yahya kemal beyatlı'nın şiirlerinde kelime dünyası

7/27/2019 Yahya Kemal Beyatl'nn iirlerinde kelime dnyas

1/148

T.C

GAZ NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

TRK DL VE EDEBYATI ANA BLM DALI

TRK DL BLM DALI

YAHYA KEML BEYATLININ RLERNDE KELME DNYASI

MASTER TEZ

HazrlayanFeride Gl ERUZ

Tez DanmanProf. Dr. Hlya KASAPOLU ENGEL

ANKARA 2006


2/148

iv

Sosyal Bilimler Enstits Mdrlne,

Feride Gl ERUZa ait YAHYA KEML BEYATLININ RLERNDEKELME DNYASI konulu alma, jrimiz tarafndan Trk Dili BilimDalnda YKSEK LSANS TEZ olarak kabul edilmitir.

Bakan.

ye

ye


3/148

i

NSZ

Yaad dnemde ve sonrasnda edebiyat dnyasna k tutmubyk bir isimdir Yahy Keml. Bu almamzda Yahy Kemlin Kendi Gk

Kubbemiz, Eski iirin Rzgryla, Rubaler ve Hayam Rubalerini Trke

Syleyi ve Bitmemi iirler isimli eserlerinde yer alan iirlerindeki

szcklerden yola karak, irin slbu hakknda zmleme yapmaya

altk. Bunu yaparken irin iirlerini esas aldk. iirlerindeki btn

szckleri btn ynleriyle inceledik ve bu ekilde ortak gruplar oluturduk.

Ancak irin Rubler ve Hayyam Rublerini Trke Syleyi adl

eserininikinci blmndeki Hayyam Rublerini Trke Syleyi blmndeki iirlerini

ve Bitmemi iirler adl eserindeki tercme iirlerini almamza dhil

etmedik.

Yhya Kemlin iirlerinde ilk hissedilen ey, msknin deta her

szce sinmi, zevk veren havasdr. Gerek benzetmelerle ve gerekse

msk arm yapan szcklerdeki henkle yeni bir hayl lemi kurgular.

irin ekil ve ieriin uyumunu mkemmel salam olan slbu,

her szckte kendini hissettirir.

Yahya Kemlin ocukluktan itibaren ounlukla yurt dnda geen

haytnn, iire, vatan ve gurbet duygular ile yansmas kanlmaz olmutur.

Bu hisler zaman kavram ile mekn deta zdeletirir. Annesinden ald ilk

dn eitim ve ok sevdii bu insan gen yata kaybedii de irin, iirlerinde

lm ve din konularn youn olarak ilemesinde nemli rol oynamtr

denilebilir.

Bu bilgilerden de yola karak almamzda zellikle szckleri

trlerine gre gruplandrdk. Trleri yannda szcklerin kullanm skln da

inceleyerek irin szck kullanmnda tercih ettii eitlilii grmek ve


4/148

ii

dolaysyla slbu ile ilgili ipularna ulamak iin bir kap aralam olduk. Bu

ekilde irin iirin kelimelerle yazld grn, irin iirlerinden yola

karak vurgulam olduk.

Ayn konu zerinde younlam szckleri ise kelime aileleri iinde

deerlendirdik. Kelime ileleri bize irin hayata bak ve ruh dnyas ile ilgili

nemli bir kaynak oluturdu. Szckleri kullanrken bavurduu benzetmeler,

irin duyu ve dnne ait kullanm zellikleri irin gzyle nesneleri

alglamamza yardm etti. Zaman, mekn, insan ve duygular, daha detayl,

daha ince ve daha ok hisseden bir gzle alg

lad

k.Tamlamalar ve bunlarn farkl kurulu zellikleri ise irin slbunu

belirlemede nemli bir nokta olduu iin dier bir aamada bu farkllklarn

gz nne alnmasyla tamlamalar inceledik. Tamlamalarn okluu ve

bunlarn kurulu zellikleri de, irin kavramlar nasl farkl ve etkili bir ifde

yolu ile ortaya koyduunu gsterdi. Nesnel zellik tayan tamlamalar

yannda irin hayal dnyasn yanstan znel kurgulu tamlamalar da

almamzn dier bir blmn oluturmutur.

Son aamada ise sz sanatlarn ele aldk. Sz sanatlar, az

szckle geni bir hayl dnyasnn kaplarn amak iin bavurulan ve yine

slp hakknda bilgi veren kaynaklardr. Biz de irin sk kulland sanatlar

ele alarak almamzn dier bir blmn oluturduk.

Bu almay yaparken her safhada bana yol gsterip yardmc olan

sayn hocam Prof. Dr. Hlya KASAPOLU ENGEL e teekkr ediyorum.

Ayrca tez almalarmda bana destek olan Funda AFARa ve hep

yanmda olan aileme teekkrlerimi sunuyorum.

Feride Gl ERUZ


5/148

iii

NDEKLER

NSZiNDEKLER.......iii

KISALTMALAR....vi

GR

YAHYA KEML BEYATLININ HAYATI, KL VE SLBU.1

A.HAYTI1

B. KL VE SLBU.... 3

BRNC BLM1.YAHYA KEMLBEYATLININRLERNDE KELMEDNYASI.8

1.1 YAHY KEMLN RLERNDE KELME LELER..8

1.1.1 Tabiat le lgili Kavramlar............8

1.1.2 Zaman le lgili Kavramlar..21

1.1.3 Duygu le lgili Kavramlar..28

1.1.4 Yerle lgili Kavramlar....34

1.1.5 Din le lgili Kavramlar...............39

1.1.6 Ses le lgili Kavramlar...........43

1.1.7 Renklerle lgili Kavramlar.......47

1.1.8 Mzik le lgili Kavramlar...53

1.1.9 Vatan le lgili Kavramlar..................57

1.1.10 Hayl le lgili Kavramlar..61

1.1.11 Hayvanlarle lgili Kavramlar.63

1.1.12 lm le lgili Kavramlar..66

1.2 KELME SIKLII69

1.3 KELME TRLER.72

1.3.1SMLER. 73

1.3.1.1zel simler74

1.3.1.1.1 zel Kii Adlar...............74

1.3.1.1.2 zel Yer Adlar..81


6/148

iv

1.3.1.1.3 Somut ve Soyut simler...89

1.3.2 SIFATLAR..92

1.3.3 ZAMRLER.95

1.3.4 ZARFLAR...99

1.3.4.1 Durum Zarflar..99

1.3.4.2 Zaman Zarflar..99

1.3.4.3. Azlk- okluk ( Miktar ) Zarflar.100

1.3.4.4 Soru Zarflar101

1.3.5 FLLER....102

1.4 SZCKLERN DL ALELER .............106

1.5 TAMLAMALAR..107

1.5.1 SM TAMLAMALARI.107

1.5.1.1 Varlklar ve Kavramlar Arasndaki Nesnel yelik

Mnasebetini Gsteren sim Tamlamalar...108

1.5.1.2.Varlklar ve Kavramlar Arasndaki Mecz ve znel yelik

Mnasebetini Gsteren sim Tamlamalar109

1.5.1.3 Soyut Bir Kavramn Somutlatrlmasyla Oluturulmu

sim Tamlamalar.1101.5.1.4 Tehis ve Canlandrmaya Dayalsim Tamlamalar.111

1.5.2 SIFAT TAMLAMALARI........112

1.5.2.1 Nesnel zellik Gsteren Sfat Tamlamalar...112

1.5.2.2 znel zellik Gsteren Sfat Tamlamalar.....113

1.5.2.3 Tehis ve Canlandrmaya Dayal Sfat Tamlamalar114


7/148

v

KNC BLM

2.1 EDEB SANATLAR116

2.1.1 TEBH..116

2.1.1.1 Ak stire..................118

2.1.1.2 Kapalstire.119

2.1.2 TEHS....................121

2.1.3 TECHL- RF.124

2.1.4 HSN TLL..........................125

2.1.5 TELMH..126

SONU.128

KAYNAKA.131

ZET.133

ABSTRACT..134


8/148

vi

KISALTMALAR

A: Aknc

AD: Ak Deniz

AEG: Ali Emiriye Gazel

AH: Ak Hikyesi

AHG: Abdlhak Hamide Gazel

AKM: Akam Msksi

A: Altorehrinde

AV: Atik Valdeden nen Sokakta

B: Balay

BA: Baharbad

BBT: Bir Baka Tepeden

BDM: Bir Dosta M

sralarBE: Beyitler

BGT: Baknin Gazelini Tatir

BH: Bergama Heykeltralar

BK: Biblos Kadnlar

BM: Bedriye Msralar

BS: Bir Sak

B: Bitmemiiirler

BT: Bir Tepeden

BU: Bahelerden Uzak

B: By iir


9/148

vii

BYA: Bir Yldz Akt

: aldran

AG: amlca Gazeli

G: ubuklu Gazeli

K: in Kasesi

D: Dn

DE: Deniz

DEB: Derin Beste

DD: Duyu ve Dn

D: Dn

DT: Deniz Trks

D: Dnce

EB: Erenkynde BaharEG: Erzurum Gazeli

EM: Eski Mektup

EP: Eski Paris

ER: Endlste Raks

ES: Eyll Sonu

ESM: Eski Msk

ER: Eski iirin Rzgryla

EZM: Ezn- Muhammed

F: Fenerbahe

FAG: Fzl Ahmede Gazel


10/148

viii

FBA: Fuad Bayramoluna

F: Fuad mere

G: Gnl

GA: Gazel

GC: Gece

GE: Gei

GEB: Gece Bestesi

GG: Gztepe Gazeli

GB: Gftesiz Beste

GY. Gemi Yaz

GZ: Gezinti

H: Hayyam

HA: Hat

rlatanHAY: Hayal ehir

HB: Hayal Beste

HG: Hazan Gazeli

HH: Hzn ve Hatra

HG: Hisar Gazeli

HS: Hayl Syleni

H: Haluk ehsuvaroluna

I: Itr

IMK: Isfahanda Mezar Kitabesi

: thaf


11/148

ix

FG: stanbulun Fethini Gren skdar

G: nirah Gazeli

H: hsana

K: smail Dedenin Kainat

S: stinye

SU: stanbul Ufuktayd

Y: stanbulun O Yerleri

KAM: Kar Mskleri

KD: Karnaval ve Dn

KG: Kadriye Gazel

KGK: Kendi Gk Kubbemiz

KM: Koca Mustpaa

K: Kaybolan ehirK: Kta 2

KI: Kta 4

L: Laedri

L: Leyl-i stirak 1

L: Leyl-i stirak 2L: Leyl-i stirak 3

L: Leyl-i stirak 4

M: Maltepe

MAS: Maverada Syleni

MD: Mihrbad


12/148

x

ME: Mercidabk

MG: Mhurdan Gazel

M: Mihriyar

MK: Madridde Kahvehane

MM: Modada Mays

MS: Mehlika Sultan

MT: Moha Trks

MG: Mkerrer Gazel

MV: Mevsimler

N: Nazar

N: Nisan

NSB: Nihad Sami Banarlya

OR: O RzgarOTA: O Taraf

: zleyen

PE: Peresti

R: Ricat

RA: Rindlerin Akam

RG: Rtl- Giran

RH: Rindlerin Hayat

RI: Rhlet

RN: Rubai Nevesi

R: Rindlerin lm


13/148

xi

R: Rubai 2

R': Rubai 5

R: Rubai 8

S: Ses

SB: Sonbahar

SBS: Sleymaniyede Bayram Sabah

SE: Sefer

SEG: Sessiz Gemi

SER: Seranad

SG: Selim Giraydan

SM: Sz Meydan

SR: Seyfiye Refakat

SS: Siste SyleniSSG: Selim Saniye Gazel

SY: Syler

: evk

A: ark

E: erefbad

OG: d Olmayan Gnl

T: ekip Tun

T: Tercih

TA: Tazmin

TE: Telki


14/148

xii

TEM: Tem

TGH: Tahmis-i Gazel-i Hmayun

TGRD: Tanbri Cemilin Ruhuna Gazel

TO: Toplay

TUM: Trdan Mlhem

U: Uu

UF: Ufuklar

DI: skdarn Dost Iklar

VG: Veda Gazeli

V: Viranba

VU: Vuslat

VV: Vahdet-i Vcud

YD: Yol DncesiYG: Yol ve Gece

ZE: Zevkabad

Z: Ziyaret


15/148

1

GR

YAHY KEMLN HAYATI, KL VE SLUBU,

A. HAYATI

Yaad dnemin edebiyat anlayna yeni bir bak as getirerek,

kendisinden sonraki dnemlere de k tutmu olan Yahy Keml Beyatl

1884 ylnda skp te domutur. Yahy Kemlin asl ad Ahmed gahtr.

