wybrane aspekty tworzenia narodowego systemu … · 114 przeglĄd bezpieczeŃstwa wewnĘtrznego...

114 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO16/17

Karol Falandys

Wybrane aspekty tworzenia Narodowego Systemu Odzyskiwania Obywateli RP – środka służącego zwiększeniu bezpieczeństwa

Polaków przebywających poza granicami państwa

Książę lub generał najlepiej zademonstruje swój geniusz, planując operacje dokładnie tak, by idealnie balansować między maksymalizacją celów operacyjnych w stosunku do zaplecza, jakim dysponuje tak, by nie zrobić za dużo ani za mało.

CarlvonClausewitz

Praca organizacji nigdy nie dobiega końca, a jej struktura musi być stale modyfikowana w stosunku do zmieniającego się otoczenia.

Ralph J. Cordiner, amerykański biznesmen,prezesidyrektorgeneralnyGeneralElectric

Wobecnychczasachistotnymproblememwielupaństwspozacywilizacjizachod-niejsąregionalneiwewnątrzpaństwowekonfliktypowodującem.in.destabilizacjęspo-łeczno-polityczną.Ubocznymskutkiemtegojestm.in.zwiększającasięliczbaporwańdla okupu – jednego ze sposobówfinansowania konfliktów zbrojnych,walk narodo-wo-wyzwoleńczych i separatystycznych, a także funkcjonowania ugrupowań terrory-stycznych.Jednocześnietenprzestępczyprocederjestdlaniektórychgrupspołecznychjedynymźródłemprzetrwania1.

Wczasach,kiedymożnaswobodnieprzekraczaćgranice,tenproblemzaczynaco-razczęściejdotyczyćrównieżobywateliRzeczpospolitejPolskiej.Potwierdzeniemtegostanu rzeczy jest analiza szefaZakładuStudiówStrategicznychUniwersytetuAdamaMickiewiczawPoznaniu,prof.SebastianaWojciechowskiego,przeprowadzonakilkalattemunazlecenieMinisterstwaSprawWewnętrznychiAdministracjiRPstwierdzająca,żePolacy są coraz bardziej narażeni na porwania2.

Kłopot z zapewnieniembezpieczeństwaPolakomprzezpaństwopolskiemożnabyło zauważyćpodczas „arabskiejwiosny”, kiedy towystąpiłyproblemyze sprowa-dzeniemdokrajupolskich turystówzEgiptuorazPolakówzatrudnionychwfirmachwydobywczychwLibii.EwakuacjatychostatnichbyłamożliwadziękisiłomiśrodkomWielkiejBrytaniiorazRepublikiFederalnejNiemiec,któreprzyokazjioperacjiodzyski-waniaswoichobywatelipomogłyrównieżPolakom3.

1K.Falandys,Zjawisko izolacji (bezprawnego przetrzymywania) – jego skala i regionalizacja, „PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2015,nr13,s.178–194.

2G.Starzak,Polacy coraz częściej stają się ofiarami porwań za granicą [online],http://www.dziennikpolski24.pl/pl/aktualnosci/kraj/903679-polacy-coraz-czesciej-staja-sie-ofiarami-porwan-za-granica.html[dostęp:17IX2016].

3K.Falandys,Zjawisko izolacji…,s.194.

I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 115

Jednązzasaddemokratycznegopaństwaprawajestm.in.ochronawartościistot-nychzespołecznegopunktuwidzeniaorazzapewnienieobywatelomminimumbezpie-czeństwa.Wartoprzytoczyćart.36Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,którystanowi,że(…)Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rze-czypospolitej Polskiej4. Ztegozapisuwynika,żekażdyporwanylubzaginionyobywatelRPmaprawooczekiwaćpodjęciastosownychdziałańzestronypaństwapolskiegoma-jącychnacelujegouwolnienieisprowadzeniedokraju5.

W dokumentach wytworzonych przez Zespół do Spraw Sytuacji Szczególnychprzyministrzeobronynarodowejjestmowaoinnymważnymproblemie.Mianowicie,odzyskiwanie obywateli izolowanych6 stanowi niezwykleważny czynnik integrującyspołeczeństwo z państwem i jego strukturami, przez co zwiększa się zaufanie do in-stytucjipaństwowych,atomożewzmacniać(…)śmiałość i gotowość do uczestnictwa w realizacji trudnych zadań, związanych nawet z wysokim stopniem ryzyka7.

Jednocześniepowinnosięmiećnawzględzie,że:

(…)wostatnichdwóchdekadachsytuacjedotyczącepersonelunarażonegonary-zyko izolacji oraz osób wziętych jako zakładników stały się przedmiotem ogromnegozainteresowaniamedióworazopinii społecznej.Powszechnydostępdo informacjiorazmożliwośćinformowaniaspołeczeństwanabieżącoosytuacjibezprawnieprzetrzymywa-nychmożekreowaćzarównosytuacjępolityczną,jakiprowadzićdozasadniczejzmianyplanówpolitycznych(rezygnacjazrealizacjiplanówlubpodjęciedziałań)bądźzmianykoncepcjiprowadzeniaoperacjimilitarnejczyużyciasiłspecjalnych8.

OdkądPolskazostałaczłonkiemPaktuPółnocnoatlantyckiegoiUniiEuropejskiejzgodziłasięwypełniaćzobowiązaniasojuszniczeimiędzynarodowe,wtymzbudować

4 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.Nr78poz.483,zezm.).5K.Falandys,Zjawisko izolacji…,s.180.6PersonelIzolowany(ang.Isolated Personnel–IP)–personelwojskowylubcywilny,któryjestodłączony

odjednostkiluborganizacji,doktórejnależy,wsytuacjigdyoczekującnauwolnienie,możeonbyćzmuszonydowalkioprzetrwanie,ucieczkilubprzeciwstawianiasięwykorzystywaniu,NATO Joint Doctrine for Person-nel Recovery, MCASB (MilitaryCommitteeAirStandardisationBoard),2007,AJP-3.3.9(SD-8),s.4.

