wojciech jóźwiak - tajemniczy lud słowianie

8/8/2019 Wojciech Jwiak - Tajemniczy Lud Sowianie

1/9

Tajemniczy lud Sowianie

Sowianie pojawiajsi na europejskiej arenie historii jak diabe z pudeka, wrcz jakoostatni, najmodszy z osiadych, to jest nie-koczowniczych, nie-stepowych ludw.

Staroytno grecka i rzymska sprzed okresu Wdrwek Ludw nie zna ich wcale. Byywprawdzie domysy, aby za pra-Sowian uwaa Neurw i Budynw wspomnianych przezHerodota na marginesie wydarze wrd Scytw okoo 500 roku pne., ale pierwsze pewnewiadomoci o Sowianach pochodzdopiero z czasw rwno tysic lat pniejszych, kiedyProkop(iusz) z Cezarei, przyboczny historyk i propagandysta Belizariusza, "ministra wojny"

wschodnio-rzymskiego cesarza i wielkiego odnowiciela Cesarstwa, Justyniana, spotyka ich

gdzie nad Dunajem. Autorzy z szstego wieku ne. piszo Sowianach jako o ludzie nowym,i wczeniej nie znanym, i dziwisi ich obyczajom. Z trudem mona dopatrzy siniepewnych ladw ich obecnoci wrd wojsk Hunw Atylii, a wic z poowy lat 400-nych.Wczeniej historia grecka, rzymska, germaska ich nie zna (jak rwnie chiska, ktrawczeniej ni Europejczycy zauwaya obecno Hunw, Alanw i Antw na Stepach).Rwnie w zabytkach archeologicznych obecno Sowian daje si stwierdzi nie wczeniejni w V, moe IV wieku na Woyniu i Podolu.

Sowianie wydajsi by "dziemi Wdrwki Ludw". Ich wielka kariera: zajcie w cigu lat500-nych i 600-nych Bakanw, pogrza wschodnich Alp, ziem obecnej Sowacji, Moraw,Czech, dorzeczy Wisy, Odry i aby oraz grnego Dniepru (nad rodkowym Dnieprem byliwczeniej) bya moliwa dlatego, e w rodkowej Europie wytworzy si obszar pustek, kiedyzamieszkujce dawniej ten obszar ludy, przede wszystkim germaskie, przesuny si nazachd, upic Zachd Pastwa Rzymskiego i montujc na gruzach Imperium wasnekrlestwa. Okres Wdrwek ludw przynis regres, cywilizacyjnzapa, wyludnieniewielkich obszarw ziemi. Dla rodkowej Europy Wdrwka Ludw tworzy historycznniecigo, ciemne wieki, po ktrych na tych samych ziemiach yje ju kto inny.

Skd si (nie) wzili Sowianie?

Na pewno nie z dorzecza Wisy i Odry, jak to niedawna byo podawane w Polsce dowierzenia. Wspczenie z Pastwem Rzymskim istniay na ziemiach obecnej Polski dwiewielkie kultury (w sensie kultur archeologicznych) - Wielbarska, ktrej nosicielami byli Goci,

oraz Przeworska, ktrej odpowiadajwspomniane przez Tacyta i Ptolomeusza federacjeplemion znane najpierw pod celtycka nazwLugiw, pniej pod germasknazwWandalw. Kiedy ludy Kultury Przeworskiej - Hasdingowie i Silingowie - najedajw roku406 ne na rzymskGali, sniewtpliwymi Germanami, chocia od "wielbarskich" Gotwmnstwo ich dzieli i wzajemna niech a czsto jawna wrogo wyniesiona jeszcze zapewnez czasw walk jednych z drugimi o ziemie nad Wistrwa do koca dziejw Wandalw.

