WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNYetap wojewódzki – I część – 14 kwietnia 2007

czas pisania testu : 60 minKod ucznia ...............................

Za każde zadanie od 1 do 15 możesz uzyskać po 1 punkcie. Wybrane odpowiedzi zapiszw tabeli zbiorczej, która znajduje się na 3 stronie testu, po zadaniu 15

1. Wybierz odpowiedź uwzględniającą prawidłową kolejność komplikowania sięorganizmów:

a) tkanka – komórka – organ- organizmb) komórka – tkanka – organizm – organc) komórka – tkanka – organ – organizmd) tkanka – organizm – komórka – organ

2. Komórki tkanek twórczych:a) nie mają zdolności wzrostub) charakteryzują się zdolnością podziałuc) utraciły zdolność podziałud) żadna z podanych odpowiedzi nie jest prawdziwa

3. Wybierz szereg zawierający zdanie(-a) prawdziwe: 1.Każda roślina zielona jest producentem. 2. Każda roślina zielona jest samożywna. 3. Organizm cudzożywny nie jest producentem, ponieważ nie potrafi wytwarzać związków organicznych.a) 1,2b) 2,3c) 1d) 1,2,3

4. W którym z podanych przypadków nie nastąpi aglutynacja krwi ( zlepianie się krwinek)?a) gdy biorca ma grupę krwi A, dawca – Bb) gdy biorca ma grupę krwi B, dawca – Oc) gdy biorca ma grupę krwi A, dawca – ABd) gdy biorca ma grupę krwi O, dawca – B

5. Przykładem rozmnażania bezpłciowego jest:a) łączenie się gamety żeńskiej z męskąb) powstawanie zygotyc) wytwarzanie cebul i rozłogówd) zapłodnienie komórki jajowej przez plemnik

6.Podczas rozmnażania płciowego zwierząt:a) plemnik łączy się z komórka jajową i powstaje zygotab) z zygoty rozwija się młody osobnik, otrzymujący cechy po obojgu rodzicachc) potomstwo może się różnić od swoich rodziców

d) wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe

7. Homozygotą pod względem danej cechy nazywamy organizm, który:a) posiada dwa takie same allele genub) posiada dwa różne allele genuc) posiada jeden allel recesywny, a drugi dominującyd) posiada jeden allel danego genu

8. Na rysunku przedstawiono:

a) jądro komórkoweb) wodniczkęc) chloroplastd) bakterię

9. Z podanych informacji dotyczących wodniczki wybierz te, które są prawdziwe:

1. Wypełniona jest sokiem komórkowym2. Jest magazynem substancji zapasowych.3. Jest miejscem, do którego komórka usuwa substancje trujące.

a) 1,2b) 2,3c) 3d) 1,2,3

10. Wybierz poprawną kolejność etapów powstawania nasienia sosny:

1 – zapłodnienie i powstawanie zygoty 2 – wrastanie łagiewki pyłkowej z dwiema gametami męskimi do wnętrza zalążka 3 – zapylenie – przeniesienie ziarna pyłku na zalążek 4 – przekształcenie osłonki zalążka w łupinę nasienną 5 – liczne podziały zygoty – formowanie zarodka 6 – gromadzenie materiałów zapasowych przez gametofit żeński

a) 1,2,3,4,5,6b) 3,2,1,5,6,4c) 2,4,6,1,3,5d) 4,3,1,2,6,5

11. Wskaż szereg zawierający skład nukleotydów komplementarny do przedstawionego naschemacie fragmentu nici DNA.

C A T A G T C G T

a) UTATCTACAb) GTATCAGCAc) TCAGUTAGAd) GTATCTGCA

12. Mutacje chromosomowe mogą być związane:a) z ubytkiem chromosomub) ze zmianą kolejności ułożenia genów na chromosomiec) z dołączeniem innego fragmentu chromosomud) z każdą z wymienionych wyżej sytuacji

13. Rysunek przedstawia:

a) aparaty szparkoweb) korzenie bocznec) włośnikid) włoski

14. Przyporządkuj cyfry 1 – 6 odpowiednim częściom pędu:

pąk pąk pąk pęd wierzchołkowy boczny kwiatowy boczny liść łodyga

a) 3 1 4 2 5 6b) 1 4 2 3 5 6c) 3 5 2 1 4 6d) 5 1 3 4 2 6

15. Który(-e) z wymienionych czynników może powodować mutacje:a) promieniowanie Roentgenab) promieniowanie UVc) niektóre związki chemiczne, np.akrydynowed) każdy z wymienionych wyżej czynników