TookreśleniejestrównieżpropozycjąnaoficjalnądefinicjędlaNATOiUE.Zaosobęizolowanąmożnateżuznaćtego,ktozatrzymałsięwpodróżyzpowodubrakupaliwawaucie,którympodróżuje,lubzostałzmuszonydoprzerwaniapodróżyzewzględunajakąkolwiekawarięlubwypadek,niezależnieodtego,czytakiezdarzeniezostałospowodowaneinterwencjąosóbtrzecich.Zob.Personnel Recovery, JAPCC(JointAirPowerCompetenceCentre),2011,s.1.

Izolowaniepersonelumożenastąpićwczterechprzypadkach:1)prowadzenia działań bojowych na teatrze(ang. isolated)–dotyczytoprzedewszystkimżołnierzy

orazfunkcjonariuszybiorącychudziałwdziałaniachbojowych,2) zagubienia, braku orientacji w terenie lub wskutek wypadku (ang.missing) – dotyczy zarówno

żołnierzy,funkcjonariuszybiorącychudziałwdziałaniachbojowych,jakicywilówprzebywającychwdanymrejoniegeograficznym,takichjakżeglarze,podróżnicyitp.,

3)zatrzymania przez siły rządowe, władze lokalne(ang.detained)–dotyczyprzedewszystkimpracow-nikówmisjidyplomatycznych,turystówłamiącychlokalneprawoitp.,

4)uprowadzenia przez bojowników lub ugrupowania przestępcze i terrorystyczne(ang.captured)–dotyczywszystkichgrupobywateliRPprzebywającychpozagranicamikraju,cyt.za:Odzyskiwanie izolowa-nego personelu (DD/3.3.9), Warszawa2010,s.6.

7 Koncepcja i ogólne zasady funkcjonowania Narodowego Systemu Odzyskiwania Personelu Wojskowego, Warszawa2008,s.10.

8K.Falandys,Zjawisko izolacji…,s.179.


narodowysystemodzyskiwaniaswoichobywateli.Poprzestałajednaknautworzeniuna-rodowegosystemuodzyskiwaniapersonelu9wojskowego,rezygnującniejakozestwo-rzeniakompleksowegonarodowegosystemuodzyskiwaniaobywateliRP10,cowocenieautorabyłobłędem.

Wobecnejsytuacjimiędzynarodowejwydajesięistotne,abyprzyszłynarodowysystemodzyskiwaniaobywateliRPbyłtraktowany

(…)jakoelementsystemuponadnarodowego,opartegonastrukturzeorganizacyjnejPaktuPółnocnoatlantyckiegoiUniiEuropejskiej.Tymsamym,pozadążeniemdostwo-rzeniawramachtychorganizacjisystemuodzyskiwaniapersonelu,ważnymjestwdroże-nieuniwersalnychrozwiązańokreślającychprocedurydziałania,jakicharakterystykęwy-korzystywanegopotencjału.ZadaniempaństwapolskiegowzakresiebudowynarodowegosystemuodzyskiwaniapersonelujestwięczarównostworzeniesystemudziałańwramachNATOiUEorazopracowanieiwdrożenienarodowychrozwiązańwpełniskorelowanychzproceduramitychdwóchorganizacji11.

WPolscedobrzefunkcjonujesystemratownictwalotniczegoimorskiego12,nie-stetyograniczasięon tylkododziałańposzukiwawczo-ratowniczychna tereniekraju wczasiepokoju.Tymczasem istotą Personnel Recovery jest działanie w sytuacji kryzysu i poza granicami państwa13.

Dooperacjiodzyskiwaniapersoneluprowadzonychnajczęściejnaterytoriumob-cegopaństwa,jakrównieżwsytuacjachmożliwegowystępowaniazagrożeniazestronyprzeciwnika, możemy zaliczyć: bojowe akcje poszukiwawczo-ratownicze (Combat Search and Rescue–CSAR) orazbojowe odzyskiwanie(Combat Recovery–CR).Przybardzodużymrzeczywistymzagrożeniuzestronyprzeciwnika,powyczerpaniuwszyst-kichinnychmożliwościodzyskaniaosóbizolowanych, będzie przeprowadzaneniekon-wencjonalne odzyskiwanie personelu (Non-conventional Assisted Recovery–NAR)iuwalnianie zakładników (Hostage Rescue–HR). Ponadtomożewystąpić równieżpotrzeba odzyskania ekwipunku (Recovering Equipment) oraztzw.personelu pozo-stałego14 (Other Personnel), wobecktóregostosujesiędziałaniaokreślanejakoakcja ewakuacyjna (Non-combatant Evacuation Operation–NEO)15.

AbynarodowysystemodzyskiwaniaobywateliRPmógłspełniaćswojepodsta-wowezadaniapolegającem.in.naprzeprowadzaniupowyższychoperacjiodzyskiwania

9Odzyskiwanie IzolowanegoPersonelu(ang.PersonnelRecovery–PR)–jestsumądziałańwojskowych,dyplomatycznychicywilnychmającychnaceluodzyskanieireintegracjęIP.Zob.Odzyskiwanie izolowanego personelu...,s.6.PowyższadefinicjamazostaćprzedstawionajakoostatecznazarównodlaNATO,jakidlaUE.Tooznacza,żebędziepodjętekażdedziałaniemającenaceluodzyskaniepersonelu,zaktóryponosisięodpowiedzialność,gdytylkoznajdziesięonwsytuacjizagrożenia.Definicjacelowoniepodajeograniczonejlistyśrodków,zktórychmożnakorzystaćwczasiedziałań.Zob.Personnel Recovery, JAPCC,2011,s.1.

