wykluczenie p atnicze w polsce i innych krajach unii ... · innych nowoczesnych form bezgotówkowej...
TRANSCRIPT
Wykluczenie płatnicze w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej
Tomasz KoźlińskiDepartament Systemu Płatniczego, Narodowy Bank Polski
Konferencja „Jak zmniejszyć wykluczenie finansowe w Polsce?”Warszawa, 13 grudnia 2010 r.
Narodowy Bank Polski
Wykluczenie finansowe to sytuacja, w której osoby fizyczne nie mają dostępu lub mają utrudnione korzystanie z
podstawowych produktów i usług finansowych.
Wykluczenie finansowe
Wykluczenie płatnicze
Wykluczenie oszczędnościowe Wykluczenie
emerytalne
Wykluczenie kredytowe
Wykluczenie inwestycyjne
Wykluczenie ubezpieczeniowe
Brak dostępu lub utrudnione korzystanie z:
1. rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego,
2. bankowości elektronicznej (internetowej) i bezgotówkowych instrumentów płatniczych (kart płatniczych, poleceń przelewu, poleceń zapłaty oraz innych nowoczesnych form bezgotówkowej zapłaty za rachunki).
Co to jest wykluczenie płatnicze?
Dostęp do konta osobistego, rachunku bieżącego lub rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (ROR) w banku lub SKOK
77,2%
22,8%
Posiada własne lub wspólne konto (ROR) Nie posiada konta osobistego (ROR)
Źródło: badanie własne. N=1000, 2009 r.
Dostęp do konta osobistego w zależności od wykształcenia
3042
6886 82
6
21
14
11 13
64
3719
3 5
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
Podstawowe Zasadniczezawodowe
Średnie Policealne Wyższe
100%
Konto indywidualne Konto wspólne Nie posiada konta osobistego
Źródło: badanie własne. N=1000, 2009 r.
Dostęp do konta osobistego w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej
39 51 41 5167 55
78 761122 16
14 3414 18
50 49 37 33 19 11 8 5
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Jest
embe
zrob
otny
(a)
Uczę
się/
stud
iuję
Nie
pra
cuję
zaw
odow
o/za
jmuję
się
dom
em
Jest
emem
eryt
em/r
enci
stą
Prac
owni
cyniżs
zego
szc
zebl
ai r
obot
nicy
Rol
nicy
Kad
ra k
iero
wni
cza
i spe
cjal
iści
wyż
szeg
osz
czeb
la
Prac
owni
cyin
styt
ucji
pańs
twow
ej lu
bsa
mor
ządo
wej
Posiada własne konto osobiste Posiada wspólne konto osobiste Nie posiada konta osobistego
Źródło: badanie własne. N=1000, 2009 r.
Dostęp do własnego lub wspólnego konta osobistego
Brak dostępu do własnego lub wspólnego konta osobistego
87% 30-44 lata wiek
wykształcenie
dochód
miejsce zamieszkania
34% 60 i więcej lat
64% podstawowe95% wyższe
sytuacja społeczno-zawodowa
90% powyżej 5000 zł
83% miasto > 500 tys. mieszkańców
37% do 1600 zł
28% wieś
95% urzędnicy 50% bezrobotniŹródło: badanie własne. N=1000, 2009 r.
Przyczyny nieposiadania konta osobistego (wielokrotny wybór)
2,6%
3,1%
5,7%
10,5%
12,3%
14,5%
16,7%
21,9%
22,8%
25,0%
53,9%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
Bank odmów ił mi założenia konta ze w zględu na brak stałej pracy lubdochodów , niskie dochody lub brak stałego miejsca zameldow ania
Posiadanie i obsługa konta bankow ego jest zbyt skomplikow ane
Konto osobiste jest zbyt nisko oprocentow ane/ nieopłacalne
Posiadanie konta osobistego jest zbyt drogie w stosunku dokorzyści, jakie daje
Banki pobierają zbyt w ysokie opłaty i prow izje za prow adzeniekonta
Nie mam zaufania do banków / bankow ców
Nie mam regularnych dochodów / stałej pracy
Nie mam pieniędzy, nie mam czego oszczędzać
Uw ażam, że mam zbyt niskie dochody, żeby posiadać konto
Wolę trzymać pieniądze w gotów ce
Nie potrzebuję konta, nie mam takiej potrzeby
Źródło: badanie własne. N=228, 2009 r.