TABELA ZBIORCZA

Numerzadania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15Wybranaodpowiedź

16. Rysunek przedstawia wnętrze nasienia fasoli. Napisz co oznaczono na rysunku cyframi1,2,3. (0-3 pkt)

17.Podaj trzy przykłady zastosowania osiągnięć współczesnej genetyki w życiu człowieka.(0-3 pkt)

a)...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

b)..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

c)...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

18.W przypadku podejrzenia o tężec, lekarz poda choremu szczepionkę czy surowicę?Wybierz poprawną odpowiedź i uzasadnij swój wybór.(0-2 pkt)

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

19. Krew jest tkanką płynną. Uzupełnij schemat ilustrujący skład krwi. ( 0-3 pkt).

KREW

................................................ ................................................

.......................... ............................ ............................ ..........................

...............................

20. Trzustka jest gruczołem należącym zarówno do układu pokarmowego jak i dokrewnego.Wyjaśnij dlaczego? (0-2 pkt )

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

21. Rozwiąż zagadkę. W wyniku owulacji uwolniły się z jednego jajnika dwie komórki jajowe. Obie zostałyzapłodnione w tym samym czasie. Jak myślisz, jaka to będzie ciąża. Uzasadnij swojestwierdzenie. ( 0-2 pkt)

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

22. Rozpoznaj rodzaj kości przedstawiony na rysunku. Wybierz ( podkreśl jej nazwę)jedną z podanych odpowiedzi: długa, krótka, wielokształtna.W zaznaczone miejsca wpisz nazwy elementów budowy kości.(0-5pkt )

KLUCZ ODPOWIEDZI

Numerzadania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15Wybranaodpowiedź b b d b c d a c d b b d c a d

16. 1 – łupina (1pkt) 2-zarodek ( 1pkt) 3- liścienie (1pkt)17.np. produkcja syntetycznej insuliny, organizmy transgeniczne, terapia genowa, inne ...

za każdy przykład 1 pkt, max. – 3pkt18.Lekarz poda surowicę –1 pkt. Szczepionka uodparnia, a surowica zwalcza chorobę.-1pkt19. Krew: Krwinki i osocze -1 pkt.

surowica, włóknik -1 pkt. erytrocyty, leukocyty, trombocyty -1 pkt.20.Trzustka jako gruczoł trawienny wytwarza sok trzustkowy, a w nim enzymy trawienne:lipaza, amylaza, trypsyna -1 pkt. Jako gruczoł dokrewny wytwarza hormony, np. insulinę -1pkt.21. Będzie to ciąża bliźniacza dwujajowa. -1 pkt. Każde poprawne uzasadnienie -1 pkt.22. Kość długa -1 pkt. Zaznaczone elementy kości to: beleczki kostne, istota zbita, szpik,

okostna. – za każde określenie po 1 pkt, razem max 4 pkt

WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY etap szkolny – 1 grudnia 2006

czas pisania testu – 45 minut1. Rozpoznaj przedstawione na schematach rodzaje komórek. W miejsca kropek wpisz nazwę rozpoznanego rodzaju komórki.(3 pkt.)

A B C

a)komórka ............................. b)komórka............................. c)komórka............................

2. Podaj definicje komórki...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ( 1 pkt.)

3. Uzupełnij tabelkę: NAZWAORGANELLIKOMÓRKOWEJ

FUNKCJA RODZAJ KOMÓRKI LUBKOMÓREK, W KTÓRYCHWYSTEPUJE

jądro komórkowe (2 pkt.)

chloroplasty (2 pkt.)

mitochondrium (2 pkt.)

wodniczka (2 pkt.)

4. Rozpoznaj tkanki przedstawione na rysunkach. Uzupełnij tabelkę.

RYSUNEKTKANKI

NAZWA TKANKI RODZAJTKANKI:(wpisz

odpowiednią literę)· roślinna –R· zwierzęca - Z

NAZWA ORGANU LUBNARZĄDU, W KTÓRYM

WYSTĘPUJE( podaj 1 przykład)

A. (3 pkt.)

B. (3 pkt.)

C. (3 pkt.)

D. (3 pkt.)

E. (3 pkt.)

5. Na schemacie w miejsce kresek wpisz litery określające odpowiednie procesy: ( 5 pkt.)

A – oddychanieB – transport dwutlenku węgla dopłucC – krew oddaje dwutlenek węgla ipobiera tlenD – krew oddaje tlen, a pobieradwutlenek węglaE – transport tlenu do tkanek

6. Na schemacie układu pokarmowego człowieka zaznacz strzałkami i odpowiednią cyfrą:

a) 1 – miejsca trawienia cukrów (2 pkt)b) 2 – miejsca trawienia tłuszczów

(2 pkt.)c) 3 – miejsca trawienia białek (2 pkt.)d) 4 – miejsce wchłaniania

pokarmu do krwi ( 1pkt.)e) 5 – miejsce trawienia

mechanicznego pokarmu (1 pkt.)