Babas Nili brahim Naci Bey ve annesi Vranyal Nkiye Hanmdr. irin

annesi Leskofal Galip Beyin yeenidir. Yahy Kemlin Nie gelip

yerlemi bilinen ilk atas ehsuvar Beydir ve soyadn da bu ehsuvar

isminin Trkesi olan Beyatl olarak almtr. ( ZBALCI, 1996 : 9 - 10)

Yahy Kemlin ocukluunda ve hayatnn ileriki dnemlerinde de

etkili olacak en nemli isim annesidir. ir, ilk eitimini annesinden almtr.

Bu, dn bir eitimdir; annesinden Yazcolu nun Muhammediye adl eserini

dinleyerek byr. Yahy Keml 1889 da Yeni Mektepe, 1892de de daha iyi

bir eitim alaca dnlerek Mekteb-i Edebe verilir.( BEK, 2005 :19-21)

irin babas, annesinden farkl bir dnya grne sahiptir. Annesi,

geleneklere bal birehir olarak grd skp ne kadar sevmekte ise

babas o kadar bu ehirden ayrlmak istemektedir. Bu durum karsnda

annesinde znt ile berber ilk hastalk belirtileri grlmeye balar.

Babasna gre Selnik daha Avrupal bir ehirdir ve srarlar sonunda

Selnike tanrlar; ancak annesi bu duruma dayanamayarak epeyce

hastalanr. Tekrar skpe dnmelerine ramen iyileemez ve lr. 1898de

tekrar Selnike tanrlar ve babas burada evlenir.(BEK,2005: 21-24) irin

skp zlemi de bu dnemde balar. Buna, annesinin skp sevmesinden

dolayirin annesine duyduu zlemin yansmas da denilebilir.

Yahy Keml 1902de tahsil iin stanbula gnderilir ve annesinin

akrabalarndan birinin konanda kalmaya balar. Bu konak irin

hayatndaki dnm noktalarndan biridir. Mzik zevki, burada, Hac rif


16/148

2

Beyden dinledii alaturka msk ile oluur. Konakta tant ekip Bey

ismindeki Avrupa hayran gen ve onun Avrupa hayat ile ilgili dnceleri

Yahy Kemli etkileyen bir dier noktadr. Dnemin genleri arasnda yaygn

olan Avrupay grme isteinin de etkisiyle ailesinden habersiz Parise gider.(

AYVAZOLU,1999:20-22)

Bu dnemde tarih, millet ve vatan konularnda dncelerinin

ekillenmesinde byk rol oynayacak olan byk Fransz tarihisi Albert

Sorelin rencilerinden olur. Trklk kavramn yeniden dnmeye balar.

Vatan topra

, tarih, millet btnln, Trklk kavram

n

anlamadakinemini kefeder. 9 yllk Paris yaamnn ardndan 1912de stanbula dner.

stanbula dndkten sonra Darafakada Eyp Rtiyesinde,

Medresetl-Vizinde retmenlik yapar. Lozana giden heyetin iinde

mavir olarak bulunur.1923te Urfa milletvekili olur. Varova ve Lizbon

elilii de yapan ir 1947de Pakistan bykelisi seilmitir.

1958de barsak kanamas sebebiyle hayata veda eder.


17/148

3

B.KL VE SLBU

Yahy Kemlin kiiliinde ve edeb ahsiyetinin olumasndaphesiz ki ocukluk dneminin alkantlarnn rol byktr. irin annesi

Nkiye Hanm dindar bir insandr; Mslman bir ehir olan skpte

yaamak, burada lmek ister. Ancak babas brahim Nci Bey

Avrupallamak taraftardr ve buna uygun olmadn dnd skpten

tanmak ister. Bu durum karsnda ir, annesiyle daha ok kenetlenir. lk

dn eitimini annesinden alan irin dn inancnn ekillenmesinde,

annesinin lmnden sonra devm ettii Ruf tekkesinin de rolbyktr.(ZBALCI,1996:71)

ocukluundaki zorak ayrl ve sonraki yllarda yurt dnda geen

dnemlerir iin gurbet duygusunun kaynadr.

Balkan ehirlerinde geerken ocukluum

Her lhza bir alev gibi hasretti duyduum.

(KGK, AD)Kendi Gk Kubbemiz de yer alan Kaybolan ehiriirinde skp e

ocukluuna ve annesine duyduu zlemini u ekilde dile getirmitir:

skp ki Yldrm Beyazd Han diyrdr,

Evld- Fatihna onun ydigrdr.

Firze kubbelerle bizim ehrimizdi o;

Yalnz bizimdi, ehre ve rhiyle bizdi o.

Ben girmeden haytafaklandran aa,

Bir sonbaharda annemi gmdk o topraa.


18/148

4

Annesinin lmnden sonra tahsil iin stanbula gnderilen ve

burada annesinin akrabalarndan brahim Beyin konanda kalan Yahy

Keml, bu konakta Hac rif Beyin msk ile yorulmu toplantlarna

katlm ve byk Trk betsekr Itrnin mziiyle tanmtr.(BEK,2005:32)

Sonraki yllarda bu byk bestekr iin yazd Itr iirinde;

ok zaman dinledim Nev-Kr

Bir terennm ki hem geni hem h;

Dalrken Nevnn esrr,

Balyorark ufuklarnda vuzh;

Mest olup szlerinde her heceden,

Yola dm birer birer geceden

Yryor fecre elli milyon rh

diyerek bu msknin ne kadar etkisinde kaldn ifde etmitir. Yine ayn

iirde yer alan;

Msksinde bir taraftan din,

Bir taraftan btn hayat akm;

Her taraftan, Boaz, o ehryin,

Mvi Tuncayla gr Frat akm,

Nice seslerle, gk ve yerlerimiz,

Hznmz, evkimiz, zaferlerimiz,

Bize benzer o kinat akm

dizeleriyle de, Itrnin eserlerinin kendisine yalnz msk zevki deil, ayn

zamanda lkeye, bu millete ait hereyi artrdn da anlatmtr. Bu da

irin, bu millete ait her unsuru bir btn olarak dndn gsterir.


19/148

5

Yahy Kemlin 1903 te Parise gitmesi ve burada Camille Juliann,

Fransa topraklarnn uzun bir srede Fransz milletini yarattn anlatan

dncesi ile Trk milleti ve Trk tarihi ile ilgili yeni bir dnce dnyasnn

iine girmitir. ir, 1071i bir balang olarak alp, bu tarihten itibaren

Anadolu topraklarndaki Trk milletinin tarihini, eserlerini incelemeye

balamtr.(BEK,2005:53-54) Malazgirt iirinde dncelerini;

Senden evvel bu vatan vard bu millet vard;

Yine bki kalacaklar lmnden sonra

Bu gr geri byk bir gerektir.

Lkin aksettirebilmez bu senin varln,

Bir uzun hadisedir varlnn tarihi

msralaryla dile getirmitir.

Pariste yaad dokuz yl irin sla zlemi ektii yllardr ayn

zamanda. Ancak bu zlem daha sonraki yllarda elilik grevi ile yurt dnda

bulunduu yllarda da devam etmitir. Varovada eli iken kaleme ald Kar

Mskleri iiri bu zlemi anlatr:

Bin yldan uzun bir gecenin bestesidir bu.

Bin yl srecek sanlan kar sesidir bu.

Zihnim bu ehirden bu devirden ok uzakta,

Tanbri Cemil Bey alyor eski plkta.

Sandm ki uzaklat yaan kar ve karanlk,

Uykumda btn gece Krfezdeyim artk!


20/148

6

Yahy Kemlin iir anlay ve slubu ile ilgili olan dier nemli bir

nokta da parnasyen olduu ile ilgili grlerdir. ir bunu kesinlikle reddeder.

Parnasyen iirin, imkanszlk, histen uzak olma ve irin kendi kiiliini

gizlemesiyle olutuunu ancak kendisinin asla bu tanmlara uymadn

belirtir.(BEK,2005:231-232)

Yahy Kemle gre iirin temeli szcklerdir ve bunlar anasnn ak

st gibi temiz bir dile aittir. ir stanbul dnda yetitii iin stanbulda

konuulan Trkeye hayrandr ve onun adeta bir mskyi artrdn

syler. ire gre dil tarih boyunca deiip gelien ve vatan

n topraklar

zerinde yaayan insanlarn kltrleriyle yorulup ortaya konan bir sretir.

Mallarme nin iir Kelimelerle Yazlr szn ilke edinmi ve bu

milletin benimsedii dili, szckleri kullanmtr.Ahmet Hamdi Tanpnar

Yahy Keml adl eserinde Yahya Kemalin Avrupada bulunmasnn irin

iirine ve diline yeni bir bak getirdiini vurgulamtr.Prof. Dr. Ahmet Bican

Ercilasun Dilci Gzyle Kendi Gk Kubbemize Bak balkl makalesinde

iiri bir dil iilii olarak nitelendirmi ve airin kulland szcklerden yolakarak irin iirlerinde bir masal anlatma havasnn hkim olduunu ifde

etmitir.

Yahy Keml, Pariste bulunduu sre iinde Fransz edebiyatn

yakndan yanma frsat bulmutur. Fransz irlerinin eserlerinin kklerinin

eski Yunanda olduu sonucuna varr. Zaten Avrupa kltrnn kkeninin

Eski Yunan ve Latin kltrne dayanmas da bu grlerini pekitirir.O

dnemde Trk aydnlar arasnda da Avrupaya ve zellikle de Fransaya veburann kltrne olan eilim neticesinde, edebiyatmz eski Yunan

edebiyatna dayandrma, bir nevi doudan alp batya tama dncesi

egemen olmutur. Yahy Kemlin balatt ve Yakup Kadri ile birlikte

srdrdkleri bu akma Nev Yunanilik denilmitir. Ancak bu akm fazla

rabet grmemi, ksa sreli olmutur.( ZBALCI,1996:215-216)


21/148

7

Yahya Keml her ne kadar edebiyatmza Batl bir bak

kazandrmaya alsa da eserlerinde dou edebiyatlarnn zellikle ekil

konusunda etkili olduu grlr. Ok dnda iirlerinin hepsini aruz lsyle

yazmtr. Ancak ekilde eskiye bal kal ierikte farkl bir boyut

kazanmtr. Bireysel duygulardan ziyade vatan, lm, tabiat gibi tm

insanlarn duygularn ifade edecek konular arlkl olarak ilemesi de bunun

gstergesidir.

ir, yaarken, eserlerini kitap haline getirmemi ancak lmnden

sonra stanbul Fetih Cemiyeti taraf

ndan kurulan Yahy Keml Enstitseserleri kitap haline getirmi ve yaynlamtr.


22/148

8

BRNC BLM

1.YAHYA KEMLN RLERNDE KELME DNYASI

1.1 YAHYA KEMLN RLERNDE KELME ALELER

1.1.1 Tabiat ile lgili Kavramlar

Tabiat; iine pek ok kavram alan geni ifdeli bir unsurdur. Yahy

Kemlin iirlerinde de nemli bir yer tutar. ir ou zamn zlem duyduu,

bulunmaktan zevk ald yerleri anlatrken tabiat ile ilgili kavramlara

bavurmutur. Bunlarn toplam skl 1007dir. Tabiat iinde deniz ve

gkyz ayr bir yer tutar Yahy Keml iin. Deniz ile ilgili szcklerin toplam

frekans 137, gkyz ile ilgili szcklerin toplam frekans ise 310dur. Tabiat

ile ilgili kavramlar ve sklklar:

Da szcnn skl 32dir ve irin en ok kulland

szcklerden biridir. Dalar ounlukla zamnn tabiatta oluturduu

deiiklikleri anlatrken bazen de ycelii ile benzetme unsuru olarak

kullan

lm

t

r.Kar dalarda tutumu gibi gl baheleri,

Koyu bir krmzlk gkten ayrmakta yeri

(SBS, KGK)

Yz elli yl, sra dalar birer birer ycelir

Ve kbet Dedenin anlanl devri gelir

(ESM, KGK)

Bzen kader, gelen bora hlinde zorludur;

Dalar nasl bakarsa siyah ufka yle bak.

(RH, KGK)


23/148

9

Dalar aarrken konuurduk tepelerde,

Sen nerde o fecrin aaran dalar nerde.

(, KGK)

zurde bir tahasss ile raedr olur

Az sonra dalaregaf engz iir eden

Snbl, meneke mjde resn- bahr olur

(MR, B)

RzgrYahy Kemlin iirlerinde deta canl bir varlktr; ounlukla

da bir haberci. Bu szcn frekans 27dir.

Fethedilmi uzak diyrlardan,

Vatan stnde hrr esen rzgr,

Ses gtrm btn bahrlardan

(I, KGK)

Yollarda kalan gzlerimin nrunu yordum,

Kimdir o, nasldr diye rzgrlara sordum

(TE, KGK)

Bir gzelark sylyor rzgr

Adalardan gelen bu mektupta

(EM, KGK)

Rzgrbazen de benzetme unsuru olarak kullanlmtr.

Dinliyor hepsi byk htralar rzgrn

(SBS, KGK)


24/148

10

Nice bin atl kaplmt fetih rzgrna

(OR, KGK)

Gerek anlamyla rzgrda ska kullanlmtr:

Kararan e gzlerimle rzgrda

Sizi dn bekledim o yollarda!