Nad Wisi Odra w staroytnoci po prostu nie byo takiego miejsca, gdzie mona by"zmieci" Sowian. Ale poniewa teoria autochtoniczna czyli pogld o pochodzeniuSowian z dorzecza Odry i Wisy by propagowany u nas przez kilkadziesit lat, i wielu ludzinie zna innego, wymieni w wielkim skrcie sprzecznoci do ktrych ten pogld prowadzi:

- rzymscy autorzy nie wymieniajludw z dorzecza Odry i Wisy, ktre by nosiysowiaskie nazwy;

- miejscowoci wymienione na mapie Ptolemeusza nosznie-sowiaskie nazwy. Jesttam wprawdzie Kalisia, ktra mogaby by pniejszym Kaliszem, ale inne dowody
http://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#ostatnihttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#wedrowkihttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#wedrowkihttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#przeworhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#dokoncahttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#dokoncahttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#dokoncahttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#naprzekorhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#naprzekorhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#dokoncahttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#przeworhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#wedrowkihttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#ostatni


2/9

przekonuj, e owa Kalisia leaa w obecnej Sowacji (co jednoczenie dowodzi, e tanazwa nie bya sowiaska, jake po poudniowej stronie Karpat Sowian wStaroytnosci na pewno nie byo.);

- nie pojawiajsi w rdach rzymskich adni ludzie o sowiaskich imionach,podczas gdy wymienionych z imienia Germanw czy Sarmatw stysice. I

odwrotnie, kiedy niewtpliwi ju Sowianie wymieniani sprzez rda bizantyjskie wVI-VII w., natychmiast dajsi pozna po charakterystycznych imionach, jakRadogost, Caogost, Niebyl, Wszemir i inne;

- Sowianie nie istniejjako sprzymierzecy Gotw i Wandalw, ktrzy wyszli z"naszych" ziem. Gdyby Sowianie tu byli, niewtpliwie pocignliby razem z tamtymigermaskimi ludami (albo w lad za nimi) na Rzym w okresie Wdrwek Ludw, tak

jak to zrobia jaka grupa batyjskich Galindw z obecnych Mazur. - w jzyku sowiaskim brak jest starych zapoycze z aciny i greckiego, ktrych

mnstwo jest w jzykach germaskich. Wniosek: przodkowie Sowian w staroytnociyli poza strefbezporednich wpyww rzymskich. Tymczasem strefa takichwpyww obejmowaa dorzecze Wisy i Odry, przejawiajc si przez handel, zwizki

polityczne, wyprawy wojskowe Rzymian i wojny z nimi; - nie ma w jzyku sowiaskim starych zapoycze celtyckich. A byyby, gdyby

Sowianie pochodzili znad Wisy, jako e ziemie nad grnWis, na Grnym lsku ina Kujawach byy zasiedlone przez Celtw. Uwaa si, e Kultura Przeworska

powstaa w wyniku naoenia si wpyww celtyckich na jak ludno wczeniejsz,skd znowu wniosek, e Sowian tu nie byo;

- zagadkowe w wietle teorii o pochodzeniu Sowian znad Wisy i Odry szapoyczenia jzykowe iraskie w sowiaskim;

- Sowianie nie majrodzimej nazwy dla bursztynu, ktra z pewnociistniaaby,gdyby byli jednym z ludw Bursztynowego Szlaku w staroytnoci. (Sowo

bursztyn=bernstein='poncy kamie' jest z niemieckiego, jantar z litewskiegogintaras);

Sowianie a Batowie

Najwiksze podobiestwo jzykw - widoczne nawet dla nie wtajemniczonychjzykoznawcw - czy w obrbie jzykw indoeuropejskich rodzin sowiaskz rodzinbatyjsk. Litewski autor V. Maiulis pokaza jaki rodzaj terytorialnych zwizkw czy obierodziny:


3/9

Sowianie (a raczej wczeni jzykowi przodkowie Sowian) stanowili po prostu poudniowperyferi Batw. Kiedy tak byo? W poowie pierwszego tysiclecia pne, czyli okoo 500 rpne. Batowie (zawierajcy w sobie pniejszych Sowian) zajmowali wtedy dorzeczaNiemna, grnego Dniepru i grnej Oki. Pniejsi Sowianie byli tym poudniowo-wschodnimpograniczem tego obszaru, i wanie tam - nad Desn, Teterwia moe i Ok- stykali si zIraczykami, czyli najpierw Scytami, a pniej, od lat 300-nych pne. - Sarmatami, ktrzy byli

kolejn, ale ju ostanifalludw iraskich na czarnomorskich stepach. Po nich przyszliHunowie, pierwszy zastp ludw atajskiej grupy jzykowej, ktrych zbiorczo, cho wuproszczeniu, nazwa mona Turkami.