KLUCZ ODPOWIEDZI

1. a) komórka roślinnab) komórka zwierzęcac) komórka bakteryjna

2. Komórka to najmniejsza strukturalna i funkcjonalna część organizmu. 3. Jądro komórkowe – funkcja rozrodcza komórki, występuje w komórce roślinnej i zwierzęcej ( wystarczy podać jeden rodzaj komórki) Chloroplasty – zachodzi w nich fotosynteza, występują w kom. roślinnej Mitochondrium – zachodzi w nim oddychanie, występuje w kom. roślinnej i zwierzęcej ( wystarczy podać jeden rodzaj komórki) Wodniczka – gromadzi sok komórkowy, występuje w komórce roślinnej i zwierzęcej) 4. A. tk. nabłonkowa – Z, np. skóra B. tk. przewodząca – R, np. korzeń C. tk. mięśniowa gładka – Z, np. żołądek D. tk. mięśniowa poprzecznie prążkowana – Z, np. mięśnie szkieletowe E. tk. miękiszowa – R, np. łodyga

5.

C

E

A

B

D

6.

1

3

4

2

5

WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY etap rejonowy ( I część)- 10 marca 2007

czas pisania testu – 60 min.

kod ucznia:.........................

1.Dobierz nazwę oznaczoną cyfrą z lewej kolumny do definicji oznaczonej literą z prawej kolumny. (0-3pkt.)

1. TAKSJA a. ruch rośliny wywołany zmianą nasilenia czynnika o działaniu wielokierunkowym

2. TROPIZM b. ruch-reakcja drobnych, wolno żyjących organizmów np. bakterii lub glonów, na zmieniające się warunki środowiska

3.NASTIA c. ruch kierunkowy, polegający nawyginaniu części roślin

1- ..... 2- ..... 3- .....2. Schemat przedstawia wpływ światła na wzrost młodych części roślin. Po analizie schematu napisz przy

każdym zdaniu wyraz PRAWDA lub FAŁSZ. (0-4pkt.)

A. Wszystkie roślinki wykażą fototropizm dodatni. B. Wygięcie w kierunku światła nastąpi tylko w przypadku roślin 1 i 2. C. Wygięcie nastąpi u roślin 1 i 3. D. Miejscem percepcji bodźca świetlnego jest wierzchołek wzrostu.

3. Podaj nazwę typu zależności występującej między glonami i grzybami w porostach. Napisz jakiekorzyści z tej współpracy mają glony. ( 0-2pkt.)

..............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................

..................................................................................................................

---- 4. Doświadczenie pokazuje pracę przepony w czasie wdechu i wydechu . Doświadczenie polega na

podnoszeniu a następnie opuszczaniu klosza. Dokonaj analizy tego schematu i odpowiedz na pytania:

a)jaki jest wynik tego doświadczenia? (0-1pkt.)

b)sformułuj wniosek (0-1pkt.)

5. Schemat przedstawia budowę ucha człowieka:

a)zaznacz strzałką i oznacz wskazaną cyfrą podane elementy narządu słuchu:

1-przewód słuchowy (0-1pkt) 2-kosteczki słuchowe (0-1pkt) 3-błona bębenkowa (0-1pkt)

b)określ funkcje: - trąbki słuchowej Eustachiusza (0-1pkt)

......................................................................................................................................... - małżowiny usznej (0-1pkt)

......................................................................................................................................... - trzech kanałów półkolistych (0-1pkt) .......................................................................................................................................... c) przedstaw w postaci schematycznego zapisu, w jaki sposób odbieramy wrażenia

słuchowe (0-3pkt)

źródło dźwięku

6.Na podstawie zamieszczonego schematu: a) opisz krążenie tlenu i dwutlenku węgla w ekosystemie jeziora (0-2pkt)

b)napisz 1 przykład łańcucha pokarmowego z organizmów przedstawionych na schemacie (0-1pkt)

1. ................................................................................................................................................

c)podaj nazwę ogniwa łańcucha pokarmowego, do którego zaliczysz szczupaka (0-1pkt) ....................................................................................................................................................