(GB, KGK)

Her mevsimi bir yaz ve esen rzgr baka

(VU, KGK)

Tepe de zlenilen yerleri, gzel manzaray ifde iin kullanlm bir

szcktr. Ayrca stanbul yedi tepedir ve irin stanbulu anlatrken

kulland nemli bir szcktr. Frekans 17dir.

Sana dn bir tepeden baktm azzstanbul!

(BBT, KGK)

Ry gibi bir akam seyretmeye geldin

ok benzediin memleketin her tepesinde

(BT, KGK)

irin tabiat ile ilgili kulland kavramlar ve frekanslar ise u ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 su 33

2 da 32

3 bahe 29


25/148

11

4 rzgr 26

5 te 20

6 tepe 17

7 mevsim 13

8 brn, iklim, 12

9 esmek 11

10 b 10

11 bd, cy, seher 9

12 kar, ta, toprak 8

13 fez, vadi 7

14 dal, ova, sahra, servi, tabiat,yamak 5

15 emen, gzr, sis, somki, 4

16 cihl, aldamak, eme, oban, dere, hk,

kiver(iklim), nr, ot, saba, le, tfan,

trb(toprak), uurum, yamur

3

17 bayr, nar, ebrk(yapraklar), ecr, girdab, gl,

gurb, gsn, nesm, nadika(bahe), poyraz,

ravza, rez, riyah(rzgrlar), servilik, yama, yayla

2

18 asan, as (aa), berr (toprak), beyban (l), bd

(aa), bozkr, cebel, am, ayr, emenzr, enhr

(rmaklar), frtna, guys, hr, kasrga, koru,

1


26/148

12

llezr, mecr, mezhere, msemmes, nehir,

orman, resha (damla), riyz (bahe), sika

(yldrm), sarsar (rzgr), sarp, sz (ate),

ebnem, evhik, imek, vezn (esici), vreyka

(yaprak), yel, zehrb

Tablo 1

Yahy Kemlin iirlerinde gkyz ile ilgili kavramlara ska rastlanr. Bu

kavramla tabiat ile ilgili tasvirlerin yan sra hatta daha fazla byklk, engin

ve ycelik kavramlarn anlatmak iin kullanlmtr. Bazen de, benzetme

unsuru olarak kullanlmlardr. Bu szcklerin toplan frekans 310dur.

Gkyz ile ilgili kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKENSI

1 ufuk 58

2 gk 28

3 gne 26

4 yldz 19

5 sehib(bulutlar), sem 18

6 mh/meh, afak, 17

7 felek 16

8 mehtb 14

9 ar 12

10 kamer 10


27/148

13

11 hava/heva, mihr 8

12 bulut, fez 7

13 fk, bedr, gkyz 5

14 eflk, gkkubbe, sehib(bulutlar) 4

15 ay 3

16 smn, encm, mukmir(mehtapl

) 2

17 ahter(yldz), berk, gurup,

mkevkeb(yldzl), necm,

Pervin(lker Yldz), semvt,

Sitare, suh (yldz), tan, yldrm,

zhre

1

Tablo 2Bu kavramlar arasnda ufuk /fakszc en ok kullanlm olandr

ve frekans 63tr. Bu szck bz iirlerde tm vatann simgesi olarak

kullanlmtr:

Hrr ufuklarda donanm iki yz pre gemi

Yeni domu aya baktklar yerden geliyor

(SBS, KGK)Be on yl nce, grr myd byle ta yn?

Bugnse yeryz hep madde, her ufuk madd

Demek ki lemin artk grnd serhaddi

(YD, KGK)


28/148

14

Dalrken Nevnn esrr,

Balyorark ufuklarnda vuzh.

(I, KGK)

Akam gne artk deniz ufkunda silindi,

Huly gibi yalnz gezinenler kye indi

(, KGK)

Ufuklargnein hayat bulduu yerlerdir. Gnein varl da yokluu

da zamn belirler. Bu nedenle kimi zaman ufuk zman anlatmak iin

kullanlmtr.

Her gnn ufkunu sardka gece

Dediler: Belki son akamdr bu.

(MS, KGK)

Dnlmez akamn ufkundayz. Vakit ok ge

(RA, KGK)

Ufuklaryeniliklere alan kapdr bazen de:

Rh ufuksuz yaamaz.

Dalar ufkunda mehbet,

Ova ufkunda huzr,

Deniz ufkunda tesell duyulur.(UF, KGK)

Her hamlesiyle, rh, o elikten kanatl ku,

Ufkunda bir dakka grnmeksizin kara,

Hr gkte hr denizde uar, hr ufuklara.

(U, KGK)


29/148

15

Gne, Yahy Keml iin det canl bir varlktr:

Gnein vehmi saraylar yratr camlardan;

Elde bir krmz kseyle ufuktan ekilen,

Nice yz bin senedirarkn k mimr

Byle mmur eder ettike hayl skdar.

Az srer geri fakr skdarn saltanat;

Esef etmez gnein imdi eler yktna,

(HAY, KGK)

Gne akamn da habercisidir.

Akam gne artk deniz ufkunda silindi

Huly gibi yaln

z gezinenler kye indi.(, KGK)

Bu ziyrette vakit geti, gne batt, yazk!

Haz ve duyguyla Atik Valdede bir gn yaadk.

(Z, KGK)

Gne altn denizden alalyor;

Nce kayserlerin donanmalar

Uurum ufka durmadan dalyor.

(MA, KGK)

Gk kubbe Yahy Keml iin vatan anlatan bir simgedir.

Kendi gk kubbemiz altnda bu bayram saati,


30/148

16

Dokuz asrnda btn halk, btn memleketi

Yer yer aksettiriyor mvileen manzaradan

(SBS, KGK)

ok haykrdm cevb eder yok

Gk kubbede sanki kimseler yok

(B, syf 42)

Trk edebiyatnn her dneminde, ay, ska kullanlan bir szck

olmutur; ou zamn da benzetme unsurudur. Yahy Kemlin iirlerinde

gkyz ile ilgili kavramlar arasnda ay / bedr / kamer szcleri en ok

kullanlanlardandr. Bu szcklerin toplam frekans 35tir.

Arz- ceml ederdi kamer bir per gibi

Bedrin bu hlidorusu y irnedir

(TEM, B)

Bzan kamer bulutlarn altnda bir gelin

Vaz vakur a hunu tanzr eder gibi

(LST,B)

Envr- kamer amlarn altnda mzeyyen

Bir sye-i smn-i dil-viz sererken

(LS, B)

Mh szc ounlukla sevgili iin kullanlmtr:

Grdm ol meh dun l atup lhurdan

Gl yanaklar stne yamak tutunmu nrdan

(MG, ER)

Bir gn ser-i kyundan eer gesek o mhn


31/148

17

Billh o emenzr yanar dmenimizden

(TA, ER)

Tutuur meale- dille mery-y huzz

Hsn ak ortada bin mh bin ahterle dner

(TCRG ER)

Yldz / ahter / necm/ encm szcklerinin toplam frekans 23tr. Yldz

da ounlukla bir benzetme unsurudur.

Her rh alp da kinta,

Keyfince semda bulsa mesken,

Tlih bana dnse, nzikne:

Bir yldz verse mlikane

(BM, KGK)

Bir yldz akt, gk ve deniz sarmar gibi,

Vuslatta ilk pmeyi andrd anszn.

(BYA, KGK)

Bir zaman gk yznde yalnz o ses,

O terennm kalr;

Gayolur dinledike yldzlar

(GEB, KGK)

Yahy Keml ocukluundan itibren srekli yolculuk yapm bir

insandr. Yaad gezdii yerler de ounlukla deniz kysndaki ehirlerdir.

Bu nedenle deniz irin hayatnda nemli bir yer tutar. iirlerinde deniz ile


32/148

18

ilgili kulland szcklerin toplan frekans 137dir. Bu kavramlar ve

frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 deniz 40

2 sahil 15

3 gemi 10

4 dalga, derya, ky,yelken, 8

5 sandal 4

6 dalgalanmak, ummn 3

7 bahr, dalgal, kayk, koy, krek, liman, med 2

8 bdbn(yelken), dalg

, ebhr (denizler), flk,keti, krfez, kumsal, lenger (gemi zinciri),

mers (liman), mevc, nhud (gemi kaptan),

olta, vapur, yelkenli, zevrk (kayk),

zevrke (kk kayk)

1

Tablo 3

Deniz cokunluun, sonsuzluun ve zgrln simgesidir. Yahy

Kemlin iirlerinde, deniz ile ilgili dier kavramlar da bu anlam pekitirir:

Bir yaz sonu yelkenleri snm gemilerden

Son boluu grdk gneim batt yerden

Bir sarp uurumdur denizin ufku denen yer


33/148

19

mrn ksa rysna demez bu seyhat

(B, syf 19)

Bir keti hayl ile fka yelken a

Deryy dinle gr nice esrar sylenr

(DEB ER)

Denizin sesi iri derinden etkiler; bu ses kimi zamn bir mskdir:

Daldm coup giden denizin mskisine

(HH, KGK)

Binlerce azdan bir ilh gibi engin

Sesler denizin ufkunu utan uca sard

(DE, KGK)

Altnda gr deniz ki ezelden kpkldr

Hi durman grlts bir trkdr, geni,

Milyonca haykr dolu, milyonca sesleni

(U, KGK)

Tabiat iinde bitki ve iek adlar da nemli yer tutar; toplam frekans

114tr. Bu kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 gl 60

2 aa 11

3 lle 10


34/148

20

4 yaprak 9

5 iek 5

6 snbl 3

7 ezhr (iekler), yonca, sarmak, zevhir

(iek)

2

8 defne, glen, karanfil, llezr, meneke,

kfe (iek), yasemin, zambak

1

Tablo 4

Gl, Trk edebiyatnda her zamn en ok sz geen iektir. Kimi

zamn sevgili kimi zamn arabn rengi kimi zamn da mutluluun

simgesidir. Yahy Kemlin en ok kulland iek ismi de gldr.

Zamn o gl gibi gl grmemi zamn olal

Gln gzellii dilerde dstn olal

(SM, ER )

Ey gl skta varma emreyle blble

Glende mest-i zevk olan ahbb uyanmasn

(G, ER)

Bir hayli y

ld

r at

yok gonca-i glnFeryd gelmez oldu bu glende blbln

(GG, ER)

Hfzn kabri olan bahede bir gl varm

Yeniden her gn aarm kayan rengiyle

(R, KGK)


35/148

21

Blblden o elencede feryd iitilmez,

Gl solmay mehtb azalp bitmei bilmez,

(VU, KGK)

Her sabah baka bahr olsa da ben uslandm,

Uramam bahelerin semtine glden yandm

(BU, KGK)

Altn kadeh her elde, gne her gnldedir;

spanya varlyla bu akam bu gldedir

(ER, KGK)

Lle ise iirlerde 10 defa kullanlmtr.

Bir iki lle tutup imdi hem zamn yerine

Sktu kullanrz (bir tepede) ekseri nian yerine

(B, syf 22)Eyimdi gen len, kalacak dilde zikrimiz

Biblosda lleler gibi solduka bikrimiz

(BK,KGK)

1.1.2 Zaman le lgili Kavramlar

Yahy Kemlin iirlerinde zamn ile ilgili kavramlar nemli bir yer

tutar. ir duygularn ifde ederken bu duygular, iinde bulunulan zamnnbir paras gibi grr deta. irin zamn ile ilgili szcklerinin frekans,

btn iirlerinde toplam 1027 dir. Zamn ile ilgili kavramlar ve frekanslar:

NO KELME FREKANSI

1 gn 72


36/148

22

2 gece 62

3 zaman 55

4 mr 50

5 artk, yaamak 40

6 bahar, devir, 32

7 akam, y

l 30

8 bugn 25

9 saat, eb, 24

10 imdi 23

11 vakt 22

12 yaz 20

13 n, dem, sonra 17

14 hl 15

15 sabah 14

16 dn, mevsim 13

17 birden, evvel, fecr 12

18 bazan, sene 11

19 hazan, lahza, yer yer, 10


37/148

23

20 asr, dim, gh 9

21 gemi, nce, ya 8

22 bayram, dakika, devre, ezel, ezel, sonbahar, 7

23 dehr, eyym, mz, mdm, nihyet 6

24 defa, hafta, leyl, saniye, tarih 5

25 ebed, gelecek, leyl, m 4

26 hir, n, anszn, baz, bek, a, gene,

gndz, hengm, henz,Mart, Mays, Nisan,

subh

3

27 Austos, kbet(sonunda), bki, er, erken,

ge, hemen, ihtiyarlk, mukmr (mehtapl

gece), mddet, rz, terin

2

28 t, dim, elan (hl), eshr (sabah), gaaib,

gh b-gh (vakitli vakitsiz), hemdem, her-

br (dim), ilel ebed, k, kn,

mebbeden, ngh, ngehan, sayf (yaz),

sermed (srekli), afak, imdenger, it,

vde, vehleten, yarn

1

Tablo 5

Yahy Kemlin iirlerinde gn kavram (gn,eyyam,bugn, rz)

zaman ifdeleri iinde en ok kullanlandr. Frekans 105 tir. Gnir iin

kimi zaman belirli bir gn kimi zaman da geni bir zaman dilimini iine alr:

Cennette bugn glleri am grrz de


38/148

24

Hl o kzl htra titrer gzmzde.