MAPA kultur pre-bato-sowiaskich(Uwaga! A169 KB)

Batowie sami w sobie swielkosobliwoci, a to z powodu archaicznoci swoich jzykw,ktre wygldajjak zabytki ze staroytnoci. Widoczne to jest do pewnego stopnia ju wsowiaskich: Polak uczcy si sanskrytu raz po raz napotyka sowa, ktre w tymstaroindyjskim jzyku brzmiuderzajco podobnie do sowiaskich o tym samym znaczeniu:"wie" w sanskrycie brzmi: vi, "sie" to i (pisz z kresknad , eby przeczyta tak jak siwymawia), "lie": limhati, "miso": mamsa (m jest z kropk, i znaczy tyle, e poprzednie a

jest nosowe) - i tak dalej. Inne podobiestwo sukryte, ale ukryte tu pod powierzchni:"czarny" w sanskrycie to kRszna (R tworzy sylab, sz pisz jak po polsku bo nie mamodpowiednich czcionek.) Ale nasze sowo wczeniej wymawiao si czRsny! Litwin lubotysz znajdzie tych podobiestw - wskazujcych na stare indoeuropejskie powizania -

jeszcze wicej.

Wikszo prahistorykw przyjmuje, e pierwsze ludy mwice jzykiem (lub jzykami)praindoeuropejskim zamieszkiway obszary na pnoc od Morza Czarnego: midzyKarpatami a Kaukazem, zarwno step jak i las, prowadzc gospodark zarwno pasterskjaki roln. Jzykoznawcy dzieljzyki indoeuropejskie na dwie wielkie grupy: Kentum i Satem,zalenie od tego, jak by wymawiany liczebnik "sto". Skraje obszaru indoeuropejskiego, a
http://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htmhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htmhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htmhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htmhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htmhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htmhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htmhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/mapa.htm


4/9

wic Grecy na poudniu, Celtowie i Italikowie (w tym Rzymianie-acinnicy) na Zachodzie,Germanowie nad Batykiem i Tocharowie gdzie na wschodnich stepach naleeli do grupyKentum. Ludy Satem: Ariowie, ktrzy najechali Indie, Iraczycy, ktrzy prcz WyynyIraskiej zamieszkiwali stepy dzisiejszej Ukrainy i Kazachstanu, oraz S owianie i Batowie,stanowili grup centraln, ktra rozesza si w rne strony wiata pniej ni ludy Kentum.

(Dodam, e najdawniej oddzielona grupa Indoeuropejczykw, Hetyci z obecnej Turcji, ktrzyweszli w styczno z Mezopotami, Egiptem jak rwnie Praydami, mwili jzykiem, ktrywyksztaci si przed podziaem na Kentum i Satem i do adnej z tych grup nie naley.)

Kusi nastpujca hipoteza: Batowie (a wrd nich jzykowi przodkowie Sowian) staczciIndoeuropejczykw Satem, ktrzy yli nie na Stepie, lecz w Lasach. Ci Stepowi

poszli dalej na poudnie i zasiedlili Iran, Azj rodkowi Indie. Ci Leni pozostali na miejscu(co najwyej z pewnych terenw wypierajc Finw, starszwarstw ludnoci). Ichzasiedziao zgadzaaby si z ich jzykowym konserwatyzmem - bo przecie jzykisowiaskie, w tym polski, a jeszcze bardziej litewski (i otewski) strukturalnie przypominajinne indoeuropejskie - indyjskie, grecki, iraskie, germaskie - ale z ich etapu rozwojowego

sprzed dwch tysicy lat. W sowiaskich i w batyjskich istnieje np. pena odmiana przezprzypadki, ktrwszdzie poza tym zanika, i to wanie tysic kilkaset lat temu. Jzykibatyjskie zachoway nawet archaiczne kocwki rzeczownika -s, -us, -is, -as, ktre takrzucajsi w oczy choby w acinie i w starej grece.

Poudniowa peryferia Batw, ta z ktrej w kocu wyodrbnisi Sowianie, bya bardziej odreszty batyjskiej dziedziny wystawiona na wpywy zewntrzne. Ssiadowali z niirascySarmaci (a wczeniej Scytowie), ktrych wiat siga a po gry Uralu, Ataju i Pamiru, pogranice Rzymu i imperiw perskich. Dziki podobnemu jzykowi mieli on dostp dodominujcych w Iranie nauk Zaratusztry.

