wykonywanie podstawowych robót murarskich 713[08].z1 · technologia robót pomocniczych 713...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Marek Machnik

Wykonywanie podstawowych robót murarskich 713[08].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006


1

Recenzenci: mgr inż. Darecka Halina mgr inż. Gąsiorowska Danuta Opracowanie redakcyjne: inż. Frankiewicz Danuta Konsultacja: inż. Frankiewicz Danuta mgr inż. Sagan Teresa

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z1.03 Wykonywanie podstawowych robót murarskich zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu montera izolacji budowlanych Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006


2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 7 4.1.3. Ćwiczenia 8 4.1.4. Sprawdzian postępów 9

4.2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót murarskich

10

4.2.1. Materiał nauczania 10 4.2.2. Pytania sprawdzające 12 4.2.3. Ćwiczenia 12 4.2.4. Sprawdzian postępów 14

4.3. Materiały do wykonywania robót murarskich 15 4.3.1. Materiał nauczania 15 4.3.2. Pytania sprawdzające 26 4.3.3. Ćwiczenia 26 4.3.4. Sprawdzian postępów 29

4.4. Podstawowe narzędzia i sprzęt do robót murarskich 30 4.4.1. Materiał nauczania 30 4.4.2. Pytania sprawdzające 33 4.4.3. Ćwiczenia 33 4.4.4. Sprawdzian postępów 35

4.5 Zasady układania i wiązania elementów w murze 36 4.5.1. Materiał nauczania 36 4.5.2. Pytania sprawdzające 39 4.5.3. Ćwiczenia 39 4.5.4. Sprawdzian postępów 41

4.6. Podstawowe roboty murarskie – wznoszenie murów jednorodnych 42 4.6.1. Materiał nauczania 42 4.6.2. Pytania sprawdzające 45 4.6.3. Ćwiczenia 46 4.6.4. Sprawdzian postępów 48

4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich 49 4.7.1. Materiał nauczania 49 4.7.2. Pytania sprawdzające 50 4.7.3. Ćwiczenia 51 4.7.4. Sprawdzian postępów 52

5. Sprawdzian osiągnięć 53 6. Literatura 58


3

1. WPROWADZENIE

Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego modułowego programu nauczania.

Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:

− wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,

− cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem, czyli czego nowego się nauczysz,

− materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwicznia, − pytania sprawdzające -– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś

podane treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń, − ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych, − sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy

potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej, − wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb zawodu montera izolacji budowlanych. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści z Materiału nauczania, sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych. Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE wskazują na luki w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK. Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili, z wyjątkiem testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac.

Z zasadami i przepisami zapoznasz się w czasie nauki.


4

Schemat układu jednostek modułowych

713[08].Z1 Technologia robót pomocniczych

713 [08].Z1.01 Wykonywanie podstawowych

robót ciesielskich


robót zbrojarskich i betoniarskich


robót murarskich


robót tynkarskich


robót malarskich


robót ślusarskich


5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – korzystać z różnych źródeł informacji, – stosować terminologię budowlaną, – odróżniać technologie wykonania budynku i budowli, – rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane, – odczytywać i interpretować rysunki budowlane, – posługiwać się dokumentacją budowlaną, – wykonywać przedmiary i obmiary robót, – wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne, – organizować stanowiska składowania i magazynowania, – transportować materiały budowlane, – stosować procedury udzielania pomocy przedmedycznej osobom poszkodowanym, – przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przewidywać i zapobiegać

zagrożeniom.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – zorganizować, użytkować i zlikwidować stanowisko pracy do wykonywania robót

murarskich zgodnie z wymaganiami technologicznymi, zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

– odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót murarskich, – posłużyć się sprzętem pomiarowym, – określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót murarskich oraz

sporządzić zapotrzebowanie materiałowe, – przetransportować i dokonać składowania materiałów murarskich na stanowisku pracy, – dobrać i ocenić zastosowanie materiałów do wykonania zadania, – dobrać narzędzia i sprzęt do robót murarskich, – wykonać zaprawę murarską o określonych proporcjach składników, konsystencji i marce, – określić konsystencję zaprawy murarskiej, – podzielić cegłę w określonych proporcjach wymiarowych, – ułożyć cegły w murze według zasad wiązania pospolitego, – rozpoznać rodzaje spoin i określić ich grubość, – ułożyć zaprawę na murze w taki sposób, aby uzyskać spoinę zgodną w wymaganą

grubością, – wykonać murowanie na wycisk i na docisk z kielnią, – wykonać mur „na spoinę pełną” i „na spoinę pustą”, – wykonać mury proste o grubości zgodnej z projektem, – wykonać mur w narożniku prostokątnym, – wykonać prosty filar okienny, – wykonać zakończenia murów, – wykonać strzępia zazębione i uciekające, – zmontować, eksploatować i zdemontować rusztowanie do robót murarskich, – przeprowadzić bieżącą kontrolę poprawności wykonanej pracy, – ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki, – sporządzić rozliczenie materiałowe, – obliczyć wynagrodzenie za pracę, – wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i ochrony środowiska.


7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji 4.1.1. Materiał nauczania Na pewno zadajesz sobie pytanie, dlaczego, będąc monterem izolacji budowlanych, musisz ukształtować pewne umiejętności związane z zawodem murarza. W dalszej części tego rozdziału dowiesz się, w jakich przypadkach będzie to konieczne i wymagane ze względu na technologię robót. Mur jest to konstrukcja wykonana z elementów drobnowymiarowych naturalnych (kamieni naturalnych) lub sztucznych (cegieł, pustaków lub bloczków). Elementy takie mogą być połączone zaprawą lub ułożone bez jej użycia. Pomiędzy elementami tworzącymi mur powstają spoiny. Proces wznoszenia muru nazywa się murowaniem. Do zadań murarza należy nie tylko wykonywanie z kamieni, cegieł, pustaków i bloczków elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych budynków ale także murowanie kanałów ściekowych, przepustów, tuneli i studni rewizyjnych oraz wykonywanie, naprawianie oraz konserwowanie pieców grzewczych i przemysłowych, kotłów i kominów przemysłowych. Niektóre z tych umiejętności okażą się przydatne do wykonania Twoich głównych zadań zawodowych. Najczęściej izolacje wykonuje się na podłożu stanowiącym konstrukcję nośną, która może być murem. Przed ułożeniem izolacji należy sprawdzić jego stan techniczny i usunąć ewentualne usterki. Być może będziesz musiał wykuć zniszczone elementy drobnowymiarowe, na ich miejsce domurować elementy bez uszkodzeń, a nawet wznieść nowy fragment muru. Z murowaniem zetkniesz się również w trakcie wykonywania izolacji termicznej w ścianie trójwarstwowej. W przypadku izolacji narażonych na zniszczenie pod wpływem czynników zewnętrznych będziesz musiał wykonać warstwy ochronne, będące w pewnych przypadkach murem. Podczas układania lub naprawy izolacji termicznej pieców, będziesz miał do czynienia z procesem wykonania lub uzupełnienia obudowy kanałów paleniskowych i komór ogniowych wymurowanych z cegły piecowej i szamotowej. Niezależnie od prac związanych z wykonywaniem izolacji, posiadanie dodatkowych umiejętności zawodowych podnosi Twoją wartość pracownika budowlanego i jest bardzo cenione przez pracodawców.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaką konstrukcję nazywamy murem? 2. Jakie prace wykonuje murarz na terenie budowy? 3. Dlaczego warto posiadać wiele umiejętności zawodowych?


8

4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie niżej wymienionych czynności wykonywanych na stanowiskach roboczych na budowie wybierz te, w których możesz wziąć udział pracując w swoim zawodzie. W „Poradniku majstra budowlanego” odszukaj informacje dotyczące jednego z wybranych procesów, zapoznaj się z nimi, a następnie wykonaj szkic elementu, o którym czytałeś. Na szkicu zaznacz izolację i ten fragment elementu, który będziesz mógł wykonać posiadając podstawowe umiejętności murarza. Czynności wykonywane na terenie budowy: – zamontowanie stolarki okiennej, – wymurowanie ściany trójwarstwowej z warstwą izolacji cieplnej, – ułożenie posadzki z deszczułek parkietowych, – zamontowanie umywalki na ścianie pomieszczenia, – wykonanie z cegły warstwy ochronnej izolacji przeciwwilgociowej na ścianie piwnicy, – wykonanie wykopu pod fundament budynku, – zamurowanie zbędnego otworu okiennego w ścianie z izolacja cieplną, – wykonanie stropu w postaci płyty żelbetowej, – wykonanie tynku ozdobnego na ścianie budynku. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) wybrać z tematu ćwiczenia i zapisać te procesy, w których możesz wziąć udział pracując

w swoim zawodzie, 5) odszukać w Poradniku majstra budowlanego informacje na temat jednego wybranego

procesu i zapoznać się z nimi, 6) wykonać szkic elementu, który powstanie w wyniku wybranego procesu, 7) zaznaczyć i podpisać wyraźnie na szkicu izolację i efekt pracy powstały dzięki

umiejętnościom murowania, 8) przekazać szkic nauczycielowi, 9) uporządkować miejsce pracy, 10) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 11) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 12) zaprezentować efekty swojej pracy, 13) dokonać samooceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze papieru formatu A4, − przybory do rysowania, − Poradnik majstra budowlanego.


9

4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić jaką konstrukcję nazywamy murem? 2) określić, jakie prace murarskie możesz wykonać

pracując w zawodzie monter izolacji budowlanych?


10

4.2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót murarskich

4.2.1. Materiał nauczania W trakcie pracy na terenie budowy występują różnorodne zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników. Zagrożenia takie i sposoby przeciwdziałania im zostały omówione w programie jednostki modułowej B1.02 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, wspólnej dla wszystkich zawodów budowlanych. W tym rozdziale znajdziesz wiadomości uzupełniające, właściwe dla robót murarskich. Do typowych zagrożeń występujących podczas robót murarskich zaliczamy uszkodzenia rąk stosowanymi narzędziami, uderzenia lub otarcia materiałami drobnowymiarowymi, zaprószenie oczu pyłem lub zaprawą, upadek z wysokości, uderzenia przedmiotami spadającymi z wyższych kondygnacji, zasypanie ziemią podczas wykonywania prac w wykopach. Stosowanie odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej Odzież robocza i środki ochrony indywidualnej polepszają warunki higieny osobistej i bezpieczeństwo pracy. Odzież ochronna stosowana w robotach murarskich to czapka drelichowa lub beret, ubranie drelichowe, trzewiki skórzano – gumowe. Środki ochrony indywidualnej to rękawice drelichowe lub brezentowe, okulary ochronne, maska przeciwpyłowa, fartuch przedni brezentowy, hełm przeciwuderzeniowy. Nie wolno wykonywać pracy bez środków ochrony indywidualnej, przewidzianej dla danego stanowiska pracy. Pracownicy narażeni na rozprysk materiałów powinni używać okularów ochronnych i rękawic. Podczas pracy z materiałami sypkimi należy używać masek przeciwpyłowych. Rękawic ochronnych należy używać w czasie prac mogących spowodować uszkodzenie skóry rąk, przede wszystkim do ochrony przed żrącym działaniem wapna i niektórych domieszek chemicznych, stosowanych do zapraw. Praca poniżej poziomu terenu i w wykopach Wykopy o ścianach pionowych bez zabezpieczeń mogą być wykonywane do głębokości 1 m w gruntach zwartych, pod warunkiem, że teren przy wykopie nie jest obciążony w pasie o szerokości równej głębokości wykopu. Dla wykopów ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu muszą być wykonane spadki terenu w pasie o szerokości równej trzykrotnej głębokości wykopu, umożliwiające odpływ wód opadowych w kierunku od wykopu. Konieczne jest również sprawdzanie stanu skarpy po deszczu, mrozie lub dłuższej przerwie w pracy. Wykopy powinny być zabezpieczone balustradami, posiadającymi poręcze na wysokości 1,1 m nad terenem. Balustrady ustawia się w odległości nie mniejszej niż 1 m od krawędzi wykopu. W pobliżu wykonywanych prac należy umieścić tablice ostrzegawcze. Składowanie urobku, materiałów i wyrobów nie może być wykonane w odległości mniejszej niż 0,6 m od krawędzi wykopu, jeżeli ściany wykopu są obudowane lub w strefie klina naturalnego odłamu gruntu, jeżeli ściany wykopu nie są obudowane. Jeżeli stanowisko pracy znajduje się między skarpą wykopu lub jej zabezpieczeniem, a wznoszoną ścianą fundamentową, to szerokość stanowiska powinna wynosić przynajmniej 70 cm. Zabronione jest podkopywanie ścian wykopu oraz wrzucanie do niego materiałów i narzędzi podczas prowadzenia prac. Wchodzenie i schodzenie do wykopu powinno się odbywać wyłącznie po schodach lub drabinach, odległych od siebie o co najwyżej 20 m.