Ubankowienie w latach 2006-2009 w Polsce-badania empiryczne
48%
68%76% 77%
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
2006 2007 2008 2009Źródło: opracowanie własne na podstawie: 2006 - NBP (48%); 2007 - Prof. P. Błędowski, Prof. M. Iwanicz-Drozdowska (68%);2008 - The Gallup Organization dla Komisji Europejskiej, Eurobarometer (76%); 2009 - NBP (77%), Prof. D. Maison dla NBP (78%), ARC Rynek i Opinia dla UOKiK (72%), ARC Rynek i Opinia dla KIR (80%).
Ubankowienie w Polsce i innych krajach UE99 99 98 98
94 94 93 9389 88 88 86 86 85
8176 76 75 74
53
40
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Finl
andi
a
Dan
ia
Szw
ecja
Bel
gia
Fran
cja
Wie
lka
Bry
tani
a
Esto
nia
Nie
mcy
Gre
cja
Irlan
dia
Hol
andi
a
Aus
tria
Mal
ta
Luks
embu
rg
Port
ugal
ia
His
zpan
ia
Słow
enia
Cyp
r
Cze
chy
Słow
acja
Litw
a
Pols
ka
Węg
ry
Łotw
a
Wło
chy
Rum
unia
Buł
garia
średnia dla UE - 87
97 96 96 96 95 95100
Źródło: Consumers’ views on switching service providers. Analytical Report, Flash Eurobarometer 243 - The Gallup Organization, European Commission January 2009. N=25607, Polska n=1002, wiek => 21 lat.
29 3527 26 30
1328 21 20 18 21 16 19 18 13 12 9 11 6 9 11 9 4 8 6 7 5
49 3743 39 34
5032
36 34 35 30 34 29 27 32 29 32 26 29 26 23 24 28 22 22 18 18
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Wło
chy
Gre
cja
His
zpan
ia
Port
ugal
ia
Irlan
dia
Cyp
r
Wie
lka
Bry
tani
a
Pols
ka
Cze
chy
Słow
acja
Mal
ta
Fran
cja
Buł
garia
Węg
ry
Rum
unia
Aus
tria
Słow
enia
Luks
embu
rg
Bel
gia
Dan
ia
Esto
nia
Nie
mcy
Hol
andi
a
Łotw
a
Litw
a
Szw
ecja
Finl
andi
a
Zgadzam sięCałkowicie zgadzam się
Respondenci wskazywali na trudne do zrozumienia i nieprzejrzyste działanie konta osobistego, na przykład zasad pobierania
Opinia o skomplikowaniu działania konta osobistego
prowizji i opłat oraz naliczania odsetek. Źródło: Consumers’ views on switching service providers. Analytical Report, Flash Eurobarometer 243 - The Gallup Organization, European Commission January 2009. N=25607.