W 300-nych latach ne. Poudnie Batyjskie dostao nowych ssiadw, mianowicie Gotw,ktrzy przywdrowali tu szlakiem wzdu Bugu i Bohu (obie rzeki noszdo dzi podobnstarogermasknazw). Na ziemiach obecnej Ukrainy Goci sprzymierzyli si z tubylcamiSarmatami/Alanami, a ich wsplnspoeczno archeologowie zidentyfikowali jako KulturCzerniachowsk. (Nazwantak od nazwy miejscowoci koo Kijowa.) Stopiliby si w jedennard, ktry istniaby moe do dzi... ale Historia chciaa inaczej. Era Iraczykw na stepiegwatownie si koczya. Z gr Syberii wyroi si nowy lud, ktry mia zdominowa Stepy nanastpne ptora tysiclecia - Atajczycy. Ze wschodu sza ich pierwsza fala - Hunowie, atrwoga przed nimi kazaa Gotom, Alanom i naszym krajanom Wandalom ucieka na ziemieRzymu.

Przewaga Hunw trwaa tylko dwa pokolenia. Synowie Atylii nie umieli ju utrzyma jegopastwa. Dwa imperia - Hunw i Rzymskie - upady niemal jednoczenie. Wandalowiesiedzieli ju w Afryce, Goci w Galii, Italii i Hiszpanii, wraz z nimi na Zachd pocignliAlanowie. rodek Europy stanowi pustk - bez wadzy, bez pastw, a czsto po prostu bezludzi. (Wystarczy niewiele wyobrani, aby sobie uwiadomi to stulecie wyniszczajcejwojny wszyskich ze wszystkimi...) By jednak jeden lud, ktry umia te pustk wypeni.

Jest kilka nazw etnicznych, ktre pojawiajsi gdzie nad Dnieprem zarwno przed, jak i ponajedzie huskim. Sto: Antowie, Serbowie i Chorwaci. Plemiona sarmacko-alaskie,ktrych przedstawiciele, w kilkadziesit lat po rozproszeniu si Hunw, noszju sowiaskie

imiona i mwisowiaskim jzykiem, zachowujc (Serbowie i Chorwaci a do dzi) stareplemienne nazwy.
http://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#alanamihttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#upadlyhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#upadlyhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#upadlyhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#upadlyhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#upadlyhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#antowiehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#serbowiehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#chorwacihttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#plemiennehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#plemiennehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#plemiennehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#plemiennehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#chorwacihttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#serbowiehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#antowiehttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#upadlyhttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#alanami


5/9

W "ciemnym wieku" Wdrwek Ludw i inwazji Hunw dokonaa si etnogeneza Sowian.(Przyznam, e o tym momencie dziejw myl z duym wzruszeniem...) Co waciwie wtedysi stao, lub raczej mogo si sta, jako e skazani jestemy tylko na domysy? Tamte trzy

plemiona - lub raczej ich czci - nie ucieky przed Hunami na zachd, lecz schroniy si naziemiach swoich pnocnych ssiadw, Batw. Tych Batw z poudniowej peryferii. Nie

sdz, eby ich podbili, ani tym mniej zamienili w swoich poddanych - bo gdyby tak byo, uSowian istniaaby jaka struktura wadzy oparta na dominacji. Tymczasem Sowianie, tak jakich widzia Prokopiusz i inni Grecy, yli w penej demokracji, o ile nie w anarchii.(Dodatkowym argumentem jest tu peny niemal brak rodzimych sw sowiaskichoznaczajcych wadcw: "ksi" i "wadza" to poyczki gockie, "pan" - od Awarw, "krl" -od imienia sawnego wadcy Frankw; jeden "wojewoda" jest wasny, ale to przecie funkcjademokratyczna.) Zapewne ci Sarmaci i ich potomkowie stanowili "zbrojne rami" rolniczegoludu lenej strefy, majc wiksze obycie z walkkonn. Zapewne chtniej ni inni byliobierani na wodzw ("wojewodw") zbrojnych i upieskich wypraw, jakie wkrtce nastpiy.