(A, KGK)

Hepsi der : >

(FG, KGK)

Ben yolcuyum bugn. Yolun ufkunda amlca

Hl grnmyor;

(KD, KGK)

Rhtmda kalanlar bu seyhatten elemli,

Gnlerce siyh ufka bakar gzleri nemli.

(SG, KGK)

Mz kynde, htralar glgesinde kal!

Yaklat

n tabiati gnlerce seyre dal(GE, KGK)

Yahy Kemlin zaman ilgili olarak, geceyi ifade eden kavramlar da sk

kullandn grrz.Bunlarn toplam frekans 95 tr. irgndz ise 3 defa

kullanmtr. Gece ir iin bzen hzn ve yalnzlk ifde eder:

Bin yldan uzun bir gecenin bestesidir bu

Bin y

l srecek zannedilen kar sesidir bu

Sandm ki uzaklat yaan kar ve karanlk

Uykumda btn bir gece Krfezdeyim artk!

(KM, KGK)

Ancak ounlukla sevgili ile buluma ve mutluluk ifde eder.


39/148

25

Eyym geerm da srmezeb olur

Ak ehli hiredmend ise Cem-mezheb olur

Derk etmemek isterse gnn getiini

Hem cm ile hem yr ile leb-ber-leb olur.

( R8, R)

Yaamak zevki her saatte esen,

Dim nurlu bir geceydi zamn.

(EP, KGK)

Bu eb mest ol ki tli vsl- yr etti sansnlar

Hur- neve cm- vasl serr etti sansnlar.

(ZE, ER)

Akam ise Yahy Keml iin tabiatten ayrlmaz bir btndr ve iri

mutlu eden bir zamn dilimidir.

Ry gibi bir akam seyretmee geldin

ok benzediin memleketin her tepesinde.

(BT, KGK)

Git bu mevsimde gurup vakti Cihangirden bak!

Bir zaman kendini karndaki ryya brak!

(H, KGK)

Kandillide eski bahelerde,

Akam kapannca perde perde,

Bir htra zevki var kederde.

(AKM, KGK)


40/148

26

Zamn szcnn frekans ise 55 tir ve en ok kullanlan

szcklerden biridir. Bu kavram bazen sresi belli olmayan bir dnemi ifde

ederken bazen da somut bir varlk gibi dnlmtr.

Artk demir almak gn gelmise zamndan,

Mehle giden bir gemi kalkar bu limandan.

(SEG, KGK)

k tayy- zamn et alr her perde

Bir devr geir istediin her yerde

Ben hicret edip zamnmzdan yaadm

stanbulu fethettiimiz gnlerde

(H, R)

En uzun namesiyle bir mddet,

Gayeder yer yznde dinliyeni;

Bir zaman gkyznde yalnz o ses

(GEB, KGK)

Bir hazz tkenmez gece sanmakla zamn,

Grmezler ufuklarda afak skt n.

(VU, KGK)

Yahy Kemlin iirlerinde mrn frekans

ise 50 dir ve en okkullanlan szcklerden biridir. Bu szck lm ve hayatn son zamanlarn

anlatrken daha ok kullanlmtr.

Sende birok geceler gese tkenmez hazla

Kapasam bylece mrn bu gzel yapran.

(R, KGK)


41/148

27

Bir kerre sevip vuslata erdiyse cihanda,

mrn iyi rysna dalsn, uyusun rh.

(BDM, KGK)

lmek deildir mrmzn en fec ii,

Mkl budur ki lmeden evvel lr kii

(D, KGK)

mrn sonu akam gibi gittike kararsa

Son bahede son kular uzaklasa Boazdan

(B, syf. 31)

mr, ir iin gzel yaanmas, deeri bilinmesi gereken bir

zamandr:

Gemi gn dil balayrak yd etme

Ferd ki henz gelmedi feryd etme

Ferd ile tiye sakn kurma temel

Hohl geir mrn berbd etme.

(B, syf. 39)

Bir mr-i kneye bir dem reh gerek

Bedr- temmma nazarn demesn felek

Meclisde ay n bu eb merebimcedir.

(SR, ER)

Artkszcnn frekans 40tr. Bu szck u andan sonrasn

anlatr. Bu da Yahy Kemlin yeni balanglara, ne kadar nem verdiini

anlatr.

Artk demir almak gn gelmise zamandan


42/148

28

Mehle giden bir gemi kalkar bu limandan

(SEG, KGK)

Lkin bu ikinci varlmda,

Son devrede, ihtiyrlmda,

Artk ekilince sz ve sazdan,

mrm -Erenkynde gesin.

(BM, KGK)

Bozulmu anlyorum, ktm seyhatte

Cihan ve ben deiliz artk eski hlette

(YD, KGK)

Fn mr biter, bir uzun sonbahr olut

Yaprak iek ve ku dalr trmr olur

Mevsim boyunca kendini hissettirir vedArtk bu dadaayla uuldar deniz ve da.

(SB, KGK)

1.1.3 Duygu ile lgili Kavramlar

Duygu kavram ile ilgili seilen szckler elbette ki kiinin yaamnn

ve kiiliinin yansmasdr. Yahy Keml in hayatnn byk bir blm yurt

dnda gemi, dolaysyla bu, iirlerine hasret, hzn, hicran olarak

yansmtr. zellikle Eski iirin Rzgryla isimli iir kitabnda duygularn

gnl ak sevd olarak ifde etmitir. iirleri, kimi zamn bir gzele kimi

zamn da vatann her hangi bir kesine duyduu hasreti ak anlatmtr.

irin, iirlerinde duygu kavram ile ilgili szcklerin toplam frekans 742 dir.

Bu kavramlar ve frekanslaru ekildedir:


43/148

29

NO KELME FREKANSI

1 gnl, 61

2 ak 57

3 kalp 42

4 sevmek 27

5 cnan 22

6 hzn 19

7 hazin, nee 17

8 sevd 15

9 derd, his, nev 14

10 keder, yr 12

11 k 11

12 h, hicran, sevgili 10

13 alamak, duygu, haz, mesud, en, vecd 9

14 manev 7

15 ci, girye (alama), mutlu, sezmek 6

16 azim, bahtiyar, gaml, hasret, heves, huzur,

ilham, km (istek), keyf, korku, saf, yran

5

17 ac, azb, comak, gam, mell, rahat, rikkat,

saadet, sevgi, vehm

4

18 dalgn, garm, gayz (fke), huzz, kahr, kederli,

mtem, merhamet, muhabbet, mbtesim,

sevimek, sz, sitem, eyda, rpermek, vef

3

19 acmak, ahzan, asabiyet, cebn (korkak),

cokun, dilra, dil-viz (gnl alan), dild, elem,

endieli, ek, ferah, ferahlamak, ferahlk,

gzya, hassas, hrs, ibtisam (glmseyen),

kskanmak, korkulu, kskn, melli, mest, naz,

2


44/148

30

sevin, szlamak, dn, mdn, md, zgn,

yes

20 ml (istek), asab, ile, dilddegn (k),

dilmest, dilrub, elemli, emn (korkusuzluk),

emn, esef, fuad, gam-efken, girye-fez

(alatan), gufrn (merhamet), gurur, handekr

(glen), handenm, hande-vere, hazen, hecr,

hev, ilenmek, ind, kzgn, korkmak, korkun,

ksmek, kad (mutlu), mahsud (kskandrma),

mil (hevesli), mihnet, mbk (alatc), nd,

nazl, nefret, neat, peresti (iddetli sevgi), rif

(merhametli), srr (sevin), dgam (sevinli),

agaf-nisar (sevgi saan), ven (matem),

rknt, zlmek, znt

1

Tablo 6

Gnl szcnn frekans 61 dir ve en ok kullanlm olan

szcktr. Kalb ise 42 defa kullanlmtr. Yine kalp anlamndaki fud ise 1

defa kullanlmtr. Gnl ounlukla, Yahy Keml in iirlerinde ayr bir

varlk, seslenilen bir canldr.

Gnl hem aka yan hem har ner olle- meyle

Grenler sevdiin ihrk bin-nr etti sansnlar

(ZE, ER)

Yer yer serildi glene kle-i emen

Meyyl-i c mukayyed-i bd olmadn gnl

Sad hayf o sayd olunmayan hya d olup

Bir kere neve-yb- murd olmadn gnl

(OG, ER)

Gnlm bu sevincin halecniyle kanatl


45/148

31

Bir tze bahr lemi seyretti felekte.

(S, KGK)

Silkin ve skin ol! dedim, vre gnlme,

Artk kederli hisleri bir bir iinden at!

(GZ, KGK)

Bre gnller! Ne giden son gemidir bu!

Hicranl haytn ne de son mtemidir bu!

(SEG KGK)

Bir zirveye konmayan hmdr ki gnl

zdeliin hev-yevkinde yaar

(SER, R)

Kalb de zntnn, akn bzan da inancn trifidir

Kalbim zaman zaman bu haberlerle burkulu

Zihnim dnceden dank, gzlerim dolu.

(DD, KGK)

T iindendi gelen hkr,

Kalbinin vard derin bir kr.

(NA, KGK)

Rum vezr, eski manastrda ederken secde,

Kalbi ok dolduran mn ile gelmi vecde.

(KM, KGK)

Ak bzen bir sevgili bzen de vatan iindir. Yahy Keml in

iirlerinde, ak ve kszcklerinin toplam frekans 68 dir.Cmle lezzetten lezz iksirsin ey zehr-i ak

Zevki derdinden alan her rh dermandan geer

(GA, ER)

Keml vz- lhtiyle naklet kssa- ak

Hud Dvd u bldan negamkr etti sansnlar

(ZE, ER)


46/148

32

Bezminde eb-be-eb leb-i cnan lsn- ak

Ate-misl olur mu sen teden olmasan

(HG, ER)

stanbulun yledir bahr;

Bir ak oluverdi inalk.

(EB, KGK)

Mehlika Sultan a k yedi gen

Gece ehrin kapsndan kt

(MS, KGK)

Ak ire ac verir kimi zamn ancak sevgive sevd gzel duygular

iin kullanlmtr Yahy Keml in iirlerinde.

Yine sevdya kanatlansam azzstanbul!

(R, KGK)

Ey sevgi anladm bu uzaktan sad ile,

mrn yegne lezzetidir htran bile

(HA, KGK)

Dorulduumuz ufka giderken

Sevdl yzlerle, yunuslar

Yol gsteriyordu.

(SU, KGK)

Yahy Keml in iirlerinde nemli bir nokta da cnan szcnn

ska kullanlm olmasdr. ir belki mehl bir sevgili iin bu szc

kullanmtr. Erenky nde bahriirinde;

Cnan aramzda bir adnd.rin gibi hsn na unvan

diyerek irin sevgiliye bu isimle hitp etmeyi setiini anlyoruz. Bu

szcn frekans ise 22 dir.

Cnanla gezdiim kylar, srdm hayat

(Y, KGK)

Bu derin zmrtte


47/148

33

Biz de cnanla beraber varz

(F, KGK)

Km olmadk msferetin bu lemin

Cnanla meyle son gn ey mevt sendeyiz

(AHG, ER)

Hazar da erse Keml el eker mi cnandan

Lebinden om mehe m-y arz dklr.

(HG, ER)

Yayan her fn

Yayan rh zler

Her skldka arar

Dar haytnda ya dost ufku, ya cnan ufku

(UF, ER)

Bir uykuyu cnanla berber uyuyanlar,

mrn btn ikblini vuslatta duyanlar

(VU, KGK)

Bir hybandr ki hasret ky- cnandan geer

Her geen cnna peyvest olmadan candan geer.

(GA, ER)

Ak, sevgi, sevd gibi duygulanmalarn yan sra hzn, hasretgibi

insan zntye boan duygular da Yahy Keml in iirinde yer bulmulardr.

iri hznlendiren kimi zamn bir yer kimi zamn da mrn bir dnemidir.

Fn mr biter, bir uzun sonbahr olur

Gnler hazinleir, geceler uhrevleir

(SB, KGK)

Hicran gn ortasnda ten bir horoz gibi

Seslendi pek vakitsiz iim yand anszn.

(HA, KGK)


48/148

34

Sindi smsna akam hzn,

(NA, KGK)

Balkan ehirlerinde geerken ocukluum

Her lhza bir alev gibi hasretti duyduum.

