Wskazówki do pracy dydaktycznej z dzieckiem dyslektycznym

Wykonała mgr Maria Różańska

1. Jeśli dziecko „ryzyka dysleksji” obejmiemy możliwie jak najwcześniej opieką,

• zapewniając mu pomoc logopedyczną i pedagogiczną ukierunkowaną na stymulację nieprawidłowo rozwijających się funkcji,

w niektórych przypadkach możemy spowodować całkowite zlikwidowanie tych opóźnień i uniknięcie trudności szkolnych.

2. O istnieniu „ryzyka dysleksji” mogą orzec rodzice, nauczyciel przedszkola i klas I-III

o ile znają oni problem specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.

3. Jeżeli trudności dziecka nie miną

należy objąć je specjalnymi ćwiczeniami korekcyjno-kompensacyjnymi już w klasie „O”, które prowadzą specjalnie przygotowani nauczyciele-terapeuci.

4. Przy Polskim Towarzystwie Dysleksji powstała Poradnia Diagnostyczno-Terapeutyczna,

• która udziela odpłatnie porad, przyjmując dzieci i młodzież bez skierowania i rejonizacji na badania diagnostyczne i zapewnia w przypadku specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu pomoc terapeutów.

• Podania należy kierować na adres:

Polskie Towarzystwo Dysleksji,

80-343 Gdańsk,

ul. Pomorska 68

5. Problem dysleksji powinni poznać nauczyciele wszystkich przedmiotów..

• Dziecko dyslektyczne potrzebuje specjalistycznego zindywidualizowanego nauczania ze względu na

- „specjalne potrzeby edukacyjne”, - możliwości i ograniczenia.

• Konieczne jest, aby dostosowywali oni wymagania do możliwości dziecka w stosunku do włożonego wysiłku i pracy, a nie uzyskanych efektów.

• Powinni zatem mieć możliwość zapoznania się z wynikami badań diagnostycznych, aby uniknąć zarówno niedoceniania, jak i przeceniania możliwości dziecka.

6. Ustne odpowiedzi dziecka dyslektycznego są lepszym wskaźnikiem jego umiejętności, niż prace pisemne..

• Te powinny zaś być oceniane tylko ze względu na wartość merytoryczną

- treść,

- zakres wiedzy,

a nie za

- poziom graficzny,

- poprawność ortograficzną

7. W nauczaniu dzieci dyslektycznych najskuteczniejsze jest uczenie polisensoryczne

• czyli z zaangażowaniem wielu zmysłów:

- słuchu,

- wzroku,

- dotyku,

- kinestezji (czucia ruchu). • Dzięki temu dziecko jest w stanie wykorzystać te

zmysły, które są jego mocną stroną, jednocześnie ćwicząc i rozwijając te, które są słabsze.

• Możliwe jest wykorzystanie wówczas zjawiska korekcji i kompensacji. dalej

Przykładem podejścia polisensorycznego jest nauczanie liter przez powiązanie doznań słuchowych, wzrokowych, dotykowych i kinestetycznych.

• Dziecko utrwala kształt litery i jej powiązanie z głoską,

- patrząc na literę,

- poznając ją dotykiem (wyklejoną np. z papieru ściernego),

- ruchem podczas kreślenia jej palcem wraz z wypowiadaniem głoski, którą symbolizuje.

8. Brak obrazów pamięciowych i zaburzeniu uwagi -- uczeń potrafi napisać raz poprawnie tekst, innym razem zaś pisze z licznymi

• Obraz poprawnej pisowni bywa wywołany w pamięci przy szczególnie dogodnych okolicznościach: – braku napięcia lękowego, – pośpiechu, – poczuciu bycia akceptowanym.

• Poziomie graficznym pisma, jest spowodowane podobnymi czynnikami.

9. Aby wpłynąć na poziom graficzny pisma można zalecić posługiwanie się maszyną do pisania lub komputerem w szkole i w domu,(utrwaleniem nieprawidłowych nawyków ruchowych jest niemożliwe do zmiany, szczególnie u uczniów starszych).

• Technika pisania lewą ręką- wymaga poświęcenia długiego czasu dla zademonstrowania dziecku i przećwiczenia z nim jak poprawnie kreślić kształt litery i jak litery łączyć.

• Złe nawyki są niemożliwe do zmiany.

