အ ႏ

စ ခ

ပ တ

င ျပ

ခ က

®mn\maNuic\cMf“moi> ®p®Ps\T∑n\;mOအားလးအတြက အခြငအလမးမား ဖနတးျခငး

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

နဒါနးမၾကာေသးခငက ျမနမာႏငငတြင စးပြားေရး၊ ႏငငေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားေၾကာင ျမနဆနသည တးတကမႈမား ေပၚေပါကခၿပး လအမား အတြက အခြငအလမးမား ေပၚေပါကလာခသည။ စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကလာသကသ႔ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနးလညး ေလာကလာခၿပး ၂၀၀၅ ႏင ၂၀၁၄ ခႏစအတြငး ဂဒပတးတကမႈႏႈနး တစႏစလင ၈ ရာခငႏႈနး ရခကာ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနးမာ ၄၈ ရာခငႏႈနးမ ၃၂ ရာခငႏႈနးသ႔ ေလာကသြားခသည1။

ေဆာကလပေရး၊ ဝနေဆာငမႈမားႏင ကနထတလပငနးမား တးတကလာျခငးေၾကာင စးပြားေရးတးတကမႈ၏ အမားစမာ ၿမ႕ ႀကးမားတြင ျဖစေပၚေနသည။ ထ႔ေၾကာင ေကးလကေဒသမားႏင ႏႈငးယဥလင တစဦးခငးအသးစရတမား လငျမနစြာတးလာၿပး ဆငးရႏြမးပါးမႈ ရာခငႏႈနး သသသာသာ ကဆငးသြားသည။ ေဒသတြငး အျခားႏငငမားႏင ႏႈငးယဥလင ၿမ႕ ျပေဒသမားတြင ေနထငသ လဦးေရ ခန႔မနးေျခ (၃၀)ရာခငႏႈနးႏငအတ ျမနမာႏငငသည အေတာေလး ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ၏ အေစာပငးကာလ အဆငမသာရေသးသည။ ထ႔ေၾကာင ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈတြင အားလးပါဝငႏငၿပး ေရရညတညတႏငေစမႈအေပၚ အေလးအနကထားသည ၿမ႕ ျပအပခပေရးႏင ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈက အေျခခအတျမစခငခင ေနရာတကထားရမည အေရးႀကးသညအခနျဖစေနပါသည။

ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈသည ၿမ႕ ျပေနထငသမားက အခြငအလမးမားစြာ ေပၚေပါကေစႏငေသာလညး တစဖကတြင ၿမ႕ ျပေနထငသမား၏ လအပခကမား တးပြားလာျခငးေၾကာင အလငမေအာင ျဖညဆညးေပးရနမာ စနေခၚမႈတစရပ ျဖစေနပါသည။ စမကနး အားနညးျခငး၊ အေျခခအေဆာကအဦး မျပညစျခငး၊ အေျခခကသည ၀နေဆာငမႈမား မရျခငးတ႔ေၾကာင အစအစဥမကသည ၿမ႕ ျပခ႕ထြငျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကင ညစညမးျခငး၊ လဦးေရ ထထပျခငးႏင မညမမႈမားက ျဖစေပၚေစပါသည။

အခနႏငအမ မညမမႈမားသည ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈက ေဆာငယေပးလာႏငသည အကးေကးဇးမားက ေလာပါးေစၿပး လတနးစားကြာဟမႈမား ေပၚေပါကေစႏငသလ ရႏငၿပးသား ကြာဟမႈမားအား ပမဆး႐ြားသြားေစႏငၿပး ရာဇဝတမႈႏင အၾကမးဖကမႈမား ျမငတကလာေစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးေရးတြင သာတညမေရးက အေလးထားေပးကာ ရငးႏးျမႇပႏ ေဆာငရြကျခငးက အေရးတႀကးလအပလာသညက ထငရားေပၚလြငေနပါသည။

1 စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန ႏင ကမာၻ႔ဘဏ ၊ ၂၀၁၇ ခ။ ျမနမာဆငးရမႈႏင လေနမႈ အေျခအေနစစတမး - ဆငးရမြေတမႈ ခန႔မနးျခငး နညးပညာအစရငခစာ၊ ဆငးရမႈအား ၂၀၁၅ လေနမႈအေျခအေနအေပၚ အေျခခ၍ ခန႔မနးထားသည။ 2

ထ႔အျပင ဆယစႏစမားစြာ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး အဆကျပတ ေနျခငး၊ ပဋပကၡ ႏင ဖြ ႔ၿဖးမႈနမကကနခမႈတ႔ျဖင အသြငလကၡဏာ မားျဖင ႐ႈပေထြးသည သမငးေၾကာငးမ အသြငကး ေျပာငးလ ေနသည ျမနမာႏငငသည ႏငငသားအားလး ပါဝငႏငေစသည ဖြ ႔ၿဖးတးတကေရးက ေသခာေအာင ေဆာငရြကႏငရနမာ အေရးႀကးသည အခကတစခ ျဖစသည။ အားလးပါဝငႏငသည ၿမ႕ ျပ ျဖစထြနးမႈက အေလးထားျခငးသည ႏငငသားမား၏ စးပြားေရး အေျခအေနမား တးတကလာေစႏငၿပး ၿငမးခမးေရးႏင တညၿငမေရးကလညး အေထာကအက ျဖစေစၿပး ၿမ႕ ျပကနထတ ႏငစြမးအားႏင ယဥၿပငႏငစြမးကလည းျမႇငတငႏငသည။

ဤေလလာမႈတြင အားလးပါဝငႏငသည ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ မေဘာင က အေရးႀကးသည စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ေနရာဆငရာ ႐ႈေထာင(၃)ရပ ပါဝငၿပး အဓပၸါယဖြငဆထားသည။

႐ႈေထာင(၃)ရပျဖင အားလးပါဝငႏငေရးသည တစခႏငတစခ အျပနအလန ခတဆကေနၿပး ႐ႈပေထြးေသာ ကစၥရပမား

ပ (၁) - အားလးပါဝငႏငသည ၿမ႕ ႀကးမားအတြက ႐ႈေထာငစ မေဘာင

က နားလညႏငရန ခဥးကပမႈတြငလညးေကာငး၊ အေျဖ ရာေဖြရာတြငလညးေကာငး ႐ႈေထာင(၃)ရပလးက ထညသြငး စဥးစားရမည။ ဥပမာ၊ ဝငေငြရရေစႏငမည အခြငအလမးမား ရယရန အခကအခမားသည စနေခၚမႈမားသည ေမခ႐စးပြားေရး၏ ျပနာရပမား၊ လပသားေစးကြကရ ဖြ ႔စညးပ ျပနာရပမားႏင ဆကစပေနႏငသည။ ထ႔အျပင လအမား ေနထငရာ ေနရာမား၊ အလပႏင ေစးမားသ႔ ေစးသကသာေသာ သယယပ႔ေဆာငေရး ျဖစႏငေျခမား၊ အမအေျချပ အလပအကငမားအတြက အေျခခ အေဆာကအဦ နညးပါး ေနေသးျခငး၊ အခ႕ အပစမားက ခြျခား ဆကဆထားသည ခြျခား ဖႏပထားသည မဝါဒမား သ႔မဟတ လမႈေရး အေလအထမား စသညတ႔ႏငလညး ဆကစပေနႏင သည။ ျမနမာႏငငရ ၿမ႕ ျပ ေနရာမားတြင အလပအကင၊ အမရာႏင အေျခခ အေဆာက အဦးႏင လမႈေရး ဝနေဆာငမႈမား၌ အမးမး ေသာ အေၾကာငးျပ ခကမားျဖင ဖယထတျခငး ခေနရေသာ ၿမ႕ ျပ ဆငးရသားမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးမား၊ တငးရငးသား လနညးစ အပစမား၊ ဘာသာေရးလနညးစမား၊ အမးသမးမားႏင မသနစြမးသမား တ႔က ေဘးဖယခအပစမားဟ သတမတၾကပါသည။

2 ယငးက ကမာၻ႔ဘဏ (၂၀၁၅) မ မေဘာင ၊ ကမာၻ႔ အားလးပါဝငႏငသည ၿမ႕ႀကးမား အသးခနညးလမးဆငရာစာတမး၊ ကမာၻ႔ဘဏ အစရငခစာ (World Inclusive Cities Approach Paper, World Bank Report AUS8539, Washington, DC) ေပၚ အေျချပ ေရးဆြထားသည။

ကးကား - ကမာၻ႔ဘဏ (၂၀၁၅) မ ဆေလာေအာငျပျပငထားသည2။

အားလးပါဝငႏငသည ၿမ ႕ ျပေနရာ -

အားလးအတြက တနဖးသင ေျမ၊ အမယာႏင ဝနေဆာငမႈမားအား ရယခြင ပမေကာငးမြနလာျခငး၊

အားလးပါဝငႏငသည လမႈေရး -

ထခကလြယသည အားနညး ေသာအပစမား လ႔အသငး

အဝငးတြင ဝငဆန႔ႏင ေစရန ေကာငးမြနသည စညးမဥးမား ခမတျခငး

အားလးပါဝငႏငသည စးပြားေရး -

တးပြားလာေနသည ကြယဝခမးသာမႈတြင

ၿမ ႕ေနလတနးစားအားလး ပါဝငခြငရရေစျခငး၊

3

ဤအႏစခပအစရငခစာတြင ျမနမာၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ - အားလးအတြက အခြငအလမးမား ဖနတးျခငး အစရငခစာပါ အဓကေတြ ႔ရခကမားႏင မဝါဒ အႀကျပခကမားက ေကာကႏႈတထားျခငးျဖစပါသည။ ဖြ ႔ၿဖးေရးမတဖကမားႏင သေတသန ပညာရငမားစြာတ႔က ျပလပခသည ေလလာမႈေပါငးမားစြာမ ေကာကႏတထားေသာ ထအစရငခစာသည အားလး ပါဝငႏငသည ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ ႐ႈေထာငမ ျမနမာႏငငရ ၿမ႕ ႀကးမား လကေတြ ႔ရငဆငေနရသည စနေခၚမႈမားက သေဘာေပါက နားလညႏငရန၊ ဆနးစစႏငရန ရညရြယထားၿပး ျမနမာႏငငအတြက ဖြ ႔ၿဖးမႈ အလားအလာရ ၿမ႕ ႀကးမား ေဖာထတ၍ ထေနရာမားအတြက ဦးစားေပးမဝါဒ နယပယမား အဆျပတငျပထားပါသည။ ဤေလလာမႈတြင အသးျပထားသည ဥပမာမား၊ အခကအလကမားသည သတငး အခကအလကရရႏငသည ရနကနၿမ႕ကသာ အေလးထား ေဖာျပထားပါသည။ အျခားၿမ႕ ျပေနရာမားအတြက ထပေလာငး ဆနးစစမႈမားစြာ လအပေနေသာလညး စနေခၚမႈအမားစမာ ရနကနၿမ႕မ ေတြ ႔ရခကမားႏင ဆငတ၍ ၿမ႕အရြယအစား ပမ ေသးငယသည။ ဤအစရငခစာ ေလလာမႈတြင မပါရေသာ မရငးအခကအလကမားအား အေသးစတစစစသးသပျခငးက လပေဆာငပါက နယပယမားစြာတြင အကးျဖစထြနးႏငမညဟ ေတြ ႔ရရပါသည။ ထ႔ေၾကာင အဆပါ အေသးစတ စစစသးသပ ျခငးမားအား အနာဂတတြင ဆကလကလပေဆာငရန ရညရြယ ထားပါသည။

INCLUSIVEURBANIZATIONHAS MANYBENEFITS FORCITIZENS

4

ျမနမာႏငငတြင ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈသည သသသာသာဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာကျခငးႏငအတ တညၿငမစြာ တျဖညးျဖညး ျမငတကလာေနျခငး

ျမနမာႏငငရ လဦးေရ (၅၁.၅) သနးအနက (၁၅) သနးခန႔သည ၿမ႕ ျပတြင ေနထငၾကၿပး ေကးလကေဒသေနထငသ မားျပား သည ႏငငအျဖစ ဆကလကတညရေနပါသည။ သ႔ေသာ ၂၀၅၀ ခႏစတြင လကရ ေကးလကလဦးေရမ ေနာကထပ (၇.၁)သနးသည ၿမ႕ႀကးမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ ၾကမည အလားအလာ ရသညအတြက ဤကနးဂဏနး အခကအလကမားသည ေျပာငးလႏငပါသည။ ရနကနၿမ႕သည စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈ ေၾကာင လတတေလာတြင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး ႏင ဘ႑ာေရး ၿမ႕ေတာအျဖစ အငအားအေကာငးဆး ၿမ႕ ႀကးျဖစေနသည။ ရနကနၿမ႕ ၌ လဦးေရ (၅)သနးေကာေနထငၾကၿပး ကယျပန႔ေသာ ၿမ႕ေတာနယနမတအတြငးတြင ေနထငသ (၇.၄)သနး ရပါသည။ ရနကနၿမ႕သည ႏငင၏ ဒတယအႀကးဆးၿမ႕ ႀကးျဖစသည မႏေလးၿမ႕ (လဦးေရ ၁.၂၂ သနး)ထက သသသာသာႀကးမားၿပး ႏငငဂဒပ၏ ၂၀-၂၅ ရာခငႏႈနးခန႔ ျဖညဆညးေပးေနပါသည။

ပ (၂) - ၿမ႕ ျပလဦးေရ တညရမႈ

ကးကား - ၂၀၁၄ သနးေခါငစာရငး

ၿမ႕ ျပ၃၀%

အဓက ေတြ ႔ရခကမားႏင စနေခၚမႈမား

5

ပ (၃) - ရနကနၿမ႕သည ျမနမာႏငင၏အႀကးဆးၿမ႕ ႀကးတစခ ျဖစပါသည

ကးကား - ၂၀၁၄ သနးေခါငစာရငး

5000000

ရနကန

မႏေလ

း

ေနျပည

ေတာ

ေတာငႀ

ကးပခ

း

ေမာလ

ၿမင

ျမစႀက

းနား

မရြာ

လဦး

ေရ

အႀကးမားဆး ၿမ႕ ႀကးမား

4500000

4000000

3500000

3000000

2500000

2000000

1500000

1000000

500000

0

ၿမ႕ ျပေဒသမားအတြငး တးတကမႈအမားစမာ ေကးလကေဒသမ ၿမ႕ ျပသ႔ ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈေၾကာင ျဖစပါသည3။ ဥပမာ ၂၀၀၉ခႏစ-၂၀၁၄ခႏစအတြငး ရနကနၿမ႕၏ လဦးေရ တးတကမႈအနက (၈၁) ရာခငႏႈနးမာ ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငး သြားလာမႈေၾကာင ျဖစသည။ ေရႊ႕ေျပာငးအမားစမာ အလပအကင အတြက ၿမ႕ ႀကးမားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးၾကသည။ ေကးလကေဒသမ ၿမ႕ ျပသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာေစရန တြနးပ႔သည အျခားအေၾကာငး အရာမားမာ စးပြားေရး အခကအခမား၊ ေကးလကေဒသ ဆငးရ ႏြမးပါးမႈ၊ ေျမယာပငဆငမႈမရျခငးႏင သဘာဝေဘးအႏရာယမား ေၾကာငျဖစသည။

ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈသည ၿမ႕ ျပ၌ ဆငးရႏြမးပါးမႈက ပမေလာခေပးႏငၿပး ၂၀၀၄-၂၀၀၅တြင (၃၂.၂) ရာခငႏႈနးမ ၂၀၁၅ခႏစတြင (၁၄.၅)ရာခငႏႈနးသ႔ သသသာသာကဆငးသြားေစပါသည4။ ၿမ႕ ျပရ မညမမႈသည ေကးလကေဒသမားထက ျမငမားၿပး ၂၀၁၅ ခႏစတြင Gini coefficient (၃၈.၆) ရခသည (ႏႈငးယဥလင ေကးလကေဒသမားတြင (၂၈.၃))5။ အျခားႏငငမားတြငလညး အလားတျဖစေသာလညး ထ႔သ႔ျဖစ

ရသညအေၾကာငးရငးမာ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ တးလာသညႏငအမ ၿမ႕မားတြင မညမမႈႏင လမႈေရးတငးမာမႈမားဆကစပမႈ အလားအလာျဖစေပၚလာေစပါသည။

ၿမ႕ ျပလဦးေရ တးျမငလာျခငးသည ၿမ႕မားေပၚသ႔ အထးသျဖင ရနကနၿမ႕ေပၚသ႔ ဝနပမႈ စတငျဖစေပၚေစၿပး တနဖးသင အမရာမား၊ အေျခခအေဆာကအဦမားႏင ဝနေဆာငမႈမား လအပလာသည။ ရနကနၿမ႕တြင ဥပမာ ၿမ႕လဦးေရ (၃၃)ရာခငႏႈနးသာ ပကသြယထားသညေရက သးစြခြငရၾကၿပး ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈ (လမးပတဆ႔မႈ) ျမငတကေနၿပး အမႈကမား လာျခငး၊ ေရႀကးျခငးႏင သဘာပတဝနးကငညစညမးမႈတ႔သည လညး ျမငတကေနသည။ အသစေရာကရလာေသာ ေနထင သမားသည ပမနအမယာမားတြင ေနထငရန မတတႏင ၾကသညအတြက ကးေကာအေျခခမႈမားလညး ျမငတကေန ပါသည။ ထကစၥရပမားက မေျဖရငးဘထားလင ထအေျခခ အေဆာကအဦ လအပခကမားသည လေနသပသညးျခငး၊ ဆငးရသားရပကြကမား၊ ပတဝနးကငညစညမးျခငးတ႔က ပမ ျဖစေပၚေစၿပး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈက ေလးကနဖငႏြေစႏငပါသည။

3 UNFPA, 2017, ျမနမာႏငင ၂၀၁၄ ခႏစ သနးေခါငစာရငး၊ လဦးေရအေၾကာငးအရာဆငရာ အစရငခစာ။ 4 MPLCS 2015 and 2017, ကမာၻ႔ဘဏ၏ ဆငးရမြေတမႈဆငရာ အစရငခစာ။ ကမာၻ႔ဘဏ နညးစနစအား အေျခခသည။5 ေခတၿပငလမးေၾကာငးဆငရာ အခကအလကမား မရပါ။ 6

ၿမ႕ ႀကးမားသည စးပြားေရးလပငနးမားႏင အလပအကင ဖနတးေပးႏငသည အခကအခာ ေနရာမားျဖစသည။ ဝငေငြ ရာေဖြႏငသည အခြငအလမးမားက ရယရာတြင လပသားေစးကြကမားႏင ခတဆကရာတြင ပမနမရေသာ အေျခအေန ျမငမားျခငး၊ ကြၽမးကငမႈ အရညအေသြး နမကျခငးႏင ခြျခားဆကဆမႈ စသည အတားအဆးမားရေနသည။

ျမနမာႏငင စစေပါငး လဦးေရ၏ (၁၃) ရာခငႏႈနးရၿပး ႏငင၏ ဂဒပက လကရတြင (၂၅)ရာခငႏႈနး ထတေပးေနသည ရနကနတငးေဒသႀကးတြင တးတကမႈ အျမငမားဆးျဖစသည။ အျခားတးတကမႈအခကအခာေနရာမားတြင ေဒသတြငး ကနသြယေရး အခနးက႑ႏင ေထာကပပ႔ေဆာငေရးတ႔အတြက ျမနမာႏငငေျမာကပငးႏင ခတဆကရပဝနး လမးတစစငး စမကနး (Belt and Road Initiative)တ႔ႏင ခတဆကထားသည မႏေလးၿမ႕ႏင ၿမ႕ေတာျဖစသည ေနျပညေတာတ႔ ပါဝငသည။ အျခားပမေသးငယေသာ အလယအလတၿမ႕ ႀကးမားသညလညး အေရးပါေသာ အခနးက႑ရေနၿပး ပမ အေသးစတ ဆနးစစ ေလလာမႈျပပါက အကးေကးဇးရရႏငသည။