(AD, KGK)

Yllarca uzaklarda yaarken,

stanbul u hicranla tahayyl, beni yordu

(SU, KGK)

1.1.4 Yer ile lgili Kavramlar

Yahy Keml yurt dnda bulunduu yllarda vatan zlemini

dile getirirken; yurda dndkten sonra da stanbulda gezip grd yerleri,

buralarda ilgili hislerini iirlerinde anlatmtr. Bu yerleri anlatrken ya da

doann zamn iindeki deiimine hid olurken yer kavramlarn

kullanmtr. Bu kavramlarn toplam frekans 503dir. Yn ile ilgili szckler de

yer kavram iin deerlendirilmelidir. Yn bazen irin zlemini duyduu bir

yeri ya da tabiatn, manzarann kendisinde uyandrd duygular anlatmada

kullanlmtr. Yn ile ilgili kavramlarn toplam frekans ise 289 dur. Bu

kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 yer 86

2 lem 50

3 dnya 40

4 yol 38

5 cihan 37

6 ehir 26

7 semt 17

8 diyr 16


49/148

35

9 gurbet 15

10 lke 13

11 meydn 12

12 kinat 11

13 ev, hudut, kasr 8

14 bura, dehr, serhd, sokak 6

15 ada, yeryz 5

16 dergh, dvan, ky, sahn (avlu) 4

17 mihrbd, oda, saha, saray, seray, zemn 3

18 baharbad, gerdn (dnya), hyban

(yol), kne, kiver (memleket), ky,

kuyu, ry, sr, hrh, zevkbd

2

19 avlim (dnya), belde, berr, cy (yer),

cevnib (taraflar), cilvegh, el (yer),

girdigr (dnya), hkdn (dnya),

hayalhane, hsn (kaleler), iklim (yer),

itler, kara (yer), kaz, kk, mahal,

mahalle, mtemhne (dnya), meferr

(firar edilecek yer), mekn, merhale,

ortalk, te, rh, sf, skdar

(konaklanlan yer),yaka

1

Tablo 7

irin bu konuda en ok kulland szck yer dir ve frekans

86dr. Ayn anlamdaki iklim, cy, elszckleri de birer defa kullanlmlardr.

Gnlmle oturdum da hznlendim o yerde,

Sen nerdesin, ey sevgili yaz gnleri nerde

(, KGK)

Her gezmee kmasyla her yer


50/148

36

Bir zevkini andrr bahrn

(M, KGK)

En sevilmi ve gezilmi yeri var;

taraftan denizin sard yer.

(F, KGK)

Hrr ufuklarda donanm iki yz pre gemi

Yeni domu aya baktklar yerden geliyor;

O mbrek gemiler hangi seherden geliyor?

(SBS, KGK)

Cihan, dny (dehr) ve lem szckleri Yahy Kemlin iirlerinde

en ok kullanlm yer kavramlardr. Bu szcklerin sklirin dnyaya ve

hayata ok geni bir ayla baktn gsterdii kadar gezip grd yerlerin

ounluunu da anlatr. Bu szcklerin toplam skl 131dir.

His var m bu lem de nekahet gibi tatl?

Gnlm bu sevincin halecniyle kanatl

Bu taze bahr lemi seyretti felekte

(S, KGK)


mrn iyi r ysna dalsn, uyusun rh.

(BDM, KGK)

Cihna bir daha gelmek hayl edilse bile

Avunmak istemeyiz byle bir teselliyle

(RA, KGK)

Yldzlar lkesinde aldka yksee,Balar hayl edindii lem grnmee.

(U, KGK)

nsanlar anlald. Cihnn da srr yok.

(D, KGK)

Dalga kvrmlar ardnda byr tenhlk,


51/148

37

Baka bir erevedir, git gide, dny artk

(DT, KGK)

Yol, diyr, semt ve ehirszcklerinin sk kullanlmasirin ok yer

gezip grdn gsterir. Bu szcklerin toplam frekans da 97dir.

Koca Mustpaa var, cmii var, semti de var.

(KM, KGK)

Firze kubbelerle bizim ehrimizdi o.

Kalbimde bir hayli kalp kaybolan ehir!

(K, KGK)

Bugn ne semtine baksam, iek, imen yaprak!

(MM, KGK)

Kular gibi yalnz, yapayalnzdm akta

ehrin eleminden bir uzak merhaledeydim

(DE, KGK)

Yine dn getim o yoldan;

Ayn raylarda tirenler geiyor

(AH, KGK)

Yn ile ilgili sckler de yer kavramnn bir parasdr. Bu szcklerin

toplam frekans ise 289dur. Bu kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 i 44

2 uzak 31

3 kar 26

4 st 20

5 taraf 19

6 orta 16

7 yan 13

8 yakn 12


52/148

38

9 alt, arka 10

10 ara 8

11 etrf, ark, zre 7

12 ard 6

13 cephe, epevre, kenar, n 4

14 dern, sa 3

15 cnih, civar, dhil, dr (uzak), fevk

(st), ira, pes (arka), p (n), sol

2

16 akta (denizin ortasnda), cenb,

d, marib, mark, merkez,

pe(inde), pgeh(n), ser-te-ser

(batanbaa), s-be-s (taraf taraf),

sy (taraf), u, zr (alt)

1

Tablo 8

Bu kavramlar iinde dikkati eken uzakszcnn frekans 31 iken

yakn szcnn 13 kez kullanlm olmasdr. Bu da irin gurbette geen

yllarnn iirine yansmas olarak deerlendirilebilir.

Yllarca uzaklarda yaarken,

stanbulu hicranla tahayyl, beni yordu.

(SU, KGK)

Gurbette duyduum sonu gelmez hznleri,

Yapraklarn dkld hicranl gnleri,

Andm birer birer, acdm kendi hlime

Aksetti bir dakka uzaktan haylime

Tenh Emirgnn naraltnda kahvesi,

Poyrazla syleir gibi yapraklarn sesi

(HH, KGK)

Akam, gne artk deniz ufkunda silindi,

Huly gibi yalnz gezinenler kye indi,


53/148

39

Ben kaldm, uzaklarda gnn sesleri dindi,

Gnlmle, haylet gibi, ben kaldm o yerde

(, KGK)

Uzakirin teki lem iin kulland bir szcktr ayn zamanda:

Hiamayan saat gibi iler durur kader,

Birgn saat alar ok uzaktan gelir haber

(GE, KGK)

Ne saadet! Bu taraflarda, her lfetten uzak,

Vatann ftihi cedlerle berber yaamak

(KM, KGK)

Taraf ve etraf szckleri ise daha dar alanlar iin kullanlm yn

kavramlardr. Toplam frekanslar 26 dr.

Hkimdi yerde ufka kadar uhrev vakar;

Bir eme vard her tarafndan ziy akar;

(OTA, KGK)

Mays, iekleri, etrfa yle bir yayd

(MM, KGK)

Bakt etrfna rkek rkek

Dedi:>

(NA, KGK)

1.1.5 Din ile lgili Kavramlar

Yahy Keml ilk din eitimini ocukken annesinden almtr.

Yazcolunun Muhammed adl eseri annesinin ire verdii din eitimdenemli yere sahiptir. iirlerinde bu esere de ska rastlamaktayz. irin

iirlerinde arlkl olarak iledii temalardan biri de dindir. Bu kavramla ilgili

szcklerin toplam frekans 473tr. Bu kavramlar ve frekanslar u

ekildedir:


54/148

40

NO KELME FREKANSI

1 rind 19

2 ilh, kader 14

3 Allah 13

4 cennet, mey, Rabb 12

5 cm 10

6 bezm, Hakk, ilh, tekbr, vecd 9

7 man, mbed, mugan, Muhammed,

rahmet, sgar

7

8 hiret, eren, slm, melek, mbrek, kr,

Yrab

6

9 gnah, hilkat (yaratlma), ukb (hiret) 5

10 cmi, enelhak, ezan, haram, har, lhut (ulhiyet

lemi), mubee, nr, Tanr, vahdet

4

11 baht, din, du, ferd (hiret), Hlk, kaz (kader),

Kibriya (Hz. Muhammed), maher, mmin,

Mslman, peygamber, ski, tevhid, tevekkl,

uhrev, mmet

3

12 Ate, chim (cehennem), dnyev, ferite,

hilfet, iftar, kadeh, kyamet, kul, kffr, lednn,

manastr, meclis, Mesih, mezheb, mihrb,

Muhammed, oru, peymne, piyle, reh,

secde, semvlik, eriat, tapmak, tevbe

2

13 Allahu Ekber, yet, zdelik, bde, Ba- rem

(cennet), beddua, bern (kutsal), ciz,

cemlullah, Cibril, cinn (cennetler), Dvud,

deyr, dindar, dilmesti, dner (devran), elest,

elhk, evliy, Fahr- lem, firk, firitegn

(melekler), hfz, halife, Hallk, havra, huld, iblis,

1


55/148

41

ihram, imm, ittik (Allah korkusu), iyman,

Kaadir-i Mutlak, kfir, kenis, Kirdigr (Allah),

kuts, klah, Melmi, melik, Meryem, Mesh,

Mevlevi, minre, molla, mchidn, mft,

mselman, Mstean (Allahn sfat- kendinden

yardm istenilen), nebev, neb, nigrhne

(puthne), nihd (yaratl), orulu, orusuz,

papa, pr, putperest, rhibe, Ramazan, rislet,

Rhul-Kuds (Cebril), sahb, Salh (dine

ballk), seb, Sirfil, Sr, (Hz.) Sleyman,

eytan, tecelligh, tecvz, tekbir-ser, tynet,

tvbekaran, Tr, zhid, zhd

Tablo 9

Din konusunda Allah ile ilgili (Rabb, Kirdigr, Kaadir-i Mutlak, Yrab,

Tanr, Allah, Hakk, Hud, Hlk, Hallk) szcklerin toplam frekans 58dir ve

en ok kullanlm olan szcklerdir.

Bir kutba bal cmle gnller bir olmal

Mdm kintta birdir Hudlar

(TO, ER)

Nevbet alnca rihlet-i milk- skn in

Allahadr tevekklmz timdmz

(BGT, ER)

kbl in mevid-i iblse kanmazz

Hakkn Keml-i ltfunadr istindmz

(BGT, ER)

Her rind-i Hak dolup boalan bir piyleden

Dnyy refte refte saran bir ziy ier

(KG, ER)


56/148

42

Kalkup Hudya doru alm sefnede

Erbb- neve mest gider nhud ier

(KG, ER)

Bir zmre odur Hlk- Mutlak dediler

Bir benzeri yoktur bu muhakkak dediler

Bir kere grenlerse o Rabb- Ezel i

Dilmesti-i ryetle enelhak dediler

(VV, R)

Sgar, mey, peymne, cm Yahy Keml in iirlerinde ska

kullanlm szcklerdir. Ancak bazen din kavramlar olarak kullanlmlardr.

ksri ienler ezel sgar den

Mest-i melmetle geerler ser den

Bir kere enelhak diyen erbb- dil e

Hallak- avlim grnr her yerden

(FBA, R)

Seyreylediin sem- Mevln dr

Devreyliyen ecrm- cihn-rdr

Saelden uzattklar peymnelere

Glrenle seblardan akan sahbdr.

(, R)

mrn u biten nevesi tm olsun eren

Son meclisi cm stne cm olsun erenler

kranla ved ettiimiz cm- fenya

Son pendimiz ahlfa devm olsun erenler

(VG, R)

Rindszcnn frekans 19 dur ve din ile ilgili sk kullanlm bir

szcktr:


57/148

43

lm sde bahr lkesidir bir rinde

(R, KGK)

Dindar adam tevekkl, rikkatle herkese

sy armhnda, uzaktan hatrlatr.

Bir arslan esniyor gibi engin vakar ise

Rind in belya kar kaydszlndandr.

(RH, KGK)

Her gelen rind kanar zevke bu mecliste Keml

Cnib- rahmete son ektii sgarle dner

(TCRG, ER)

Cizse hrbat- ilhde de hereb

Yran yine rindnkirm olsun erenler

(VG, ER)

Vrne-i cihanda ne hz ne bendeyiz

Rind- ab-be-d fakr- revendeyiz

(AHG, KGK)

Her rind-i Hak dolup boalan bir piyleden

Dnyy refte refte saran bir ziy ier

(KG, ER)

1.1.6 Ses ile lgili Kavramlar

Ses ile ilgili kavramlarn okluu Yahy Keml in iirlerine canllk ve

henk getiren bir unsurdur. Canl varlklarn yan sra cansz varlklarn ya da

nesnelerin sesleri ile ilgili szcklerin okluu irin iirlerinde belirgin birunsurdur. Zaman zaman bu sesler mzik kavramyla yorulmutur. Ancak

bazen de anlatlan kavram yada nesneye canllk kazandrmak iin

kullanlmtr. Yahy Keml in iirlerinde dikkati eken bir nokta ses ile ilgili

kavramlarn sessizlikle ilgili kavramlardan ok olmasdr. Ses ile ilgili

szcklerin frekans 244 iken sessizlik kavramlarnn frekans 32 dir. Bundan

u sonucu karabiliriz ki, Yahy Keml in eserlerindeki varlk nesne yada


58/148

44

durum szckleri, yaayan ortama etkin olarak sesleriyle katlan unsurlardr.

