplam 213.925 m3 hafriyat çalışması gerçekleştirilecek olup, bu

malzemenin 64.885 m3’ü iletim tüneli inşasında çıkacaktır. Tünel çalışmaları kapalı ortamda yapılacağından dolayı toz hesaplamalarına dahil edilmemiştir.

Gökkaya Baraj Alanında(batardolar, baraj gövdesi ve dipsavak) yapılacak hafriyat

çalışmaları (Hafriyat Miktarı=73.040 m3 = 116.864 ton); Gökkaya Baraj Alanı = [116.864 ton x 0,035 kg/ton] / [10 ay x (250 saat/ay)] = 1,636 kg/saat Gökkaya Barajı Santral Alanında(santral binası, cebri boru, yükleme ve vana odası)

yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=76.000 m3 = 121.600 ton); Gökkaya Santral Alanı = [121.600 ton x 0,035 kg/ton]/[10 ay x (250 saat/ay)] = 1,702 kg/saat Baraj rezervuarında kalacak mevcut yol için yaklaşık 3,2 km uzunluğunda yeni yol

açılacaktır. Bu kapsamda yaklaşık 3.500 m3(5.600 ton) hafriyat malzemesi ortaya çıkacaktır.

Yeni Yol Açılması = [5.600 ton x 0,035 kg/ton]/[5 ay x (250 saat/ay)] = 0,156 kg/saat Malzemenin Taşınması Gökkaya Baraj alanı ve Gökkaya santral alanında yapılacak hafriyat çalışmaları

sonucunda ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden beton imalatlarına uygun olanlar kırma eleme tesisine nakledilecektir. Geri kalan malzemelerden bir kısmı dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, diğer malzemeler ise M1 nolu hafriyat döküm sahasına nakledilecektir.

İletim tüneli içerisinde gerçekleştirilecek olan çalışmalar sonucunda meydana

gelecek olan malzemelerin tamamı kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatlarında kullanılacaktır.

Proje dahilinde kurulacak kırma eleme tesisi, Gökkaya Santral alanının 100 m

batısında bulunmakta olup, söz konusu tesisin Gökkaya Baraj alanına mesafesi 3,2 km dir. Kırma eleme tesisine ulaşım mevcut stabilize yollardan sağlanmaktadır.

İletim tünelinde tünel açma çalışmaları tünel giriş ve çıkışında olmak üzere çift yönlü

sürdürülecek olup, her iki ağızdan çıkacak malzemeler kırma eleme tesisine nakledilecektir.

Yeni yol açılması esnasında ortaya çıkacak olan malzemelerin bir kısmı(%20) dolgu

çalışmalarında kullanılacak olup, gerisi M1 nolu stok sahasına nakledilecektir. - Gökkaya Baraj alanı, Malzemenin Taşınması; Gökkaya Baraj Alanında toplam 73.040 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Ortaya

çıkacak bu malzemenin 38.447 m3’ü mansap ve memba batardolarının inşası ile duvar arkası dolgu işlemlerinde kullanılacaktır. Geri kalan 34.593 m3’lük kısım ise kırma eleme


162

tesisine nakledilecektir. Ayrıca iletim tüneli girişinden toplam 32.442 m3 tünel içi malzeme ortaya çıkacak olup, bu malzemelerde direk olarak kırma eleme tesisine nakledilecektir.

Dolayısıyla Gökkaya Baraj alanından kırma eleme tesisine taşınacak toplam

malzeme miktarı 67.035 m3 (107.256 ton)olacaktır. Malzemelerin nakledilmesi yaklaşık 6 ayda tamamlanacaktır.

Hafriyat Miktarı = 107.256 ton / (6 ay x 250 saat/ay) = 71,5 ton/saat (2 sefer) Emisyon = 0,7 kg/km x (2 x 3,2 km/sefer) x (2 sefer/saat) = 8,96 kg/saat - Gökkaya Barajı Santral alanı, Malzemenin Taşınması; Gökkaya santral alanında yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında meydana

gelecek toplam 76.000 m3 hafriyat malzemesinin 1.410 m3’ü duvar arkası dolgu işleminde kullanılacak olup, 34.390 m3’ü hafriyat döküm sahasına aktarılacaktır. Geriye kalan 40.200 m3 malzeme ise kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatında kullanılacaktır.

Santral alanında ortaya çıkacak malzemelerin taşınmasında kaynaklı emisyonlar,

hafriyat döküm sahasına ve kırma eleme tesisine maksimum mesafe olan 500 m dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir.

Hafriyat Miktarı = 119.344 ton / (4 ay x 250 saat/ay) = 119,3 ton/saat (4 sefer) Emisyon = 0,7 kg/km x (2 x 0,5 km/sefer) x (4 sefer/saat) = 2,8 kg/saat - Yeni Yol Açılması Esnasında Ortaya Çıkacak Malzemenin Taşınması; Proje kapsamında yaklaşık 3,2 km yeni yol açılması planlanmaktadır. Yapılacak

çalışmalar esnasında yaklaşık 3.500 m3 malzeme ortaya çıkacak olup bu malzemelerin 700 m3’ü dolgu çalışmalarında geri kalan kısmı ise M1 nolu hafriyat döküm sahasına nakledilecektir. Yapılan toz hesaplamalarında malzemelerin maksimum mesafe olan 3,2 km taşınması göz önüne alınarak gerçekleştirilmiştir.

Hafriyat Miktarı = 4.480 ton / (5 ay x 250 saat/ay) = 3,5 ton/saat (1 sefer) Emisyon = 0,7 kg/km x (2 x 3,2 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 4,48 kg/saat Malzemenin Boşaltılması ve Depolanması; Hafriyat çalışmaları esnasında taşınacak olan malzemeler kırma eleme tesisi ile M1

nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. M1 nolu stok sahasına Gökkaya Barajı ve HES kapsamında ortaya çıkacak ve kullanılmayacak malzemeler ile yeni yol açılması esnasında ortaya çıkan malzemeler nakledilecektir. Kırma eleme tesisine ise Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ortaya çıkan uygun malzemeler nakledilecektir.


163

Dolayısıyla M1 nolu stok sahası içerisinde malzeme boşaltılmasından kaynaklı toz emisyon hesapları aşağıda sunulmuş olup, kırma eleme tesisine malzeme boşaltılmasından kaynaklı toz hesapları kırma eleme tesisi başlığı altında hesaplanmıştır.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında, M1 nolu stok sahasına toplam 17.120

m3 malzemenin depolanması planlanmaktadır. Boşaltma İşlemi = (17.120 m3) x 1,6 ton/m3 /24 ay = 1.141,3 ton/ay x 0,010 kg/ton x (1 ay/250 saat) = 0,045 kg/saat Depolama İşlemi = (24.500 m2) x 5,8 kg/ha-gün x (730 gün) = 0,019 kg/saat Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Toz Emisyonları; Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında, derivasyon kondüvisi, regülatör

gövdesi, iletim yapısı, yükleme odası, cebri boru ve santral binasında yapılacak çalışmalar esnasında hafriyat çalışmaları ile dolgu çalışmaları gerçekleştirilecektir. Ayrıca ünitelerin inşasında betonarme yapıların imalatlarıda gerçekleştirilecektir.

Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamıdan yapılacak hafriyat çalışmaları

esnasında toplam 154.546 m3 hafriyat malzemesi ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkan hafriyat malzemelerinden 3.040 m3’ü dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, geri kalan kısım ise beton imalatında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine nakledilecektir. Ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden kullanılamayacak 21.490 m3’ü ise M2 numaralı hafriyat döküm sahasına nakledilecektir. Yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında ortaya çıkacak hafriyat malzemesi miktarları ve değerlendirme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.1, Tablo V.1.1.1’de verilmiştir.

Proje kapsamında yapılacak inşaat çalışmalarının, günde 10 saat, ayda 25 gün



olacağı varsayılmış olup, malzeme yoğunluğu 1,6 ton/m3 alınmıştır. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan hafriyat çalışmaları,

çıkacak malzemeler ve kullanım şekli özet olarak aşağıda verilmiştir. Toplam Hafryat Miktarı : 154.546 m3 = 247.273,6 ton Dolguda Kullanılacak : 3.040 m3 = 4.864 ton Kırma Eleme Tesisine Nakledilecek : 133.056 m3 = 212.889,6 ton Hafriyat Döküm Sahasına Gidecek : 21.490 m3 = 34.384 ton(M2 Nolu) Himmetli Regülatörü ve HES Projesi hafriyat çalışmaları esnasında meydana

gelecek toz emisyonu ile ilgili yapılan hesaplamalar aşağıda verilmiştir.


164

Malzemenin Sökülmesi ve Araçlara Yüklenmesi(0,025 kg/ton+0,01 kg/ton=0,035 kg/ton)

Proje kapsamında toplam 154.546 m3 hafriyat çalışması gerçekleştirilecek olup, bu

malzemenin 77.443 m3’ü iletim tüneli inşasında çıkacaktır. Tünel çalışmaları kapalı ortamda yapılacağından dolayı toz hesaplamalarına dahil edilmemiştir.

Himmetli Regülatörü Alanında(regülatör gövdesi, çökeltme havuzu) yapılacak

hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=29.800 m3 = 47.680 ton); Himmetli Reg. Alanı = [47.680 ton x 0,035 kg/ton] / [10 ay x (250 saat/ay)] = 0,667 kg/saat Himmetli Regülatörü Santral Alanında(santral binası, cebri boru, yükleme ve vana

odası, denge bacası) yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=47.303 m3 = 75.684 ton);

Himmetli Reg. Alanı = [75.684 ton x 0,035 kg/ton]/[10 ay x (250 saat/ay)] = 1,059 kg/saat Proje kapsamında yükleme havuzu ve denge bacasına ulaşım için yaklaşık 2 km

yeni yol açılacaktır. Bu kapsamda yaklaşık 3.500 m3(5.600 ton) hafriyat malzemesi ortaya çıkacaktır.

Yeni Yol Açılması = [5.600 ton x 0,035 kg/ton]/[5 ay x (250 saat/ay)] = 0,156 kg/saat Malzemenin Taşınması Himmetli Regülatör ve santral alanlarında yapılacak hafriyat çalışmaları sonucunda,

ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden beton imalatlarına uygun olanlar kırma eleme tesisine nakledilecektir. Geri kalan malzemelerden bir kısmı dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, diğer malzemeler ise M2 nolu hafriyat döküm sahasına nakledilecektir.

İletim tüneli içerisinde gerçekleştirilecek olan çalışmalar sonucunda meydana

gelecek olan malzemelerin tamamı kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatlarında kullanılacaktır. İletim tünelinde tünel açma çalışmaları tünel giriş ve çıkışında olmak üzere çift yönlü sürdürülecek olup, her iki ağızdan çıkacak malzemeler kırma eleme tesisine nakledilecektir.

Proje dahilinde kurulacak kırma eleme tesisi, Gökkaya Santral alanının 100 m

batısında bulunmakta olup, söz konusu tesisin Himmetli Regülatörüne mesafesi 4,9 km ve Himmetli Santral alanına mesafesi 8,9 km dir. Kırma eleme tesisine ulaşım; Himmetli Köyüne kadar asfalt yoldan ve köyden sonra 2 km mevcut stabilize yoldan sağlanmaktadır.

- Himmetli Regülatör alanı, Malzemenin Taşınması; Himmetli Regülatör Alanında toplam 29.800 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Ortaya

çıkacak bu malzemenin 2.500 m3’ü duvar arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Geri kalan 27.300 m3 malzemenin 18.500 m3’ü 4,9 km(2,9 km asfalt ve 2 km stabilize) mesafede bulunan kırma eleme tesisine, 8.800 m3’ü ise 1,3 km(tamamı asfalt) mesafede bulunan M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. Ayrıca iletim tüneli girişinden meydana gelecek 38.721 m3 malzeme kırma eleme tesisine nakledilecektir.


165

Dolayısıyla regülatör alanında yapılacak çalışmalardan kaynaklı hafriyat malzemesinin kırma eleme tesisine taşınması esnasında 2 km stabilize yoldan geçmesi esnasında meydana gelecek toz emisyonu hesabı aşağıda verilmiştir.

Hafriyat Miktarı = 57.221 m3 x 1,6 ton/m3 = 91.553,6 ton

= 91.553,6 ton / (6 ay x 250 saat/ay) = 61 ton/saat (2 sefer) Emisyon = 0,7 kg/km x (2 x 2 km/sefer) x (2 sefer/saat) = 5,6 kg/saat - Himmetli Regülatörü Santral alanı, Malzemenin Taşınması; Himmetli santral alanında yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında meydana gelecek

toplam 86.024,5 m3(iletim tüneli dahil) hafriyat malzemesinin 540 m3’ü duvar arkası dolgu işleminde kullanılacak olup, 10.190 m3’ü 4 km(tamamı asfalt) mesafede bulunan hafriyat döküm sahasına aktarılacaktır. Geriye kalan 75.294,5 m3 malzeme ise 8,9 km (6,9 km asfalt, 2 km stabilize) mesafede bulunan kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatında kullanılacaktır. Dolayısıyla Himmetli Regülatörü santral alanında meydana gelecek malzemelerin 2 km stabilize yolda meydana getireceği toz emisyonları ile ilgili hesaplamalar aşağıda verilmiştir.

Hafriyat Miktarı = 75.294,5 m3 x 1,6 ton/m3 = 120.471,2 ton

= 120.471,2 ton / (4 ay x 250 saat/ay) = 120,4 ton/saat (4 sefer) Emisyon = 0,7 kg/km x (2 x 2 km/sefer) x (4 sefer/saat) = 11,2 kg/saat - Yeni Yol Açılması Esnasında Ortaya Çıkacak Malzemenin Taşınması; Proje kapsamında yaklaşık 2 km yeni yol açılması planlanmaktadır. Yapılacak

çalışmalar esnasında yaklaşık 2.000 m3(3.200 ton) malzeme ortaya çıkacak olup bu malzemeleri M2 nolu hafriyat döküm sahasına nakledilecektir. Yapılan toz hesaplamalarında malzemelerin 2 km stabilize yolda taşınması göz önüne alınarak gerçekleştirilmiştir.

Hafriyat Miktarı = 3.200 ton / (5 ay x 250 saat/ay) = 2,56 ton/saat (1 sefer) Emisyon = 0,7 kg/km x (2 x 2 km/sefer) x (1 sefer/saat) = 2,8 kg/saat Malzemenin Boşaltılması ve Depolanması; Hafriyat çalışmaları esnasında taşınacak olan malzemeler kırma eleme tesisi ile M2

nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. M2 nolu stok sahasına Himmetli Regülatörü ve HES kapsamında ortaya çıkacak ve kullanılmayacak malzemeler ile yeni yol açılması esnasında ortaya çıkan malzemeler nakledilecektir. Kırma eleme tesisine ise Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ortaya çıkan uygun malzemeler nakledilecektir.

Dolayısıyla M2 nolu stok sahası içerisinde malzeme boşaltılmasından kaynaklı toz

emisyon hesapları aşağıda sunulmuş olup, kırma eleme tesisine malzeme boşaltılmasından kaynaklı toz hesapları kırma eleme tesisi başlığı altında hesaplanmıştır.


166


m3 malzemenin depolanması planlanmaktadır. Boşaltma İşlemi = (18.450 m3) x 1,6 ton/m3 /24 ay = 1.230 ton/ay x 0,010 kg/ton x (1 ay/250 saat) = 0,049 kg/saat Depolama İşlemi = (24.900 m2) x 5,8 kg/ha-gün x (730 gün) = 0,0197 kg/saat Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Toz Emisyonları; Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında, derivasyon kondüvisi, regülatör

gövdesi, iletim yapısı, yükleme odası, cebri boru ve santral binasında yapılacak çalışmalar esnasında hafriyat çalışmaları ile dolgu çalışmaları gerçekleştirilecektir. Ayrıca ünitelerin inşasında betonarme yapıların imalatlarıda gerçekleştirilecektir.

Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamıdan yapılacak hafriyat çalışmaları

esnasında toplam 68.752 m3 hafriyat malzemesi ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkan hafriyat malzemelerinden 12.835 m3’ü dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, geri kalan 22.028 m3’lük kısım ise beton imalatında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine nakledilecektir. Ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden kullanılamayacak 33.889 m3’ü ise M2 numaralı hafriyat döküm sahasına nakledilecektir. Yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında ortaya çıkacak hafriyat malzemesi miktarları ve değerlendirme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.1, Tablo V.1.1.1’de verilmiştir.

Proje kapsamında yapılacak inşaat çalışmalarının, günde 10 saat, ayda 25 gün



olacağı varsayılmış olup, malzeme yoğunluğu 1,6 ton/m3 alınmıştır. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan hafriyat çalışmaları,

çıkacak malzemeler ve kullanım şekli özet olarak aşağıda verilmiştir. Toplam Hafryat Miktarı : 68.752 m3 = 110.003 ton Dolguda Kullanılacak : 12.835 m3 = 20.536 ton Kırma Eleme Tesisine Nakledilecek : 22.082 m3 = 35.331 ton Hafriyat Döküm Sahasına Gidecek : 33.889 m3 = 54.222 ton(M2 Nolu) Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi hafriyat çalışmaları esnasında meydana

gelecek toz emisyonu ile ilgili yapılan hesaplamalar aşağıda verilmiştir. Malzemenin Sökülmesi ve Araçlara Yüklenmesi(0,025 kg/ton+0,01 kg/ton=0,035

kg/ton) Saimbeyli Regülatörü Alanında(regülatör gövdesi, çökeltme havuzu) yapılacak

hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı = 6.600 m3 = 9.900 ton); Saimbeyli Reg. Alanı = [9.900 ton x 0,035 kg/ton] / [10 ay x (250 saat/ay)] = 0,138 kg/saat


167

Saimbeyli İletim Kanalında yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=31.672 m3

= 50.675 ton); Saimbeyli İletim Kanalı = [50.675 ton x 0,035 kg/ton]/[10 ay x (250 saat/ay)] = 0,709 kg/saat Saimbeyli Regülatörü Santral Alanında(santral binası, cebri boru, yükleme ve vana

odası, denge bacası) yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=30.480 m3 = 48.768 ton);

Saimbeyli Santral Alanı = [48.768 ton x 0,035 kg/ton]/[10 ay x (250 saat/ay)] = 0,682 kg/saat Malzemenin Taşınması Saimbeyli Regülatör ve santral alanlarında yapılacak hafriyat çalışmaları

sonucunda, ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden beton imalatlarına uygun olanlar kırma eleme tesisine nakledilecektir. Geri kalan malzemelerden bir kısmı dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, diğer malzemeler ise M2 nolu hafriyat döküm sahasına nakledilecektir.

Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesinin arazi hazırlık çalışmaları sonucunda ortaya

çıkacak olan hafriyat malzemelerinin taşınması için, Saimbeyli-Feke karayolu kullanılacaktır. kullanılacak olan söz konusu yol asfalt niteliğinde olup, malzemelerin taşınması esnasında herhangi bir toz oluşumu söz konusu olmayacaktır.

Malzemenin Boşaltılması ve Depolanması; Hafriyat çalışmaları esnasında taşınacak olan malzemeler kırma eleme tesisi ile M2

nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. M2 nolu stok sahasına Saimbeyli Regülatörü ve HES kapsamında ortaya çıkacak ve kullanılmayacak malzemeler ile yeni yol açılması esnasında ortaya çıkan malzemeler nakledilecektir.

Dolayısıyla M2 nolu stok sahası içerisinde malzeme boşaltılmasından kaynaklı toz

emisyon hesapları aşağıda sunulmuş olup, kırma eleme tesisine malzeme boşaltılmasından kaynaklı toz hesapları kırma eleme tesisi başlığı altında hesaplanmıştır.


m3 malzemenin depolanması planlanmaktadır. Boşaltma İşlemi = (33.889 m3) x 1,6 ton/m3 /24 ay = 2.259 ton/ay x 0,010 kg/ton x (1 ay/250 saat) = 0,09 kg/saat Depolama işlemi ile ilgili hesaplama Himmetli Regülatörü ve HES Projesi başlığı

altında hesaplanmıştır. Kırma – Eleme Tesisi’nde Oluşacak Toz Miktarı Planlanan proje kapsamında kurulacak ünitelerde kullanılacak betonun sağlanması

amacıyla, kırma eleme tesisi ile beton santrali kurulacaktır. Kurulacak olan beton santrali ve kırma eleme tesisi Gökkaya Santral alanının yaklaşık 100 m batısında Göksu Nehri sol sahilinde yer almaktadır. Kırma eleme tesisi ile beton santral alanını gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.


168

Yamanlı III HES Projesi kapsamında inşa edilecek olan bütün tesis üniteleri için

toplam 352.114 m3(563.382 ton) kırma taş malzemeye ihtiyaç olacaktır. Proje dahilinde ihtiyaç duyulacak olan bu malzemenin tamamı arazi hazırlık çalışmaları esnasında özellikle kaya zeminde yapılacak hafriyat çalışmaları ile Göksu Nehri üzerinde yapılacak kot ayarlaması esnasında çıkacak malzemelerden karşılanacaktır. Bu kapsamda herhangi bir ocak işletmeciliği yapılmayacaktır.

Kırma – Eleme Tesisi’nde malzemenin boyutlandırması işlemlerinde çoğunlukla

birincil ve ikincil kırıcı ünitelerinde toz emisyonunun yayılımı söz konusu olacaktır. Kırma eleme tesisinden kaynaklı toz emisyonlarının hesabında ÇED Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan “Madencilik Faaliyetleri İçin Hazırlanan Proje Tanıtım Dosyalarında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar” adlı dökümanda verilen faktörler kullanılmış olup, dökümanda verilen faktörler aşağıda sunulmuştur.

Kırıcı Ünitesi Emisyon Faktörleri: Kontrolsüz Kontrollü Birincil Kırıcı……………….0,243 kg/ton……………0.0243 kg/ton İkincil Kırıcı..…………… …0,585 kg/ton……………0.0585 kg/ton Üçüncül Kırıcı..………… …0,585 kg/ton……………0.0585 kg/ton Modelleme çalışmalarında en olumsuz şartlar göz önüne alındığından,

hesaplamalarda kontrolsüz kırma-eleme tesisleri için kullanılan emisyon faktörleri alınmış olup, toz emisyonu ile ilgili hesaplamalar aşağıda verilmiştir.

Kırma Eleme Tesisi Kapasitesi = 352.114 m3 = 563.382 ton Çalışma Süresi = 24 ay = Ayda 25 gün = Günde 10 saat Saatlik Kapasite = 93,89 ton/saat Birincil kırıcıda = 93,89 ton/saat x 0,243 kg/ton = 22,816 kg/saat İkincil kırıcıda =93,89 ton/saat x 0,585 kg/ton =54,92 kg/saat Kırma-eleme tesisinden çıkacak toplam toz emisyon miktarı = 77,74 kg/saat

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Yamanlı III HES Projesi arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları süresince yapılacak olan

hafriyat çalışmaları, hafriyatın taşınması, depolanması ve kırma eleme tesisinden kaynaklı toz emisyonları meydana gelecektir. Meydana gelecek olan toz emisyonu ile ilgili hesaplamalar yukarıda yapılmış olup, sonuçlar Tablo V.1.6.2’de verilmiştir.


169

Tablo V.1.6.2. Yamanlı III HES Projesi,Arazı Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarından Kaynaklı Toz Emisyon Hesaplama Sonuçları,

GÖKKAYA BARAJI VE HES PROJESİ

Ünite Toz

Emisyonu (kg/saat)

Açıklama

Gökkaya Baraj Alanı(batardolar, baraj gövdesi ve dip savak) 1,636 Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi

esnasında Gökkaya Barajı Santral Alanı(santral binası, cebri boru, yükleme havuzu ve vana odası)

1,702 Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi esnasında

Yeni Yol Açılması 0,156 Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi esnasında

Gökkaya Baraj Alanından Malzemenin Taşınması 8,96 Alanda çıkan malzemelerin kırma eleme tesisine

nakledilmesinde(3,2 km) Gökkaya Barajı Santral Alanından Malzemenin Taşınması 2,8 Alanda çıkan malzemelerin kırma eleme tesisine

nakledilmesinde(0,5 km)

Yeni Yol Açılması (malzeme nakli) 4,48 Alanda çıkan malzemelerin M1 nolu döküm sahasına nakledilmesinde (3,2 km)

Malzemenin Boşaltılması ve Depolanması 0,064 M1 nolu stok sahası içerisinde malzemelerin boşaltılması ve

depolanması esnasında GÖKKAYA BARAJI VE HES TOPLAM 19,798

HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

Himmetli Regülatör Alanı(regülatör, çökeltme havuzu) 0,667 Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi

esnasında Himmetli Regülatörü Santral Alanı(santral binası, cebri boru, yükleme havuzu, vana odası ve denge bacası)


Yeni Yol Açılması 0,156 Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi esnasında

Himmetli Regülatör Alanından Malzemenin Taşınması 5,6 Alanda çıkan malzemelerin kırma eleme tesisine

nakledilmesinde(2 km) Himmetli Regülatörü Santral Alanı Malzemenin Taşınması 11,2 Alanda çıkan malzemelerin kırma eleme tesisine

nakledilmesinde(2 km)

Yeni Yol Açılması (malzeme nakli) 2,8 Alanda çıkan malzemelerin M2 nolu stok sahasına nakledilmesinde (2 km)


depolanması esnasında HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES TOPLAMI 21,55

SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ

Saimbeyli Regülatör Alanı(regülatör, çökeltme havuzu) 0,138 Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi

esnasında Saimbeyli Regülatörü Santral Alanı(santral binası, cebri boru, yükleme havuzu, vana odası ve denge bacası)


Saimbeyli İletim Kanalında 0,709 Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi esnasında


depolanması esnasında SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES TOPLAMI 1,619

KIRMA ELEME TESİSİ

Kırma Eleme Tesisinde 77,74 Kontrolsüz kırma işlemi uygulanması durumunda

YAMANLI III HES PROJESİ GENEL TOPLAM

120,69


170

22.07.2006 tarihli 26236 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (ETKHKDYY)” Ek-2’de, “hava kirlenmelerini temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen hava kalitesi değerleri, hesapla elde edilen hava kirlenmesine katkı değerleri ve bu değerlerle teşkil edilen toplam kirlenme değerlerinin tespit edilmesine, eğer baca dışındaki yerlerden yayılan toz emisyonları 1,5 kg/saat’ten küçükse gerek olmadığı” belirtilmektedir.

Yamanlı III HES Projesi arazi hezırlık ve inşaat çalışmaları dahilinde yapılacak bütün

çalışmaların aynı zaman diliminde gerçekleştirileceği(en kötü senaryo) göz önüne alındığında oluşacak toz emisyonu 120,69 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla “ETKHKKY” Ek-2’de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için, Ek-2’de belirtilen kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde, tesis etki alanında uluslararası kabul görmüş bir dağılım modeli kullanımıyla “Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması” gerekmektedir.

Buna göre, proje alanında oluşacak toz emisyonlarının hava kalitesi üzerine etkilerini

ve atmosferik dağılım profilini belirlemek üzere, ABD EPA tarafından geliştirilen ve ABD’de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex – Short Term 3) Modeli kullanılarak “Hava Kirlenmesine Katkı Değerleri” hesaplanmıştır.

Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması Hava dağılım modellemesi olarak EPA tarafından geliştirilen ve ABD’de yapılan

ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3 (Industrial Source Complex–Short Term 3) Modeli kullanılmıştır. ISCST3 modeli uluslararası kabul görmekte, dünya çapında birçok araştırmacı, denetim ve yetki organı tarafından kirletici konsantrasyonlarını tahmin etmek amacıyla kullanılmaktadır. Modelin temelini sabit Gaussian dağılımı oluşturur. Bu model ile bir çok emisyon kaynağı (nokta, alan, çizgi ve hacim) aynı anda veya ayrı ayrı modellenebilmektedir.

Yapılan modelleme çalışması ile bölgedeki saatlik, 24 saatlik (günlük), aylık ve yıllık

ortalama kirletici YSK belirlenmiş ve bu değerler HKDYY’nde yer alan uzun ve kısa vadeli sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar sonucunda, atmosfere verilecek toz emisyonlarının bölgedeki hava kalitesi üzerine etkileri belirlenmiştir.

Model sonuçları, 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak

yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (HKDYY) Ek-IA’da PM10 için verilen tabloda, UVS ve KVS için verilen limit değerler ile karşılaştırılmıştır. HKDYY’nde uzun vadeli sınır değer (UVS), aşılmaması gereken ve tüm ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerlerdir. Kısa vadeli sınır değer (KVS) ise maksimum günlük ortalama değerler veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının yüzde doksan beşini aşmaması gereken değerlerdir. Çöken tozlar için farklı olarak aşılmaması gereken maksimum aylık ortalama değerler olarak tanımlanmış olup, toz emisyonları için HKDYY’ne göre UVS ve KVS değerleri Tablo V.1.6.1’de verilmiştir.

ISCST3 modelini çalıştırmak üzere üç çeşit veri seti kullanılmıştır. Bunlar; • Emisyon verileri, • Alıcı ortam ağı (topoğrafik bilgiler) ve • Meteorolojik verilerdir.


171

Modellemede Kullanılan Emisyon Verileri Model, en kötü durum senaryosu dikkate alınarak; ETKHKKY Ek-2.a.4’de de

belirtildiği üzere, kirleticilerin ıslak veya kuru çökelmeler nedeniyle konsantrasyonlarında herhangi bir azalmanın olmadığı ve kirleticilerin radyoaktif bozulmaya uğramadan ve alt ürünlere dönüşmeden yayıldığı kabul edilerek çalıştırılmıştır.

Modelleme çalışması esnasında emisyon kaynağı olarak; Yamanlı III HES Projesinin

arazi hazırlık çalışmalarında gerçekleştirilecek hafriyat çalışmaları, hafriyatın taşınması, depolanması ve kırma eleme tesisinden meydana gelecek olan emisyon değerleri alınmıştır. Modelleme çalışması, arazi hazırlık çalışması esasında tüm çalışmaların aynı zaman diliminde gerçekleştirileceği varsayımıyla yapılmış olup, emisyon değerleri Tablo V.1.6.2’de verilmiştir.

Modellemede Kullanılan Topoğrafik Veriler Bölgenin topoğrafik yapısı kirleticilerin dağılımını etkileyecek diğer bir faktördür.

proje alanı genel olarak engebeli ve eğimli yapıya sahip olup, alanın alanının kuzey, kuzey doğu ve kuzey batı taraflarında yükseklik artmakta ve bu bölgelerde yüksek tepeler bulunmaktadır.