• 10. Zajęcia terapeutyczne

nie mogą być powtórzeniem lekcji,

ale powinny być nastawione

na ćwiczenie zaburzonych funkcji leżących u podstaw czytania i pisania.

11. Rodzice powinni przedyskutować z nauczycielemczy pomagać dziecku w odrabianiu lekcji,

aby nie robić w tej mierze zbyt mało, ani zbyt wiele.

• Rodzic interweniuje- na prośbę dziecka,- gdy widzi, że pojawiły się trudności.

• Okresy samodzielnej pracy powinny być coraz dłuższe i częstsze aż do pełnej samodzielności.

• Pod koniec każdego etapu pracy chwalimy dziecko - za rezultat, - za włożony wysiłek.

• Okolicznościowo, np. podczas jazdy autobusem wprowadzamy krótkie okresy ćwiczeń i powtórki, (tabliczki mnożenia lub zasad orografii).

12. Telewizja - dla dzieci dyslektycznych ważne źródłem zdobywania informacji ,

(mniej czytają niż ich rówieśnicy lub nie czytają w ogóle).

• Nie dopuszczamy do oglądania

wszystkiego „jak leci”.

13. Dziecku dyslektycznemu należy czytać książki..

• W kl. I dziecko czyta kilka linijek, a dorosły 2-3 razy tyle. W tan sposób podtrzymuje się kontakt dziecka z lekturą,

- przyśpiesza czytanie, - zwiększa rozumienie tekstu,- zachęca do dalszego czytania.

• Z czasem proporcje zmieniają się do 1:1, 2:1, aż w końcu dziecko przechodzi do samodzielnego czytania

• W kl. III czytanie powinno stać się „społecznie użyteczne”.

• W kl. IV dziecko powinno korzystać z czytania jako narzędzia do uczenia się różnych przedmiotów, jak np. biologii czy historii.

• Jeśli tak nie jest nadal stosujemy „czytanie wspólne”.

• Niektórym dzieciom trzeba czytać np. lektury do końca szkoły podstawowej, a nawet średniej, zdarza się, że i do matury.

• Nie można wytworzyć jednak u dziecka postawy konsumpcyjnej, zawsze należy czytać z dzieckiem na zmianę, rodzic-dłuższy, dziecko-krótszy tekst.

Kilkakrotnie wymieniamy role z czynnej na bierną. Sprawdzamy przy okazji rozumienie fragmentów tekstu.

14. Dziecko dyslektyczne nie powinno czytać na głos przy całej klasie, gdyż jest wówczas bardzo napięte emocjonalnie i z tego powodu jeszcze gorzej czyta niż zwykle.

• Zbiera więc słabe oceny i nudzi inne dzieci, co nie uchodzi uwadze dziecka dyslektycznego, jest dla niego większą karą niż słaba ocena.

• Nie rozumie też wtedy czytanego tekstu.• Można dać takiemu dziecku do przeczytania na głos podpis

pod obrazkiem lub pojedyncze zdanie, aby nie czuło się pomijane.

• Należy z czytania głośnego odpytywać je na osobności, rozumienie oceniać wyłącznie po przeczytaniu tekstu po cichu.

• Ocena głośnego czytania nie powinna stanowić w tym wypadku podstawy do oceny z języka polskiego.

15. Aby przybliżyć dziecku lekturę można kupić „książki mówione” czyli nagrane na taśmie magnetofonowej, sprzedawane w komplecie z wydrukowaną książką.

• Najczęściej jednak treść lektur jest poznawana przez dzieci dyslektyczne podczas przerwy, dzięki streszczeniom ustnym usłużnych kolegów.

• Rodzice mogą sami nagrać na taśmę tekst lub czytać głośno i wolno, podczas gdy dziecko będzie śledziło jej tekst w drugim egzemplarzu.

16. Dziecko dyslektyczne powinno czytać takie książki, jakie je interesują, ale nie za trudne.

• Może nawet czytać komiksy, najważniejsze jest podtrzymywanie zainteresowania dziecka słowem pisanym.

• 17. Jeśli rodzic sam nie czyta dobrze

również może czytać, bo

dzieci nie są tu zbyt krytycznymi słuchaczami.

18. Rodzice powinni regulować proporcje czasu przeznaczone na pracę, rekreację i uprawianie hobby,

• lecz nie powinni ich likwidować w imię zaoszczędzania czasu na naukę.

• 19. Prace pisemne dziecka brzydko napisane w szkole powinny być w domu przepisane tylko w tej części, która jest nieczytelna.