3329 28 26 26 26 23 20 18 16 15 14 13 12 12 12 12 11 11 9 8 8 7 6 6 3
4448
23
32
17
37 3845
53
34
24
53
4236 34
22
45 48
19
61
40
51
61
41
56 54
2
32
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Rum
unia
Gre
cja
Cyp
r
Wło
chy
His
zpan
ia
Port
ugal
ia
Węg
ry
Buł
garia
Fran
cja
Luks
embu
rg
Mal
ta
Pols
ka
Dan
ia
Irlan
dia
Litw
a
Aus
tria
Słow
acja
Łotw
a
Bel
gia
Cze
chy
Esto
nia
Wie
lka
Bry
tani
a
Słow
enia
Nie
mcy
Szw
ecja
Finl
andi
a
Hol
andi
a
Bardzo trudny lub raczej trudny dostęp do podstawowego rachunku bankowegoCałkowicie zgadzam się, że każdy bank powinien otworzyć każdemu podstawowy rachunek bankowy
Dostęp do podstawowego rachunku bankowego oraz opinia o konieczności upowszechnienia tego typu rachunku
Pytanie: Proszę powiedzieć, czy jest dla Ciebie trudnym lub nie uzyskanie dostępu do:- podstawowego rachunku bankowego? (Odpowiedzi bardzo trudno i dość trudno) Czy każdy bank powinien otworzyć każdej osobie podstawowy rachunek bankowy? (Odpowiedzi całkowicie zgadzam się)Źródło: opracowanie własne na podstawie: Poverty and Social Exclusion Report, TNS Opinion & Social na zlecenie Directorate General Employment, Directorate General Communication, Special Eurobarometer 321, European Commission, February 2010. N=26719.
Pytanie: Proszę powiedzieć, czy jest dla Ciebie trudnym lub nie uzyskanie dostępu do:- karty płatniczej/ bankowej i - karty kredytowej? (Odpowiedzi bardzo trudno i dość rudno)Źródło: opracowanie własne na podstawie: Poverty and Social Exclusion Report, TNS Opinion & Social na zlecenie Directorate General Employment, Directorate General Communication, Special Eurobarometer 321, European Commission February 2010. N=26719.
41
29 28 27 25 23 22 21 2017 17 15 15 14 13 13 12 12 12
9 9 9 8 74 4 2
55
36
3035
31
37
21
46
3135
2723
29 30
1814
2421
28
22 2117
21 21
13 12 12
0
10
20
30
40
50
60
His
zpan
ia
Gre
cja
Cyp
r
Rum
unia
Wło
chy
Węg
ry
Fran
cja
Port
ugal
ia
Luks
embu
rg
Buł
garia
Dan
ia
Pols
ka
Słow
acja
Aus
tria
Irlan
dia
Mal
ta
Bel
gia
Cze
chy
Litw
a
Łotw
a
Słow
enia
Wie
lka
Bry
tani
a
Nie
mcy
Esto
nia
Finl
andi
a
Szw
ecja
Hol
andi
a
Bardzo trudny i raczej trudny dostęp do karty płatniczej/bankowej
Bardzo trudny i raczej trudny dostęp do karty kredytowej
Dostęp do karty płatniczej/ bankowej i karty kredytowej w krajach Unii Europejskiej
Ograniczenia w dostępie do kart kredytowych w krajach Unii Europejskiej
Pytanie: Proszę powiedzieć, czy jest dla Ciebie trudnym lub nie uzyskanie dostępu do- karty kredytowej? (Odpowiedzi bardzo trudno i dość rudno)Źródło: opracowanie własne na podstawie: Poverty and Social Exclusion Report, TNS Opinion & Social na zlecenie Directorate General Employment, Directorate General Communication, Special Eurobarometer 321, European Commission February 2010. N=26719.
52
35 35
30 29 28 27 26 26 25 24 24 24 2321 20
1715 15
13 13
7 74 4 3 2
0
10
20
30
40
50
60
Węg
ry
Buł
garia
Rum
unia
Litw
a
Mal
ta
Gre
cja
Sło
wac
ja
Est
onia
Wło
chy
Łotw
a
Hisz
pani
a
Pol
ska
Por
tuga
lia
Cze
chy
Cyp
r
Irlan
dia
Wie
lka
Bry
tani
a
Aus
tria
Sło
wen
ia
Belg
ia
Fran
cja
Nie
mcy
Luks
embu
rg
Hol
andi
a
Finl
andi
a
Dan
ia
Szw
ecja
Pytanie: Czy mógłbyś powiedzieć, że w ciągu 12 nadchodzących miesięcy istnieje ryzyko niezapłacenia za comiesięczne rachunki? (Odpowiedzi wskazujące na wysoki poziom ryzyka i średnie ryzyko).