10Tamże,s.178–179.11K.Falandys,Uwarunkowania prawne determinujące kształt Narodowego Systemu Odzyskiwania Oby-

wateli Rzeczypospolitej Polskiej, „RocznikBezpieczeństwaWewnętrznego”2015,t.9,nr2, s.141.12Dotegosystemumożemyzaliczyćnp.MorskąSłużbęPoszukiwaniaiRatownictwa,powołanądożycia

1I2002r.Zob.http://www.sar.gov.pl/pl/podstawy-prawne[dostęp:18IX2016].13K.Falandys,Uwarunkowania prawne…,s.146.14Takokreślasięwszystkieosobyznajdującesięna terenieoperacyjnymi jednocześnienieposiadające

statusuurzędnikapaństwowego(instytucjiponadnarodowej).Dotyczytozwłaszczaczłonkóworganizacjipo-zarządowych,reporterówitp.

15 Personnel Recovery, JAPCC,2011,s.2.


personelu,niezbędnesąsiły–wpostaciwyspecjalizowanejjednostkiposzukiwawczo- -ratowniczej16–iśrodki–ustanowienieprzepisówumożliwiającychutworzenienowejbazydanychISOPREP17,zawierającejinformacjeniezbędnedoprzeprowadzeniaope-racjiPersonnel Recovery. Koniecznejesttakżeumiejscowieniewspomnianejjednostki wodpowiednichstrukturachadministracjipaństwowej.Jednocześnieautorpublikacjipro-ponujeprzyjęcieponiższejdefinicjinarodowegosystemuodzyskiwaniaobywateliRP:

Zespółwzajemnieuzupełniającychsięmilitarnych,politycznychicywilno-prawnychprzedsięwzięćorganizacyjnych,planistycznychiszkoleniowych,mającychnaceluprzy-gotowanie personelu, sił i środków dowykonywania zadań związanych z udzieleniempomocy lub odzyskaniem personelu znajdującego sięw nieznanym, niedostępnym lubwrogimśrodowiskunaskutekzagubienia,przechwycenialubuprowadzenia18.

Umiejscowienie jednostki w odpowiednich strukturach administracji państwowej

W operacjach odzyskiwania personelu izolowanego jednym z najważniejszychelementów(jeślinienajważniejszym)jestczas,gdyżnajwiększeprawdopodobieństwoodzyskaniaosóbwystępujewfazachporwaniaitransportu.Dlategoteżautorwskazujenapotrzebęmaksymalnegoskróceniadrogipodejmowaniadecyzjipolitycznejorozpo-częciujednejzewskazanychwcześniejoperacjiodzyskiwania.

Podporządkowaniesystemuministrowiobronynarodowej–niejakoautomatycz-nie–będzieskutkowałopotrzebąuruchomieniadługotrwałejprocedurywysłaniakon-tyngentuwojskowegopozagranicekraju.PonadtowysyłanieżołnierzySiłZbrojnychRPnaterytoriuminnegopaństwamożepowodowaćproblemynaturypolitycznejnaare-niemiędzynarodowej.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, w ocenie autora, nie jest wstanieprzeprowadzićbojowejoperacjiodzyskiwaniapersonelupozagranicamipań-stwa,gdyżfunkcjonariuszeMSWiAniemająprzygotowaniawojskowegoniezbędnegodozorganizowaniaiprzeprowadzeniatakskomplikowanejoperacji.

Napodobneproblemynatknęłysięsłużbyniemieckiepodczasoperacjiodzyski-waniafrachtowca„HansStavanger”.Pojawiłysięwówczasdoniesieniaotrudnościachw organizacji iwspółdziałaniumiędzyMinisterstwemObrony iMarynarkąWojennąNiemieczjednejstronyaMinisterstwemSprawWewnętrznychiGSG9zdrugiej19.

Najwłaściwszą instytucją do przeprowadzania tego typu operacji jest,w ocenieautora,MinisterstwoSprawZagranicznych,cowynikazustawowegoobowiązkutegożresortu,tj.żereprezentujeonRzeczpospolitąPolskąijejobywatelinaareniemiędzyna-rodowej20. Rolą MSZ jest podjęcie natychmiastowych działań ukierunkowanych na od-zyskanie izolowanej osoby lub mienia, także przy wykorzystaniu środków pozostających

16Nazwaroboczazaproponowanaprzezautora.17 ISOPREP(ang.ISOlated Personnel Report)–deklaracjapersonelunarażonegonaizolację.18K.Falandys,The development process of the national polish citizens recovery system, „ZeszytyNaukowe

WSOWL”2015,t.47,nr3,s.6.19 Zob.K.Kubiak,Przemoc na oceanach. Współczesne piractwo i terroryzm morski, Warszawa 2009,

s.144.20Art. 13 i 32Ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jednolity:

Dz.U. z 2016 r. poz. 543) oraz § 1Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Zagranicznych (Dz.U.z2015r.poz.1899,zezm.).


w gestii innych resortów21.Takąmożliwośćdajeartykuł5ustawyz8sierpnia1996r.oRadzieMinistrów,którystanowi,żeW celu wykonania zadań i kompetencji określo-nych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ustawach, Prezes Rady Ministrów może w szczególności:

1) wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których minister ten działa z upoważnie-nia Prezesa Rady Ministrów22.