ၿမ႕ ျပေဒသမားရ ေယဘယ အလပအကငရရႏငမႈ အဆင ျမငမားၿပး ခန႔မနးေျခ အမးသား (၇၈.၂) ရာခငႏႈနးႏင အမးသမး (၅၃.၅) ရာခငႏႈနး ရၾကသည6။ ဤႏႈနးသည အသကအရြယအပစ အားလးအတြက ၂၀၀၅ ခႏစက အေျခအေနထက ပမျမငမားၿပး အမးသမးအမားအတြက ပမျမငမားတးတကလာသညကလညး ေတြ ႔ျမငရသည (ၿခငႏႈနးထားမာ အမးသားမားထက နညးေနေသးေသာလညး)။ ၿမ႕ ျပလပသားမားမ အခနၾကာျမငစြာ အလပလပၾကရၿပး တစပတလင ပမးမအားျဖင (၅၃)နာရ ရၿပး ႏငငတဝနးပမးမ အလပခန (၄၀)နာရ ထက သသသာသာ ပမျမငမားေနသည7။

ရနကနၿမ႕ႏင မႏေလးၿမ႕သည ပမနက႑လပသားမား (၆၀ ရာခငႏႈနး) အေရအတြက ထကဝကေကာႏင စစေပါငး တနဖးျမႇင ႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈ ပငဆငမႈ၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးရၾကၿပး ႏငငရ စးပြားေရးလပငနးမား၏ သးပတပက ကယစားျပ ေနသည8။ ဤအလပအကငအေျခအေန သပသညးမႈ ျမငမား ျခငးသည ကနထတလပမႈ အလပအကငမားတြင အထးသျဖင သသာထငရားၿပး ရနကနၿမ႕သည အလပအကငအားလး၏ (၄၇)ရာခငႏႈနးႏင မႏေလးၿမ႕သည (၁၆)ရာခငႏႈနး ကယစားျပ ၾကသည။ အလြနႀကးမားေသာ စးပြားေရးလပငနးမားသည စကမႈဇနမားႏင ပမအေျခကေနသည အေျခခအေဆာကအဦ အထးသျဖင လပစစဓာတအားရရသည ရနကနၿမ႕တြင တညရၾကသည။ အလပအကငရရႏႈနး ျမငမားၿပး အလပခန ၾကာရညေသာလညး အလပအကငအမားစမာ ကနထတစြမးအား နညးပါးၿပး လပခနညးနညးသာ ရရႏငၾကသည အမတြငးမႈ လပငနးမား သ႔မဟတ လပငနးငယေလးမားမသာ ျဖစၾကသည။ ထခကလြယေသာ အားနညးသညအပစမားက နညးမးစျဖင အကးသကေရာကမႈရေနသည အဓက ကန႔သတခကမားက ေအာကတြင အကဥးခပေဖာျပထားပါသည။

အားလးပါဝငႏငသည စးပြားေရး

ၿမ႕ ႀကးမားသည စးပြားေရး ဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အခက အခာ ျဖစၾကေသာလညး အားလး အကးခစားရသည မဟတေပ။

အမားစမာ လပငနးကြၽမးကငမႈမရျခငးေၾကာင ပမေကာငးမြနေသာ အလပအကငမား ရရရန အဟန႔အတားျဖစေစသည9။

လပသားေစးကြကထသ႔ဝငရန အဓကအဟန႔အတားမာ ကြၽမးကငမႈမရျခငးေၾကာငျဖစသညဟ လပငနးမားက ဆပါသည။ ျမနမာလပသား ထကဝကေကာမာ ေကာငးပညာ အလယတနး မေရာကၾကပါ။ ၎တ႔အနက (၂၀) ရာခငႏႈနးက ေကာငးမတတဖးပါ (သ႔မဟတ ဘနးႀကးေကာငးပညာေရးသာ တကခရသည) ဟဆၾကၿပး အျခား (၃၉) ရာခငႏႈနးမာ မလတနးပင မၿပးခဟ ဆၾကသည။ (၂၁)ရာခငႏႈနးသာ အထကတနးပညာေရး သ႔မဟတ အဆငျမငပညာ သငယဖးၾကသည10။6 World Bank, 2017, Poverty Study

7 MPLCS, 20158 ျမနမာစးပြားေရး ေစာငၾကညေလလာမႈ အစရငခစာ ၊ ၂၀၁၈။ 9 Cunningham and Hertas 2017)10 MPLCS, 2015

အထကတနးပညာေရး သ႔မဟတ အဆငျမငပညာ သငယဖးၾကသမား

ရာခငႏႈနး

၂၁%

7

ပမထခကခရလြယေသာ အပစမားအတြက အဆငျမငပညာ သငၾကားခြငရရရနႏင ကြၽမးကငမႈ ဖြ ႔ၿဖးတးတကေရး သငယႏငရန (ၿမ႕ ျပေနရာမား၌ သးျခားလအပခက မဟတေသာလညး) အဟန႔အတားျဖစေစသည အျခားအေၾကာငးရငးမားစြာ ရၾကသည။ ဆငးရသားမား၌ ကေလးမားသည အလပလပရန လအပသျဖင ေကာငးထြကၾကရသည။ မသနစြမးသမားတြငလညး တစခ သ႔မဟတ တခထကပသည မသနစြမးမႈမားရေနသည ကေလးမားသည အျခားကေလးမားထက ေကာငးအပျခငး ပမနညးပါးၾကသညဟ ေလလာမႈမားက တငျပၾကသည။ ေကာငးအပေသာျငားလညး ေကာငးတြင ခြျခားဆကဆခရသျဖင မသနစြမးကေလးမားက ေကာငးမ ထြကၾကရေစသည11။

အားလးပါဝငႏငသည တးတကမႈက ပမနလမးေၾကာငးမရျခငးေၾကာင အကန႔အသတျဖစေစသည။

ၿမ႕ ႀကးမားတြင လဦးေရအမားဆးေနထငၾကသညအတြက အထးသျဖင ပညာေရးႏင ကြၽမးကငမႈ နမပါးသ ဆငးရသား မားသည အထးသျဖင ပမနမဟတေသာ အလပအကင က႑မားတြင အလပလပၾကရၿပး အမားစမာ စးပြားေရး လပငနး အေသးစားမားျဖစၾကသည။ သေတသန ေလလာ ဆနးစစမႈတစခက (၉၅)ရာခငႏႈနးခန႔ေသာ လပသားမားတြင စာခပခပဆ ထားမႈမရၾကဟ ခန႔မနးထားသည။ ထတရားမဝင အလပအကငမားသည ျမနမာႏငင၏ ကနထတလပမႈလပငနးမား အၾကား အေတြ ႔ရအမားဆး အလပအကငပစျဖစသည12။ ပမနမဟတေသာ အလပအကင က႑တြင အလပလပကင ေနၾကျခငးျဖင လပခလစာသည ပမနက႑မားထက နညးပါးၾကျခငး၊ လပကငေနၾကသည လပသားမားသညလညး ပမနအားျဖင လမႈေရးကာကြယေစာငေရာကမႈ၊ အလပသမား စညးမဥးမားႏင မလကနာၾကဘ ျပငပ ဂယကမားႏင ေခါငးပ ျဖတခရျခငးမားေၾကာင ထခကလြယမႈ ျမငမားသျဖင အားလး ပါဝငႏငသည တးတကမႈအတြက စနေခၚမႈမား ျဖစေပၚေစပါသည13။

ပနညးၾကသည။

စညးမဥးစညးကမးမားျဖင ၾကပမတသည တငေအာင အမးသမးမားက အမးသားမား ထက ဝငေငြ

၃၀%11 Eden Center for Disabled Children, 201512 2017 survey of Myanmar’s Micro, Small and Medium Enterprises, Ministry of Planning and Finance and UnU- WIDER, 2017)13 Baker and Gadgil, 2017

8

အျခားဖြ ႔ၿဖးဆႏငငမားမာကသ႔ ျမနမာႏငင၌ ကယျပန႔လာေနသည ပမနမဟတသည စးပြားေရးကလညး လပသားေစးကြကရ လမားစြာအတြက ဝငေငြဖနတးေပးႏငသည အေရးပါေသာ အခနးက႑တြင ပါဝငေနသည။ အလပသမားမားစြာ ေစးကြက၊ အေသးစားေခးေငြ ရယႏငမႈႏင ေနာကဆးတြင တရားဝငက႑သ႔ ကးေျပာငးလာႏငေစရန အေလးထားျပျပငၾကပမတမႈ လအပေနသည။

လပသားေစးကြကတြငး ခြျခားဆကဆမႈမားက ထခကခရလြယအပစမားက အကး သကေရာကေစသည။

ဥပမာ ျမနမာႏငငတြင လပသားေစးကြကထ ဝငေရာကျခငးႏင လပခမားအေပၚ သကေရာကသည ခြျခားဆကဆမႈမားအေၾကာငး က ေရးသားထားသည စာတမးမားတြင ေတြ ႔ႏငသည။ ၿခ၍ ဆရေသာ စညးမဥးစညးကမးမားျဖင ၾကပမတသည တငေအာင အမးသမးမားက အမးသားမားထက ဝငေငြ (၃၀)ရာခငႏႈနး ပနညးၾကသည14။ အျခားႏငငမားႏငမတဘ ျမနမာႏငင၏ အလပသမားဥပေဒမားတြင တညေသာလပအားအတြက တညေသာ လပခ ရငးေပးရမညဟ စညးမဥး မသတမတထားေပ။ ထ႔ျပင အလပခန႔အပရာတြင လပခ ကြာဟမႈက ျဖစေစႏငသည ကားမ ခြျခားမႈမရေစေရး ျပ႒ာနးခကလညး မပါဝငေပ။

မသနစြမးကေလးမား အတြကမ အသကအရြယ ငယစဥကပင ေမြးစာရငးရယျခငး၊ ေကာငးအပျခငး၊ ေကာငးေနျခငး တ႔တြင အခကအခမားစြာျဖင စတငခသည။ ဤသညက ၎တ႔လပသား ေစးကြကထက ဝငႏငရန စြမးရညႏင လ႔အဖြ ႔အစညးအတြငး ကနထတလပမႈမားတြင ပါဝငႏငရန တ႔က အကးသကေရာက ေစသည။

14 ကား၊မ အေျချပ လပခလစာ ကြာဟျခငးသည စာတမးမားစြာက ေလလာဆနးစစမႈမားအရ အေၾကာငးရငးမားစြာ ရႏငသည။ “အမးသမးမား၏ ကနထတအားက နမကေစ ေသာ မေလလာရေသးသည သ႔မဟတ မတငးတာရေသးသညအေၾကာငးရငးမား (အထးသျဖင စကပးေရးလပေဆာငမႈ ျမငမားသည ျမနမာႏငငတြင ေျမယာအေျချပ ကနထတလပမႈတြင ေျမပငဆငမႈ၊ အခနပငးလပသားမား သးရျခငး စသည)၊ အလပရင သ႔မဟတ မသားစ (သ႔မဟတ မမကယတင) က အကးေကးဇးရသည အလပေရြးခယ ႏငမႈ ၊ သ႔မဟတ ကား၊ မျဖစတညမႈေၾကာင (အမေထာငထနးသမးရျခငးႏင ကေလးျပစျခငးတ႔ေၾကာင) အလပခနျပည မလပႏငျခငးမား ရႏငသည။ (World Bank 2011).

လပသားမားတြင စာခပ ခပဆ ထားမႈမရၾကဟ ခန႔မနး ထားသည။ ထတရားမဝင အလပအကငမားသည ျမနမာႏငင၏ ကနထတလပမႈ လပငနးမားအၾကား အေတြ ႔ရ အမားဆး အလပအကင ပစျဖစသည။

၉၅%

9

ၿမ႕ ျပဆငးရသားမားအတြက သဘာဝ ေဘးအႏရာယ၊ စးပြားေရးႏင ကနးမာေရး ႐ကခတမႈ ထခကႏငေျခ ျမငမားၿပး အမေထာငစမား သကသာေခာငခေရးအေပၚ ဆးရြားေသာ အကးသကေရာကမႈမား ရႏငသည။

သဘာဝေဘးအႏရာယႏင စးပြားေရး ႐ကခတမႈမားေၾကာင စးပြားေရးရာ အေျခအေနမား၌ အားလးပါဝငႏငျခငးက ဆးကး သကေရာကမား ရႏငသညက ျပသေနၿပး ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရးကလညး ေႏးေကြးေစသည။ သဘာဝေဘးအႏရာယ ကေရာကေသာအခါ စးပြားေရး မတညၿငမမႈမား ေပၚေပါကလာၿပး ဆငးရသားမားအေပၚတြင သကေရာကမႈ အဆးရြားဆး ျဖစသည။ ၿမ႕ ျပဆငးရသားမားသည ႏစလဖြယမရသညေနရာမား၊ ေဘးအႏရာယကေရာကလြယေသာ ေတာငေစာငးမားႏင ေရႀကးေရလ ျဖစေလရေသာေနရာမားတြင အမားအားျဖင ေနထငၾကသျဖင ထခကႏငေျခ ပမျမငမားသည။ စးပြားေရးႏင ကနးမာေရး ႐ကခတမႈမားမာလညး ပမသသာထငရားသည။ ၿမ႕ ႀကးမားရ ဝငေငြနညး လဦးေရမားတြင ေကးလကေဒသ မားမာကသ႔ ၎တ႔အားထားရမည လမႈ ကညေစာငေရာကေရး အစအစဥမား၊ မသားစကြနယကမား၊ သ႔မဟတ စကပးေရး ထတလပမႈမား မရသျဖင ထခကႏငေျခ မားျပားေစသည။ ဝငေငြ ေျပာငးလမႈေၾကာင ထတကနပစၥညးမားတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ

ေလာကသြားၿပး အနာဂတမးဆကမား၏ ပညာေရးက အကး သကေရာကႏငပါသည။

ျမနမာႏငငသည ဆငကလနး၊ ေျမငလင၊ ေရႀကးေရလမႈ၊ ေျမၿပမႈ၊ ဆနာမႏင မးေတာငအပါအဝင သဘာဝေဘးအႏရာယ မးစက ႀကေတြ ႔ႏငေျခ ျမငမားသျဖင ေဘးအႏရာယထခက လြယမႈမားသည ႏငငမားစာရငးတြင ထပဆးနးပါး ေရာက ေနသည။ အမေထာငစမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔ စးပြားေရး အရ အဓက ႐ကခတမႈမားမာ ေငြလႏႈနး မတညၿငမျခငး၊ ဝယလအား၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏင ေထာကပ ပ႔ေဆာငေရး ကနကစရတ စသည ႐ကခတမႈမားေၾကာင အေျခခစားကနႏင လသးကန ေစးႏႈနးအတကအကျဖစေစသညဟ ဆၾကသည။ စားေသာကကန၊ အျခားအေျခခ လသးကန ပစၥညးမားႏင ဝနေဆာငမႈ ေစးႏႈနးမား တးျမငျခငးသည အေျခခ လအပခကမားကသာ ရယေနရသည အသားတင “စားသးသမား” ျဖစၾကသည ေကးလကႏင ၿမ႕ ျပေနရာမားရ ဆငးရသား အလပသမားမားအတြက ပမခကခေစသည။ (တစႏငငလးအတငးအတာအရ) အမေထာငစအဆငတြင ကနးမာေရးမာ အမားဆး ေျပာဆတငျပၾကသည အေၾကာငး အရာ ပငျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ အမေထာငစမား၏ (၈၀)ရာခငႏႈနးက အတြငးလနာ (သ႔) ျပငပ လနာမားႏင ပတသကသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ကနကစရတမားက တငျပၾကသည။ ၎တ႔အမေထာငစ၏ ကနးမာေရးဂယကမာ မသားစသာယာဝေျပာေရးအတြက ျပငးထနေသာ ဆးကး သကေရာကမႈ ရသညဟ အမေထာငစ (၅)ရာခငႏႈနးက ဆၾကသည15။

15 MOPF and World Bank, 2017, An Analysis of Poverty in Myanmar

10

16 FAO, 2016

တနဖးသင အမယာမား၊ အေျခခ အေဆာကအဦႏင ဝနေဆာငမႈမား ပပးေပးရာတြင ၿမ႕ ျပ ဆငးရသား မားက အထးသျဖင အကး သကေရာကမႈရေနၿပး လေနမႈ အဆငအတနး မညမမႈမား ျဖစေပၚေစသည။ ျမနမာႏငငသည ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ၏ အေစာပငးကာလအဆငမ သာရေသးသျဖင ေကာငးမြနစြာ စမကနးခမတျခငး၊ အလပအကင ဖနတးေပးႏငမႈ၊ တနဖးသင အမယာမားႏင ကနစညမားႏင လမား ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာႏငမႈက အေထာကအပ ျပႏငေသာ ၿမ႕ ႀကးမားက ပေဖာႏငသည အေရးပါသည အခြငအလမးတစခ ရရေနသည။ ၿမ႕ ျပေနရာရရမႈ မညမမႈ ပစသည အခ႕ေသာ အပစမားက အတညတက ေနထငႏငရန အခကအခေတြ႕ေစၿပး အထးသျဖင လေနသပသညးသည ၿမ႕ ႀကးမားတြင ပမအခကအခ ျဖစေစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ထခကႏငေျခရေသာ အပစမား သည ၎တ႔ ေနထငသညေနရာ သ႔မဟတ ၎တ႔၏ ႏငငသား ျဖစတညမႈအေျခအေနတ႔ေၾကာင ၿမ႕ ျပေစးမား၊ အမယာမားႏင အျခား ဝနေဆာငမႈမားက ရရခစားႏငရန အခြငအေရးမရဘ ခြျခားဖႏပခရမႈမား ရငဆငေနရသည။

ၿမ႕ ျပေနရာႏငပတသက၍ စမခကေရးဆြ ျခငးသည လပႏငစြမးကန႔သတခကမား ေၾကာင အကန႔အသတ၊ အဟန႔အတား ျဖစေနၾကသည။

ေနရာဆငရာ အစအစဥမဝါဒက ႏငငအဆင၊ ေဒသအဆငႏင ၿမ႕နယမားအဆငတ႔၌ အေကာငအထညေဖာရာတြင စနေခၚမႈ မား ရေနသည။ ၿမ႕ ႀကးအမားစသည ၿမ႕ ျပအျဖစ ဖြ ႔ၿဖး တးတကရန ျပညစေပါငးစညးထားသည ေျမယာသးစြမႈႏင အေျခခ အေဆာကအဦ စမခကမားမရၾကေပ။ အစးရ၏ ဖြ႕စညးပအဆငဆငႏင အစးရအဖြ႕အစညးမား အခငးခငး အၾကား တာဝနႏငဝတရားခြေဝမႈ ျပတျပတသားသား တတကက မရျခငးက ၿမ႕ ျပမဝါဒႏင စမခကမား အေကာငအထညေဖာမႈက အဟန႔အတားျဖစေစသည။

အစးရ၏ ဖြ႕စညးပ အဆငဆငတြင စမကနးမား ေရးဆြရနႏင အေကာငအထညေဖာရန ကြၽမးကငသည ၿမ႕ ျပစမကနး ေရးဆြသ အနညးငယသာရၾကသျဖင နညးပညာ စြမးေဆာငရည အကန႔အသတရေနသညမာလညး သသာထငရားေနသည။