• Teksty przekreślone i przepisane nie powinny podlegać ocenie.

• Zamiast nudnego przepisywania tekstów można dać dziecku wiele zadań, które będą rozwijały sprawność motoryczną rąk i koordynację wzrokowo-ruchową.

• Skupienie uwagi na mechanicznym przepisywaniu tekstów wywołuje awersję u dziecka nie tylko do pisania, ale do nauki „w ogóle”.

• Może wywołać takie reakcje nerwicowe jak „skurcz pisarski”- bolesne napięcie mięśni podczas pisania, na podłożu emocjonalnym.

20. Dzieci dyslektyczne mają trudności z opanowaniem języków obcych, gdyż np. w języku angielskim istnieje mała zgodność pisowni i dźwiękowej postaci wyrazów. Uczniowie polscy skazani są na dwujęzyczność. Nie można więc odrzucić nauki języków obcych, ale przesunąć ją w czasie lub ograniczyć jej zakres.

• Dzieci dyslektyczne najlepiej uczyć języków obcych- w sytuacjach codziennych, - na drodze „ ustnej komunikacji w działaniu”, - polisensorycznie.

• Ocena powinna dotyczyć wyłącznie wypowiedzi ustnych.

21. Nauczyciel wychowania fizycznego rozumiejący problem powinien stawiać wymagania na jego miarę. Większość nauczycieli silnie przywiązana jest do „ tabelek” zawierających normy, według których uczniowie są mechanicznie oceniani (czas lub liczba metrów wyznacza ocenę szkolną).

Wiele dzieci w tej sytuacji reaguje nerwicowo. • W takich sytuacjach niezbędna jest rozmowa z

nauczycielem i przedstawienie opinii z badań psychologicznych.

• Jeżeli niemożliwe jest porozumienie z nauczycielem, należy dziecko - zwolnić z zajęć wychowania fizycznego w szkole

(na podstawie świadectwa lekarskiego, np. psychiatry),

- zapewnić mu możliwość rozwoju fizycznego w innym środowisku, np. poprzez systematyczne uczęszczanie na basen itd.

22. Niskie poczucie własnej wartości dzieci dyslektycznych, (które może przetrwać i dawać znać o sobie pomimo zniknięcia trudności w nauce) spowodowane jest:

- narastaniem niepowodzeń szkolnych, - niezadowoleniem rodziców,- nie realizowaniem własnych aspiracji.

Należy:– nauczyć dziecko znosić niepowodzenia szkolne z humorem i

nadzieją na poprawę,– powiedzieć mu, że postępy będą możliwe wtedy, gdy włoży

dostatecznie dużo wysiłku w ćwiczenia, które muszą być długotrwałe i systematyczne,

– pomóc, aby mogło odnosić sukcesy w innych przedmiotach szkolnych lub innych dziedzinach

np. śpiewaniu w chórze.

23. Dzieciom ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu przydatne mogą być takie pomoce dydaktyczne jak:

• słownik ortograficzny do wykorzystania także podczas klasówek,

• maszyna do pisania prac domowych i wpinanie ich w skoroszyt traktowany jako zeszyt,

• magnetofon do zarejestrowania jak dziecko czyta głośno i jakie robi postępy w czasie,

• komputer, który sprawdza poprawność zapisu i koryguje błędy,

• słowniki elektroniczne dostosowane do wieku i stopnia zaawansowania użytkownika (od 7-12 lat). W wypadku, gdy dziecko błędnie wystuka na klawiaturze jakiś wyraz, na wyświetlaczu słownika ukazuje się poprawna pisownia tego wyrazu.

LOGOPED - zestaw programów komputerowych służących do:

- przygotowania do nauki pisania i czytania,- terapii pedagogicznej i logopedycznej.

• Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie

30-084 Kraków,

ul. Podchorążych 2 • Wszystkie programy są przesyłane bezpłatnie.

24. Nauczyciel w klasie może pomóc dziecku dyslektycznemu( nie stosując żadnych specyficznych metod).

• Nauczyciel powinien:- posadzić dziecko blisko siebie, aby mógł je obserwować i pomóc mu, gdy będzie miało trudności,- dyktanda w młodszych klasach zastąpić pisaniem z pamięci,- w starszych klasach oceniać opisowo przez wskazanie błędów i aby stały się dla ucznia materiałem do indywidualnej pracy, związanej z ich poprawą,- nie wyrywać do natychmiastowej odpowiedzi.