11

Prowadzenie robót powyżej poziomu terenu (na wysokości) Pracą na wysokości jest pracą wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Dopuszcza się zatrudnienie młodocianych w wieku powyżej 17 lat na wysokości do 10 m, w wymiarze do dwóch godzin na dobę, pod warunkiem pełnego zabezpieczenia przed upadkiem i wyłączenia innych zagrożeń. Przy wykonywaniu prac na wysokości należy zapewnić bezpośredni nadzór nad tymi pracami, odpowiednie środki zabezpieczające oraz przeprowadzić instruktaż pracowników. Na powierzchniach wzniesionych powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub gruntu powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych, umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 15 cm. Pomiędzy poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub inne wypełnienie, uniemożliwiające wypadnięcie osób. Ścian nie wolno murować stojąc na nich ani wykorzystując drabinę. Zabronione jest również chodzenie po świeżo wymurowanych ścianach i stropach. Nie wolno urządzać stanowisk roboczych na różnych poziomach, jedno nad drugim, bez dodatkowego zabezpieczenia. Zabronione jest opieranie się o bariery zabezpieczające oraz wychylanie się poza konstrukcje. Otwory w ścianach zewnętrznych, których dolna krawędź znajduje się poniżej 0,8 m od poziomu stropu lub pomostu, należy zabezpieczyć poręczami ochronnymi, umieszczonymi na wysokości 1,1 m oraz deskami krawężnikowymi o wysokości 15 cm. Zabezpieczyć należy także otwory w stropach. Praca na rusztowaniach Ma ona również charakter pracy na wysokości. Murarz ustawia najczęściej rusztowania na stropie kolejnej kondygnacji, w związku z czym rzadko pracuje na wysokości większej niż 2,5 m, obowiązuje go jednak przestrzeganie wszystkich podanych wcześniej przepisów i zasad. W robotach murarskich stosuje się najczęściej rusztowania na kozłach (tradycyjnych i inwentaryzowanych) oraz rusztowania ramowe typu „Warszawa”. Spotyka się również rusztowania stolikowe i teleskopowe. Montaż i demontaż rusztowań systemowych może być przeprowadzony tylko przez pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje. Nie wolno prowadzić montażu i demontażu w czasie intensywnej mgły, ulewy, gołoledzi, silnego wiatru i o zmroku. W takich warunkach nie wolno również prowadzić prac na rusztowaniu. Podłoże, na którym ustawia się rusztowanie powinno być równe, zapewniać stabilność rusztowania, być odwodnione i zapewniać odpływ wód opadowych. Nie wolno ustawiać rusztowań na niestabilnych podkładach, takich jak cegły, pustaki, belki. Konstrukcja rusztowania powinna być dostosowana do przenoszenia występujących obciążeń. Powinny być wywieszone tablice z podanym dopuszczalnym obciążeniem pomostu. Pomosty powinny posiadać powierzchnię roboczą umożliwiającą wykonanie pracy oraz składowanie na jej czas równomiernie rozłożonych narzędzi, sprzętu i niezbędnej ilości materiałów. Pomost rusztowania powinien znajdować się przynajmniej 0,3 m poniżej poziomu wznoszonego muru. Pomosty powinny być wykonane zgodnie z zasadami omówionymi w punkcie 4.3 poradnika. Do wykonania rusztowań drewnianych powinno się używać wyłącznie drewna zdrowego, o małej liczbie sęków i drobnych słojach, zaimpregnowanego środkiem grzybobójczym. Gwoździe do rusztowań powinny być 2 - 3 razy dłuższe niż grubość przybijanego elementu, przy czym ich długość nie może być mniejsza niż 75 mm. Deski pomostu w rusztowaniach kozłowych można łączyć wyłącznie nad kozłami, na zakład nie mniejszy niż 20 cm w obie strony, licząc od osi oparcia.


12

Wchodzenie i schodzenie z rusztowania powinno się odbywać wyłącznie po drabinach i schodniach przeznaczonych do tego celu. Nie wolno biegać po pomostach rusztowań ani składować na nich materiałów i narzędzi po zakończeniu pracy. Rusztowania powinny być konserwowane i utrzymywane w czystości. Stosowanie narzędzi i sprzętu Narzędzia i sprzęt powinny odpowiadać określonym wymaganiom, aby pozwalały na bezpieczną pracę. Powinny być zdatne do użytku i używane zgodnie z przeznaczeniem oraz codziennie czyszczone i konserwowane przez pracownika. Poziomnice i linie ważne powinny być gładkie i nieuszkodzone. Młotki i łopaty powinny być trwale osadzone na trzonkach. Narzędzia elektryczne i maszyny powinny posiadać instrukcje obsługi, zgodnie z którymi należy je eksploatować. Przed każdym użyciem należy skontrolować stan obudowy, wyłącznika i przewodu zasilającego – w razie stwierdzonych uszkodzeń - oddać urządzenia do naprawy. Narzędzia należy chronić przed wodą i wilgocią. Włączać i wyłączać należy wyłącznie ujmując za wtyczkę – nigdy za przewód. W przypadku wystąpienia zakłóceń należy natychmiast wyłączyć zasilanie i zawiadomić przełożonego. Zabronione jest zdejmowanie osłon zabezpieczających oraz naprawianie, czyszczenie, smarowanie maszyn podczas pracy. Miejsce pracy betoniarki i mieszarki do zapraw powinno być zabezpieczone przed czynnikami atmosferycznymi. 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie zagrożenia występują na stanowisku pracy murarza? 2. W jakim celu stosuje się sprzęt ochrony indywidualnej? 3. Jakim warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy powinny odpowiadać narzędzia używane

w robotach murarskich? 4. W jakich warunkach ma miejsce praca na wysokości? 5. Jakim warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy powinny odpowiadać rusztowania

stosowane w robotach murarskich? 6. W jaki sposób eksploatuje się rusztowanie zgodnie z warunkami bezpieczeństwa i higieny

pracy?

4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Przypomnij sobie, jaki sprzęt ochrony indywidualnej stosowałeś do wykonania poprzednich ćwiczeń. Wskaż zagrożenia, które były tego przyczyną. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć sobie jakiego sprzętu ochrony indywidualnej używałeś w poprzednich

ćwiczeniach, 2) określić zagrożenia, które były tego przyczyną, 3) zapisać spostrzeżenia i wnioski na arkuszu papieru, 4) zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi.


13

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura. Ćwiczenie 2 Sprawdź, czy narzędzia znajdujące się w pracowni odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy. Zapoznaj się z instrukcją obsługi wiertarki lub mieszadła mechanicznego znajdującego się w pracowni. Ustal, jakie informacje można odczytać z instrukcji obsługi wiertarki elektrycznej lub mieszadła mechanicznego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) sprawdzić, czy narzędzia znajdujące się w pracowni odpowiadają przepisom

bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) zapisać wyniki obserwacji, 3) zapoznać się z instrukcją obsługi wiertarki lub mieszadła mechanicznego, 4) zapisać, jakie najważniejsze informacje można odnaleźć w instrukcji, 5) zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi. Wyposażenie stanowiska pracy: – zestaw narzędzi murarskich znajdujących się w pracowni, – instrukcja obsługi wiertarki lub mieszadła mechanicznego, – literatura. Ćwiczenie 3 Wykonaj montaż pojedynczej kondygnacji rusztowania kozłowego, wykorzystując materiał nauczania z rozdziału 4.3 i 4.6. Sprawdź, czy wykonane przez Ciebie rusztowanie odpowiada warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć informacje potrzebne do wykonania ćwiczenia, 2) sprawdzić stan podłoża pod rusztowanie, 3) ocenić zgodność kozłów rusztowania z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) ułożyć trzy kozły we właściwej odległości, 5) ocenić zgodność elementów pomostu z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, 6) ułożyć pomost rusztowania, 7) ocenić sposób montażu rusztowania, 8) zapisać wnioski z obserwacji, 9) zapisać warunki bezpiecznej eksploatacji rusztowania, 10) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi, 11) zdemontować rusztowanie. Wyposażenie stanowiska pracy: – kozły rusztowania, – elementy pomostowe rusztowania, – gwoździe ciesielskie, – młotek, – łapka ciesielska, – cęgi.


14

4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać zagrożenia występujące w robotach murarskich? 2) dobrać i zastosować sprzęt ochrony indywidualnej? 3) wskazać usterki narzędzi i sprzętu wykorzystywanego w robotach murarskich i określić możliwość ich zastosowania? 4) posłużyć się instrukcją obsługi narzędzi? 5) ocenić zgodność elementów wykorzystanych do wykonania rusztowań murarskich z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy? 6) zmontować i zdemontować rusztowanie kozłowe zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy? 7) zastosować zasady bezpiecznej eksploatacji rusztowań?


15

4.3. Materiały do wykonywania robót murarskich

4.3.1. Materiał nauczania Do podstawowych materiałów wykorzystywanych w robotach murarskich należą:

a) drobnowymiarowe elementy ścienne i stropowe – cegły, pustaki i bloczki, b) zaprawy budowlane.

Drobnowymiarowe elementy ścienne Wygląd oraz zastosowanie drobnowymiarowych elementów murarskich zależy od rodzaju materiału, z jakiego zostały wykonane, wymiarów, typów, grup i klas. Do produkcji takich elementów wykorzystuje się gliny wypalane w wysokich temperaturach (ceramikę), zaprawę wapienno – piaskową (silikaty), betony zwykłe i lekkie oraz zaczyny i zaprawy gipsowe. Wytrzymałość na ściskanie, podaną w MPa określa klasa elementu – cegły najczęściej posiadają klasę 3,5, 5, 7,5, 10, 15 i 25. Cegły ceramiczne mają kształt prostopadłościenny o podstawowych wymiarach: długość – l, szerokość – b i wysokość – h. Wymiary mogą być tradycyjne, gdzie długość cegły pojedynczej wynosi 250 mm, szerokość 120 mm i wysokość 65 mm (zwiększana 2 lub 3 razy +10 mm na spoiny) a także modularne, w których wymiary wynoszą 88 mm, 188 mm lub 288 mm (wraz ze spoiną odpowiadają wymiarowi 100 mm lub jego wielokrotności). Z cegieł o wymiarach tradycyjnych wykonuje się ściany samodzielne, cegły modularne nadają się do współpracy z pustakami modularnymi. Cegły ceramiczne w zależności od temperatury ich wypalania mogą mieć strukturę porowatą lub spieczoną. W drugim przypadku charakteryzują się one wyższą wytrzymałością na ściskanie, niższą nasiąkliwością oraz większą odpornością na działanie czynników atmosferycznych, w związku z tym stosuje się je w miejscach, gdzie wymagana jest duża nośność muru, duża trwałość i odporność na zawilgocenie oraz kwasy i zasady (cegły klinkierowe). Cegły w zależności od dokładności ich wykonania produkowane są jako: – zwykłe (Z) – przeznaczone do wykonania murów wymagających tynkowania, – licowe (L) – wykonane dokładniej, zazwyczaj o większej wytrzymałości

i mrozoodporności nie wymagające tynkowania; stosowane są do licowania ścian i obmurowywania różnych obiektów i urządzeń.

W zależności od wielkości otworów i drążeń cegły mogą należeć do jednego z czterech typów: – bez otworów (B) – do wykonywania fundamentów i innych podziemnych części budynku

oraz murów narażonych na zawilgocenie i działanie mrozu, – pełne (P) – dopuszcza się w nich do 10% drążeń powierzchni podstawy; stosowane są do

wykonywania ścian zewnętrznych i wewnętrznych, w tym również fundamentowych, – drążone (D) – powierzchnia drążeń wynosi od 10% do 40% powierzchni podstawy, ściana

wykonana z takich elementów jest lżejsza, nie powinno się jednak stosować ich w miejscach narażonych na wilgoć gruntową, a więc poniżej 50 cm ponad poziom gruntu,

– szczelinowe (S) – powierzchnia drążeń w tych wyrobach przekracza 40% powierzchni podstawy. Drążenia rozmieszczone są w równoległych rzędach, prostopadle do powierzchni podstawy. Wyjątkiem od tej reguły są cegły dziurawki, w których drążenia przebiegają równolegle do powierzchni podstawy. Cegły szczelinowe stosuje się w celu zmniejszenia masy ściany oraz zwiększenia jej izolacyjności cieplnej. Ograniczenia stosowania są takie same jak dla cegieł typu D.


16

Rys. 1. Cegła pełna [4, s. 25]

Rys. 2. Cegły ceramiczne stosowane w budownictwie [folder firmowy]


17

Pustaki ceramiczne ścienne mają w stosunku do cegieł większe wymiary, mniejszą gęstość objętościową oraz lepszą izolacyjność cieplną. Ponadto ścianę z takich pustaków można murować szybciej. Powierzchnia drążeń stanowi od 20% do 40% powierzchni podstawy. Drążenia są zazwyczaj pionowe, wyjątkiem są pustaki do ścian działowych. Produkuje się je w czterech grupach: – murowane zwykłe (Z), – murowane na suchy styk, z zalaniem zaprawą otworu na styku (S), – murowane na wpust - wypust (W), – murowane na spoiny pocienione (P). Klasa wytrzymałości na ściskanie wynosi 5, 7,5, 10, 15 i 20. W zależności od wysokości wyróżnia się odmiany 13,8 cm, 18,8 cm i 22 cm. Stosowane są do wznoszenia konstrukcyjnych i osłonowych ścian budynków, należy jednak pamiętać, że pustaki klasy 5 nie są mrozoodporne. Pustaki ceramiczne nie nadają się do wykonywania ścian poniżej 50 cm nad poziomem terenu. W ofercie handlowej spotyka się również pustaki z wypełnieniem materiałem izolacji cieplnej oraz pustaki z ceramiki poryzowanej, z których, pod pewnymi warunkami, można wykonać ściany zewnętrzne nie wymagające dodatkowej izolacji cieplnej.

Rys. 3. Pustaki ceramiczne ścienne [folder firmowy]


18

Bloczki i pustaki z betonu zwykłego charakteryzują się dużą masą i niską izolacyjnością cieplną. Bloczki betonowe stosuje się do wykonywania ścian fundamentowych i ścian piwnic. Mogą być również wykorzystane do podmurowywania i wzmacniania fundamentów. Pustaki powinny być stosowane powyżej 50 cm ponad poziom gruntu. Bloczki z betonu komórkowego (gazobetonu) posiadają dobrą izolacyjność cieplną i niewielką masę. Ściany z bloczków gazobetonowych wykonuje się bardzo szybko. Ich wadą jest znaczna nasiąkliwość i kruchość. Można je łączyć zaprawą ciepłochronną lub zaprawą klejową. Spoiny pionowe mogą być wypełnione zaprawą lub tworzyć układ wpust – wypust. Produkowane są w czterech odmianach: 400, 500, 600, 700 – odpowiadających gęstości pozornej i w siedmiu markach – 1,5, 2,0, 3,0, 4,0, 5,0, 6,0 – odpowiadających wytrzymałości na ściskanie. Do wykonania ścian konstrukcyjnych można stosować bloczki odmiany 700 oraz marki 4,0 i 5,0 odmiany 600. Bloczki i pustaki z keramzytobetonu, styrobetonu, wiórobetonu i trocinobetonu mają dobrą izolacyjność termiczną, i wysoką paroprzepuszczalność. Układa się je na zaprawie ciepłochronnej. Bloczków z betonu komórkowego i lekkich betonów kruszywowych nie wolno stosować poniżej 50 cm nad powierzchnię gruntu.