ၿမ႕ ျပေျမယာစမခန႔ခြျခငးသည ႐ႈပေထြးသျဖင ေျမယာအတြက ကနကစရတႀကးမား ေစသည။

ေျမယာႏင ပစၥညး ဥစၥာပငဆငခြင လၿခေရးသည စးပြားေရဖြ ႔ၿဖးတးတကေရးႏင လမႈေရးရာအေျခအေနမား၌ အားလးပါဝငႏငရန ေကာေထာကေနာကခ ျပထားသျဖင ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးေရးတြင အားလး ပါဝငႏငေရးအတြက မရမျဖစအေရးႀကးပါသည။ ေျမယာက ေကာငးစြာ မစမပါက ဆကစပျပနာမားမသည အျငငးပြားမႈႏင အကငပကျခစားမႈမား၊ ေျမယာအရညအေသြး ကဆငးျခငးႏင လမႈ-စးပြားေရးဆငရာ အခြငအေရးမား ဆး႐ႈးႏငသည။ ျမနမာႏငငတြင သမငးေၾကာငးမားေၾကာင ေျမယာႏင ပငဆငမႈ ပစၥညးအခြငအေရး မလၿခမႈမားႏင ဆကစပေနေသာ ကစၥရပ မားသည ခြျခားဖႏပထားမႈမားႏင ဆကစပေနၿပး အသကေမြး ဝမးေၾကာငးမားအတြက ထခကခရႏငေျခ ျမငမားေနပါသည။

ျမနမာႏငင၏ လကရေျမယာစမခန႔ခြမႈႏင သကဆငသည စနေခၚမႈ မားသည ၿဗတသကလန ႏင ယခင အစးရအဆကဆကကတညး က အခကအခမားျဖစၾကသည။ ေျမယာႏင သကဆငသည လပပငခြငႏင စပလဥး၍ ဌာနအသးသး ပါ၀ငေနျခငး၊ ဌာန တစခႏင တစခ လပေဆာငခကမား ထပေနျခငး ထ႔အျပင ေျမယာ အမးအစား ခြျခားသညစနစ အားနညးေနျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။

၂၀၁၆ခႏစတြင ပမေကာငးမြနသည အမးသားေျမအသးခမႈ မဝါဒက အစးရက ကငသးခသည။ သ႔ေသာ ျပညစေသာေျမယာ မတပတငျခငးႏင တညေနရာ ပထဝသတငးအခကအလက မားမရျခငး၊ ဓေလထးတမးဆငရာ ေျမယာအခြငအေရးမားက အသအမတျပရန၊ ကာကြယရန တရားဝငနညးလမးမရျခငး၊ သတငးအခကအလကမား လြတလပစြာ ႀကတင သရခြင (FPIC) ျဖစစဥက (ျမနမာႏငင ဌာေနတငးရငးသားမားအတြက စးရမဖြယ အေရးႀကးေနသည)၊ အစးရ ေျမယာသမးဆညးမႈမား ေျမယာအထးအခြငအေရးမား ဓေလထးတမး အခြငအေရးမားႏင အျခားအခြငအေရးမားက ကငေဆာငသမားအေပၚ ေကာလြန၊ ပယဖကလကသည မဝါဒမား စသည ႐ႈပေထြးမႈ မားရေနၿပး ၾကားေျမယာပငဆငခြငအပါအဝင ၎တ႔က အေကာငအထညေဖာမႈမားက ခကခေစသည16။

အားလးပါဝငႏငသည ၿမ႕ ျပေနရာ

11

အစးရဝနထမးမား၊ စးပြားေရးလပငနး၊ အရပဘကလ႔အဖြ ႔အစညး မား၊ ႏင အခ႕ေသာ ပညာရငမားက ေျမယာ ဥပေဒ၊ ေျမယာ မဝါဒႏင ေျမယာဆငရာ စညးမဥးမားအေပၚ အသပညာႏင ခနထးကငတြယႏငမႈ အားနညးမႈမားေၾကာင ျမနမာႏငင၏ ေျမယာက႑တြင အျငငးပြားမႈမား၊ ပဋပကၡမား၊ ႏင ႐ႈပေထြးမႈ မားက ျဖစေပၚေစသည17။

ေယဘယအားျဖင တနဖးသင အမရာမားအတြက ေျမယာမာ အကန႔အသတသာရသျဖင အမေစးႏႈနးက ျမငမားေစသည။ ၂၀၁၀ခႏစႏင ၂၀၁၁ ခႏစတ႔တြင အႀကးစား ေျမယာ အစတအပငးမားက ပဂၢလက ေဆာကလပေရးလပငနးမားႏင စစတပႏင ပတသက ဆကႏြယေနေသာသမားအား လြေျပာငးေပးအပခရသျဖင တနဖးသင အမရာမား တညေဆာကရန အစးရပင ေျမယာမား ရားပါးေနသည။

စာတမးမားတြင ၿမ႕ ႀကးမားရ ေျမယာပငဆငခြငက အတားအဆး ျဖစေစသည အေၾကာငးအရာမားမာ ႏငငသားျဖစမႈ (ႏငငသား စစစေရးကတျဖင ႏငငသား အေထာကအထားရယမႈသည တငးရငးသားမားလနညးစႏင ဘာသာေရး လနညးစမားအတြက ပမခကခႏင)၊ အေမြရရျခငး၊ လႊေျပာငးျခငး၊ ပငဆငျခငး စသည စာရြကစာတမးမား၊ ဗမာစာ တတေျမာကမႈ၊ ေျမယာ မတပတငျခငး ျပလပရာတြင ကနကစရတႀကးျခငး စသည တ႔သည ဝငေငြနမ သ႔ ဝငေငြ အလယအလတတနးစား မသားစမားက အဟန႔အတား ျဖစေစသည18။ ဆငးရသားအေျခခေနထငသမားသည တရားဝင စာရြကစာတမးမား၊ စညပငသာယာဝနေဆာငမႈမားရယရာတြင အဟန႔အတားရေနျခငး၊ အမအေပၚ ရငးႏးျမႇပႏျခငး၊ မမတ႔လမႈေရး အဆငအတနးက တးတကေစျခငးက အဟန႔အတားရေနျခငး၊ ႏငထတခရမညက စးရမေနျခငး၊ အေျပာငးအေရႊ႕၊ မေသခာမႈ၊ တငးမာမႈမား ျမငစားေစျခငး၊ လမႈေရးေပါငးစညးညၫႊတမႈက အတားအဆးျဖစေစျခငး စသညတ႔ေၾကာင တရားမဝငအေျခခ

ေနထငသမားအတြကလညး ေျမယာလၿခေရးသညလညး အႀကး အကယ စနေခၚမႈတစရပျဖစေစသည။

တနဖးသင အမရာမားက ရရႏငခြင အကန႔ အသတသာရသျဖင တရားမဝင ကးေကာ အေျခခေနထငမႈက ျဖစေပၚေစပါသည။

မၾကာေသးမက ၿမ႕ ျပလဦးေရတးတကမႈႏင ၿမ႕ ျပေျမေစးႏႈနးျမငမားမႈမားေၾကာင ၿမ႕ ႀကးမား အထးသျဖင ရနကနတြင တနဖးသင အမယာမား အဓကရားပါးေနသည။ စးပြားေရးလြတလပခြငရရၿပးကတညးက အထပျမငတကခနးမား၊ အဆငျမင ကြနဒခနးမားက သာ ေဆာကလပေနၾကသျဖင တနဖးသင အမရာမားႏင ၿမ႕ ႀကးမား၏ အေျခခ အေဆာကအဦႏင ဝနေဆာငမႈမားက ပမအေလးေပးရန လအပေနပါသည။

ရနကနတြင အမေထာငစ (၂၅) ရာခငႏႈနးသာ ကြနဒမား၊ တကခနးမား၊ ႏင အတအမမားကသ႔ အမရာအခနးမားျဖင အဆငေျပေျပ ေနထငလကရသည။ (“Pucca” အမးအစားဟ သတမတထား) ကနရေနေသာ အမေထာငစမား၏ (၇၅) ရာခငႏႈနးသည pucca မကတက သ႔မဟတ မၾကာခဏ ျပနလညျပငဆငရနလအပသည ယာယ အေဆာကအဦ မားတြင ေနထငၾကသည။ ထ႔အျပင ေစးႏႈနးတကေနသျဖင အခ႕ ဝငေငြနညး ေနထငသမားက ပမ ေစးသကသာေသာ (အမားအားျဖင ဆးဆးရြားရြား အေျခအေနရသည) အခနးငားရျခငး သ႔မဟတ အမငားႏငျခငး မရေတာဘ တရားမဝင အေျခခ ေနထငရသည ကးေကာတမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ရျခငး စသည ပမဆးရြားေသာ အေျခအေနသ႔ ဆကေရာကေစသည19။

17 Rhoades, 2017, Literature review, social inclusion in Myanmar18 UN Habitat, 201819 International Growth Center, 2016

12

ၿမ႕ ျပလဦးေရထတြင တရားမဝငအေျခခေနထငသမားဆငရာ တစႏငငလးအဆင ကနးဂဏနးအခကအလကမား မရ ေသာလညး ဆငးရသားရပကြကတြင ေနထငသမာ ျမနမာႏငင လဦးေရ ၏ (၁၀-၁၅)ရာခငႏႈနးခန႔ ရသညဟ ခန႔မနးထားသည20။ ရနကနၿမ႕တြင တရားမဝင အေျခခေနထငသမားက ဝငေရာက ေနသည စစေပါငး ဧရယာမာ ခန႔မနးေျခ လဦးေရ ၄၇၅၀၀၀ (သ႔မဟတ အမေထာငစ ၁၅၅၀၀၀) ျဖင ၂၀၀၀ ဧက ေကာ ရသည21။ ၿမ႕ ျပ၏ အစြနအဖားတြင တရားမဝင အေျခခေနထငသ သးပတပခန႔ရပါသည22။ ထအေျခခေနထငမႈမားတြင အးအမ အေျခအေနမားမာ ဆငးရၿပး အမေထာငစ အမားစသည ေသးငယ၍ အရညအေသြးနမသည ယာယအမမားတြင အေျခခဝနေဆာငမႈမားက အကန႔အသတျဖငသာ ရရေနပါသည။ ျမငမားလာသည အမယာ ရားပါးမႈ ျပနာက ေျဖရငးရန အစးရက ၂၀၃၀ခႏစအမ “အမခနးေပါငး (၁)သနး” တည ေဆာကရန “အမအခနး(၁)သနး စမကနး”က အဆျပထားၿပး စြမးေဆာငရညႏင ဘ႑ာေရးအခကအခမားေၾကာင အေကာင အထညေဖာမႈ ေႏးေကြးေနပါသည။

ျမနမာႏငငတြင အမယာအတြက ဘ႑ာေရးက ေရာငးလအား (အမေဆာကလပေရး လပငနးရငမားအတြက ဘ႑ာေရး ပပးေပးျခငး) ႏင ဝယလအား (အမဝယသမားအတြက ဘ႑ာေရးပပးေပးျခငး) မာ မဖြ ႔ၿဖးေသးဘ ရေနေသးသည။ ျမနမာႏငငတြင အေထြေထြဘ႑ာေရးစနစ အကန႔အသတရၿပး အေျခခဘ႑ာေရး ဝနေဆာငမႈမားက ရယႏငမႈ အလြနအမငး နညးပါးသည။ ဘဏအမားစထမ ဝငေငြျမင အမေထာငစမား သညသာ အမဝယယရနေခးေငြ ရရႏငပါသည။ အမေစးႏႈနးက ကာမသည လကခႏငေသာ အာမခပစၥညးရမသာ ေခးေငြ ရရၿပး အမေစးႏႈနးမာလညး အလြနျမငမားသျဖင ဝငေငြနညး လဦးေရမားက ေဘးဖယထားသလျဖစေနပါသည။ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ေဆာကလပေရးဝနႀကးဌာန (MoC) သည ေဆာကလပေရးႏင အမရာဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏ (CHDB) ၏ ဦးေဆာငစတငမႈျဖင ဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏတစပငး၊ အစးရတစပငး ပငဆငမႈျဖင အမရာေဆာကလပေရး ဖြ ႔ၿဖးလာေရးအတြက အလားအလာရ ေဆာကလပေရးလပငနးရငမားႏင အမပငရင မားက သငတငေသာ ေခးေငြေထာကပရနရေသာလညး ေလာကထားသမားျပားၿပး မျဖညဆညေပးႏငဘ ရေနပါသည။

20 International Growth Center, 2016 21 GAD, 201722 Mapping Yangon , UN-Habitat and Cities Alliance, 2017

13

ၿမ႕ ျပေဒသမားရ အေျခခအေဆာကအဦႏင အေျခခဝနေဆာငမႈမားမာ လအပခကမားျပား ေနၾကသည။

၂၀၁၀ခႏစႏင ၂၀၃၀ခႏစအတြငး ၿမ႕ ႀကးမားရ အေျခခအေဆာက အဦး လအပခကမား ျပညမေအာင ေဆာငရြကရနမာ ခန႔မနး ေျခ (၁၄၆) ဘလယ ေဒၚလာ လအပမညဟ ခန႔မနးခကတစခက ဆပါသည23။ ဤခန႔မနးခကအရ ၿမ႕ ျပ ေငြလးေငြရငးရငးႏး ျမႇပႏမႈ ၏ လေနအမအမရာအတြက (၆၀) ရာခငႏႈနးနးပါး၊ စးပြားျဖစ အမၿခေျမမားအတြက (၁၀) ရာခငႏႈနးေကာ၊ အေျခခအေဆာက အဦးမား ျဖစသည ေရ၊ ေရဆး၊ လပစစဓာတအား၊ အမႈကစြန႔ပစမႈ၊ လမးမႀကးမားႏင အမားျပညသ ကးသနးသြားလာေရးတ႔အတြက (၂၀)ရာခငႏႈနးေကာ ၊ အေျခခ အေဆာကအဦမားျဖစသည ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ ျပညသ႔ေရးရာ စမခန႔ခြေရး၊ မးသတတပဖြ ႔ ႏင ျပညသ႔ရတပဖြ ႔မားအတြက အေဆာကအဦမားကသ႔ေသာ လမႈေရး ဝနေဆာငမႈမားအတြက (၅)ရာခငႏႈနးေကာ လအပ မည ျဖစပါသည။ ဤခန႔မနးခကသည မနးေျခသာျဖစၿပး တက ေသာ အခကအလကအတြက ထပမေလလာရန လအပမည ျဖစေသာလညး ၿမ႕ ႀကးမားတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ လအပခကမား ရေနသညဆသညအခကမာမ သသယ ျဖစဖြယမရေပ။

တရားမဝင အေျခခေနထငသမားသည အေျခခဝနေဆာငမႈမားက ရယႏငမႈ အကန႔အသတရသျဖင အမားဆး ထခကနစနာၾကသည။ ဤအကန႔အသတမားသည ကနးမာေရး ၫႊနးကနးမားႏငေနအမ အေျခစက စးပြားေရးလပငနး အေသးစားမားမ ဝငေငြတးလာႏင စြမးကလညး ဆးကးရလဒမား ရေစပါသည။ အစြနအဖားေဒသ မားတြင ေနထငေသာသမားသည လမးမမားသ႔ အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာငေရးက အကန႔အသတသာရၿပး အလပ၊ ေစးႏင အခ႕ ၿမ႕ ျပ ဝနေဆာငမႈမားက ရယရန အတားအဆး ျဖစေစ ပါသည။

ေယဘယအားျဖင အမးသမးမားသည အေျခခဝနေဆာငမႈမား လေလာကစြာ မရရျခငး၏ အကးသကေရာကမႈက ခစားရပါသည။ အမးသမးမားသည မျပညစမလေလာကသည သန႔ရငးေရး ဆငရာ အေျခခအေဆာကအဦမတစဆင ေဘးကငး လၿခေရး အတြက အႏရာယရေနပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ဆငးရသား ရပကြကမားတြင ကယေရးကယတာ လၿခမႈအရ မၾကာခဏ ညအခန၌ ႀကရာကပနး အညစအေၾကးစြန႔ေလရသည အမးသမးႏင မနးကေလးမားသညလညး အတကအခက ခရႏငေျခ ပမျမငမားပါသည24။ မေဝသးစြရသည သန႔ရငးေရး စနစရေသာျငားလညး အမႏငေဝးရာတြင တညရေနေသာ အမသာမားတြင ထပါးေႏာကယကခရျခငးႏင ကား၊ မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ ကစၥရပမား ျဖစေပၚႏငေျခ မားေနသညဟ ေလလာမႈမားက ျပသေနပါသည25။

23 McKinsey Global Insitute, 2013, Myanmar’s moment: Unique opportunities, major challenges. Note: These estimates assume that Myanmar’s large cities reach infrastructure levels in 2030 similar to what we see today in cities of comparable size in China, Indonesia, South Africa, and other developing countries

24 ၂၀၁၄ လဦးေရႏင အမအေၾကာငးအရာ သနးေခါငစာရငး - ေနအမအေျခအေနႏင အမအသးအေဆာငပစၥညးမား၊ ျပညေထာငစ သမၼတျမနမာႏငငအစးရ ႏင UNFPA 25 Tacoli, 2012, Urbanization, Gender and Urban Poverty: Paid Work and Unpaid Carework in the City. International Institute for Environment and

Development: United Nations Population Fund, London, UK

14

ၿမ႕ ျပအတြငးသြားလာမႈ ႏင သယယပ႔ေဆာင ေရးသည လအမားအျပားမားအတြက စနေခၚမႈမားျဖစၾကသည။

ၿမ႕ ျပေရႊ႕လားမႈသည လအမားက အလပအကင၊ ဝနေဆာငမႈ မားႏင ၿမ႕ ႀကးမား၏ အရငးအျမစမားက ရယႏငေစသျဖင ၿမ႕ ျပေနရာဆငရာ အေျခအေနမားတြင အားလးပါဝငႏငသည ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက မရမျဖစ လအပပါသည။ ေနထငသလဦးေရ၏ အခ႕အစတအပငးမားသည ၎တ႔ ေနထငသည ေနရာ၊ ကနကစရတ၊ ေဘးကငးလၿချခငးႏင ခြျခားဆကဆမႈ အေလအထမားေၾကာင သြားလာလႈပရားရာ၌ အခကအခမားရလာလင ၿမ႕ ျပဘဝတြင ပါဝငႏငရန အတားအဆး ျဖစလာေစပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ ျပသယယပ႔ေဆာငေရးမား အေျခအေနမားသည ၂၀၁၂ ခႏစကတညးက အရနအဟနျပငးစြာ ကဆငးေနခပါသည။ စးပြားေရးျပနလညနာလနထလာမႈ၊ ၂၀၁၁ ခႏစ ယာဥတငသြငးမႈႏင လငစငမား၏ ကန႔သတခက မားက ေျဖေလာေပးခမႈမားႏငအတ အဓက ၿမ႕ ႀကးမားတြင ပဂၢလကပင ေမာေတာယာဥ အေရအတြက လငျမနစြာ တးတကလာခပါသည။ ရနကနတြင ၂၀၁၂ ခႏစ ႏင ၂၀၁၅ ခႏစအၾကား ယာဥအမးမးအေရအတြက (၃၇) ရာခငႏႈနး တးလာၿပး ကားအေရအတြက ႏစဆျဖစသြားပါသည။

ရနကနျပငပ ၿမ႕ ႀကးမားတြငလညး ကယပင ေမာေတာဆငကယ အေရအတြက တးျမငလာျခငးက ႀကေတြ႕ရပါသည။ (ရနကနတြင ၿမ႕လယေခါငသ႔ ေမာေတာဆငကယမား ဝငေရာကျခငးက တားျမစထားသညအတြက ေမာေတာဆငကယအေရအတြက နညးသည။) ကယပငကား အေရအတြက တစဟနတး တးလာ ျခငးေၾကာင အမားျပညသသယယပ႔ေဆာငေရးအတြကက စနေခၚမႈမား ျဖစေပၚေစမႈမားႏငအတ ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈသည ခကခငးေျဖရငးရမည စနေခၚမႈတစရပ အေနျဖင ေပၚထြကလာ ခပါသည။