Ses ile ilgili kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 demek 62

2 ses 25

3 sz 17

4 duymak 16

5 dinlemek 14

6 skn 13

7 sad 9

8 feryd, sessiz 8

9 seslenmek 6

10 hur (grlt) 5

11 vz, hengme, sessizlik, susmak 4

12 bank (ses), aldamak, grlemek, grlt, hamu (ses),

haykrmak, tmek, velvele

3

13 akis, htf (grnmeden sesi gelen ), haykr, hitb,

iitmek, kineme, ll, nra, nevgir (sesli), sed, sesleni,

srh (lk), sknet, uultu, z-skn (sessiz)

2

14 belgat (dzgn sz syleme ), lk, en (inilti), farfara,

hemvaz, hkrk, ssz, iitilmez, kahkaha, kkremek,

nd, prvelvele, rad (ses), sal, savt (ses), suhan,

ulurken, vveyla, vzlt, yaygara, zeyn (ses)

1

Tablo 10


59/148

45

Demek fiili ses kavramlar iinde 62 skl ile en ok kullanlm

olandr. Ancak bu ok yaygn bir fiildir ve bu kadar sk kullanlm olmas

normaldir.

Ses szc de 25 frekans ile en ok tekrar edilenlerdendir. Nal ve

top seslerifetihlerin habercileridir:

Ayn top sesleri bir bir geliyor her yandan

Gkte top sesleri bir bir nerelerden geliyor?

Deniz ufkunda bu top sesleri nerden geliyor?

(SBS, KGK)

Lkin kalacak doduumuz topraa bizden

imek gibi bir htra nal seslerimizden!

(MT, KGK)

Tabiat da sesiyle varln gsterir kimi zaman:

Skin Emirgnn naraltnda kahvesi,

Poyraz serinliindeki yapraklarn sesi.

(MK, KGK)

Sesler, denizin ufkunu utan uca sard.

(DE, KGK)

Bu sahillerin seslenir her yerinden

Derinden, derinden, derinden,

Hazin gnlerin derbeder msksi

(MV, KGK)Sad, bank ve suhan szckleri de zellikle Eski iirin Rzgryla

adl eserinde ok kulland ses kavramlardr.

Emr- blendsin ey ezn- Muhammed

Kfi deil sadna cihn- Muhammed

(EZM, ER)

irinde bir kelm-i semv sad s var


60/148

46

Ey Trdan kelm- ilhyi g eden

(TUM, ER)

Karsn cn cnan ykselen bank-i enelhakla

erat bir dah Mansru ber-dr etti sansnlar

(ZE, ESR)

Keml Hfza hayran fud Hayyma

Suhande fris-i meydn olur gnl gnle

(G, ESR)

nsan dndaki varlk ya da kavramlara ait sesler de ounlukla

yansmalardan tremi olarak kullanlmtr.

Sanrm ismini kular heceler

Seni syler bana dalar dereler

Su aldar kuzular krda meler

Seni szler bana dalar dereler

(TA, ER)

Artk bu dadaayla uuldar deniz ve da

(SB, KGK)

Ve serin serviler altnda kalan kabrinde

Her seher bir gl aar; her gece bir blbl ter.

(R, KGK)

Rzgrlara benzer bir uultuyla sulardan,

Sesler geliyor sandm ilh kuulardan

(DE, KGK)

Sessizlik-sknetkavramlar geceyi anlatmada kullanlmtr bazen;Gece sessizlii semtin yaylr her yerine

(KM, KGK)

Gittike derinleir saatler,

Rikkatle, yava yava ve yer yer

Sessizlik dima ilerler

(AKM, KGK)


61/148

47

Artk enginleince mavi skn

Artyor gkyznde yldzlar...

Gece gittike baka hl alyor.

(MA,KGK)

lm ve sonras da sessizlikle anlatlmtr. Yahy Kemlin baz

iirlerinde

Geni kanatlar bolukta simsiyah alan

Ve arkasndan gne domyan byk kapdan

Geince balyacak bitmeyen sknlu gece

(RA, KGK)

Grdm lm diyrn ryda bir gece

Sessizlik ortasnda gezindim kederlice

Durmu saat gibiydi durup gemiyen zamn

Donmu skt iinde gne grmiyen cihn

(OTA, KGK)

Byk skta kadar

Bir garib ku musun zavall gnl

(YG, B)

1.1.7 Renkler ile lgili Kavramlar

Renkler tabiat ya da duygular ifde etmede bavurulan szcklerdir.

Yahy Keml in iirlerinde, yer, gkyz, tabiat ve duygular nemli yer tutar.

Bu kavramlarn ifdesinde de ir ou zamn renklere bavurmutur. Renk

kavramlarnn toplam frekans 217 dir.Yahy Keml in iirlerinde beyaz, siyah, mavi ve krmz en ok

kullanlan renklerdir. Bunun yannda ir, yine renk ifdesi veren parlaklk ve

kla ilgili kavramlar da kullanmtr. Renk ile ilgili kavramlar ve frekanslar

u ekildedir:


62/148

48

NO KELME FREKANSI

1 nur 21

2 mavi 19

3 beyaz 10

4 k 9

5 siyah, ziya 8

6 aarmak, karanlk, krmz 7

7 koyu, solmak 6

8 kararmak 5

9 k (aydnlk), meale, sararmak 4

10 el, firuze, kara, ll, mai, solgun, tenvir (aydnlk) 3

11 ak, aydnlk, berrak, drahn (parlak), envr (aydnlk),

gn (renk), glrenk, kl, kzl, kmr (gz), lciverd,

mcell, nurlu, sefde (beyaz), surh (krmz), tbn

(aydnlk), tr (karanlk), yeil, zulmet

2

12 al, te-fm (ate renkli), avize-nmn

(ldayan),aydnlatmak, bembeyaz, cmid (donuk),

elvn, firze-fm (mavi renkli), gk, glgn, hande-fm

(gl renkli), iltima (parldama), kapkara, kpkrmz,

kumral, kl, lmia, mor, morartmak, mzehheb

(yaldzlanm), nilgn, nran (klar), sapsar, sar,

semv, simsiyah, snmek (gne), le, tbi

(parlay), tavzih (aydnlk), yanmak (parlamak), zalam

(karanlk), ziya-fean (k saan)

1

Tablo 11

Beyaz szc 11 defa kullanlmken beyaz ile ilgili kavramlarn

toplam frekans 22 dir.

Getike bembeyaz gezinenler er beer;


63/148

49

Bildim ki hiret denilen yerdedir beer.

(OTA, KGK)

Gece blbl aaran vakte kadar alarm

Eskirz hayl ettiren hengiyle

(R, KGK)

Ne lednn gecedir! T aaran vakte kadar,

Bir mcevher gibi Snbl Sinann rhu yanar.

(KM, KGK)

Syrl beyaz karanlk iinden, parl parl

Berraklnda bilme nedir hafta, ay ve yl

(SS, KGK)

Aranrken ayn lgn sesini,

Souk ay pt beyaz ensesini

(N, KGK)

Siyah szc olumsuz duygularn, istenmeyen durumlarn ifdesi iin

kullanlr ounlukla. Yahy Keml in iirlerinde siyah ile ilgili kavramlarn

toplam frekans 31 dir.

Bzan kader, gelen bora hlinde, zorludur;

Dalar nasl bakarsa siyh ufka yle bak.

(RH, KGK)

Geni kanatlar bolukta simsiyh alan

Ve arkasnda gne domyan byk kapdan

Geince balayacak bitmeyen sknlu gece

(RA, KGK)Zlim saat ihml edilen vakti alar da

Bir n uyanrlarsa lezz uykularndan,

Batan baa, her yer kesilir kapkara zindan.

(VU,KGK)

Hkn- Rm lekeri yaklatn grp


64/148

50

ran gerektir alasa baht- siyhna

(SE, ER)

Karanlk ve gnein snmesi daha ok zamanla ilgili kavramlardr.

Ancak irin zamn anlatmak iin renkle ilgili bu szckleri de semesi

sebebiyle bunlar renk ile ilgili kavramlar olarak kabul edilebilir.

rperme verir hayle sk sk

Hep bir kapdan giren karanlk,

ok belli ayak sesinden artk.

(AKM, KGK)

Sandm ki uzaklat yaan kar ve karanlk,

Uykumda btn bir gece Krfez deyim artk

(KAM, KGK)

Bu ateten yaratlm yaplar fndir

Kaybolur hepsi de bir anda kararmakla bat.

(HAY, KGK)

Mavi de ok kullanlm renklerdendir ve frekans 26 dr. Gn ve

denizin rengidir mvi bzan da bir ift gzel gzn:

Gne domadan mvilemi Boazdan,

Nev-Kr alsn btn ses ve sazdan,

Ufuklarda srsn zafer msksi

(MV, KGK)

Artk enginleince mvi skn

Artyor gkyznde yldzlar

imdi shil boyunca Maltepe yi

Kpren mvi dalgalar yalyor

(M, KGK)

Ynan, Ltin ve Cermen i tek cins eden hav

Esmi bu mvi sahile bir msk gibi

(KD, KGK)


65/148

51

Hl grnr geen asrlar

Bir bir, koyu mvi gzlerinde

(M, KGK)

Hl tahattr eyliyorum mavi bir gece

Yattmd nilgn korunun bir kenrna

Grdm gn nezre-i firze-fmn

Baktm yeil sitrelerin zll- trna

Hatrladm Lamartin in mr-i garmn

(LST, B)

Domutu iimde t derinden

Yldzlar mvi bir semnn

Hazzyle harb idim ednn

(EB, KGK)

Daldn mihveri, gittike sarar baka ziy;

Mvidir her taraf, stn gece, altn dery

(DT, KGK)

Krmz renk ile ilgili szckler Yahy Keml in iirlerinde ounlukla

gnei ya da gln rengini anlatmak iin kullanlmtr.

Elde bir krmz kseyle ufuktan ekilen,

Nice yz bin senedirarkn k mmr

Byle mmr eder ettike hayl skdar,

(HAY, KGK)

Kar dalarda tutumu gibi gl baheleri,Koyu bir krmzlk gkten ayrmakta yeri

(SBS, KGK)

Kzl gller yaratsn cm- glgn nr- hasretten

Bu ci te- Nemrdu glzr ettiansnla

(ZE, ER)

Dunda l-i srh ile pr-hundu mubee


66/148

52

Bir cm bir de ll-i lebin sundu mebee

(SR, ER)

El elbette gzn rengidir.

Eyimdi el gzleri szgn, sesiakrak!

(A, ER)

Hlym tutan bir by var onda diyordum

Grdm: Dii bir parsn el gzleri vard.

(TE, KGK)

Ik ve parlaklkla ilgili szckler ise en ok kullanlm olan renk

kavramlardr, toplam frekans 97 dir.

Sizlersiniz bu nklarla Trk eden!

Eksilmesin u mutlu afaklar bu lkeden!

(DI, KGK)

Kandilli yzerken uykularda

Mehtb srkledik sularda

Bir yoldu parldayan, gmten

Gittik. Bahs amadk dnten

(GC, KGK)

Durgunlap bir ayna kadar parldayan suda

Dny gzel grnd resimlemi uykuda

(S, KGK)

Cnanla ktm tepeler bata amlca

Hl muhayyilemde parldar, resim gibi(Y, KGK)

Smalar gittike parldar bu zaferle,

Gk her tarafndan donanr me alelerle

(VU, KGK)

Revnk verince meclise k- nikb ile


67/148

53

Bs-i dehn- yri taleb merebimcedir.

(SR, ER)

Bu kavramlar birka rnekte ise mnev bir aydnl anlatr.

Ve kbet Dedenin anlanl devri gelir

Bu mskyi, O, son kudretiyle parlatt;

lnce, lkede bir muhteem gne batt

(ESM, KGK)

Hfz Osman gibi hattatla gmlm birk

Bu mezarlkta siyah topra aydnlatyor;

Belli, kabrinde, O, bir nra sarlm yatyor.

(KM, KGK)

Bu rneklerde ir, kl ve kmr szcklerini renk kavram olarak

kullanmtr.

Son demde bu mevsim gibi benzim de kl olmu

(A, ER)

spanya ivekr kmr gzl Perrbl

(HS, KGK)

ire zg bir renk kavram da hande-fm (gl renkli) dir.

Envr- tehniet saan ezhr- hande-fm.

(L, B)

1.1.8 Mzik ile lgili Kavramlar

Mzik Yahy Keml in btn iirlerine sinmitir deta.Temas mzik

olmasa da szckler arasndaki henk her iirine ayr bir msk lezzetiverir.Mzik ile ilgili kavramlarn toplam frekans 179 dur. Mzik ile ilgili

kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 almak, msk 21


68/148

54

2 beste 17

3 ark 11

4 heng 10

5 ny/ney 9

6 raks, saz 7

7 elhan, mzrb, terennm 5

8 trk 4

9 Mhur, name, zil 3

10 bestekr, fasl, kaval, keman, mutrb

(algc), nyn, negmat, tanbur,

tr, terne, zemzeme, zemzemes

2

11 let, Beyt Arabn, ergnun (org),

Fasl- Sultn Yegh, gfte, hisr,

ilhi, kr(mzik), kemanke,

kemene, koro, kudm, lahn(ezgi),

mar, Muhayyer, murgan(arkc),

nagamsaz (trk syleyen),

namehan, namesaz, nakarat,

plk, raksn, rehb (kemene)

1

Tablo 12

Tabiatta vr olan her ey her olay sanki bir mskdir ir iin. Bu

nedenle mski nesnelerin, varlklarn sesidir Yahy Kemle gre. Bu

szcn frekans 21dir.