Modelleme çalışmaları; 17 km x 8,5 km’lik bir inceleme alanı için gerçekleştirilmiştir.

İnceleme alanı içerisindeki kurulması planlanan projenin arazı hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında meydana gelecek hava emisyonlarının hava kalitesi üzerine etkilerini belirlemek üzere; inceleme alanı içerisinde bir grid sistemi oluşturulmuş ve bu sistemde karelerin kenar uzunlukları 1.000 m olacak şekilde işaretlenmiştir. Grid istemindeki karelerin köşe noktaları alıcı ortamlar olarak tanımlanmıştır. İnceleme alanı içerisinde tanımlanan grit sistemi ile toplam 179 nokta alıcı ortam olarak tanımlanmış ve modelleme çıktısında bu noktalara denk gelen yerlerdeki konsantrasyonlar hesaplanmıştır.

Modelleme çalışması kapsamında kullanılacak olan inceleme alanı içerisindeki grit

sistemi ve bu noktalardaki yükseklikler Arc GIS 9.x. programı yardımıyla çıkartılmış olup, grit sistemi ve yükseklik verisinden görünüm Şekil V.1.6.1’de verilmiştir.

Şekil V.1.6.1. İnceleme alanı ve çevresini gösterir yükseklik verisi,

İNCELEME ALANI(17 km x 7 km)


172

Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler Meteoroloji, kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktördür. Bu

yüzden, modelleme çalışmalarında meteorolojik verilerin düzenlenmesine özellikle dikkat edilmiştir. Proje kapsamında yapılan modelleme çalışmalarında proje alanına en yakın Meteoroloji İstasyonu olan Göksun Meteoroloji istasyonuna ait 2004 yılı verileri kullanılmıştır.

Göksun Meteoroloji İstasyonu’ndan saatlik yer seviyesi atmosfer bilgileri (sıcaklık,

rüzgar yönü ve rüzgar hızı) elde edilebilmektedir. Ancak, karışım yüksekliklerinin hesaplandığı yüksek atmosfer rasatları Türkiye’de yedi ilde (Ankara, İstanbul, İzmir, Isparta, Samsun, Adana ve Diyarbakır) yapılmakta olup, alan en yakın ölçüm Adana ilinde olduğundan Adana Meteoroloji İstasyonu’na ait karışım yüksekliği bilgileri modellemede kullanılmak üzere temin edilmiştir.

ISCST3 Modeli, rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık, kararlılık sınıfı, kırsal ve kentsel

karışım yüksekliği verilerini saatlik bazda kabul etmektedir. Bu nedenle, verilerin modelde kullanılabilmesi için bazı düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu aşamada meteoroloji verilerini ISCST3’de kullanılabilecek şekilde düzenleyen bir ön-işlemci, PCRAMMET Programı kullanılmıştır. PCRAMMET saatlik sıcaklık, rüzgar yönü, rüzgar hızı, bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verilerini kullanarak saatlik kararlılık sınıflarını, kırsal ve kentsel karışım yüksekliklerini hesaplamaktadır. Bu program yardımı ile modele girilecek meteoroloji dosyası oluşturulmuştur.

Kararlılık sınıfı, karışım yüksekliği, baca yüksekliği ve bacadan atmosfere bırakılan

emisyon miktarı; konsantrasyon ve dağılım hesaplamalarında gerekli olan temel datalardır. Bu bilgiler, bacadan çıkacak duman ve gazların dikey dağılım üst limitinin belirlenmesinde yardımcı olmaktadır. Model bu verileri dumanın yükselme, atmosferik taşınım ve yayılım koşullarını tanımlamak üzere kullanır. Model meteorolojik verinin her saati için kaynak ve alıcı ortamdaki konsantrasyon değerlerini tahmin eder.

ISCST3 Hava Dağılım Modelleme Programının ön işlemcisi olan PCRAMMET

programı, yedi tane karlılık sınıfı kabul etmektedir. Bu kararlılık sınıflarından ilk altı tanesi Pasquill’in (1974) sınıflandırma yöntemiyle benzerlik gösterir. Yedinci sınıflandırma kategorisi ise Pasquill’in esas sınıflandırma yöntemi ile uyumluluk gösterir. Bu kategori, gece rüzgar akımı etkisiyle yerden sıcaklığın ışıması sonucu, sıcaklık inversiyonu (sıcaklık terselmesi) olarak tanımlanır. Düzenleyici dispersiyon modelleri konusundaki standart EPA uygulamaları; kararlılık sınıfında zamanla oluşabilecek değişimleri saatte 1’den fazla olmamak üzere sınırlamıştır. PCRAMMET programındaki kararlılık düzeni bu yöntemi uygulamaktadır. Pasquill tarafından oluşturulmuş altı kararlılık sınıfı ve tanımları Tablo V.1.6.3’de verilmiştir.

Tablo V.1.6.3. Pasquill Kararlılık Sınıfları,

Pasquill sınıflandırma yönteminin Turner (1961) tarafından geliştirilen değişik bir

şekline göre, kararlılık sınıflarının tanımı (A-F) Tablo V.1.6.4'de gösterilmiştir. Söz konusu


173

sınıflandırma sistemi, kararlılık sınıflarının tahmini için etkin bir yöntem olup, hava kirliliği modellemesi çalışmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Tablo V.1.6.4. Turner Yöntemine Göre Kararlılık Sınıfları,

Kaynak: Stern, Arthur C., Fundamentals of Air Pollution, 1984. Bölge İklimine Genel Bir Bakış: Bölgeye ait iklimsel özellikler Bölüm IV.2.1’de belirtilmiş olup, ek olarak; Göksun

Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı meteorolojik verileri kullanılarak, ABD Lakes Environmental’ın geliştirdiği WRPLOT View Programı ile bölgeye ait yıllık rüzgar gülü oluşturulmuş olup, Şekil V.1.6.2’de verilmiştir. 2004 yılı rüzgar gülüne göre; bölgedeki hakim rüzgar yönü Kuzey-Batı (NW) olarak tespit edilmiştir. Modelleme sonuçları, bu kriter de göz önüne alınarak değerlendirilecektir.

Şekil V.1.6.2. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı Rüzgar Gülü Yine WRPLOT View Programı kullanılarak Göksun İstasyonu 2004 yılına ait rüzgar

hızı dağılımı çizilmiş ve Şekil V.1.6.3’de gösterilmiştir. Rüzgar hızları göz önüne alınarak


174

sınıflandırma yapılmış ve her sınıftaki rüzgarın esme frekansları % olarak ifade edilmiştir. Bu şekle göre; bölgedeki rüzgar hızının % 66,2’si 0,5-2,1 m/sn aralığında olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla % 13,4’ü 3,6-5,7 m/sn, %10,5’i 2,1-3,6 m/sn, %2,7’si 5,7-8,8 m/sn hızındaki rüzgarlar takip etmektedir.

Şekil V.1.6.3. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 Yılı Rüzgar Hızı Dağılımları Atmosferik kararlılık ile karışım yüksekliği bilgileri, bacadan çıkacak duman ve gazlar

ile, toz emisyonlarının dikey dağılım üst limitinin belirlenmesinde yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla, kararlılık şartları ve karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktörlerdir. Atmosferik kararlılık, atmosferdeki türbülans miktarının ölçüsüdür.

Atmosferik kararlılık düzeyi azaldıkça, türbülans miktarı artmakta, dolayısıyla hava

emisyonlarının dağılımı atmosferik karlılığın azalmasına bağlı olarak artmaktadır. WRPLOT View Programı’nın kullanımıyla Göksun İstasyonu 2004 yılı atmosferik kararlılık sınıflarının dağılımı grafiksel olarak oluşturulmuş ve Şekil V.1.6.4’de gösterilmiştir. Kararlılık sınıfları % olarak ifade edilmiştir. Bu şekle göre; bölgede çoğunlukla %37,5 ile F sınıfı kararlılık gözlenmektedir. Bunu %15,2 ile B, %14,5 ile C, % 13,4 ile D, %10,5 ile E ve %2,9 ile A sınıfı kararlılık izlemektedir. B,C, D, E kararlılık durumlarının oluşum frekansları birbirine yakın olup, B sınıfı kararlılık hali; atmosferin kararsız olduğu ve atmosfere atılan kirleticilerin yayılımının desteklendiği, C ve D kararlılık halleri ise; atmosferin nötral olduğu durumları temsil etmektedir.


175

Şekil V.1.6.4. Göksun Meteroloji İstasyonu 2004 Yılı Kararlılık Sınıfı Frekans Dağılımı Atmosferik kararlılık şartları gün içerisinde değişiklik göstermekte; genellikle sabahın

erken saatlerinde atmosferik kararlılık gözlenmekte, güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşması ve yeryüzüne yakın katmanların konvektif olarak ısınmasıyla birlikte ise atmosferik türbülansın artmasına, kararlılık durumunun azalmasına ve buna bağlı olarak dağılımın artmasına neden olmaktadır.

Karışım yüksekliği, atmosfere atılan kirleticilerin dağılımını etkileyen diğer bir

faktördür. Karışım yüksekliği, kirleticilerin dağılabileceği hacmi belirler. Karışım yüksekliğinin düşük olması, birim hacimdeki kütlenin, dolaysıyla da konsantrasyonun artması anlamına gelir (konsantrasyon = kütle / hacim). Karışım yüksekliğinin yüksek olması ise atmosfere atılan kirleticilerin daha etkin biçimde karışmasına, dağılmasına ve yer seviyesi konsantrasyonlarının daha az gözlenmesine olanak sağlar. Diğer bir deyişle; karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferdeki seyrelme oranını tayin eder.

Karışım yüksekliği de karalılık sınıfları gibi gün süresince değişiklik gösterir. Karışım

yüksekliği, sabahın ilk saatlerinde düşük olmakta, gün içerisinde ise öğleden sonra esen kuvvetli rüzgarların etkisiyle artış göstermektedir. Mevsimsel olarak ise; yaz aylarında karışım yükseklikleri, kış aylarına oranla daha yüksek olmaktadır. Diğer taraftan, kış aylarında karışım yüksekliğinin günlük değişim oranı, güneş radyasyonunun daha düşük olması sebebiyle yaz aylarına nazaran oldukça düşüktür.

MODELLEME SONUÇLARI Kurulması planlanan proje kapsamında hava kirlenmesine katkı değerlerinin

hesaplanması amacıyla ISCST3 Modeli kullanılarak tesisin bölgede yaratacağı muhtemel kirlilik yükü tahmin edilmiştir. Tesis etki alanı içerisinde; saatlik, 24 saatlik (günlük), aylık ve yıllık ortalama kirletici YSK değerleri µg/m3 cinsinden belirlenmiş ve ISCST3 model çıktıları eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-9).

Modelleme çalışmalarında kullanılan ISCST3 model girdileri, model sonucu elde

edilen maksimum saatlik ortalama, günlük ortalama, aylık ortalama ve yıllık ortalama PM YSK değerlerini gösterir çıktılar ve YSK değerlerinin üzerine işlenilerek eş konsantrasyon eğrileri oluşturulan topoğrafik haritalar eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-9).


176

Tablo V.1.6.5. Modelleme Çalışmaları ile Elde Edilen Maksimum PM YSK Değerleri ve HKDYY Sınır Değerleri

PARAMETRE ORTALAMA PERİYODU

MAKSİMUM YSK DEĞERİ (µg/m3)

HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN VADELİ VE KISA VADELİ

SINIR DEĞERLER STANDARTLARI AŞAN

NOKTA SAYISI

PM 24 saatlik 5526,53 300 6

Yıllık 16,942 150 -

Söz konusu yönetmeliğe göre, UVS değeri aşılmaması gereken, bütün ölçüm

sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerdir. Modelleme sonuçlarına göre, 179 noktadaki değerlerin aritmetik ortalaması alındığında, UVS değerinin (150 µg/m3) çok altında kaldığı (16,942 µg/m3) görülmektedir.

24 saatlik YSK değeri ise HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli sınır değerleri

(PM için KVS=300 µg/m3) 179 adet alıcı ortam ağı içerisinde toplam 6 noktada sınır değri aşmaktadır. Standartları aşan noktalara ait koordinatlar, konsantrasyon değerleri ve sınır değeri aştığı tarihleri gösterir tablo aşağıda verilmiştir.

Tablo V.1.6.6. PM için HKDYY Sınır Değerleri Aşan Noktalara Ait Koordinatlar ve Konsantrasyon Değerleri

No Koordinatlar 24 SAATLİK YSK

(µg/m3) Tarih

GG.AA.YY x y

1 244000 4194000 5526,534 16.10.2004 2 243000 4194000 2975,175 09.11.2004 3 243000 4195000 1073,624 07.01.2004 4 244000 4196000 869,943 23.01.2004 5 243000 4193000 567,064 10.11.2004 6 245000 4192000 364,051 02.11.2004

Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Tablo Ek-IA’da PM için verilen

sınır değeri, KVS değeri ölçüm sonuçlarının %95’ini aşmaması gereken değerdir. Modelleme sonuçlarına göre, 179 noktanın 173’ünde (%96,6) KVS sınır değeri aşılmamaktadır, dolayısıyla söz konusu Yönetmelik sınır değerini sağlamaktadır.

Yapılan modelleme çalışması esnasında modelleme sonuçları ve model

sonuçlarından çizilen 1/25.000 ölçekli topografik harita eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-9). Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında meydana gelecek olan toz

emisyonunun minimuma indirilmesi amacıyla yapılacak olan çalışmalar aşağıda sunulmuştur.

Toz Emisyonu için Alınacak Kontrol Önlemleri Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında;

regülatörlerde, baraj alanında, iletim yapılarında, yükleme havuzlarında, cebri borularda, ulaşım yollarında, denge bacasında ve santral binalarında yapılacak kazı, dolgu ve malzeme nakli vb. işlemleri ile kırma-eleme tesisinde yapılacak çalışmalar esnasında toz emisyonu oluşması söz konusudur.

Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için emisyon kaynağında

savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, yollarda tesviye yapılması, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve


177

malzemenin üst kısmının %10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Ayrıca gerektiği durumlarda proje alanında bulunan yollar düzenli olarak arazöz araçlar ile sulanacaktır.

Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak olan toz emisyonlarının minimuma

indirilmesini sağlamak amacıyla; - Yol güzergâhlarında arazöz ile sulama yapılacaktır. - Kırma eleme tesisinde birincil kırıcı ağzında ve eleme ünitesinde su pulvarize

sistemi kurulacaktır. - Malzemelerin konveyör bantlardan silolara ve harman yerlerine dökülmesi

esnasında, konveyör bant ağızlarında su pulvarize sistemi kurulacaktır. - Savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması sağlanacaktır. - Malzemelerin taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılacak ve

malzemenin üst kısmının %10 nemde tutulacaktır.

- Malzemeleri taşıyacak olan konveyör bantlar ve kırma eleme tesisi kapsamında çalışacak diğer üniteler; kapalı sistem çalışacak, böylece bu ünitede oluşacak olan tozun dışarı çıkması engellenecektir.

- Kırma eleme tesisinde kullanılacak olan konveyör bantların üzeri kapalı olarak

dizayn edilecektir. Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılacak olan su pulvarize

sistemine ait örnek akış diyagramı, aşağıdaki şekillerde verilmiştir.

Şekil.V.1.6.5. Kırma-Eleme Tesisi Su Pulvarize Sistemi


178

Şekil.V.1.6.6. Konveyör Bant Hattı Su Pulvarize Sistemi Bunlara ek olarak, araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma

indirgenmesi için, 08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik’in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu’na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir.

Sonuç olarak; ISCST3 Modeli kullanılarak elde edilen Hava Kalitesine Etki

Değerleri’ne göre, projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasından kaynaklı muhtemel emisyonların, HKDYY sınır eğerlerini sağladığı ve dolayısıyla faaliyetin insan ve çevre sağlığı açısından herhangi bir tehlike oluşturmayacağı öngörülmektedir.

V.1.7. Zemin emniyeti, baraj gölünden su kaçağı olmaması için yapılacak

işlemler,

Gökkaya baraj yerinde ana kaya Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonuna ait kireçtaşlarıdır. Kireçtaşları; genellikle gri, bej, sarımsı ve beyaz renklerde, çok kalın, kalın, orta katmanlı, mikritik, biyomikritk türündedirler. Sert ve dayanımlı olan bu formasyonun özellikle üst düzeylerinde karstik oluşuklara rastlanır. Anakaya üzerinde sol sahilde 1-2 m kalınlıkta yamaç molozu ile dere yatağında 5-6 m kalınlıkta tahmin edilen alüvyon bulunmaktadır. Geçirimli olan yamaç molozu ve alüvyon kazı ile kaldırılacaktır. Anakayayı oluşturan ve üst seviyeleri karstik olan kireçtaşları, geçirimlilik yönünden sıkıntılı görünmektedir. Baraj yerinde açılan kuyularda, örtü birimlerinde (yamaç molozunda ve alüvyonda) yapılan basınçsız su deneylerinde geçirimlilik katsayısı (K) 10-2 ile 10-5 cm/s arasında değişmektedir. Ağırlıklı ortalama ise 10-3 olup, birimlerin geçirimli özellikte olduğunu göstermektedir. Temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde kuyuların ortalama geçirimlilik değerleri 3,73-20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu değerlere göre temel kaya az geçirimli-geçirimli özelliktedir.


179

Bunun için baraj yerinde ortalama 40 m derinlikte enjeksiyon perdesi önerilmiştir. Aks yerinde duraylılık yönünden problem bulunmamaktadır. İnşaat aşamasında alüvyal çökeller, yamaç molozu ve temel kayasının yüzeysel ayrışmış kısımları sıyrılarak sağlam kaya koşulları sağlanacaktır.

Gökkaya Baraj yerinde açılan temel araştırma sondajları ve bu sondajlara ait karot

yüzdeleri (%), RQD (%) değerleri, yeraltısuyu seviyeleri, kuyu derinlikleri ile basınçlı su deney sonuçları (Lugeon-geçirimlilik) Tablo IV.2.2.6.’da verilmiştir.

V.1.8. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini

amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerinde etkileri, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı, fauna üzerinde olabilecek etkiler,

Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan bütün üniteler (iletim tüneli,

malzeme stok sahası ve kırma eleme tesisi hariç) orman sayılan alanlar içerisinde kalmaktadır. Dolayısıyla proje dahilinde tesis edilecek olan toplam 120.068 m2(iletim tünel alanı dahil) alanın; 41.927 m2’si orman sayılan alan, 47.470 m2’si orman sayılmayan alan içerisinde kalmaktadır. Geri kalan 30.671 m2’lik alan ise iletim tüneline aittir.

Proje alanı Adana Orman Bölge Müdürlüğü, Saimbeyli Orman İşletme Müdürlüğü,

Saimbeyli ve Ayvacık Orman İşletme Şeflikleri sınırlarında kalmaktadır. Söz konusu proje alanı ile ilgili olarak Adana Orman Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan “ÇED İnceleme ve Değerlendirme Raporu” (Bkz. Ek-18, Resmi Yazılar) ve proje alanı ve yakın çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli orman mesçere haritasına (Bkz. Ek-4) bakıldığında, proje alanı içerisindeki ağaç cinsleri; Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olarak tespit edilmiştir. Mesçere tipi olarak ise alanda; BÇz, BKBt, Çzcd2, BÇz, OT, Çzd1, Bar, Çzcd1, Z, BÇzAr, Arcd1 olduğu görülmektedir.

Proje ve ünitelerinin kurulacağı yaklaşık 41.927 m2 ormanlık alanda, yaklaşık 5

m2‘de 1(4) ağacın kesileceği göz önünde bulundurulursa toplam 8.386 adet Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) ağacı elden çıkarılacaktır.

Adana Orman Bölge Müdürlüğü tarafından oluşturulan ÇED İnceleme ve

Değerlendirme Raporu”nda yapılacak tesisler için seçilen alanın orman envaline en az şekilde zarar vereceği belirtilmektedir. Ayrıca ormancılık çalışmaları ve orman-halk münasebetleri açısından da projenin mahsuru olmadığı belirtilmiştir.


Kanunu’nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır.

Flora Üzerine Olabilecek Muhtemel Etkiler Faaliyetin arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında bitki türleri bitkisel toprak örtüsünün

sıyrılmasından dolayı biyomas kaybına uğrayacaktır. Ancak, flora türlerinin tamamen ortadan kaldırılması gibi bir durum söz konusu olmayacaktır.

Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri,

Tablo IV.2.11.1.’de flora listesinde yer alan türlerdendir.

4 Çevresel Etüt Çalışmalarında Arazi Gözlemleri Sonucunda Ortalama Değer Olarak Alınmıştır.,


180

Arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında yaklaşık 120.068 m2(iletim tünel alanı dahil) alanda bitkisel toprak örtüsü tamamen ortadan kaldırılacaktır.

Fauna Üzerine Olabilecek Muhtemel Etkiler Karasal fauna türleri açısından arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında proje

sahasındaki habitatlarının bozulması nedeniyle bulundukları habitatları terk ederek çevredeki daha uygun alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir.

Fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi için projede görev alacak personele

faaliyet sahibi tarafından gerekli uyarılar yapılacak ve yaban hayatının korunması konusunda 6 ayda bir eğitim ve bilgilendirme toplantıları düzenlenecektir. Düzenlenecek eğitim ve bilgilendirme toplantıları Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün bilgisi ve desteği alınarak yapılacaktır. Düzenlenecek eğitim ve bilgilendirme toplantılarında konu ile ilgili broşürler faaliyet sahibi tarafından hazırlattırılıp dağıtılacaktır.

Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde

bulunan fauna türleri ile ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu sözleşmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine uyulacaktır.

Bunlar; Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (6. madde);

Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri,

Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek,

Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek,

Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak,

Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır.

Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (7. madde);

Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara,

Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya,

Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır.


181

Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na ve ilgili Yönetmeliklere uyulacaktır.

İnşaat aşamasında yapılacak patlatma işlemleri fauna türlerinin üreme dönemleri

(Mart-Haziran ayları arası) dışında gerçekleştirilecek, bu dönemlerde patlatma yapılmayacaktır.

V.1.9. Arazinin hazırlanması, inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla

elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri,

Planlanan söz konusu tesislerden; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himetli

Regülatörü Göksu Nehri üzerinde 610 m ile 760 m kotları arasında planlanmaktadır. Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Proje kapsamında kurulacak olan alanlar üzerinde, Ek-4’de verilen Orman Mesçere Haritası, Ek-3’de verilen Arazi Varlığı Haritası ve Ek-15’de ve Adana Tarım İl Müdürlüğü tarafından proje alanında yapılan arazi çalışmaları sonucunda oluşturulan görüşünde, proje alanı içerisinde herhangi bir tarım alanı bulunmamaktadır.

V.1.10. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar

yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar, Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında kullanılacak araçlardan

kaynaklı yakıt(motorin) kullanımı söz konusu olacaktır. Söz konusu araçlar için gerekli yakıt, faaliyet sahasına en yakın olan ruhsatlı akaryakıt istasyonundan karşılanacaktır.

Arazinin hazırlanmasından projenin işletme aşamasına geçene kadar yapılacak

çalışmalarda kullanılacak olan araçlardan kaynaklı oluşması muhtemel emisyon miktarlarının hesaplanmasında Tablo V.1.10.1’de verilen emisyon faktörleri kullanılmıştır.

Tablo V.1.10.1. Dizel Taşıt Araçlarından Kaynaklanan Emisyon Faktörleri(kg/ton)

KİRLETİCİ DİESEL

Karbonmonoksitler 9,7 Hidrokarbonlar 29 Azot Oksitler 36 Kükürt Oksitler 6,5 Toz 18

Kaynak:Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları.1991 Projenin işletme aşamasına geçene kadar yapılacak olan arazi hazırlık ve inşaat

çalışmaları esnasında kullanılacak araçlar aşağıda verilmiştir;


182

Tablo V.1.10.2. İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanlar,

MAKİNA VE EKİPMAN ADI SAYISI

Kamyon 40 Adet

Traktör 5 Adet

Dozer 5 Adet

Ekskavatör 10 Adet

Kompresör 5 Adet

Greyder 3 Adet

Silindir 2 Adet

Mobil Vinç 4 Adet

Jeneratör 2 Adet

Beton Santralı 1 Adet

Temel Kazık Makinesi 2 Adet

Betoniyer 1 Adet

Beton Pompası 4 Adet

Arazöz 2 Adet

Kullanılacak iş makinelerinin harcayacağı maksimum yakıt miktarı yaklaşık 30

lt/saat-araç, olup, her aracın oluşturacağı kütlesel debi hesaplamaları aşağıda verilmiştir. Mazotun yoğunluğu = 0,8654 kg/lt, alınmıştır. Kullanılacak araçların saatlik yakıt sarfiyatının 30 lt/araç olarak göz önüne

alındığında 1 aracın oluşturacağı emisyon değerleri aşağıda hesaplanmıştır. 30 lt/saat-araç x 0,8654 kg/lt = 25,95 kg/saat = 0,025 ton/saat olarak bulunur.

Buradan da oluşturacağı gaz emisyon değerleri aşağıda verilmiştir. Karbonmonoksitler : 9,7 kg/ton x 0,025 ton/saat = 0,242 kg/saat Hidrokarbonlar : 29 kg/ton x 0,025 ton/saat = 0,725 kg/saat Azot Oksitler : 36 kg/ton x 0,025 ton/saat = 0,9 kg/saat Kükürt Oksitler : 6,5 kg/ton x 0,025 ton/saat = 0,162 kg/saat Toz : 18 kg/ton x 0,025 ton/saat = 0,45 kg/saat

Çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonların minimuma indirgenmesi için;

trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden olacağı hava kirliliğinden ve tehlikelerinden, canlıları ve çevreyi korumak amacıyla egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak ve ölçümler yaparak kontrol etmek üzere gerekli usul ve esasları belirleyen, 08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik’in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır.


183

V.1.11. Proje kapsamında kullanılacak suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarları, su temini sistemi, ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar,

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında su kullanılacak yerler, miktarları, temin

yerleri, atıksu miktarları ve atıksuyun bertaraf şekli Tablo V.1.11.1.’de verilmiştir. Tablo V.1.11.1. Projenin Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Su Kullanılacak Yerler, Miktarları, Temin Yerleri,

Atıksu Miktarları ve Atıksuyun Bertaraf Şekli

SU KULLANIMI SU MİKTARI SU TEMİN YERİ ATIKSU MİKTARI ATIKSUYUN BERTARAF ŞEKLİ

Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamalarında toplam 250 Kişi İçin İçme ve Kullanma Suyu

250 kişi x 150 lt/kişi-gün = 37,5 m3/gün

Mevcut yüzey sularından ve kaynak sularından içme ve kullanma suyu temin edilecektir.

37,5 m3/gün

Oluşacak evsel nitelikli atıksu, faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi olmadığından, destek şantiyelerinde(Saimbeyli ve Himmetli HES Proje Alanı) kurulacak sızdırmasız fosseptikte toplanacak ve Gökkaya HES ana şantiye alanında kurulacak olan paket atıksu arıtma tesisine vidanjör yardımıyla aktarılması sağlanacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği”nde verilen deşarj kriterlerini sağladıktan sonra en yakın alıcı ortama(Göksu Nehri) deşarj edilecektir.

Çalışma Bölgesinde ve kullanılacak köy yollarında tozumayı önlemek için arazöz ile nemlendirme işlemi

Yaklaşık 10,00 m3/gün

Yüzeysuyundan pompaj ile (Göksu Nehri ve Yankolları)

- Nemlendirme işleminde su, toprak bünyesinde kalacağı için atıksu oluşmayacaktır.

Beton İmalatları (Mobil Beton Santrali)

Toplam = 24.000 m3/inşaat süresince


Sadece betonlarını boşaltan mikser araçların yıkanması sonucu inşaat süresince; yaklaşık 550 m3 agrega içerikli askıda katı madde (AKM) konsantrasyonu ve bulanıklığı yüksek olan atıksu oluşacaktır.

Atık suların ve mikser içerisinde kalmış agreganın geri kazanılması için tesiste “Yıkama Tamburu” ve “Çöktürme Havuzu” kurularak (4x8x2m ebatlarında) geri kazanma (Recycling) işlemi uygulanacaktır. Agrega malzeme dolgu işlemlerinde, su ise beton imalatlarında yeniden kullanılacaktır.

Kırma-Eleme Ünitesinde/Toz İndirgeme Sistemi (Su Pulverizasyon Sistemi)

Yaklaşık 470 lt/gün (1 ton malzeme için 2 lt su)


Kullanılan suyun tamamı malzeme bünyesinde kalacaktır.

Atıksu oluşması söz konusu değildir.

Not 1: Bir kişinin ihtiyaç duyacağı su miktarı 150 lt/kişi-gün(5 ) alınmıştır. Not 2: Kullanılacak suyun tamamının atık su olarak geri döneceği kabul edilmiştir. Proje kapsamında açığa çıkacak evsel nitelikli atıksular, orta kirlilikte evsel atıksu

özelliği ile karakterize edilebilir. Uzun araştırmalar sonucu ortaya çıkan literatür bilgilerine göre oluşacak evsel nitelikli atıksuyun karakteristiği ile ilgili toplam kirlilik yükleri Tablo V.1.11.2’de verilmiştir.

5 Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ - 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU)


184

Tablo V.1.11.2. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Toplam Kirlilik Yükü

PARAMETRE Birim yük (mg/l)

Toplam yük (kg/h)

BOI5 220 0,20625 KOI 500 0,46875 AKM 220 0,20625 Yağ-gres 100 0,09375 Toplam P 8 0,0075 Toplam N 40 0,0375 Toplam Cl 50 0,046875 Toplam sülfür 30 0,028125 Toplam organik karbon 160 0,15 pH 6-9 Kaynak: Metcalf and Eddy. (2004). Wastewater Engineering; Treatment, Disposal and Reuse, Mc Graw Hill Book Company, New York, ABD.

Faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi olmadığından;

projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘‘Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik’’ uyarınca destek şantiyelerinde(Saimbeyli ve Himmetli HES Proje Alanı) kurulacak sızdırmasız fosseptiklerde toplanacak ve Gökkaya Barajı Santral alanı bitişiğinde bulunacak ana şantiye içerisinde kurulacak paket atıksu arıtma tesisine vidanjörle aktarılacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği”nde verilen deşarj kriterlerini sağladıktan sonra en yakın alıcı ortama (Göksu Nehri) deşarj edilecektir. Proje kapsamında kurulacak arıtma tesisine ait P&I Diyagramı ve kesitler eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-11).