Rys. 4 Pustaki z betonu zwykłego Rys. 5. Bloczki i płytki z betonu komórkowego a) Kontra, b) Alfa, c) XX [4,s. 34] a) 590/240-600-6-M, b) 490/240-600-5-M c) 590/120-600-6-M, d) 490/120-600-5-M [4, s. 38] Cegły i bloczki z zaprawy wapienno – piaskowej posiadają słabe właściwości ciepłochronne oraz nie są odporne na oddziaływania agresywnych wód gruntowych. Można z nich wykonywać ściany konstrukcyjne i osłonowe nie wymagające tynkowania. Nie można ich stosować do wykonywania fundamentów, murów piwnicznych, w miejscach oddziaływań zawartych w środowisku naturalnym kwasów organicznych oraz do budowy przewodów kominowych i pieców. Do tej grupy wyrobów należą cegły pełne (1NF), bloczki drążone (2NFD, 3NFD i 6NFD) oraz kształtki KSD i KSP.


19

Rys. 6. Bloczki wapienno – piaskowe Rys. 7. Kształtki wapienno - piaskowe a) 2 NFD, b) 3 NFD, c) 6 NFD [6, s. 117] a) drążona KSD, b) pełna KSP [6, s. 118] Tabela 1 Cechy użytkowe wybranych wyrobów ceramicznych ściennych [op. własne)

Rodzaj wyrobu

Klasy l x b (mm)

h (mm)

Masa (kg)

Rodzaj wyrobu

Klasy l x b (mm)

h (mm)

Masa (kg)

Cegła budowlana pełna

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20, 25

250x120 65 140 220

3,5 7,6

11,9

Pustak Max

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20,

288x188 138 188 220

8,2 11,2 13,1

Cegła budowlana szczelinowa

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20, 25

250x120 65 140 220

2,4 5,2 8,2

Pustak SZ 3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20,

288x188 138 188 220

9,3 12,7 14,9

Cegła budowlana licowa pełna

10, 15, 20, 25

250x120 65 140 220

3,5 7,6

11,9

Pustak Uni 3,5, 5, 7,5, 10, 15,

288x188 220 7,0

Cegła klinkierowa pełna

30, 35, 45, 60

250x120 65 140 220

4,1 8,9

13,9

Pustak M44 –15/30

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20,

288x138 138 188 220

6,0 8,2 9,6

Cegła modularna drążona

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20, 25

288x88 104 220

3,4 7,0

Pustak KO 65 – 2W

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20,

288x188 138 188 220

8,2 11,2 13,1

Cegła modularna szczelinowa

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20, 25

288x88 288x120

104 220 188 220

3,4 7,0 8,4 9,8

Pustak U 3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20,

250x188 138 188 220

7,8 10,6 12,4

Cegła modularna licowa

10, 15, 20, 25

288x88 104 220

3,7 7,0

Pustak do ścian działowych

1,5 250x65 140 220 250 290

3,0 4,7 5,3 6,1

Cegła kratówka

3,5, 5, 7,5, 10, 15, 20

250x120 65 140 220

2,4 5,2 8,2

Pustak do ścian działowych

1,5 250x120 140 220 250 290

5,5 8,6 9,8

11,3 Cegła dziurawka (typ W)

3,5, 5, 7,5,

250x120 65 2,5


20

Specjalną grupą wyrobów drobnowymiarowych są kształtki ogniotrwałe stosowane na okładziny pieców i palenisk. Do grupy tej należą kształtki termalitowe, szamotowe, krzemionkowe i wysokoglinowe, produkowane ze specjalnych gatunków gliny lub z ziemi okrzemkowej. Jako wyroby o zwiększonej odporności na działanie czynników chemicznych stosowane są klinkierowe cegły kanalizacyjne oraz kamionkowe, kwasoodporne płytki, rury i kształtki. Produkowane są one z gliny zmieszanej z szamotem i piaskiem kwarcowym. W czasie transportu i składowania drobnowymiarowe materiały murarskie powinny być chronione przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przed zawilgoceniem. Najczęściej producent ustawia porcję wyrobów na drewnianej palecie i całość zabezpiecza folią z tworzywa sztucznego. Folię usuwa się bezpośrednio przed wykorzystaniem elementów. W miejscu zabezpieczonym przed opadami atmosferycznymi, wolnym od wód powierzchniowych i śniegu, wyrównanym oraz oczyszczonym z gruzu można składować elementy w stosach lub słupach, których wysokość nie powinna przekraczać 2,20 m. Zaleca się składować w pojedynczym stosie lub słupie 200 lub 250 cegieł w celu szybszego określenia ich liczby na terenie budowy.

Rys. 8. Składowanie elementów drobnowymiarowych w stosach a) cegła dziurawka b) cegła pełna[6, s. 109]] Na terenie budowy należy zwrócić uwagę, czy dostarczono właściwy rodzaj wyrobu, zgodny z grupą, klasą, typem i odmianą oraz dokumentacją techniczną i zamówieniem. Prawidłowo wykonane wyroby powinny mieć kształt prostopadłościanu, proste naroża oraz powierzchnie płaskie i równe, tworzące płaszczyzny wzajemnie do siebie równoległe. Liczba szczerb, odprysków i pęknięć powinna być jak najmniejsza. Nie mogą występować naloty i wykwity solne. Cegła klasy wyższej niż 10, zrzucona z wysokości 1,5 m na inne cegły nie powinna pękać. Przełam cegły powinien być jednorodny, nie mogą w nim występować białe ziarenka margla. Cegły wyższych klas, w tym również klinkierowe, można rozpoznać uderzając w nie lekko stalowym młotkiem – dźwięk powinien być metaliczny. Wymiary wyrobów mogą się różnić o kilka mm od wymiarów normowych: a) ± 6 mm na długości, ±5 mm na szerokości, ±3 mm na wysokości dla cegieł grupy Z, b) ± 4 mm na długości, ±3 mm na szerokości, ±2 mm na wysokości dla cegieł grupy L, c) ± 6 mm na wymiarze 288 mm, ±5 mm na wymiarze 220 mm , 188 mm i 138 mm ±4 mm

na wymiarze 88 mm dla pustaków grupy Z i S, d) ± 3 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±2 mm na wymiarze 88 mm

dla pustaków grupy W, e) ± 2 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±1 mm na wymiarze 88 mm

dla pustaków grupy P.


21

Różnice między wymiarami normowymi a rzeczywistymi utrudniają murowanie – w szczególności różnice w wysokości wyrobów utrudniają uzyskanie poziomu warstw i otrzymanie spoin o właściwej, równomiernej grubości. Różnice takie mogą występować, jeżeli na terenie budowy używa się wyrobów z różnych wytwórni. Cegły elewacyjne powinny posiadać jednolitość barwy. Zbyt duża liczba cegieł połówkowych i popękanych, o wykruszonych krawędziach, zauważona w partii dostarczonego materiału, świadczy o błędach w produkcji i niezgodności z normami i atestami. Przy zakupie wyrobów należy sprawdzić, czy są one oznakowane zgodnie z wymaganiami norm przedmiotowych oraz czy mają znak budowlany, informujący o ich dopuszczeniu do powszechnego stosowania w budownictwie. Znak bezpieczeństwa „B” powinny posiadać cegła kratówka, cegła kominowa oraz pustaki ceramiczne ścienne, kominowe i wentylacyjne. Znaki te powinny być umieszczone w sposób trwały na wyrobie lub w przypadku gdy nie jest to możliwe – na etykiecie dołączonej do partii wyrobów. Wymagany jest również znak obowiązujący na rynku europejskim – CE. Zaprawy budowlane Zaprawy budowlane powstają przez wymieszanie spoiwa, drobnego kruszywa i wody. Jako spoiwa stosuje się cement, wapno, gips, można też wykorzystać lepiszcze w postaci gliny. Kruszywami są najczęściej piaski naturalne lub łamane, o wielkości ziarna 0,25 mm – 4,0 mm, nie zawierające zanieczyszczeń w postaci glin, iłów i cząstek roślinnych. Do zainicjowania procesu wiązania i twardnienia dodaje się czystą wodę. Aby poprawić wybrane cechy zaprawy można zastosować dodatki i domieszki uszlachetniające, powodujące przyspieszenie lub opóźnienie wiązania, poprawiające plastyczność, zwiększające szczelność, izolacyjność cieplną i mrozoodporność. Zaprawy murarskie łączą ze sobą elementy muru, uszczelniają go oraz zwiększają powierzchnię styku pomiędzy elementami, co pozwala na równomierne rozłożenie obciążeń i zmniejszenie naprężeń. Od zapraw wymaga się dobrych właściwości wiążących, dobrej przyczepności do elementów muru, odpowiedniej wytrzymałości na ściskanie, ciepłochronności, dobrej urabialności oraz niskiej nasiąkliwości. Zaprawy można wykonywać mieszając ze sobą wszystkie składniki na terenie budowy lub mieszając z wodą suche składniki przygotowane fabrycznie. Podstawowe cechy opisujące właściwości zapraw to: a) rodzaj zaprawy – zależy od użytego w zaprawie spoiwa. Wyróżniamy zaprawy wapienne,

cementowe, cementowo – wapienne, gipsowe, gipsowo – wapienne i cementowo – gliniane. Prócz tego producenci oferują:

– zaprawy ciepłochronne, stosowane w murach o wymaganej ciepłochronności, powyżej 50 cm nad poziom gruntu,

– zaprawy do spoin cienkich, przeznaczone do wykonywania murów, w których grubość spoin wynosi od 1 do 3 mm,

– zaprawy natryskowe, wtłaczane pod ciśnieniem do konstrukcji murowych i betonowych, przy ich renowacji,

– zaprawy kwasoodporne, stosowane do wykonywania murów narażonych na działanie kwasów lub kwasowych wód gruntowych (fundamenty, mury piwnic),

– zaprawy ogniotrwałe – szamotowe, stosowane do budowy palenisk i konstrukcji poddawanych działaniu temperatur do 1450°C, termalitowe, stosowane do łączenia cegieł termalitowych i izolacji przewodów grzewczych w temperaturze do 900°C oraz


22

krzemionkowe, stosowane do łączenia kształtek krzemionkowych w temperaturze do 1200°C.

b) marka zaprawy – określa wytrzymałość stwardniałej zaprawy na ściskanie, wyrażona jest w MPa. W robotach murarskich wykorzystuje się zaprawy marek M0,3, M0,6, M1, M2, M4, M7, M12, M15, M20. W normach i literaturze fachowej można również spotkać pojęcie „klasa zaprawy”.

c) konsystencja zaprawy – zależy od gęstości, określa zachowanie się zaprawy podczas układania w określony sposób i w określonym miejscu. Konsystencję zaprawy bada się, opierając na jej powierzchni wierzchołek stożka pomiarowego o normowych wymiarach i masie 300g, tak aby zanurzył się on w zaprawie pod wpływem własnego ciężaru. Miarą konsystencji zaprawy jest głębokość zanurzenia stożka w zaprawie, wyrażona w cm i odczytywana na jego pobocznicy. Dla zapraw murarskich konsystencja waha się od 1 cm do 12 cm i najczęściej wynosi od 6 cm do 9 cm.

Rys. 9. Określanie konsystencji zaprawy w naczyniu normowym [ 14, s. 11] d) objętościowy stosunek składników zaprawy – suche składniki zaprawy można dozować

w sposób objętościowy, odmierzając je w stanie luźnym, takim samym naczyniem. Ilość suchych składników podaje się w formie proporcji, w której ostatnia liczba dotyczy kruszywa natomiast pierwsza liczba (lub pierwsza i druga) dotyczy spoiwa. Zapis: zaprawa cementowo wapienna 1 : 2 : 4 oznacza, że do jej wykonania należy wykorzystać jedną porcję cementu, dwie takie same porcje wapna i cztery takie same porcje kruszywa. Ilość wody dobiera się w zależności od wymaganej konsystencji.

Rys. 10. Dozowanie objętościowe składników zaprawy [14, s.16] Dokładniejszym sposobem dozowania jest wagowe odmierzanie potrzebnej ilości

składników. W praktyce spoiwa często odmierza się wagowo (z wyjątkiem ciasta wapiennego i zawiesiny glinianej), natomiast kruszywo i wodę objętościowo.

Mieszanie składników zaprawy może odbywać się sposobem ręcznym w skrzyni lub mechanicznie, w mieszarce do zapraw.


23

Tabela 2 Cechy użytkowe zapraw murarskich [opr. własne]

Rodzaj zaprawy

Marki zaprawy

Właściwości

Czas zużycia

(h)

Zastosowanie

Wapienna (w)

M0,3 M0,6, M1

Dobra ciepłochronność dobra urabialność, niska wytrzymałość, duża nasiąkliwość, długi okres twardnienia.

8 (4)

Wykonywanie ścian w budynkach jednokondygnacyjnych i murów nadziemnych o niedużych obciążeniach.

Cementowa (c)

M2, M4, M7, M12, M15, M20

Duża wytrzymałość, dobra przyczepność, słaba urabialność, zła ciepłochronność.