Sarmaci przynieli Poudniowym Batom (czyli pniejszym Sowianom) swoje wyobraenia

religijne, czego ladem jest okoo czterdziestu sw pochodzenia iraskiego, oznaczajcychnajwaniejsze pojcia religijno-moralne. Naletu sowa "bg", "wiara", "raj", "wity","chwaa" i inne. Reszta Batw, od ktrych pochodzobecni Litwini i otysze, zachowaadawniejsze sowa rodzime.

Mona domniemywa, e domieszka "krwi" sarmackiej u Poudniowych Batw przyniosarwnie przewrt w ich pogldach na wiat. U tych mieszkacw bot i puszcz wiat przestasi koczy za najbliszrzeczk. Zaczy dziaa mirae dalekich krajw, szerokich stepw,

bogatych miast gdzie na kracach ziemi. Narasta mit, kryy opowieci. Znaleli sipierwsi miakowie, ktrzy zacigali si na wojne do Hunw. Niektrzy wracali, przynosilinowe opowieci. Kiedy wnukowie pierwszych uciekinierw byli doroli (mwili ju jzykiemswoich sowiaskich matek, a zresztten jzyk te w tym czasie si zmieni), do lenych osaddocieray coraz bardziej poruszajce wieci: nie ma Hunw! Ziemie stojpuste. Wystarczyzbudowa d, albo zaadowa dobytek do wozu, pogoni stada... wiat stoi otworem.Wyobraam sobie, jak wszyscy powtarzali magiczne sowa: Dniestr, Dunaj, Wisa... Tam byawolno i bya niepowtarzalne szansa. Z czym to porwna? Moe podobny pd kazaAmerykanom i za Mississippi i za Gry Skaliste.

Owo "pi minut" dla Sowian trwao nie duej ni dwa pokolenia. W 556 r ne na pnoc odKaukazu zjawili si Awarowie, druga (po Hunach) turecka fala ze rodkowej Azji.Wydarzenia nastpiy w tempie koskiego galopu. W 561 i 566 r nowi konni wojownicy

najechali Frankw i przystpili do budowania imperium nad Dunajem. Rne sdoniesienia oroli Sowian w pastwie Awarw: z jednych rde wynika, e mieli przydzielonrolpoddanych i "misa armatniego", ktre wygrywao bitwy na korzy swoich panw. Innedoniesienia kawidzie Sowian jako wolnych sprzymierzecw tamtego tureckiego ludu.Mogo by i tak, i tak. Sowianie byli ju mocno zrnicowani pomidzy sob. By moenajazd awarski by przyczyndrugiej ekspansji Sowian, tym razem na pnoc i pnocnywschd - w gr Dniepru, nad Ok, grnWog, nad Ilme i w stron Biaego Morza. TakeSowianie osiedleni nad Wisa, Odri abuniknli okupacji awarskiej.

Na czym moga polega przewaga Sowian?

Kiedy rozwaa si tamte czasy pocztkw sowiaskiej historii, narzuca si pytanie: dzikiczemu Sowianie rozmnoyli si i zalali Europ, a liczne inne ludy z tamtej epoki, w tym


6/9

rwnie ssiedzi Sowian - Langobardowie, Awarowie, Gepidzi - zniknli bez ladu? Wydajesi, e przewagSowian byy te wasnie cechy, ktre pozornie skadajsi na ich rzekomsabo i niszo. Germanowie, Sarmaci i Turcy w tamtej epoce wystpujjako ludy o dorozbudowanej hierarchii spoecznej: z podziaem na plebs i arystokracj, z dynastycznymiwadcami. Potrafiorganizowa pastwa liczce setki tysicy i miliony poddanych, na

terytoriach wikszych nawet ni obecne pastwa Europy. Posiadajorodkiwyspecjalizowanego przemysu (jak zagbia hutnicze w Grach witokrzyskich i nadUtratna Mazowszu). Biorudzia w midzynarodowym handlu.