Proje dahilinde kurulacak olan paket atıksu arıtma tesisi için, 2005/5 sayılı Atıksu

Arıtma Tesisi Proje Onayı genelgesi kapsamında onayı yapılacaktır. Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları ile işletme aşamasında; 31.12.2004 tarih

ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nin 20. Maddesinin (a) ve (b) bendleri ile 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 12. Maddesine uygun olarak hereket edilecektir. Konu ile ilgili olarak Taahhütname Ek-15’de verilmiştir.

Proje dahilinde Göksu Nehri ve yan kollarına deşarj edilecek her türlü atıksu için, 31

Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’’ ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliğinin 20. Maddesi, Ek-5 ve Ek-6’da yer alan alıcı ortam değerleri ile atıksu deşarj kriterlerine uyulacaktır.

Çalışma bölgesinde kullanılacak köy yollarında tozumayı önlemek için yüzey suları

kullanılarak arazöz ile nemlendirme işlemi yapılacak olup, bu işlemde su toprak bünyesinde kalacağı için atıksu oluşturmayacaktır. Ayrıca kırma-eleme ünitesinde, toz emisyonunun yayılımını önlemek için, toz indirgeme sisteminde (Su Pulverizasyon Sistemi) su kullanılacak olup, bu su da, malzeme bünyesinde kalacak ve atıksu oluşmayacaktır.


185

V.1.12. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek meydana gelecek katı atık miktarı, ne şekilde bertaraf edileceği,

Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında; yapılacak hafriyat çalışmaları

neticesinde hafriyat atıkları, çalışacak personellerden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar ile inşaat atıkları meydana gelecektir.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak olan hafriyat atıkları bu

hafriyat atıkların değerlendirilmesi ve bertarafı ile ilgili bilgiler raporun V.1.1. nolu bölümünde detaylı olarak sunulmuştur.

Evsel Nitelikli Katı Atıklar; Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamalarında çalışacak toplam 250 kişiden

kaynaklı, evsel nitelikli katı atık (organik atık vb.) ve inşaat çalışmalarından dolayı atık (tahta, demir, çimento kağıdı vb.) oluşması söz konusu olacaktır.

Bir kişiden kaynaklı günlük katı atık miktarı 1,34 kg (6) kabulüyle; 250 kişi x 1,34 kg/gün = 335 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşacaktır. Projede çalışacak personelden kaynaklanan evsel katı atıklar, şantiye olarak

kullanılacak sahalar içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacaktır. Konteynırlarda biriktirilecek bu katı atıklar ise belli periyotlarda Saimbeyli Belediyesi ile yapılacak sözleşme dahilinde toplatılarak katı atık depolama alanına nakledilecektir.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında meydan gelecek katı atıkların

belediye araçları tarafından toplanarak depolama alanına nakledilmesi ile ilgili olarak MEM Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından 31.10.2008 tarih ve 31 sayılı yazı ile Saimbeyli Belediyesi’ne başvuru yapılmıştır. Yapılan başvuru neticesinde Saimbeyli Belediyesi’nin 28.11.2008 tarih ve 142/741 sayılı cevabı yazısında söz konusu evsel nitelikli katı atıkların belediye sistemine verilmesinde herhangi bir sakınca olmadığı belirtilmektedir(Bkz.Ek-15).

Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında ayrıca; parça demir, çelik, sac, ambalaj

malzemesi ve benzeri katı atıklarla oluşacak olup, bu atıkların miktarı değişiklik göstereceğinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atıklar hurda olarak toplanıp, proje alanı içinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise yine Saimbeyli Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir.

Arazi hazırlık çalışmaları esnasında meydana gelecek olan demir, çelik, sac vb.

metal parçaları, şantiye alanı içerisinde kurulacak, taban sızdırmazlığı sağlanmış ve üzerinde sundurma yapı bulunan bir alanda muhafaza edilecektir.

Sonuç olarak; Projenin tüm aşamalarında oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) 14.03.1991

tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği gibi denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu

6 Kaynak: Devlet İstatistik Enstitüsü, Belediye Katı Atık Sonuçları, 2002


186

konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne ve ve buYönetmelikte;

03.04.1991 tarih ve 20834 sayılı Resmi Gazete’de 22.02.1992 tarih ve 21150 sayılı Resmi Gazete’de 02.11.1994 tarih ve 22099 sayılı Resmi Gazete’de 15.09.1998 tarih ve 23464 sayılı Resmi Gazete’de 18.08.1999 tarih ve 23790 sayılı Resmi Gazete’de 29.04.2000 tarih ve 24034 sayılı Resmi Gazete’de 25.04.2002 tarih ve 24736 sayılı Resmi Gazete’de 05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişikliklere uygun

olarak hareket edilecektir. Projenin tüm aşamalarında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları;

24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“ hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.

Ayrıca; projenin tüm aşamalarında 09.09.2006 tarih ve 26284 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Başbakanlık Genelgesi’ne uygun olarak hareket edilecektir.

Atık Yağlar ve Akümülatörler; Projenin işletme aşamasında çalışacak araçların bakım ve onarımları yetkili

servislerinde yaptırılacak olup, bunun mümkün olmadığı ve bakım onarımlarının tesis içerisinde yapıldığı zamanlarda herhangi bir atık yağın ortaya çıkması durumunda, söz konusu yağın toprağa ve/veya suya karışmasının önlenmesi amacı ile, atık yağ kapalı ve sızdırmasız metal bir kapta toplanarak 30.07.2008 tarih ve 26952 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında lisans almış geri kazanım firmasına sözleşme dahilinde verilecektir. Araçların tesis içerisinde bakım ve onarımları; şantiye alanı içerisinde taban sızdırmazlığı sağlanmış ve üzeri sundurma yapı ile kapatılmış alanda yapılacak olup, yapılacak çalışmalar esnasında 31.05.200 tarih ve 25831 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir.

Ayrıca projenin işletme aşamasında kullanılacak olan araçların bakım ve

onarımlarının faaliyet alanı içerisinde yapılması durumunda, ortaya çıkması muhtemel atık aküler, 31/08/2004 tarih ve 25569 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda proje alanı içerisinde taban sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans almış geri kazanım firmasına verilmek sureti ile bertarafı sağlanacaktır.

Bunun yanı sıra trafoda izolasyon yağları kullanılmaktadır. Tesiste büyük çaplı arıza

durumlarında, yapılacak yağ transferi işlemi sırasında, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dökülen veya taşan izolasyon yağı üzerine kum, çakıl veya talaş gibi absorban dökülerek ortama sızması önlenecek daha sonra bu karışım varillere alınarak depolanacaktır.

Kullanılacak izolasyon yağının yaklaşık ömrü 25-30 yıl arasındadır. Kullanım ömrünü

tamamlamış izolasyon yağlarının bertarafı ise, lisanslı bertaraf tesislerinde, 21.01.2004 tarih ve 25353 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” 2. Bölüm Madde 9’da belirtildiği şekilde gerçekleştirilecektir. Atıkların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Bertaraf tesislerine aktarılıncaya kadar “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” 4. ve 5. Bölümlerde öngörülen şartlar sağlanacak, işletme içindeki “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”nde


187

belirtilen standartlara uygun olarak yapılmış geçici depolarda depolanacaktır. Daha sonra ihale yolu ile Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan lisans almış firmalara satılarak değerlendirilecektir. Ayrıca söz konusu izolasyon yağlarının depolanması, taşınması ve bertarafı esnasında 27.12.2007 tarih ve 26739 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Poliklorlu Bifenil (PCB) ve Poliklorlu Terfenil (PCT)’lerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik”e ve “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”ne uyulacaktır.

Tıbbi Atıklar; Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında çalışacak kişilerin sağlık

sorunlarına müdahale etmek amacıyla yapılacak yataksız, ayakta tedavi amaçlı revir ünitesi kurulacaktır. Revir ünitesinde oluşacak atıkların miktarı tam olarak belirlenememekle birlikte çok az miktarda olması tahmin edilmektedir.

Revir ünitesinde oluşması muhtemel tüm tıbbi atıklar; yırtılmaya, delinmeye,

patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan, en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” ibaresini taşıyan kırmızı renkli plastik torbalara konulacaktır. Torbalar en fazla ¾ oranında doldurularak ağızları sıkıca bağlanacak ve gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere sahip diğer bir torbaya konularak kesin sızdırmazlık sağlanacaktır.

Kesici ve delici özelliği olan atıklar ise diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özelliklere sahip lamine kartondan yapılmış kutu veya konteynerler içinde toplanacaktır. Bu biriktirme kapları, en fazla ¾ oranında doldurulacak ve ağızları kapatılarak kırmızı plastik torbalara konulacaktır. Kesici-delici atık kapları dolduktan sonra kesinlikle sıkıştırılmayacak, açılmayacak, boşaltılmayacak ve geri kazanılmayacaktır.

Tesiste Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında geçici olarak depolanması

sağlanacak olan tıbbi atıklar Adana Belediyesi ile yapılacak olan protokol kapsamında tıbbi atık depolama alanında bertaraf edilmesi sağlanacaktır.

Tesis içerisinde oluşması muhtemel tıbbi atıkların geçici olarak depolanması,

taşınması ve bertaraf edilmesi aşamalarında 25.07.2005 tarihli 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nde belirtilen yükümlülüklere uygun olarak hareket edilecektir.

Diğer Atıklar; Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasınca kullanılacak olan araçlardan kaynaklı

kullanılmış araç lastikleri meydana gelecektir. Proje alanı içinde oluşması muhtemel ömrünü tamamlamış lastiklerin geri kazanım firmasına verilmesi sağlanacak olup, bu kapsamda 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir. Ayrıca proje kapsamında kullanılacak yemekhanede oluşacak bitkisel atık yağların bertarafında 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir.

Ayrıca proje kapsamında kurulacak olan evsel nitelikli paket atıksu arıtma tesisinden

çıkacak olan arıtma çamurları Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeiği Madde 28 gereğince su


188

oranını %65’e getirecek ve daha sonra atık depolama alanına nakledilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır.

Projenin tüm aşamalarında, Göksu Nehri ve yan kollarına katı ve/veya sıvı atıklar ile

hafriyat atıkları kesinlikle atılmayacak olup, söz konusu dere yataklarından herhangi bir malzeme alınmayacaktır.

Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda belirtilen

atık yönetimiyle ilgili tüm yönetmeliklere uyulacaktır. V.1.13. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek

yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler,

Yapılması planlanan söz konusu projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması esnasında

çalışacak olan araç ve ekipmanlardan kaynaklı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Ayrıca inşaat süresince iletim tüneli ile tesis oturum alanlarında belirli aralıklarla yapılacak patlatma işlemlerinden kaynaklı gürültü ve titreşim meydana gelecektir.

Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları aşamasında meydana gelecek olan gürültü

düzeyinin belirlenmesi amacıyla Sound Plan programından faydalanılmış olup, bu kapsamda çalışacak olan araç ve ekipmanların gürültü bilgileri programın kitaplığından alınmış ve gürültü haritaları bu doğrultda oluşturulmuştur.

Ek-11’de verilen Akustik Rapor incelendiğinde, yapılan hesaplamalar sonucunda

verilen gürültü haritası üzerinde anlaşılacağı üzere, projenin inşaat çalışmaları esnasında çalışacak araçlardan kaynaklı gürültü düzeyi özellikle araçların çalıştığı bölgede yüksek değerlere çıkmaktadır. Ancak zemin ve mesafenin etkisiyle azalan gürültü düzeyi Himmetli köyünde bulunan en yakın yapıda bu değer 40 dBA’nın da altına düşmektedir.

Ayrıca inşaat çalışmaları süresince faaliyet sahibi tarafından şantiye alanında;

inşaatın başlama, bitiş tarihleri ve çalışma periyotları ile Saimbeyli belediyesinden alınan izinlere ilişkin bilgiler, inşaat alanında herkesin kolayca görebileceği bir tabelada gösterilecektir.

ÇED Raporu kapsamında hazırlanan Akustik Rapor eklerde sunulmuştur

(Bkz. Ek-11). V.1.14. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine

getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği,

Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında toplam

250 kişinin çalışması planlanmaktadır. Proje dâhilinde çalışacak vasıfsız personel, mümkün olduğunca bölgeden istihdam edilecek, işletme aşamasında ise daimi personeller yine yöreden istihdam edilerek az da olsa bölge ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır. Bu personellerin evlerine ulaşımını sağlamak için servis hizmetleri verilecek, böylece yatacak yer problemi olmayacaktır.

Proje kapsamında çalışacak personelin sosyal ihtiyaçları (barınma, dinlenme,

yemekhane vb.) proje kapsamında kurulacak şantiye alanında yer alan sosyal tesislerden temin edilecektir. Ayrıca ihtiyaç duyulması halinde teknik ya da sosyal ihtiyaçlar, proje alanı yakın çevresindeki yerleşim birimlerinden (Saimbeyli Belediyesi), buralardan karşılanamama durumunda ise Adana ilinden temin edilebilecektir.


189

V.1.15. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar,

Projenin tüm ünitelerinde arazi hazırlama ve inşaat çalışmaları esnasında; - Yapılacak kazı çalışmaları (yol tesviye, kanal açma, tünel açma, tesis

yapılarının temellerinin açılması vb.), - Kazı çalışması sonucu oluşacak dolgu malzemelerinin stoklanması, serilmesi,

sıkıştırılması, - Tüm ünitelerin (regülâtör, baraj, iletim tüneli, yükleme havuzu, cebri boru,

santral binası, vb.) ve tamamlayıcı tesislerin inşaatı, - Kullanılan makine ve ekipmanlardan kaynaklı kaza riski söz konusu olabilmektedir. Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında;

Teknik olarak yönetmeliklerin şart koştuğu her türlü güvenlik tedbirleri, - Personele iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimi, - Yönlendirme işaretlerinin ve ikaz levha işaretlerin yerleştirilmesi, - İşçilere kişisel koruma araç ve gereçlerinin temini(giysi, maske, kulaklık vb.)

Tesiste tüm giriş çıkışların kontrollü bir şekilde yapılması, - Güvenlik görevlisinin bulundurulması, - Tehlike, ihbar ve ikaz panolarının yerleştirilmesi,

Bakımlı makine ve ekipmanların kullanılması, Kış aylarında yolların açık tutulması ve buzlanmanın önlenmesi konularında

gerekli her türlü önlemler alınarak, kazaların oluşması önlenecektir. Bu konuda özellikle yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını

içeren, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkartılarak, 23 Aralık 2003 tarih ve 25325 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği’’ hükümlerine uygun olarak inşaat çalışmalarının yürütülmesi sağlanacaktır.

Bu yönetmelikte geçen, açık alanlardaki çalışma yerlerinde uyulması gereken

aşağıdaki asgari şartlar yerine getirilerek tüm çalışmalar yapılacaktır. Ayrıca projenin inşaat ve işletme aşamalarında oluşması muhtemel kaza risklerine (deprem, sabotaj, sel, yangın vb.) karşı alınacak önlemleri belirleyen Acil Müdahale Planı eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-12).

i-Sağlamlık ve dayanıklılık Alçak veya yüksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerleri; - Çalışan işçi sayısı, - Üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı, - Maruz kalabileceği dış etkiler göz önüne alınarak yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır.

Bu çalışma yerlerinin taşıyıcı sistemleri ve diğer kısımları yapısı gereği yeterli

sağlamlıkta değilse, çalışma yerinin tamamının veya bir kısmının zamansız veya kendiliğinden hareketini önlemek için, bunların dayanıklılığı uygun ve güvenilir sabitleme metotlarıyla sağlanacaktır.

Çalışma yerlerinin sağlamlığı ve dayanıklılığı uygun şekilde ve özellikle de çalışma

yerinin yükseklik veya derinliğinde değişiklik olduğunda kontrol edilecektir.


190

ii-Enerji dağıtım tesisleri

Yapı alanındaki enerji dağıtım tesislerinin, özellikle de dış etkilere maruz kalan tesislerin, kontrol ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır.

Yapı alanında elektrik hava hatları geçiyorsa, mümkünse bunların güzergahı

değiştirilerek yapı alanından uzaklaştırılacak veya hattın gerilimi kestirilecektir. Bu mümkün değilse, bariyerler veya ikaz levhalarıyla araçların ve tesislerin elektrik hattından uzak tutulması sağlanacaktır. Araçların hat altından geçmesinin zorunlu olduğu durumlarda uygun önlemler alınacak ve gerekli ikazlar yapılacaktır.

iii-Hava koşulları İşçiler, sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek hava koşullarından korunacaktır.

iv-Düşen cisimler

Teknik olarak mümkün olduğunda işçiler düşen cisimlere karşı toplu olarak

korunacaktır. Malzeme ve ekipman, yıkılma ve devrilmeleri önlenecek şekilde istiflenecek veya depolanacaktır. Gerekli yerlerde tehlikeli bölgelere girişler önlenecek veya kapalı geçitler yapılacaktır.

v-Yüksekten düşme

Yüksekten düşmeler, özellikle yeterli yükseklikte sağlam korkuluklarla veya aynı

korumayı sağlayabilen başka yollarla önlenecektir. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta seviyesinde bir ara korkuluk ve tabanında eteklik bulunacaktır. Yüksekte çalışmalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik ağları gibi toplu koruma araçları kullanılarak yapılacaktır. İşin doğası gereği toplu koruma önlemlerinin uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde, çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri kullanılacaktır.

vi-İskele ve seyyar merdivenler

Bütün iskeleler kendiliğinden hareket etmeyecek ve çökmeyecek şekilde

tasarlanmış, yapılmış olacak ve bakımlı bulundurulacaktır. Çalışma platformları, geçitler ve iskele platformları, kişileri düşmekten ve düşen cisimlerden koruyacak şekilde yapılacak, boyutlandırılacak, kullanılacak ve muhafaza edilecektir.

İskeleler; (a) Kullanılmaya başlamadan önce, (b) Daha sonra belirli aralıklarla, (c) Üzerinde değişiklik yapıldığında, belli bir süre kullanılmadığında, kötü hava

şartları veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında, uzman bir kişi tarafından kontrol edilecektir.

Merdivenler yeterli sağlamlıkta olacak ve uygun şekilde bakım ve muhafazası

sağlanacaktır. Bunlar uygun yerlerde ve amaçlarına uygun olarak doğru bir şekilde kullanılacaktır. Seyyar iskelelerin kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli önlem alınacaktır.


191

vii-Kaldırma araçları Bütün kaldırma araçları ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dahil

bütün yardımcı kısımları; (a) Kullanım amacına uygun ve yeterli sağlamlıkta tasarlanmış ve imal edilmiş

olacak, (b) Doğru şekilde kurulacak ve kullanılacak, (c) Her zaman iyi çalışabilir durumda olacak, (d) Yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri

yapılacak, (e) Bu konuda eğitim almış ehil kişilerce kullanılacaktır. Kaldırma araçları ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça

görülecek şekilde yazılacaktır. Kaldırma ekipmanı ve aksesuarları belirlenen amacı dışında kullanılmayacaktır.

viii-Kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri

Bütün kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri; (a) İyi çalışır durumda olacak, (b) Doğru şekilde kullanılacaktır.

Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların sürücü ve

operatörleri özel olarak eğitilmiş olacaktır. Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların kazı çukuruna veya suya düşmemesi için gerekli koruyucu önlemler alınacaktır.

ix-Tesis, makine, ekipman

Mekanik el aletleri de dahil olmak üzere herhangi bir güçle çalışan tesis, makine ve

ekipman; (a) Mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri dikkate alınarak uygun şekilde

tasarlanmış ve imal edilmiş olacak, (b) İyi çalışır durumda olacak, (c) Yalnız tasarlandıkları işler için kullanılacak, (d) Uygun eğitim almış kişilerce kullanılacaktır. x- Kazı işleri, tünel, kanal işleri ile patlatmalar

Kazı işleri, tünel ve kanal çalışmalarında; (a) Uygun destekler ve setler kullanılacak, (b) Malzeme veya cisim düşmesi veya su baskını tehlikesine ve insanların

düşmesine karşı uygun önlemler alınacak, (c) Sağlık için tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir hava sağlamak

için bütün çalışma yerlerinde yeterli havalandırma yapılacak, (d) Yangın, su baskını veya göçük gibi durumlarda işçilerin güvenli bir yere

ulaşmaları sağlanacaktır. Kazı alanına giriş ve çıkış için güvenli yollar sağlanacaktır. Toprak ve malzeme

yığınları ve hareketli araçlar kazı yerinden uzak tutulacak ve gerekiyorsa uygun bariyerler yapılacaktır. Bunların yanı sıra proje kapsamında sahada hareket eden araçlar insan sağlığı açısından tehlike ve kaza riski oluşturmaktadır. Kaza risklerini en aza indirmek için proje sahası içerisinde çalışacak araçların bakımları periyodik olarak yapılacak, saha


192

içerisinde her türlü çevre emniyeti alınacak ve gerekli ikaz levhaları konulacaktır. Proje kapsamında tünel ve hafriyat çalışmalarında kullanılmak üzere alınacak

patlayıcı malzemeler için patlayıcı malzemelerin teslim alınması, taşınması, dağıtılması, geri alınması ve muhafazası bu amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş kimseler tarafından ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılacaktır. Doldurma, sıkılama, kapsül tellerinin temizlenmesi, bağlanması ve ateşlenmesi bizzat fenni ziyaretçi görevlendirilmiş, yeterlilik belgesine sahip ateşçi tarafından yapılacaktır. Patlayıcı yerleştirilen delikler çok iyi sıkılama yapılacak ve parça savrulma riskini önlemek amacıyla deliklerin üzeri örtülecektir.

Patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli

ikaz levhaları asılacak ve patlatma yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. İşletmede tehlikeli, parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak “Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü”ne uyulacaktır.

Patlatma yapıldığında (tünel dışında) çevreye taş ve kaya fırlamasını önlemek

amacıyla ilk patlatmalar 1 veya 2 delik açılarak ve minimum düzeyde patlayıcı kullanılarak yapılacak ve bu şekilde kayacın patlatmaya karşı tepkisi belirlenerek, kaya fırlamalarını önleyecek patlatma dizaynına ulaşılacaktır.

Ayrıca taş fırlamalarının denetlenmesi için en uygun ateşleme örgütlemesi yapılacak,

ardışık gelen ateşleyicilerin bindirmeli patlatılmaları sonucu kayaların birbirlerini perdelemesi sağlanacaktır.

Patlayıcı maddenin kullanılması, korunması, taşınması konuları; ‘’Tekel dışı bırakılan

patlayıcı maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması saklanması, depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esasları’’na ilişkin 29 Eylül 1987 tarih ve 19589 sayılı resmi Gazete’de yayımlanan 87/12028 karar sayılı tüzüğe uygun olarak yapılacaktır.

xi-Metal veya beton karkas, kalıp panoları ve ağır prefabrike elemanlar

Metal veya beton karkas ve bunların parçaları, kalıp panolar, prefabrike elemanlar

veya geçici destekler ve payandalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurulacak ve sökülecektir. İşçileri, yapının geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan risklerden korumak için yeterli önlemler alınacaktır. Kalıp panoları, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak şekilde planlanacak, tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktır.

xii-Çatılarda çalışma

Yükseklik veya eğimin belirlenen değerleri aşması halinde; işçilerin, aletlerin veya

diğer nesne veya malzemelerin düşmesini veya herhangi bir riski önlemek için toplu koruyucu önlemler alınacaktır. İşçilerin çatı üzerinde veya kenarında veya kırılgan malzemeden yapılmış herhangi bir yüzey üzerinde çalışmak zorunda olduğu hallerde; kırılgan maddeden yapılmış yüzeyde dalgınlıkla yürümelerini veya yere düşmelerini önleyecek önlemler alınacaktır.

Kısaca projenin gerek inşaat gerekse işletme döneminde, gerekli tüm tedbirler

alınacaktır. Projenin tüm aşamalarında, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış ve çıkartılacak olan yönetmelik ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası tüm kaza ve risklerin mümkün olan en alt düzeye indirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır.


193

V.1.16. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri,

Tahrip edilmiş bir alanı çevresel açıdan stabil duruma getirmek doğal bir çevrenin ve

doğal kaynakların gelecek nesillere aktarılması için zorunludur. Ancak tahrip edilmiş bir alan kendi haline bırakıldığında ekolojik dengesine ulaşması kendi kendini onarması çok uzun yıllar alabilir. Uygun bir zaman surecinde bu alanların yeniden doğaya kazandırılması için insan yardımına gereksinim vardır. Bu amaçla yapılan peyzaj onarımı tahrip edilmiş alanın verimliliğinin, ekolojik, ekonomik ve estetik değerlerinin yeniden kazandırılmasını hedefleyen çalışmalardır.

Peyzaj onarımı kapsamında yapılacak iyileştirme çalışmaları yalnızca ağaçlandırma

şeklinde değil, yeşil alan düzenlemeleri, arazi biçimlendirme ve erozyon kontrol önlemleri vb. alternatiflerin de sağlandığı çalışmaları içermelidir.

Projenin arazi hazırlık, inşaat ve tesis aşamasındaki faaliyetler kapsamında,

regülatör, baraj, yükleme havuzları, iletim kanalı(kapalı), cebri borular, santral binaları, şantiye ve malzeme stok sahaları ile kırma-eleme ünitesinde peyzaj karakteri farklılık göstermeye başlayacaktır.

Doğal ve fiziksel anlamda gerçekleşecek en büyük değişim; regülâtörde, barajda, yükleme havuzlarında, cebri borularda ve santral binalarında yaşanacaktır. Bu noktalarda doğal bitki örtüsü tahrip olurken, kazı ve dolgu çalışmaları sonucunda topografya değişecek, ekosistemdeki denge, müdahaleler sonucunda geçici olarak aksaklıklara uğrayacaktır. Bu aksaklığı ortadan kaldırabilmek adına yapılacak peyzaj çalışmalarıyla; öncelikle tahrip edilen bölgenin rehabilitasyonu gerçekleştirilerek, alanın doğal peyzaj değerini tekrar kazanması sağlanacaktır.

Arazinin onarılmış durumu, en azından, tesisin kurulmasından önceki egemen

koşullara uygun olarak hazırlanmasına özen gösterilecektir. Geride hiçbir atık bırakılmayacak, arazi biçimlendirme, sahanın orijinal durumuna uygunluk sağlayacak biçimde yapılacaktır (orijinal işlev olmayabilir). Yerel çevreye destek öğeleri yapılabilir (yeni yollar), erozyon kontrolü ve drenaj (akaçlama) karakteristikleri görülebilir biçimde kalabilir. Peyzaj/iyileştirme projesi yaptırılabilir. Biyolojik ıslah faaliyetleri yürütülecektir.

İnşaat süresince mevcut durumda kamuya açık ve özel yolların kullanımı

engellenmemeli, kullanırken özenli olunmalı, iş güvenliği için de gerektiğinden, yollar geliştirilmeli, bakımı yapılmalıdır. Bu çalışmalar için gerektiği takdirde tümüyle sert nüveli, soğuk asfalt, asfalt ve diğer malzemeler sağlanacaktır.

Genel olarak alınacak önlemler şu amaçlar içindir: - Örtü kalınlığının azalma riskinin olmaması - Kirlenme ve sedimantasyon riskinin çok düşük oranda kalması - Biyolojik ıslah çalışmalarının zarar görme riskinin düşük olması Üst Toprağın sıyrılması ve depolanması

İnşaat faaliyetleri sırasında genel olarak toprak yapısına zarar vermekten

kaçınılacaktır. Açıkça kumlu olan yerler dışında (nehir yatakları ve muhtemelen tüf içeren alanlar) ıslak koşullarda toprağa dokunulmayacaktır. Çalışma bölgesi 24 saat içinde 10 mm veya daha fazla yağış almışsa, inşaata 24 saat ara verilecek ve toprak koşullarının yeniden çalışılabilir duruma gelmesi beklenecektir. Islakken plastik özellik gösteren


194

topraklarda, toprak kıvamı kuruma sonucu hafif sert veya daha sert düzeye ulaşana veya nemli kıvamı daha sıkı veya sert olana değin çalışılmayacaktır.

Üst toprak, arazi yüzeyinde en üstteki verimli materyal katmanı olarak

tanımlanmakta olup, bitki gelişimini destekler. Bu katman, tohum bankasını barındırdığından, yeniden bitkilendirme programının mutlak gerekli bir öğesidir. Üst toprağın kalitesinin, özellikle yapısının ve tohum bankası olarak bütünlüğünün sürdürülmesi, hem biyolojik ıslah, hem de erozyon kontrolü yönünden yaşamsal öneme sahiptir. Etkilenen alanlar proje öncesi kullanımına ve verimliliğine geri dönmesine izin verecek düzeyde eski haline getirilecektir. Üst toprak ayrıca tesislerin etrafındaki yeşil alanların oluşturulmasında kullanılacaktır. Üst toprağın bakımı ve idaresi, bu amaca ulaşmak için olmazsa olmaz koşuldur.

Projede yer alan tesisler ve çevresinde yapılacak olan kazı çalışmaları esnasında,

toplam 89.397 m2’lik alanda inşa edilecek üniteler için toprak sıyrılması gerçekleşecektir. Bu alanların dağılımını gösteren Bölüm II.2‘de verilmiştir.

Toprak sıyırma ve depolama işlemleri esnasında dikkat edilecek hususlar ise

şunlardır: - Üst toprak minimum 15 cm maksimum 30 cm derinliğe kadar sıyrılacaktır. Üst

toprak derinliğinin 15 cm‘den daha az olduğu yerlerde, üst toprağın tamamı dikkatlice sıyrılarak ayrı bir yerde depolanacaktır.

- Üst toprak, araç ve iş makinelerinin sıkıştırmayacağı veya kirlenmeye maruz kalmayacağı yerlerde, kayıplarını ve/veya bozulmasını en düşük düzeyde tutacak koşullarda depolanacaktır.

- Üst toprak alt toprakla karıştırılmayacak, ayrı yerlerde depolanacak veya jeotekstil yayılarak karışımın önlenmesi gibi uygulamalar yapılacaktır.

- Üst toprak ve alt toprak yığınları, serbestçe drene olabilecek şekilde yerleştirileceklerdir.

- Makul geçişlere izin vermek amacıyla ve yüzey suyunun yığının yanında birikebileceği alçak alanlarda üst toprak kümesinde açıklıklar bırakılabilir.

- 2 m’den yüksek olmayan, yamaç eğimleri 45o’den küçük açık hendeklerle drene olan stok alanlarında toplanacaktır.