7.Doświadczenie – odrobinę smalcu wieprzowego wielkości ziarna grochu włożono do probówki i zalanospirytusem. Później probówkę delikatnie podgrzano. Napisz co można zauważyć czyli wynik doświadczeniaoraz jaki wniosek można z niego wyciągnąć.

a) wynik (0-1pkt) ........................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... b) wniosek (0-1pkt) ........................................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

8.Na schemacie przedstawiającym uzębienie dorosłego człowieka zaznacz (zakoloruj) zęby trzonowe. Wyjaśnijich rolę w trawieniu mechanicznym pokarmu. (0-2pkt)

9.Kasia wykonała doświadczenie polegające na tym, że do trzech kolb wlała trzy różne roztwory ( patrz opis na rysunkach). Do każdego z nich dodała trochę drożdży i rozmieszała je. Zamknęła każdą z kolb korkiem z rurką fermentacyjną i mierzyła czas aż do momentu pokazania się pierwszych pęcherzyków gazu.

a) podaj nazwę gazu, który zaczął się wydzielać w postaci pęcherzyków (0-1pkt) .................................................................................................................................................

b)wyjaśnij, dlaczego Kasia zamknęła każdą kolbę (0-1pkt) .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................

c) jaka funkcję spełnia w tym doświadczeniu woda wapienna (0-1pkt) ................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................

d)podaj nazwę procesu, który doświadczalnie przeprowadziła Kasia (0-1pkt) .................................................................................................................................................

e) jaki był wynik tego doświadczenia (0-1pkt) ..................................................................................................................................................

f) podaj 2 przykłady wykorzystanie tego procesu w życiu codziennym człowieka (0-2pkt) ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

WOJEWÓDZKI KONKURS BIOLOGICZNY etap rejonowy ( II część)- 10 marca 2007

czas pisania testu – 30 min. kod ucznia: ..................................

1.a)Nazwij zjawisko przedstawione na schematach.(0-1pkt)

......................................................................................................................................................

b)Wyjaśnij na czym polega.(0-1pkt) ....................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................

c)Napisz w jakich warunkach do niego dochodzi. (0-1pkt) ........................................................................................................................................................ .......................................................................................................................................................

2.Fotosynteza jest jednym z podstawowych procesów zachodzących w roślinach zielonych. a) napisz ( wyrazami lub symbolami chemicznymi) ogólną reakcje fotosyntezy (0-1pkt) .......................................................................................................................................................

b) określ miejsce przebiegu fotosyntezy w komórce roślinnej (0-1pkt) ....................................................................................................................................................... c) podaj nazwę głównego produktu fotosyntezy (0-1pkt) ....................................................................................................................................................... d) podaj nazwę ubocznego produktu fotosyntezy (0-1pkt) ....................................................................................................................................................... e) wyjaśnij, dlaczego produkty fotosyntezy musza byś transportowane do komórek korzenia (0-1pkt) ....................................................................................................................................................... f)wytłumacz, dlaczego roślina przekształca glukozę w skrobię (0-1pkt) ....................................................................................................................................................... g) podaj 2 przykłady świadczące o tym, że fotosynteza warunkuje istnienia życia na Ziemi (0-2pkt) ...................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

3.Podaj nazwy rodzajowe roślin ( drzew ), rozpoznanych przez Ciebie na zamieszczonych rysunkach(0-3pkt)

1. ............................. 2. .......................... 3. ............................. 4. .............................

Klucz odpowiedzi do I części etapu rejonowego Wojewódzkiego Konkursu Biologicznego

UWAGA! W kluczu odpowiedzi są zawarte typowe i jednocześnie oczekiwane odpowiedzi, ale jeżeliuczeń poda inną, także dobrą odpowiedź, to po konsultacji z Wojewódzką Komisją Konkursową należy takąodpowiedź uznać i zaliczyć uczniowi punkty.

1. 1-b 1 pkt, 2-c 1 pkt, 3-a 1 pkt,2. A i B – FAŁSZ, C i D - PRAWDA po 1 pkt za każdą odp.