ထ႔အျပင လမးပနးဆကသြယေရး အေျခအေနမာ လေနထထပ ေသာ ကးေကာရပကြကမားႏင ျပနလည ေနရာခထားေရး ေနရာမားတြင အေရးပါေသာ စနေခၚမႈ တစရပအေနျဖင ရေနဆျဖစပါသည။ ရနကနရ ကးေကာရပကြကအခ႕တြင အစးရ သ႔မဟတ ရပ႐ြာ အသငးအဝငးက ခငးေပးထားသည ရပကြကတြငး ဆကသြယထားသည လမးမားရၾကေသာလညး လမးအမားစမာ လသြားလမး မခငးထားၾကဘ လမးမား၏ (၁.၂) ရာခငႏႈနးသာ ေရႏတေျမာငးရသည။ ထေနရာမားတြင မးရာသတြင ေရႀကးေရလမႈ ျဖစေလရၿပး (အျခားကစၥရပမားစြာ အျပင) သြားလာေရးက အဓက အကးသကေရာကမႈ ျဖစေစပါသည26။

26 UN-Habitat and Cities Alliance, 2017

15

ၿမ႕ ျပ ေရရရမႈႏင သန႔ရငးေရးစနစ လႊမးၿခႏငမႈ နညးပါးေသးသညအတြက ကနးမာေရးအႏရာယမားက ျဖစေစသည။

ၿမ႕ ျပရ ေရရရမႈမာ (၉၄) ရာခငႏႈနးျဖစၿပး (၁၈) ရာခငႏႈနးသာ အမအေရာက ပကမေရသြယႏငေသးသည27။ အသးျပႏငစြမး အခကအလကမားသည အျခားအေရ႕ေတာငအာရႏငငမား ႏင ႏႈငးယဥႏငေသာလညး ႀကတငကာကြယမႈ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈႏင ေရ/သန႔ရငးေရးစနစ အေျခခ အေဆာကအဦ က႑တ႔တြင ရငးႏးျမႇပႏမႈနညးပါးသညအတြက ဝမးေလာေရာဂါ ႏင ဆကစပသည၊ ေရႏငႏငဆကစပသည ေရာဂါပးမႊားမားမ တဆင ကးစကတတသည ေရာဂါမားစသည ကနးမာေရး အႏရာယမာ ျမနမာႏငငတြင သသသာသာအျဖစမားသည။ ျမနမာႏငငရ ၿမ႕ ျပေနရာ အားလးနးပါးတြင ၿမ႕ ျပ အေျခခ အေဆာကအဦမားတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ နညးပါးသညဒဏက ဆးဆးရြားရြား ခစားေနၾကရသညၿပး ပမ ေသးငယေသာ ၿမ႕ ႀကး မားႏင ၿမ႕မားတြင အေျခအေနမာ အဆးဆးျဖစၾကသည။ ထ႔ျပင ၿမ႕ ျပေရေပးေဝေရး အမားစတြင ေရသန႔စငစနစ ပါ၀ငႏငျခငး မရပါ။ ဘကတးရးယား ညစညမးမႈမား (ဧရာဝတျမစဝကြၽနးေပၚ ေျမေအာကေရတြင အာဆငးနစ) မားျဖင ညစညမးမႈမား ရႏငသည။ ကြနယကစနစ ဝနေဆာငမႈမားသည ၿမ႕ငယ ေတာေတာ မားမား တြင မရပါ။ ေနထငသမားသည မမကယပင သ႔မဟတ ေဝမ ေရအရငးအျမစက ျပလပေဆာငရြကထားၾကၿပး မၾကာခဏ ဆသလ ေဘးမကငးျခငးႏင ေရရညတညတ

ခငခန႔မႈမရေပ28။ ၿမ႕ ျပေနထငသမား၏ သးပတပသည ေသာကေရသန႔အတြက ေရသန႔ဘးကသာ အားကးၾကရသည29။ ရနကနၿမ႕ႏင မႏေလးၿမ႕မားတြငပင ေရက တစစတတပငးသာ သန႔စငႏငၾကသည။

သန႔ရငးေရးႏငပတသကၿပး ၿမ႕ ျပေဒသမားရလဦးေရ (၉၆)ရာခငႏႈနးသည ေရဆြအမသာ သ႔မဟတ ယငလတြငးအမသာ (MPLCS, 2015) ျဖင ပမေကာငးမြနသည ကနးမာေရးစနစမား ရရႏငၾကသည။ (ရနကနၿမ႕၊ မႏေလးၿမ႕ႏင ေနျပညေတာ) သးၿမ႕သာ ေရဆးထတပကစနစ သ႔မဟတ ဗဟေရဆး သန႔စငစကမားရၾကပါသည။ ဤၿမ႕ ႀကး သးၿမ႕၏ အျပငဘကရ အမေထာငစအမားစမာ ရပကြကမားရ လေနအမမားတြင မလာကနမားရၾကေသာလညး ပမန ျပငဆငထနးသမးျခငး သ႔မဟတ သန႔စငျခငးမား မရၾကေပ။ အမမားမထြကေသာ ေရဆးမားက သန႔စငျခငး သ႔မဟတ စနစတက စေဆာငးျခငး မရေပ။ ကးေကာရပကြကမားတြင ေခတမမသည တြငးအမသာကသာ အသးျပေနၾကၿပး မးရြာသညအခါ ေရဆးမားက မးေရႏငအတ ျမစေခာငးမားထသ႔ စးဆငး သြားေစသည။ ထ႔အျပင အေသးစား စးပြားေရးလပငနးမား ႏင စကမႈလပငနးမား ဓာတစြန႔ပစပစၥညးမား (ပးႏင အထည ယကလပျခငးတြငသးသည ဆးေဆး ကသ႔ေသာ) က လမးေဘး ေျမာငးမားထသ႔စးဆငးေစၿပး ဆးရြားျပငးထနေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငသကေရာကမႈမား ႏင ေရလမးေၾကာငးႏင ေျမေအာက ေရ ညစညမးမႈတ႔က ျဖစေပၚေစပါသည။

27 UNICEF 2015, Delivering Results for Children 2015. Programme of Cooperation between the Government of the Union of Myanmar and UNICEF28 Ibid 29 ADB, 2017

16

အမႈကသမးဆညးသည စနစမာ အထးသျဖင ကးေကာရပကြကမားတြင အားနညးခကရေနၿပး အလငအျမန ေျဖရငးရမည စနေခၚမႈတစရပျဖစေနသည။

အမႈကစြန႔ပစသမးဆညးသည လပငနးမား မရပါက သဘာဝ ပတဝနးကငႏငျပညသ႔ကနးမာေရးအတြက ဆးဆးရြားရြား ျဖစေစႏငသျဖင ၿမ႕ ႀကးမားႏင တစဦးခငးစ၏ အသကေမြးဝမး ေကာငးလပငနးမားေဆာငရြကရာတြင မရမျဖစအေရးႀကးပါသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ ကတညးက အလငအျမန စးပြားေရးတးတကမႈ၊ သးစြမႈႏင ထတလပမႈပစမား ေျပာငးလမႈတ႔ေၾကာင စြန႔ပစ အမႈကထတလပမႈ သသသာသာ ျမငတကလာသည။ အမႈကသမးျခငးအတြက လအငအားသးစြရၿပး အမႈကပမားမာ ေျမျပင ဟငးလငးျပငမားတြင တညရသည။ အမႈကမားမ စြန႔ပစပစၥညး ျပနလညအသးျပႏငျခငးကလညး ပမနမဟတေသာ က႑တစခ အျဖစသာ အဓက ေဆာငရြကေနသည။ သမးဆညး ျခငးမရသည အမႈကအေျမာကအျမားက ေရေျမာငးမားႏင တးေျမာငးမားထသ႔ စြန႔ပစလကေသာေၾကာင သဘာဝ ပတဝနးကငႏင ျပညသ႔ကနးမာေရးက ထခကႏငျခငး၊ ျခငႏင အျခား ေရမတဆင ကးစကတတသည ေရာဂါပးမားတ႔

ေပါကဖြားေစသညသာမက ေရစးေရလာ ပတဆ႔၍ ေရႀကးေရလမႈ ျဖစေစကာ ပကစးဆး႐ႈးမႈ တးလာေစသည30။ ၿမ႕ျပဆငးရသားတ႔၏ အလပအကငျဖစသည အမႈကသမးဆညးသည လပငနးတြင လပကငေနေသာ အလပသမားတ႔၏ ေဘးကငးလၿခေရး အစအမမားမာလညး လေလာကမႈမရေပ။

ဆငးရသားရပကြကမားတြင စညပငသာယာ၊ ရပရြာ အသငးအဝငးမ ကယထကယထ လပေဆာငေသာ၊ သ႔မဟတ ပဂၢလက က႑မ ဦးေဆာငသည အမႈကသမးဆညးသည လပငနးမာ အနညးငယမသာရၿပး အေျခအေနသညလညး ပမဆးရြားပါသည။ စညးမကမးမအမႈကစြန႔ပစမႈ အျဖစမား ေနၿပး အမႈကမားက မသမးဆညးဘ ထားၾကသည။ ဆငးရသားအမားစသည အမႈကမားက ေျမကြကလပမား၊ လမးေဘးမား၊ ျမစမား သ႔မဟတ အငမားထသ႔ စြန႔ပစၾကၿပး ေရႏႈတေျမာငးမား၏ ေရစးေရလာ အေျခအေနက ပမဆးရြား ေစပါသည31။ သ႔ေသာ အမေထာငစမားမ အမႈကမားစြာသည မသမးဆညးဘ ကနရေနေသာလညး ပလတစတစေကာကျခငးႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ ျပနလည သးစြၾကျခငးေၾကာင ပလတစတစအမႈကမားအား ျပနလည သးစြႏငၿပး ယငးမာ ျမနမာႏငငရ အမေထာငစ ေထာင ေပါငးမားစြာ၏ ဝငေငြအရငးအျမစလညး ျဖစေနပါသည32။

30 ADB, 2017a31 UN-Habitat and Cities Alliance, 201732 Netherlands Enterprise Agency, 2017

17

ေရႏတေျမာငးစနစ မေကာငးမြနျခငးေၾကာင မတသနရာသအတြငး ေရႀကးေရလမႈက ျဖစေပၚေစၿပး သဘာ၀ ေဘးအႏရာယ စမခန႔ခြမႈအေပၚ ဆးရြာစြာ သကေရာက ေစသည။

သဘာ၀ေဘးဒဏ ျဖစပြားမႈ ျမငမားေသာ ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈတြင ပါ၀ငေရးႏင ေရရညတညတခငၿမေရး အေၾကာငးျခငးရာမားအတြက ခႏငရညရမႈ ႐ႈေထာငေဘာငသည အဓကပါသည။ ျမနမာႏငင ၿမ႕ ႀကးအမားစ၏ အေျခခ အေဆာကအအတြင ေရလမႈက ထနးခပသည ေရႏတေျမာငး မားမရျခငးေၾကာင၊ မတသနရာသအတြငး ျပငးထနေသာ ေရႀကးေရလမႈက ခစားၾကရပါသည။ ရနကနၿမ႕တြင တတယတစဆငခ ေရႏတေျမာငးစနစသည အျပညအ၀ ဆကသြယစးဆငးမႈ မရေခ။ ပငမ ႏင ဒတယတစဆငခ ေရႏတေျမာငးစနစတ႔သည ပတဆ႔ေနၿပး မတသနရာသတြင ၀.၅ မတာမ ၁.၀ မတာအထ အနကရေသာ ေရႀကးေရလမႈႏင ေရလႊမးမးမႈတ႔က ျဖစေပၚေစပါသည။ လေလာကစြာ စးဆငး မလညပတႏငေသာ ေရႏတေျမာငးစနစႏင ေရစပထတေရး စခနးတ႔မာ ၿမ႕ေတာဧရယာ အျပငဘကသ႔ ေရပေရလမားက မဖယရားေပးႏငေပ33။ ေရသေလာငကနမားႏင တးေျမာငးမား အရညအေသြး ကဆငးမႈႏင ျပျပငထနးသမးျခငး ကငးမမႈမား သည အညစအေၾကးစပျခငးႏင ၿမ႕ ျပသန႔ရငးေရး ကသ႔ေသာ စနေခၚမႈမားႏငအတ ျပနာက ပမႀကးထြားေစသည။ မႏေလးၿမ႕ႏင အျခား ဒတယအဆင ၿမ႕ ႀကးမားသညလညး အလားတ စနေခၚမႈမားက ရငဆငၾကရပါသည။

ဖြ ႔ၿဖးေရးဆငရာ မတဖကအဖြ႕အစညးမားစြာတ႔သည ျမနမာႏငင၏ လကရျဖစေပၚေနေသာ အေရးေပၚလအပခကအတြက ၿမ႕ ျပ ျဖစထြနးျခငးဆငရာ ခႏငရညရမႈက ျမႇငတငေဆာငရြကရန မးေမာငးထးျပၾကသည။ အထးသျဖင ထခကႏငေျခ ျမငမားသည ကးေကာေနရာမားအတြက ေရႏတေျမာငးစနစ၊ ေရႀကးေရလမႈ ကာကြယေရးႏင ေဆာငရြကရန လအပလကရေသာ ကနဦး သတေပးစနစ လအပမႈအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင အကအညေပးမႈက ေဆာငရြကလက ရပါသည။

33 (fn. 33) ADB2017a

18

တနးတညမမရေသာ အခြငအလမး မားက လမားစြာအေပၚ သကေရာကမႈ ရသည လမႈေရးတြင အျပညအဝပါ၀ငႏငျခငးမရေသာ ေဘးဖယခထား ရသည လအပစမားက မလေနရပ၊ လမးစ ႏင ကား၊ မ ျဖစတညမႈအရ ခြျခားမႈ မရေစဘ ပါ၀ငႏငေအာင ေစာငေရာက ေဆာငရြကျခငးႏင ပတသကသည။ ျမနမာႏငငတြင ၿမ႕ ျပ အေၾကာငးအရာႏင ဆကႏြယလက ဖယထတခရသည ထခကႏငေျချမငမားေသာ အားနညးသည လအပစငယအခ႕ ရေနသည။ ျပညတြငး ေရႊ႕ေျပာငးသမား၊ ၿမ႕ျပေနဆငးရသ ဆငးရသားမား၊ မသနမစြမးသမားႏင အခ႕ေသာ လမးစ ႏင ဘာသာေရး လနညးစမား ျဖစၾကသည။ ကား၊ မ ျဖစတညမႈက အေျခခလက ခြျခားဖယထတ ခရေသာ လနညးစမား (SOGI) လညးရသည။ သ႔ရာတြင သတ႔ႏင ပတသက၍ သတငးအခကအလက ရရမႈနညးပါးသည34။

ဖယထတခရမႈေၾကာင ပညာေရးအခြငအလမး၊ အလပအကငႏင ကနးမာေရး၀နေဆာငမႈမား အေပၚ သကေရာကႏငပါသည။

လမႈဆကဆေရးတြင ဖယထတခရျခငးကသ႔ပင တနးတညမမႈ မရျခငးသည ၿမ႕ ႀကးမားတြင ပမျမငမားၿပး လဦးေရ သပသညး၍ လေနထထပသညအေျခအေန၌ ပမထငရား ေပၚလြငသည။ ၿမ႕ ႀကးမားတြင စးပြားေရးေကာငးမြနသည မသားစမားႏင အမနးခငးကပလက ကးေကာ အေျခခမႈမား တညရသည။ ထသမားအတြက အဆပါအခကမားက မားစြာအေရးပါသည။ ဥပမာအားျဖင ပငဆငခြင၊ ဥပေဒေၾကာငးအရ ေဆာငရြကခြင၊ တကသလတကေရာကခြင၊ လပစစမး ေလာကထားျခငး၊ ကနးမာေရး အာမခ၀ယယျခငးတ႔ျပရန ႏငငသား စစစေရး ကတျပား လအပသည။ ႏငငသားစစစေရး ကတျပား မရသမား သည ေျမ၀ယယမႈ၊ ေျမေရာငးခမႈ၊ လၿခေရးဆငရာ အခြငအေရး ရရမႈ၊ ဥပေဒအရ အကာအကြယ ေပးခရမႈႏင အေမြဆကခ ႏငမႈတြင အခကအခႀကရေၾကာငး အစရငခၾကသည။ လမႈဖလေရး အစအမ၊ ေထာကပေၾကးႏင ပညာသငဆမားအတြက လႊေငြ လကခရာတြငလညး အခကအခ ႀကရေၾကာငး အစရငခၾကသည (World Bank, 2017)။

34 (fn. 34) World Bank, Social Inclusion in Myanmar, 2017 draft paper.