Wpływ wykluczenia finansowego na opłacanie rachunków w krajach Unii Europejskiej
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Poverty and Social Exclusion Report, TNS Opinion & Social na zlecenie Directorate General Employment, Directorate General Communication, Special Eurobarometer 321, European Commission February 2010. N=26719.
92%
73%
85%
88%
69%
60%
8%
27%
15%
12%
31%
40%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Jestem emerytem/ rencistą
Uczę się/ studiuję
Nie pracuję zawodowo/zajmuję się domem
Jestem bezrobotny(a)
Praca dorywcza
Stała praca
Gotówkowo BezgotówkowoŹródło: badanie własne. N=1000, 2009 r.
Sposoby płatności za energię elektrycznąw zależności od sytuacji zawodowej
90%
90%
75%
59%
39%
10%
10%
25%
41%
61%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Podstawowe
Zasadnicze zawodowe
Średnie
Policealne
Wyższe
Gotówkowo Bezgotówkowo
Sposoby płatności za energię elektrycznąw zależności od wykształcenia
Źródło: badanie własne. N=1000, 2009 r.
Źródło: badania własne
34,1%
15,0%
5,8%
3,2%
4,6%
2,4%
2,0%
24,4%
3,8%
3,4%
0,8%
0,3%
0,1%
66,0%
10,0%
9,0%
3,5%
3,0%
4,0%
1,0%
3,0%
0,0%
0,5%
0,0%
0,0%
0,0%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0%
Gotów ka na poczcie
Gotów ka w kasie punktu obsługi klienta u dostaw cy usługi
Gotów ka u inkasenta
Gotów ka w kasie obcego banku
Gotów ka w kasie w łasnego banku
Gotów ka w punkcie przyjmującym opłaty/ sklepie/ punkciefinansow ym
Przelew em w oddziale w łasnego banku
Przelew em przez Internet (bankow ość internetow a)
Polecenie zapłaty (direct debit)
Zlecenie stałe
Karta płatnicza przez Internet/telefon
Automatycznie pobierane z konta osobistego
Bankow ość mobilna
Posiada w łasne lub w spólne konto Nie posiadam w łasnego lub w spólnego konta
Bezgotówkowo 34,8%Gotówkowo 65,2%
Posiada konto osobiste (n=739)
Sposoby zapłaty rachunków za energię elektryczną w zależności od posiadania lub nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK
21 21 17 13 9
52 54 55
4034
28 26 2847
57
0%
10%20%
30%
40%50%
60%
70%
80%90%
100%
Energia Woda Gaz Tel.kom.
Internet
III poziom - płatnośćbezgotówkowo i posiadaniewłasnego lub wspólnegokonta
II poziom - płatnośćgotówką i posiadaniewłasnego lub wspólnegokonta
I poziom - płatność gotówkąi brak własnego lubwspólnego konta
Źródło: badanie własne. N=1000.
Poziomy wykluczenia płatniczego w comiesięcznym opłacaniu rachunków
Wniosek ogólnyPomimo ogromnego postępu w ostatniej dekadzie w
dostępie i korzystaniu z rachunków bankowych, bankowości internetowej i bezgotówkowych
instrumentów płatniczych, stale istnieje grupa osób, która nie ma dostępu do tych usług, nie może z nich
korzystać lub sama rezygnuje z tych usług.
Wykluczenie płatnicze ma istotny wpływ na utrzymującą się popularność płatności gotówkowych.
….0…0..0.0001
Dziękuję bardzo za uwagęTomasz Koźliński
Departament Systemu PłatniczegoNarodowy Bank Polski