2 (0,5)

Wykonywanie silnie obciążonych elementów budynku, cienkich ścian działowych, elementów narażonych na wilgoć, fundamentów, ścian, filarów, łuków, sklepień, kominów ponad dachem, fundamentów pod maszyny.

Cementowo – wapienna (c-w)

M0,6, M1, M2, M4, M7

Posiada zalety zaprawy wapiennej, nie posiada wad zaprawy cementowej

3 (1)

Murowanie fundamentów, ścian, łuków i sklepień.

Gipsowa (g) M2, M4 Duża przyczepność, szybkie wiązanie, powoduje korozję stali, nie jest odporna na działanie wilgoci.

5 – 15 minut

Murowanie ścian z elementów gipsowych w pomieszczeniach nie narażonych na wilgoć.

Gipsowo –wapienna (g-w)

M1, M2, M4

Duża przyczepność, szybkie wiązanie, powoduje korozję stali, nie jest odporna na działanie wilgoci.

0,5 Murowanie ścian z elementów gipsowych w pomieszczeniach nie narażonych na wilgoć.

Cementowo – gliniana (c-gl)

M0,3, M0,6 M1, M2, M4, M7

Wodoszczelność, dobra urabialność i przyczepność.

2 (1)

Wykonywanie zapraw wodoszczelnych do izolacji pionowych ścian piwnic, murowanie fundamentów lekkich budynków w gruntach podmokłych.

Liczby w nawiasach określają czas zużycia zaprawy (od momentu wymieszania z wodą), w temperaturze przekraczającej 25°C. Aby uzyskać zaprawę o pożądanych właściwościach należy:

– prawidłowo dobrać składniki, – starannie odmierzyć potrzebną ilość składników, – dobrze wymieszać, – wykorzystać zaprawę, nie przekraczając czasu zużycia.


24

Tabela 3 Kolejność dozowania składników wybranych zapraw [opr. własne] Kolejność dozowania składników Rodzaj

zaprawy Mieszanie ręczne Mieszanie mechaniczne cementowa - cement z piaskiem miesza się na

sucho, aż do uzyskania jednolitego zabarwienia,

- dodaje się odpowiednią ilość wody, ciągle mieszając.

- cement z piaskiem miesza się na sucho, aż do uzyskania jednolitego zabarwienia,

- dodaje się odpowiednią ilość wody, ciągle mieszając.

cementowo - wapienna

- cement z piaskiem miesza się na sucho, aż do uzyskania jednolitego zabarwienia,

- ciasto wapienne miesza się z wodą, - rozrzedzone ciasto wapienne miesza

się z suchymi składnikami, - w przypadku zastosowania wapna

hydratyzowanego miesza się ze sobą wszystkie składniki suche, a następnie dodaje wodę.

- ciasto wapienne miesza się z 1/3 potrzebnej porcji wody,

- dodaje się składniki suche, - dodaje się resztę wody, - w przypadku zastosowania

wapna hydratyzowanego miesza się ze sobą wszystkie składniki suche, a następnie dodaje wodę.

gipsowo – wapienna

- ciasto wapienne miesza się z wodą, - gips z piaskiem miesza się na sucho do

uzyskania jednolitego zabarwienia, - mieszaninę gipsu z piaskiem wsypuje

się do rozrzedzonego wapna i miesza, - w przypadku zastosowania wapna

hydratyzowanego miesza się ze sobą wszystkie składniki suche, a następnie wsypuje się mieszaninę do wody.

- wlewa się do mieszarki wodę, - dodaje piasek i wapno,

mieszając z wodą, - dodaje się gips, mieszając do

uzyskania jednolitej masy.

cementowo - gliniana

- przygotowuje się zawiesinę glinianą, rozdrabniając, mieszając i rozprowadzając glinę w wodzie (uzyskując jednorodny roztwór o konsystencji gęstej śmietany),

- do zawiesiny dodaje się cement, ciągle mieszając,

- jako ostatni dodaje się piasek, mieszając aż do uzyskania jednorodnej struktury.

- przygotowuje się zawiesinę gliny w wodzie o konsystencji 15 cm stożka pomiarowego,

- miesza się cement z zawiesiną glinianą przez około 2 minuty,

- dodaje się piasek i miesza 2 – 4 minut, dolewając wodę.

Zaprawy szlachetne

Suche składniki wsypuje się do naczynia z potrzebną, odmierzoną ilością wody a następnie miesza wiertarką wolnoobrotową z mieszalnikiem lub stosuje mieszadło mechaniczne. Należy pamiętać o konieczności ścisłego przestrzegania zaleceń producenta, podanych na opakowaniu zaprawy.


25

Tabela 4 Proporcje i ilości składników na 1 m3 zaprawy cementowej [8, s. 378] cement : piasek (objętościowo)

Marka zaprawy Zawartość cementu (kg)

Zawartość piasku (m3)

Zawartość wody(dm3)

1 : 1,5 20 635 0,790 305 1 : 2 15 538 0,900 277 1 : 3 12 411 1,030 236 1 : 4 7 326 1,080 230 1 : 5 4 267 1,120 224 1 : 6 2 229 1,150 230

Tabela 5 Proporcje składników na 1 m3 zaprawy cementowo–wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 379]

cement : wapno : piasek (objętościowo)

Marka zaprawy

Zawartość cementu

(kg)

Zawartość wapna

(kg)


Zawartość wody (dm3)

1 : 0,5 : 4,5 7 265 74 0,990 280 1 : 1 : 6 4 190 106 0,950 310

Tabela 6 Proporcje składników na 1 m3 zaprawy gipsowo – wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 382]

gips : wapno : piasek

(objętościowo)

Marka zaprawy

Zawartość gipsu (kg)

Zawartość wapna

(kg)



1 : 0,5 : 2 4 364 114 0,760 350 1 : 2 : 4 2 179 224 0,750 370

Tabela 7 Proporcje i ilości składników na 1 m3 zaprawy cementowo – glinianej [8,s. 380]

cement : zawiesina gliniana :

piasek (objętościowo)

Marka zaprawy

Zawartość cementu

(kg)

Zawartość zawiesiny glinianej

(m3)



1 : 1,5 : 4 7 286 0,120 0,955 215 1 : 1 : 6 4 206 0,172 1,030 150

1 : 1,5 : 8 2 150 0,187 1,000 165 1 : 2 :10 1 118 0,196 0,980 180 1 : 3 :12 0,6 98 0,246 0,980 130 1 : 4 :16 0,3 74 0,248 0,990 130

Zaprawę, przy mieszaniu ręcznym, wykonuje się na podeście z desek lub w skrzyni.

Odmierza się odpowiednią ilość kruszywa (w razie potrzeby przesiewając go przez sito), umieszcza je w skrzyni, narzuca się odpowiednią, odmierzoną ilość spoiwa i całość miesza łopatą na sucho do uzyskania jednolitej barwy. Następnie, do wymieszanych składników dolewa się wodę i nadal miesza do uzyskania jednorodnej masy o wymaganej konsystencji. W podanych tabelach określona jest zawartość składników na 1 m3 zaprawy. Aby obliczyć ilość składników potrzebnych do wykonania dowolnej porcji zaprawy należy pomnożyć odpowiednie liczby z tabeli przez objętość potrzebnej porcji. Jeżeli będziesz musiał obliczyć potrzebne ilości składników do wykonania 1,7 m3 zaprawy cementowej M12, sięgniesz po tabelę nr 4, odszukasz w niej wymaganą markę zaprawy i odpowiadające tej marce ilości składników pomnożysz przez 1,7 m3. Proponowana w tabelach ilość wody umożliwia wykonanie zaprawy o konsystencji 6 cm – 9 cm stożka pomiarowego.


26


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czym różnią się drobnowymiarowe wyroby ścienne tradycyjne od modularnych? 2. Czym różnią się wyroby ceramiczne o strukturze porowatej od wyrobów o strukturze

spieczonej? 3. czym informuje nas klasa wyrobu? 4. Jaka wysokość nad poziom gruntu jest określona jako najmniejsza dla większości

drobnowymiarowych wyrobów ściennych? 5. Od czego zależą dopuszczalne odchyłki wymiarowe drobnowymiarowych wyrobów

ściennych? 6. Do jakiej wysokości można składować elementy drobnowymiarowe w stosach? 7. Jakie cechy określają właściwości zaprawy murarskiej? 8. Czym i w jaki sposób określa się konsystencję zaprawy murarskiej? 9. Co oznacza zapis zaprawa cementowo – wapienna 1 : 2 : 6? 10. W jakiej kolejności miesza się ręcznie składniki zaprawy? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Z grupy poznanych elementów drobnowymiarowych i zapraw do wykonywania ścian ustal takie, które można stosować do wznoszenia elementów budowlanych usytuowanych poniżej poziomu gruntu – scharakteryzuj je. Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) odszukać w przeczytanym tekście informacje o określonych w poleceniu wyrobach, 5) wypisać nazwy odszukanych wyrobów na arkuszu papieru, 6) dla każdego wybranego elementu zapisać jego krótką charakterystykę, na podstawie

informacji z tabeli 1 i 2 oraz rysunków 1 i 2, 7) uporządkować miejsce pracy, 8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 10) zaprezentować efekty swojej pracy, 11) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– charakterystyki techniczne materiałów i wyrobów murarskich, – literatura. Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny jakościowej cegły budowlanej pełnej, dostarczonej na stanowisko pracy. Sposób wykonania ćwiczenia


27

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) odszukać w przeczytanym tekście informacje o cechach drobnowymiarowych elementów

ściennych, 5) dokonać oględzin cegły ceramicznej budowlanej znajdującej się na stanowisku pracy, 6) ocenić jakość wyrobu i zapisać wyniki obserwacji na arkuszu papieru, 7) podjąć i zapisać decyzję, czy badany wyrób nadaje się do zastosowania, 8) zapisany arkusz przekazać nauczycielowi do konsultacji.

Wyposażenie stanowiska pracy: – poradnik dla ucznia, – cegła budowlana pełna, – przymiar zwijany, – literatura. Ćwiczenie 3

Dokonaj składowania drobnowymiarowych elementów ściennych w stosie. Sposób wykonania ćwiczenia


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) złożyć w stos drobnowymiarowe elementy ścienne znajdujące się na stanowisku pracy, 5) zachować porządek i czystość na stanowisku pracy, 6) uporządkować miejsce pracy, 7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 9) zaprezentować efekty swojej pracy, 10) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – drobnowymiarowe elementy ścienne, – rękawice ochronne. Ćwiczenie 4

Zmierz konsystencję zaprawy murarskiej przygotowanej przez nauczyciela. Sposób wykonania ćwiczenia


1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) zorganizować stanowisko pracy,


28

5) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 6) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 7) przypomnieć sposób określania konsystencji zaprawy, 8) wybrać przyrząd do pomiaru konsystencji, 9) trzykrotnie dokonać pomiaru konsystencji, 10) zapisać wyniki pomiarów w zeszycie i obliczyć ich średnią arytmetyczną, 11) określić konsystencję zaprawy, 12) uporządkować miejsce pracy, 13) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 14) zaprezentować efekty swojej pracy, 15) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – przygotowana przez nauczyciela porcja zaprawy murarskiej, – stożek pomiarowy, – literatura. Ćwiczenie 5

Przygotuj sposobem ręcznym porcję zaprawy cementowej M7 posiadającą konsystencję 7 cm – 9 cm stożka pomiarowego, zakładając, że do jej wykonania użyjesz dwa wiadra cementu. Oblicz ilość składników potrzebnych do wykonania 2,5 m3 takiej zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zaplanować wykonanie ćwiczenia, 2) odszukać w poradniku właściwą tabelę, 3) określić rodzaj i ilość składników na 1 m3 wskazanej w poleceniu zaprawy, 4) obliczyć ilość składników na 2,5 m3 zaprawy, 5) omówić z nauczycielem sposób wykonania ćwiczenia, 6) odmierzyć dwa wiadra cementu, 7) odmierzyć odpowiednią ilość kruszywa, 8) dokonać prawidłowego wymieszania wszystkich składników, w odpowiedniej kolejności, 9) zmierzyć konsystencję zaprawy, 10) ocenić efekty wykonanej pracy, 11) omówić z nauczycielem sposób i efekty wykonanej pracy, 12) zachować porządek i czystość na stanowisku pracy, 13) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– podest z desek lub skrzynia murarska, – łopata, – pojemniki miarowe (wiadra), – pojemnik na wodę, – stożek pomiarowy, – materiały do wykonania zaprawy: cement i piasek, – rękawice ochronne, – maska ochronna, – przybory do pisania.


29

4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozróżnić materiały murarskie? 2) dobrać materiały murarskie do wykonania zadania? 3) określić jakość materiałów murarskich? 4) dokonać składowania materiałów murarskich na stanowisku pracy? 5) zmierzyć konsystencję zaprawy murarskiej? 6) określić cechy zaprawy murarskiej? 7) obliczyć ilość składników potrzebnych do otrzymania określonej porcji zaprawy? 8) wykonać porcję zaprawy o określonej proporcji składników, marce i konsystencji?


30

4.4. Podstawowe narzędzia i sprzęt do robót murarskich

4.4.1. Materiał nauczania Do wykonywania robót murarskich należy dobrać właściwe i odpowiadające przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy narzędzia i sprzęt kontrolno – pomiarowy, wykorzystywać je zgodnie z przeznaczeniem, a po zakończeniu pracy oczyścić i zakonserwować. Prawidłowy dobór narzędzi i sprzętu wpływa na wydajność i bezpieczeństwo pracy. Narzędzia bezpośredniego użytku to kielnia murarska, czerpak i młotek murarski. Kielnia murarska służy do nabierania, rozprowadzania i wyrównywania zaprawy na murze oraz zbierania jej nadmiaru w trakcie murowania. Masa kielni wynosi około 300 g. Zabrudzenia metalowego pierścienia przy rękojeści kielni należy natychmiast usuwać, gdyż pozostawienie ich grozi bolesnym obtarciem nasady kciuka. Do nakładania zapraw cienkowarstwowych służą specjalne kielnie ząbkowane, o zróżnicowanej szerokości, dostosowanej do grubości wykonywanego muru. Czerpaki służą do nanoszenia większych porcji zaprawy. Młotek murarski służy do przecinania cegły w celu otrzymania cegieł ułamkowych, do korygowania położenia elementów w murze oraz do wbijania gwoździ i haków. Linię cięcia cegły należy zarysować przed uderzeniem ostrym końcem młotka. Część metalowa młotka powinna być osadzona na trzonku, w sposób wykluczający rozdzielenie obu części w czasie pracy.