Sowianie tego wszystkiego nie mieli. Nie majnad sobwadcw (co zdumiewao greckichkronikarzy). Nie majc zorganizowanych pastw snieuchwytni dla wrogw. Wolni, bezwadzy, czujsi, jakda moe tylko wolno pomidzy rwnymi. Nie zalec od handlu i

przemysu, ssamowystarczalni w ramach niewielkiej wsplnoty, a taknajtrudniejzniszczy. Brak wadzy, jak kady to dzisiaj widzi, to take ogromna oszczdno. Wydajesi wic, e w tamtej tak tragicznej dla cywilizowanej Europy epoce, Sowianie instynktownie

przyjli najlepszmetod przetrwania: rozproszy si, przypa do ziemi, bra rodki do

ycia z gospodarki bezporedniej. (Z bardzo podobnych powodw, aby orodki dowodzeniamogy przetrwa atak jdrowy, Amerykanie zbudowali internet...) Cikie czasy wymagayskrcenia acuchw krenia energii w spoeczestwie. I Sowianie to zrobili. (Chocia

jednoczenie zapomnieli jak si robi ozdoby na broni, i wyrzucili, moe jako zbdny balast,koa garncarskie.)

Problemy religijnej natury

Kady, kto interesowa si dawn, przedchrzecijaskreligiSowian naraa si w kocu nafrustracj: mona przeczyta wiele grubych tomw, i nadal nie wiedzie o niej nic. Dawne

ruskie, niemieckie i inne kroniki przekazay kilka imion bstw (niepewnych ipoprzekrcanych), strzpy opisw obyczajw i obrzdw, ktre czsto trzeba odrzuci jakowymys pisarzy. Do tego dodajmy niejasne zwizki z religiami innych ludw, ukadanezwykle w drtwe schematy. Kiedy przechodzi si do studiowania religii i mitologii nie tylkogreckiej, czy indyjskiej, ale rwnie celtyckiej i germaskiej, ogarnia al i kompleksniszoci. Dlaczego przekazy dotyczce wiary naszych przodkw stakaonie okrojone?

Jak win ponosi za oglny duch kultury eurochrzecijaskiej, ktra z odrazpatrzya na"pogastwo". Tym bardziej, e Sowianie doczyli do Europy w najgorszym momencie, jelichodzi o zainteresowanie dla pogaskiej odmiennoci. Min ju czas, kiedy zachodniechrzecijastwo si formowao, czerpic to i owo ze starszych, tubylczych wyobrae; kiedyukadano legendy o witych na podobiestwo mitw o pogaskich bstwach. Z drugiejstrony daleko jeszcze byo do renesansowej ciekawoci wiata, ktra sprawia, e jednakspisano pewniejsze wiadomoci o pogastwie litewskim.

Wic mnstwo wiadomoci o dawnych bstwach i obrzdach nigdy nie doznao zaszczytuby utrwalonymi na pergaminie. Ale bya te z inna przyczyna: religia Sowian bya znacznieubosza, jeli o postacie boskie i mityczne chodzi, od germaskiej, celtyckiej i greckiej. Jakrwnie religijne wyobraenia Sowian zapewne zbyt mocno odbiegay zarwno odmonoteistycznych-chrzecijaskich, jak i od pogaskich sensu stricte czyli politeistycznych.Mona podejrzewac, e religia Sowian bya tak odmienna zarwno od chrzecijastwa, jak iod greckiego, celtyckiego i germaskiego pogastwa, e przez wczesnych misjonarzy ineofitw przez nich wychowanych w ogle nie bya postrzegana jako religia!


7/9

Wymienione poprzednio cztery religie (chrzecijaska, grecka, germaska, celtycka - i innetake) opierajsi na wyobraeniu osobowych bogw, z ktrych kady jest, powiedziemona, solidnjednostk. Ale znane te sreligie, w ktrych "istoty duchowe", opatrywaneimionami i suce w pewien sposb ludziom (a wic: bogowie), smglici i beztwarzowi, ico wicej: sprzez pewne rytualne dziaania przywoywani tylko jakby na chwil z niebytu.

Tak byo w religii rzymskiej, gdzie byli bogowie tacy jak Terminus czyli Miedza, Limentusczyli Progownik, bg progu, albo Fabulinus czyli Gadaek, ktry uczy dzieci mwi.

Co podobnego dziao si rwnie w religijnej wyobrani Chiczykw - i ksiki o mitologiichiskiej traktujo rwnie mglistym przedmiocie, jak dziea o mitologii Sowian.