အားလးပါဝငႏငသည လမႈေရး

19

ၿမ႕ျပ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမား

ျမနမာႏငင၏ ေရႊ႕ေျပာငးသ အမားစမာ အလပေၾကာင ေျပာငးေရႊ႕ သ (၅၆%) သ႔မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးသမားႏငအတ လကပါရန (မသားစ၀ငမားႏင အတေနရန ေျပာငးေရႊ႕သ ၃၈%) ေျပာငးေရႊ႕ ၾကသည။ ေရႊ႕ေျပာငးလပသား အမားစသည အေသးစား လပငနးမားတြင လပကငၾကသည။ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမား၏ ၇% တြငသာ အလပဆငရာ စာခပစာတမးရၾကၿပး ထအခကက ၄ငးတ႔အေပၚ အျမတထတရန လြယကေၾကာငး ေဖာျပေန ပါသည။ ထ႔ျပင လကရ ေစးကြကႏင ပတသက၍ သရႏငမႈ နညးပါးျခငး၊ ေငြေၾကးကညမႈ ရရရန ခကချခငး၊ ေဒသခမားႏင ဆကသြယေဆာငရြကႏငမႈ အားနညးျခငး စသည စြန႔ဦးေရႊ႕ေျပာငး သမား ရငဆငရသည အခကအခမားစြာက စာတမးမားတြင ေတြ ႔ရရပါသည35။

ေရႊ႕ေျပာငးသမားႏင ေဒသဆငရာ အစးရတာ၀နရသမားက ေတြ႕ဆေမးျမနးခကမားအရ ၿမ႕ ျပဧရယာမားတြင ၀နေဆာငမႈ ရရရန လစဟာခကမား ရေနသညက သရရပါသည။36 ၀နႀကးဌာနမားႏင ေဒသဆငရာ တာ၀နရပဂၢလမားက ၿမ႕ ျပစမကနး ေရးဆြျခငးႏင အေျခခ ျပညသ႔၀နေဆာငမႈမား ပပးေပးျခငး စသညတ႔တြင လပကငေဆာငရြကျခငးႏင ပတသက၍ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ ျဖစစဥသည အေရးပါေသာ အေၾကာငးရငးတစရပဟ ကးကားေဖာျပၾကသည။ ထ႔ျပင လအပေသာ အခကအလကမား မရရႏငျခငးသည ေရႊ႕ေျပာငး သမားက အကအညေပးရန အခကအခ ျဖစေစသညဟ အစရငခၾကပါသည။

ၿမ႕ ျပေန ဆငးရသဆငးရသားမား

ျမနမာႏငငတြင ၿမ႕ ျပဆငးရမႈ သသာထငရားစြာ ေလာက ေနၿပဟ ဆႏငေသာလညး၊ ၿမ႕ ျပ ဆငေျခဖးတြင ေနထငၾကေသာ ဆငးရသည အမေထာငစမားစြာတ႔သည ဆငးရခ႕တစြာ ေနထင ၾကရၿပး ေနထငမႈ အေျခခ လအပခကမား ျပညမရန ႐နးကန ေနၾကရသည။ အဆပါ အမေထာငစမားသည ကာလရညၾကာစြာ ကနးမာေရးႏင မညၫြတေသာ အစားအစာမားက စားသးေနၾက ရၿပး ကနးမာေရးအတြက ၀ငေငြ၏ ပမာဏအေတာမားမားက အသးျပေနရသညဟ အခကအလကမားက ျပဆသည။

ၿမ႕ျပေန ဆငးရသဆငးရသားတ႔အတြက ဘ႑ာေရးတြင အားလး ပါ၀ငျခငးဆသညမာ စနေခၚမႈတစရပျဖစသည။ ရနကနၿမ႕ရ ဆငးရေသာ အမေထာငစမားအား စစတမး ေကာကယခကအရ အမေထာငစမား၏ ၈၆ ရာခငႏႈနးသည တရား၀င မဟတသည ေနရာမားမ ေငြေခးယၾကၿပး၊ အတးႏႈနး ၂၀ ရာခငႏႈနးအထက ေပးၾကရသညက ေတြ႕ရသည။ အတးႏႈနးျမငမားသည ေကြးၿမတငရမႈ ကယကယျပန႔ျပန႔ တညရေနပါသည။

of Myanmar migrantworkers reported being ina situation of traffickingfor forced labor

14%

35 (fn. 35) Fairlie and Woodruff 2010, OECD 2010, Marchand and Spiegel 201436 (fn. 36) World Bank, 2016, ေရႊ႕လားလႈပရားေနေသာ ႏငင - ျမနမာႏငင၏ ေဒသႏစခအတြငး ျပညတြငး ေရႊ႕ေျပာငးမႈအေပၚ လမႈေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ

အေၾကာငးအရာအလက အရညအေသြးအေျချပ ေလလာခက

20

37 (fn. 37) YCDC and Save the Children, 201638 (fn. 38) ျမနမာ လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအား အစရငခစာ ၊ ၂၀၁၅၊ 39 (fn. 39) DIIS, 2017

ကးေကာေနထငသမားသည ၄ငးတ႔၏ ကေလးမားက စာသင ေကာငးသ႔ ေစလႊတၾကေသာလညး၊ ကေလးမား အသက ၁၃ ႏစေကာၿပးေနာကတြင ေကာငးထြကမႈ အလြနမားျပားသညက ေတြ႕ရသည။ သတ႔သည ေကာငးထြကၿပးေနာက တရား၀င ပမနမဟတေသာ အလပက႑မားတြင အလပလပကငၾကသည37။ မနးကေလးမားသည ေယဘယအားျဖင အထညခပစက႐မား တြင လညးေကာငး၊ အမအကမားအျဖစလညးေကာငး အလပလပ ၾကၿပး၊ ေယာကားေလးမားသည လမးေဘးေစးဆငမားတြင လညးေကာငး၊ ပကအလပသမားမားအျဖစလညးေကာငး အလပ လပၾကသည။ မနးကေလးမားစြာတ႔သည ေမာင၊ ညမေလး မားအား ျပစေစာငေရာကရန ေကာငးထြကၾကသည။ ထသ႔ ကေလးထနးျခငးျဖင မဘမားက အလပလပႏငမည ျဖစသည။ အဆပါ မနးကေလးမားသည ၀ငေငြမရရသျဖင မသားစအတြက ၀နထပ၀နပးအျဖစ မၾကာခဏ ယဆခၾကရေၾကာငး ေတြ႕ရပါသည။

တရား၀င စာရြကစာတမး၊ ေနရာထငခငး စတခရမႈႏင ရာဇ၀တမႈ ဆငရာ အခကအခ စနေခၚမႈမားလညး တညရသည။ ၿမ႕ ျပေနထင သမားအနက သသာစြာမားျပားသည လဦးေရ၌ တရား၀င စာရြက စာတမး အေထာကအထားမား မရၾကေပ။ ပမန မဟတေသာ ကးေကာေနထငသမားအတြက တရား၀င စာရြကစာတမးမား ရရႏငရန အခကအခရၿပး၊ အကးဆကအားျဖင တရား၀င အလပ အကင၊ ျမနစပါယ၀နေဆာငမႈႏင အေသးစား ေခးေငြမား ရရရန အတားအဆး ျဖစေစသည38။ ဥပမာ အားျဖင စက႐ႀကးမားတြင အလပလပမညသမားအတြက အမးသား မတပတငလကမတ (NRC) လအပသည။ မတပတငရရႏငရနအတြက အၿမတမး ေနရပလပစာလအပၿပး၊ တရားမ၀င ကးေကာရပကြကမားတြင ငားရမးေနထငသမားအတြက မညသ႔မ မျဖစႏငေပ။

ရာဇ၀တမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားက ထခကလြယေသာ အားနညး သည လအပစမားအား ဦးတည ျဖစပြားပါသည။ ကးေကာ ေနထငမႈ ကယျပန႔မားျပားသည လႈငသာယာၿမ႕နယ ကသ႔ေသာ ေနရာမား၌ ရာဇ၀တမႈ ထေျပာသညဟ နာမညဆးျဖင ေကာၾကားသည။ ကးေကာေနထငသ အမားအျပားသည ရာဇ၀တမႈအႏရာယ၏ သားေကာငျဖစၾကရသည။ တရားဥပေဒ စးမးေရးက႑တြင ရမား၏ တကကြေသာ အခနးက႑က မေတြ႕ရျခငးေၾကာင အသစ ေရာကရလာေသာ ကးေကာေနထင သမားသည ျပစမႈမားႏင ပတသက၍ ရကလညးေကာငး၊ ရပကြကအာဏာပငမားကေသာလညးေကာငး သတငးပ႔ တငၾကား ေလ မရေပ။ ညအခနတြင အမးသမးမား ကးေကာေနထင သမား အေျခခရာအရပရ လမးမားေပၚ လမးေလာကသြားလာရန စးရြ႕ၾကသည။ ၄ငးတ႔သည အမးသားမားႏင ႏႈငးယဥပါက ျပစမႈမားအား တငတနးျခငး နညးပါးသည။ သတ႔သည ထခကႏငေျခ ျမငမားသမား ျဖစၾကၿပး၊ ျပစမႈကးလြနသမား၏ လကစားေခခရမညက ေၾကာကရြ႕ ၾကသည။39

21

မသနစြမးသမား

ခန႔မနးေျခ လဦးေရ ၂.၃ သနး (သ႔မဟတ) ျမနမာႏငင လဦးေရ၏ ၄.၆ ရာခငႏႈနးခန႔သည တစမးမးေသာ မသနစြမးျခငးက ခစားေနရေၾကာငး သရသည။40 မသနစြမးသမားမာ ပညာေရး၊ အလပအကင ႏင ကနးမာေရးခစားခြငတ႔မ ဖယရားျခငး ခၾကရသည။41 မသနစြမးသမားအၾကား စာမတတေျမာကမႈမာ သနစြမးသမားအၾကား စာမတတေျမာကမႈထက ၁၀ ဆ ျမငမား သည။ မသနစြမးေသာ ကေလးငယမားသည သငေလာေသာ ေမြးစာရငး လကမတမား မရရၾကဘ ေရရညတြင လပငနးခြင ၀ငေရာကရန ကန႔သတခရမႈမား ေတြ ႔ႀကရသည။

ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးေရးအတြက အဓက ေသာခက တာ၀နမားအား ျပညမစြာ ေဆာငရြကရာ၌ အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးက႑တြင စနေခၚမႈမား ရငဆငရသည ၿမ႕ ႀကးမားတြင အားလးပါ၀ငႏငေရး ႏင ေရရညတညတခငၿမေရး တ႔အား တညေဆာကရာတြင ခငမာေသာ ဖြ ႔စညး ေဆာငရြကမႈ မားႏင ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈမား အဆငတငးတြင လအပ သည။ အထးသျဖင ေဒသဆငရာ အဆငတြင ျဖစသည။ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒတြင ႏငငေရး က႑ (ဆးျဖတခကခမႈႏင တာ၀နခမႈ အလႊအေျပာငး)၊ အပခပေရးက႑ (စမခန႔ခြမႈဆငရာ တာ၀နမား ခြေဝျခငး) ႏင ဘ႑ာေရးက႑ (အသးစရတဆငရာ တာ၀နခမႈႏင ဘ႑ာေရး ရငးျမစဆငရာ ကယစားျပမႈ) တ႔၌ ဗဟခပကငမႈက ေလာခထား သညက ေတြ ႔သည။ ႏငငေတာအဆင ႏင ေဒသဆငရာအဆင အစးရမားက ဥပေဒေၾကာငးအရ တညေဆာကထားၿပး၊ ဥပေဒျပေရး၊ ဘတဂကအသးစရတ ေရးဆြေရး၊ အခြန ေကာကခေရး၊ ႏင အပခပမႈေအာကရ နယေျမမားက စမေရးစသည အခြငအေရးမား ေပးအပထားသည။

ၿမ႕ ျပဆငရာ လပငနးေဆာငတာမားက ေဒသႏရ အစးရမားသ႔ ခြေဝထားေသာလညး၊ ေဒသဆငရာ အစးရမားသည မ၀ါဒ/မေဘာင အေကာငအထညေဖာမႈ၊ ဘ႑ာေရးရငးျမစ၊ နညးပညာစြမးရညတ႔တြင အကန႔အသတမားရသညအတြက လကေတြ ႔လပငနး လပေဆာငရာ၌ အတားအဆးမား ရငဆငရသည။ ပြငလငးျမငသာမႈ မရျခငး၊ မတသည ဆးျဖတခကမား ခမတႏငမႈ မရျခငး၊ ေျမျပငတြင အစအစဥမား အေကာငအထညေဖာရန ႏင မ၀ါဒခမတရန လေလာကသည စြမးအား အရငးအျမစမား မရျခငး တ႔သည ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးမႈ မညမခကႏင ၿမ႕ ႀကးမားအခငးခငးအၾကား ကြာဟခကမားက ျဖစေပၚေစႏငၿပး၊ ထမတစဖန လမႈေရး တငးမာမႈမား၊ ရာဇ၀တမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားက ဦးတညေစႏငပါသည။

ေဒသႏရ အစးရမားသည ျပညေထာငစ အစးရ၏ ဘ႑ာေငြ ခြေဝလႊေျပာငးေပးမႈက မခေနရဆ ျဖစသည။ လကရတြင ၉၀ ရာခငႏႈနးေသာ အခြနဘ႑ာမားမာ ထသ႔ေသာ လႊေျပာငးခြေဝမႈ မား ျဖစသည။ ရနကန ႏင မႏေလးကသ႔ ပမႀကးမားသည ၿမ႕ ႀကး မားတြင အခြနဘ႑ာ၏ ထက၀ကက အဆပါ ခြေဝေပးမႈမားမ ရရၿပး၊ ကနထက၀ကက မမတ႔ကယတင ေကာကခရရသည။ အခြနေကာကချခငးဆငရာ စမခန႔ခြမႈသည ေယဘယအားျဖင အားနညးလကပငရၿပး၊ ပငဆငမႈမ အခြနေငြရရမႈသည ေဒသႏရ အခြနဘ႑ာ၏ ေသးငယေသာ အစတအပငးအျဖစသာ တညရေန ပါသည။

၂၀၁၁ ခႏစမ စ၍ ျမနမာႏငင၏ ႏငငတကာႏင ျပညတြငး ပဂၢလက ရငးျမစစးဆငးမႈသည သသာထငရားစြာ ျမငတက လာပါသည။ ႏငငတကာ ပဂၢလက ရငးျမစ စးဆငး၀ငေရာကမႈ တြင ျပညပတက႐က ရငးႏးမႈ (FDI) သည ၂၀၁၂-၁၃ ဘ႑ာေရးႏစႏင ၂၀၁၅-၁၆ ဘ႑ာေရးႏစမား အၾကားတြင ေျခာကဆ ျမငတကလာသည။ ျပညပတက႐က ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင ႏႈငးယဥပါက ျပညတြငး ပဂၢလက ရငးႏးျမႇပႏမႈမာ ေဝစေသးငယ သည။ သ႔ရာတြင အမၿခေျမ၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ကနထတ လပငနးတ႔တြင အလြနအမငး ျမငတကလာသည။ ထျမငမားမႈ သည ၿမ႕ ႀကးမားအတြက အခြငအလမးတစရပ ျဖစၿပး၊ ၿမ႕ ျပ ျဖစထြနးမႈတြင အားလးပါ၀ငႏငေရးႏင ေရရညတညတ ခငၿမေရး အတြက ပဂၢလက အခနးက႑က အရနအဟန ျမႇငတငႏငမည ျဖစသည။

ေဒသႏရ အစးရမားက ျပညေထာငစ အစးရ၏ ဘ႑ာေငြ ခြေဝလႊေျပာငးေပးမႈက မခေနရေသာ ပမာဏ ရာခငႏႈနး

40 (fn. 40). လဦးေရႏင အမအေၾကာငးအရာ သနးေခါငစာရငးတြင ေဖာျပေသာ မသနမစြမးျခငးဆငရာ အဓပၸါယ ဖြငဆခကသည ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ ကလသမဂၢ သတမတခကမား ႏင ကကညမႈရၿပး၊ မကစမျမငျခငး၊ နားမၾကားျခငး၊ လမးမေလာကႏငျခငး၊ မတဥာဏပကယြငးျခငးႏင စတအာ႐ပကယြငးျခငး စသည ကယတင ေဖာျပခကမား ပါ၀ငသည။

41 (fn. 41) Ministry of Labour, Immigration and Population, 2017

၉၀%

22

အားလးပါဝငႏငေသာ၊ ေရရညတညတသည ယဥၿပငတးတကေနေသာ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈတြင ဦးစားေပး လပေဆာငရမည ကစၥရပမား

23

ေဖာျပၿပးျဖစသညအတငး ျမနမာႏငင ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ အေၾကာငး အရာသည အေစာပငးအေနအထားတြငသာ ရေနေသးၿပး၊ ယေန႔ေဆာငရြကသည မ၀ါဒမားႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည ၿမ႕ ႀကးမားက ပေဖာရန ဆယစႏစမားစြာ အခနယရဦးမည ျဖစသည။ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈတြင ပါ၀ငေရး ဦးစားေပး ခဥးကပ ေဆာငရြကခကမားသည ၿမ႕ ႀကးမားတနးတ မတစြာ တးတက ျဖစထြနးေစရန အကအညေပးႏငမညျဖစၿပး၊ ေနခငစဖြယျဖစမႈ၊ သာယာ၀ေျပာမႈႏင ယဥၿပငလပေဆာငမႈက႑မားအတြက အေရးပါေသာ အကးေကးဇးက ျဖစထြနးေစမည ျဖစပါသည။

စးပြားေရး၊ ေနရာႏင လမႈေရးတြင အားလးပါ၀ငေရး မေဘာငသည ဦးစားေပးမ၀ါဒဆငရာ အႀကျပခက မားစြာပါ၀ငၿပး၊ ကာလတ၊ ကာလလတ ႏင ကာလရညအတြငး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရမည လပငနးစဥမားက ေအာကပါဇယားတြင ေထာကျပထားပါသည။ အႀကျပခကမားစြာသည ေအာကပါတ႔ အတြက လအပသည။

• လအမား ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ၊ ကနပစၥညးမား စးဆငးမႈႏင ၀နေဆာငမႈ အားလးအတြက အေျခခေဆာငရြကခကက ေပးစြမးႏငေသာ ေရရညတညတခငၿမေသာ ၿမ႕ ျပအေျခခ အေဆာကအအ ႏင ၿမ႕ ျပအဆငျမႇငတငေရး

• စးပြားေရး၊ လမႈဘ၀ႏင ကနးမာေရးတ႔တြင အေျပာငးအလ ႐တတရကႀကဆရျခငးေၾကာင ျဖစေပၚရေသာ သကေရာက မႈမားက ႀကႀကခငႏငမည ခႏငရည တညေဆာကျခငး

• ေရႊ႕ေျပာငးသမားႏင သးျခားလနညးစမားအတြက တရား၀င အေထာကအထား စာရြကစာတမးမား ရရေစရန ပပးေဆာငရြကျခငး၊ အထးသျဖင ၄ငးတ႔ ရငဆငႀကေတြ႕ေနရသည ဖယထတခထားရမႈ ႏင ၿမ႕ ျပအခြငအလမးမ အကးေကးဇး မရရႏငမႈမား စသည လမႈေရးရာ ျပနာမားက ဦးတညေဆာငရြကျခငး

• စြမးရညတညေဆာကျခငးႏင ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးမႈအတြက ဘ႑ာေငြအသစ ေထာကပျခငး

အဆပါ အႀကျပခကမားက ရယလက ပဂၢလက ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ၀ငေရာကေဆာငရြကႏငမည သငေလာေသာလမးေၾကာငးမားက ရာေဖြျခငး၊ ေအာငျမငမႈက ေဖာထတျခငးႏင လေလာကေသာ နညးပညာစြမးရညႏင ဘ႑ာေရးအေထာကအပမားႏငအတ တညၿငမေသာ အပခပမႈဆငရာ မေဘာငတစခ ေသခာေပၚထြက လာေစရန ေဆာငရြကျခငးျဖင လပငနးၿပးေျမာကေစမည ေဆာင ရြကခကမားက ထပေဆာငးလပေဆာငရန လပါသည။ ၄ငးတ႔ သည ကမာၻ႔ဘဏႏင အျခားေသာ ဖြ ႔ၿဖးတးတကေရး မတဖက အဖြ ႔အစညးမားအေနျဖင ျမနမာႏငငအစးရအတြက ပးေပါငးပပး လပေဆာငရာတြင ရငဆငရမည စနေခၚခကမား ျဖစပါသည။

အလပအကင ဖနတးရနႏင စးပြားေရး အၾကပအတညးမားအား ခႏငရည ရေစရန စးပြားေရးတြင အားလး ပါ၀ငႏငမႈက ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး ကယျပန႔ေသာ မ၀ါဒ႐ႈေထာငမၾကညပါက အားလးအတြက အဆငအတနးျမငေသာ ပညာေရး ရရေအာင ေဆာငရြကျခငး၊ အႀကးစား စးပြားေရးႏင အလပသမား ေစးကြကဆငရာ ျပနာ မားက ေျဖရငးျခငး၊ အလပအကင အခြငအလမးမား တးျမႇငျခငး ႏင ၀ငေငြျမငမားေအာင ေဆာငရြကျခငးတ႔က လပေဆာငျခငးျဖင စးပြားေရးတြင ပါ၀ငမႈက ျမႇငတငေဆာငရြကႏငရန အခြငအလမး မားစြာ ရေနသည။ ၿမ႕ ျပအဆငတြင စးပြားေရး႐ႈေထာငေဘာငအရ အဓက ဦးစားေပးရမည ေသာခကႏစခက ေတြ႕ရသည။ တရားမ၀င ဘ ေဆာငရြကေနမႈ ျမငမားေနသညက ေျဖရငးရနႏင သဘာ၀ ေဘးဒဏႏင စးပြားေရး အေျပာငးအလ ႐တတရက ႀကေတြ ႔ရျခငး အေပၚ တန႔ျပနႏငမႈက တးျမႇငေဆာငရြကရနတ႔ျဖစသည။