Rys. 11. Kielnie murarskie a) tradycyjna b) do zapraw cienkowarstwowych [4, s. 49]

Rys. 12. Młotek murarski a) rzut b) sposób przecinania cegły [4, s. 51]

Rys. 13. Czerpaki murarskie a) szufelkowy b) wiaderkowy [4, s. 54]


31

Sprzęt bezpośredniego użytku to pion murarski, poziomnica, poziomnica wężowa, linia ważna, kątownik, sznur murarski, klamry murarskie, przymiary i taśmy miernicze. Poziomnica służy do kontrolowania poziomu i pionu wykonywanych elementów. Odczyt dokonywany jest przez obserwację pęcherzyka powietrza w zakrzywionej rurce szklanej (libelli). Warunkiem zachowania poziomu lub pionu elementu jest zatrzymanie się pęcherzyka powietrza między wytrawionymi na odpowiedniej libelli kreskami. Poziomnica wężowa służy do wyznaczania i przenoszenia poziomu na odległość do kilkunastu metrów. Poziom wyznacza położenie zwierciadła wody w otwartych rurkach szklanych, zamocowanych na obu końcach gumowego węża. Linia ważna także służy do przenoszenia i wyznaczania poziomu na odległość 4 do 5 m. W czasie pomiaru należy używać również poziomnicy. Pion murarski to stalowy stożek przywiązany do sznurka. Wykorzystując pion można potwierdzić pionowość wznoszonego muru lub wyznaczyć miejsca układania cegieł. Warunkiem pionowości muru jest zachowanie jednakowej odległości od muru rozwiniętego sznura pionu, na całej jego długości. Kątownik służy do wyznaczania lub sprawdzania kąta prostego w narożnikach murów. Sznur murarski lub żyłka używane są do wyznaczania zewnętrznych krawędzi układanych warstw muru i wyznaczania lica muru czyli zewnętrznej jego płaszczyzny. Końce sznura mocuje się do gwoździ lub klamer murarskich wbijanych w spoiny muru. Przymiary służą do wykonywania pomiarów długości nie przekraczających 2 m. Dłuższe odcinki mierzymy taśmą mierniczą.

Rys. 14. Poziomnica murarska Rys. 15. Poziomnica wężowa Rys 16. Pion murarski a) widok ogólny b) libella prostokątna [4, s. 48] a) widok ogólny do pomiaru poziomu c) libella okrągła b) sposób pomiaru [4, s. 44]

do pomiaru pionu [4, s.45]

Rys. 17. Kątownik murarski [4, s .47] Rys. 18. Klamra murarska [4, s. 54] Rys. 19. Sznur murarski [4, s. 47]


32

Do narzędzi i sprzętu pomocniczego zaliczamy skrzynie murarskie, wiadra, sita, łopaty, przecinaki i przebijaki, pucki, pędzle oraz sprzęt do transportu materiałów – taczki, japonki. Skrzynia murarska, wykonana z drewna, metalu lub tworzywa sztucznego służy do przechowywania zaprawy na stanowisku pracy. Wodę przechowuje się w wiadrze i dodaje do zaprawy kubkiem z metalu lub z tworzywa sztucznego, z naniesioną podziałką objętościową. Sita służą do rozdzielenia kruszyw różniących się wielkością ziaren oraz do oddzielenia zanieczyszczeń i grudek przygotowanej zaprawy. Przecinaki i przebijaki wykorzystywane są do wykonywania gniazd, bruzd i otworów w przegrodach. Uderzamy w nie specjalnym młotkiem o masie około 5 kg – zwanym pucką. Pędzle stosowane są do zwilżania podłoży, szczególnie o dużej chłonności. Taczki i japonki stosowane są do transportu materiałów murarskich na stanowisko pracy.

Rys. 20. Sprzęt transportowy Rys. 21. Skrzynie na zaprawę a) taczka stalowa b) japonka [6, s. 190] a ) drewniana b) stalowa [6, s. 187] Urządzenia mechaniczne do produkcji zaprawy murarskiej to betoniarki lub mieszarki. Przygotowane fabrycznie suche mieszanki zapraw można zmieszać z wodą, wykorzystując wolnoobrotowe wiertarki z mieszadłami lub mieszadła mechaniczne.

Rys. 22. Betoniarka wolnospadowa [14, s. 37] Do robót murarskich prowadzonych powyżej 1,20 m ponad poziom podłoża używa się urządzeń pomocniczych zwanych rusztowaniami. Najczęściej spotyka się tradycyjne rusztowania na kozłach, rusztowania stolikowe lub ramowe rusztowania składane typu „Warszawa”. Rusztowania na kozłach składają się z podpór zwanych kozłami i opartych na nich pomostów. Kozły wykonane są z krawędziaków i desek o przekrojach nie mniejszych niż podane na rysunku. Ustawia się je w odległościach nie przekraczających 1,5 m. Pomosty wykonywane są z podwójnej warstwy desek o grubości 32 mm i szerokości 18 cm. Rusztowania takie można układać w dwóch kondygnacjach, o zróżnicowanej szerokości. Rusztowania ramowe wykonane są z gotowych ram z rur stalowych, które nakłada się na siebie parami, kolejną warstwę prostopadle do poprzedniej, opierając całość na podstawkach. Rusztowania powinny być ustawiane na wyrównanym, poziomym i stabilnym podłożu.


33

Rys. 23 Rusztowanie na kozłach Rys. 24 Rusztowanie ramowe a) kozły b) rusztowanie zestawione typu „ Warszawa” w dwóch poziomach [6, s. 213] a) widok b) ramka [6, s. 207]


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie narzędzia murarskie zastosujesz do nakładania zaprawy? 2. Jakie narzędzie murarskie zastosujesz do przecinania cegły? 3. Za pomocą jakiego sprzętu można w trakcie murowania wyznaczyć lico muru? 4. Jaki sprzęt wykorzystasz do transportu materiałów na stanowisko pracy? 5. Jakie sprzęt zastosujesz do sprawdzenia pionu i poziomu elementów? 6. Co wskaże libella poziomnicy, jeżeli wyznaczy ona poziom elementu?

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Z zestawu narzędzi dostarczonych przez nauczyciela wybierz te, które pozwolą Ci: – nałożyć zaprawę na mur, – potwierdzić pion muru lub poziom jego warstwy, – wyznaczyć lico muru. Scharakteryzuj sposób użytkowania poszczególnych narzędzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,


34

4) przyjrzeć się zgromadzonym narzędziom, 5) dokonać właściwego wyboru narzędzi zgodnie z ich przeznaczeniem, przyporządkowując

je do odpowiedniej grupy, 6) scharakteryzować sposób użytkowania narzędzi, 7) uporządkować miejsce pracy, 8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 10) zaprezentować efekty swojej pracy, 11) dokonać samooceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – zestaw narzędzi murarskich, – literatura. Ćwiczenie 2 Wykorzystując pion murarski i poziomnicę sprawdź pionowość ściany i poziom podłoża w pracowni murarskiej.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) przygotować pion murarski i poziomicę, 5) sprawdzić za pomocą poziomnicy, czy podłoże pracowni murarskiej jest poziome, 6) sprawdzić za pomocą poziomnicy i pionu, czy ściana pracowni jest pionowa, 7) uporządkować miejsce pracy, 8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 10) zaprezentować efekty swojej pracy, 11) dokonać samooceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – poziomnica i pion murarski, – literatura. Ćwiczenie 3 Wykorzystując młotek murarski przetnij cegłę na dwie równe części, a następnie przetnij inną cegłę tak, aby odcięty kawałek stanowił ¼ długości całej cegły.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) sprawdzić stan techniczny młotka,


35

5) odmierzyć i zaznaczyć na cegłach linie cięcia, 6) przeciąć cegły, 7) uporządkować miejsce pracy, 8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 10) zaprezentować efekty swojej pracy, 11) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: – młotek murarski i przymiar składany, – cegły budowlane pełne, – środki ochrony indywidualnej: rękawice, okulary ochronne. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpoznać narzędzia i sprzęt do robót murarskich? 2) dobrać narzędzia do robót murarskich? 3) dobrać sprzęt kontrolno – pomiarowy do robót murarskich? 4) wykorzystać sprzęt kontrolno - pomiarowy? 5) podzielić cegłę w określonych proporcjach za pomocą młotka murarskiego?


36

4.5. Zasady układania i wiązania elementów w murze

4.5.1. Materiał nauczania Ściana murowana wykonana jest z elementów drobnowymiarowych. Na ogół podlega ona ściskaniu siłami pionowymi, w związku z tym elementy w murze powinny być układane największą powierzchnią prostopadle do kierunku działania tych sił (na podstawie). Niekiedy, najczęściej ze względów dekoracyjnych, układa się elementy na główkach lub wozówkach (na rąb).

Miejsca styku elementów nazywają się spoinami. Spoiny wypełniane są zaprawą lub w pewnych przypadkach pozostawia nie wypełnione. Spoiny prostopadłe do kierunku działających na mur sił nazywamy wspornymi (poziomymi).Występują również spoiny pionowe: podłużne - równoległe do kierunku przebiegu muru oraz poprzeczne – prostopadłe do kierunku przebiegu muru.

Rys. 25. Rodzaje spoin w murze [5, s. 61] Grubości spoin zależą od rodzaju stosowanych w murze elementów. Dla cegieł

budowlanych grubość spoin wspornych waha się od 5 mm do 17 mm i wynosi średnio 12 mm. Spoiny pionowe mogą mieć grubość od 5 mm do 15 mm, średnio 10 mm. Spoiny pocienione maja grubość od 1 mm do 3 mm. Zbyt grube spoiny obniżają nośność i ciepłochronność muru, zbyt cienkie nie zapewniają właściwej współpracy pomiędzy elementami. Jeżeli zaprawa w spoinie dochodzi do lica muru, spoinę taką nazywamy pełną, jeżeli zaprawa jest cofnięta 10 mm – 15 mm, spoinę taką nazywamy pustą.

Grubości spoin uwzględniamy przy obliczaniu wymiarów muru. Przyjmujemy, że na jeden metr wysokości muru przypada 13 warstw tradycyjnych cegieł o wymiarach 250 mm x 120 mm x 65 mm, natomiast na jeden metr długości muru przypada 7,7 szerokości cegły lub 3,9 długości cegły.

Mury z cegieł mogą mieć grubość 6,5 cm (1/4 cegły), 12 cm (1/2 cegły), 25 cm (1 cegła), 38 cm (1,5 cegły) lub 51 cm (2 cegły), grubsze wykonuje się bardzo rzadko. Obliczając grubość muru należy uwzględnić grubość pionowej spoiny podłużnej (10 mm). Jeżeli cegły układane są w murze w ten sposób, że od strony zewnętrznej muru obserwujemy w warstwie ich najmniejsze powierzchnie (główki) to warstwę taką nazywamy główkową, jeżeli natomiast obserwujemy ich dłuższe boki (wozówki) to warstwę taką nazywamy wozówkową.

Cegły tworzące mur mogą być całkowite lub przecinane (ułamkowe). Cegły ułamkowe konieczne są do uzyskania prawidłowego wiązania elementów w murze, czyli właściwego sposobu ułożenia.


37

Rys. 26. Cegły całkowite i ułamkowe a) cegła całkowita b) ¾ cegły (dziewiątka) c) ½ cegły (połówka) d) ¼ cegły (ćwiartka) e) beleczka [5, s. 60]

Podstawową zasadą prawidłowego wiązania elementów w murze jest przesunięcie spoin pionowych sąsiadujących ze sobą warstw. Wielkość przesunięcia wynosi najczęściej ½ lub ¼ długości cegły. Należy również pamiętać, aby warstwy muru układać dokładnie poziomo.

Mury wykonuje się stosując najczęściej wiązanie pospolite (blokowe, kowadełkowe). Można też zastosować wiązanie krzyżykowe (weneckie), polskie lub wielowarstwowe.

Nazwa wiązania kowadełkowego pochodzi od widocznego w licu muru układu cegieł tworzących kowadełka. Na przemian układa się warstwę główkową i wozówkową. Spoiny pionowe poprzeczne w kolejnych warstwach są przesunięte o ¼ cegły, spoiny pionowe podłużne o ½ cegły. Zakończenia muru wymagają zastosowania cegieł ułamkowych o długości ¾ cegły (dziewiątek).

Rys. 27. Układ cegieł w wiązaniu pospolitym, w dwóch kolejnych warstwach muru o grubości: a) jednej cegły b) 1 ½ cegły c) 2 cegieł [5, s. 71]


38

W narożnikach muru oraz w murach w kształcie litery T obowiązują dodatkowe zasady: – Na tym samym poziomie dwóch stykających się ze sobą części muru, w jednej części

powinna być wykonana warstwa wozówkowa, a w drugiej główkowa. W kolejnej warstwie następuje zmiana.

– Warstwa wozówkowa, traktowana zawsze jako główna, przechodzi przez narożnik (węzeł) i zakończona jest dziewiątkami, warstwa główkowa dochodzi do narożnika (węzła) i zakończona jest cegłami całkowitymi.

– Spoiny poprzeczne warstwy wozówkowej powinny znajdować się w odległości równej ¼ cegły od wewnętrznego narożnika.