Czynnościpowinnybyćprowadzoneodchwili zaistnieniazdarzenia iuwzględniaćprzedsięwzięciadyplomatycznewpaństwieizolacjioraznaareniemiędzynarodowej.Przedewszystkimwpaństwieizolacjinależypodjąćdziałaniawceluuwolnieniaprzetrzymywa-nych,awdalszejkolejności–uzyskaćzgodęnapersonalnewzmocnienieplacówki,zwięk-szeniejejochronyorazuzyskaniewizdlaosóbkierowanychdopaństwawystąpieniaizola-cji,którychzadaniemjestodzyskanieobywateliRP.Jednocześniepowinnybyćprowadzonedziałaniadyplomatycznewceluuzyskaniamiędzynarodowejaprobatydlaoperacjiposzu-kiwawczo-ratowniczych,atakżenależypostaraćsięostosownepozwolenia,np.naprzelotstatkówpowietrznychbiorącychudziałwodzyskiwaniuizolowanegopersonelu23.Głównarolaresorusprawzagranicznychwdziałaniachukierunkowanychnauwolnieniebezprawnieizolowanychpolskichobywateliwynikazuwarunkowańocharakterzeoperacyjnym.Dzia-łaniaprowadzącedoodzyskaniapersonelusprowadzająsiędoszybkiegoprzemieszczeniasiłodzyskującychwewłaściwyrejon.Istotątakiejoperacjijestuwolnienieiewakuacjaprze-trzymywanychosób,przeprowadzoneprzyużyciuminimalnychsiłiprzezszybkieichzor-ganizowanieorazwycofaniesię.Ponadtooperacjaodzyskiwaniaiewakuacjipowinnabyćpoprzedzonaprzedsięwzięciamimającyminacelulokalizacjęuprowadzonychosób,uzyska-nieinformacjiootoczeniuiwarunkach,wjakichprzebywają,orazewentualnieoichstaniepsychofizycznym.Tedanebędąpozyskiwanewłaśniedziękiplacówkomdyplomatycznym.Osobaminajlepiejznającymiśrodowiskozdarzeniaizolacjibędąpracownicymisjidyploma-tycznych, ichkontaktyosoboweorazpracownicyorganizacji rządowych,pozarządowychlubmiędzynarodowych,zaprzyjaźnienizPolską.

Innymczynnikiemocharakterzeoperacyjnym,podkreślającymrolęMSZiplacówekdyplomatycznych,jestproblemkonsekwencjipolitycznychoperacji.Ważnesąprzygotowa-niadopodjęciadziałańodzyskującychprowadzonychnaterenieobcegopaństwa.Tedziała-niabędąprzebiegałyprzyzainteresowaniumediów,nawetjeżelizostanieotrzymanazgodawładztegokraju.Tymsamymkoniecznejestnietylkozapewnienieskrytościdziałań,lecztakżeniwelowaniekonsekwencji,jakiemożespowodowaćskierowanieuzbrojonegokom-ponentuna terytoriumobcegopaństwa.Nagłośnienieprzezmediaprowadzonychdziałańodzyskującychmożekreowaćsposóbnastawieniaspołecznegoipośredniowpływaćnade-cyzjewładzpolitycznych.Zadaniemplacówekdyplomatycznychbędziewięcprowadzenieczynnościograniczającychnegatywneskutkidziałańprzygotowawczych.

Ewentualnymnajpoważniejszymograniczeniemwodniesieniudoczynnościdy-plomatycznychprowadzonychwfazieprzygotowańdooperacjiodzyskiwaniapersoneluizolowanegoprzez resort sprawzagranicznych jest istotaprowadzeniadziałańdyplo-matycznych.Ichcelemjestnienaruszaniepoprawnychstosunkówmiędzypaństwami.Tymczasem efektywnośćwymaga, aby operacjePersonnel Recovery byływykonane wodpowiednimczasie,którypowinienbyćpoprzedzonyrozwinięciemsił–wtymroz-

21K.Falandys,The development process…,s.14.22 Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 marca 2012 r. w sprawie ogłoszenia

jednolitego tekstu ustawy o Radzie Ministrów(Dz.U.z2012r.poz.392).23K.Falandys,The development process…,s.13–14.


poznawczychiłącznikowych–orazprowadzeniemdziałańzapobiegawczych.Tomożedoprowadzićdokonfliktupomiędzywymaganiamidyplomatycznymiiwojskowymi,cowrezultaciemożespowodować,żedyplomaciuznająoperacjęodzyskiwaniazarozwią-zanieostateczneidecyzjaojejrozpoczęciuzapadniezbytpóźno24.

PodobneobawyzostałyrównieżujętewsojuszniczejdoktrynieAJP–3.4.225,któ-rawskazuje,żeEwakuacje zagrożonego personelu niewojskowego są inicjatywami dy-plomatycznymi26.Dokompetencjiplacówekdyplomatycznychkażdegopaństwanależyobowiązekpodjęciadziałańdyplomatycznychmającychnaceluodzyskaniewłasnychobywateliimienia,atakżeprzygotowanieplanówewakuacjiorazzapewnieniebezpie-czeństwaewakuowanymosobom27.

ZadaniazwiązanezodzyskiwaniemobywateliRPnałożonenaministrasprawza-granicznychmusząskutkowaćzobowiązaniemsłużbspecjalnychRzeczpospolitejPol-skiejdopełnegoinformowaniaministraiprzekazywaniamuwszelkichinformacjidoty-czącychsprawzwiązanychzuprowadzonymiobywatelamiRP.