Mevsim sonu yle bir zamn ki

Gaaip bir mskydi sanki

(GC, KGK)

Yunan, Ltin, ve Cermeni tek cins eden hava

Esmi bu mvi shile bir msk gibi

(KD, KGK)


69/148

55

Daldm coup giden denizin msksine

(HH, KGK)

Schiller bu karl dalara gelmiti gen iken;

Hrriyyet zleyilerinin msksini

Duymu ve sylemiti elikten sad ile

(A, KGK)

Her yanda mskyle akar cybrlar

Her bd- subh m ile ecr sylenr

(DEB, KGK)

Bu lemdeki herey ir iin ayr bir mskdir. yle ki lm bile

baka bir mskiye gei farzeder:

nsan duyar yerin dile gelmi sktunu;

Bir baka mskye gei farzeder bunu;

Teslm olunca va desi gelmi zevline,

Benzer cihna gelmeden evvelki hline

(SB, KGK)

Yahy Keml in msk anlaynda Itr ve onun byk eseri Nev-

Kr ok nemlidir. iirlerinde zamn zamn bu hayranln dile getirmitir.

Byk Itr ye eskiler derler,

Bizim z mskmizin pri;

ok zaman dinledim Nev-Kr

Bir terennm ki hem geni, hem h:

Dalrken Nev nn esrr,Balyorark ufuklarnda vuzh.

(I, KGK)

ok insan anlyamaz eski mskmizden

Ve ondan anlamyan birey anlamaz bizden.

Aar bir altn anahtarla rh ufuklarn,

Hemen yaylmaya balar sad ve nr akn


70/148

56

Ve seslenir byk Itr, semy rten rh,

Peinde dalgalanr bestesiyle Seyyd Nh

O mutlu devrede Itr ye en yakn bir dost

Ikl danteleler bestekr Hfz Post.

(ESM, KGK)

Gne domadan mvilemi Boazdan,

Nev-Kr alsn btn ses ve sazdan,

Ufuklarda srsn zafer msksi

(MV, KGK)

Tanbur, ney ve kemenenin mzik letleri iinde ayr bir yeri vardr

Yahy Keml iin:

rb- mdm in neye kldk fed-y can

(BGT, ER)

Bir yaz kemeneyi bir dinledinse Kanlcada

Baharda bir gece tanbru dinle amlca da

Bu sazlarn duyulur her telinde sde vatan,

Sihirli rzgr eser dim bu topraktan.

(ESM, KGK)

Bilmem kime yhud neye uyduk gittik

Ghi meye gh ney e uyduk gittik

(R4, R)

Demsz olup da name-i ny rebb ile

Bs- dehn- yri taleb merebimcedir.

(SR, ER)

Bestede tabiat, insan anlatmada bir simgedir Yahy Keml iin:

Bir lhzada bir pancur alm gibi yazdan

Bir bestenin engin sesi ykseldi Boaz dan

(S, KGK)


71/148

57

Bin yldan uzun bir gecenin bestesidir bu

Bin yl srecek zannedilen kar sesidir bu

(KAM, KGK)

Her gezmee kmasyla her yer

Bir zevkini andrr bahrn

Endmn zanneder grenler

Bir bestesi eski bestekrn

(M, KGK)

Sz, bestenin kalbidir ikisi birbirinden ayr dnlemez.

Mzrb- tabmz sz kalb etti besteye

Hem beste sylesn bunu hem kr sylesin

(AG, ER)

1.1.9 Vatan ve Millet ile lgili Kavramlar

Yahy Keml iin vatan, tarihten ayr dnlemez. Tarih iinde

milletleri oluturan, yaadklar vatan topradr. Ayrca vatan, ir iin

gurbette iken zlemle hatrlad, zerinde yayorken her bir yerini gezip

grmekten ayr bir zevk ald, milletin bir paras olan kutsal bir varlktr.

irin bu topraklarda sevdii, grd anlatt zel yer isimleri de

vatan kavramnn bir parasdr. Ayrca bu topraklarda yetimi farkl

alanlarda bu lkeye hizmet etmi kiilerin adlar da vatan kavram iine dhil

edilebilir. Ancak bunlar zel kii adlar ve zel yer adlar balklar altnda

incelediimizden dolay burada yalnzca vatan ve millet kavramlar ile ilgili

szckleri konu aldk. Bu ekilde kullanlm szcklerin toplam frekans

178dir. Bu kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 vatan 37

2 halk 20

3 tu 18


72/148

58

4 Trk 17

5 ordu, ryat (bayrak), toprak, lke 13

6 ced, millet 9

7 devlet 6

8 yurt 4

9 hrriyet, rk, memleket, vatanda 2

10 ahrr (sivil halk), ecdd, hill, hrr, liv (bayrak), mev

(yurt), milliyet, Trk

1

Tablo 13

Vatan szcnn frekans 37 dir ve bu kavramlar iinde en ok

kullanlm olandr. Vatan, Yahy Keml in iirlerinde yalnzca zerinde

yaanlan toprak deil, zerinde yaayan halkyla, trihi ve kltryle

ayrlmaz bir btndr. Bu nedenle zaman zaman millet kavram yerine de

kullanlarak kiiletirilmitir.

yle sinmi bu vatan semtine milliyetimiz

Ki biziz hem grlen, hem duyulan, yalnz biz.

(KM, KGK)

Malpken ordu yal dururken btn vatan

Ryma girdi her gece bir ftihne zan

(AD, KGK)

Ulu mbedde kartm vatann birliine,

okkr Tanrya, grdm, bu saatlerde yine

Yayanlarla berber bulunan ervh

(SBS, KGK)

Bu neslin ortada dhicedir baard i,

Vatan nasl karr mskyle, gstermi.

(ESM, KGK)

Vatan szcn, gurbeti, zlemi anlatmak iin kullanmtrir bzen


73/148

59

Dnsem vatan semsna artk bu lkeden

(KD, KGK)

Lkin vatandan ayrln ztrb zor.

(EYS, KGK)

Vatann dman igal altnda bulunduu zor gnler ire ztrap

vermektedir.

Vatanda dman seyretmekztrbyle

Vatanda korkulu ry iindeyiz, gerek

(1918 KGK)

Toprak, lke, yurt ve memleketkavramlar da ska kullanlmtr.

R ya gibi bir akam seyretmee geldin

ok benzediin memleketin her tepesinde

Irkn seni iklmine benzer yaratrken,

Ka fethe koan tular ufuklarla yrm

Trihini aksettirebilsin diye ehren,

Ka ftihin altn kan mermerle karm

(BT, KGK)

Kendi gk kubbemiz altnda bu bayram saati,

Dokuz asrnda btn halk, btn memleketi

Yer yer aksettiriyor mavileen manzaradan

(SBS, KGK)

Hem byk yurdu kuran hem koruyan kudretimiz

Her zaman varlmz, hem kanmz hem etimiz

(SBS, KGK)Lkin kalacak doduumuz topraa bizden

imek gibi bir htra nal seslerimizden!

(MT, KGK)

Atn lkede, yoktan yarat kudretini,

Dehre aksettiriyor, geri, byk mimri,


74/148

60

Bu eserler seni gstermee kf diyemem

(HB, KGK)

Vatan kavram anlatlrken elbette bu vatan vatan yapan cedlerimizde

Yahy Keml in iirlerinde yerini almtr.

Ne saadet! Bu taraflarda, her lfetten uzak,

Vatann ftihi cedlerle berber yaamak

(KM, KGK)

Resme aksettirebilseydin eer, mrnce;

Ebed cedleri karnda grrdn, canl

(HB, KGK)

Btn eserlerimiz, halkmz ve askerlerimiz,

Birer birer grnen anlanl cedlerimiz,

lm yabanc bir lemde bir geceyse bile,

Tahayylmde vatan kalsn eski hliyle

(YD, KGK)

Tarih iinde vatan-millet kavramlar ilenirken, tularmilleti temsil eden

unsurlar olarak, zellikle, irin Eski iirin Rzgryla kitabnda sk kullanlan

bir szck olmutur:

evk- seferle pr-heyecn oldu tular

Bd- zaferle Msra vezn oldu tular

(ME, ER)

Sermest-i cm- vuslat-n oldu tular

Tebriz e reh-nm-y inn oldu tular(, ER)

Yer yer misl-i bd-i hazn oldu tula

Sultan Selim e girye-knn oldu tular

(RI, ER)

Vatan millet kavramlar iinde Trkismi de oka kullanlmtr. Frekans

17 dir.


75/148

61

T Malazgird ovasnda yryen Trkolu

(SBS, KGK)

imek gibi bir semte atldk yedi koldan,

imek gibi Trk atlarnn getii yoldan

(A, KGK)

Dsn elengi Rmun eilsin ser-i firenk

Vur, Trk gnderen yed-i takdr akna

(GA, ER)

1.1.10 Hayl ile lgili Kavramlar

Yahy Keml;Bil ki herey biter lemde hayl ld gn diyerek

hayllerin insan nasl ayakta tuttuunu anlatmtr. Bu kavram irin

iirlerinde, benzetmelerine nemli yer tutar. Bu kavramlarn toplam frekans

120 dir. Bu kavramlar ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 hayl 44

2 ry 34

3 huly 17

4 hayl etmek 9

5 tahayyl 5

6 muhayyel, mutehayyil (hayl kuran),

serb

2

7 d, mn (rya), mevhume,

muhayyile, tayf

1

Tablo 14

Haytn anlam Yahy Keml iin haylin iindedir. Haylolmaynca

dnya da botur yaamak da:

Hulys kalmaynca haytn ne zevki var?

(D, KGK)


76/148

62

Bir rhu besliyen hava yalnz yukardadr.

Hulyy dima uuran duygulardadr

(U, KGK)

Dny biter o yerde ki malb olur hayl

Temdd-i mre kudreti kalmaz tahayyln

(GG, ER)

Bzen nesneler de hayldirir iin:

Bir keti- hayl ile fka yelken a

Deryy dinle gr nice esrr sylenr

(DEB ER)

Hlya tepeler, hayl aalar

(GC KGK)

Sevdlar hulyl havuzlarda serinler

(VU, KGK)

in Ksesinde kse zerindeki resimde grd hayli sevgiliden

bahseder:

Grn ey sevdiim sen

Ki bir in ksesinden

Glmser bir resimdin,

Muhayyel sevgilimdin.

Ya mektup yolla in denYa gel hulym iinden.

(K, KGK)

Ry da hayl kadar nemlidir Yahy Keml iin. Bzen uyurken

grd bir ryy bazen da tabiat seyrederken grd ryy

lmszletirmitiriirlerinde:

Kandilli yzerken uykularda


77/148

63

Mehtb srkledik sularda.

Gitmi kaybolmuuz uzakta

Ry sona ermeden afakta

(GC KGK)

Gzlerden uzaklanca dny

Bin bir geceden birinde gy

Balar ry iinde ry.

(AKM, KGK)

Naklettiim gibiydi bu ryda grdm.

R ya bu. Yoksa baka bir lem midir lm?

(OTA, KGK)

ir ryasz bir uyku dnemez:

Rys olmayan uyanlmaz bir uykuda

Aynen deniz dibinde gne grmeyen suda.

(B, syf 63)

Rylar bzen gzeldir Yahy Keml iin bzen da korkulu.


mrn iyi rysna dalsn, uyusun rh.

(BDM, KGK)

lenler ld, kalanlarla muztarip kaldk.

Vatanda hor grlen bir cematiz artk.

Vatanda korkulu ry iindeyiz gerek.Fakat bu ok sremez, mutlakaa afak skecek.

(1918 KGK)

1.1.11 Hayvanlar ile lgili Kavramlar

Yahy Kemlin iirlerinde, hayvan kavramlar ya benzetme unsuru

olarak ya da tabiatn bir paras olarak yer almlardr. Bu konuda dikkati

eken kular ve kularla ilgili kavramlarn skldr. zellikler de blbl kular


78/148

64

iinde en ok ad geendir. Trk edebiyatnda blbln hep ayr bir yeri

olmutur. O, bir simgedir. Yahy Kemlin iirlerinde de bunu grmekteyiz.