Religie o wybujaej mitologii i teologii wymagajkapaskich kolegiw i caej kapaskiejkasty, wymagaj wity i ich obsugi, a dalej witych pism albo wyrnionej grupy ludzi,ktrzy penirol "ywych ksig", uczc si (jak bramini i druidzi) witych tekstw na

pami. Takie religie wymagajwic religijnej wadzy. A tej Sowianie, tak samo jak iwadzy wieckiej-pastwowej, nie mieli.

Wcale bym si nie zdziwi, gdyby si okazao, e w VI-tym wieku wyobraenia o Perunie,Weesie i Swaroycu byy wrd Sowian rwnie niejasne, jak dzi wrd badaczysowiaskich staroytnoci. Kult bogw wyobraonych w posgach (nie mwic ju owityniach), bogw, ktrzy wspierajwadcw w ramach jednej pastwowo-sakralnejliturgii, jest najwyraniej zjawiskiem pnym, ktre nigdzie oprcz Poabia si nie miaoczasu ani warunkw, aby si rozwin.

Kijowska Kronika Nestora ("Powie minionych lat") stwierdza wyranie: "I pocz wadaWodzimierz w Kijowie sam jeden, i postawi bawany na wzgrzu za dworem teremnym:Peruna drewnianego z gowsrebrni wsem zotym, i Chorsa, Dadboga i Strzyboga, iSimarga, i Mokosza. (...) Wodzimierz tedy posadzi Dobryni, wuja swego w Nowogrodzie.I przyszed Dobrynia do Nowogrodu, postawi bawana nad rzekWochow, i skadali ofiar

jemu ludzie nowogrodzcy jako bogu." Byo to przed rokiem 986. Z cytatu tego niewtpliwiewynika, e Wodzimierz w Kijowie powoa nowe miejsce kultowe z posgami bogw - nieza, e kontynuowa tradycyjne praktyki religijne. Stao si to za wtedy, kiedy "poczwada sam jeden", a wic zarwno pozby si krewnych-wsp wadcw, jak i oderwa si,

jako monarcha, od starszych, domokratyczno-wiecowych tradycji. Religia wadzy, kultwyranie okrelonych, osobowych bogw wyobraonych pod postaciposgw najwyraniej

byy i w Kijowie, i w Nowogrodzie, nowinkreligijn. Nowink, ktra ponadto pojawia si uSowian dopiero po piciuset latach ich odrbnego istnienia jako ludu i kultury.

Sowiaskie zagadki

Nazwy rzek.Nazwy rzek w dorzeczu Wisy i Odry (i w krajach ssiednich) sw ogromnejwikszoci niesowiaskie. (Niektre, jak Bug, dajsi rozpozna jako germaskie, inne, jakWisa, majbrzmienie "podejrzanie" celtyckie. Wikszoci nie da si wyprowadzi z adnegoznanego jzyka.) Stad wniosek, e musiay zosta przejte od poprzedniej ludnoci. Cooznacza, e jednak jakie osady "przeworskie" i "wielbarskie" przetrway Wdrwk Ludw,i ludzie tu mieszkajcy posuyli Sowianom jako informatorzy, a moe przewodnicy. Co sistao z tludnoci? Jak bya proporcja pomidzy sowiaskimi przybyszami a nie-sowiaskimi tubylcami? Czy tylko nazwy rzek im przekazali?
http://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#perunahttp://www.taraka.most.org.pl/slow/tajeslo2.htm#peruna


8/9

Nazwy miast. W przeciwiestwie do rzek, nazwy miejscowoci na ziemiach obecnie polskichsprawie bez wyjtku sowiaskie (pomijam tu redniowieczne osadnictwo niemieckie, skdLimanowa, acut i Rabsztyn, pomijam te ziemie dawniej pruskie i jawieskie). Tymwikszmajwarto ewentualne przedsowiaskie nazwy miejscowoci. Ktre to s? Czynp. Krakw pochodzi o d imienia rzekomego Kraka, czy moe sowiaskkocwk "w"

doczepiono do celtyckiego rdzenia? Miasto Kobry na Woyniu nosi nazw (jakoby) gock-moe podobne si po naszej stronie Bugu?