W podsumowaniu powyższych rozważań należy jednoznacznie zauważyć, żeefektywnośćoperacjiodzyskiwaniaobywateliwymagatego,abyprocesdecyzyjnybyłkrótki.ZdaniemautoraministersprawzagranicznychpowinienotrzymaćuprawnieniadosamodzielnegopodejmowaniadecyzjiwsprawieprzeprowadzeniaoperacjiCSAR,CR,NEOoraz–jeślibędzietodotyczyłosprzętuniewojskowegoistotnegozewzględunabezpieczeństwopaństwa–odzyskaniaekwipunku.NatomiastwprzypadkuoperacjiNARiHR minister sprawzagranicznychpowinienuprzedniouzyskaćzgodęPrezesaRadyMinistrównaprzeprowadzenietegotypuoperacji28.

Powołanie wyspecjalizowanej jednostki poszukiwawczo-ratowniczej

Napodstawieobserwacjifunkcjonowanianarodowegosystemuodzyskiwaniaper-soneluwojskowegomożnapokusićsięostwierdzenie,żeabynarodowysystemodzy-skiwaniaobywateliRPmógłdziałaćefektywnie,topowinnasięwnimznaleźć–opróczwyżej wymienionych elementów – wyspecjalizowana jednostka poszukiwawczo- -ratownicza,przygotowanadoprowadzeniaoperacjiodzyskiwaniaosób.

Przyopracowywaniu,funkcjonowaniu29orazprowadzeniuoperacjiodzyskiwanianajważniejszapowinnabyćtasamazasada,któratowarzyszyoperacjombezpieczeństwa(ang.Operations Security – OPSEC):

Operacjabezpieczeństwa,lubOPSEC,jestprocesem,wktórymchronimyinforma-

cjejawnemogącebyćwykorzystaneprzeciwkonam.Tentypoperacjiwymaga,abyspoj-rzećnasiebieoczamiprzeciwnika(osób,grup,państw,organizacji).Zasadniczokażdy,ktomożezaszkodzićludziom,środkomlubmisji,jestuważanyzaprzeciwnika.

OPSEC powinny być wykorzystywane do ochrony informacji, a tym samym – uniemożliwićprzeciwnikowiprzeciwdziałanie30.

24Tamże,s.14–15.25 Połączona doktryna sojusznicza prowadzenie operacji ewakuacji personelu niewojskowego NATO,

AJP–3.4.2,2007r.,s.18.26Tamże,s.23.27K.Falandys,The development process…,s.13.28Tamże,s.14.29Naprzykładstruktura,posiadanesiły,środkiitp.30Tłumaczenieautora.Zob.http://www.dodea.edu/Offices/Safety/OPSEC.cfm[dostęp:25IX2016].


Odejścieodskrytościdziałańmożemiećdużywpływnaniepowodzenieoperacji,comoże sięprzełożyćna śmierćosób izolowanychbądźosóbwchodzącychwskładsiłodzyskujących.PotwierdzeniemkoniecznościstosowaniazasadyOPSECniechbędądwaponiższeprzykłady.Wdniu8marca2012r.ekstremiścizBokoHaramzpowodunieudanejakcjiodbiciazakładnikówprzezsiłynigeryjsko-brytyjskieprzeprowadzilieg-zekucjędwócheuropejskichinżynierów:BrytyjczykaChrisaMcManusaiWłochaFran-kaLamolinara.Kilkamiesięcypoźniej,31maja2012r.,zpowoduuzyskaniainformacjioprzygotowaniachdoodbiciazakładnika,bojownicytejżeorganizacjizastrzeliliNiem-caporwanegowstyczniutegosamegoroku31.

Wydajesięzasadne,abyskładpostulowanejjednostkiposzukiwawczo-ratowniczejtworzyliżołnierze,funkcjonariuszeipracownicyMON,AW,SWW,ABW,SKW,MSZ.Strukturaorganizacyjnanatomiastpowinnazawieraćnastępującekomórki:

• poszukiwawczą–wceluprowadzeniadziałańoperacyjnychukierunkowanychnazlokalizowanieiniesiłoweodzyskaniepersonelu.WjejskładpowinniwchodzićfunkcjonariuszeipracownicyAW,SWWiMSZ,

• ratowniczą–wcelufizycznegoprzeprowadzaniaoperacjiodzyskiwaniapersone-lu.Takomórkapowinnasięskładaćzwyselekcjonowanychżołnierzyifunkcjo-nariuszyMON,

• personalno-szkoleniową – w celu prowadzenia szkoleń SERE dla funkcjona-riuszy ipracownikówMSZ,MSW,AW,ABW,SWW,SKW,KancelariiSejmu iKancelariiSenatuorazinnychinstytucji,organizacji ifirm.Ponadtopowinnaonazajmowaćsięwytwarzaniem,przetwarzaniem,przechowywaniemiudostęp-nianiemkartISOPREPorazsprawamikadrowymijednostki.PowinnidoniejbyćoddelegowaniżołnierzeifunkcjonariuszeMONorazABW,

• zabezpieczenialogistycznego–którejzadaniepolegałobynawyposażaniujed-nostkiwodpowiednisprzętspecjalistyczny.Wjejskładpowinniwchodzićżoł-nierzeifunkcjonariuszeMON.

Dooperacji odzyskiwania personelu izolowanego niezbędne są statki powietrz-ne pozwalające przerzucać siły i środki potrzebne podczas akcji poszukiwawczo- -ratunkowych.Zapewnienietegorodzajusprzętubyłobymożliwedziękizakupowistat-kówpowietrznychodpowiedniowyposażonychdoprzeprowadzaniaoperacjiodzyski-waniapersoneluwramachplanumodernizacjilotnictwaSiłPowietrznych,anastępniewydzielenieipodporządkowanietychmaszyndowyłącznejdyspozycjidowódcyjed-nostkiposzukiwawczo-ratowniczej.