Hayvan kavramlar ile ilgili szcklerin toplam frekans 95 dir. Bu kavramlar

ve frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 ku 19

2 umak 13

3 blbl 12

4 at 11

5 hm, ir 4

6 bl (kanat), murg, per (kanat) 3

7 horoz, nal, ehper (ku ty), tuyr (kular) 2

8 h, arslan, bcek, cenh (kanat), ef (ylan),

ejderha, hayvan, inn (dizgin), kartal, koyun,

melemek, pars, simurg, timsah, yele

1

Tablo 15

Ku ile ilgili kavramlarn toplam frekans 75 dir. Blbl szcnn

frekans 12dir. Blbl sevgiliye ulamak isteyen ktr.

Bir uykuya cnanla berber uyuyanlar,

Grmezler ufuklarda afak skt n

Blblden o elencede feryd iitilmez.

(VU, KGK)

Ey gl skta varma emreyle blble

Glende mest-i zevk alan ahbb uyanmasn

(G, ER)

Akn gl aan blbl ten vaktinde


79/148

65

Yranla tarab yr ile vuslat dileriz.

(T, R)

Kular hrriyetin, gcn bzen de krlganln simgesidir Yahy

Keml in iirlerinde. Bu anlam kimi zaman kanat, kimi zamn umak

kavramlar verir.

Tebrz e utu feth-i cellin hmlar

Bir byle hli grmedi ran semlar

(TO, ER)

Rytnn lemleri stnde umaa

Smrg-i feth hem- nesm- seher gelr

(B, ER)

Bizdik o hcmun btn akyla kanatl;

Bizdik o sabh ilk atlan safta yz atl

(MT, KGK)

Benzim, lmn iri yayldka sarard.

Kalbimse bu hengmede kular gibi rkek

(DE, KGK)

Bu kavramlar benzetme unsuru olarak da ska kullanlmlardr.

Bir zirveye konmayan hmdr ki gnl

zdeliin hev-yevkinde yaar

(SER, R)

Umakta, konmadan, kysz bir denizde rh;

Benzer mi byle bir kua Tfan iinde Nh?

(U, KGK)Bir yldz akt, gk ve deniz sarmar gibi.

Sandk ki utu gitti bir altn kanatl ku.

Bir yldzn zevlini grdk de bylece

(BYA, KGK)

Gnl ki zge hmdr kalr m yerde Keml


80/148

66

Uup almal son hamle- cenha kadar

(G, ER)

1.1.12 lm ile lgili Kavramlar

lm kavram da Yahy Kemlin iirlerinin temasn oluturmu

konular iinde nemli yer tutar. Bunu, kimi zamn Sessiz Gemi iirinde

olduu gibi benzetmeler yoluyla yapmtr.

Artk demir almak gnn gelmise zamandan

Mehle giden bir gemi kalkar bu limandan

Bunun yan sra lm, bu konu ile ilgili kavramlar kullanarak da

ilemitir. Bu szcklerin frekans 87 dir. lm ile ilgili kavramlar ve

frekanslaru ekildedir:

NO KELME FREKANSI

1 lmek 18

2 hiret, kabir, mezar 6

3 len 5

4 ehd, ukb, uyku (lm) 4

5 can vermek, fn, kymet, lgn, rhlet

(lm)

3

6 gmmek, lahd (kabir), na, lm 2

7 ecel, fed-y can, giyotin, kefen, le,

merhum, merkd (mezar), mevt(lm),

servilik (mezarlk), teneir, tengna

(mezar)

1

Tablo 16

Yahy Keml, ocukken annesini kaybetmi ve bu lm, iri derinden

etkilemitir.

Ben girmeden haytafaklandran aa


81/148

67

Bir sonbaharda annemi gmdk o topraa

(K, KGK)

Annemin nan grdmd;

Bakyorken bana sbit ve donuk gzlerle,

Adan ldracaktm.

(UF, KGK)

ir, lm, hayatn bir paras kabul etmi, bu kabul edii de iirlerine

yanstmtr.

lmek kaderde var, bize rknt vermiyor;

Lkin vatandan ayrln ztrb zor

(ES, KGK)

lmek deildir mrmzn en fec ii

Mkl budur ki lmeden evvel lr kii

(D, KGK)

lm sde bahr ilkesidir bir rinde:

Gnl her yerde buhurdan gibi yllarca tter.

(R, KGK)

Yaamak zevki nedir bilmek lmden korkan!

(OR, KGK)

Km almadk msferetinden bu lemin

Cnanla meyle son gn ey mevt sendeyiz

(AHG, KGK)

lmek kaderde var yaayp khnemek hazinBir are yok mudur buna y Rabbel- lemin

(BE, KGK)

ir vatan zlemini bzen lmle edeer tutmutur.

Gnler ksald. Kanlcann ihtiyrlar

Bir bir hatrlamakta geen sonbahrlar

Yalnz bu semti sevmek iin mrmz ksa


82/148

68

Hi dnmemek lm gecesinden bu shile,

Bitmez bir zleyitir, lmden beter bile

(ES, KGK)

lm yabanc bir lemde bir geceyse bile,

Tahayylmde vatan kalsn eski hliyle

(YD, KGK)

lm tpk uzun bir uyku gibidir.

Fn mr biter, bir uzun sonbahr olur.

Anlar ki yolcu, yol grnr serviliklere,

Yaprak nasl derse akp kaybolan suya,

Rh yle yollanr uyanlmaz bir uykuya,

Duymaz bu anda ta gibi kalbinde bir sz;

Fark etmez anne toprak lm mcermz

(SB, KGK)

Dalsn yaknda gzlerim son uykuma!

(D, KGK)

Artk gne grnmez olur, gk bulutludur,

Rahata dal, lm sonu gelmez bir uykudur.

(GE, KGK)

lm diyririn ryasna da girmitir:

Grdm lm diyrn ryda bir geceSessizlik ortamnda gezindim kederlice

Getike bembeyaz gezinenler er beer;

Bildim ki hiret denilen yerdedir beer

Naklettiim gibiydi bu ryda grdm


83/148

69

Ry bu. Yoksa baka bir lem midir lm?

(OTA, KGK)

1.2 KELME SIKLII

Yahya Kemal Beyatlnn iirlerinde Kelime Dnyas isimli tez

almamzda kelimelerden yola karak irin slbu ile ilgili bilgilere

ulamaya altk. Szcklerin tekrar oran da slp almasnda yol

gsterici bir zelliktir. Bu alanda lyas Gz tarafndan oluturulan Yazl

Trkenin Kelime Skl Szl, bizim almamza yol gsterici bir nitelik

tamaktadr. lyas Gzn bu eserinde ele alnan 1.006.306 szcn, eser

iinde belirtilen kullanm sklklar ve Yahya Kemalin incelediimiz iirlerinde

daha nce kelime aileleri bal altnda incelediimiz szcklerden sk

kullanlm ve irin slbu ile ilgili belirleyici zellik tayanlar ele alp,

kullanm oranlarn karlatrarak Yahya Kemalin slbuna farkl bir gzle

bakmaya altk. irin kulland ( zel isimler hari ) 15588 szck iinde

ele aldmz kelimelerin oranlarn belirleyerek karlatrmaya dahil ettik.

Yahya Kemalin iirlerinde stanbul ayr bir yere sahiptir. ir iin

yalnzca bir ehir deil, sen diye seslendii deta canl bir varlktr. ir

stanbula hitap iin ounlukla sen zamirini kullanmtr. Bu szcn

skl 79 ve oran da % 0.5tir. Sklk Szlnde ise oran daha azdr: % 0.2

Farkl kelime aileleri iinden setiimiz szckler iinde sk kullanlm

olanlardan biri 72 skl ile gn szcdr.Yahya Kemalin kulland

szck saysna oran ise % 0.5tir. Sklk Szlnde ise bu szcn oran

%0.3tr. Zaman szcnn skl ise 55 ve oran % 0.2dir. Zaman

kavramlar iinde ok kullanlm bir dier szck de 50 skl ve %0.3 oranile mrdr. Bu szcn Sklk Szlndeki oran ise %0.01dir. Zaman

kavram Yahya Kemalin iirlerinde slbu belirleyici zellik tamaktadr ve

bunlar iinde en ok kullanlm olanlarn oran da Sklk Szl ile

karlatrldnda yksek bir orandr.

Duygu ile ilgili kavramlar da Yahya Kemalin iirlerinde ok kullanlm

olanlardr. Bunlar arasnda da 61 skl ile gnl szc ilk srada yer alr.


84/148

70

ir, bu szc yalnzca soyut bir kavram olarak deil ou zaman

kendisini ifde etmek iin kullanr. Bu szcn oran %0.4tr. Sklk

Szlndeki oran ise %0.02dir. ir bu szckte de genel ortalamann

stnde bir kullanma sahiptir.

Ak, Trk edebiyatnda en ok kullanlm olan szcklerdendir

denilebilir. zellikle iir trnde belirgin olarak gze arpar. Yahya Kemalin

iirlerinde kelimenin skl 57 ve oran da % 0.4tr. Sklk Szlnde oran

ise % 0.03tr. Bu da Yahya Kemalin kimi zaman bir kiiye kimi zaman da bir

yere hissettiklerini anlatrken bu szc ne kadar sk kullandn gsterir.

Gl ve blbl, Trk edebiyatnn belki de en ok bilinen

kahramanlardr. Blbln mitsiz ak, gln ulalmazl pek ok ir ve

yazar tarafndan ama hepsinde ayr bir slpla, ayr bir lezzetle ele alnm

ve bu iki szck akllarda yer etmitir. Yahya Kemalin iirlerinde de gl

szc 60 skl ve %0.4 oran ile en ok kullanlm olan szckler

arasndadr. Sklk Szlndeki oran ise %0.01dir. Bu szck de Yahya

Kemalin iirlerinde ortalamann stnde kullanlmtr. Tpk ondan ayr

dnlemeyen ve onun hayran olan blbl gibi. Blbl de 12 skl ve %

0.08lik oran ile Sklk Szlndeki %0.001 orannn zerindedir.

Ufuk, bir tabiat unsuru olmasnn yan sra Yahya Kemalin mekan

kavram ile zdeletirdii bir kavramdr. 58 skl ve %0.4 oran ile sk

kullanlm olan szcklerdendir. Sklk Szlndeki oran ise %0.006dr.

Hayl, Yahya Kemal iin yaamak, hayatn tadn almakla zdetir.44

skl ve %0.3 oran ile ok kullanlm bir szcktr. Sklk Szlnde ise

% 0.02 oranndadr. Hayl kavramn ifde eden bir dier szck dehlyadr. Yahya Kemalin iirlerinde 17 sklnda ve %0.1 oranndadr.

Sklk Szlnde bu oran ok daha dktr: % 0.0004tr.

Yahya Kemal, hayat ve kimi zaman da lm anlatrken rya

szcn kullanmtr. Bu szck, irin iirlerinde 34 skl ve % 0.2 oran

ile yer alr. Sklk Szlnde ise % 0.02 orana sahiptir.


85/148

71

Denizler bazen sonsuzluu, bazen huzru bazen de Yahya Kemalin

iirlerinde olduu gibi memleketi artrr. 40 skl ve % 0.3 oran ile

kullanlan bu szck Sklk Szlnde % 0.05 oran ile yer alr.

ir, mrnn byk blmn yurt dnda geirmitir. Bunun, irin

iirlerine gurbet duygusu olarak yansmas ve gurbet szcnn sk

kullanlmas da bunun sonucudur denilebilir. Bu szck, Yahya Kemalin

iirlerinde 15 skl ve % 0.1 orannda kullanlmtr. Sklk Szlnde ise

oran % 0.002dir.

Yahya Kemal, iirlerinde yer ile ilgili kavramlara oka yer vermitir.

Bunlar bazen zel yer adlardr. Buralar tasvir ederken, buralarla ilgili

duygularn anlatrken tabiat unsurlarn kullanmtr. Da, bunlar iinde en

ok kullanlandr. Skl 32 ve oran % 0.2dir. stanbul yedi tepedir ve ir

stanbulu anlatrken tepe szcn tercih etmitir ou zaman. Bu

szcn skl ise 17 ve oran da % 0.1dir. Bu szcklerin Sklk

Szlndeki oranlar ise daha dktr. Dan oran % 0.03, tepeninki ise

% 0.01dir.

Yer kavramnn anlam kazanm bir zellii de vatandr ir iin.

Gurbet duygusunun da etkisiyle bu szce de ska yer vermitir ir.

Skl 37 ve oran da % 0.2dir. Sklk Szlndeki kullanm oran da irin

kullanm oranndan bir hayli azdr: % 0.006.

ir iin, bakt, grd hereyde msk vardr deta. lk genlik

zamanlarndan itibaren balayan msk ak, Yahya Kemalin iirlerini

epevre sarmtr. Bu szcn kullanm skl 21 ve oran da % 0.1dir.

Sklk Szlnde ise % 0.003 oran ile daha az kullanldn gryoruz.Gkyz, tabiat tasvirlerinde ne kan unsurlardandr. Yahya Kemal

iin de bunu syleyebiliriz. ir, gk szcne 28 sklnda ve %0.2

orannda yer vermitir. Sklk Szlne baktmzda % 0.01 oran ile bu

sz

yahya kemal beyatlı'nın şiirlerinde kelime dünyası

Documents