Nazwy miast a wadza. Sowianie nie mieli wadcw. Jak to pogodzi z faktem, ewikszo nazw miejscowoci pierwotnie znaczya "grd/wie/osada takiego-to-a-takiego"?Warszawa = 'grd Wrcisawa/Warsza', Pozna = 'grd Poznana', Inowdz = 'grdInowoda', Sieradz = 'grd Wszerada', Wolbrz = 'grd Wolibora'. Kim w rzeczywistoci bylici mczyni, ktrych imiona wskazuj, e ich spoeczno cenia sobie wojenne mskiecnoty (-saw, -bor, -woj, -sd, -mir, -gniew), i odnosia si z szacunkiem do nich, skoro ichimionami nazywano miasta?

Imiona Sowian. Religia Sowian jawi si nam jako twr mglisty, gularstwo raczej nichoby porzdny szamanizm, nie mwic ju o politeizmie. Jak to pogodzi z faktem, e ichimiona tworztak precyzyjny system? Gdy wrd tych imion przewaa typ wyraajcyyczenie, zwykle skadajcy si z dwch czci: Rado-gost, Stani-saw, Zby-gniew, Sdo-mir,Wsze-drog. Zasady tworzenia tych imion sbardzo rygorystyczne: mogw nich wystpowatylko pojcia abstrakcyjne, cnoty wojenne (-bor, "walka, waleczny") i pokojowe (-mir,"szacunek, ad, prawo"), czasem sodwoania do 'ojcw' i 'dziadw'. adnych imion bogw,adnych mieczy, wczni, tarcz i koni, adnych zwierzt, ktrych peno w imionachgermaskich, greckich, celtyckich. Wrd Sowian niemoliwe byyby imiona w rodzajuHippolytos ('puszczajcy konie luzem'), ani Eberhard ('silny jak dzika winia') - ani Kalidaa('suga bogini Kali'). System sowiaskich imion sprawia wraenie czego dostojnego iwyrafinowanego. I znowu - jak to pogodzi zarwno z prymitywizmem kultury materialnej,

jak i z ow"mglistoci" religii. A moe ta mglisto i prymitywizm to pozr, skrywajcy ludmiujcych prostot mdrcw? (XIX-wieczni Amerykanie mieli Indian za prymityww, dzisi od nich uczjaky.)

Nieobecno Wikingw. Wikingowie (8, 9, 10 wiek) najedali wybrzea caej Europy, a naRusi wniknli rzekami w gb ldu. Dlaczego omijali tylko jeden obszar: ziemie obecnejPolski? Co ich powstrzymywao?

Chrzecijastwo u Wandalw i Gotw. Jeden i drugi lud germaski, kiedy najeda

Pastwo Rzymskie, by ju ochrzczony: mia ju za sobprzyjcie chrzecijastwa. Czy misjechrzecijan-arian nie docieray na ziemie obecnie polskie - wtedy zamieszkane przezWandalw i Gotw - ju w IV wieku ne.? Nie mona tego wykluczy.

"Pisa" i "czyta". Sowianie, jak si wszyscy zgadzaj, nie mieli swojego rodzimego pisma(w odrnieniu od Germanw znajcych pismo runiczne, i Turkw, piszcych podobnymiznakami), i a do przyjcia chrzecijastwa byli niepimienni. Dlaczego wobec tego jzyksowiaski posiada rodzime sowa zarwno na "czytanie" jak i na "pisanie", oraz na "ksigi" i"bukwy"-litery?

Gagolica. Cyryl i Metody, Grecy znajcy Sowian i ich jzyk, pierwsi misjonarze wrd

Sowian, kiedy zaczli spisywa ich jzyk i tworzy chrzecijaskliturgi w tym jzyku,stworzyli alfabet, nazwany gagolic. Alfabet ten, sabo przypominajcy jakiekolwiek znane


9/9

wwczas pisma, nazwano sowiaska nazw. "Cyrylic" nazwano inny alfabet, utworzonypniej, ju po mierci Cyryla i mniej oryginalny ni gagolica, bdcy adaptacjgreckiego.Czy czasem gagolica nie jest oryginalnym pismem sowiaskim, zaledwie wykorzystanym

przez obu Apostow Sowian, lub - to w wersji mniej radykalnej - zawiera litery zwczeniejszego, oryginalnie sowiaskiego alfabetu?

Wojciech Jwiak

wojciech jóźwiak - tajemniczy lud słowianie

Documents