- Yığının üstü, yağışın içeri işlemesini azaltacak, ama havasız (anaerob) koşulların gelişimini engelleyecek düzeyde, hafifçe sıkıştırılacaktır.

- Gerek olduğunda, dış çevresine stabilizasyon destekleri yerleştirilerek, taşkınlardan korunması sağlanacaktır.

- Üst toprak hiçbir şekilde yataklama materyali olarak kullanılmayacaktır.

Geçici Erozyon Kontrolü Toprak erozyonu özellikle inşaat sırasında çıplak bırakılan alanlarda etkili olup

arazinin verimliliğini düşürür ve kırsal ekonomilere zarar verir. Bunun yarattığı sediman akarsulara yönelir, su kalitesini düşürür ve rezervuar ile sulama ağları gibi altyapıları işgal eder.

Peyzaj onarımındaki önemli bir hedef erozyon önlemedir. Erozyon önlemede en

etkin yol bitki örtüsünün yetiştirilmesidir. Bazı mühendislik metotlarının da uygulanmasıyla hedefe ulaşılır. Projenin topoğrafik değişimi, erozyon kontrolü ve tahrip edilen yüzeylerin bitkilendirilmesi (biyolojik ıslah) için minimum teknik şartlar belirlenir.

Öncelikle, alt toprağın kaldırılması aşırı erozyona neden olmayacak ve erozyondan etkilenmeyecek biçimde olacaktır. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki faaliyetler kapsamında aşağıdaki geçici erozyon önlemleri yürütülecektir:


195

- Yüzey akışını kesintiye uğratmak ve tabanın oyulmasını önlemek amacıyla, malzeme birikintileri bırakılacaktır.

- Toprağın stabilizasyonunu sağlamak üzere kesilen ağaç kökleri olabildiğince yerinde bırakılacaktır.

- Dikine ve enine eğimlerde gerektiğinde drenaj kanalları oluşturulacaktır. - Eğimlerin kesilmesi gerektiğinde mini savaklar oluşturulacak, bu savaklar eğim

boyunca akıntının aşağıya deşarjını sağlayacaktır. - Çökmeler, toprak kayıpları gibi durumların önlenmesi için sürekli izleme

yapılacaktır. - Gerektiğinde, yüzey toprakla ve bir erozyon şiltesiyle kaplanacak ve yerli türler

kullanılarak tohumla veya çalılarla bitkilendirilecektir. Ağaçlandırma ve peyzaj çalışmaları sırasında dikilebilecek bitki türleri bölgenin

vejetasyonunda yer alan ağaçlardan Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olacaktır. Sedimanların Önlenmesi

Sedimanların su kaynaklarını kirletme riski bulunduğu yerlerde, bir su yatağı ile

kesiştiği veya paralel olduğu yerlerde, sedimanlı su girişini engellemek üzere sediman önleyici düzenekler kurulacaktır. Sediman önleyiciler, Silt kafesi veya Saman balyası engeli biçiminde olabilir. Yağışlı dönemde çıplak kalması beklenen sahalarda sediman filtreleri ve tutucu düzenekler uygulanabilir.

V.1.17. Diğer özellikler Bu bölümde belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır. V.2. Projenin işletme aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine

etkileri ve alınacak önlemler, Raporun bu bölümünde; projenin işletme aşamalarında yapılacak faaliyetlerin proje

alanı ve yakın çevresinde oluşturması muhtemel etkileri açıklanmış olup, bu etkileri en aza indirmek ve önlemek için alınacak kontrol tedbirleri detaylı olarak irdelenmiştir.

V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi

ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları,


Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası kapsamında üretim şirketi statüsündeki MEM Enerji Elektrik Üretim San. ve Ticaret A.Ş. tarafından yapılıp işletilecek olup, Yamanlı III HES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun 06.11.2008 tarih ve 1828/20 kararı ile Yamanlı III HES üretim tesisi için Üretim Lisansı verilmesi uygun bulunmuştur (Bkz. Ek-15 Resmi Yazılar).

Proje kapsamında, Göksu Nehri üzerinde, 760 m ile 610 m kotları arasındaki

düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır. Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli


196

deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır(7).





Yamanlı III HES projesi kapsamında; baraj, regülâtör, çakıl geçitleri, çökeltim

havuzları ve su alma yapıları, iletim tünelleri, iletim kanalı(kapalı), yükleme havuzları, cebri borular, santral binaları, kuyruk suyu kanalları, denge bacaları, şalt sahları, malzeme stok sahaları, kırma-eleme tesisi, ulaşım yolları gibi yardımcı ünitelerin inşa edilmesi ve enerji üretimi yapılması planlanmaktadır.

Yamanlı III HES Projesi kapsamında yapılacak Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile

Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Göksu Nehri üzerinde yer alacak olup, bu kapsamda kurulacak enerji yapıları aşağıda sunulmuştur.

- Gökkaya Barajı ve HES; Gökkaya Nehri üzerinde, 709,7 m talveg kotunda

Gökkaya Barajı ile toplanan suyun yaklaşık 3.199 m uzunluğundaki iletim tüneli(208 m’si çelik kaplamalı) vasıtasıyla yükleme havuzuna iletilmesi ve yükleme havuzundan alınan suyun 192,5 m uzunluğundaki cebri boru ile 677 m türbin eksen kotundaki HES’e alınarak enerji elde edilmesi sağlanacaktır.

- Himmetli Regülatörü ve HES; Göksu Nehri üzerinde 656 m talveg kotunda

Himmetli Regülâtörü ile toplanan suyun yaklaşık 3.992 m iletim tüneli(187 m’si çelik kaplamalı) vasıtasıyla yükleme havuzuna iletilmesi ve yükleme havuzundan alınan suyun 203,63 m uzunluğundaki cebri boru ile 610,35 m kuyruk suyu kotundaki HES’e alınarak enerji elde edilmesi sağlanacaktır.

- Saimbeyli Regülatörü ve HES; Göksu Nehri’nin yan kollarından olan Saimbeyli

Deresi üzerinde 737 m talveg kotunda Saimbeyli Regülâtörü ile toplanan suyun yaklaşık 4.104 m iletim kanalı(kutu kesitli kapalı kanal) vasıtasıyla yükleme havuzuna iletilmesi ve yükleme havuzundan alınan suyun yaklaşık 89 m uzunluğundaki cebri boru ile 675 m kuyruk suyu kotundaki HES’e alınarak enerji elde edilmesi sağlanacaktır.

Projenin enerji üretimi iş akış şeması Şekil V.2.1.1’de sunulmuştur.



197

Şekil V.2.1.1. Yamanlı III HES Projesi Enerji Üretimi İş Akış Şeması Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulacak tesislerle ilgili açıklamalar aşağıda

sunulmuştur. a) Su Çevirme ve Su Alma Yapıları Gökkaya Barajı (Bkz. Ek-6) Yapılan fizibilite çalışmaları sonucunda, Gökkaya Barajı talveg kotu 708 m,

maksimum işletme seviyesi 760 m ve kret kotu 762 m olarak belirlenmiştir. Baraj yerinde bulunan alüvyonun kaldırılması amacıyla 6 m’lik bir temel kazısı planlanmıştır. Kret kotu 762 m olan barajın talvegten yüksekliği 54 m, temelden yüksekliği ise 60 m dir. Baraj tipi olarak hardfill seçilmiştir. Diğer baraj tiplerine kıyasla genel olarak daha fazla ekonomi, teknik olarak inşa kolaylığı ve stabilite sağlayan simetrik gövdesi ile bu tip barajlar, dolgu barajlara kıyasla daha dik olarak projelendirilebilmekle birlikte, stabilite açısından daha emniyetlidir. Baraj gövdesi için memba ve mansap şevleri bu aşamada güvenli tarafta kalınarak 0.7 Y:1.0 D olarak belirlenmiştir. Kati proje aşamasında proje yerinin deprem durumu da dikkate alınarak şevlerin 0.6 Y:1.0 D’ye kadar indirilmesi mümkün görülmektedir. Hardfill baraj teknolojisinin kullanılmasıyla dolusavak gövde üzerine inşa edilecek olup, böylece arazi yapısında büyük miktarlarda çıkacak olan dolusavak kazısına da gerek kalmayacaktır.

Gökkaya Barajı hardfill baraj tipinde projelendirilmiş olduğundan, öngörülen

dolusavak baraj gövdesi üzerinde, karşıdan alışlı ve radyal kapaklı olarak planlanmıştır. Dolusavak proje debisi olarak 10.000 yıllık taşkın debisi olan 1.629 m3/s dikkate alınmış ve kapak boyutları bu debiye göre projelendirilmiştir. Gökkaya Barajı dolusavağı, 8 x 9 m boyutlarında 4 adet radyal kapak ile teçhiz edilmiş ve eşik kotu ise 752 m olarak belirlenmiştir. Dolusavak yaklaşım kanalı kotu ise 750 m’dir.


198

Gökkaya Barajı Derivasyon Kondüvisi, Batardolar ve Dipsavak (Bkz. Ek-6) Gökkaya Barajı inşaatı süresince kullanılmak üzere memba ve mansap batardoları

ile bir adet derivasyon kondüvisi inşa edilecektir. Derivasyon kondüvisi ve batardolar için 25 yıllık taşkın debisini hava paylı, 50 yıllık taşkın debisini ise hava paysız geçirecek şekilde optimizasyon çalışması yapılmıştır. Yapılan optimizasyon çalışmasında, arazinin topoğrafik özellikleri sonucunda 6,6 m çapındaki kondüviden sonra, kondüvi çapını arttırıp batardo yüksekliği azaltıldıkça maliyet sürekli artmakta ve batardo yüksekliği bir noktadan sonra azalmamakta, buna karşın kondüvi çapı azaltıldığında batardo yüksekliği çok fazla çıkmakta ve maliyet yine artmaktadır. Yapılan çalışmalar sonucunda, diğer alternatiflere göre daha ekonomik olması ve inşaat kolaylığı sebebiyle, memba batardosunun hardfill tipinde yapılmasına karar verilmiştir.

Optimizasyon çalışmaları sonucunda, inşaat esnasında nehir sularının mansaba

aktarılmasını sağlayacak 6,6 m çapında derivasyon kondüvisi ile bu kondüvi çapına karşılık gelen 728,5 m kret kotunda bir memba batordosu yapılması öngörülmüştür. Göksu Nehri sol sahilinde yer alan derivasyon kondüvisi, modifiye atnalı enkesitli olarak projelendirilmiş olup, toplam kondüvi boyu 253,75 m’dir. Derivasyon kondüvisi giriş kotu 708,5 m olarak belirlenmiş ve tünel eğimi de 0,00512 olarak tespit edilmiştir.

Derivasyon kondüvisi daha sonra giriş yapısına koyulacak olan bir kapak yardımıyla

kapatılacaktır. Gövde inşaatı sırasında, baraj gövdesi içinde, 738 kotunda bir dipsavak yapılması planlanmıştır.

Memba batardosu, hardfil tipinde olup memba ve mansap şevleri 0.7(Y):1(D) olacak

şekilde inşa edilecektir. Kret uzunluğu 72,3 m olan memba batardosunun talvegden yüksekliği 20,35 m’dir. Mansap batardosu ise kaya dolgu tipinde inşa edilecektir. Memba ve mansap şevleri ise 2(Y):1(D) olacaktır. Mansap batardosu kret kotu 716 m, kret uzunluğu ise 44,8 m’dir.

Gökkaya Barajı Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6) Gökkaya Barajından su almak için sol sahilde inşa edilecek bir priz yapısı ile su

alınacaktır. 748,5 m eşik kotunda bir su alma yapısı(şaft) yapılacaktır. Bu kottan ızgaralı ve kapaklı bir yapı ile alınacak sular çökeltim havuzuna ve oradan da enerji tüneline verilecektir. Su alma yapısı 4,3 m iç çapında ve 6,3 m genişliğinde olacaktır.

Himmetli Regülatörü (Bkz. Ek-6) Himmetli Regülatörü, Göksu nehri üzerinde, bu akarsuyun 657 m talveg kotunda yer

almaktadır. Regülatör yeri, Göksu Nehri su potansiyelinin değerlendirilmesi açısından akarsu yatağının yapı şartlarına; topoğrafik, jeolojik ve yörenin sosyal şartlarını da içeren, çevresel ve ekonomik yönden en uygun kesimde seçilmiştir.

Regülatör, beton dolu gövdeli ve kapaklı olarak projelendirilmiştir. 4 kapaklı olan

regülatör, 3 adet ayağa sahip olacaktır. Kapaklar 9 m genişliğinde ve 8,5 m yükesekliğnde olup, 2 m’lik ayaklarla beraber toplam regülatör genişliği 42 m olmaktadır. Regülatör kret kotu 667 m, kapak üst kotu 675,5 m ve regülatör üstünde yer alan köprü üst kotu 676,95 m olmaktadır. Regülatör işletme seviyesi 675 m olarak belirlenmiştir. Regülatör dolusavağı membada yer alan Gökkaya Barajı’nda olduğu gibi 10.000 yıllık taşkın debisini geçircek şekilde projelendirilmiştir. Yapı kapaklı olarak projelendirildiğinden taşkın anında kapaklar gerektiği kadar açılarak su seviyesinin sabit tutulması sağlanacaktır. Dolusavak eteğinde akarsu yatağında 23 m uzunluğunda enerji kırıcı düşü havuzu yapımı öngörülmüştür. Regülatör yeri sediment hesapları yapılmış ve regülatör kret kotu ile su alma kotunun ölü hacim üzerinde tasarlanması nedeniyle bir çakıl geçidi yapılmasına gerek kalmamıştır.


199

Himmetli Regülatörü Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6) Himmetli Regülatöründen su almak için sol sahilde inşa edilecek bir priz yapısı ile su

alınacaktır. 668 m eşik kotunda bir su alma yapısı yapılacaktır. Bu kottan ızgaralı ve kapaklı bir yapı ile alınacak sular çökeltim havuzuna ve oradan da enerji tüneline verilecektir. Su alma yapısı kapakları, 4 adet, 4 m genişliğinde ve 3 m yüksekliğinde olacak şekilde tasarlanmıştır. Himmetli Regülatörü havzasından gelebilecek sedimentin proje faydalarını olumsuz yönde etkilememesi için bir çökeltim havuzu yapılması gerekmektedir. Bu nedenle, regülatörden çevrilen sular çökeltim havuzuna iletilecektir. Çökeltim havuzunda minimum dane çapı 30 mm olarak alınmıştır. Çökeltim havuzu boyu 60 m, eğimi 0,01 ve genişliği 25 m olarak belirlenmiştir. Havuz sonunda yapılacak olan bir eşik ile taban kotu 665,65 m’ye indirilecek ve akımlar bu kottan enerji tüneline alınacaktır. Çökeltim havuzu sonunda havuzda biriken sedimentin akarsu yatağına deşarjını sağlayacak bir deşarj borusu inşa edilecektir

Saimbeyli Regülatörü (Bkz. Ek-6) Saimbeyli Regülatörü, Saimbeyli Deresi üzerinde, derenin bu bölümündeki düşünün

değerlendirilmesi için jeolojik ve topoğrafik açıdan en uygun yere yerleştirilmiştir. Regülatör talveg kotu 734 m, kret kotu 740 m’dir.

Saimbeyli Regülatörü, beton dolu gövdeli ve karşıdan alışlı tipte projelendirilmiştir.

Regülatör yeri, Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi açısından akarsu yatağının yapı şartlarına; topoğrafik, jeolojik ve yörenin sosyal şartlarını da içeren, çevresel ve ekonomik yönden en uygun kesimde seçilmiştir. Regülatörün normal işletme su seviyesi 740 m’dir. Beton dolu gövdeli sabit regülatör tipinde seçilmiştir. Regülatör gövdesi 25 m genişliğinde olup, çevre düzenleme kotu 743,3 m olarak hesaplanmıştır.

Regülatör yerindeki akarsu eğimi, vadi topoğrafyası ve kanal güzergahı gibi

nedenlerle, regülatör dolu gövdeli tipte düşünülmüştür. Regülatörde maksimum su seviyesi 742,8 m olmaktadır.

Saimbeyli Regülatörü Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6) Saimbeyli Regülatöründen su almak için sağ sahilde inşa edilecek bir priz yapısı ile

su alınacaktır. 737,5 m taban kotunda bir su alma yapısı yapılacaktır. Bu kottan ızgaralı ve 2 kapaklı bir yapı ile alınacak su çökeltim havuzuna ve oradan da iletim kanalına(kutu kesitli kapalı kanal) verilecektir.

Saimbeyli Regülatörü havzasından gelebilecek sedimentin proje faydalarını olumsuz yönde etkilememesi için bir çökeltim havuzu yapılması gerekmektedir. Bu nedenle, regülatörden çevrilen sular çökeltim havuzuna iletilecektir. Çökeltim havuzunda minimum dane çapı 30 mm olarak alınmıştır. Çökeltim havuzu boyu 16 m, eğimi 0,01 ve genişliği 10 m olarak belirlenmiştir. Havuz sonunda kotu 737,8 m olan eşikten su, iletim kanalına alınacaktır. Çökeltim havuzu sonunda havuzda biriken sedimentin akarsu yatağına deşarjını sağlayacak bir deşarj borusu inşa edilecektir.

b) Balık Geçitleri

Balık geçidi, bir akarsu üzerinde inşa edilen su alma yapısında, akarsuda yaşayan balıkların menba ve mansab arasında hareketini sağlayan su yoludur.

Bu proje kapsamında da raporun IV.2.11. nolu bölümünde belirtilen balık türleri için

balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması ve dere ortamında doğal dengenin bozulmaması için, balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla balık geçidi yapılacaktır.


200

Balık geçidindeki ana yapı üniteleri aşağıda verilmiş olup, verilen üniteler Gökkaya Barajında ve Himmetli ve Saimbeyli Regülatörlerinde de uygulanacaktır.

1-Balık geçidi balık giriş veya su çıkış yapısı; Balıkların geçide girdiği, akarsuyun geçidi terk ettiği ve genelde kapak bulunmayan

ve en düşük kotta yer alan uç yapısıdır (Bkz. Şekil V.2.1.2.). Bu yapının bir bölümü su içerisinde batıktır. Burada balığın rahatça girişini sağlaması bakımından su hızının düşük, türbülansları az olacak şekilde derenin sağ sahilinde inşa edilecektir. Ayrıca giriş kısmında balıkların kanala girişini sağlamak için su şırıltısını oluşturmak üzere boru ile çağırma suyu bırakılacaktır.

2-Balık geçidi perdeleri ve bölmeleri; Balık geçidi havuzlarını birbirinden ayıran betondan yapılmış bölmelerdir

(Bkz. Şekil V.2.1.2.). Bölme veya perdeler üzerinde balığın geçmesine uygun açıklıklar veya yarıklar bulunur. Bu açıkların tipine göre balık geçitleri isimlendirilir. Perdeler suyun hızını azaltır, türbülansları önler ve balığın perde gerisinde nispeten akıntının az olduğu yerde dinlenmesini sağlar. Balık perde gerisinde türlere göre değişiklik göstermekle beraber 20-30 saniye ile 2-4 dakikaya varan süreler içerisinde dinlenirler. Daha sonra ani bir atakla, perdedeki delik (orifis) veya yarıktan geçerek bir sonraki bölme gerisinde ve havuzun nispeten durgun bir köşesinde dinlenirler. Bir süre dinlendikten sonra tekrar harekete geçerek tüm bölme ve havuzları geçerler.

3-Balık geçidi havuzları; Balık geçidi boyunca yer alan ve bölme duvarları ile ayrılan genelde dikdörtgen

kesitte yapılardır (Bkz. Şekil V.2.1.2.). Havuz uzunluğu, genişliği ve derinliği, balık geçidi tipine, düşü yüksekliklerine, balık türüne, su hızı ve debisine göre değişmekle beraber, genelde 1.20-3.00 m uzunluğunda, 0,8-1,5 m genişliğinde ve 0,60 – 1,20 m derinliğinde inşa edilirler.

Havuzlardaki su hareketi çok önemlidir. Bu nedenle balıkların membaya yüzerken

dinlenmesini ve güç kazanmalarını temin eden havuzlarda su hızı mümkün olduğu kadar az ve istenmeyen girdap ve akıntılar yok edilecek şekilde tasarlanacaktır (Ortalama maksimum hız: 2,4 m/s ve su giriş hızı maksimum 1,2-2,4 m/s).(8)

Balıkların nehir akıntısına ve mansaptan membaya doğru hareket ederken buraya inşa edilen yapı, balıkların hareketini önler. Bir taraftan yapının kendisi engel teşkil ederken, diğer taraftan, yapı üzerinden savaklanan suda oluşan yüksek hıza karşı balıklar yüzemezler. Su jetine karşı atlamaya çalışan balıklar 2-3 m’lik yükseklik farkını geçemezler. Şüt yüksekliklerinin yüksek tutulması balıkların hareketini önler, şüt yüksekliklerinin gereğinden az tutulması balık geçidi boyunu uzatacağından maliyet yükselir dolayısıyla geçidin yapılması ekonomik olmaz. Bu nedenle, yükseklik farkının kademeli olarak azaltılması ve ortalama 0,20-0,40 m’ye düşürülmesi gerekmektedir. Bu nedenle balık geçidi şütler ihtiva edecek şekilde kademeli olarak inşa edilecektir.

5-Balık geçidi aydınlatma penceresi; Bu proje kapsamında tasarlanacak balık geçidi, topoğrafik yapının uygun

olmasından dolayı, üstü açık olarak tasarlanacak ve inşa edilecektir. Dolayısıyla balık geçidi aydınlatma pencerelerinin yapılması söz konusu olmayacaktır.

8 Kaynak: 1987 Ankara, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Balık Geçitleri,


201

6-Balık geçidi çıkışı ve priz kapakları; Balık geçidinin en üst noktasında ve balık geçidinin sonunda bulunan kapaklı

yapıdır. Balık Geçitleri Tipleri: Balık geçitleri tabii akışa en yakın su akımını temin etmek amacıyla değişik tiplerde

inşa edilirler. En yaygın olarak havuzlu ve bölmeli balık geçidi, havuzlu ve orifisli balık geçidi, denil tipi balık geçidi ve dikey yarıklı balık geçidi yapılmaktadır. Bu balık geçitleri arasında havuzlu ve orifisli balık geçitleri ülkemizde en yaygın olarak inşa edilen balık geçidi tipidir.

Planlanan proje kapsamında alanın topoğrafik yapısı da göz önüne alındığında,

Gökkaya Barajı ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörlerinde; aşağıda örnek şekli verilen, kademeli basamaklardan oluşan balık geçidi tipi yapılacaktır.

Şekil V.2.1.2. Örnek Balık Geçidi Ana Yapı Ünitelerine Ait Görünümler, Projenin işletme aşamasında, baraj ve regülatörlerin mansabında, dere yatağı

içerisinde balıkların geçişine engel olan noktalar düzenlenecek ve balıkların dere içerisinde rahatça hareket etmesi sağlanacaktır.


202

c) Enerji İletim Tesisleri Yamanlı III HES projesi kapsamında çevirme yapıları ile(regülatör ve baraj) çevrilen

ve su alma yapısı ile alınan nehir suları, Gökkaya ve Himmetli ve Saimbeyli Santrallerinde enerji üretimini sağlayabilmek amacı ile teşkil edilecek olan iletim tesislerine alınacaktır.

Gökkaya Barajı ile alınan sular su alma şaftı ile iletim tüneline alınacaktır. Sualma

şaftı 4,3 m çapında, 6,3 m eşik genişliğinde ve 748,5 m kotunda bulunacaktır. Modifiye atnalı kesitinde ve betonarme kaplamalı olarak projelendirilen tünelin iç çapı 4,3 m, eğimi 0,0240 – 0,0082 – 0,0172 olacaktır. Tünel giriş taban kotu 730,4 m, çıkış kotu 675,75 m ve toplam boyu 3199,03 m olmaktadır(Bkz.Ek-6).

Himmetli regülatöründen alınan sular su alma yapısı ile önce çökeltim havuzuna,

çökeltim havuzunun sonunda ise enerji tüneline alınacaktır. Modifiye atnalı kesitinde ve betonarme kaplamalı olarak projelendirilen tünelin iç çapı 4 m, eğimi 0,00722 olacaktır. Tünelin ilk 122,23 m’lik kısmı kondüvi olarak açılacak, sonrası ise tünel olarak devam edecektir. Tünel giriş taban kotu 665,65 m, çıkış kotu 638,67 m ve toplam boyu 3740,05 m olmaktadır(Bkz.Ek-6).

Saimbeyli regülatöründen alınan sular ise, su alma yapısı ile önce çökeltim

havuzuna, çökeltim havuzunun sonunda ise iletim kanalına(kutu kesitli kapalı kanal) alınacaktır. Kutu kesitli kapalı olarak projelendirilen kanalın taban genişliği 2,7 m, kanal su yüksekliği 1,91 m ve eğimi 0,0004 m/m olacaktır. Kanalın giriş taban kotu 737,84 m olup, toplam boyu 4.104 m olmaktadır(Bkz.Ek-6).

d) Denge Bacaları, Su Alma Yapıları ve Cebri Borular Gökkaya Denge Bacası (Bkz. Ek-6) Basınçlı olarak çalışacak olan eğimli tüneldeki, türbin kapanmaları neticesinde

oluşacak ani basınç artışlarının tünele zarar vermesinin engellenmesi amacıyla bir denge bacası planlanmıştır. Planlanan denge bacası Gökkaya Enerji Tünelinin 2.978,69 m’sinde projelendirilmiştir. Yapılan hesaplar sonucunda 14 m çapında bir denge bacasının yapılması uygun görülmüştür. Denge bacası üst kotu 775 m ve alt kotu 736 m olarak seçilmiştir. Türbin işletmesine bağlı olarak denge bacasındaki maksimum işletme kotu 772,84 m, minimum işletme kotu ise 738,77 m olmaktadır.

Gökkaya HES Cebri Boru ve Vana Odası (Bkz. Ek-6) Enerji tüneli çıkışında bir vana odası yapılacaktır. İletim sistemi, vana odasından

sonra 192,5 m uzunluğunda cebri boru hattı ile santrala bağlanacaktır. Cebri boru çap optimizasyonu yapılmış ve uygun çap 3,6 m olarak bulunmuştur.

Himmetli Regülatörü Denge Bacası (Bkz. Ek-6) Basınçlı olarak çalışacak olan eğimli tüneldeki, türbin kapanmaları neticesinde

oluşacak ani basınç artışlarının tünele zarar vermesinin engellenmesi amacıyla bir denge bacası planlanmıştır. Yapılan hesaplar sonucunda 14 m çapında bir denge bacasının yapılması uygun görülmüştür. Denge bacası üst kotu 694 m ve alt kotu 643,1 m olarak seçilmiştir. Türbin işletmesine bağlı olarak denge bacasındaki maksimum işletme kotu 690,70 m, minimum işletme kotu ise 652,9 m olmaktadır. 50,9 m uzunluğundaki denge bacası tünel ile aynı çapa sahip (4 m) bir boyun ile enerji tüneline bağlanmaktadır.


203

Himmetli Regülatörü Cebri Boru ve Vana Odası (Bkz. Ek-6) Enerji tüneli çıkışında bir vana odası yapılacaktır. İletim sistemi, vana odasından

sonra 55,7 m uzunluğunda cebri boru hattı ile santrala bağlanacaktır. Cebri boru çap optimizasyonu yapılmış ve uygun çap 3,6 m olarak bulunmuştur.

Saimbeyli Regülatörü Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6) Saimbeyli regülatöründen alınan sular ise, su alma yapısı ile önce çökeltim

havuzuna, çökeltim havuzunun sonunda ise iletim kanalına(kutu kesitli kapalı kanal) alınacaktır. Kutu kesitli kapalı olarak projelendirilen kanalın taban genişliği 2,7 m, kanal su yüksekliği 1,91 m ve eğimi 0,0004 m/m olacaktır. Kanalın giriş taban kotu 737,84 m olup, toplam boyu 4.104 m olmaktadır(Bkz.Ek-6).

Saimbeyli Yükleme Havuzu, Vana Odası ve Cebri Boru (Bkz. Ek-6) Yükleme havuzunun, iletim kanalı sonunda ve Saimbeyli regülatöründen sonraki

iletim sisteminin 4.104 m’sinde yapımı planlanmıştır. 7,92 m yüksekliğinde, 30 m boyunda ve 10 m genişliğinde projelendirilmiştir. Yükleme havuzunun taban kotu 732 m, üst kotu 739 m’dir. Yükleme havuzunda minimum su kotu 736,9 m, normal su kotu 738.2 m’dir. Yükleme havuzunun sonunda bir vana odası dizayn edilmiş ve içine bir adet kontrol vanası konmuştur. Kontrol vanasından hemen sonra cebri boru başlangıcı vardır ve santrala ulaşmaktadır.

İletim sistemi, vana odasından sonra 88,98 m uzunluğunda cebri boru hattı ile

santrala bağlanmaktadır. Cebri boru optimizasyonu yapılmış ve ekonomik çap 1,2 m olarak bulunmuştur.

e) Yamanlı III HES Projesi, Santral Binaları ve Kuyruksuyu Kanalları(Bkz. Ek-

6) Gökkaya HES, barajın mansabında, Göksu Nehri sol sahilinde planlanmıştır.

Kuyruksuyu kotu 684 m ve türbin eksen kotu 677 m’dir. Santralda 2 adet düşey eksenli francis türbin öngörülmüştür. Santral binası boyu 36,4 m ve santral binası eni ise 23,7 m’dir. Gökkaya HES toplam kurulu gücü 30 MW dır.

Gökkaya Santrali çevre düzenleme kotu 500 yıllık feyezan piki geldiğinde zarar

vermeyecek şekilde ve emniyetli olarak 687,76 m olarak tespit edilmiştir. Kuyruksuyu kanalı, türbinlenen suyun dereye tekrar deşarjını sağlamak üzere tertip edilmiştir. Yapılan kurulu güç optimizasyonu sonucunda, santral 2 üniteli olarak projelendirilerek förm akımlar ile bunların üzerinde gelecek akımların optimize edilmek suretiyle enerji üretilmesi planlanmıştır.

Himmetli HES, Göksu Nehri üzerinde ve derenin 610 m kuyruksuyu kotunda yer

almaktadır. Santral jeolojik, topoğrafik ve Göksu Nehrinin bu kısımdaki düşüsünün değerlendirilmesi açısından en uygun yere yerleştirilmiştir.