Stan etatowy jednostki autor szacujenaminimum125–135osób (niewliczając wtoczłonkówzałóglatającychorazpersonelunaziemnegoniezbędnegodoobsługistat-ków latających)32.Obok znajduje się schemat proponowanej strukturyorganizacyjnejomawianejjednostkiposzukiwawczo-ratowniczej.

31 Nigeryjscy islamiści z organizacji Boko Haram zagrozili, że zabiją francuską rodzinę [online],http://www.swietapolska.com/news/swpolska4377.html[dostęp:25IX2016].

32K.Falandys,The development process…,s.6–10.


Schemat 1. Propozycjastrukturyorganizacyjnejjednostkiposzukiwawczo-ratowniczej.

Źródło:Opracowaniewłasne.K.Falandys,The development process…,s.11.

Baza danych ISOPREP

ŻebysiłyprowadząceoperacjęPersonnelRecoverymogłyskutecznieodzyskaćizo-lowanychobywateli,musząprzedewszystkimwiedzieć,kogomająszukać.Jesttootyleistotne,żeniektóreoperacjeodzyskiwaniapersoneluizolowanegomogątrwaćnawetkilkalat.JakoprzykładmożnatutajprzytoczyćoperacjęodzyskaniaizraelskiegożołnierzaGi-ladaSzalita,uprowadzonegoprzezHamas,któregoizraelskiesłużbyposzukiwałyprzezpięć lat.W tymczasieSzalitbyłniemalconocprzewożonyprzezczłonkóworganiza-cjiwcoraztonowemiejsca.Takiedziałaniezmusiłoizraelskirząddonegocjacji,łamiąctymsamymzasadę,żezterrorystamisięnienegocjuje.PremierBinjaminNetanjahuzda-wałsobiejednaksprawęztego,jaknegatywnywpływnamoralepozostałychżołnierzymapozostawienietegojednegowrękachterrorystów,idlategozgodziłsięnawymianę. WjejwynikuzauwolnienieGiladaSzalitazizraelskichwięzieńwypuszczono1027pale-styńskichwięźniów.Tenprzykładpokazuje,jakbardzoistotnadlaizraelskichrządzących iopiniipublicznejjestsprawaodzyskiwaniapersoneluizolowanego33.

33 Zob. http://www.polskieradio.pl/9/863/Artykul/458645,Tysiac-wiezniow-za-izraelskiego-kaprala [dostęp:23IX2016].


Wygląd osób przebywających w izolacji może się z upływem czasu zmienić, np. z powodu brakumożliwości golenia, strzyżenia, umycia się itp. albo w wynikuświadomych zabiegów porywaczy dokonanych po to, aby utrudnić rozpoznanie po-szukiwanych osób.Należy również brać pod uwagę to, iż osoba izolowana nie żyje, np.zpowodukatastrofykomunikacyjnejbądźdlatego,żezostałazamordowana.Wta-kiejsytuacjibardzopomocnewustaleniutożsamościodzyskiwanejosoby(lubciała)sąjejdanezawartewISOPREP,m.in.:wzrost,waga,koloroczuiwłosów,znakiszczegól-ne,zdjęcia,odciskipalców,DNA,ustalonewcześniej„hasłarozpoznawcze”.

Abymóczbierać,przetwarzać iudostępniać takie informacje,musipowstaćbazadanych,którawedługautorapowinnaznaleźćsięwstrukturachjednostkiposzukiwawczo- -ratowniczejpowołanejdoodzyskiwaniaobywateliRP.Takieumiejscowieniebazymanacelumaksymalnezmniejszenieobiegudanych.

DeklaracjeISOPREPpowinnybyćwykonywanewpostacielektronicznej,wokre-sieprzygotowaniadowyjazduzagranicę(aniewmiejscudocelowympozagranicamikraju) przez osoby narażone na izolację, a następnie uaktualniane przy każdej zmia-niedanych–nierzadziejniżcopięćlat.WprzypadkuwystąpieniuizolacjideklaracjaISOPREPdanejosobypowinnabyćprzekazanadokomórekzajmującychsięodzyski-waniemobywateli.Samoprzekazaniepowinnosięodbywaćprzezzabezpieczonąsiećteleinformatycznąlubprzezwyznaczoneosoby.

Oczywiścieniejestmożliwe,abykażdypolskiobywatelzostałujętywbazieISO-PREP.Z jednejstronyjest toniewykonalne,azdrugiej–niepraktyczne.DlategoteżautorproponujeprzyjęciepodziałuosóbzakwalifikowanychdowypełnieniadeklaracjiISOPREPzewzględunazajmowanestanowiskosłużboweorazwykonywanąpracę.

Do bazy danych ISOPREP powinny być obowiązkowo zakwalifikowane osobypiastująceponiższefunkcje:

• prezydentRP,• ministrowiewKancelariiPrezydentaRP,• szefBiuraBezpieczeństwaNarodowego,• premierRP,• ministrowieRP,• posłowieisenatorowieRP,• szefSztabuWP,• dowódcyRodzajówSiłZbrojnychWP,• szefowiesłużbspecjalnych,• ProkuratorGeneralny,• inne osoby, które nie piastują powyższych stanowisk, a zostały skierowane

wrejonyświatauznanezaszczególnieniebezpiecznezważnychpowodówsłuż-bowych.

Wyżejwskazaneosoby zewzgląduna zajmowane stanowisko znają informacjeistotnedlabezpieczeństwaiobronnościpaństwa.Ztegopowoduprzyokazjipodróżyzagranicznychmogąstaćsięcelemniezgodnychzprawemdziałańróżnegorodzajugrupekstremistycznych i terrorystycznych albomoże dojść do celowo spowodowanej lubprzypadkowejawariiśrodkatransportu,którymsięporuszają34.