3. mutualizm lub symbioza ( wystarczy podać jedną nazwę) 1 pkt grzyb dostarcza z podłoża wody z solami mineralnymi (chroni także przed wyschnięciem)1 pkt

4.Wynik -każdy poprawny podany przez ucznia - np. zwiększenie objętości balonika..1 pkt Wniosek: Zmiany położenia przepony podczas wdechu i wydechu powodują zmiany objętości klatkipiersiowej (w czasie wydechu przepona unosi się, zmniejsza się pojemność klatki piersiowej, podczas wdechuprzepona opuszcza się zwiększając pojemność klatki piersiowej)...............1 pkt.

5.a) po 1 pkt za każdy zaznaczony element

b) – trąbka Eustachisza – wyrównuje różnicę ciśnień 1 pkt- małżowina uszna - wychwytuje drgania (dźwięki) 1 pkt

- - trzy kanały półkoliste – utrzymywanie równowagi 1 pktc) 1- małżowina uszna wychwytuje drgania przewód słuchowy przewodzi i wzmacnia drganiabłona bębenkowa (1 pkt) błona bębenkowa kosteczki słuchowe (młoteczek,kowadełko i strzemiączko) ślimak (1 pkt) nerw słuchowy ośrodki w korzemózgowej (1 pkt)

6.a)rośliny wodne i glony produkują tlen w procesie fotosyntezy. Jest on pobierany przez zwierzęta i bakterietlenowe do procesów oddychania. Wytworzony przez nie dwutlenek węgla pobierają rośliny i glony dofotosyntezy. 2 pkt – pełna i odp. 1 pkt – braki w odp , ale nie błędy! 0 pkt – błąd w odpowiedzib) glony skorupiaki karp szczupak 1 pktc) konsumenci II rzędu 1 pkt

7.a) Wynik: grudka smalcu rozpuściła się w spirytusie 1 pkt b)Wniosek: Tłuszcze są rozpuszczalne w alkoholach 1 pkt

8.1 pkt

1

2

3

Zęby trzonowe służą przede wszystkim do rozcierania pokarmu 1 pkt

9.a) dwutlenek węgla 1 pkt b)fermentacja alkoholowa zachodzi wyłącznie w środowisku beztlenowym 1 pkt c)woda wapienna mętnieje pod wpływem dwutlenku węgla 1 pkt d)fermentacja czyli oddychanie beztlenowe ( wystarczy podać jedną nazwę) 1 pkt e)skrobia nie ulega fermentacji, przy sacharozie i glukozie reakcja fermentacji widoczna jest już po kilku minutach 1 pkt f)np. produkcja wina 1 pkt pieczenie ciasta drożdżowego 1 pkt

Klucz odpowiedzi do II części etapu rejonowegoWojewódzkiego Konkursu Biologicznego

UWAGA! W kluczu odpowiedzi są zawarte typowe i jednocześnie oczekiwane odpowiedzi, ale jeżeli uczeńpoda inną, także dobrą odpowiedź, to po konsultacji z Wojewódzką Komisją Konkursową należy takąodpowiedź uznać i zaliczyć uczniowi punkty.

1. a) plazmoliza 1pkt b) następuje utrata wody w komórce, protoplast kurczy sie i odstaje od ściany komórkowej 1pkt

c) cząsteczki wody przenikają ze środowiska o stężeniu substancji mniejszym do środowiska o stężeniusubstancji większym – czyli komórka została umieszczona w roztworze o większym stężeniu substancjiniż w komórce 1pkt

2.a) dwutlenek węgla + woda ---------------------- glukoza + tlen 1pktchlorofil, energia świetlna

b) w chloroplastach lub tylakiodach chloroplastów ( jedna z tych dwóch odpowiedzi) 1pkt c)glukoza lub cukier ( jedna z tych dwóch odpowiedzi) 1pkt d)tlen 1pkt e)korzeń jest organem podziemnym ( z reguły), nie przebiega w nim fotosynteza, ale wszystkie jego komórki potrzebują glukozy do oddychania w celu uzyskania energii niezbędnej do procesów życiowych 1pkt f)nagromadzenie w komórkach glukozy ( rozpuszczalnej w wodzie) mogłoby doprowadzić do napływania do nich wody w procesie osmozy. Skrobia nie jest rozpuszczalna w wodzie, magazynowanie jej nie stwarza takiego zagrożenia 1pkt g)np. proces fotosyntezy umożliwia funkcjonowanie wszystkich ogniw łańcuchów pokarmowych 1pkt proces fotosyntezy utrzymuje stały poziom tlenu w atmosferze 1pkt

3. 1 – olsza 1pkt 2 – lipa 1pkt 3 – brzoza 1pkt 4 – buk 1pkt