Himmetli Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı Projesi’nin tek amacı enerji üretimidir.

Himetli regülatörü’nden alınan sular iletim sistemi ile santrale iletilerek burada türbünlenecek ve toplam 27 MW kurulu güç elde edilecektir.

Santral çevre düzenleme kotu 500 yıllık feyezan piki geldiğinde zarar vermeyecek

şekilde ve emniyetli olarak 617,29 m olarak belirlenmiştir. Kuyruksuyu kanalı, türbinlenen suyun dereye tekrar deşarjını sağlamak üzere tertip edilmiştir. Santral için 2 adet türbin seçilerek, firm debi ve üstündeki debilerin optimum kullanılması planlanmıştır.


204

Saimbeyli HES, Saimbeyli deresi üzerinde ve bu derenin 675 m kuyruksuyu kotunda yer almaktadır Santral jeolojik, topoğrafik ve Saimbeyli deresinin bu kısımdaki düşüsünün değerlendirilmesi açısından en uygun yere yerleştirilmiştir. İletim tesisleri ve cebri boru güzergahı gözönüne alındığında, santralın daha mansaba kaydırılması ekonomik yönden mümkün olmamaktadır. Bu nedenle teklif edilen yerde yapımı uygun görülmüştür. Nehir tabanında yapılacak olan bir miktar tarama ile 675 m kuyruksuyu kotunun yakalanması planlanmaktadır.

f) Malzeme Stok Sahaları (Bkz. Ek-6) Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında; baraj ve regülatör

alanlarında, iletim tünellerinde, santral binaları ve diğer ünitelerde yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında hafriyat atıkları ortaya çıkacaktır.

Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında toplam

120.068 m2 alanda arazi hazırlık çalışmaları yürütülecek olup, bu kapsamda yaklaşık 534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkacak olan toplam 534.223 m3 malzemenin; 37.730 m3’ü M1 nolu malzeme stok sahasına, 52.339 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına, 372.462 m3’ü beton imalatlarında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine ve geri kalan 62.692 m3’ü malzeme ise dolgu işlemleri esnasında kullanılacaktır.

Yapılacak hafriyat işlemleri esnasında özellikle tünel çalışmaları netecisinde

çıkartılacak malzemeler ile kaya temel kazısı işlemleri esnasında ortaya çıkacak malzemeler, proje kapsamında kurulacak kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatlarında kullanılmak üzere işlenecektir. Diğer taraftan kaya hariç zemin kazılarından çıkacak olan malzemelerin bir kısmı duvar arkası dolgu işlemlerinde kullanılacak olup, geri kalan kısım ise malzeme stok sahalarına nakledilecektir. Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projeleri kapsamında ortaya çıkacak ve kullanılmayacak hafriyat malzemeleri için 2 adet hafriyat döküm sahası planlanmaktadır.

Gökkaya Barajı ve HES çalışmaları esnasında ortaya çıkacak hafriyat malzemeleri,

Gökkaya Santral alanının yaklaşık 100 m batısında bulunan 20.123 m2 alana sahip M1 nolu hafriyat döküm sahasına aktarılacak olup, Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projeleri kapsamında ortaya çıkacak hafriyat malzemeleri Himmetli köyünün yaklaşık 50 m batısında bulunan 25.097 m2 alana sahip M2 nolu hafriyat döküm sahasına aktarılacaktır.

Malzeme stok sahalarının işletilmesi esnasında, söz konusu malzemelerin dereye

olan etkileşiminin kesilmesi amacıyla, dere ile döküm sahası arasına, gerekmesi durumunda;

Proje dahilinde kurulacak üniteler ile hafriyat döküm sahalarını gösterir 1/25.000

ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de verilmiştir. g) Kırma-Eleme Ünitesi (Bkz. Ek-6) Proje kapsamında kurulacak olan Gökkaya Barajı ile Himmetli ve Saimbeyli

Regülatörleri beton dolgu(hardfill) şeklinde projelendirilmiştir. Dolayısıyla projenin inşaat çalışmaları esnasında kurulacak; baraj, regülatör, iletim yapıları, santral binaları ve diğer beton ve betonarme yapıların inşası için beton bullanılacaktır. İnşaat çalışmaları esnasında kullanılacak olan betonun sağlanması amacıyla, Gökkaya Barajı Santral alanı içerisinde beton santrali kurulacak kurulacaktır. Ayrıca bu alan içerisinde beton imalatlarına malzeme temini için 94 ton/saat kapasitesinde kırma ve eleme tesisi kurulacaktır.


205

Kırma eleme tesisi ile beton santrali Gökkaya Santral alanı içerisinde bulunacak

olup, tesis ünitelerini gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik harita Ek-2’de sunulmuştur. Kırma-eleme ünitesiyle ilgili teknik bilgiler Raporun V.1.4. nolu bölümlerinde sunulmuştur.

h) Ulaşım Yolları (Bkz. Ek-2) Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım, baraj aksının olduğu yerden

Himmetli köyünü Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yol ile sağlanacaktır. Gökkaya Barajı ve HES Projesinin devreye alınarak su tutulmasına başlanmasıyla, Himmetli köyünü Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yolun bir kısmı ile yol üzerinde bulunan köprü baraj rezervuarı altında kalacaktır. Bu nedenle bu yolun yerine üst kotlarda yaklaşık 3,2 km yeni yol, 300 m uzunluğunda ulaşım tüneli ve bir adet viyadük yapılması planlanmaktadır. Yapılacak olan yol çalışması ile köprü inşası için, DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınacaktır.

Himmetli Regülatörü ve HES Proje sahasına ulaşm, Adana-Feke yönünden gelen

ve Göksu Nehri boyunca devam eden karayolu sağlanacaktır. Bu yol regülatör yeri ve santral yeri yakınından geçmekte olup, santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması planlanmıştır. Ayrıca denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km yeni yol yapılması gerekmektedir.

Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında proje sahasına ulaşım,

Adana’dan Saimbeyli’ye ulaşımı sağlayan yoldan gerçekleştirilecektir. Bu yol santral ve regülatör yerlerinden geçmektedir. Bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir. Sadece yükleme havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yol yapılması önerilmiştir.

Proje alanı içerisinde bulunan mevcut yolları ve açılacak yeni yolları gösterir

1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur. YAMANLI III HES PROJESİ KARAKTERİSTİKLERİ;

Yamanlı III HES Projesi kapsamıdan kurulacak olan ünitelere ait karakteristik bilgiler

aşağıda sunulmuştur. GÖKKAYA BARAJI VE HES: Gökkaya Barajı Drenaj alanı : 2.330 km2 Yıllık ortalama doğal debi : 22,937 m3/s (mevcut durum)

22,346 m3/s (gelecek durum) Yıllık ortalama doğal akım : 722,59 hm3/yıl (mevcut durum)

703,78 hm3/yıl (gelecek durum) Tipi : Silindirle Sıkıştırılmış Beton dolgu Toplam Dolgu Hacmi : 208 600 m³ Memba şev eğimi : Dik Yüzey Mansap şev eğimi : 1.0 (D) / 0.7 (Y) Kret kotu : 762 m Maksimum su seviyesi : 760 m Minimum su seviyesi : 755 m Talveg kotu : 709,70 m Temel kotu : 701,80 m Talvegden yükseklik : 52,30 m


206

Temelden yükseklik : 60,20 m Kret uzunluğu : 111,06 m Kret genişliği : 8 m Aktif hacim : 3.998 hm3 Toplam hacim :22.297 hm3 Göl alanı (max. su seviyesinde) : 0,812 km2 Göl alanı (min. su seviyesinde) : 0,732 km2 Sualma Yapısı Sualma yapısı tipi : Sualma şaftı Sualma yapısı iç çapı : 4,30 m Sualma eşik kotu : 748,50 Sualma yapısı eşik genişliği : 6,30 m Dolusavak Yeri : Baraj gövdesi üzerinde Tipi : Radyal kapaklı, karşıdan alışlı Eşik kotu : 752 m Yaklaşım kanalı kotu : 750 m Genişliği : 32 m Dolusavak debisi (Q10000) : 1.629 m3/s Enerji kırıcı tipi : Sıçratma Eşiği Kapak adedi : 4 (8 x 9 m) 8 m genişlik Derivasyon Kondüvisi Yeri : Sağ Sahilde Kondüvi tipi : Modifiye atnalı, betonarme kaplamalı Kondüvi iç çapı : 6,60 m Ortalama kaplama kalınlığı : 0,66 m Kondüvi eğimi : 0,00512 Kondüvi kapasitesi : 558,10 m³/s Toplam kondüvi boyu : 253,75 m Kondüvi giriş kotu : 708,50 m Kondüvi çıkış kotu : 707,20 m Memba Batardosu Tipi : Silindirle Sıkıştırılmış Beton Dolgu Kret kotu : 730 m Talveg kotu : 709,90 m Talvegden yükseklik : 20,10 m Kret uzunluğu : 95 m Kret genişliği : 6 m Memba şevi : Dik Yüzey Mansap şevi : 1.0 (D) / 0.7 (Y) Mansap Batardosu Tipi : Kaya dolgu Kret kotu : 716 m Talveg kotu : 709,50 m Talvegden yükseklik : 6,50 m


207

Kret uzunluğu : 37,50 m Kret genişliği : 6 m Memba şevi : 1 / 2.0 Mansap şevi : 1 / 2.0 Enerji Tüneli Tünel tipi : Atnalı, beton kaplamalı Giriş taban kotu : 730,40 m Çıkış taban kotu : 675,75 m Tünel iç çapı : 4,30 m Ortalama tünel et kalınlığı : 0,40 m Tünel eğimi : 0,0240 – 0,0082 – 0,0172 Tünel boyu : 3199,03 m (208,34 m’si çelik kaplamalı) Çelik kaplamalı tünel iç çapı : 3,60 m Branşman iç çapı : 2,50 m Cebri Boru Cebri boru iç çapı : 3,60 m Toplam cebri boru uzunluğu : 192,50 m Ortalama et kalınlığı : 13,38 mm Gökkaya HES Santral binası boyu : 36,40 m Santral binası eni : 23,70 m Proje debisi : 42,78 m³/s Kuyruksuyu kotu : 684 m Türbin eksen kotu : 677 m Toplam kurulu güç : 30 MW Ünite adedi : 2 Bir ünitenin gücü : 15 MW Türbin tipi : Düşey eksenli francis Brüt düşü : 71 m Senkron Hız : 300 dev/dak Spesifik Hız : 175,33 Türbin Verimi : 0,93 Yıllık Enerji Üretimi Mevcut durumdaki enerji üretimi Förm enerji : 60,882 GWh Sekonder enerji : 58,234 GWh Toplam enerji : 119,116 GWh Memba gelişmeli gelecekteki durumdaki enerji üretimi Förm enerji : 54,162 GWh Sekonder enerji : 61,436 GWh Toplam enerji : 115,597 GWh Generatör Tipi : 3 Fazlı senkron generatör


208

Sayısı : 2 Adet Gücü : 2 x 16 700 kVA Güç Faktörü : 0.90 Frekansı : 50 Hz Kutup Sayısı : 10 çift (20 adet) Devir Sayısı : 300 Generatör Verimi : 0,975 Transformatörler Ünite Transformatörleri Adedi : 2 Tipi : Harici tip, 3 fazlı, yağ izoleli Devamlı Gücü : 2 X 25 000 kVA Anma Gerilimi : 6,30/34,50 kV (+/- 2 x 2,5 %) Frekansı : 50 Hz Bağlantı Grubu : YNd 11 Soğutma Şekli : ONAN Verim : 0,985 İç İhtiyaç Transformatörleri Adedi : 2 Tipi : Dahili tip, 3 fazlı, kuru ya da silikon

yağlı Devamlı Gücü : 250 kVA Anma Gerilimi : 6,30 (+/- 2 x 2,5 %) / 0,4 kV Frekansı : 50 Hz Bağlantı Grubu : Dyn 5

HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES: Himmetli Regülâtörü Drenaj Alanı : 2.604 km2 Yıllık Ortalama Debi : 27,644 m3/s (Mevcut Durum) : 27,053 m3/s (Gelecek Durum) Yıllık Ortalama Doğal Akım : 870,89 hm3/yıl (Mevcut Durum) : 852,08 hm3/yıl (Gelecek Durum) Regülatör Tipi : Karşıdan Alışlı, Beton Dolgu Gövde, Kayar Kapaklı Kret Kotu (Eşik Kotu) : 667 m Normal İşletme Su Seviyesi : 675 m Maksimum İşletme Su Seviyesi : 675 m Minimum İşletme Su Seviyesi : 674 m Talveg Kotu : 657 m Temel Kotu : 652 m Çevre Düzenleme Kotu : 676 m Kret Uzunluğu : 42 m Dolusavak Kapak Adedi : 4 Kapak Boyutları : 9 m x 8,50 (Yükseklik) m Su Alma Yapısı ve Çökeltim Havuzu Su Alma Eşik Kotu : 668 m


209

Su Alma Yapısı Genişliği : 19 m Çökeltim Havuzu Boyu : 60 m Çökeltim Havuzu Genişliği : 25 m Su Alma Yapısı Eğimi : 0,01 Çöken Dane Çapı : 0,30 m Su Alma Yapısı İşletme Kapağı Adedi : 4 İşletme Kapak Aralığı Boyutu : 4 m x 3 (Yükseklik) m İletim Tüneli Tünel Tipi : Modifiye Atnalı, Beton Kaplamalı Giriş Taban Kotu : 665,65 m Çıkış Taban Kotu : 638,67 m Tünel İç Çapı : 4 m Ortalama Tünel Kalınlığı : 0,40 m Tünel Eğimi : 0,00722 Tünel Boyu : 122,23 m Kondüvi + 3617,82 m Tünel Denge Bacası Denge bacası Yeri : Enerji Tünelinin 3+677,29 km’si Denge Bacası İç Çapı : 14 m Denge Bacası Üst Kotu : 694 m Denge Bacası Alt Kotu : 643,10 m Maksimum Su Kotu : 690,70 m Minimum Su Kotu : 652,90 m Cebri Boru Cebri Boru İç Çapı : 3,60 m Toplam Cebri Boru Uzunluğu : 55,70 m Ortalama Et Kalınlığı : 12,11 mm Himmetli HES Santral Binası Boyu : 28 m Santral Binası Eni : 16 m Proje Debisi : 49 m3/s Kuyruksuyu Kotu : 610 m Türbin Eksen Kotu : 609,30 m Toplam Kurulu Güç : 27 MW Ünite Adedi : 2 Türbin Tipi : Francis Düşey Eksenli Brüt Düşü : 65 m Net Düşü (Proje Debisi İçin) : 55,90 m Ünite Kurulu Güçleri : 2 x 13,5 MW Senkron Hız : 300 dev/dak Spesifik Hız : 248,93 m-kW Türbin Verimi : 0,930 Yıllık Enerji Üretimi Mevcut Durumdaki Enerji Üretimi Förm Enerji : 53,160 GWh


210

Sekonder Enerji : 52,999 GWh Toplam Enerji : 106,159 GWh Memba Gelişmeli Gelecekteki Durumdaki Enerji Üretimi

Förm Enerji : 53,160 GWh Sekonder Enerji : 50,218 GWh Toplam Enerji : 103,378 GWh Generatör Tipi : 3 Fazlı Senkron Generatör Sayısı : 2 Adet Gücü : 2 x 13 350 kVA Güç Faktörü : 0,90 Frekansı : 50 Hz Kutup Sayısı : 10 çift (20 Adet) Devir Sayısı : 300 Generatör Verimi : 0,975 Transformatörler Ünite Transformatörleri Adedi : 2 Tipi : Harici Tip, 3 Fazlı, Yağ İzoleli Devamlı Gücü : 2 x 16 000 kVA Anma Gerilimi : 6,30 / 34,50 kV (+/- 2 x 2,5 %) Frekansı : 50 Hz Bağlantı Grubu : YNd 11 Soğutma Şekli : ONAN Verim : 0,985 İç İhtiyaç Transformatörleri Adedi : 2 Tipi : Dahili Tip, 3 Fazlı, Kuru ya da Silikon Yağlı Devamlı Gücü : 250 kVA Anma Gerilimi : 6,30 (+/- 2 x 2,5 %) / 0.4 kV Frekansı : 50 Hz Bağlantı Grubu : Dyn 5 Regülatör Gövdesi / Diversion Weir Main Body Kret Uzunluğu /Crest Length (m)

30.00 Gövde Tipi/ Type Dolu gövde/ Ogee Shaped Concrete SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES: Saimbeyli Regülatörü Kret Uzunluğu : 30 m Gövde Tipi : Dolu gövde Talveg Kotu : 734 m Talvegten Yükseklik : 6 m Temel Kotu : 732,5 m Temelden Yükseklik : 7,5 m


211

Dolusavak Kret Kotu : 740 m Taşkın Su Seviyesi (Q100) : 742,18 m Maksimum Taşkın Su Seviyesi L.(Q500): 742,65 m Çevre Düzenleme Kotu : 743,5 m Saimbeyli Regülatörü Çakıl Geçidi Çakıl Geçidi Kapasitesi : 46,03 m3/sn Çakıl Geçidi Adedi : 1 Çakıl Geçidi Genişliği : 3 m Kapak Adedi : 2 m Kapak Boyutları : 1x3 m x 2 m Çakıl Geçidi Kret Kotu : 737 m Çakıl Geçidi Talveg Kotu : 735 m Q100 : 231,3 m3/sn Q500 : 300 m3/sn Su Alma Yapısı Su Alma Yapısı Eşik Kotu : 737,50 m Su Alma Yapısı Genişliği : 5 m Batardo Kapak Adedi : 2 İşletme Kapak Adedi : 2 Kapak Boyutları : 2 x 2,5 m Proje Debisi : 5,5 m3/sn Çökeltim Havuzu Bölme Adedi : 2 Havuz Boyu : 45 m Havuz Eni : 8 m Çöken Dane Çapı : 0,3 mm Havuz Eğimi : 0,01 m/m İşletme Kapakları : 2 adet sürgülü, 3.75 m g., 2.0 m y.

No: 2 sliding, w. 3.75 m, h. 2.0 m Sed. Deşarjı Kapakları : 1 adet sürgülü,1.0 m g.,0.8m y.

No: 2 sliding, w. 1.0 m, h. 0.8 m İletim Kanalı Kanal Tipi : 2,7 x 2,3 Kutu Menfez Giriş Taban Kotu : 737,84 m Kanal Taban Genişliği : 2,7 m Kanal Su Yüksekliği : 1,91 m Kanal Hava Payı : 0,34 m Kanal Eğimi : 0,0004 m/m Kanal Boyu : 4104,31 m Yükleme Havuzu Yeri : 4+104,31 m Yükleme Havuzu Boyutları : 10 x 30 x 7,92 m Üst Kotu : 739 m Alt Kotu : 732,08 m Normal Su Seviyesi : 738,29 m


212

Minimum Su Seviyesi : 736,91 m Cebri Boru İç Çapı : 1,2 m Toplam Uzunluğu : 88,98 m Otalama Et Kalınlığı : 6,19 m Santral Binası Santral Binası Yüksekliği : 19 m Santral Binası Boyu : 40,7 m Santral Binası Eni :16,5 m Proje Debisi : 5,5 m3/sn Kuyruksuyu Kotu : 675 m Ünite Adedi : 2 Türbin Tipi : Francis Yatay Eks.

Horizontal Francis Brüt Düşü : 61,23 m Net Düşü : 59,6 m Ünite Kurulu Güçleri : 2 x 1,46 MW Senkron Hız : 373,65 d/d Spesifik Hız : 373,65 (m-kW) Türbin Verimi : 0,930 YAMANLI III ENERJİ PROJESİ YILLIK TOPLAM ENERJİ ÜRETİMİ Mevcut Durmudaki Enerji Üretimi Förm Enerji : 119,289 GWh Sekonder Enerji : 118,651 GWh Toplam Enerji : 237,940 GWh Memba Gelişmeli Gelecekteki Durumdaki Enerji Üretimi Förm Enerji : 112,569 GWh Sekonder Enerji : 119,072 GWh Toplam Enerji : 231,641 GWh V.2.2. Su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek

etkiler, dere yatağına bırakılacak su miktarı, nasıl hesaplandığı, dere yatağına olabilecek etkiler,

Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile

Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projelerinin kurulması ve işletilmesi planlanmıştır. Projelerin işletme aşamasında regülatör ve baraj yerlerinden santrallerin kurulacağı alana kadar olan kısımda mevcut su debisi azalacağından dolayı bu alanlarda fiziksel ve biyolojik çevre üzerine bir takım etkiler meydana gelecektir. Gelecek olan bu etkilerin başında, su tutulması sonucunda mansapta meydana gelecek debi azalmasından kaynaklı etkiler olacaktır. Bu noktada baraj ve regülatörden mansaba bırakılacak can suyu miktarı büyük önem arz etmektedir.

Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında yapılan su temin sistemi ve can suyu

miktarının hesaplanması ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda sunulmuştur.


213

Su Temini Çalışmaları Seyhan Havzasında bulunan ve Gökkaya Barajı HES ile Himmetli ve Saimbeyli

Regülatörü HES su temini ve enerji hesaplarında kullanılan akım gözlem İstasyonları; EİE 1801 Göksu Nehri - Himmetli AGİ ve EİE 1824 Göksu Nehri – Çukurkışla AGİ dir. Bu AGİ’lere ait aylık karakteristikler ve gözlem periyotları Ek-8’de verilmiştir.

Proje kapsamı içinde; Göksu Nehri üzerinde membada inşaa edilecek olan enerji

amaçlı bir depolama tesisi (Gökkaya Barajı ve HES) ve mansapta regülatör tesisi (Himmetli Regülatörü ve HES) bulunmaktadır. Ayrıca Göksu Nehri’nin yan kollarından olan Saimbeyli Deresi üzerinde de Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi bulunmaktadır. Projede yer alan bütün tesisler, 1801 ve 1824‘nolu AGİ’lerı arasında yer almaktadır.

Proje yerlerinin membaında geçmiş yıllarda faaliyete geçmiş olan bir çok sulama

tesisleri ile planlanan tesisler bulunmaktadır. Mevcut sulamaların yerleri dikkate alınarak 1801 ve 1824 no’lu AGİ’lerin akış yukarsına ait sulama projeleri çıkartılarak Yamanlı III HES projesi su temini çalışmalarında dikkate alınmıştır. Ayrıca, proje yerlerinin membaında planlanmış, gelecekteki sulama projeleri ve aylık su tüketimleri ile Gökkaya Barajı ve Himmetli ve Saimbeyli Regülatörlerinin memba gelişmeli toplam su tüketimleri çıkartılmış ve su temini çalışmaları bu veriler dikkate alınarak hesaplanmıştır.

Gökkaya Baraj Yeri Mevcut ve Gelişmeli Durum Akımları; Gökkaya Barajı yağış alanı 2330 km2 dir. Baraj yeri doğal akımların bulunmasında

1801-1824 ara havzası doğal akımları kullanılmıştır. Bu iki istasyonun günlük akımları birebir çıkartılmış, 1801-1824 ara havzası (1.070,40 km2) doğal günlük akımlar, dolayısıyla ara havza doğal aylık ortalama ve aylık toplam akımlar hesaplanmış ve Ek-8’de verilmiştir.

Gökkaya Barajı mevcut durumda membaki toplam su tüketim ihiyaçları ve 1971-

2004 baraj girişi aylık toplam akımlar kullanılarak Gökkaya barajının enerji işletme çalışması yapılmıştır. Gökkaya barajı için seçilen kurulu güç, optimzasyon çalışması sonucu belirlenmiştir. Yapılan bu enerji işletme çalışması sonucu mevcut durumda Gökkaya baraj çıkış akımları bulunmuştur.

Yamanlı III HES Enerji projesi kapsamında 1801 ve 1824 nolu AGİ’lerden yararlanılarak yapılan hesaplamalar sonucunda, Gökkaya Barajı giriş akımları aşağıdaki tabloda verildiği şekli ile bulunmuştur.


214

Tablo V.2.2.1. Gökkaya Barajı Aylık Ortalama Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır)

EKİ KAS ARA OCA ŞUB MAR NİS MAY HAZ TEM AĞU EYL

1971 10,222 13,394 18,838 14,277 13,518 32,040 52,340 27,983 16,985 12,509 12,382 10,332

1972 9,637 9,660 9,911 8,942 8,732 18,892 29,524 30,325 16,404 11,100 9,350 9,692

1973 10,308 10,716 9,110 8,090 12,203 30,329 40,890 21,507 14,108 10,214 9,445 9,215

1974 8,684 8,801 9,403 8,877 9,746 32,402 28,365 18,242 11,663 9,342 8,885 8,569

1975 8,695 8,905 13,223 13,070 12,964 52,124 76,867 59,420 25,696 16,424 12,311 11,517

1976 10,936 10,736 9,650 13,394 11,682 35,789 87,396 50,452 30,450 18,144 14,579 14,947

1977 16,421 15,696 30,071 15,988 39,459 67,748 77,931 50,115 26,349 18,842 13,940 12,440

1978 11,811 11,785 12,201 21,370 46,930 57,742 66,174 43,266 23,904 16,863 13,959 11,961

1979 14,294 16,179 22,652 66,414 47,589 36,154 33,890 28,473 22,285 16,512 12,568 11,441

1980 11,458 15,800 18,772 19,291 19,146 84,553 124,453 87,915 36,282 24,832 19,337 14,948

1981 13,743 13,809 19,883 23,729 32,453 94,214 57,506 42,977 27,660 18,204 13,806 12,719

1982 11,016 14,455 40,020 40,700 20,714 35,187 64,084 42,831 23,955 16,484 14,048 13,527

1983 11,840 8,838 8,437 9,535 11,594 43,431 70,328 37,195 23,391 17,040 10,995 9,442

1984 9,762 23,217 25,269 18,181 28,051 38,536 45,233 34,970 20,422 15,792 12,252 10,716

1985 10,089 10,347 9,375 11,607 16,551 29,267 41,901 22,216 16,525 12,157 10,167 8,545

1986 11,340 11,201 11,260 19,915 21,948 27,398 22,172 17,046 15,844 11,612 8,972 7,753

1987 9,352 10,831 12,442 31,374 48,522 46,134 109,390 61,930 32,672 19,816 15,544 13,312

1988 12,624 18,915 26,654 19,370 27,333 73,847 112,062 53,525 29,287 19,702 16,636 16,016

1989 16,230 21,002 25,862 19,175 18,503 27,194 17,489 14,638 12,598 11,097 9,843 8,993

1990 10,031 15,641 31,579 18,808 22,909 39,213 34,862 29,288 18,839 15,894 12,360 11,798

1991 10,659 11,103 12,860 10,430 11,744 28,906 44,801 28,120 21,192 15,139 12,033 10,142

1992 10,669 11,407 14,846 15,242 16,383 38,054 73,415 46,247 29,670 19,743 14,144 11,866

1993 10,978 13,549 15,542 14,259 15,100 34,054 69,199 52,892 30,919 20,899 15,209 11,812

1994 10,753 10,930 11,095 16,071 14,788 28,769 25,455 22,792 14,916 13,113 9,983 8,578

1995 8,445 18,594 16,852 36,004 28,030 39,519 66,248 45,675 26,877 19,881 14,512 11,603

1996 11,947 38,672 21,861 26,189 26,015 64,425 99,558 56,357 28,275 21,210 16,462 15,817

1997 19,257 16,080 26,232 26,605 20,899 20,780 55,833 40,256 24,011 17,152 14,336 11,836

1998 12,824 14,536 17,515 14,236 17,503 32,255 59,671 41,892 27,147 18,808 13,930 11,410

1999 12,254 13,599 36,322 21,237 34,635 43,135 43,883 22,326 18,790 16,412 13,650 11,639

2000 10,501 9,731 10,365 10,911 12,616 29,188 87,563 47,363 24,761 18,096 14,425 10,965

2001 12,954 11,999 10,666 10,568 11,668 19,479 16,881 21,884 14,942 13,149 10,515 8,741

2002 9,140 10,090 20,728 25,363 27,073 53,749 72,786 33,831 21,228 17,692 13,652 11,654

2003 10,869 10,974 10,710 13,297 15,624 29,098 59,042 31,100 24,319 16,802 12,969 11,309

2004 10,521 11,117 15,815 19,763 23,372 66,604 41,034 25,944 18,346 16,381 13,230 10,851

ORT. 11,478 13,892 17,824 19,479 21,941 42,065 59,065 37,970 22,668 16,384 12,954 11,356

(m3/sn) 23,923

Himmetli Regülatör Yeri Mevcut ve Gelişmeli Durum Akımları; Himmetli Regülatörü, 1801 no’lu AGİ’nin çok yakınında olup yağış alanı, AGİ ile aynı

(2596,8 km2) kabul edilmiştir. Himmetli Regülatör yeri Giriş akımları; Himmetli Regülatörü Giriş akımları = (Q1801 - QGökkaya Giriş) + QGökkaya Çıkış

şeklinde hesaplanmıştır.


215

1801 no’lu AGİ’nin doğal aylık ortalama ve toplam akımlarından, Gökkaya Barajı doğal aylık toplam giriş akımları çıkartılmış ve Himmetli Regülatörü – Gökkaya barajı ara havzası doğal aylık akımları bulunmuştur.