24

တရား၀ငမတပတငထားျခငး မရသည လပငနးမားတြင လပကငေနသမားအတြက အခြငအလမးမား ဖနတးျခငး

အလပသမား ေစးကြကအတြငး တရား၀ငမတပတငထားျခငး မရသည လပငနးမား မားျပားေနျခငး ျပနာက အျပညအ၀ ေဆြးေႏြးရနမာ ဤအစရငခစာက အျပညအ၀ ေဆြးေႏြးရန မရည႐ြယထားပါ။ ျမနမာႏငငတြင ပဂၢလက အခနးက႑က ျမႇငတင၍ အမးမးေသာ ျပညပ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက ဆြေဆာင ျခငးျဖင အလပအကငမား ဖနတးရနမာ အဓက လပေဆာငရမည အလပျဖစၿပး၊ အတားအဆးမားႏင ရငဆငေနရသည (World Bank, 2018b)။ တရား၀င မတပတငထားျခငး မရသည လပငနးမား သသာထငရားစြာ တညရေနသည ေဖာျပပါ အပစမား (ဥပမာ၊ ၿမ႕ျပေန ဆငးရသ ဆငးရသားမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးသမားႏင အမးသမးမား) အတြက ၀ငေငြတးတကေစရနႏင တရား၀င ပမနအလပအကင ရရေစရန လပေဆာငရာတြင၊ ေနအမအေျချပ အလပအကငမားက လပကင ေဆာငရြကႏငမည အေျခခ အေဆာကအအမားက ျဖညဆညးေပးသည ၿမ႕ ျပအဆငျမႇင တငျခငး၊ အလပေစးကြကမား ေရြ႕လား စးဆငးမႈ လြယကေစေသာ ပမ ေကာငးမြနသည သယယပ႔ေဆာငေရးစနစ ဖနတးျခငး၊ ၿမ႕ ျပအေျချပ စကမႈလပငနးမားအတြက လအပသည အရည အေသြးက ျဖညဆညးႏငေသာ ပညာေရးႏင ေလကငေရးတ႔က ေဆာငရြကေပးျခငး၊ ႏင အေသးစား စြန႔ဦးလပငနးရငမားအား အေသးစား ဘ႑ာေရးေထာကပျခငး တ႔က ေဆာငရြကရန လအပသည။ အဆပါ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားမ သကေရာကမႈမား ေသခာေပါက ေပၚေပါကလာမည ျဖစေသာလညး၊ ေအာကတြင ေဖာျပထားသည အကဥးခပဇယား အစအစဥအတငး အဆင အလက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရန လအပပါသည။

ခႏငရညရမႈ တညေဆာကျခငး

ျမနမာႏငငသည ေဘးဒဏသငမႈႏင ရငဆငရေလ ရသျဖင၊ စးပြားေရး၌ အားလးပါ၀ငေရး ေဆာငရြကရာတြင ေဘးဒဏ အႏရာယႏင ႐တတရကအေျပာငးအလမား ႀကဆရေလ ရေသာ ေဘးဖယခထားရသည လအပစမားအတြက ခႏငရညရမႈ တညေဆာကရန အေရးႀကးပါသည။ ယငးသ႔ တညေဆာကရာတြင အေျခခ အေဆာကအအ ဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည ခႏငရညရေၾကာငး အာမခရန လအပၿပး၊ ၿမ႕ ျပေဒသမားတြင ႀကးမားေသာ ေဘးဒဏအႏရာယ စမခန႔ခြမႈ ႏင အာမခစနစ ဖနတးျခငး၊ ေဘးဒဏအႏရာယ အစအမမား တးျမႇငလပေဆာငျခငး ႏင အေစာပငး သတေပး စနစမား တပဆငျခငး တ႔က ေဆာငရြကရန လအပသည။ ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငအာရ ေဘးဒဏအႏရာယ စမခန႔ခြမႈ စမကနးသည ရနကနၿမ႕တြင အမားျပညသဆငရာ အေထာက အကျပစနစမား အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ေရႏတေျမာငး စနစ တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကျခငး၊ ႏင အစးရ၏ ေဘးဒဏအႏရာယ တန႔ျပနႏငမႈ စြမးရညက ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး တ႔က လပေဆာငၿပး၊ ခနငရညရမႈ တညေဆာကရန ရညရြယပါသည။ ေဘးဒဏအႏရာယ အျမငမားဆး ရငဆငႀကေတြ႕ရေလရသည ၿမ႕ ျပေန ဆငးရသ ဆငးရသားမားႏင အျခားေသာ ေဘးဖယခ လအပစမားအတြက အဓက ေသာခက ဦးစားေပးအစအစဥမား ခမတေဆာငရြကရမည ျဖစၿပး၊ ယငးတ႔အထတြင ေျမျပင လမႈအဖြ႕အစညး အေျချပ ၿမ႕ ျပအဆငျမႇငတငျခငး၊ ႏင လအမားအတြက ႐တတရက အေျပာငးအလ ႀကဆရျခငးႏင သကေရာကမႈက ေလာက သကသာေစမည အေစာပငး သတေပးစနစ တညေဆာကေရး ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အစအစဥမား ပါ၀ငရမည ျဖစပါသည။

25

၀ငေငြနညးျပညသမားႏင ထခက ႏငေျချမငမားသည အားနညး သမားအတြက ေျမယာ၊ အးအမႏင ၀နေဆာငမႈမားက သငတငမတစြာ ရရႏငမႈ အေျခအေန တးတက ေရးဆငရာ နယပယေရးရာတြင ပါ၀ငမႈအား ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕မားတြင လကရလအပေနမႈမာ ေရရညတညတခငၿမမႈျဖစပါသည။ အထးသျဖင လအပလက ရေသာေနရာမားတြင ေငြေၾကး တတႏငေသာပမာဏျဖင ဝယယႏငၿပး လၿခစတခရေသာ၊ စတခရေသာ အမယာမား၊ ေရရည တညတခငၿမေသာ အေျခခအေဆာကအဦမားႏင သယယပ႔ေဆာငေရး ဝနေဆာငမႈမားတြင ရငးႏးျမႇပႏျခငးျဖင ေနရာအလက မညမမႈမားက ေလာခႏငၿပး အလပအကင အခြငအလမးအသစမားက ဖြငလစႏငမည ျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ကနးမာေရးႏင သဘာဝေဘးအႏရာယဆငရာ ထခကႏငေျခမားက ေလာခႏငပါမည။ ေပါငးစပထားေသာ အစအစဥမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက စြမးေဆာငရည တညေဆာကထားရနမာလညး အေရးပါလပါသည။ ျမနမာႏငင အေျခအေနတြင ေရရညတညတခငၿမမႈ အထးသျဖင ခႏငရညရမႈ ပါဝငၿပး အေျခခ အေဆာကအဦ၏ မေျပာငးလႏငေသာ အကး ရလဒက ထညသြငးစဥးစား၍ ပတဝနးကငက ညစညမးမႈ နညးပါးႏငသည ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးတးတကေရး နညးလမးျဖင ေဆာငရြက ရနမာလညး အလြနတရာမ အေရးႀကးပါသည။

ေရရညတညတခငၿမေသာ အေျခခအေဆာက အဦးႏင တနဖးသငအမယာမားက တနးတ မတစြာ ရရေစေရးအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငး

အေျခခအေဆာကအဦတြင တနဖးသင အမယာမား၊ ၿမ႕ ျပ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ ေရရရေရး၊ သန႔ရငးေရး၊ အညစအေၾကးႏင ေရဆးပကမား ပါဝငပါသည။ အဆပါလအပခကမားသည အထးသျဖင တရားမဝင လာေရာကအေျခခ ေနထငသမား အတြက အလြနပငလအပလပါသည။ အဆပါ အေျခခလအပေသာ အရာမားထမ ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၊ ၿမ႕ ျပႏင ေျမအသးခမႈ စမခန႔ခြျခငးတ႔က ေျဖရငးျခငးသညလညး အေရးပါသည။ သငတငေလာကပတၿပး စတခရေသာ သယယပ႔ေဆာငေရး ရရေစရန ေဆာငရြကျခငးသညလညး အလပအကငအခြငအလမး အသစမား၊ ဝနေဆာငမႈမားႏင လအပေသာ အရာေတာေတာ မားမားက ပမရရေစရန ကညေပးပါသည။ ထ႔ေၾကာင အဆပါ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည ၿမ႕မားၾကား ကြာျခားခကက ေလာခ ေပးေနေစႏငပါသည။

ဝငေငြနညးပါးေသာ ေနရာမားအတြက ေျမျပငအေျချပၿမ႕ျပ အဆငျမႇငတငျခငးသည ေနရာေဒသအလက ပါဝငျခငးက ျမႇငတငျခငးႏင လကရတြင ျဖစေပၚေနေသာ မညမမႈမားက ေျဖရငးျခငးက ကညရာတြင ထေရာကေသာ အကးသကေရာကမႈ ရႏငပါသည။ လထႏင အမးသမးမား သ႔မဟတ မသနစြမးသမား စသည အားနညးေသာ အပစမား၏ လအပခကမားက ထညသြငး စဥးစားႏငရန ၄ငးတ႔ကယတင ပါဝငေဆာငရြကႏငမည ခဥးကပပ နညးလမးမားျဖင ေဆာငရြကရန အေရးႀကးပါသည။ ၄ငးတြင အားလးတနးတ ခတဆကႏငေရး (universal access)၊ လၿခေရးအတြက လမးမးမား ပမေကာငးမြနေစျခငးႏင အျခား နညးလမးမား ပါဝငႏငပါသည။ လထမ ကယတငပါဝငေဆာငရြက ေစျခငးျဖင အဆပါေဆာငရြကမႈမားသည ေရရညတညတသည အကးရလဒမား ရရႏငေၾကာငး ျပသခၿပးျဖစပါသည။

ၿမ႕ ျပမားတြင လဦးေရ တးပြားလာေသာေၾကာင တနဖးသင အမယာမားလအပခကသညလညး ျမငမားလာသည။

26

အထးသျဖင ၄ငးလအပခကသည ရနကနတြင သသာပါသည။ လကရတြင ကနဦး ေဆာငရြကေနေသာ “million homes plan” သ႔မဟတ အမေျခမမားအတြက အစအစဥမား ကသ႔ ေသာ အမယာစမကနးမားသည အမေျခလအပခကမားက ေျဖရငးရာတြင အေရးႀကးၿပး ေဆာငရြကရန လအပပါသည။ အမယာစမကနးမားသည ယၾကညစတခရၿပး ေစးႏႈနး သငေလာေသာ သယယပ႔ေဆာငေရးဝနေဆာငမႈမားျဖင ခတဆကထားျခငးျဖင အဆပါေဒသတြင ေနထငသမားအတြက ေနရာထငခငးႏင စးပြားေရးတ႔၌ ပါဝငခြငရရေစမည ျဖစပါသည။ ဗယကနမႏငငတြင ၿမ႕ ျပအဆငျမႇငတငျခငး (သ႔) အငဒနးရား ႏငင၏ တနဖးနညးအမယာမားႏင အမေျခမမားက အဆင ျမႇငတငေပးျခငး၊ နညးလမးမားသည ျမနမာႏငငအတြက အလြနပငသငေလာေသာ ဥပမာမား ျဖစၾကပါသည။

ၿမ႕ေတာ ရငးႏးျမႇပႏမႈ အစအစဥမားပါဝင ေသာ ၿမ႕ ျပအဆငျမႇငတငျခငးအစအစဥမား ေရးဆြျခငး

ၿမ႕တစၿမ႕ ၏ ၿမ႕ ျပတညေဆာကပသည အလပမားႏင ဝနေဆာငမႈ မား ရရႏငမႈအေပၚ သကေရာကေစႏငေသာ အေၾကာငးအရာမား

အနက တစချဖစပါသည။ ဝငေငြနညးပါးသမား ေနထငသည ေနရာသည သယယပ႔ေဆာငေရးလမးေၾကာငးေပၚတြင မရပါက ၄ငးတ႔အတြက အလပအကင အခြငအလမးႏင ဝငေငြ ရရမႈသညလညး နညးပါးမည ျဖစသည။ ေပါငးစပထားေသာ စမကနးနညးလမးမားက အသးျပျခငးသည အေျခခအေဆာက အဦးမားႏင ဝနေဆာငမႈမားက ညမစြာ လကလမးမႏငေရးက ပမေသခာေစသည အဓကနညးလမးတစခ ျဖစပါသည။

အထးသျဖင မတညေသာအစးရဌာနဆငရာ အဆငမားၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားနညးေသာ ၿမ႕ ျပစမကနးဆငရာ လကရအေလအကငမားႏင ႐ႈပေထြးေသာ ေဒသႏရဆငရာ အပခပမႈမားက ထညသြငးစဥးစားၾကညလင ျမနမာႏငင၌ ေပါငးစပထားေသာ ၿမ႕ ျပစမကနး အေကာငအထညေဖာရန စြမးေဆာငရည တညေဆာကျခငးသည အေရးႀကးပါသည။ ႏငငေတာအဆင ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးတးတကေရး မဟာဗဟာ အၿပးသတ ထြကေပၚလာျခငးသည ေနာငတြငပးေပါငး ေဆာငရြကၾကရမည ကစၥရပမားအတြက အစပင ျဖစပါလမမည။ စငကာပႏငင၏ အေတြ႕အႀကက ပးေပါငးစမကနးေဆာငရြကျခငးသည မညမ ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငေၾကာငးႏင စမကနး လပငနးစဥတစေလာက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အေရးႀကးပက သ႐ပေဖာျပသခၿပး ျဖစပါသည။

27

အားနညးေသာအပစမား လမႈ အဖြ ႔အစညးတြင အျပညအဝ ပါဝငႏငေစမည အေျခအေနမား တးတကလာေစရန အားလးပါဝင ႏငေသာ လမႈအသငးအဝငးက ျမႇငတငျခငး

ၿမ႕ ျပမားရ အခ႕ေသာ အပစငယမားသည အေၾကာငးရငးမားစြာ ေၾကာင ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ၏ အကးေကးဇးမားက အျပညအဝ မရရၾကသညအတြက သးျခားလမႈေရးအစအစဥမားႏင မဝါဒမားသည ၄ငးတ႔ တရားဝင ပါဝငေဆာငရြကခြငရရေစၿပး လမႈေရးရာ ပါဝငမႈက ျမႇငတငႏငပါသည။

28

လမႈေရးအစအစဥမား ဦးတညေဖာေဆာငျခငး

မသနစြမးသမား သ႔မဟတ အသစေရာကရလာသည ေရႊ႕ေျပာငးသမားသည အလပအကင ရာေဖြရန လအပေသာ ကြၽမးကငမႈမား သ႔မဟတ အဆကအသြယ မရႏငေသးသည အတြက အဆပါအပစမားက အကအညေပးျခငးကသ႔ေသာ အစအစဥမားျဖစသည။ မသနစြမးသမားအတြကမ အျခား ႏငငမားတြင အားလးအသးျပႏငမည အေျခခအေဆာကအဦ မားႏင သယယပ႔ေဆာငေရး ဝနေဆာငမႈမားအား နညးပညာ ဆငရာ အဆငျမင ဒဇငးနညးလမးမား ေရးဆြ အေကာင အထညေဖာသည အေလအကငေကာငးမား သးစြေနၾကၿပး ျဖစပါသည။ အထးေရးဆြထားေသာ ေကာငးအစအစဥမား သည ေကာငးက သြားေရာကတကေရာကရန မျဖစႏငေသာ ကေလးအမားစအတြက ေကာငးတကေရာကႏငေစမည ျဖစပါသည။

ၿမ႕ ျပမားတြင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားအတြက စစဥေဆာငရြက ေပးျခငးသည အားလးပါဝငႏငသည လမႈေရးအတြက အေရး ႀကးပါသည။ ႏငငတကာတြင ေတြ ႔ရရသည အေထာကအထား မားအရ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားအေနျဖင ဝနေဆာငမႈမား အသးမျပႏငရန ခမတထားသည ကန႔သတမႈမားက ဖယရား ေပးသည မဝါဒမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားက ခြျခား ဆကဆေသာ စးပြားေရး၊ ႏငငေရးႏင ယဥေကးမႈ ပစအမးမးက ေျဖရငးျခငးတ႔သည ယဥေကးမႈ အျပနအလန ဖလယျခငး ႏင နားလညမႈက ျမႇငတငေပးၿပး ခြျခားမႈမားက ေျဖရငးၿပး ျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငအတြကမ အသပညာေပးျခငး၊ ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာသမားက အလပအကင အခြငအေရးမားႏင ခတ ဆကေပးျခငးကသ႔ေသာ အစအစဥမားေဆာငရြကျခငး၊ သငတငေလာကပတေသာ ေခးေငြ (သ႔မဟတ) ေထာကပ ေၾကးေပးသည အစအစဥတ႔ျဖင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာျခငးက အဆငေျပေခာေမြ ႔ေစျခငးႏင သငတငေလာကပတေသာ အမယာမားသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားအတြက အေျပာငးအလကာလက လြယကေစႏငမည ျဖစပါသည။ ဥပမာအားျဖင ဗယကနမႏငငသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား အား ဦးစားေပးသည ေခးေငြအစအစဥမား အပါအဝင ေငြေၾကးေထာကပမႈ ပစအမးမး ပပးေပးျခငးႏင ေငြေၾကး မတတႏငသမားအတြက ခရးသြားလာမႈဆငရာ ကနကစရတ မားႏင ဦးစားေပးေခးေငြမားယႏငသည အစအစဥမား ေဆာငရြကထားရပါသည။ တ႐တႏငင ၿမ႕ ျပေရႊ႕ေျပာငးသြားလာ ျခငးစမခက (ကမာၻ႔ဘဏ၏ အကအညျဖင တ႐တႏငင အစးရမ ေဆာငရြကျခငး) တြင အလပအကငရရေစေရး မဟာဗဟာအျဖစ သတငးအခကအလကမား၊ အလပအကင ရရေစေရး အကအညမားႏင အျခားဝနေဆာငမႈမားပပးေပး လကရပါသည။ အဆပါအစအစဥမားက ျမနမာႏငငတြငလညး ကငသးေဆာငရြကႏငပါသည။

ဥပေဒစာရြကစာတမးမား အဆငေျပေခာေမြ ႔စြာ ရရေစႏငေရး

အျခားႏငငမားမ အေထာကအထားမားအရ လေပါငးမားစြာ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာၾကျခငးသည အထးသျဖင စးပြားေရး အရ ေရႊ႕ေျပာငးလာၾကျခငးသည ေကာငးမြနၿပး အကးရလဒ ေကာငး ရႏငပါသည (ကမာၻ႔ဘဏ ၂၀၀၉ခႏစ)။ လအမား ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈက ဟန႔တားလကျခငးသည မလလား အပေသာ ထပတကေတြ ႔မႈက ျဖစေစႏငၿပး စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကမႈႏင လေနမႈ အဆငအတနးတြင အခြငအေရးမား ဆး႐ႈးျခငးတ႔က ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားအတြက ကနးမာေရးႏင ပညာေရးဆငရာ အေျခခဝနေဆာငမႈမား ရရရန ဟန႔တားေနသည အခကအခမားက ဖယရားေပးျခငးႏင စးပြားေရး၊ ႏငငေရးႏင ယဥေကးမႈဆငရာ ခြျခားဆကဆမႈပစအမးမးက ေျဖရငးျခငးသည စးပြားေရးဖြ ႔ၿဖးတးတကေစႏငၿပး လမႈေရးတြင အားလးပါဝငႏငမႈက ျမႇငတငႏငပါသည။

ျမနမာႏငငရ လနညးစမားအေနျဖင တရားဝငစာရြကစာတမးမား ရရရနခကခေနသညအေပၚ ျပျပငမႈမား ျပလပရန လအပပါသည။ ဥပမာ စက႐ႀကးမားတြင အလပရရန လအပသည ႏငငသား စစစေရးကတေလာကထားရာတြင အၿမတမးေနထငသည လပစာျဖငသာ ရရႏငသည။ အဆပါမဝါဒမားသည အားလး ပါဝငႏငမႈအေပၚ အတားအဆးျဖစေစၿပး ဆငးရမႈသသရာက ဆကလကျဖစေပၚေစပါသည။