Dobazy ISOPREP powinny być także obowiązkowowprowadzone dane osób,takichjak:

34K.Falandys,The development process…,s.16.


• personel(np.funkcjonariuszeBiuraOchronyRządu)towarzyszącywpodróżachzagranicznychwyżejwymienionymosobom,

• żołnierze, funkcjonariusze i pracownicy cywilni wchodzącyw skład PolskichKontyngentówWojskowych,

• pilociorazpersonelpokładowylatającystatkamipowietrznymizarejestrowany-miwRP,

• żołnierze, funkcjonariusze oraz personel zaokrętowany na pokładach statków(okrętów),którzysąobywatelamiRP,

• pracownicyMinisterstwaSprawZagranicznychwykonującyobowiązkisłużbo-wezagranicąRP,

• funkcjonariuszeipracownicysłużbspecjalnychpełniącysłużbęzagranicą,• funkcjonariuszeipracownicypozostałychsłużbmundurowychwykonującyobo-

wiązkisłużbowezagranicą,• fotoreporterzy ikorespondenciwojenniprzebywającywrejonachświatauzna-

nychzaszczególnieniebezpieczne,• obywateleRP–pracownicyorganizacjimiędzynarodowych(np.ONZ,OBWE,

UE)–przebywającywrejonachświatauznanychzaszczególnieniebezpieczne,• obywateleRP– pracownicy organizacji humanitarnych (np.Lekarze bezGra-

nic,PolskaAkcjaHumanitarna)–niosącypomocwrejonachświatauznanychzaszczególnieniebezpieczne,

• księża, zakonnicy i zakonnice – przebywający na misjach w rejonach światauznanychzaszczególnieniebezpieczne,

• pracownicypolskichfirm(np.PGNiG,PKNORLEN)prowadzącyinteresyiza-trudniającypracownikówwpaństwachuznanychzaszczególnieniebezpieczne,

• polscypodróżnicy,odkrywcy,udającysiędonajbardziejodległychiniebezpiecz-nychrejonówświata,

• inneosoby,którychniemożnazaliczyćdopowyższychkategorii,aktórezważ-nychpowodówsłużbowychlubprywatnychzostałyskierowanewrejonyświatauznanezaszczególnieniebezpieczne.

Powyższypodziałobejmujeosoby,którezewzględunaswojąpracę,powołanielubpasjęprzebywająwrejonachświatauznanychzaszczególnieniebezpieczne.Doty-czyonrównieżżołnierzy(funkcjonariuszy)służbmundurowych,którzymajądostępdoinformacjistanowiących tajemnicęważnądlabezpieczeństwa iobronnościPolski.Teosoby–zwyjątkiemżołnierzyifunkcjonariuszy–pozostającnaterenachszczególnieniebezpiecznych,niesąuzbrojoneistająsięłatwymcelemdlaterrorystów,ekstremistów isłużbspecjalnychpaństwa,naktóregoterytoriumprzebywają35.

ISOPREPzawieram.in.następującedane:1) imięinazwiskoosobyudającejsięwniebezpiecznyrejon,2) numerID,3) stopień(jeśliposiada),4) przynależność,np.dookreślonejstrukturyluborganizacji,5) narodowość,6) datęurodzenia,7) znakiszczególne,8) grupękrwi,

35Tamże,s.16–17.


9) wzrost,10) koloroczu,11) kolorwłosów,12) datęprzygotowaniaISOPREP-u,13) stanowiskoidatęzapisu,14) numeridentyfikacyjny(służącydoidentyfikowaniasięnp.przezradiopodczas

przebywaniawizolacji),15) własnoręcznypodpis,16) datęzaginięcia(wypełniakomórkazajmującasięodzyskiwaniem),17) ostatniemiejsceprzebywania(pozycję)przedizolowaniem(wypełniakomórka

zajmującasięodzyskiwaniem),18) priorytet(wypełniakomórkazajmującasięodzyskiwaniem),19) inneistotneinformacje(wypełniakomórkazajmującasięodzyskiwaniem),20) czteryzdaniapotwierdzającetożsamość,21) płeć,22) rozmiarobuwia,23) uczulenianaleki,24) rozmiarubrania,25) poziomorazdatęszkoleniaSERE,26) wagę,27) istotneinformacjemedyczne,28) inneważneinformacje,29) numernieśmiertelnika(jeśliposiada),30) znajomośćjęzykówobcych(wmowie,piśmieiczytaniu),31) dwiefotografie(zprzoduizprofilu),32) odciskipalców(zoburąk),33) inneinformacje,np.DNA.

Nastronieobokzostałumieszczonyprzykładwypełnionejpierwszejstronydekla-racjiISOPREP.Nadrugiejstronieumieszczasięodciskipalcóworazjesttammiejscenadodatkowezdjęcia,np.znakówszczególnychitp.Innedane,jaknp.DNA,mogąbyćdodatkowozałączone.


Rys. 1. PrzykładwypełnionejdeklaracjiISOPREP–strona1.


Rys. 2. PrzykładwypełnionejdeklaracjiISOPREP–strona2.

Źródło:Zbiorywłasne.Autorotrzymałmateriałyszkoleniowewpostacim.in.powyższegodoku-mentupodczaskursuinstruktorskiegoSERE.


Wnioski

W podsumowaniu powyższych rozważań należy wskazać, że obecność Polaków wAfganistanie,Iraku,państwachAfrykiPółnocnejiwpaństwachupadłych36,możeskłonićróżnegorodzajuugrupowaniaterrorystycznedoporwańobywateliRP.Polacymogąteżstaćsięnp.ofiaramikatastrofkomunikacyjnychlubwojenplemiennych.Dlategoteżpaństwopolskiepowinnozapewnićswoimobywatelompoczuciebezpieczeństwa,którezpewnościązostaniewzmocnionezchwiląutworzenianarodowegosystemuodzyskiwaniaobywateliRP.