Gökkaya Barajı mevcut durum aylık çıkış akımlarına, Himmetli Regülatörü (1801

AGİ) - Gökkaya Barajı ara havzası doğal akımları eklenerek Himmetli Regülatörü mevcut durum aylık giriş akımları bulunmuştur. Bulunan değerler aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo V.2.2.2. Himmetli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır)


1971 12,339 16,110 22,574 17,158 16,257 38,252 62,357 33,433 20,351 16,466 14,875 12,450

1972 11,646 11,677 11,974 10,824 10,560 21,198 35,263 36,214 19,661 14,792 11,275 11,690

1973 12,443 12,567 11,374 9,812 13,101 36,219 48,760 25,743 18,192 12,525 11,388 11,123

1974 10,513 10,657 11,371 10,746 11,779 37,240 33,887 21,865 15,521 11,597 10,723 10,357

1975 10,527 10,780 14,465 15,726 15,600 62,100 91,480 70,762 30,694 20,773 15,132 13,501

1976 12,391 12,642 11,944 15,831 14,063 42,703 103,983 60,113 36,339 21,713 17,480 17,927

1977 19,700 18,843 35,913 19,190 47,061 80,652 92,743 59,713 31,469 22,542 17,210 14,447

1978 14,226 14,200 14,694 25,581 55,932 68,771 78,783 51,580 28,566 20,757 17,466 13,407

1979 17,017 19,870 27,316 77,132 55,064 41,871 39,607 33,616 25,971 20,441 15,519 13,498

1980 12,509 18,943 22,590 23,313 23,422 96,723 149,413 103,837 42,353 28,960 22,351 17,489

1981 16,294 16,527 23,513 28,265 38,536 110,203 69,027 51,360 32,430 20,792 16,713 14,386

1982 12,997 17,143 47,732 50,065 25,636 41,739 75,110 51,118 28,567 20,414 16,827 14,208

1983 13,907 11,822 10,242 11,687 13,149 49,766 83,260 44,034 27,143 20,442 13,752 10,941

1984 11,330 25,994 30,645 22,094 34,239 46,674 54,680 42,649 24,639 20,380 14,713 13,089

1985 12,281 12,627 11,432 12,820 20,236 35,126 50,467 26,589 19,673 15,771 12,186 10,422

1986 12,760 13,456 13,865 24,594 26,475 32,971 26,990 20,618 18,756 15,240 10,754 9,463

1987 11,517 12,947 14,594 39,116 58,739 55,529 129,467 74,645 38,625 23,244 18,383 16,029

1988 15,226 22,503 31,590 22,907 32,854 88,297 132,633 62,675 33,509 22,444 19,463 19,055

1989 19,074 25,060 30,697 22,807 21,914 32,042 21,420 17,935 16,277 13,020 11,733 10,876

1990 12,230 17,457 38,097 22,542 27,836 47,181 42,107 34,738 22,320 20,292 14,887 13,541

1991 12,269 13,274 15,571 12,597 14,393 34,197 53,251 33,549 24,939 19,238 14,425 12,270

1992 12,557 12,439 17,836 18,358 19,810 46,726 88,644 55,022 35,241 23,176 16,944 14,153

1993 13,284 16,170 18,607 16,981 18,354 41,390 82,011 63,600 36,656 24,746 18,081 14,319

1994 13,094 13,293 13,510 19,823 17,861 34,784 30,121 27,037 17,735 16,428 11,763 10,407

1995 10,230 20,796 20,216 42,958 33,489 47,132 78,871 54,441 32,096 23,777 17,401 13,957

1996 14,387 46,127 26,165 31,303 31,090 76,707 118,424 67,125 33,756 25,354 19,717 18,960

1997 23,068 19,300 31,355 31,797 25,022 24,881 66,504 48,006 28,694 20,749 17,291 13,911

1998 15,429 17,467 21,003 17,110 20,989 38,507 71,061 49,949 32,417 22,502 17,211 13,211

1999 14,752 16,353 43,336 25,423 41,332 51,426 52,314 26,716 22,494 20,773 16,707 13,496

2000 12,343 12,218 12,401 12,324 15,046 34,865 104,181 56,445 29,584 21,657 17,297 13,199

2001 15,584 14,453 12,871 12,755 14,061 23,336 20,251 26,190 18,171 16,987 12,658 10,560

2002 11,055 12,187 23,378 30,323 32,354 64,029 86,635 40,376 25,388 21,177 17,220 13,215

2003 13,048 13,230 12,852 15,529 18,868 34,755 75,208 38,363 30,472 21,352 16,837 13,902

2004 12,483 12,441 19,415 24,142 29,255 84,713 51,221 31,496 22,515 21,306 16,671 13,390

ORT. (m3/sn)

13,662 16,517 21,328 23,342 26,305 50,079 70,592 45,340 27,095 20,054 15,678 13,437

28,619


216

Saimbeyli Regülatör Yeri Mevcut ve Gelişmeli Durum Akımları; Saimbeyli Regülatörü’nün enerji çalışmalarında, 1971-2004 periyoduna ait günlük

ortalama akımlar kullanılmıştır. Regülatör yeri su temin hesabında 1801 ve 1824 no’lu AGİ’lerin aynı periyotlara ait daha önce hesaplanmış doğal günlük ortamalama akımlardan faydalanılmıştır.

1801 AGİ – 1824 AGİ ara havzası (1.070 km2) günlük ortalama akımlardan

faydalanılarak, alan oranı ile (193/1070,4) Saimbeyli regülatör yerine taşınmış ve Saimbeyli Regülatör yerinin 1971-2004 periyotlu günlük ortalama debileri hesaplanmıştır. Saimbeyli Regülatörünün aylık ortalama akımları aşağıda verilmiştir.

Tablo V.2.2.3. Saimbeyli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır)


1971 1.535 1.965 2.703 2.084 1.982 4.493 7.246 3.946 2.469 1.874 1.846 1.554

1972 1.456 1.459 1.493 1.361 1.417 2.710 4.152 4.264 2.390 1.683 1.435 1.467

1973 1.546 1.602 1.384 1.246 1.803 4.261 5.693 3.068 2.079 1.562 1.447 1.402

1974 1.326 1.342 1.424 1.352 1.470 4.542 3.995 2.625 1.748 1.444 1.371 1.315

1975 1.328 1.356 1.942 1.921 1.907 7.216 10.571 8.209 3.650 2.405 1.836 1.714

1976 1.632 1.604 1.457 1.965 1.848 5.001 11.999 6.995 4.307 2.655 2.154 2.181

1977 2.375 2.277 4.226 2.317 5.499 9.335 10.715 6.950 3.751 2.749 2.067 1.841

1978 1.750 1.747 1.803 3.046 6.512 7.978 9.121 6.023 3.427 2.491 2.075 1.777

1979 2.217 2.670 3.374 7.753 5.407 4.135 4.135 3.721 2.684 2.150 1.834 1.694

1980 1.622 2.274 2.762 2.909 3.318 8.803 18.056 11.519 4.410 3.013 2.207 1.858

1981 1.848 1.966 2.625 3.281 4.400 11.566 8.334 6.065 3.468 1.899 1.658 1.712

1982 1.436 1.945 5.579 6.774 3.560 4.740 7.976 5.995 3.353 2.126 1.735 1.588

1983 1.498 1.245 1.147 1.557 2.154 4.696 9.355 4.948 2.732 2.235 1.229 1.103

1984 1.137 3.086 3.889 2.831 4.802 5.887 6.834 5.556 3.068 2.302 1.804 1.734

1985 1.588 1.649 1.488 1.920 2.665 4.238 6.197 3.164 2.295 1.597 1.484 1.376

1986 1.850 1.860 1.884 3.384 3.275 4.031 3.485 2.585 2.124 1.607 1.313 1.255

1987 1.569 1.897 2.246 5.601 7.391 6.796 14.523 9.199 4.323 2.506 2.080 1.985

1988 1.885 2.595 3.571 2.558 4.284 10.453 14.881 6.620 3.071 2.010 2.072 2.218

1989 2.057 2.935 3.497 2.627 2.468 3.507 2.844 2.387 1.603 1.418 1.393 1.381

1990 1.590 2.391 4.715 2.701 3.564 5.763 5.242 3.945 2.538 2.168 1.854 1.787

1991 1.605 1.686 1.961 1.567 1.916 3.827 6.113 3.931 2.733 1.957 1.760 1.559

1992 1.583 1.598 2.163 2.254 2.659 6.273 11.019 6.378 4.096 2.590 1.929 1.869

1993 1.671 1.896 2.217 1.969 2.354 5.307 9.270 7.777 4.216 2.890 2.155 1.849

1994 1.696 1.710 1.747 2.714 2.223 4.351 3.378 3.102 1.903 1.656 1.362 1.356

1995 1.294 2.670 2.434 5.031 3.949 5.507 9.132 6.359 3.865 2.950 2.180 1.735

1996 1.769 5.392 3.113 3.700 3.938 8.884 13.648 7.807 4.055 3.131 2.445 2.306

1997 2.760 2.329 3.706 3.756 2.982 2.966 7.719 5.625 3.480 2.585 2.159 1.767

1998 1.888 2.120 2.524 2.079 2.522 4.522 8.240 5.847 3.908 2.812 2.106 1.710

1999 1.810 1.993 5.074 3.028 4.845 5.997 6.099 3.195 2.779 2.493 2.071 1.741

2000 1.573 1.468 1.554 1.628 1.984 4.106 12.022 6.590 3.588 2.722 2.176 1.650

2001 1.905 1.776 1.595 1.582 1.731 2.790 2.438 3.135 2.257 2.051 1.646 1.348

2002 1.388 1.517 2.959 3.588 3.820 7.437 10.018 4.755 3.110 2.668 2.072 1.744

2003 1.624 1.632 1.549 1.615 2.346 4.092 11.695 5.276 4.557 2.984 2.320 1.980 2004 1.540 1.666 2.775 3.168 4.408 13.100 7.370 4.037 3.122 2.882 2.382 1.870

ORT. (m3/sn)

1,687 2,039 2,605 2,849 3,277 5,862 8,339 5,341 3,152 2,302 1,872 1,689

3,418


217

Mansaba Bırakılacak Su Miktarı; Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında hazırlanan Revize Fizibilite Raporu’nda

Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi giriş akımları 1801 ve 1824 nolu Akım Gözlem İstasyonları yardımıyla tespit edilmiştir. Yapılan hesaplamalar sonucunda Gökkaya Barajı ortalama giriş akımı 23,923 m3/sn, Himmetli Regülatörü ortalama giriş akımı 28,619 m3/sn ve Saimbeyli Regülatörü ortalama giriş akımları 3,418 m3/sn olarak tespit edilmiştir.

Göksu Nehri üzerine kurulacak olan Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında

baraj ve regülatörün bulunduğu alanlarda biyolojik çevre üzerine olabilecek etkilerin başında akımın azalması sonucu özellikle balıklar üzerine olabilecek etkiler gelmektedir.

Gökkaya Barajı ve HES Projesi 42,78 m3/sn, Himmetli Regülatörü ve HES Projesi 49

m3/s ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Proejsi 5,5 m3/sn debiyi geçirebilecek(proje debisi) şekilde planlanmıştır. Faaliyetin işletme aşamasında, baraj ve regülâtör yerinde menba ve mansabında yaşayan sucul canlıların yaşama ortamlarını kaybetmemesi ve proje alanı çevresinde yaşayan halkın tarımsal faaliyetlerinde kullandıkları suyu sağlayabilmek için Gökkaya Barajından ve Himmetli ile Saimbeyli Regülatöründen bir miktar su mansaba bırakılacaktır.

Mansaba bırakılacak olan su miktarının tespiti amacıyla uluslararası kabul görmüş

Tennant Metodu kullanılmış olup, metoda göre baraj ve regülatör yerleri için hesaplanan uzun yıllar ortalama akım değerleri kullanılmıştır.

Tennant Metoduna göre bir nehir sisteminde bulunması gereken su miktarı farklı

ekosistem kalite sınıfları için hesaplanabilmektedir. Dolayısıyla proje alanı yıllık ortalama akım değerlerinden hareketle, Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında farklı ekosistem kalite sınıflarına göre hesaplanan can suyu miktarları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Yapılan hesaplamalar esnasında; Gökkaya Baraj yeri yıllık ortalama giriş akımı 23,923 m3/sn, Himmetli Regülatörü ortalama giriş akımı 28,619 m3/sn ve Saimbeyli Regülatörü ortalama giriş akımları 3,418 m3/sn olarak alınmıştır.

Tablo V.2.2.4. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin

Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı,

Yıllık ortalama giriş akımı 23,923 m3/sn

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

Bırakılacak Cansuyu Miktarı (m3/sn)

2,5 2,5 5 5 5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5

Tablo V.2.2.5. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin

Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı,




3 3 7 7 7 3 3 3 3 3 3 3


218

Tablo V.2.2.6. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı,




0,4 0,4 0,75 0,75 0,75 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4 0,4

Sonuç olarak; Proje kapsamında baraj ve regülatörden bırakılacak can suyu miktarı Tennant

Metoduna göre farklı ekosistem kalite sınıfları için hesaplanarak Tablo V.2.2.4., Tablo V.2.2.5 ve Tablo V.2.2.6’da sunulmuştur. Hesaplanan cansuyu miktarlarında, kadim su hakları(her türlü kullanım) hariç olup, mansaba bırakılacak olan su miktarına, su tahsisleri ve kadimli su hakları ayrıca eklenecektir. Projenin işletme aşamasında can suyu miktarının kontrolü amacıyla, akımölçer takılacak olup, cansuyu miktarı sürekli olarak ölçülecektir.

Mansaba bırakılacak debi değerlerinin yanı sıra, proje kapsamında kullanılacak olan

Göksu Nehri yankolların dere yatağını besleyeceği ve yağışlı zamanlarda sulama kanallarına gelen yağmur ve karın da direk sulama suyu olarak kullanılacağı düşünüldüğünde, yukarıda belirtilen su miktarlarından daha fazlası dere yatağında su bulunacaktır. Ayrıca, akım değerleri, proje debisinin üzerinde olduğu durumlarda, özellikle nisan, mayıs ve haziran aylarında, proje debisinin üstündeki debi değerlerinin tamamı yatağa bırakılacaktır.

Planlanan faaliyetle ilgili olarak; 4 Nisan 1971 tarih ve 13799 sayılı Resmi Gazete’de

yayımlanan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nun 20. Maddesi (Sulara Zararlı Madde Dökülmesi), 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Ürünleri Yönetmeliği’nin 11. Maddesi (İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Maddeler) ile bu Yönetmeliğin Ek-V Listesi (İç Sulara ve Denizlerdeki İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Olan Zararlı Maddeler ve Alıcı Ortama Ait Kabul Edilebilir Değerler) ve Ek-VI Listesi (Sulara Boşaltılabilecek Atıklar)’ndeki parametrelere uyulacaktır.

Faaliyetin işletme aşamasında su kalitesinde muhtemel olabilecek değişimlerin

belirlenmesi amacıyla suyun menbaından ve mansabında 6 aylık dönemlerde su kalitesi izleme çalışmaları yaptırılacaktır. Sonuçlar, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne bildirilecektir.

Tarımsal Sulamalardan Kaynaklı Su İhtiyacı; Yukarıda hesaplanan can suyu miktarlarına ek olarak, su alma yapısından suyun

Nehre geri verileceği noktaya kadar olan kısımlarda az da olsa tarımsal amaçlı araziler bulunmaktadır. Dolayısıyla da bu alanlara ait tarımsal su kullanımı söz konusu olmaktadır.

Proje alanında yapılan çevresel etüt çalışmaları sonucunda, bölgede çoğunluklu

olarak; bağ, bostan ve yaprak döken meyve yetiştiriciliği yapıldığı anlaşılmıştır. Proje alanı içerisinde bulunan tarım alanlarının tepiti amacıyla 1/25.000 ölçekli Orman Mesçere haritası ile 1/25.000 ölçekli Arazi Varlığı haritaları kullanılmıştır. Yapılan haritalama çalışmaları neticesinde Gökkaya Barajı ile santrali arasında yaklaşık 390.342 m2, Himmetli Regülatörü ile Santral binası arasında yaklaşık 196.731 m2 tarım arazisi olduğu tespit edilmiştir(Bkz. Ek-3 ve Ek-4). Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında regülatör


219

ve santral binası arasında ise herhangi bir tarımsal faaliyet yapılmadığından hesaplamalara dahil edilmemiştir.

Tarımsal ekim yapılan alanlarda gerekli su ihtiyacınının tespiti amacıyla; Köyişleri ve

Kooperatifler Bakanlığı Topraksu Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı’nın 1982 yılında yaptığı Türkiye’de Sulanan Bitkilerin Su Tüketimi Rehberinden faydalanılmıştır. Proje alanının da içerisinde yer aldığı Saimbeyli ilçesi yağış miktarı ve ekimi yapılan ürünlere ait metrekarede gerekli su ihtiyaçları(buharlaşmalar dahil) Tablo V..2.5’de verilmiştir.

Tablo V.2.2.6. Üretimi gerçekleştirilen ürümlere ait birim alana başına su ihtiyacı(mm),

Aylar Yağış Miktarı

mm

BAĞ BOSTAN YAP. DÖKEN MEYVELER

Aylık Su Tüketimi

mm

Su İhtiyacı

mm

Su Tüketimi

mm

Su İhtiyacı

mm

Su Tüketimi

mm

Su İhtiyacı

mm Ocak 165,2 - - - - - - Şubat 145,9 - - - - - - Mart 122,5 17 - - - - - Nisan 85,4 50 - 23 - 21 - Mayıs 70,8 101 30,2 81 10,2 94 23,2 Haziran 39,2 161 121,8 147 107,8 170 130,8 Temmuz 9,7 162 152,3 165 155,3 234 224,3 Ağustos 13,9 142 128,1 68 54,1 130 116,1 Eylül 26,1 56 29,9 - - 100 73,9 Ekim 42,6 - - - - - - Kasım 88,6 - - - - - Aralık 136,6 - - - - - TOPLAM 946,5 689 462,3 484 327,4 749 568,3

Kaynak: Türkiye’de Sulanan Bitkilerin Su Tüketimi Rehberi, Topraksu Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı, 1982

Arazide yapılan çevresel etüt çalışmaları ve haritalama çalışmaları esnasında Göksu

Nehri boyuncaki sınırlı düzlüklerde yapılan tarımsal faaliyetlerin yaklaşık %20’si bostan, %30’u yaprak döken meyveler ve geri kalan %50’lik kısımda bağ ekimi gerçekleştirilmektedir.

Yapılan hesaplamalar esnasında; Gökkaya Barajı membasında; 195.171 m2 alan

bağ, 78.068 m2 alan bostan ve 117.102 m2 alan meyve ürünleri için, Himmetli Regülatörü mansabında ise; 98.365 m2 bağ, 39.346 m2 bostan ve 59.019 m2 meyve ürünleri için ekim yapılan alan olarak alınmıştır.

Dolayısıyla bu alanda yapılan tarımsal faaliyetler için gerekli aylık su ihtiyaçları; Su ihtiyacı = birim alan su tüketimi x toplam alan Formülü yardımı ile aşağıda hesaplanmıştır. Gökkaya Barajı ve HES Mansap Sulamaları; Mayıs Ayı; Bağ su ihtiyacı = 30,2 mm x 195.171 m2 = 0,0022 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 10,2 mm x 78.068 m2 = 0,0003 m3/sn


220

Meyve su ihtiyacı = 23,2 mm x 117.102 m2 = 0,001 m3/sn Toplam = 0,0022 m3/sn + 0,0003 m3/sn + 0,001 m3/sn = 0,0035 m3/sn Haziran Ayı; Bağ su ihtiyacı = 121,8 mm x 195.171 m2 = 0,0091 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 107,8 mm x 78.068 m2 = 0,0032 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 130,8 mm x 117.102 m2 = 0,0059 m3/sn Toplam = 0,0091 m3/sn + 0,0032 m3/sn + 0,0059 m3/sn = 0,0182 m3/sn Temmuz Ayı; Bağ su ihtiyacı = 152,3 mm x 195.171 m2 = 0,011 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 155,3 mm x 78.068 m2 = 0,0046 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 224,3 mm x 117.102 m2 = 0,01 m3/sn Toplam = 0,011 m3/sn + 0,0046 m3/sn + 0,01 m3/sn = 0,0256 m3/sn Ağustos Ayı; Bağ su ihtiyacı = 128,1 mm x 195.171 m2 = 0,0096 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 54,1 mm x 78.068 m2 = 0,00162 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 116,1 mm x 117.102 m2 = 0,0052 m3/sn Toplam = 0,0096 m3/sn + 0,00162 m3/sn + 0,0052 m3/sn = 0,0164 m3/sn Eylül Ayı; Bağ su ihtiyacı = 29,9 mm x 195.171 m2 = 0,0022 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 73,9 mm x 117.102 m2 = 0,0033 m3/sn Toplam = 0,0022 m3/sn + 0,0033 m3/sn = 0,0055 m3/sn Himmetli Regülatörü ve HES Mansap Sulamaları; Mayıs Ayı; Bağ su ihtiyacı = 30,2 mm x 98.365 m2 = 0,0011 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 10,2 mm x 39.346 m2 = 0,00015 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 23,2 mm x 59.019 m2 = 0,00052 m3/sn


221

Toplam = 0,0011 m3/sn + 0,00015 m3/sn + 0,00052 m3/sn = 0,0018 m3/sn Haziran Ayı; Bağ su ihtiyacı = 121,8 mm x 98.365 m2 = 0,0046 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 107,8 mm x 39.346 m2 = 0,0016 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 130,8 mm x 59.019 m2 = 0,0029 m3/sn Toplam = 0,0046 m3/sn + 0,0016 m3/sn + 0,0029 m3/sn = 0,0092 m3/sn Temmuz Ayı; Bağ su ihtiyacı = 152,3 mm x 98.365 m2 = 0,057 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 155,3 mm x 39.346 m2 = 0,0023 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 224,3 mm x 59.019 m2 = 0,0051 m3/sn Toplam = 0,057 m3/sn + 0,0023 m3/sn + 0,0051 m3/sn = 0,013 m3/sn Ağustos Ayı; Bağ su ihtiyacı = 128,1 mm x 98.365 m2 = 0,0048 m3/sn Bostan su ihtiyacı = 54,1 mm x 39.346 m2 = 0,00082 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 116,1 mm x 59.019 m2 = 0,0013 m3/sn Toplam = 0,0048 m3/sn + 0,00082 m3/sn + 0,0013 m3/sn = 0,0070 m3/sn Eylül Ayı; Bağ su ihtiyacı = 29,9 mm x 98.365 m2 = 0,0011 m3/sn Meyve su ihtiyacı = 73,9 mm x 59.019 m2 = 0,0016 m3/sn Toplam = 0,0011 m3/sn + 0,0016 m3/sn = 0,0028 m3/sn Doğal yaşamın sürekliliğinin sağlanması amacıyla mansaba bırakılacak olan can

suyu miktarına ek olarak, mansabta bulunan mevcut sulamalar için ihtiyaç duyulacak su miktarları da can suyu miktarı ile birlikte dere yatağına bırakılacaktır.


222

V.2.3. Su tutulması ile oluşabilecek iklim değişikliği ve bu değişiklik sonucu bitki örtüsü, fauna, habitat ve biyotoplar üzerine olabilecek etkiler,

Yamanlı III HES Projesi dahilinde kurulacak olan Gökkaya Barajı’nın maksimum su

seviyesinde göl alanı 0,812 km2, Himmetli Regülatörü’nün maksimum su seviyesinde göl alanı yaklaşık 0,22 km2 sahip olacaktır. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi ise nehir tipi şeklinde projelendirildiğinden herhangi bir göl alanı oluşmayacaktır.

Gökkaya Barajı göl alanı ile Himmetli Regülatörü göl alan, eğimi yüksek vadiler

içerisinde kalmakta olup, göl alanı dar ve derin vadi içerisinde sıkışmış bir şekilde kalmaktadır. Bundan dolayı da Yamanlı III HES kapsamında oluşacak göl alanlarının iklim değişikliğine ve de dolayısıyla bitki örtüsü, fauna ve biyotoplar üzerine herhangi bir olumsuz etkisinin olmayacağı öngörülmüştür.

V.2.4. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine

etkiler, Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanlarda Ulusal ve Uluslararası mevzuatla

korunması gereken herhangi bir alan bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın koruma alanı, proje alanının yaklaşık 12 km kuzeydoğusunda

bulunan Adana-Kahramanmaraş Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’dır. Alan, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun 4. maddesine göre 8 Kasım 2004 tarihinde 25637 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları İle İlgili Yönetmelik” gereğince 13.09.2006 tarihli ve 2006 / 10966 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile 7894 hektarlık alan “Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” olarak ilan edilmiştir. Bu alanda 05.10.2006 tarih ve 26310 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan sınırlar dahilinde avlanmak yasaktır. Alanın sınırları Bölüm IV.2.9.’da verilmiştir. Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nda koruma altına alınan hedef tür Yaban keçisi (Capra aegagrus)’dir

V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu mansapta

olabilecek değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi vb.), Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile

Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projelerinin kurulması ve işletilmesi planlanmıştır. Projelerin işletme aşamasında regülatör ve baraj yerlerinden santrallerin kurulacağı alana kadar olan kısımda mevcut su debisi azalacağından dolayı bu alanlarda fiziksel ve biyolojik çevre üzerine bir takım etkiler meydana gelecek olup, bu etkilerin alınacak olan kontrol tedbirleri ile en aza indirilmesi sağlanacaktır.

Gökkaya Barajı ile çevrilecek olan sular yaklaşık 3.199 m iletim tüneli yardımıyla

santral binasına, buradan kuyruk suyu kanalı ile tekrar doğal akışına(Göksu Nehrine) bırakılacaktır. Himmetli Regülatöründen alınacak olan sular yaklaşık 3.617 m uzunluğundaki iletim tüneli yardımıyla santral binasına aktarılacak ve buradan da kuyruk suyu kanalı ile tekrar Göksu Nehrine verilecektir. Saimbeyli Regülatörü ile çevrilecek olan sular ise, 4.104 m uzunluğundaki iletim kanalı(kutu tipinde kapalı kanal) yardımıyla yükleme havuzuna buradan santral binasına ve buradan da kuyruk suyu kanalı ile Saimbeyli Deresi’ne tekrar verilecektir.

Gökkaya Barajından alınan suların kuyruk suyu kanalı ile tekrar Göksu Nehrine

verilmesi sağlancak olup, Baraj alanı ile kuyruk suyu kanalı arası Göksu Nehrinin mesafesi yaklaşık 3,3 km dir. Himmetli Regülatörü ve HES Projesinde, regülatör ile kuyruk suyu kanalı arası Göksu Nehrinin mesafesi ise yaklaşık 4,1 km dir. Saimbeyli Regülatörü ile kuruksuyu kanalı arası Saimbeyli Deresi’nin mesafesi yaklaşık 3,5 km’dir. Dolayısıyla


223

enerji üretimi amacıyla alınacak olan sular, baraj ve regülatör alanlarından kuyruk suyu kanalına kadar olan mesafelerde derenin fiziksel ve biyolojik yapısında bir takım etkilere neden olacaktır.

Bu etkilerin başında; özellikle Bölüm IV.2.11’de detaylı olarak verilen sucul canlıların

Nehir boyunca memba ve mansaba olan hareketleri zorlaşacaktır. Bu kapsamda, özellikle Nehirde memba ve mansap boyunca hareket eden sucul canlıların bu hareketlerini devam ettirmelerini sağlamak amacıyla, Gökkaya Barajında ve Himmetli ve Saimbeyli Regülatörlerinde balık geçitleri inşa edilecek ve can suyu miktarının 50 lt/sn’lik kısmı bu geçitlerden bırakılacaktır. Baraj ve regülatör yapılardan kaynaklı su debisinde meydana gelecek olan azalmanın su ortamında yaşamını sürdüren canlı hayatına engel teşkil etmemesi bakımından, baraj ve regülatörden Bölüm V.2.2’de hesaplanan can suyu miktarları sürekli olarak mansaba bırakılacaktır. Dolayısıyla da, sucul ortamda yaşamlarını sürdüren canlıların projeden en az düzeyde etkilenmesi sağlanacaktır.

Diğer taraftan, memba tarafından mansaba doğru hareket eden sediment

malzemelerin geçişi baraj ve regülatör yapıları ile kesilecektir. Bu kapsamda Gökkaya Barajında (sediment miktarı=133.864 m3/yıl), Himmetli Regülatöründe (sediment miktarı= 7.017 m3/yıl) ve Saimbeyli Regülatöründe (sediment = 4.517 m3/yıl) membadan gelerek mansaba hareket eden sediment malzemelerin geçişinin sağlanması amacıyla, su alma yapılarının bitişiğinde çakıl geçitleri projelendirilmiştir. Yapılacak olan çakıl geçitleri ile, hem membadan mansaba hareket eden sediment malzemelerin doğal akışı sağlanacak hem de regülatör ve barajın dolmasının önüne geçilerek ekonomik ömrü uzatılmış olacaktır.

Ayrıca; baraj ve regülatör alanlarından kuyruk suyu kanalına kadar olan kısımda,

küçük ölçekli tarımsal faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Yamanlı III HES Projesi için hazırlanan Revize Fizibilite Raporu’nda bölgede bulunan sulama miktarları çıkartılmış ve mansaba bırakılacak olan can suyu miktarına bu değerler ilave edilmiştir.

V.2.6. Kaynağa ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri, Yamanlı III HES Proje kapsamında, Göksu Nehri üzerinde, 760 m ile 610 m kotları

arasındaki düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınaca ve tekrar Göksu Nehri’ne verilecektir. Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır.

Yamanlı III HES Projesi debisi ve Göksu Nehri su kullanım hakları, hazırlanan ve

DSİ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Revize Fizibilite Raporu içerisinde değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmelerde; projenin kurulacağı Göksu Nehri’ne ait Himmetli Regülatörü membasında bulunan 1801 numaralı Himmetli Akım Gözlem İstasyonu(AGİ) ile Gökkaya Barajı membasında kalan 1824 numaralı AGİ havzasında kalan(proje alanı membasında) mevcut sulama projeleri ve planlanan projelere ait aylık debi değerleri tespit edilmiş ve proje debisi hesabında dikkate alınmıştır. Proje alanı membasında kalan mevcut ve planlanan sulama projeleri ve aylık sulama suyu miktarları aşağıdaki tablolarda verilmiştir.


224

Tablo V.2.6.1. 1801 No’lu Göksu Nehri-Himmetli AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama Tesisleri ve Mevcut Sulamalar,

Tablo V.2.6.2. 1824 No’lu Göksu Nehri-Çukurkışla AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama Tesisleri ve Mevcut

Sulamalar,


225

Tablo V.2.6.3. 1801 ve 1824 No’lu AGİ’nu Havzasında Kalan Mevcut Gölet Sulamaları,

Tablo V.2.6.4. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Sulama Projeleri ve Aylık

Sulama Gereksinimleri,

Tablo V.2.6.5. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Gölet Projeleri ve Aylık Su

Gereksinimleri


226

Mansapta bulunan sulamalar için gerekli su ihtiyacını tespit etmek amacıyla; proje alanına ait 1/25.000 ölçekli Arazi Varlığı haritası ile Orman Mesçere Haritalarından, mansapta ve tarımsal faaliyet yapılan arazi miktarları tespit edilmiştir. Tarımsal faaliyet yapılan araziler ve Köyişleri ve Kooperatifler Bakanlığı Topraksu Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı’nın 1982 yılında yaptığı Türkiye’de Sulanan Bitkilerin Su Tüketimi Rehberinden faydalanılarak, mansapta sulamalar için gerekli su miktarları tespit edilmiştir. Hesaplamalar sonucu elde edilen değerler, cansuyu miktarına eklenmiş olup, mansaba bırakılacak toplam cansuyu debisi hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalar ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.2.2’de sunulmuştur.