29

အားလးပါဝငႏငေသာ၊ အၿပငအဆင ရၿပး ေရရညတညတေသာ ၿမ႕ ႀကး မား ျဖစေပၚလာေစေရးအတြက အပခပမႈႏင ဘ႑ာေရးေကာငးမြန ေစျခငး ျမနမာႏငငသည ဗဟခပကငမႈစနစ၊ အားေကာငးေသာ အဖြ ႔အစညးမားႏင ေကာငးမြနေသာအပခပမႈမားျဖင ပြငလငး ျမငသာ၍ တရားမတမႈရသည ဆးျဖတခကမားခမတမႈသ႔ ကးေျပာငးရာတြင ေဒသဆငရာအဆငမား ပးေပါငးပါဝငႏငရန အားလးပါဝငႏငသည နညးလမးကအေရးႀကးသည။ ထ႔ျပင ေရရညတညတခငၿမမႈႏင ၿမ႕ ျပယဥၿပငမႈ ပနးတငမားလညး ထားရရနလအပပါသည။ အျခားအဓကကေသာ က႑မား ျဖစသည ၿမ႕ ျပစမကနးမား၊ ဝနေဆာငမႈမား စမခန႔ခြျခငးႏင ေပးအပျခငး၊ ေဒသအလကပးေပါငး ေဆာငရြကေစျခငးႏင ၿမ႕ ျပ ျဖစထြနးေရးအတြက ဘ႑ာေရးအေျခအေန တးတက ေကာငးမြနလာေစရန ၿခငမေသာနညးလမးျဖင လပငနး ေဆာငရြကျခငးတ႔တြင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ျဖစပါသည။

အစးရဌာနဆငရာမားၾကား ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ အားေကာငးေစျခငးႏင ၿမ႕ ျပစမကနး၊ စမခန႔ခြမႈႏင ဝနေဆာငမႈမား ေပးရာတြင လပငနးစဥမား အဆငေျပ ေခာေမြ ႔ေစျခငး

လကရတြင အစးရဌာနဆငရာမားအၾကား အျပနအလန က႑ အလက စမခန႔ခြမႈႏင ပးေပါငးစမခန႔ခြျခငးႏင က႑ေပါငးစ အတြက ၿခငစမကနးေရးဆြျခငးတ႔၌ အထက ေအာက/ ေဘးဘယညာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားနညးေနျခငးက စမကနးမားေရးဆြျခငးႏင ဝနေဆာငမႈမားေပးရာတြင အဟန႔ အတားျဖစေနပါသည။ အထကေအာက/ေဘး ဘယညာ/ က႑လက အျပနအလနပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားေကာငး ေစျခငးႏင လပငနးေဆာငရြကခကမား အဆငေျပ ေခာေမြ ႔ ေစျခငးတ႔သည ေဒသဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား ပမေကာငးမြန လာရနအတြက အေရးႀကးပါသည။ တစခနတညးတြင အဆပါ အေရးႀကးက႑မားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက သငတနးမားႏင နညးပညာဆငရာ အကအညမားမ တဆင စြမးေဆာငရည တညေဆာကရန လအပပါသည။

အားလးပါဝငႏငေသာ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးေရး အတြက ေဒသဆငရာ အစးရလပငနးစဥမား တာဝနခမႈရေစေရးအတြက လမႈအဖြ ႔အစညး မားႏင ျပညသမားမ စမကနးမား ေရးဆြရာ တြင ပမပါဝငလာေစျခငး

ၿမ႕ ျပမားတြင မဝါဒမား အားေကာငးလာေစျခငး၊ ဝနေဆာငမႈ မား ပမေကာငးမြနလာေစျခငးႏင လမႈေရးဆငရာ တညၿငမမႈ မား ရရလာေစအတြက ဆးျဖတခကခသည လပငနးစဥ တေလာကတြင လမႈ႕အဖြ ႔အစညးမားႏင ျပညသမားမ ပါဝင ေဆာငရြကရန အေရးႀကးပါသည။ လမႈ႕အဖြ ႔အစညးမား ပါဝငျခငးသည ဦးစားေပးလအပခကမားက ေျဖရငးေဆာငရြက ေနၾကာငးႏင ေဒသဆငရာအစးရသည ေကာငးစြာလပငနး လပေဆာငေၾကာငး ေသခာေစပါသည။ လကရတြင DAOs မား၏ TDACs မားတြင အဖြ ႔ဝင (၇)ေယာကျဖင ဖြ ႔စညးထားၿပး အဆပါအဖြ ႔ဝငမားမ (၄)ေယာကမာ သြယဝကေရြးခယထားသည လထကယစားလယမား ျဖစပါသည။ အဖြ ႔ဝငအေရအတြကက တးျမႇငျခငးျဖင လထပါဝငမႈက ျမႇငတငႏငပါသည။

အားလးပါဝငႏငေသာ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးေရး အတြက ဘ႑ာေရးလပငနးစဥမား ပမ တးတကေကာငးမြနလာေစရန အားလး ၿခငေစမညနညးလမးက အသးျပျခငး

စညပငသာယာေရးဌာနမားမ ၄ငးတ႔၏ ဝနေဆာငမႈ ပပးေပးျခငး ဆငရာ တာဝနဝတရားမားက ျပညေျမာကေစရန အခြနဘ႑ာ ေငြေကာကချခငး၊ ရသးမနးေျခ ေငြစာရငးေရးဆြျခငးႏင ဘ႑ာေရး လပငနးစြမးေဆာင ခကမား အပါအဝင SNG ဘ႑ာေရး လပငနးစဥမား ပမေကာငးမြနလာေစရနအတြက အားလး ပါဝငႏငသည နညးလမးျဖင ေဆာငရြကရနမာ အလြနပင အေရးတႀကး လအပလပါသည။ အဓက ေဆာငရြကရမည ေသာခကမားျဖစသည SNG မားၾကား ကြာျခားခကက ေလာခ ေပးႏငသည အစးရဌာနမားၾကား အျပနအလန ဘ႑ာေရး လႊေျပာငးမႈနညးလမးမား၊ SNGs မားအေနျဖင ေဒသဆငရာ လအပခကမားက ျပညမေဆာငရြကေစႏငရန ကယပငဝငေငြ ရရႏငမည အရငးအျမစမား တးပြားလာေစျခငး၊ တငးေဒသႀကး အစးရအတြက အဓက အခြနရလမးျဖစလာမည ပငဆငမႈ အခြနစနစက ပမအားေကာငးလာေစျခငး၊ အားလးပါဝငႏငေသာ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးေရးအတြက ပဂၢလကက႑ ဘ႑ာေငြ ကခႏငသည အခြငအေရးမားက တးျမႇငျခငးႏင Land Value Capture ေျမ တနဖးျမႇငတငထနးသမးျခငး စေသာ ဘ႑ာေရးလပငနးစဥမားက စတငအေကာငအထညေဖာျခငးတ႔ ေဆာငရြကႏငပါသည။

30

နဂး ယခအစရငခစာသည မၾကာေသးခငက ျပလပခၾကသည ေလလာမႈ မားမ သငေလာသည ဗဟသတမားက လလေလာကေလာက စစညး တငျပထားပါသည။ ယခ အစရငခစာသည ရနကနၿမ႕ အတြက ဦးတညကာ ျမနမာႏငငတြင အားလး ပါဝငႏငေသာ ၿမ႕ ျပ ျဖစထြနးေရးအတြက ႀကးပမးေဆာငရြကရာတြင ရငဆငရမည အဓက အျခငးအရာမားက နားလညေစႏငမည အေျခခအခကမားက ပပးေပးထားပါသည။ အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ၿမ႕ ျပမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ပမေဆာင႐ြကရနလအပၿပး ျပျပငေျပာငးလမႈမား ပမ ေဆာင႐ြကသြားရမည ျဖစသည။ ကမာၻ႔ဘဏႏင အျခား မတဖကအဖြ ႔အစညးမားသည ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕ ျပျဖစထြနးေရးက႑တြင ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈမားက အရနျမႇငတငလကရၿပး ျပျပငေျပာငးလမႈမား တးျမႇငႏငရန ပါ၀ငလကရသည။ အစးရ၏ ျပငးျပသည ကတက၀တႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားျဖင ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ အႏစခပဇယားပါ ခငမာသည ျပျပငေျပာငးလမႈအစအစဥမားက ဆကလကေဆာငရြကသြားရန ျဖစပါသည။

31

ဇယား (၁) အားလးပါဝငႏငသည ျမနမာႏငင ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ အခနကာလသတမတခက ၫႊနးကနးအတြက ဦးစားေပး မဝါဒ အႀကျပခကမား

အခကအခ ရလာဒ ဦးစားေပးလပငနးမား ဦးေဆာင အဖြ ႔အစညးမား

အလပအကငဖနတးရန ႏင ႐တတရက ေပၚေပါကေသာ အေျပာငးအလအေပၚ ခႏငရညရမႈက ထနးေကာငးႏငသည အားလးပါဝငႏငသညစးပြားေရးအား ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး

စနစမကမႈ အေျခအေန ျမငမားျခငးသည အခြငအလမးမား က ကန႔သတၿပး၊ ဖယရားမႈမားႏင ဆကစပေနျခငး

ပေသမဟတသည အလပသမားမား ၏ အခြငအလမးက ျမႇငတငျခငး

ေျမျပငလ႔အဖြ ႔အစညးအေျချပ ၿမ႕ ျပအဆငျမႇငတငျခငး(M) • အႏရာယမားသည ေနရာမား၊ လအပခကမားႏင

အဆငျမႇငတငမႈ အစအမမား စတငေဖာထတျခငး (S) • လအပသည ေငြေၾကး ရရရန လပေဆာငျခငး (S-M) • အေကာငအထညေဖာျခငး (M-L)

အေသးစား လပငနးမားအတြက အေသးစား ေငြေခး လပငနးမားႏင ခတဆကမႈရေစရန ေဆာငရြကျခငး (M-L) • အေသးစား ေငြေခးလပငနးမား အားေကာငးေစရန

လပငနး ေဆာငရြကႏငသည ပတ၀နးကငဖနတးျခငး၊ မကလးေပးျခငး (M-L)

• ကား၊မ တနးတညမ လကလမးမ အသးျပႏငေစရန ေသခာေစျခငး (M)

အလပအကငမားႏင ေစးကြကမား ေရႊ႕ေျပာငးႏငေရး အတြက သယယပ႔ေဆာငေရးဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏျခငး (L) • ၿမ႕ ျပအလပအကင အရညအေသြးအတြက ပညာေရးႏင

ေလကငေရး (L) • ထခကႏငေျခ ရေသာ လအပစမားအား ဦးစားေပးျခငး

(S-M) • ခတဆကမႈႏင အရညအေသြး တးတကျမငမားေစရန

ရငးႏးျမႇပႏျခငး (L)

• ဖြ ႔ၿဖးေရးဆငရာ အဖြ ႔အစညးမား (DAOs)/ ၿမ႕ေတာ စညပငသာယာေရး ေကာမတမား (CDCs)

• ေဆာကလပေရး ၀နႀကးဌာန

• ပညာေရး ၀နႀကးဌာန၊ စမကနးႏင ဘ႑ာေရး ၀နႀကးဌာန

ေရႀကးေရလမႈ ႏင အျခား သဘာ၀ ေဘးဒဏ အႀကးအကယ ကေရာက ႏငေသာ ၿမ႕ ႀကး မား၏ အခ႕ေသာ ေနရာမား

သဘာ၀ေဘး အႏရာယမားအား ႀကႀကခင ႏငစြမးအား တညေဆာကျခငး

ေဘးအႏရာယမားသည ေနရာမားတြင ေျမျပင လ႔အဖြ ႔အစညး အေျချပ ၿမ႕ ျပအဆငျမႇငတငျခငး (S-M) • ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား ေဖာထတျခငးႏင ဦးစားေပးျခငး

(S) • အေကာငအထညေဖာမႈ စတငျခငး (M)

ေရႏတေျမာငး/ စြန႔ပစအမႈက စမခန႔ခြမႈ (M-L) • ထခကႏငေျခ အျမငမားဆးေနရာမားက ဦးစားေပး

ေဖာထတျခငး (S) • အေကာငအထည ေဖာျခငး (M)

ႀကတင သတေပးစနစမား (S) • ထခကႏငေျခအရဆးသမားထ ေရာကရႏငမည

နညးလမးခဥးကပပမားအား ဒဇငးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငး (S)

• DAOs/ CDCs• ေဆာကလပေရး

၀နႀကးဌာန • လမႈ၀နထမး၊

ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာ ခထားေရး ၀နႀကးဌာန

ရညၫႊနး သတမတအခနကာလကာလတ (S): ၁-၂ ႏစကာလလတ (M): ၂-၃ ႏစကာလရည (L): ၃-၅ ႏစ

32

ရညၫႊနး သတမတအခနကာလကာလတ (S): ၁-၂ ႏစကာလလတ (M): ၂-၃ ႏစကာလရည (L): ၃-၅ ႏစ

ရညၫႊနး သတမတအခနကာလကာလတ (S): ၁-၂ ႏစကာလလတ (M): ၂-၃ ႏစကာလရည (L): ၃-၅ ႏစ

အခကအခ ရလာဒ ဦးစားေပးလပငနးမား ဦးေဆာင အဖြ ႔အစညးမား

၀ငေငြနမပါးသမားႏင ထခကႏငေျချမငမားသည ျပညသမားအတြက ေျမယာ၊ အးအမႏင ၀နေဆာငမႈမားက သငတငမတစြာ ရရႏငမႈ အေျခအေနတးတကေရးဆငရာ အားလးပါဝငႏငသည ၿမ႕ ျပေနရာျဖစေစရန ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး

ၿမ႕ ျပအေျခခ အေဆာကအအမား နညးပါးေနျခငးသည ဆငးရေသာလေနမႈ အေျခအေနမား အတြက ေအာငျမင သည ၿမ႕ ျပျဖစထြနးမႈ တညေဆာကရာတြင အကန႔အသတရေနျခငး

ေရရညတညတ ခငၿမေသာ ၿမ႕ ျပအေျခခ အေဆာကအအ က တနးတမတစြာ ရရ အသးျပႏင ေရးအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငး

ေရရရေရး၊ သန႔ရငးေရး၊ လမး၊ ေရႏတေျမာငး၊ စြန႔ပစအမႈက စမခန႔ခြမႈ လအပခကအတြက အေျခခအေဆာကအအ ရငးႏးျမႇပႏမႈ (M-L)• သကေရာကမႈ အမားဆး ျဖစမည လအပေသာ ေနရာ

မားက သတမတၿပး ဦးစားေပး ေဖာထတျခငး (S-M) • ကား၊မ အားလး၊ မသနစြမးသမားအား အသေပးတငပင

ေဆြးေႏြးသည အားလးပါဝငႏငေသာ ဒဇငးေရးဆြ ေစျခငး (S)

• အေကာငအထညေဖာမႈ စတငျခငး (M-L)

• DAOs/ CDCs• ေဆာကလပေရး

၀နႀကးဌာန • သယဇာတႏင

သဘာ၀ ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ၀နႀကးဌာန (MOREC)

တနဖးသင အမယာမား ရားပါးျခငးႏင တရား မဝင ကးေကာ အေျခခ ေနထငသ အေရအတြက မားျပားလာျခငး

တနဖးသင အမယာမား အဆငျမႇငျခငးႏင တးခ႕ ျခငး

တညရဆ ကးေကာေနရာမားအား ေျမျပင အဆငျမႇငတင ေဆာငရြကျခငး (M-L) • တနဖးသင အမယာစမကနးမား ေဖာေဆာငေရးအတြက

လအပခကက အကျဖတ စစေဆးျခငး (S) • ၀ငေငြနညး ျပညသလထအတြက အဓက ဦးတည

ေဆာငရြကျခငး (S) • အးအမလအပခကႏင ပပးမႈက ျဖညဆညးႏငေသာ

ပတ၀နးကငက ဖနတးျခငး (M) • ၀ငေငြနညး ေစးကြကအတြက ပဂၢလက က႑မ

လပေဆာငရန မကလးေပး ခဥးကပၿပး တးတကေအာင ေဆာငရြကျခငး (S-M)

• အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငး (L)

ႏငငေတာ ေျမအသးခေရး မ၀ါဒက အေကာငအထည ေဖာျခငး (S-M)• အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈအတြက

၀နထမးမားအား ေလကင လပေဆာငေစျခငး (S-M)

• DAOs/ CDCs• ေဆာကလပေရး

၀နႀကးဌာန • ေဆာကလပေရး

ႏင အးအမ ဖြ ႔ၿဖးေရးဘဏ (CHDB)

• စမကနးႏင ဘ႑ာေရး ၀နႀကးဌာန

ၿမ႕ ျပအစအမ ေရးဆြမႈ အကန႔အသတ ရျခငးေၾကာင လဦးေရ သပသညးျခငး၊ ကသကေအာက ျဖစျခငး၊ ေဘးရန အႏရာယ ျဖစေပၚ ေစျခငး၊ မညမမႈမား ျဖစေပၚေစျခငး မားႏငအတ ၿမ႕ ျပ ဖြ ႔ၿဖး တးတကေရး အခြငအလမးမားအား ထခကျခငး။

ၿမ႕ ျပ ဖြ ႔ၿဖးေရး အတြက ေျမယာ အစအစဥ ေရးဆြရာ၌ အားလးပါဝင ႏငေသာ ၊ ႀကႀကခ ႏငရည ျမငမားသည ၿမ႕ ျပ ဖြ ႔ၿဖးေရး အတြက ေဆာငရြကျခငး

အဖြ ႔အစညးမားအၾကား အစအစဥမား ညႇႏႈငးလပေဆာင ျခငး (ေျမအသးခမႈ၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကင၊ ေဘးအႏရာယ အစအမအတြက) (S) • ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး လပငနးခမတလပကငျခငး (S) • ပထ၀နယပယဆငရာ အခကအလကႏင မေဝ

ပလကေဖာငးအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငး (ဥပမာ - ႏငငေတာအဆင နယပယေရးရာ အခကအလက အေျခခ အေဆာကအအဆငရာ အစအမ) (S)

• အစအမသည ဂနဒါ ကြျပားမႈႏင မသနစြမးသမား အတြက အာမချခငး

စြမးရည တညေဆာကျခငး (M-L) • ေရရည မဟာဗဟာအတြက လအပခကက ေဖာထတ

ေဆာငရြကျခငး (M) • အေကာငအထညေဖာျခငး (L)

• DAOs/ CDCs• ေဆာကလပေရး

၀နႀကးဌာန • လမႈ၀နထမး၊

ကယဆယေရး ႏင ျပနလည ေနရာခထားေရး ၀နႀကးဌာန

33

ရညၫႊနး သတမတအခနကာလကာလတ (S): ၁-၂ ႏစကာလလတ (M): ၂-၃ ႏစကာလရည (L): ၃-၅ ႏစ

အခကအခ ရလာဒ ဦးစားေပးလပငနးမား ဦးေဆာင အဖြ ႔အစညးမား

ထခကႏငေျချမငမားသည အပစတ႔အား လမႈအဖြ ႔အစညးအတြငး အျပညအ၀ ပါ၀ငလပကငေဆာငရြက ႏငေရးအတြက လမႈေရးတြင အားလးပါ၀ငမႈအား ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး

လအခ႕သည အလပ အကင ေစးကြကႏင ၀နေဆာငမႈ ဆငရာ မားတြင အျပညအ၀ ပါ၀ငလပကငခြင မရရျခငး

ေဘးဖယခထား ရသည အပစမား ဆသ႔ လမႈေရး အစအစဥမား ဦးတည ေဆာငရြက လပကငျခငး (ေရႊ႕ေျပာငးသမား၊ လမးစမား၊ မသနစြမးသမား၊ အမးသမးမား)