Pomiędzy otworami w ścianach można wykonać filary. Ze względu na to, że przenoszą one zazwyczaj duże obciążenia, należy prace prowadzić ze szczególną starannością, bezwzględnie przestrzegając zasad wiązania. Jeżeli długość filara jest wielokrotnością szerokości cegły (liczby główek), wówczas jego zakończenia są lustrzanymi odbiciami (zakończenia wozówkowe i główkowe na przemian). Jeżeli długość filara nie jest wielokrotnością szerokości cegły (liczby główek) – jedno zakończenie jest takie jak dla warstwy główkowej, drugie – jak dla warstwy wozówkowej.

Rys. 28. Wiązanie pospolite murów w narożniku Rys. 29. Filary

a) mury o grubości 1 ½ cegły b) mury o grubości 2 cegieł a) o długości 7 główek b) o długości 5 ½ główki [6, s. 225] [6, s. 224]

W celu łączenia ze sobą dwóch części muru wznoszonych w różnym czasie, domurowywania ścian działowych do ścian nośnych, konieczności pozostawienia otworów likwidowanych w późniejszym czasie, stosuje się tymczasowe zakończenia muru zwane strzępiami. Wykonuje się strzępia uciekające (schodkowe) lub zazębione. Wzdłuż muru wykonuje się strzępia czołowe, przy dostawianiu części muru prostopadłej do części istniejącej – strzępia boczne.

Rys. 29. Strzępia Rys. 30. Strzępia zazębione boczne

a) zazębione końcowe b) zazębione boczne w murze o grubości 1 ½ cegły c) uciekające [7, s. 74] a) lico muru b) wiązanie cegieł [7, s. 75]


39


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co nazywamy spoiną w murze? 2. Jakie znasz rodzaje spoin? 3. Jaką rolę pełnią w murze strzępia? 4. Jakie znasz rodzaje strzępi? 5. W jakim celu stosuje się w murze cegły ułamkowe? 6. Jakie znasz rodzaje cegieł ułamkowych? 7. Co nazywamy wiązaniem cegieł w murze? 8. Jakie zasady obowiązują w wiązaniu pospolitym? 9. W jaki sposób wykonuje się narożniki muru? 10. W jaki sposób wykonuje się filary z cegły?

4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ułóż fragment muru z zakończeniem i strzępiami uciekającymi, z cegły pełnej, posiadający grubość 1½ cegły, wysokość sześciu warstw i długość 6 ¾ cegły w najniższej warstwie, stosując zasady wiązania pospolitego, bez użycia zaprawy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) zapoznać się z instrukcją producenta masy plastycznej, 5) zapoznać się z charakterystyką muru, 6) zgromadzić na stanowisku pracy wskazaną przez nauczyciela liczbę cegieł i potrzebne

narzędzia, 7) przeciąć właściwą liczbę cegieł na odpowiednią długość, stosując sprzęt ochrony

indywidualnej, 8) ułożyć fragment muru, zgodnie z poleceniem, 9) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego, 10) uporządkować miejsce pracy, 11) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 12) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 13) zaprezentować efekty swojej pracy, 14) dokonać samooceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – cegły pełne, – młotek murarski, – taczki metalowe, – sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne, – sprzęt do uprzątnięcia stanowiska pracy, – literatura.


40

Ćwiczenie 2 Ułóż fragment muru z cegły pełnej, w miejscu wykonania strzępi zazębionych bocznych o głębokości ¼ cegły i długości 1 cegły w warstwie wozówkowej, zgodnie z rysunkiem nr 30. Mur posiada grubość 1 ½ cegły, wysokość pięciu warstw i długość 11 główek w najniższej warstwie. Zastosuj zasady wiązania pospolitego. Nie używaj zaprawy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z charakterystyką muru i strzępi, 2) odszukać wskazany w zadaniu rysunek i dokonać jego analizy, 3) zgromadzić na stanowisku pracy wskazaną przez nauczyciela liczbę cegieł i potrzebne

narzędzia, 4) przeciąć właściwą liczbę cegieł na odpowiednią długość, stosując sprzęt ochrony

indywidualnej, 5) ułożyć fragment muru, zgodnie z poleceniem, kształtując strzępia zazębione boczne, 6) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zasad wykonania strzępi, 7) uporządkować stanowisko pracy, 8) zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania. Wyposażenie stanowiska pracy: – cegły ceramiczne pełne, – młotek murarski, – taczki metalowe, – rękawice ochronne, – okulary ochronne, – sprzęt do uprzątnięcia stanowiska pracy. Ćwiczenie 3 W wykonanym fragmencie muru wskaż i nazwij spoiny, a następnie określ ich właściwą szerokość. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) wskazać i prawidłowo nazwać rodzaje spoin w wykonanym fragmencie muru, 2) określić grubość wskazanych spoin, 3) ćwiczenie wykonać w obecności nauczyciela. Wyposażenie stanowiska pracy: − wykonany w poprzednim ćwiczeniu fragment muru, − przymiar zwijany. Ćwiczenie 4 Ułóż narożnik budynku z drewnianych kształtek o proporcjach cegły pełnej, w którym łączy się:

a) mur o grubości 1 cegły z murem o grubości 1 cegły, b) mur o grubości 1 cegły z murem o grubości 1 ½ cegły.



41

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć sobie zasady układania cegieł w wiązaniu pospolitym w narożniku, 2) wykonać z kształtek drewnianych po pięć warstw obu narożników, 3) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego

w narożniku muru, 4) zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania. Wyposażenie stanowiska pracy: − kształtki drewniane imitujące cegły całkowite i ułamkowe. Ćwiczenie 5 Z drewnianych kształtek o proporcjach cegły pełnej ułóż filar międzyokienny o wymiarach:

a) 3 ½ cegły x 2 cegły (7 główek), b) 2 ¾ cegły x 1 ½ cegły (5,5 główek).

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przypomnieć sobie zasady układania cegieł w filarze, 2) wykonać z kształtek drewnianych po cztery warstwy obu filarów, 3) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego w filarze, 4) zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania. Wyposażenie stanowiska pracy: − kształtki drewniane imitujące cegły całkowite i ułamkowe. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wskazać i nazwać rodzaje spoin w murze? 2) określić wymaganą grubość spoin? 3) wykonać strzępia uciekające (schodkowe)? 4) wykonać strzępia zazębione? 5) ułożyć cegły w murze, zgodnie z zasadami wiązania pospolitego? 6) ułożyć cegły w zakończeniu muru, zgodnie z zasadami wiązania pospolitego? 7) ułożyć cegły w narożniku muru, zgodnie z zasadami wiązania pospolitego? 8) ułożyć cegły w filarze okiennym, zgodnie z zasadami wiązania pospolitego?


42

4.6. Podstawowe roboty murarskie – wznoszenie murów jednorodnych

4.6.1. Materiał nauczania Wznoszenie murów jest procesem wymagającym właściwego zaplanowania, organizacji oraz wykonania, z bieżącą i końcową kontrolą jakości wykonanej pracy. Organizację wykonywania robót określa dokumentacja techniczna budowy, a w szczególności harmonogramy. Podstawowe procesy związane z wykonywaniem robót murarskich to:

– przygotowanie stanowiska roboczego polegające na określeniu jego wielkości, zgromadzeniu potrzebnych materiałów i ewentualnym ustawieniu rusztowań (a po zakończeniu pracy jego zlikwidowaniu lub przeniesieniu),

– wznoszenie muru – wyznaczanie jego lica i położenia poszczególnych warstw, podawanie i rozkładanie cegieł, podawanie i rozkładanie zaprawy, układanie cegieł na rozścielonej zaprawie, kontrolowanie prawidłowości wykonywanych robót.

Prace murarskie można wykonywać systemem indywidualnym lub zespołowym. W systemie indywidualnym murarz wykonuje wszystkie czynności związane z murowaniem, pomocnicy dostarczają mu materiały i przestawiają rusztowania robocze. Długość odcinka pracy wykonanej w ciągu jednej zmiany roboczej powinna wynosić około 3 m. Ten system murowania zalecany jest do wykonywania murów o skomplikowanych kształtach. W systemie dwójkowym murarz układa cegły, przestrzegając zasad wiązania, wyznacza pion i poziom, kontroluje jakość prac. Pomocnik odbiera materiały, przygotowuje zaprawę, nakłada ją na mur, przenosi na mur cegły. Długość stanowiska pracy wynosi w tym przypadku około 7,5 m. Taki system zalecany jest do wykonywania murów cieńszych niż dwie cegły, filarów i słupów. System trójkowy stosowany jest do wykonywania murów o grubości dwóch cegieł i grubszych. W zespole takim murarz kieruje pracą całego zespołu, wyznacza i kontroluje pion i poziom, układa cegły, stosując zasady wiązania, kontroluje jakość prac. Pierwszy pomocnik miesza zaprawę, przenosi ją na mur i tam rozściela. Drugi pomocnik odbiera cegłę, przenosi ją na mur i przecina zgodnie z zaleceniami murarza. Długość stanowiska pracy wynosi 12 – 15 m. Stanowisko pracy powinno być zorganizowane w taki sposób, aby zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz mieć powierzchnię umożliwiającą bezkolizyjne wykonywanie czynności. Powinno być umieszczone na takim poziomie, aby ograniczyć konieczność schylania się pracowników i podnoszenia przez nich rąk. W związku z tym, przy murowaniu kondygnacji budynku o tradycyjnej wysokości (2,6 m – 3,2 m) mur dzieli się na trzy pasy robocze o wysokości 0,9 – 1,2 m. Pierwsze pasmo muruje się z poziomu podłoża (stropu), kolejne z rusztowania. Narzędzia, urządzenia oraz materiały powinny być rozmieszczone na stanowisku w ten sposób, aby znajdowały się w zasięgu działania murarza i nie wymagały czasochłonnego szukania. W związku z tym, dzieli się szerokość stanowiska roboczego na trzy pasma równoległe do muru: – robocze - szerokość 60 cm – 70 cm, służące do swobodnego poruszania się murarza

i pomocników w czasie pracy. – materiałowe – szerokość 65 cm – 100 cm, przeznaczone do składowania elementów

drobnowymiarowych, skrzyń z zaprawą i naczyń z wodą; zapas cegły zgromadzonej w tym paśmie powinien wystarczyć na dwie godziny pracy zespołu, skrzynie z zaprawą


43

rozmieszcza się w odstępach nie większych niż 2,5 m; wykonując mury bez otworów cegłę rozmieszcza się na przemian ze skrzyniami z zaprawą, wykonując mury z otworami - cegłę ustawia się naprzeciw filarów, skrzynie naprzeciw otworów.

– transportowe – pasmo zewnętrzne, przeznaczone do transportu materiałów na stanowisko, jego szerokość wynosi około 115 cm.

Rys. 31. Organizacja stanowiska murarskiego

a) dla murarza indywidualnego, b) dla zespołu trójkowego [7, s. 62]

Murowanie każdej warstwy powinno być rozpoczęte od założenia, naciągnięcia i zamocowania sznura murarskiego. W zależności od tego, do czego jest zamocowany sznur murarski, należy przekładać go co każdą warstwę (mocowanie do gwoździ wbijanych w spoinę, co kilka warstw (mocowanie do klamry murarskiej) lub co kilkanaście warstw (mocowanie do warstwopionu). Sznur powinien być zamocowany po zewnętrznej stronie muru, jeżeli grubość muru nie przekracza jednej cegły lub po obu stronach w murach grubszych. Założony sznur wyznacza nam położenie lica muru oraz prawidłowe położenie murowanej warstwy, w związku z tym należy zapewnić jego niezmienne położenie w trakcie murowania poszczególnych warstw, a także podeprzeć, jeżeli przy zbyt dużej długości obserwujemy jego obwisanie. Sposób rozłożenia zaprawy na murze zależy od wymaganej grubości spoiny, rodzaju układanej warstwy cegieł oraz od sposobu wypełnienia spoiny zaprawą. Zaprawę układa się najczęściej pasami o długości około 1 m i grubości 2,5 cm – 3 cm. Pod cegły tradycyjne układane główkowo szerokość pasa zaprawy powinna wynosić 20 cm - 22 cm, pod cegły układane wozówkowo 7 cm – 9 cm. Odległość pasa zaprawy od krawędzi muru powinna wynosić około 3 cm przy murowaniu na spoinę pustą i około 1 cm przy murowaniu na spoinę pełną. W przypadku stosowania zapraw o większej gęstości można zalać spoiny pionowe ułożonej warstwy zaprawą rzadszą. Należy zwracać baczną uwagę na konieczność uzyskania właściwej szerokości spoiny i jej rodzaju.

Rys. 32. Sposób układania zaprawy a) pod warstwę wozówkową, b) pod warstwę główkową [6, s. 282]


44

Cegły na murze przed wmurowaniem należy składować tak, aby ich położenie odpowiadało położeniu po wmurowaniu – równolegle do osi muru do wykorzystania w warstwie wozówkowej i prostopadle, do wykorzystania w warstwie główkowej. W wyższych temperaturach zaleca się skropić cegły wodą przed wmurowaniem. Murarz rozpoczyna układanie cegieł od części warstwy przy zewnętrznej krawędzi muru. W przypadku murów grubszych, układa początkowo część warstwy przy krawędzi zewnętrznej, następnie część przy krawędzi wewnętrznej, na końcu wypełnia wnętrze pomiędzy wcześniej ułożonymi elementami. Tę część pracy może również wykonać pomocnik. Wykorzystywana cegła powinna być wolna od zanieczyszczeń i kurzu, a także odpowiadać wymaganiom normowym. Wyróżniamy trzy podstawowe sposoby murowania: – Murowanie na wycisk – ustawioną lekko pod kątem wmurowywaną cegłą zagarnia się

porcję zaprawy z ułożonej warstwy w spoinę pionową przy cegle ułożonej wcześniej, a następnie dociska do uzyskania poziomu warstwy. Ten sposób murowania stosowany jest dla zapraw o konsystencji 8 cm – 10 cm stożka pomiarowego.