V.2.7. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler, Proje alanı ve çevresinde bulunan yer altı ve yüzeysel su kaynaklarının jeolojik,

hidrojeolojik ve ekolojik özellikleri Raporun IV.2.2, IV.2.3. ve IV.2.4. nolu bölümlerinde detaylı olarak sunulmuştur.

Regülâtörler ve Baraj yerlerinde yapılacak su tutulması işlemi sonucu, Himmetli

regülatör alanında su seviyesi yaklaşık 20 m, Gökkaya Baraj alanında su seviyesi yaklaşık 50 m yükselecektir. Bu işlem sonrasında, su toplama alanındaki yer altı suyu kaynaklarının akış yönünde herhangi bir değişiklik olmayacak ve nehir tabanına yakın kotta olan kaynaklar su tutma alanının altında kalacaktır.

V.2.8. Baraj-regülatör ömrünün uzatılması için alınması gereken önlemler

(peyzaj çalışmaları ve bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, erozyon, sediment taşınması vb.),

Tahrip edilmiş bir alanı çevresel açıdan stabil duruma getirmek doğal bir çevrenin ve

doğal kaynakların gelecek nesillere aktarılması için zorunludur. Ancak tahrip edilmiş bir alan kendi haline bırakıldığında ekolojik dengesine ulaşması kendi kendini onarması çok uzun yıllar alabilir. Uygun bir zaman surecinde bu alanların yeniden doğaya kazandırılması için insan yardımına gereksinim vardır. Bu amaçla yapılan peyzaj onarımı tahrip edilmiş alanın verimliliğinin, ekolojik, ekonomik ve estetik değerlerinin yeniden kazandırılmasını hedefleyen çalışmalardır.

Peyzaj onarımı kapsamında yapılacak iyileştirme çalışmaları yalnızca ağaçlandırma

şeklinde değil, yeşil alan düzenlemeleri, arazi biçimlendirme ve erozyon kontrol önlemleri vb. alternatiflerin de sağlandığı çalışmaları içermelidir.

Projenin arazi hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki faaliyetler kapsamında,

baraj, regülâtör, yükleme havuzları, cebri borular, santral binaları, şantiye ve malzeme stok sahaları ile kırma-eleme ünitesinde farklılık göstermeye başlayacak olan peyzaj karakteri, işletme döneminde bazı ünitelerde geri dönüşümü olmayacak biçimde farklılıklara uğrayacaktır.

Doğal ve fiziksel anlamda gerçekleşecek en büyük değişim; baraj ve regülâtörde, yükleme havuzlarında, cebri borularda ve santral binalarında yaşanacaktır. Bu noktalarda doğal bitki örtüsü tahrip olurken, kazı ve dolgu çalışmaları sonucunda topografya değişecek, ekosistemdeki denge, müdahaleler sonucunda geçici olarak aksaklıklara uğrayacaktır. Bu aksaklığı ortadan kaldırabilmek adına yapılacak peyzaj çalışmalarıyla; öncelikle tahrip edilen bölgenin rehabilitasyonu gerçekleştirilerek, alanın doğal peyzaj değerini tekrar kazanması sağlanacaktır.

Arazinin onarılmış durumu, en azından, tesisin kurulmasından önceki egemen

koşullar kadar iyi olması sağlanacaktır. Geride hiçbir atık bırakılmayacak, arazi biçimlendirme, sahanın orijinal durumuna uygunluk sağlayacak biçimde yapılacaktır.


227

Nehir yataklarında bozulmalar olması durumunda bozulan bölüm mümkünse inşaat öncesi konturlarına getirilecektir. Nehir kenarları orijinal durumuna ve konturlarına göre düzenlenecektir. Bu amaçla sahaya özel mühendislik çözümleri önerilebilir. Erozyon ve sediman kontrol düzenekleri ve bitkilendirme çalışmaları yapılacaktır.

Projenin inşaat süresince kullanılacak şantiye yeri, malzeme stok alanları, kırma

eleme tesisi gibi alanlar doğal peyzaj karakterine ve doğal konturlarına uygun olarak eski haline getirilecektir. Şalt sahası, santral binası ve türbinin inşa edileceği alanlarda daha çok görsel etki oluşturmak için bitkilendirme yapılacaktır.

Genel olarak alınacak önlemler şu amaçlar için olacaktır:

- Örtü kalınlığının azalma riskinin olmaması - Kirlenme ve sedimantasyon riskinin çok düşük oranda kalması - Biyolojik ıslah çalışmalarının zarar görme riskinin düşük olması

Üst Toprağın serilmesi

Etkilenen ve bozulmuş alanların proje öncesindeki kullanımına ve üretkenliğine geri

dönüşümünü sağlamak için, toprağın uygun biçimde bakımı ve yönetimi gereklidir. Arazi biçimlendirme çalışmalarında öncelikle üst topraktan ayrı olarak depolanan alt toprağın serilmesi ve konturlanması işlemleri yapılacaktır. Alt toprak yerleştirilip 350-400 mm derinliğe kadar gevşek ve çalışılabilir duruma getirilecek ve el sürülmemiş komşu arazilere uyumlu bir kontur verilecektir. Toprak işlemleri aşırı ıslak koşullarda veya zemin ya da toprak donduğunda yapılmayacaktır.

Tüm bozulmuş alanlarda ve bitkilendirme yapılacak alanlarda eğim yeniden

verildikten sonra üst toprak depolandığı yerden alınarak yüzeye yayılacaktır. Yayılması sonrasında bozulmuş alanların stabilitesinin korunmasına yardımcı olacak, engebeli bir zemine sahip olmasını sağlamak üzere tohumlama öncesi tırmıklama ve benzeri önlemler alınacaktır. Bunların uygulanamadığı yerlerde (örneğin dik eğim, kayalık alanlar vb.) zemin eğime dik yönde bastırılacak veya üst toprak yerleştirildikten sonra uygun bir engebeye sahip olacak şekilde bırakılacaktır. Bitki gelişimini kolaylaştırmak üzere hafif pürüzlü, gevşek bastırılmış bir yapı sağlanacaktır.

Kalıcı Erozyon Kontrol Araçları ve Sediment Taşınması

Toprak erozyonu özellikle inşaat sırasında çıplak bırakılan alanlarda etkili olup

arazinin verimliliğini düşürür ve kırsal ekonomilere zarar verir. Bunun yarattığı sediman akarsulara yönelir, su kalitesini düşürür ve rezervuar ile sulama ağları gibi altyapıları işgal eder. Dikkatli inşaat ve kontrol önlemleri, toprak erozyonunu ve sedimantasyonu başedilebilir sınırlara düşürebilir. Toprak erozyonunu ve sedimantasyonu kontrol etmede mekanik (hidrolik) yöntemlerden yararlanmanın yanı sıra bitkilendirme ve çitlendirme de arazi yüzeyini korur. Hidrolik ve bitkilerin kullanıldığı biyolojik yöntemlerin her ikisi birbirinin tamamlayıcısı olup, inşaat alanlarından kaynaklanan erozyonun kontrol altına alınmasında temel öneme sahiptirler.

Stabilizasyon uygulamaları inşaattan zarar gören tüm eğimli araziler için mutlak

gereklidir. Yüzey akışını kontrol etmede kullanılan yöntemler, eğim aşağı ve eğime dik doğrultularda inşa edilen farklı türlerde dereceli kanalların bir kombinasyonudur. Dereceli eğim kırıcılar çalışma genişliğinden ve diğer bozulmuş alanlardan olan yüzey akışını kapsar ve uzaklaştırır. Bunlar duruma göre doğal kanallara, otlandırılmış su yollarına veya oluklu savaklara boşalırlar. Akıştan dolayı oluşması beklenen enerjinin azaltılması gereklidir.


228

Tek başına görev yapan eğim kırıcılar en sığ eğimler dışında destekleyici bitki örtüsünün yok olduğu her yerde yetersiz kalmalarına karşın projenin başarısı için gereklidirler. Kısmen bozulmuş arazilerde bitki örtüsü kurulması işini kolaylaştırdıkları gibi, daha büyük oranda, yüzey suyunu güvenle uzaklaştırırlar.

Toprak erozyonu toprak oluşum hızıyla dengede olduğunda, peyzajda çok az zarar

ortaya çıkar. Proje alanındaki yağış düzeyi ve toprak özellikleri dolayısıyla proje alanında yıllık toprak oluşumu hektar başına yaklaşık yılda 10 ton kadar olabilmektedir. Fakat inşaat sırasında çıplak kalan topraktan olacak yıllık toprak kayıpları kolayca hektar başına birkaç yüz ton düzeyine ulaşabilir. Erozyon kontrol araçları ve bitki örtüsünden yararlanıldığında ise, toprak erozyonu toprak oluşum hızına eşit veya daha düşük düzeye iner.

İnşaat sonrası alınması gereken önlemlerden olan erozyon kontrol araçları şu

şekilde sıralanabilir: Eğim kırıcılar (engelleyici çapraz drenler veya su setleri), çalışma genişliğine dik

olarak inşa edilmiş dereceli kanallardır. Bunların amacı, yüzey akışını uzaklaştırmak ve bitki örtüsüyle birlikte toprak erozyonuna karşı koruma sağlamaktır. Her bir eğim kırıcının sonuna, yüzey akışının enerjisini etkili biçimde dağıtacak ve suyu güvenli ve çevreye olumsuz etkisi olmayan bertaraf noktasına taşıyacak olan boşaltma kanalları yerleştirilecektir.

Gabion duvarlar, arazinin stabilitesini tehdit eden kaymaların önlenmesi veya

stabilize edilmesi için inşa edilip toprağı tutmada kullanılacaklardır. Karık veya hendek kırıcılar, doğal profil, drenaj deseni ve geri doldurulacak

malzemenin, hendeğin dren gibi çalışmasına neden olacağı yerlerde, kanal hendeğinin içine yerleştirilecektir.

Erozyon şiltesi, jeojüt (geojute) veya benzeri olacaktır. Eğimin erozyona karşı

hemen korunmasını sağlamak, tohumların yıkanıp gitmesini önlemek ve topraktaki mikro iklim koşullarını bitki gelişimi için geliştirmek üzere yerleştirilirler.

Öğütülmüş kaya, bitki örtüsü oluşturmanın olanaksız olduğu yerlerde gerekecektir.

Sedimanın yakındaki akarsuları tehdit ettiği durumlarda uygulanabilir. Kaplama oluklar ve otlandırılmış su yolları, yüzey sularını toplayıp, erozyona

neden olmayacak biçimde güvenilir bir yere boşaltmak üzere özel olarak tasarlanmış kanallardır.

Biyolojik Islah Bitki örtüsü, yağışın hızını keserek ve toprağı bağlayarak, toprak erozyonunu ve

sedimanı azaltır. Amaçlar: 1) Kalıcı tesislerin çevresinde mevcut görüntüyle uyumlu düzenlemeler

oluşturulması; 2) Geçici tesislerin inşaat sonrası kaldırılmasını takiben yerel ekolojinin eski haline

getirilmesi için bitki türlerinin çeşit ve dağılımları ile birlikte kullanılması; 3) Erozyon meydana gelebilecek topoğrafya değişikliklerinde erozyon kontrolünün

bitki örtüsü ile desteklenmesidir. Ağaçlandırma çalışmaları sırasında seçilecek ağaç tür ve çeşitleri çoğunlukla geniş

yapraklı türlerden oluşacaktır. Az bir bölümü de iğne yapraklı türlerden seçilecektir.


229

Ağaçlandırılacak alanın dışında kalan alanlarda ise dış mekan süs bitkileri dikilerek bitkilendirme çalışması yapılacaktır.

Ağaçlandırma ve peyzaj çalışmaları sırasında dikilebilecek bitki türleri bölgenin

vejetasyonunda yer alan ağaçlardan Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olacaktır. V.2.9. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı

nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği,

Projenin işletme aşamasında Gökkaya, Himmetli ve Saimbeyli Santralde onar kişi

olmak üzere toplam 30 kişinin istihdam edeceği düşünülmektedir. Proje dahilinde çalışacak daimi personeller, mümkün olduğunca bölgeden istihdam edilecek, böylece az da olsa bölge ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır. Bu personellerin evlerine ulaşımını sağlamak için servis hizmetleri verilecek olup, böylece çalışacak olan personelin sosyal gereksinimleri mevcut yapılardan karşılanacaktır.

Dolayısıyla söz konusu projenin işletme aşamasında çalışacak olan personeller için

herhangi bir sosyal ünite bulunmayacaktır. Santral alanlarında çalışacak olan personelin idari ve diğer sosyal gereksinimleri için ise ofis, yemekhane, duş, wc üniteleri yer alacaktır.

V.2.10. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı

sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atıksuların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği,

Projenin işletme aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı,

mevcut yüzey sularından ve kaynak sularından içme ve kullanma suyu temin edilecektir. Söz konusu su temini ile ilgili olarak, DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’ne gerekli müracaatlar yapılarak izinler alınacaktır.

İşletme aşamasında çalışacak 30 kişi için içme ve kullanma suyu miktarı, bir kişinin

ihtiyaç duyacağı su 150 lt/gün olarak kabul edilirse; 30 kişi x 150 lt/kişi-gün = 4.500 lt/gün = 4,5 m3/gün su kullanılacaktır. Kullanılacak suyun tamamının atık su olarak geri döneceği kabulüyle oluşacak evsel

nitelikli atıksu miktarı 4,5 m3/gün olacaktır. İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, 19.03.1971 tarih ve 13783

sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘‘Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik’’ uyarınca, her bir santral binasında(Gökkaya Santrali, Himmetli Santrali ve Saimbeyli Santrali) sızdırmasız olarak yapılacak fosseptik çukurlarında biriktirilecek, fosseptikler dolduğunda ise ücreti karşılığı Saimbeyli Belediyesi tarafından vidanjör ile aldırılarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Bu kapsamda, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde 32 kapsamında Saimbeyli Belediyesi ile protokol imzalanacak, bu protokol 5 yıl boyunca saklanacak ve denetimler sırasında görevlilere beyan edilecektir. Fosseptik planı eklerde sunulmuştur (Ek-17).


230

V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri, depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği,

Projenin işletme aşamasında çalışacak 30 kişiden kaynaklı evsel nitelikli katı atık

oluşması söz konusu olacaktır. Bir kişiden kaynaklı günlük katı atık miktarı 1,34 kg(9) kabulüyle;

30 kişi x 1,34 kg/gün = 40,02 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşacaktır. Projenin işletme aşamasında oluşacak atıklar; santral alanı içerisinde çeşitli

noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacak ve belli periyotlarda Saimbeyli Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır.

Proje kapsamında meydan gelecek katı atıkların belediye araçları tarafından

toplanarak depolama alanına nakledilmesi ile ilgili olarak MEM Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından 31.10.2008 tarih ve 31 sayılı yazı ile Saimbeyli Belediyesi’ne başvuru yapılmıştır. Yapılan başvuru neticesinde Saimbeyli Belediyesi’nin 28.11.2008 tarih ve 142/741 sayılı cevabı yazısında söz konusu evsel nitelikli katı atıkların belediye sistemine verilmesinde herhangi bir sakınca olmadığı belirtilmektedir(Bkz.Ek-15).

Oluşacak geri kazanımı mümkün olan atıklar ise, Ambalaj Atıklarının Kontrolü

Yönetmeliği çerçevesinde; santral alanı içerisinde diğer katı atıklardan ayrı olarak toplanacak ve ambalaj atığı toplama lisansına sahip firma ile yapılacak sözleşme dahilinde belirli aralıklarla firmaya telsim edilecektir.

Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında oluşacak olan tüm katı atıkların

bertarafında 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”ne ve bu yönetmelikte;

03.04.1991 tarih ve 20834 sayılı Resmi Gazete’de, 22.02.1992 tarih ve 21150 sayılı Resmi Gazete’de, 02.11.1994 tarih ve 22099 sayılı Resmi Gazete’de, 15.09.1998 tarih ve 23464 sayılı Resmi Gazete’de, 18.08.1999 tarih ve 23790 sayılı Resmi Gazete’de, 29.04.2000 tarih ve 24034 sayılı Resmi Gazete’de, 25.04.2002 tarih ve 24736 sayılı Resmi Gazete’de, 05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişikliklere uygun

olarak hareket edilecektir. Ayrıca, projenin tüm aşamalarında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları;

24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“ hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.

Suyun taşıyarak çökeltme havuzunda biriktireceği killi, kumlu vb. çöken malzemeler

belli periyotlarla (dolduğunda) çökeltme havuzu hunisinden alınacak ve en yakın yerleşim yerlerine tarım ile uğraşan vatandaşlara, bahçelerde kullanılmak üzere ücretsiz olarak verilecektir.

Projenin işletme aşamasında 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda belirtilen atık

yönetimiyle ilgili tüm yönetmeliklere uyulacaktır.

9 Kaynak: TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri, 2004.


231

V.2.12. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları ve kontrolü için alınacak önlemler,

Projenin işletme aşamasındaki tek gürültü kaynakları, santral binalarının içerisindeki

jeneratör ve türbünler olacaktır. Santral binaları gürültüyü izole edeceğinden bina dışına herhangi bir gürültü ulaşması söz konusu olmayacaktır. Santral binasında çalışacak personeller için ise; gürültünün çok olduğu alanlarda 4857 sayılı “İş Kanunu”nda belirtilen, kulaklık, kulak tıkaçları, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereçler temin edilerek tesis içerisindeki gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır.

V.2.13. Diğer özellikler Bu bölümde belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır. V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam

imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb.,

Yamanlı III Enerji Projesi inşaat çalışmalarının başlaması ve işletmeye geçmesinin

ardından, proje alanının bulunduğu yöre halkı için yeni iş olanakları doğuracaktır. Projenin işletmeye geçmesi ve enerji üretimi ile beraber Saimbeyli ilçesi ve yakın çevresinde çeşitli yatırımların gerçekleşmesi ve bölge yaşayan insanlara yeni istihdam kaynaklarının oluşması beklenmektedir.

Bunun yanı sıra, projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında 250 kişi, işletme

aşamasında ise yaklaşık 30 kişinin istihdam etmesi planlanmakta olup, personel ihtiyacı öncelikli olarak proje alanı yakın çevresinde bulunan yerleşim yerlerinden sağlanacaktır. Ayrıca, çalışan işçilerin günlük ihtiyaçları proje alanı yakın çevresinde yer alan yerleşim yerlerinden sağlanacağından, faaliyet yöre halkı için ek bir gelir kaynağı sağlayacaktır.

Böylece, bölgede yaşayan insanlara yeni meslek dalları tanıtarak birer meslek sahibi

olmasını sağlanacak ve yörede son yılarda gözlenen dış göç hareketinin biraz da olsa önüne geçilecektir.

Proje kapsamında iyileştirilen ve yeniden açılan yollar, yörede yaşayan halkın ulaşım

ihtiyaçlarını karşılayacak ve yörenin altyapısını biraz da olsa geliştirecektir. V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi, Ülkemizde hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Türkiye’nin teknik ve

ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli 129.454 GWh olarak belirlenmiştir (DSİ 2007). Kurulu hidroelektrik santrallerinin kapasitesi, 2007 yılı sonu itibariyle, 45.930 GWh olup, bu rakam Türkiye’deki toplam kurulu enerji üretim kapasitesinin %36’sını oluşturmaktadır.

Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış koşullarına bağımlı olduğundan her yıl toplam

üretim içindeki payı değişim göstermektedir. Elektrik enerjisi üretiminde; fosil ve nükleer yakıtlı termik ve doğalgazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur.

Yamanlı III HES Enerji Projesi tesislerinin, yapılan ekonomik değerlendirmeler

sırasında projenin ekonomik ömrü 50 yıl olarak kabul edilmiştir. Projenin 50 yıllık ekonomik ömrü boyunca dikkate alınan faiz oranı DSİ kriterleri doğrultusunda %9,50 olarak alınmıştır. Projenin fayda maliyet hesapları sonucu ortaya çıkan yıllık faydalar, yıllık


232

giderler, gelir-gider analizleri, iç karlılık oranı ve duyarlılık analizleri Raporun III.3. nolu bölümünde sunulmuştur.

Yamanlı III HES Enerji Projesinin işletmeye geçmesiyle beraber, Türkiye’de üretilen

mevcut yenilenebilir ve temiz enerji miktarına yılda toplam 237.940 GWh ile önemli bir katkıda bulunup, özellikle Adana ili ve çevresine enerji konusunda önemli katkıda bulunacaktır.

Projenin çevresel faydaları şu şekilde sıralanabilir: • Nükleer santraller, termik santraller, doğalgaz çevrim santralleri gibi elektrik

üretim çeşitlerine göre çok daha temiz olması, • Ülkenin yenilenebilir kaynaklarını kullanıyor olması, • Suyun kontrollü bir şekilde iletilmesi, böylece sel ve taşkınların engellenmesi, • Proje alanı ve çevresinde yer alan yolların iyileştirilmesi. Projenin başlıca çevresel maliyetleri ise şu şekilde sıralanabilir: • Projenin arazi hazırlık ve inşaat döneminde oluşacak gürültü ve toz emisyonu • Göksu Nehri ve yankollarındaki ekosistem üzerinde olabiliecek etkiler, • Projenin çevreye olabilecek etkilerine karşı raporda belirtilen önlemlerin maliyeti.

Projenin işletmeye geçmesiyle beraber, yılda toplam 237.940 GWh enerji üretilirken

projenin gerek arazi hazırlık ve inşaat, gerekse işletme aşamasında çevreye olası etkileri ÇED Raporu’nda belirtilen tedbirler alınarak en aza indirilecektir.


BÖLÜM VI

İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER


233

BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER

VI.1. Arazi ıslahı, Yamanlı III HES Enerji projesi, EPDK ile imzalanan Üretim Lisansı’yla beraber 49

yıllığına MEM Enerji Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş.’ye verilecektir. Bu süre zarfında, projenin ekonomik ömrü boyunca kullanılabilirliğini sağlamak amacıyla, ekipmanların düzenli olarak bakımlarını yapılması ve su toplama alanında sediman oluşumunun engellenmesi gibi tedbirler alınacaktır.

Proje kapsamında herhangi bir ünitenin sökülüp arazi ıslahı yapılması söz konusu

olmayacaktır. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılan şantiye alanı ve malzeme stok sahalarının eski haline döndürülmesi işleminde ise, alanlarda bulunan binalar sökülecek ve alanların hazırlanması esnasında depolanan üst örtü toprağı tekrar serilecektir.

Ayrıca; arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından, proje

alanı içerisinde kurulan şantiye tesisleri ile kırma eleme tesisi, sökülerek alandan kaldırılacak ve yatırımcının diğer tesislerinde benzer işlerde kullanılmak üzere nakledilecektir. Ekipmanların alandan nakledilmesinin ardından, söz konusu bu alanların eski haline getirilmesi amacıyla arazi tesviyesi ve bitkilendirme çalışmaları gerçekleştirilecektir.

VI.2. Proje alanında yapılacak arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları, Regülâtörler ve HES binaları projenin kalıcı tesisleridir. Tablo II.2.2.’de detaylı olarak

görüldüğü üzere, proje kapsamında bu tesislerin kapladığı toplam alan 120.068 m2’dir. Bu alanlarda inşaat öncesi arazi hazırlık çalışmalarında üst toprak toplanacaktır. Toplanan üst toprak inşaat sonrasında tesislerin çevre düzenlemelerinde kullanılacaktır. Tesis çevrelerinde bitkilendirme çalışmalarının yanı sıra kalıcı erozyon önlemlerinin alınması gerekecektir.

Proje ve ünitelerinin kurulacağı yaklaşık 41.927 m2 ormanlık alanda, yaklaşık 5

m2‘de 1(10) ağacın kesileceği göz önünde bulundurulursa toplam 8.386 adet Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) ağacı elden çıkarılacaktır. Islah çalışmalarında tesis çevrelerine yine aynı sayıda ağaç dikilip bitkilendirme yapılacaktır. Ağaçlandırma ve peyzaj çalışmaları sırasında dikilebilecek bitki türleri bölgenin vejetasyonunda yer alan ağaçlardan Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olacaktır.

Kırma-eleme tesisi için öngörülen alan, 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritada

görüldüğü üzere, Gökkaya Baraj alanının bitişiğinde ve yaklaşık 1.500 m2 alan içerisinde inşa edilecektir. Kırma-eleme ünitesiyle ilgili teknik bilgiler raporun V.1.4. nolu bölümünde sunulmuştur. Kazı çalışmaları esnasında çıkan malzemeden stabilize ve beton malzemesi olarak kullanılabilecek olan kısım, projenin inşaat aşamasında kullanılacak olan kırma-eleme tesisine nakledilerek işlenmesi sağlanacaktır. Sadece inşaat aşamasında çalışacak olan kırma eleme tesisi inşaattan sonra kaldırılacak ve arazi eski haline getirilecektir. Alanın hazırlanması esnasında depolanan üst toprak tekrar serilecektir.

10 Çevresel Etüt Çalışmalarında Arazi Gözlemleri Sonucunda Ortalama Değer Olarak Alınmıştır.,


234

VI.3. Mevcut su kaynaklarına etkiler, Yamanlı III HES Enerji projesi, işletmeye kapatıldıktan sonra mevcut su kaynaklarına

herhangi bir etkisi olmayacaktır.


BÖLÜM VII

PROJENİN ALTERNATİFLERİ


235

BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin

karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.) Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulacak olan tesislerin tamamı Adana ili,

Saimbeyli ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Proje alanı 1/25.000’lik Kozan M35-b2,b3 ve Gaziantep M36-a1,a2,a3 No’lu haritalarda 4 198 600 – 4 194 000 kuzey, 236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmakta olup, proje alanına ait 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde genel yerleşim planı Ek-2’de sunulmuştur.

Daha önce 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan



düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır(11).


HES projesi dahilinde projelendirilen 3 MW kurulu gücünde Saimbeyli Regülatörü ve HES projesinin; açık kanal tipi şeklinde projelendirilmesi, kanalın geçeceği güzergah boyunca orman varlığına etki yapacağından dolayı, söz konusu proje kapsamında iletim yapısının; tünel alternatifi ile kapalı kanal alternatifleri çalışılmıştır. Yapılan çalışmalar esnasında tünel alternatifi, iletim güzergahı boyuncaki topoğrafik yapıdan dolayı mümkün olmayacağı anlaşılmış olup, iletim yapısının kutu kesitli kapalı kanal şeklinde yapılmasına karar verilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda fizibilite çalışmaları revize edilerek ÇED Raporu içerisinde verilmiştir.



BÖLÜM VIII

İZLEME PROGRAMI


236

BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve

işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı, Kurulması planlanan Yamanlı III HES Enerji projesinin inşaat ve işletme

aşamalarındaki olumlu ve olumsuz, biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri ÇED çalışmaları kapsamında incelenmiştir. Buna ek olarak; faaliyetin yürürlükteki kanun ve yönetmeliklere uygunluğunun sağlanması ve projenin çevre ve insan sağlığına etkilerinin minimuma indirgenmesini sağlamak amacıyla “izleme çalışmaları” yapılacaktır. Böylece, projeyle ilgili etki azaltıcı önlemler, onaylanmış planlar, izin, koşul ve gerekleri dikkate alarak hazırlanan ÇED Raporu’nda belirtilen dikkat edilmesi ve uyulması gerekli konular ve taahhütler ile uyum tam olarak sağlanmış olacaktır.

2872 sayılı Çevre Kanunu kapsamındaki 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi

Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 18. maddesi gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan “ÇED Olumlu Kararı” alınan projelerin inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemlerinde, çevresel izleme ve denetleme işleri, konusunda uzman mühendisler ve proje yatırımına uygun uzmanlar tarafından yürütüleceği belirtilmekte olup, yönetmelik hükme gereği yerine getirilecektir.

Bu amaçla, Nihai ÇED Raporu’na bağlı olarak, çevresel önem taşıyan etkilerle ilgili

konuları kapsayacak bir “Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS)” hazırlanarak projede uygulamaya konulacaktır. Ayrıca, hazırlanan ÇYS ilgili Çevre ve Orman Bakanlığı’na sunulacaktır.

Faaliyetin izlenmesi ile ilgili olarak hazırlanacak ÇYS; arazi hazırlığı ve inşaat

dönemi, işletme dönemi ve işletme sonrası dönem olmak üzere 3 başlıkta irdelenecektir.

İzleme programının amacı, yukarıda bahsi geçen dönemlerde oluşacak çevresel etkileri belirlemek üzere çevresel koşullar ile ilgili verilerin toplanması olup, bu dönemlerdeki çalışmaların ilgili yönetmelikler ile uyumunun sağlanması ve çevre üzerine etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla projenin hava emisyonları, atıksuları, gürültü, katı atık vb. işletim uygulamaları izlenecektir. Projenin izleme çalışmaları kapsamında aşağıdaki konularla ilgili izleme çalışmaları yapılması önerilmektedir:

Projenin tüm aşamalarında, raporda yer alan tüm taahhütler, faaliyet sahibi firma

tarafından yerine getirilecek ve proje alanı civarındaki çevre halkına veya çevreye herhangi bir rahatsızlık verilmemesini garanti altına almak firmanın kendi sorumluluğu altında olacaktır. Bu dönemde ÇED Raporu’nda belirtilen kısıtlamalar ve çevresel önem taşıyan etkilerle ilgili aşağıda belirtilen konularda, firmanın belirleyeceği bir sorumlu tarafından izleme çalışması gerçekleştirilecektir.

Öncelikle söz konusu projenin planlama, inşaat öncesi, inşaat, işletme ve işletme

sonrası dönemlerinde yürütülecek çalışmalardan kaynaklı çevresel etkiler ve bu etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak azaltıcı önlemler ve sorumlu kurum/kuruluş Tablo VIII.1.1.’de detaylı olarak anlatılmıştır. Ayrıca proje için uygulanacak ‘’İzleme Planı’’ (izlenecek parametreler, parametrenin izleneceği yer, nasıl ve ne zaman izleneceği ve sorumlu kurum/kuruluşu) Tablo VIII.1.2.’de verilmiştir.