ေရႊ႕ေျပာငးသမားအတြက အလပအကင အခြငအလမးႏင မသနစြမးသတ႔က ဦးတညလက အကအညပပးသည အစအစဥမားက ဒဇငးေရးဆြျခငး • လအပခကမားက ဦးစားေပးေဖာထတျခငး (S) • အစအစဥ ဒဇငးက အေကာငအထညေဖာျခငး (M)

ကား၊ မျဖစတညမႈအေပၚ အေျခခ၍ ခြျခားဆကဆမႈမား အပါအဝင အျခားေသာ ခြျခားဆကဆမႈမားအား ေဖာျပျခငး (S-M) • အသအျမင ျမႇငတငျခငး၊ ပညာေပးျခငး (S) • မ၀ါဒ ျပငဆငျခငး (M)

• DAOs/ CDCs• အလပသမား၊

လ၀ငမႈႀကးၾကပ ေရးႏင ျပညသ႔ အငအား ၀နႀကးဌာန

• လမႈ၀နထမး၊ ကယဆယေရး ႏင ျပနလည ေနရာခထားေရး ၀နႀကးဌာန

စာရြကစာတမး အေထာကအထားႏင မတပတငမရသည ျပညသမားအေနျဖင အလပအကငႏင ၀နေဆာငမႈမား ရရ ေစေရးတြင အဟန႔ အတားျဖစသည။

ဥပေဒႏငအည စာရြကစာတမး အေထာက အထားမား ရရႏငရန ပပး ေဆာငရြကျခငး

ေရႊ႕ေျပာငး၀ငေရာကမႈ အေျခအေနႏင စပဆငေသာ အတားအဆးမားက ဖယရားၿပး၊ တနးတမတမႈက အာမခခကေပးေသာ မတပတငကတျပား စနစက ျပငဆငျခငး (M) • တနးတမတမႈက ခဥးကပ ေဆာငရြကသည

ဒဇငးစနစက ေဖာထတျခငး (S) • အေကာငအထည ေဖာျခငး

• DAOs/ CDCs• အလပသမား၊

လ၀ငမႈႀကးၾကပ ေရးႏင ျပညသ႔ အငအား ၀နႀကးဌာန

• ျပညထေရး ၀နႀကးဌာန

အားလးပါ၀ငသည ယဥၿပငတးတကေနေသာ ေရရညတညတေသာ ၿမ႕ ႀကးမား ဖနတးရာတြင ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးေရး အတြက အဓက ကသည ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈႏင ဘ႑ာေရးအေျခအေနမား ေသခာေစျခငး

ေျမျပငတြင ဖြ ႔ၿဖး တးတကမႈမားအတြက ဆးျဖတခက ခမတ ေဆာငရြကရာတြင အပခပေရး အေန အထား တကြတျပား ျဖစေနမႈက အဟန႔ အတား ျဖစေစသည။

ၿမ႕ ျပစမခန႔ခြေရး ႏင ဆးျဖတခက ခမတရနအတြက အစးရအဖြ ႔အစညး မားအၾကားပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ ပမ အားေကာငးေစရန လပေဆာငျခငး။

ေခာေမြ႕ေသာ ၿမ႕ ျပစမခန႔ခြမႈ၊ ျဖန႔ျဖးမႈ ျဖစစဥ (S) • အဓက ၿမ႕ ျပ ၀နေဆာငမႈ လပငနးမား ထေရာက

ေစေရးအတြက စစေဆးအကျဖတမႈလပငနးမားႏင အႀကေပးခကမား ေဖာေဆာငျခငး (S)

• အဆငတစခခငးတြင ေျပာငးလအေကာငအထည ေဖာျခငး (S-M)

အထကေအာက ဌာနအခငးခငးႏင တနးတညတ ဌာနမားအခငးခငးအၾကား ပးေပါငးလပေဆာငမႈ လအပျခငး (S-L) • အဓကသကဆငသည အဖြ ႔အစညးမား စာရငးျပစျခငး

ႏင သးသပျခငးႏင ျပျပငေျပာငးလရနအတြက အႀကျပျခငး (S)

• အေျပာငးအလမားက ကာလအလက သတမတ အေကာငအထည ေဖာျခငး (M-L)

အေကာငအထညေဖာရနအတြက အရညအေသြး ျမႇငတငေရးတြင ရငးႏးျမႇပႏျခငး (M-L)

• DAOs/ CDCs• က႑အလက

သကဆငရာ ၀နႀကးဌာနမား

34

ရညၫႊနး သတမတအခနကာလကာလတ (S): ၁-၂ ႏစကာလလတ (M): ၂-၃ ႏစကာလရည (L): ၃-၅ ႏစ

ရညၫႊနး သတမတအခနကာလကာလတ (S): ၁-၂ ႏစကာလလတ (M): ၂-၃ ႏစကာလရည (L): ၃-၅ ႏစ

အခကအခ ရလာဒ ဦးစားေပးလပငနးမား ဦးေဆာင အဖြ ႔အစညးမား

အားလးပါ၀ငသည ယဥၿပငတးတကေနေသာ ေရရညတညတေသာ ၿမ႕ ႀကးမား ဖနတးရာတြင ၿမ႕ ျပဖြ ႔ၿဖးေရး အတြက အဓက ကသည ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈႏင ဘ႑ာေရးအေျခအေနမား ေသခာေစျခငး

ၿမ႕ ျပ အစအမ ေရးဆြမႈမားႏင အစအစဥမားသည ႏငငသားတ႔၏ လအပခကႏင ကငးကြာေနႏငျခငး

ၿမ႕ ျပ ဖြ ႔ၿဖးေရး အတြက ပါ၀င ႏငေရး အစအမ ေရးဆြျခငးက စြမးအားျမႇငတင ေဆာငရြကျခငး

အားလးပါ၀ငေရး ျမႇငတငေဆာငရြကရာတြင အေထာကအက ျဖစေစရန လ႔အဖြ ႔အစညးမား ႏငငသားမားႏင ထေတြ ႔လပကငျခငး (S) • ၿမ႕ ျပအစအမႏင အစအစဥ ဒဇငးတြင အဓကေနရာမ

ပါ၀င ေဆာငရြကျခငး (S) • သငေလာေသာ ၀နထမးမားက သငတနးေပးျခငး (S) • ၀ငေငြနညးေသာ ျပညသလထမား ပါ၀ငႏငရန

အာမခခကေပးျခငး (S)

• DAOs/ CDCs• ေဆာကလပေရး

၀နႀကးဌာန

ႀကးထြားလာေသာ ၿမ႕ ျပ လအပခကမား က ျပညမရနအတြက ရရႏငသည ရငးျမစမားသည လေလာကမႈ မရျခငး

ၿမ႕ ျပ ဖြ ႔ၿဖးေရး အတြက ဘက ေပါငးစ ပါ၀ငၿပး တနးတမတ ေစေသာ ဘ႑ာေရး ေထာကပျခငး

ေဒသအလက မညမမႈမားက တနးတညမေအာင လပေဆာငရာတြင အစးရဌာနမားအၾကား ေငြေၾကး လႊေျပာငး ေဆာငရြကမႈ ျဖစစဥမားက အသးျပျခငး (MS) • ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက ခဥးကပ ေဖာထတစစေဆး

ေဆာငရြကျခငး (S) • အေကာငအထညေဖာျခငး (M)

ျပညတြငး အခြနေငြ ရရမႈ တးျမႇငလပေဆာငျခငး (M-L) • ပငဆငမႈဆငရာ အခြနေကာကခမႈ တးျမငေရးအတြက

အဆျပခကမား လပကငေဆာငရြကရန စစေဆး အကျဖတျခငး (S)

ရနပေငြ အသးျပရာတြင ေဒသခအျမငက မားမား အသးျပ ျခငး (S) • ပြငလငးျမငသာေသာ ဆးျဖတခက ခမတေဆာငရြက

ျခငး၊ အေကာငအထညေဖာသည လပငနးစဥမား လပေဆာငျခငး (S)

ပတ၀နးကင အေျခအေန တးတကေကာငးမြနေစေရး အတြက ပဂၢလက က႑မ ဘ႑ာေငြ အသးျပမႈ ျမႇငတင ေဆာငရြကျခငး (M-L) • တညရဆ အကဥးအကပက ျပျပငေျပာငးလေရး

လပေဆာငျခငးျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကျခငး (M-L) • အရညအေသြး ျမႇငတငေရးတြင ရငးႏးျမႇပႏျခငး (S-M)

ႀကးမားေသာ ၿမ႕ ႀကးမားအတြက အမားျပညသဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏျခငးျဖင ေျမတနဖး ျမႇငတငႏငမႈ (Land Value Capture) က စးစမးေလလာျခငး (S-M) • အဓက အခြငအလမးမားက ေဖာထတနငရန စစေဆး

အကျဖတမႈမားက လပေဆာငျခငး (S) • အေကာငအထညေဖာျခငး (M)

• စမကနးႏင ဘ႑ာေရး ၀နႀကးဌာန

• ကနသြယေရး ၀နႀကးဌာန

35

ေဆာငရြကရမည က႑

ကာလတ၁-၂ ႏစ

ကာလလတ၂-၃ ႏစ

ကာလရည၃-၅ ႏစ

အားလးပါဝင ႏငသည စးပြားေရး

ေျမျပင လ႔အဖြ႕အစညး အေျချပ ၿမ႕ ျပ အဆငျမႇငတငျခငး

အေသးစား လပငနးမားအတြက အေသးစား ေငြေခးလပငနးမား

ၿမ႕ ျပအလပအကင အရညအေသြးအတြက ပညာေရးႏင ေလကငေရး။

ေရႏတေျမာငး/ စြန႔ပစအမႈက စမခန႔ခြမႈ။

အေစာပငး သတေပးစနစမား။

အလပအကငမားႏင ေစးကြကမား ေရႊ႕ေျပာငးႏငေရး အတြက သယယပ႔ေဆာငေရး ဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏျခငး။

ထခကႏငေျခ အျမငမားဆး ေနရာမား၊ လအပခကမားက ဦးစားေပး ေဖာထတျခငးႏင အစအစဥမား ေရးဆြျခငး

ကား၊မ တနးတညမ လကလမးမ အသးျပႏငေစရန ေသခာေစျခငး။

ထခကႏငေျခ ရေသာ လအပစမားအား ဦးစားေပးျခငး။

ထခကႏငေျခ အျမငမားဆး ေနရာမားကဦးစားေပး ေဖာထတျခငး။

ထခကႏငေျခအရဆးသမားထ ေရာကရႏငမည နညးလမး ခဥးကပပမားအား ဒဇငးဆြျခငး ႏင အေကာငအထညေဖာျခငး။

ခတဆကမႈႏင အရညအေသြး တးတကျမငမားေစရန ရငးႏးျမႇပႏျခငး။

အေသးစား ေငြေခးလပငနးမား အားေကာငးေစရန လပငနး ေဆာငရြကႏငသည ပတ၀နးကင ဖနတးျခငး၊ မကလးေပးျခငး။

ဘ႑ာေငြရရေစရန ေဆာငရြကျခငး။

စတငအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငး။

စတငအေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငး။

ဇယား ၂ - အခနကာလသတမတခကျဖင ေဆာငရြကရမည မဝါဒဆငရာအႀကျပခကမား

36

ေဆာငရြကရမည က႑

ကာလတ၁-၂ ႏစ

ကာလလတ၂-၃ ႏစ

ကာလရည၃-၅ ႏစ

အားလးပါဝင ႏငသည ၿမ႕ ျပ ေနရာ ျဖစေစရန ျမႇငတင ေဆာင ရြကျခငး

ေရရရေရး၊ သန႔ရငးေရး ၊ လမး၊ ေရႏတေျမာငး၊ စြန႔ပစအမႈက စမခန႔ခြမႈ လအပခကအတြက အေျခခအေဆာကအအ ရငးႏးျမႇပႏမႈ။

တညရဆ ကးေကာေနရာမားအား ေျမျပငအဆငျမႇငတငေဆာငရြကျခငး။

ႏငငေတာ ေျမအသးခေရး မ၀ါဒကအေကာငအထည ေဖာျခငး။

အဖြ ႔အစညးမားအၾကား အစအစဥမားညႇႏႈငး လပေဆာငျခငး(ေျမအသးခမႈ၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကင၊ေဘးအႏရာယ အစအမ အတြက)။

အးအမလအပခကႏင ပပးမႈက ျဖညဆညးႏငေသာ ပတ၀နးကငက ဖနတးျခငး။

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈအတြက ၀နထမးမားအား ေလကငလပေဆာငေစျခငး။

တနဖးသင အမယာစမကနးမား ေဖာေဆာငေရးအတြက လအပ ခကက အကျဖတ စစေဆးျခငး။ ၀ငေငြနညး ျပညသလထအတြက အဓက ဦးတညေဆာငရြကျခငး။ ၀ငေငြနညး ေစးကြကအတြက ပဂၢလက က႑မ လပေဆာငရန မကလးေပး ခဥးကပၿပး တးတကေအာင ေဆာငရြကျခငး။

ပးေပါငး ေဆာငရြကျခငးလပငနး ခမတလပကငျခငး။ ပထဝနယပယဆငရာ အခကအလကႏင မေဝပလကေဖာငးအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငး(ဥပမာ - ႏငငေတာ အဆင နယပယေရးရာ အခကအလက အေျခခ အေဆာကအအဆငရာ အစအမ)။ အစအမသည ဂနဒါ ကြျပားမႈႏင မသနစြမး သမားအတြက အာမချခငး။

စတငအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငး။

37

လမႈေရးတြင အားလး ပါ၀င ႏငမႈအား ျမႇငတင ေဆာငရြကျခငး။

ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈ ႏင ဘ႑ာေရး

ေရႊ႕ေျပာငးသမားအတြက အလပအကင အခြငအလမးႏင မသနစြမးသတ႔က ဦးတညလက အကအညပပးသည အစအစဥမားက ဒဇငးေရးဆြျခငး။

အားလးပါ၀ငႏငေရး ျမႇငတငေဆာငရြကရာတြင အေထာကအက ျဖစေစရန လ႔အဖြ ႔အစညးမား ႏငငသားမားႏင ထေတြ ႔လပကငျခငး။

ေခာေမြ႕ေသာ ၿမ႕ ျပ စမခန႔ခြမႈ၊ ျဖန႔ျဖးမႈ ျဖစစဥ

ေရႊ႕ေျပာငး၀ငေရာကမႈ အေျခအေနႏင စပဆငေသာ အတားအဆးမားက ဖယရားၿပး၊ တနးတမတမႈက အာမခခက ေပးေသာ မတပတငကတျပားစနစက ျပငဆငျခငး။

အထကေအာက ဌာနအခငးခငးႏင တနးတညတ ဌာနမားအခငးခငးအၾကား ပးေပါငးလပေဆာငမႈ လအပျခငး။

ကား၊ မျဖစတညမႈအေပၚ အေျခခ၍ ခြျခားဆကဆမႈမား အပါအဝငအျခားေသာ ခြျခား ဆကဆမႈမားအား ေဖာျပျခငး။

အစအစဥ ဒဇငးက အေကာငအထည ေဖာျခငး

စတငအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငး။

အဆငတစခခငးတြင ေျပာငးလအေကာငအထညေဖာျခငး။အေကာငအထည ေဖာရနအတြကအရညအေသြး ျမႇငတငေရးတြင ရငးႏးျမႇပႏျခငး။

အစအစဥ ဒဇငးက အေကာငအထညေဖာျခငး။မဝါဒျပငဆငျခငး။

လအပခကမားက ဦးစားေပးေဖာထတျခငး။

ၿမ႕ ျပအစအမႏင အစအစဥဒဇငးတြင အဓကေနရာမ ပါ၀င ေဆာငရြကျခငး။သငေလာေသာ ၀နထမးမားကသငတနး ေပးျခငး။၀ငေငြနညးေသာ ျပညသလထမား ပါ၀ငႏငရန အာမခခက ေပးျခငး။

အဓက ၿမ႕ ျပ၀နေဆာငမႈလပငနးမား ထေရာကေစေရး အတြက စစေဆး အကျဖတမႈ လပငနးမားႏင အႀကေပးခကမား ေဖာေဆာငျခငး။အဆငတစခခငးတြင ေျပာငးလ အေကာငအထညေဖာျခငး။

တနးတမတမႈက ခဥးကပ ေဆာငရြကသည ဒဇငးစနစက ေဖာထတျခငး။

အဓကသကဆငသည အဖြ ႔ အစညးမား စာရငးျပစျခငးႏင သးသပျခငးႏင ျပျပငေျပာငးလ ရနအတြက အႀကျပျခငး။

အသအျမင ျမႇငတငျခငး၊ ပညာေပးျခငး။

ေဆာငရြကရမည က႑

ကာလတ၁-၂ ႏစ

ကာလလတ၂-၃ ႏစ

ကာလရည၃-၅ ႏစ

38

ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈ ႏင ဘ႑ာေရး

ေဒသအလက မညမမႈမားက တနးတညမေအာင လပေဆာငရာတြင အစးရဌာနမားအၾကား ေငြေၾကး လႊေျပာငး ေဆာငရြကမႈ ျဖစစဥမားက အသးျပျခငး။

ေဒသအလက မညမမႈမားက တနးတညမေအာင လပေဆာငရာတြင အစးရဌာနမားအၾကား ေငြေၾကး လႊေျပာငး ေဆာငရြကမႈ ျဖစစဥမားက အသးျပျခငး။

တးတကေကာငးမြနေစေရးအတြက ပဂၢလက က႑မ ဘ႑ာေငြ အသးျပမႈ ျမႇငတငေဆာငရြကျခငး။

ျပညတြငး အခြနေငြ ရရမႈ တးျမႇင လပေဆာငျခငး။

ရနပေငြ အသးျပရာတြင ေဒသခ အျမငက မားမား အသးျပျခငး။

ႀကးမားေသာ ၿမ႕ႀကးမားအတြက အမားျပညသဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏျခငးျဖင ေျမတနဖး ျမႇငတငႏငမႈ (Land Value Capture) က စးစမးေလလာျခငး။

ပတ၀နးကင အေျခအေန တးတက ေကာငးမြနေစေရး ေဆာငရြကျခငး။တညရဆ အကဥးအကပက ျပျပငေျပာငးလေရး လပေဆာငျခငးျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကျခငး။

စတငအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငး။

တညရဆ အကဥးအကပက ျပျပင ေျပာငးလေရး လပေဆာငျခငးျဖင ေျဖရငးေဆာငရြကျခငး။

အေကာငအထညေဖာျခငး။

အရညအေသြး ျမႇငတငေရးတြင ရငးႏးျမႇပႏျခငး။

ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက ခဥးကပ ေဖာထတစစေဆး ေဆာငရြကျခငး

အရညအေသြး ျမႇငတငေရးတြင ရငးႏးျမႇပႏျခငး။

ပငဆငမႈဆငရာ အခြနေကာကခမႈ တးျမငေရးအတြက အဆျပခကမား လပကငေဆာငရြကရန စစေဆး အကျဖတျခငး။

ပြငလငးျမငသာေသာ ဆးျဖတခက ခမတ ေဆာငရြကျခငး၊ အေကာငအထညေဖာသည လပငနးစဥမား လပေဆာငျခငး။

အဓက အခြငအလမးမားက ေဖာထတနငရန စစေဆး အကျဖတမႈ မားက လပေဆာငျခငး။

ေဆာငရြကရမည က႑

ကာလတ၁-၂ ႏစ

ကာလလတ၂-၃ ႏစ

ကာလရည၃-၅ ႏစ

39

For more information and the full report, please visit:www.worldbank.org/myanmar