– Murowanie na docisk z kielnią – murarz trzymaną w jednej ręce kielnią zagarnia porcję zaprawy z ułożonej warstwy w spoinę pionową przy cegle ułożonej wcześniej, a następnie dostawia trzymaną w drugiej ręce cegłę. Sposób ten stosowany jest dla zapraw gęściejszych (6 cm – 9 cm stożka pomiarowego), zapraw cementowych oraz zapraw, które zawierają większe ziarna kruszywa. W porównaniu ze sposobem na wycisk, uzyskuje się mur o większej nośności, lecz tempo wznoszenia jest mniejsze.

– Murowanie z nakładaniem zaprawy na boczną powierzchnię cegły – sposób stosowany dla zapraw o konsystencji 5 cm – 7 cm stożka pomiarowego.

Nadmiar zaprawy wychodzącej ze spoin można zebrać kielnią. Niezależnie od wybranego sposobu murowania należy dbać o prawidłowe wypełnienie spoin zaprawą (spoiny pełne lub puste) oraz o pozostawienie lica muru czystego, nie zabrudzonego zaprawą. Jest to szczególnie ważne przy wykonywaniu murów z elementów licowych, nie przeznaczonych do tynkowania.

Rys. 33 Sposoby murowania a) na wycisk, b) z nakładaniem zaprawy na boczną powierzchnię cegły,

c) na docisk z kielnią [7, s. 63]


45

W trakcie murowania obowiązuje murarza bieżące kontrolowanie pionu wznoszonego muru, poziomu warstw, grubości spoin, uzyskiwanych wymiarów muru, kątów prostych, współliniowości krawędzi i współpłaszczyznowości powierzchni, a także zachowanie zasad wiązania. Lokalne stwierdzone nieprawidłowości należy natychmiast usuwać.

Należy również pamiętać, aby wznosić mury możliwie równomiernie na całej ich długości, rozpoczynając od narożników i filarów. Wnęki i bruzdy instalacyjne powinny być wykonywane równocześnie ze wznoszonym murem. Mury jednej kondygnacji powinny być wykonywane z elementów o jednakowej klasie wytrzymałości oraz na zaprawie jednakowej marki. Liczba cegieł połówkowych w murach nośnych nie może przekraczać 15 % liczby wszystkich cegieł (z wyjątkiem ostatniej kondygnacji, gdzie ich liczba nie powinna przekroczyć 50 %).

Dopuszczalne odchyłki wymiarowe murów z cegły zawarte są w tabeli nr 8. Tabela 8 Dopuszczalne odchyłki wykonania murów z cegły [5, s. 104]

Dopuszczalne odchyłki wymiarowe dla murów z cegły (mm)

Rodzaj usterek

licowej zwykłej Odchylenia od wymiarów pomieszczeń ± 20 ± 20 Odchylenia od wymiarów całego budynku ± 50 ± 50 Odchylenia krawędzi od linii prostej ± 2 ± 4 Odchylenia powierzchni i krawędzi od pionu:

- na wysokości 1 m ściany - na wysokości całej kondygnacji - na całej wysokości budynku

± 3 ± 6

± 15

± 6

± 10 ± 15

Odchylenia górnej powierzchni poszczególnych warstw muru od poziomu:

- dla każdej warstwy na długości 2 m - dla każdej warstwy na całej długości budynku - dla ostatniej warstwy na długości 1 m - dla ostatniej warstwy na całej długości budynku

± 2 ± 12 ± 1

± 10

± 2 ± 20 ± 2

± 20 4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na jakie pasma dzieli się stanowisko robocze dla murarza? 2. Jak należy rozmieszczać materiały na stanowisku roboczym murarza? 3. Jak wygląda podział obowiązków w dwuosobowym zespole murarskim? 4. W jakim celu stosuje się w procesie murowania sznur murarski? 5. W jaki sposób rozkłada się zaprawę na murze, aby uzyskać właściwą grubość spoiny? 6. W jaki sposób rozkłada się zaprawę na murze, aby uzyskać spoinę pełną i pustą? 7. Na czym polega murowanie na wycisk? 8. Na czym polega murowanie na docisk z kielnią? 9. Na czym polega bieżąca kontrola poprawności wykonywania muru? 10. Co sprawdza się określając, czy mur został wykonany prawidłowo?


46

4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zorganizuj stanowisko robocze do wykonania najniższego pasma muru bez otworów, Pracę będzie wykonywał pojedynczy murarz. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się ze sposobem organizacji stanowiska określonego w poleceniu, 2) wyznaczyć kredą na podłożu położenie krawędzi zewnętrznej wznoszonego muru, 3) wyznaczyć poszczególne pasma stanowiska roboczego, 4) zgromadzić na właściwym paśmie potrzebne materiały, wykorzystując pasmo

transportowe, 5) zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi i omówić z nim prawidłowość wykonania, 6) zlikwidować zorganizowane stanowisko, 7) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – cegły pełne, – skrzynie na zaprawę, wiadra na wodę, – taczki metalowe, – kreda, – przymiar składany, – rękawice ochronne. Ćwiczenie 2 Pracując w zespole dwuosobowym, wykonaj fragment narożnika muru, zgodnie z dostarczoną przez nauczyciela dokumentacją określającą jego położenie, wymiary, sposób zakończenia muru. Do murowania przygotuj zaprawę z gotowej suchej mieszanki. Mur wykonaj na spoiny pełne, stosując sposób murowania na docisk z kielnią. Ilość potrzebnych materiałów do wykonania pracy określi nauczyciel. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z dokumentacją dotyczącą wykonywanego fragmentu narożnika muru, 2) wysłuchać instruktażu nauczyciela, 3) dokonać podziału obowiązków w zespole (z zamianą w połowie zadania), 4) zgromadzić na stanowisku pracy potrzebne narzędzia i sprzęt, 5) wyznaczyć kredą na podłożu położenie zewnętrznych krawędzi narożnika, stosując

właściwy sprzęt kontrolno – pomiarowy, 6) przygotować zaprawę, 7) dostarczyć i złożyć na stanowisku pracy zaprawę i cegły, 8) wymurować fragment narożnika, 9) prowadzić na bieżąco kontrolę poprawności wykonywanej pracy i usuwać usterki, 10) utrzymywać ład i porządek na stanowisku pracy, 11) zlikwidować stanowisko po wykonaniu pracy,


47

12) ocenić jakość wykonanej pracy, zdiagnozować przyczyny usterek, zapisać wnioski, 13) zaprezentować efekt pracy nauczycielowi i pozostałym zespołom, 14) określić największe trudności przy wykonaniu pracy i sposoby rozwiązania problemów. Wyposażenie stanowiska pracy: – materiały: cegły pełne, sucha zaprawa murarska, woda, – narzędzia: kielnia, młotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem, – sprzęt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, linia ważna,

kątownik, przymiar składany, przymiar zwijany, naczynie miarowe, – taczki, skrzynia na zaprawę, wiadro na wodę, – kreda, – sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna, – sprzęt do uprzątnięcia stanowiska po wykonanej pracy. Ćwiczenie 3 Pracując indywidualnie, wykonaj fragment filara międzyokiennego, zgodnie z dostarczoną przez nauczyciela dokumentacją określającą jego położenie i wymiary. Do murowania przygotuj zaprawę z gotowej suchej mieszanki. Mur wykonaj na spoiny puste, stosując sposób murowania na wycisk. Ilość potrzebnych materiałów do wykonania pracy określi nauczyciel. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zorganizować stanowisko pracy, 2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie, 3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 4) zapoznać się z dokumentacją dotyczącą wykonywanego fragmentu narożnika muru, 5) zgromadzić na stanowisku pracy potrzebne narzędzia i sprzęt, 6) wyznaczyć kredą na podłożu położenie filara, stosując właściwy sprzęt kontrolno –

pomiarowy, 7) przygotować zaprawę, 8) wymurować fragment filara, 9) prowadzić na bieżąco kontrolę poprawności wykonywanej pracy i usuwać usterki, 10) ocenić jakość wykonanej pracy, zdiagnozować przyczyny usterek, największe trudności

przy wykonaniu pracy i sposoby rozwiązania problemów, 11) uporządkować miejsce pracy, 12) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 13) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia, 14) zaprezentować efekty swojej pracy, 15) dokonać samooceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: – materiały: cegły pełne, sucha zaprawa murarska, woda, – narzędzia: kielnia, młotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem, – sprzęt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, przymiar

składany, przymiar zwijany, naczynie miarowe, – taczki, skrzynia na zaprawę, wiadro na wodę, – kreda, – sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna, – sprzęt do uprzątnięcia stanowiska po wykonanej pracy.


48

4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz Tak Nie 1) podać zasady dotyczące organizacji stanowiska pracy murarza? 2) zorganizować stanowisko pracy murarza? 3) odczytać dokumentację konieczną do wykonania robót murarskich? 4) posłużyć się sprzętem pomiarowym przy wykonywaniu robót murarskich? 5) wykonać mur o grubości zgodnej z projektem? 6) ułożyć zaprawę w murze, w sposób umożliwiający uzyskanie

wymaganej grubości spoiny? 7) wykonać mur ze spoinami pełnymi? 8) wykonać mur ze spoinami pustymi? 9) wykonać murowanie na wycisk zaprawy? 10) wykonać murowanie na docisk zaprawy z kielnią? 11) wykonać zakończenia murów? 12) wykonać mur w narożniku prostokątnym? 13) wykonać prosty filar okienny? 14) przeprowadzić bieżącą kontrolę poprawności wykonanej pracy? 15) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki?


49

4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich

4.7.1. Materiał nauczania Ilość robót można ustalić przed ich rozpoczęciem, na podstawie dokumentacji – jest to przedmiar robót. Na podstawie przedmiaru określa się ilość potrzebnych materiałów, tworzy zapotrzebowanie materiałowe, ustala czas wykonania poszczególnych prac i skład zespołów roboczych. Po zakończeniu robót ustala się ich rzeczywistą ilość na podstawie obmiaru, dokonując pomiarów w naturze. Zasady wykonywania przedmiarów i obmiarów zawarte są w Katalogach nakładów rzeczowych (KNR). Ilość murów oblicza się nie uwzględniając tynków. Mury oblicza się w metrach kwadratowych ich powierzchni. Jako wysokość muru dla wybranej kondygnacji przyjmuje się odległość pomiędzy wierzchami stropów ograniczających tę kondygnację. W przypadku piwnic, wysokość muru przyjmuje się od pierwszej izolacji poziomej muru do wierzchu stropu nad piwnicą. Wysokość ścianek działowych przyjmuje się od wierzchu stropu, na jakim są ustawione do spodu następnego stropu. Od tak obliczonej powierzchni murów należy odjąć: – powierzchnie otworów większych od 0,5 m2, – powierzchnie konstrukcji betonowych i żelbetowych (z wyjątkiem prefabrykowanych

nadproży żelbetowych), jeżeli wypełniają one więcej niż połowę grubości ściany, – powierzchnie ścian utworzonych z pustaków dymowych lub wentylacyjnych. Powierzchnie otworów oblicza się według wymiarów w świetle muru, bez uwzględnienia węgarków. Od powierzchni ścianek działowych odejmuje się powierzchnie otworów, liczone w świetle ościeżnic, a w przypadku ich braku, w świetle muru. Słupki i filary międzyokienne o szerokości do 2 ½ cegły oblicza się w metrach ich wysokości, odpowiednio do przekroju poprzecznego. W Katalogu nakładów rzeczowych nr 2 – 02, w tomie I podane są potrzebne ilości materiałów do wykonania określonych robót murarskich. Dla ścian określa się ilość materiałów potrzebnych do wykonania 1 m2 ściany. Wystarczy teraz pomnożyć odczytaną z katalogu wielkość przez obliczoną powierzchnię wznoszonych ścian aby otrzymać ilość materiałów potrzebnych do wykonania całego zadania. Na przykład, w przypadku ścian budynków wielokondygnacyjnych z cegieł budowlanych pełnych ilości te, w odniesieniu do 1 m2 ściany, wynoszą: Tabela 9 Ilość materiałów do wzniesienia 1 m2 ściany z cegieł budowlanych pełnych

Ściany na zaprawie cementowo – wapiennej

lub wapiennej cementowej

Grubość ściany

Rodzaj materiałów

Jednostka

miary

1 cegła 1½ cegły

2 cegły 1 cegła 1½ cegły

2 cegły

Cegły budowlane pełne sztuk 92,70 139,90 186,10 100,10 150,30 200,60 Zaprawa m3 0,084 0,130 0,176 0,066 0,106 0,143 Wiedząc, ile materiałów potrzeba do wykonania pracy i znając ich ceny w okolicznych sklepach lub hurtowniach, możemy określić ile należy wydać na zakup materiałów (koszt materiałów M).