Dzieci dyslektyczne:

• w ciągu lekcji powinny mieć kilka przerw lub różnorodne formy aktywności, gdyż męczą się nawet po 10 min. intensywnej uwagi

• mą często osłabioną funkcję pamięci, wymaga znacznie dłuższego czasu, aby zapamiętać wiersz lub tabliczkę mnożenia, dlatego indywidualizując wymagania dobrze jest - dać mu na to dodatkowy czas,

- zadawać materiał w mniejszych porcjach.- polecić dziecku, aby na końcu zeszytu prowadziło

słowniczek terminów, których nie może zapamiętać. - do utrwalenia wiadomości należy zaangażować jak

najwięcej zmysłów: ruch, słuch, dotyk,- gdy dzieci uczą się notując lub powtarzając tekst

na głos.

Dzieci z dysgrafią powinny w początkowym okresie nauki mieć możliwość pisania:

- przez dłuższy czas ołówkiem,- w większej niż normalnie liniaturze.

Wobec dzieci leworęcznych obowiązuje przestrzeganie takich zasad jak:

• zapewnienie swobodnych ruchów lewej ręce (siedząc w ławce powinien mieć kolegę po prawej stronie),• znacznie wydłużony okres pisania ołówkiem, • ukośne układanie zeszytu podczas pisania

(lewy górny róg wysunięty ku górze), • palce pod liniaturą, koniec ołówka skierowany ku

ramieniu, zeszyt ułożony nieco na lewo od linii ciała. • Dzieci, które źle trzymają pióro mogą użyć nasadki z

modeliny

Nauczanie będzie efektywne jeśli będzie opierało się na uczuciach pozytywnych:

- zainteresowaniu, - poczuciu kompetencji,- przeżyciu sukcesu, - poczuciu siły i własnych możliwości,- gdy dziecku uda się pokonać trudność.

• Nauczyciel nie może powiedzieć: „nie”, „źle”, „to nie na temat”, ale odpowiedź nauczyciela powinna dać szansę poprawienia odpowiedzi lub jej uzupełnienia, co następuje po stwierdzeniu

• „tak to jest prawda, ale dotyczy tylko jednej strony omawianego zagadnienia.

• Spróbuj powiedzieć o tym coś więcej, jak ocenić to od innej strony..”

25. Poważnym problemem jest nauka w szkole średniej, gdyż szkoły nie muszą stosować się do wskazań zawartych w opinii.

• Często uczniowie z tego typu trudnościami mają więc zamkniętą drogę do kształcenia się w szkołach średnich typu licealnego.

• Nie ma w kraju takiego przepisu, który broniłby dzieci dyslektyczne nawet przy egzaminie dojrzałości.

• Dla wielu uczniów zdanie matury jest ostatnią barierą w karierze szkolnej.

26. Obowiązkiem szkoły jest więc - w najwcześniejszym etapie nauki ujawnić specjalne potrzeby edukacyjne uczniów i uwzględnić je w zindywidualizowanym programie nauczania, - w starszych zaś klasach pomóc im pokonać bariery egzaminów, aby mogli w pełni wykorzystać swoje możliwości intelektualne.

• O możliwościach studiowania powinny decydować walory intelektualne i motywacja,

a nie stopień poprawności pisma(słownik ortograficzny, a w przyszłości komputer, mogą się stać stałymi doradcami osoby dorosłej, która ma wątpliwości ortograficzne).

• 27. Trudności w czytaniu i pisaniu można mieć do końca życia, są na szczęście takie kierunki studiów wyższych, które mimo to można z powodzeniem ukończyć, jak i można odnosić wybitne sukcesy zawodowe pomimo przetrwania trudności z poprawnym pisaniem, a nawet przy braku biegłości czytania.

• Niejednokrotnie osoby te osiągają duże sukcesy na kierunkach ścisłych i w dziedzinie sztuk pięknych.

• 28. W pracy nad opanowaniem dyskalkulii kalkulator powinien być podstawową pomocą ucznia, tak jak okulary są częścią stałą wyposażenia osobistego osoby krótkowzrocznej.

• Pozostaje problem egzaminów, ponieważ uczeń przy nich nie może korzystać z kalkulatora.

• Problem wymaga poważnych dyskusji z komisjami egzaminacyjnymi.