237

Tablo VIII.1.1. Önlemler Planı

AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK

Arazi Hazırlık ve İnşaat Öncesi

Kamulaştırma

Kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna gidilecek, anlaşmazlık durumlarında ise 05.05.2001 tarih ve 24393 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanunu ve 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği çerçevesinde kamulaştırma işlemleri gerçekleştirilecektir. 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c fıkrası gereğince; kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından yürütülecek, verilecek olan kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğunde hazine adına tescil edilecektir.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - EPDK

Orman İzni Proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı Orman Kanunu’nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Adana Orman Bölge Müdürlüğü - Orman Genel Müdürlüğü

Arazi Hazırlık ve İnşaat

Tarihi, kültürel ve arkeolojik varlıklar

Projenin uygulama aşamasında (arazi hazırlık ve inşaat) herhangi bir kültür ve tabiat varlığına rastlanılması durumunda çalışmalar derhal durdurularak en yakın Müze Müdürlüğüne veya Mülki İdare Amirliğine, 5226-3386 sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasanın 4.maddesi gereğince haber verilecektir.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Taşeron Firma - Müze Müdürlüğü, - Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü

Hafriyat Çalışmaları

Yapılan hesaplamalar sonucunda; Gökkaya Barajı ve HES Projesi dahilinde kurulacak olan yapıların arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 310.925 m3, Himmetli Regülatörü ve HES Projesi dahilinde yapılan arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 154.546 m3 ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında toplam 68.752 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Dolayısıyla projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkacak olan toplam 534.223 m3 malzemenin; 37.730 m3’ü M1 nolu malzeme stok sahasına, 52.339 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına, 372.462 m3’ü beton imalatlarında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine ve geri kalan 62.692 m3’ü malzeme ise dolgu işlemleri esnasında kullanılacaktır.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Taşeron Firma

Hava Emisyonları

Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak olan toz emisyonlarının minimuma indirilmesini sağlamak amacıyla; yol güzergâhlarında arazöz ile sulama yapılacak, kırma-eleme tesisinde birincil kırıcı ağzında ve eleme ünitesinde su pulvarize sistemi kurulacak, malzemelerin konveyör bantlardan silolara ve harman yerlerine dökülmesi esnasında, konveyör bant ağızlarında su pulvarize sistemi kurulacak,savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması sağlanacak, malzemelerin taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılacak ve malzemenin üst kısmının %10 nemde tutulacaktır.



238

AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat

Araç Emisyonları

Araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma indirgenmesi için, 08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik’in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu’na uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat edilecektir.


Zemin Emniyetinin Sağlanması Proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı’nın 03.05.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş.

Atıksu

Oluşacak evsel nitelikli atıksu, faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi olmadığından, destek şantiyelerinde(Saimbeyli ve Himmetli HES Proje Alanı) kurulacak sızdırmasız fosseptikte toplanacak ve Gökkaya HES ana şantiye alanında kurulacak olan paket atıksu arıtma tesisine vidanjör yardımıyla aktarılması sağlanacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği”nde verilen deşarj kriterlerini sağladıktan sonra en yakın alıcı ortama(Göksu Nehri) deşarj edilecektir.


Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları

Projede çalışacak personelden kaynaklanan evsel katı atıklar, şantiye olarak kullanılacak saha içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacaktır. Konteynırlarda biriktirilecek bu katı atıklar ise belli periyotlarda proje alanına en yakın belediye olan Saimbeyli Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarından ise parça demir, çelik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri katı atıklarla oluşacak olup, bu atıkların miktarı değişiklik göstereceğinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atıklar hurda olarak toplanıp, proje alanı içinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise yine Saimbeyli Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir. Özetle, arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çalışanlardan kaynaklanacak bütün katı atıkların (yemek artığı vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği üzere; denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere ve ormanlara dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacaktır. 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“ kapsamında oluşan atıklar, yönetmelik uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek ve lisanslı firmalara verilecektir.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş - Taşeron Firma - Saimbeyli Belediyesi - Lisanslı Geri Dönüşüm Firması


239


Atık Yağ

Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında çalışacak araçların bakım, onarım ve temizlikleri proje sahasında yapılmayacak olup, en yakın yetkili servislerde ve/veya akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır. Ancak araç bakımlarının zorunlu olarak proje sahasında yapılması söz konusu olursa, bu durumda oluşması muhtemel atık yağların bertarafı için 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği" hükümleri uygulanacaktır. Bunun yanı sıra trafoda izolasyon yağları kullanılmaktadır. Tesiste büyük çaplı arıza durumlarında, yapılacak yağ transferi işlemi sırasında, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dökülen veya taşan izolasyon yağı üzerine kum, çakıl veya talaş gibi absorban dökülerek ortama sızması önlenecek daha sonra bu karışım varillere alınarak depolanacaktır.


Gürültü ve Titreşim

Proje kapsamında arazi hazırlık çalışmaları açık sahada yapılacağından, gürültü tedbirlerinin alınması oldukça güç olacaktır. Gürültü, çalışmalar süresince gün boyu değişiklik gösterecek ancak çalışmalar gündüz (07.00-19.00) yapılacağından gürültü oluşumu sınırlandırılmış olacaktır. Proje kapsamındaki çalışmalarda, ÇGDYY’nin 9.maddesi’nde belirtilen kara yolu araçlarında uyulması gereken şartlar ve 13. maddesi’nde açık alanda kullanılan ekipmanlarda uyulması gereken şartlar dikkate alınarak, gürültü oluşumunu minimize etmek için gerekli tedbirler alınacaktır. Ayrıca, proje alanında, inşaat aşamasında meydana gelecek gürültü konusunda “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği"nin dördüncü bölümünde yer alan “şantiye alanları için gürültü kriterleri” ile ilgili 23. Madde’de belirtilen hususlara uyulacak ve trafik muayeneleri, egzoz ölçümleri ve bakımları yapılan araçlar kullanılacaktır. Proje dahilinde yapılacak patlamaların çevredeki yapılara zarar vermemesi için, en yakındaki yapının dışında, zeminde ölçülecek titreşim düzeyi ilgili yönetmelik Tablo-8’de verilen değerleri geçmeyeceği ve inşaat çalışmalarında kazık çakma ve benzeri titreşim yaratacak operasyonlar ile ağır inşaat makinelerinin neden olacağı titreşimlerin çevrelerindeki yapılara zarar vermemesi için, en yakındaki yapının dışında, zeminde ölçülecek titreşim düzeyi yine anılan yönetmelik Tablo-8’de verilen değerleri geçmeyeceği ifade edilmektedir. İnşaat aşamasında makine ve ekipmanlarda meydana gelecek gürültüden çalışanları koruyabilmek ve gerektiğinde; 4857 sayılı İş Kanununun 78’inci maddesine göre düzenlenmiş olan ve 23 Aralık 2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Gürültü Yönetmeliği’’ hükümleri gereğince, işçilerin gürültüye maruz kalmaları sonucu sağlık ve güvenlik yönünden oluşabilecek risklerden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için gerekli önlemler alınacaktır. İnşaat aşamalarında makine ve ekipmanlarda çalışanlara; başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç ve gereçler sağlanarak, çalışanların gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır. Böylece, çalışmalarda makine ve ekipmanlardan kaynaklı oluşacak gürültü ve titreşim seviyeleri çalışanları rahatsız etmeyecek düzeye indirilmiş olacaktır. Ayrıca yönetmeliklerin öngördüğü değerler yakalanarak, çevreye verilecek gürültü ve titreşim, minimum düzeyde tutulmuş olacaktır.



240


Personelin Konut ve Diğer Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçları

Proje kapsamında çalışacak personelin sosyal ihtiyaçları (barınma, dinlenme, yemekhane vb.) proje kapsamında kurulacak şantiye alanında yer alan sosyal tesislerden temin edilecektir. Ayrıca ihtiyaç duyulması halinde teknik ya da sosyal ihtiyaçlar, proje alanı yakın çevresindeki yerleşim birimlerinden (Himmetli köyü, Saimbeyli ilçesi), karşılanamama durumunda ise Adana ilinden temin edilebilecektir. Çalışan personel, Saimbeyli ilçesindeki sağlık merkezlerinden faydalanabilecektir.


İş Sağlığı ve İş Güvenliği

Yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını içeren, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkartılarak, 23.12.2003 tarih ve 25325 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği’’ ve 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine uygun olarak inşaat çalışmalarının yürütülmesi sağlanacaktır.


İşletme

Atıksu

İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘‘Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik’’ uyarınca, her bir santral binasında sızdırmasız olarak yapılacak fosseptik çukurlarında biriktirilecek, fosseptikler dolduğunda ise ücreti karşılığı Saimbeyli Belediyesi tarafından vidanjör ile aldırılarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Saimbeyli Belediyesi


Oluşacak evsel nitelikli atıklar; proje sahası içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacak ve belli periyotlarda Saimbeyli Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Suyun taşıyarak çökeltme havuzunda biriktireceği killi, kumlu vb. çöken malzemeler belli periyotlarla (dolduğunda) çökeltme havuzu hunisinden alınacak ve en yakın yerleşim yerlerine tarım ile uğraşan vatandaşlara, bahçelerde kullanılmak üzere ücretsiz olarak verilecektir. Projenin tüm aşamalarında oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği gibi denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin tüm hükümlerine proje dahilinde uyulacaktır. Ayrıca projenin tüm aşamalarında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“ hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Saimbeyli Belediyesi

Gürültü

Projenin işletme aşamasındaki tek gürültü kaynakları, santral binalarının içerisindeki jeneratör ve türbünler olacaktır. Santral binaları gürültüyü izole edeceğinden bina dışına herhangi bir gürültü ulaşması söz konusu olmayacaktır. Santral binasında çalışacak personeller için ise; gürültünün çok olduğu alanlarda 4857 sayılı “İş Kanunu”nda belirtilen, kulaklık, kulak tıkaçları, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereçler temin edilerek tesis içerisindeki gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır.



241

AŞAMA KONU ÖNLEM SORUMLULUK İşletme

Doğal Hayatın Sürekliliği ve Yöre Halkının Sulama ve İçme Suyu İhtiyacı İçin Bırakılacak Minimum Debi (Can Suyu)

Raporda belirtilen debi değeri, doğal hayatın devamlılığını sağlamak, tarımsal faaliyetler için su ihtiyacını karşılamak ve içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamak üzere her bir regülatörden dere yatağına bırakılacaktır. Bunun yanısıra akım değerleri, proje debisinin üzerinde olduğu durumlarda, özellikle nisan, mayıs ve haziran aylarında, proje debisinin üstündeki debi değerlerinin tamamı yatağa bırakılacaktır.


Doğal Hayatın Korunması

Balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması, sucul ortamdaki doğal dengenin bozulmaması ve balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla balık geçidi yapılacaktır. Regülatör ve barajda yapılması planlanan balık geçidi sayesinde balıkların su yatağında rahatlıkla ilerlemeleri sağlanmış olacaktır. Balık geçidinin projelendirilmesi, konusunda uzman bir hidrobiyolog tarafından alanda arazi çalışması ile saptanacak balık türleri, bunların yüzme hızları, büyüklükleri vb. özellikleri tespit edildikten sonra yapılacaktır.

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

İşletme ve İşletme Sonrası

Arazi Islahı ve reklamasyon çalışmaları

Proje kapsamında regülatör, HES, kırma-eleme tesisi ve malzeme stok sahalarının inşaatları öncesi toplanan üst toprak inşaat sonrasında tesislerin çevre düzenlemelerinde kullanılacaktır (Kırma-eleme tesisi ve malzeme stok sahaları inşaat çalışmaları sonrası kullanılmayacaktır). Tesis çevrelerinde bitkilendirme çalışmalarının yanı sıra kalıcı erozyon önlemlerinin alınması gerekecektir. Islah çalışmalarında ise tesis çevrelerine yine aynı sayıda ağaç dikilip bitkilendirme yapılacaktır.



242

Tablo VIII.1.2. İzleme Programı

AŞAMA İZLENECEK PARAMETRE PARAMETRENİN YERİ İZLEME METODU İZLEME SIKLIĞI İZLEME NEDENİ KURUMSAL

SORUMLULUK

Arazi Hazırlık ve İnşaat Öncesi Arazi Hazırlık ve İnşaat Öncesi

Zemin Yapısı ve Jeoloji

Regülâtörlerin, barajın, santral binasının, iletim tünelinin ve kanallarının kurulacağı bölgeler

Zemin etüdü ve proje alanında yapılacak çalışmalar

İnşaat öncesi

Yerleşim yerlerinin inşaat faaliyetleri sırasında yapılacak olan patlamalardan kaynaklı titreşimden etkilenmemesini sağlamak


Orman İzni

Proje arazisi içerisinde orman sayılan alanlar Yazılı izin ile İnşaat öncesi

Orman Genel Müdürlüğü hükmü ve tasarrufu altında olan arazinin kullanımı

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Orman Genel Müdürlüğü

Tarım Alanlarının Tarım Dışı Kullanımı İçin İzin

Proje arazisi içerisindeki tarım alanları Yazılı izin ile İnşaat öncesi Tarım Alanlarının kullanımı

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Adana Tarım İl Müdürlüğü

Mera İzni Proje arazisi içerisinde mera sayılan alanlar Yazılı izin ile İnşaat öncesi Mera alanlarının kullanımı

- MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. - Adana Valiliği Mera Komisyonu

Peyzaj İnşaat çalışması yapılacak sahalar Fotoğraf ve kamera İnşaat öncesi İnşaat sonrası yapılacak

peyzaj çalışmaları için - MEM Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş.

Hava Kalitesi

İnşaat sahaları, kırma-eleme tesisi, geçici stok sahaları, ulaşım yolları, proje sahası yakınındaki yerleşim yerleri

Toz ölçümü ya da toz örnekleyici (Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yeterlilik belgesi almış kuruluşlar tarafından yapılacaktır.) Toz emisyonunu engelleyici önlemlerin alınıp alınmadığının izlenmesi

Sürekli ve şikâyet olduğu durumlarda

Çevre ve çalışanların sağlığının korunması, Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, İş Kanunu ve yönetmeliklerine uyumluluğun sağlanması


243


SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat

Hava Kalitesi

İnşaat ekipmanları egzozları Egzoz ölçüm cihazları Periyodik bakım dönemlerinde

Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik’e uyumluluğun sağlanması


Kazı malzemelerinin ve bitkisel toprağın uygun depolanması ve kullanılması

İnşaat sahaları, ekipman sahası ve depolama alanları Görsel tetkik İnşaat çalışmaları

süresince haftalık

Doğal habitat üzerindeki muhtemel olumsuz etkilerin azaltılması için alınan tedbirlerin izlenmesi, bitkisel toprağın doğal yapısının korunması ve depo edilen bitkisel toprağın inşaat tamamlandığında yerine konulması

Atıksu Proje sahasında

Proje alanında oluşan atık suyun paket arıtma tesisine verilip arıtılıp arıtılmadığıve arıtma tesisinin çalışıp çalışmadığının tetkiki

Günlük Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği gereğince

Yüzey Suları Proje alanı ve çevresindeki su yüzeylerinde Görsel Günlük

Hafriyat ve atıkların yüzey sularına atılmamasını sağlanacaktır.


244


SORUMLULUK Arazi Hazırlık ve İnşaat Arazi Hazırlık ve İnşaat


İnşaat alanında veya şantiye olarak kullanılacak alanda Gözlemsel Günlük veya iki günde bir

Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne uyumluluğun sağlanması


Gürültü

İnşaat alanları, kamyon güzergâhları, patlatma yapılacak yerlerin yakınında bulunan yerleşim yerleri, hassas alanlarda şikayetin olması durumunda

Gözlemsel ve gerektiğinde gürültü seviyesi ölçüm cihazları ile yeterlilik almış bir firma tarafından.

Şikayet olduğu durumlarda ve hassas gölgelerde çalışma yapılan süre zarfında

Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi (ÇGDY) Yönetmeliği’ne uyumluluğun sağlanması

Hafriyat atıkları İnşaat alanında Gözlemsel Günlük

Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne uyumluluğun sağlanması

İl Özel İdaresi veya Orman Bölge Müdürlüğü

Titreşim Patlatma yapılan yerlere yakın yerleşim yerlerinde

Titreşim seviyesini ölçmek amacıyla kullanılan titreşim seviyesi ölçüm cihazları

Farklı noktalarda yapılan ilk patlatmalarda veya şikayetin olduğu durumlarda

Oluşabilecek herhangi bir patlatma riskini minimize etmek, cevre ve çalışanların güvenliğinin sağlanması ve Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi (ÇGDY) Yönetmeliği’ne uyumluluğun sağlanması


İş Sağlığı ve İş Güvenliği Proje alanının tamamında Gözlem ve denetleme Günlük

İş Kanunu ve Yönetmeliklerine uyumluluğun sağlanması


245


SORUMLULUK

İşletme

İş Sağlığı ve İş Güvenliği Proje alanının tamamında Gözlem ve denetleme Aylık

İş Kanunu ve Yönetmeliklerine uyumluluğun sağlanması


Can Suyu (Minimum Debi)

Regülâtör ve Baraj yerlerinde

Debi ölçer ile ölçüm ve kayıt tutma Sürekli Doğal yaşamın devamlılığını

sağlamak için

Balık Geçidi Regülâtörde Gözlemsel Balıkların göç dönemlerinde

Balık geçidinin çalışıp çalışmadığının kontrolü

Peyzaj Tüm proje sahasında Gözlemsel Sürekli

İnşaat sonrası tahrip edilen yerlerde rehabilitasyon çalışmaları ile doğal görünümün eski haline döndürülmesi


246

Projenin arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamalarında oluşabilecek acil durumlar için taslak bir Acil Müdahale Planı hazırlanmıştır. Acil Müdahale Planı kapsamında oluşturulacak Acil Müdahale Ekibi’nin görevleri, sorumlulukları ve yapacakları uygulamalar planda detaylı olarak sunulmuştur. Eklerde sunulan Acil Müdahale Planı, projenin ilerleyen aşamalarında tekrar gözden geçirilip revize edilebilecektir (Bkz. Ek-12).

VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlilik Tebliği’nde

“Yeterlilik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” başlığının ikinci paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program.

Yamanlı III HES Enerji projesi için hazırlanan ÇED Raporuna “ÇED Olumlu” belgesi

verilmesinden sonra, ÇED Raporunu hazırlayan Çınar Mühendislik Müşavirlik Proje Hizmetleri Ltd. Şti. tarafından, yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerine ait taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın belirlediği izleme periyotlarına uygun olarak, 08.08.2008 tarih ve 26961 sayılı Resmi Gazete’de yayımlarak yürürlüğe giren “Yeterlik Tebliği” Ek-4’te yer alan “Nihai ÇED Raporu İzleme Raporları Formu” komisyonun belirleyeceği periyotlarla doldurularak Çevre ve Orman Bakanlığı’na iletilecektir.


BÖLÜM IX

HALKIN KATILIMI


247

BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle

bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna yansıtılması)

Yamanlı III HES Enerji projesi kapsamında yapılan halkın katılımı toplantısının yeri

ve saati konusunda Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün onayı alındıktan sonra, Halkın Katılım Toplantısı’nın halka duyurulması için toplantının yerini ve saatini içeren bir ilan Adana’da yerel bir gazeteye (merkez ve ilçelerde yayınlanan) ve ulusal düzeyde yayın yapan bir gazetede yayımlanmış ve ilan verilmiştir.

Planlanan Yamanlı III HES Enerji projesinin Halkın Katılımı Toplantısı, 15.10.2008

tarihinde saat 13:30’de Adana ili, Saimbeyli ilçesi, Himmetli köyü, Köy Kıraathanesi’nde yapılmıştır (Bkz. Şekil IX.1., Şekil IX.2., Şekil IX.3., Şekil IX.4., Şekil IX.5. ve Şekil IX.6.).

Toplantıya - Çevre ve Orman Bakanlığı, ÇED Planlama Genel Müdürlüğü, - Saimbeyli Kaymakamı, - Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü yetkilileri, - MTA Genel Müdürlüğü yetkilileri, - Orman Bölge Müdürlüğü ve İşletme Müdürlüğü yetkilileri, - DSİ VI. Bölge Müdürlüğü, - MEM Enerji Elektrik Üretim A.Ş. yetkilileri, - Yöre halkından katılım olmuştur. Toplantılarda katılımcılara; proje ile ilgili açıklamaların yer aldığı Halkın Katılımı

Toplantı Broşürleri dağıtılmış ve Power Point programı kullanılarak projektör ile görsel bir sunum yapılarak toplantı konusu hakkında detay bilgiler verilmiştir. Proje ile ilgili Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Pro. Hiz. Ltd. Şti.’den ve yatırımcı firma yetkilisi tarafından sorulan sorular cevaplandırılmış proje alanının seçim nedenlerini ve bundan sonraki aşamalarda yapılacak prosedürler hakkında detaylı bilgiler vermiştir. Toplantıya katılan vatandaşların düşünceleri soruları ve sorulara verilen cevapları içeren ‘’Halkın Katılım Toplantı Tutanağı’’ eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-15, Resmi Yazılar).

Halkın Katılım Toplantısının ardından, proje alanında tesis ünitelerinin bulunduğu

noktalara teknik gezi yapılmıştır. Halkın Katılım Toplantısı ile ilgili resimler aşağıda sunulmuştur.


BÖLÜM X

SONUÇLAR


251

BÖLÜM X: SONUÇLAR (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin

sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri)


Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası kapsamında üretim şirketi statüsündeki MEM Enerji Elektrik Üretim San. ve Ticaret A.Ş. tarafından yapılıp işletilecek olup, Türkiye’nin artan enerji ihtiyacını bir kısmının karşılanmasına katkı sağlayacaktır. Yamanlı III HES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun 06.11.2008 tarih ve 1828/20 kararı ile Yamanlı III HES üretim tesisi için Üretim Lisansı verilmesi uygun bulunmuştur (Bkz. Ek-15 Resmi Yazılar).

Daha önce 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan



düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır. Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır(12).


HES projesi dahilinde projelendirilen 3 MW kurulu gücünde Saimbeyli Regülatörü ve HES projesinin; açık kanal tipi şeklinde projelendirilmesi, kanalın geçeceği güzergah boyunca orman varlığına etki yapacağından dolayı, söz konusu proje kapsamında iletim yapısının; açık kanaldan kutu kesitli kapalı kanala değiştirilmesine karar verilmiştir. Bu şekilde kutu kesitli kanalın inşası sonrasında üzeri toprak ile kapatılarak ağaçlandırma çalışması gerçekleştirilecektir.



Yamanılı III HES Projesi için hazırlanan ÇED Başvuru Dosyası’nda Himmetli

Regülatörü ve HES Projesi’nin kurulu gücü 24 MW olarak belirtilmiş olup, bu süreden sonra yapılan kati proje çalışmaları sonucunda; kurulu gücün 27 MW olacağı ortaya çıkmıştır. Yapılan optimizasyon çalışmaları ile proje ünitelerinde herhangi bir değişiklik olmamamakla birlikte sadece santral binası içerisinde yapılan optimizasyon çalışmaları ile kapasite artışı söz konusu olmuştur.



252

Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında kurulacak olan tesislerden, baraj alanı(baraj aksı ve maksimum su kotunda baraj yüzey alanı) ve iletim tüneli üzerinde herhangi bir yerleşim birimi yer almamaktadır. Gökkaya Barajı kapsamında; Yardibi köyünün yaklaşık 1.200 m doğusunda kurulacak Gökkaya barajından alınacak sular, Göksu deresinin sol sahilinden açılacak yaklaşık 3.199,03 m uzunluğundaki tünel yardımı ile santral binasına aktarılacaktır. Gökkaya Barajı santral binası ise, Himmetli köyünün yaklaşık 1.300 m doğusunda yer alacaktır. Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım, baraj aksının bulunduğu noktadan Himmetli ile Değirmenciuşağı köylerini birbirine bağlayan mevcut yol ile sağlanacaktır. İnşaat sonrasında bu karayolunun bir bölümü baraj rezervuarı altında kalacağından, yolun su altında kalan kısımları için, mevcut yolun daha üst kotunda ve yaklaşık 4,8 km uzunluğunda yeni bir yol yapılması gerekmektedir. Yolun baraj altında kalan kısmını ve yeni açılacak olan yol güzergâhı Ek-2’de verilen 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita üzeriden gösterilmiştir.

Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında kurulacak olan regülatör, iletim

tüneli ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi bulunmamaktadır. Söz konusu proje alanına en yakın yerleşim birimi regülatöre 280 m mesafede bulunan Himmetli köyüdür. Himmetli Regülatörü ve HES Proje alanına ulaşım için ise, Adana-Feke yönünden gelen ve Göksu nehri boyunca devam eden karayolu kullanılacaktır. Santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması planlanmıştır. Ayrıca denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km yeni yol yapılması gerekmektedir. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.

Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında yapılacak olan regülatör, iletim

kanalı ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, iletim kanalına yaklaşık 350 m mesafedeki Tülü mahallesidir. Saimbeyli Regületörü ve HES’in proje sahasına ulaşım için, Adana’dan Saimbeyli’ye ulaşımı sağlayan yol kullanılacaktır. Bu yol santral ve regülatör yerlerinden geçmektedir. Bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir. Sadece yükleme havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yol yapılması öngörülmüştür. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.

Ayrıca; proje kapsamında kırma eleme tesisi, beton santrali ve hafriyat döküm

sahalarının kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan kırma eleme tesisi ve beton santralinin yeri, Gökkaya Baraj alanının bitişiğinde ve yaklaşık 1.500 m2 alan içerisinde planlanmaktadır. Arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkması muhtemel hafriyat malzemelerinin depolanması amacıyla toplam 45.220 m2 alana sahip 2 adet depolama alanı(M1 ve M2) kullanılacaktır. Hafriyat döküm alanlarından M1 nolu hafriyat dökğm sahası, Himmetli köyünün yaklaşık 220 m doğusunda ve 20.123 m2 alan sahip olacaktır. Diğer hafriyat döküm sahası ise, Himmetli köyünün yaklaşık 200 m batısında ve yaklaşık 25.097 m2 alana sahip olacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisi, beton santrali ve hafiriyat döküm sahalarını gösterir 1/25.000 ölçekli topoğafik harita Ek-2’de sunulmuştur.

Ayrıca, projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Gökkaya Santral

Binasının memba ve mansabında Göksu Nehri üzerinde kot ayarlaması çalışmaları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan bu çalışmalar esnasında Göksu Nehiri içerisinde çıkacak olan malzemeler proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisine nakledilecektir. Kot ayarlaması esnasında yapılacak olan çalışmalar, Maden Kanunu gereğince 1(b) gurubu malzeme ocağı kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, söz konusu kot ayarlaması çalışmalarından önce, alana ait gerekli müracaatlar Adana Valiliği’ne yapılarak Maden Kanunu gereğince gerekli Ruhsat ve izinler alınacaktır.


253

Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan üniteler için toplam 120.068 m2

(iletim tünelleri dahil) alan kullanılacaktır. Kullanılacak olan bu alanın yaklaşık 30.671 m2’si kurulacak olan tüneller olup, bu alanda herhangi bir kamulaştırma çalışması yapılmayacaktır. İletim tüneli dışında kalan alanlarda ise kamulaştırma çalışmaları yapılacak olup, kamulaştırma çalışmalarının tamamlanmasına müteakip inşaat çalışmalarına başlanacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan üniteler ve bu üniteler ait alansal bilgiler Tablo III.2.2’de sunulmuştur.

Proje dahilinde kurulacak olan ünitelerin tamamı(santral sahaları, cebri borular,

yükleme havuzları, denge bacaları, çökeltim havuzları, santral binaları, ileitm kanalı) orman sayılan alan içerisinde kalmaktadır. Ayrıca, Gökkaya ve Himmetli Projelerinde oluşacak göl rezervuar alanı içerisinde kalan arazilerin tamamı da orman sayılan alanlar içerisinde kalmaktadır. Yalnızca malzeme stok sahaları ile kırma eleme tesisi(mobil beton santrali dahil) orman vasfında olmayan hazine arazisi ile şahıs arazileri içerisinde kalmaktadır.


Kanunu’nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır.

Proje kapsamında yapılacak arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları ve işletme

aşamasında oluşacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı alınacak önlemler; ÇED raporunda detaylı olarak verilmiştir. Projenin olası çevresel etkilerine karşı raporda belirtilen önlemlerin alınması halinde, bu etkilerin minimize veya yok edilmesi suretiyle bu etkilere karşı başarılı olunabileceği öngörülmektedir.

Proje kapsamında inşa edilecek yapılar için, 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre

belediye sınırları içerisinde ilgili belediyelerden, belediye sınırları dışarısındaki yerlerde ise İl Özel İdaresi’nden Yapı Kullanım İzin Belgesi, 10.08.2005 tarih 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’in 5. maddesi gereğince İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı (GSM) alınacaktır.

Proje kapsamında işletilmesi planlanan bütün tesislerin montajı, işletilmesi ve

işletme faaliyete kapandıktan sonraki işlemlerde ÇED Raporunda belirtilen taahhütlere ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu, 2872 Sayılı Çevre Kanunu, 4856 ve 5491 sayılı Kanunlara Yasalara ve bu kanunlara istinaden çıkartılan tüzük ve yönetmelikler ile ilgili mevzuatlara uyulacaktır.

Projenin inşaat ve işletme süreci boyunca uyulacak olan kanun ve yönetmelikler

aşağıda sıralanmaktadır:

• 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5491 sayılı Çevre Kanunu’nda değişiklik yapılmasına

dair kanun

• 4857 sayılı İş Kanunu

• 6831 sayılı Orman Kanunu

• 4342 sayılı Mera Kanunu

• 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği

• İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü


254

(11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiştir.)

• Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği

(23.12.2003 tarih ve 25325 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

• Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği

(07.03.2008 tarihli ve 26809 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

• Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ve Yönetmelikte yapılan değişiklikler

(14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe

girmiştir.)

Yönetmelikte;

03.04.1991 tarih ve 20834 sayılı Resmi Gazete’de







05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişiklikler.

• Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği


girmiştir.)

• Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği


girmiştir.)

• Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği


girmiştir.)

• Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Yönetmelikte Yapılan Değişiklikler


girmiştir.)

Yönetmelikte 13 Şubat 2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yapılan

değişiklik.

• Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği

(17.05.2008 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yürürlüğe girmiştir.)

• Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği


255


girmiştir.)

• Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği


girmiştir.)

• Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği

(30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

• Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik


girmiştir.)

• Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği


girmiştir.)

• Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmeliği


girmiştir.)

• Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği

(25.11.2006 tarih ve 26357 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

• Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı

Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik


girmiştir.)

yamanli iii hidroelektrik santrali - world bank · 2016. 7. 16. · yamanli iii hidroelektrik...

Documents