WedługautorapublikacjiPolska jako jedenzwiększychkrajówczłonkowskichNATOiUEjestwstanieudźwignąćkosztyutworzeniaifunkcjonowaniaNarodowegoSystemuOdzyskiwaniaObywateliRP. Mógłbyonuzyskaćpełnągotowośćoperacyjnąjużwokresiedwóch–trzechlatodchwiliutworzenia.

Taki system pozwoli państwu polskiemu po pierwsze na natychmiastową reak-cjęwprzypadkuizolacjipolskiegoobywatela,podrugie–umożliwiskuteczneużyciewłasnej jednostki poszukiwawczo-ratowniczej pod jednolitym polskim dowództwem wdowolnymrejonieświata.TegotypujednostkamogłabybyćtakżewykorzystananaterenienaszegokrajuwakcjachratowniczychpowystąpieniuklęskżywiołowychorazdoudzielaniapomocyobywatelempaństwczłonkowskichNATOiUE,jeżelitepaństwazwróciłyby się doPolski z prośbą o taką pomoc,wprzypadkugdyby samenie były wstaniejejudzielićswoimobywatelom.

Bibliografia:

1. DudkiewiczH.,Prawa międzynarodowe w kwestii państwa upadłego,w:Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych,R.Kłosowicz(red.), Kraków2012,WydawnictwoUniwersytetuJagiellońskiego.

2. FalandysK.,The development process of the national polish citizens recovery sys-tem,„ZeszytyNaukoweWSOWL”2015,t.47,nr3.

3. FalandysK.,Uwarunkowania prawne determinujące kształt Narodowego Systemu Odzyskiwania Obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, „Rocznik BezpieczeństwaWewnętrznego”2015,t.9,nr2.

4. FalandysK.,Zjawisko izolacji (bezprawnego przetrzymywania) – jego skala i re-gionalizacja,„PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2015,nr13.

5. Koncepcja i ogólne zasady funkcjonowania Narodowego Systemu Odzyskiwania Person-elu Wojskowego, Warszawa2008,MinisterstwoObronyNarodowej,SztabGeneralnyWP.

6. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.Nr78 poz.483,zezm.).

7. Kubiak K., Przemoc na oceanach. Współczesne piractwo i terroryzm morski, Warszawa2009,Trio.

8. NATO Joint Doctrine for Personnel Recovery, AJP-3.3.9(SD-8),MCASB,2007.9. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 marca 2012 r.

w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Radzie Ministrów(Dz.U.z2012r.poz.392).

36Państwoupadłe towedługHubertaDudkiewiczapaństwo,którewwynikuwewnętrznychkonfliktówzupełnieitrwaleutraciłowładzęcentralną.Zob.H.Dudkiewicz,Prawa międzynarodowe w kwestii państwa upadłego,w:Problem upadku państw w stosunkach międzynarodowych,R.Kłosowicz(red.), Kraków2012,s.67–86.


10. Odzyskiwanie izolowanego personelu (DD/3.3.9),Warszawa 2010, MinisterstwoObronyNarodowej,SztabGeneralnyWP.

11. Personnel Recovery, Kalkar 2011,JAPCC. 12. Połączona doktryna sojusznicza prowadzenie operacji ewakuacji personelu niewoj-

skowego NATO,AJP–3.4.2,2007.13. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2015 r. w sprawie

szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Zagranicznych (Dz.U.z2015r.poz.1899,zezm.).

14. Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej(tekstjednolity:Dz.U.z2016r.poz.543).

Źródłainternetowe:

1. http://www.dodea.edu/2. http://www.dziennikpolski24.pl/3. http://www.polskieradio.pl/4. http://www.sar.gov.pl/5. http://www.swietapolska.com/

Abstrakt

WzaprezentowanymartykulezwróconouwagęnakoniecznośćutworzeniaNaro-dowegoSystemuOdzyskiwaniaObywateliRzeczypospolitejPolskiejoraznaproblemynaturyprawej,systemowejilogistycznej,któretrzebapokonać,abytakisystempowstał.W tym celu zasugerowano utworzenie jednostki poszukiwawczo-ratowniczej przezna-czonejspecjalniedoplanowaniaiprzeprowadzaniaoperacjiodzyskiwaniaobywatelina-szegokrajuorazumiejscowieniejejwodpowiednichstrukturachadministracjipaństwo-wej.ZaakcentowanorównieżpotrzebęutworzeniabazydanychISOPREP.JednocześnieautorzaproponowałdefinicjęnarodowegosystemuodzyskiwaniaobywateliRP.

Słowa kluczowe:odzyskiwaniepersonelu,personelizolowany,jednostkaposzukiwaw-czo-ratownicza,operacjeposzukiwawczo-ratownicze,ISOPREP.

Abstract

InthearticletheauthorhighlightedtheneedtoestablishaNationalRecoverySys-temfortheCitizensoftheRepublicofPolandtogetherwithapppropriatelaw,systemorlogisticsthatmustbeovercomeinordertoachievethegoal.Inthesameorderhesugge-stedthecreationofaspecialsearchandrescueunit,itslocationintheappropriatestruc-turesofstateadministrationandthecreationofadatabasecalledISOPREP.AtthesametimetheauthorproposedadefinitionofthenationalrecoverysystemforPolishcitizens.

Keywords: personnel recovery, isolatedpersonnel,searchandrescueunit,operationssearchandrescue,ISOPREP.

wybrane aspekty tworzenia narodowego systemu … · 114 przeglĄd bezpieczeŃstwa wewnĘtrznego...

Documents