50

W Katalogach nakładów rzeczowych znajdują się również informacje, ile czasu należy poświęcić na wykonanie określonej pracy i kto ją ma wykonać. Czas ten podany jest w roboczogodzinach (r-g). Omawianą wyżej ścianę wykonują murarze i robotnicy (pomocnicy). Współpracują z nimi cieśle, którzy ustawiają, rozbierają i przenoszą rusztowania. Tabela 10 Czas przeznaczony na wykonanie 1 m2 ściany z cegieł budowlanych pełnych w budynku

wielokondygnacyjnym (liczby w nawiasach dotyczą budynku jednokondygnacyjnego) Ściany na zaprawie

cementowo – wapiennej lub wapiennej

cementowej

Grubość ściany

Rodzaj zawodów

Jednostka

miary

1 cegła 1½ cegły

2 cegły 1 cegła 1½ cegły

2 cegły

Murarze r-g 1,01 (1,03)

1,13 (1,11)

1,30 (1,23)

1,14 (1,15)

1,31 (1,22)

1,50 (1,42)

Cieśle r-g 0,11 (0,11)

0,11 (0,11)

0,11 (0,11)

0,11 (0,11)

0,11 (0,11)

0,11 (0,11)

Robotnicy r-g 1,31 (1,18)

1,88 (1,80)

2,64 (2,42)

1,27 (1,17)

2,09 (1,78)

2,80 (2,38)

Wiedząc ile m2 ściany ma wykonać zespół, składający się z przedstawicieli zawodów określonych w tabeli 10 oraz znając czas, jaki przeznaczą wymienieni w tabeli pracownicy na wykonania 1 m2 ściany, możemy obliczyć jaki czas przeznaczy każdy z nich na wykonania całej ściany (bądź związane z tym roboty pomocnicze). Jeżeli zamiast jednego pracownika reprezentującego wymieniony w tabeli zawód, zostanie zatrudnionych dwóch, wówczas czas przeznaczony na wykonanie ich pracy skróci się o połowę. Należy tylko pamiętać, aby zbyt duża liczba osób na stanowisku nie utrudniała pracy. Wiedząc ile godzin na wykonanie zadania poświęca przedstawiciel każdego z wymienionych wyżej zawodów oraz znając stawkę za godzinę pracy w okolicy, w której znajduje się budowa możemy obliczyć ile zarobi każdy z nich. Określamy w ten sposób bezpośrednie koszty robocizny R. Informacje dotyczące rozliczania pozostałych robót murarskich znajdziesz również w Katalogach nakładów rzeczowych. Jeżeli założysz firmę budowlaną i zatrudnisz w niej pracowników, będziesz mógł wtedy zwiększyć koszty robocizny o tak zwane koszty pośrednie związane z utrzymaniem budowy i firmy. Będziesz mógł również doliczyć zysk dla siebie, jako właściciela. Uwzględnisz również podatek od towarów i usług (VAT). Pamiętaj również, że zarówno wykonawca jak i klient mają prawo do negocjowania cen, do chwili gdy ich wysokość usatysfakcjonuje obie strony.


51


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jaki sposób oblicza się ilość muru do wykonania? 2. W jaki sposób uwzględnia się powierzchnie otworów w ścianach przy obliczaniu ilości

muru? 3. Na jaką wielkość ściany podaje się w tabelach ilości potrzebnych materiałów ? 4. Od czego zależy ilość materiałów potrzebnych do wykonania 1 m2 muru? 5. W jaki sposób obliczyć ilość materiału potrzebnego do wykonania całej ściany? 6. Od czego zależy czas przeznaczony na wykonanie 1 m2 ściany murowanej? 7. W jaki sposób oblicza się czas przeznaczony na wykonanie całej ściany? 8. W jaki sposób oblicza się wynagrodzenia za pracę dla członków zespołu? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Sporządź zapotrzebowanie materiałowe na wykonanie ścian garażu z cegły budowlanej pełnej na zaprawie cementowo – wapiennej. Ściany mają grubość 1 cegły i wysokość 2,20 m. Garaż posiada wymiary zewnętrzne 6,50 m x 4,00 m. W ścianie wykonany jest otwór drzwiowy o wysokości 2,00 m i szerokości 3,00 oraz otwór okienny o długości 2,00 m i wysokości 1,00 m. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z dokumentacją dostarczoną przez nauczyciela, 2) obliczyć powierzchnię ścian garażu, 3) wybrać z tabeli numer 9 prawidłowe dane, 4) obliczyć prawidłową ilość materiałów, potrzebnych do wykonania ścian garażu, 5) zaprezentować otrzymane wyniki nauczycielowi. Wyposażenie stanowiska pracy: – fragment dokumentacji garażu (rzut, przekrój i krótki opis techniczny), – kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania. Ćwiczenie 2 Oblicz ile zarobią członkowie dwuosobowego zespołu murarskiego, składającego się z murarza i pomocnika (robotnika), za wykonanie ścian garażu z poprzedniego ćwiczenia, zakładając, że murarz zarabia 15 złotych na godzinę a pomocnik 5 złotych na godzinę. Pomocnik będzie ustawiał, rozbierał i przenosił rusztowanie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapisać obliczoną w poprzednim ćwiczeniu powierzchnię ścian garażu, 2) przyjąć prawidłowe dane z tabeli numer 10, 3) obliczyć prawidłową liczbę godzin, potrzebną do wykonania zadania dla murarza

i pomocnika, 4) obliczyć wynagrodzenie za pracę dla obu członków zespołu, 5) zaprezentować otrzymane wyniki nauczycielowi.


52

Wyposażenie stanowiska pracy: – fragment dokumentacji garażu (rzut, przekrój i krótki opis techniczny), – kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania. 4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz Tak Nie 1) obliczyć ilość muru do wykonania? 2) określić ilość materiałów i czas pracy przeznaczone na wykonanie 1 m2 ściany murowanej? 3) oszacować ilość materiału niezbędnego do wykonania podstawowych robót murarskich i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe? 4) określić czas przeznaczony na wykonanie podstawowych robót murarskich? 5) obliczyć wynagrodzenie za pracę?


53

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie tego

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut. Powodzenia


54

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Ilości składników zaprawy cementowo-wapiennej określono proporcją 1 : 1 : 6. Oznacza

to, że do przygotowania tej zaprawy należy użyć a) sześć razy więcej wody niż wapna. b) jednakowej ilości cementu i wapna. c) sześć razy mniej cementu niż wapna. d) jednakowej ilości cementu i kruszywa.

2. Do murowania zewnętrznych ścian piwnicy budynku mieszkalnego należy zastosować

cegłę a) kratówkę. b) dziurawkę. c) wapienno-piaskową. d) ceramiczną bez otworów.

3. Stawka godzinowa tynkarza wynosi 12 zł, a jego pomocnika 8 zł. Oblicz wynagrodzenie

obu pracowników za 20 godzin pracy. Wynagrodzenie to wynosi a) 120 zł. b) 180 zł. c) 400 zł. d) 580 zł.

4. Pionowość ściany sprawdzić można przy pomocy pionu i

a) kątownika. b) sznura murarskiego. c) poziomnicy wężowej. d) poziomnicy murarskiej.

5. Na rysunku obok pokazano warstwę wozówkową

zakończenia muru w wiązaniu pospolitym. W zakończeniu warstwy główkowej należy zastosować a) cztery dziewiątki. b) dwie cegły całkowite. c) dwie dziewiątki i jedną połówkę cegły. d) cztery dziewiątki i jedną cegłę całkowitą.

6. Podczas przecinania cegły młotkiem murarskim murarz musi posiadać ubranie robocze,

rękawice ochronne oraz a) buty gumowe. b) okulary ochronne. c) ochronniki słuchu. d) maskę przeciwpyłową.

7. Na rysunku obok przedstawiono cegłę

a) pełną. b) kratówkę. c) dziurawkę. d) modularną szczelinową.


55

8. Stanowisko pracy murarza w wykopie musi mieć szerokość, licząc od lica murowanej ściany do ściany wykopu lub jego zabezpieczenia, nie mniejszą niż a) 50 cm. b) 70 cm. c) 100 cm. d) 120 cm.

9. Grubość ściany pokazanej na rysunku obok wynosi

a) 37 cm. b) 38 cm. c) 49 cm. d) 51 cm.

10. Aby zachować zasady wiązania pospolitego, spoiny pionowe poprzeczne w kolejnej

warstwie należy przesunąć w stosunku do spoin pionowych poprzecznych warstwy wcześniej ułożonej przynajmniej o a) 1 cegłę. b) ¼ cegły. c) ½ cegły. d) ¾ cegły.

11. W dwójkowym zespole murarskim, murarz

a) przygotowuje zaprawę, nakłada ją na mur, układa cegły w murze. b) kontroluje jakość prac, nakłada zaprawę na mur, układa cegły w murze. c) układa cegły w murze, przestrzega zasad wiązania, kontroluje jakość prac. d) układa cegły w murze, przestrzega zasad wiązania, przygotowuje zaprawę.

12. Stosując sposób murowania na docisk murarz zagarnia zaprawę

a) cegłą w spoinę podłużną. b) kielnią w spoinę podłużną. c) cegłą w spoinę poprzeczną. d) kielnią w spoinę poprzeczną.

13. Z wzniesionego rusztowania spadł na pracownika pozostawiony, a następnie popchnięty

nogą młotek. Bezpośrednią przyczyną wypadku był brak a) krawężnika. b) poręczy ochronnej. c) poprzeczki wypełniającej. d) ostrożności pracownika uderzonego młotkiem.

14. Proporcje objętościowe składników zaprawy cementowo-wapiennej wynoszą 1:2:10. Do

sporządzenia tej zaprawy zastosowano 20 dm3 cementu, 40 dm3 wapna hydratyzowanego oraz a) 20 dm3 piasku. b) 40 dm3 piasku. c) 200 dm3 piasku. d) 400 dm3 piasku.


56

15. Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli oblicz liczbę cegieł potrzebnych do wykonania 5 m2 muru grubości ½ cegły. Liczba ta wynosi a) 422 sztuki. b) 292 sztuki. c) 243 sztuki. d) 145 sztuki.

16. Wskaż prawidłowy sposób ręcznego mieszania składników zaprawy cementowo-

wapiennej, do wykonania której użyto ciasta wapiennego. a) Cement wymieszać z piaskiem i wodą, a następnie dodać ciasto wapienne. b) Ciasto wapienne wymieszać z cementem i wodą, a następnie dodać piasek. c) Cement wymieszać z ciastem wapiennym i piaskiem, a następnie dodać wodę. d) Ciasto wapienne wymieszać z wodą, piasek wymieszać z cementem i połączyć obie

mieszaniny.

17. Zastosowanie do murowania ściany cegły klasy 7,5 zamiast przewidzianej w projekcie klasy 10 spowoduje a) zwiększenie nasiąkliwości wykonanej ściany. b) zwiększenie wytrzymałości wykonanej ściany. c) zmniejszenie wytrzymałości wykonanej ściany. d) zmniejszenie izolacyjności cieplnej wykonanej ściany.

18. Nakład robocizny na wykonanie 1 m2 ścianki działowej grubości 12 cm wykonanej z cegły

pełnej wynosi 1,41 roboczogodziny, natomiast koszt 1 roboczogodziny wynosi 15,00 zł. Koszt robocizny wykonania 10 m2 takiej ściany wynosi a) 14,1 zł. b) 15,0 zł. c) 150,0 zł. d) 211,5 zł.

19. Do wykonywania okładzin pieców i palenisk mogą być stosowane wyroby

a) klinkierowe, szamotowe i kamionkowe. b) termalitowe, szamotowe i krzemionkowe. c) termalitowe, krzemionkowe i klinkierowe. d) termalitowe, szamotowe i wapienno-piaskowe.

20. Warstwę wodoszczelną na ścianie piwnicy można wykonać z zaprawy

a) wapiennej. b) gipsowo-wapiennej. c) cementowo-glinianej. d) cementowo-wapiennej.

21. Dopuszczalne odchylenie od poziomu ostatniej warstwy muru z cegły zwykłej, dla ściany

o długości 12 m wynosi a) ± 2 mm. b) ± 12 mm. c) ± 20 mm. d) ± 24 mm.

22. Wyroby silikatowe wykonane są z

a) gliny. b) gipsu i wody. c) wapna, piasku i wody. d) cementu, piasku i wody.

Zapotrzebowanie na cegły do wykonania 1 m2 muru

Grubość muru [cm]

Wymiar cegły [cm]

Liczba cegieł na 1 m2 muru

[szt.] 12 48,6 25 98,2 38

25x12x6,5 145,8


57

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ................................................................................................ Wykonywanie podstawowych robót murarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1. a b c d

2. a b c d

3. a b c d

4. a b c d

5. a b c d

6. a b c d

7. a b c d

8. a b c d

9. a b c d

10. a b c d

11. a b c d

12. a b c d

13. a b c d

14. a b c d

15. a b c d

16. a b c d

17. a b c d

18. a b c d

19. a b c d

20. a b c d

21. a b c d

22. a b c d

Razem:


58

6. LITERATURA 1. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. Oficyna

Wydawnicza Rem Script Sp. z o.o, Warszawa 1998 2. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP,

Warszawa 1996 3. Jadczak J., Jarmontowicz R.: Buduję dom z ceramiki. Centralny Ośrodek Informacji

Budownictwa, Warszawa 2000 4. Karkoszka T.: Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich – poradnik

i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002 5. Karkoszka T.: Wykonywanie murów nośnych o różnej grubości z różnych materiałów –

poradnik i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

6. Martinek W., Szymański E: Murarstwo i tynkarstwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1999 7. Mirski J., Łącki K.: Budownictwo z technologią część 2. WSiP, Warszawa 1998 8. Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2005 9. Pierzchlewicz J., Jarmontowicz R.: Budynki murowane, materiały i konstrukcje. Arkady,

Warszawa 1994 10. Szymański E: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 2003 11. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Praca

zbiorowa. T. 1-4, Arkady, Warszawa 1999 12. Wojewoda K.: Organizacja stanowiska pracy murarza – poradnik i materiały dla ucznia.

Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002 13. Wojewoda K.: Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich –

poradnik i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

14. Wojewoda K.: Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów – poradnik i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

Normy i katalogi: 1. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02. „Orgbud” Spółka z o.o. Warszawa 1998 2. Katalog Polskich Norm 2000. Wybór norm budowlanych cz. 1-3. Polski Komitet

Normalizacyjny, Warszawa 2000 Czasopisma specjalistyczne: 1. Murator – numer specjalny. Z czego budować dom – ściany, stropy, izolacje. Nr 1/2000 2. Murator Nr 4/2001 Akty prawne: 1. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016

z późniejszymi zmianami). 2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 41). 3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. Nr 118, poz. 1263).

wykonywanie podstawowych robót murarskich 713[08].z1 · technologia robót pomocniczych 713...

Documents