wizualizacja wiedzy

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego,

Muzeum Narodowe w Warszawie

Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

KONFERENCJA

Wizualizacja wiedzy Od Biblia Pauperum

do hipertekstu

9-11 grudnia 2010

Muzeum Narodowe w Warszawie

Al. Jerozolimskie 3, 00-495 Warszawa

PROGRAM KONFERENCJI

Czwartek, 9 grudnia

9.30-10.00 Rejestracja uczestników

10.00-10.30 Otwarcie konferencji - przemówienia powitalne

Sesja pierwsza − HISTORIA

10.30-11.30

Key-note speaker

Ks. prof. dr hab. Ryszard Knapiński (Instytut Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II)

Czy Biblia Pauperum była przeznaczona dla analfabetów?11.30-11.55

Dr Katarzyna Murawska-Muthesius (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Kartografia i karykatura: wizualne reżimy wiedzy i reżimy prawdy11.55-12.20

Dr hab. Jacek Soszyński (Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego)

Rozplanowanie graficzne strony jako element prezentacji historii w średniowiecznych kronikach uniwersalnych12.20-12.45

Mgr Joanna A. Tomicka (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Ars Scientiae. Grafika zachodnioeuropejska z kręgu ikonosfery nauki XVI-XVIII wieku12.45-13.10

PRZERWA NA KAWĘ

13.10-13.35

Dr Katarzyna Kolendo-Korczak (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk)

Obraz i koncepcja nauki w programach ikonograficznych dekoracji bibliotek gimnazjów akademickich w okresie wczesno-nowożytnym

13.35-14.00

Dr Michał Mencfel (Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza)

Przestrzeń intymna, przestrzeń publiczna, przestrzeń idealna: z historii nowożytnej ikonografii gabinetu zbieracza-uczonego

Wizualizacja wiedzy. Od Biblia Pauperum do hipertekstu. 3

14.00-14.25 Prof. Jerzy Kolendo (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego)Synteza ikonograficzna dziejów ludzkości w „La istoria universale”Francesco Bianchiniego (1697)14.25-14.50 Dr Izabella Wiercińska, (Muzeum Narodowe w Warszawie) Rodzinne kolekcje miniatur portretowych jako cenne źródło wiedzy historycznej i genealogicznej.14.50-15.35 LUNCH15.35-16.00 Dr Ewa Wyka (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego)Od kunstkamery do osiemnastowiecznego gabinetu naukowego16.00-16.25 Mgr Maryla Śledzianowska (Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza)„Wiedzieć to posiadać” – osiemnastowieczna, instrukcja tworzenia gabinetu historii naturalnej Antoine`a Dezallier d'Argenville16.25-16.50 Mgr Monika Ochnio (Muzeum Narodowe w Warszawie)Osiemnastowieczne przykłady „katalogowania” wiedzy w rezydencjach magnackich na kresach. Prowincjonalne Cabinets des Hommes Illustres16.50-17.15Doc. dr hab. Iwona Arabas (Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk)Dostępny, kunsztowny i zadziwiający świat natury siemiatyckich zbiorów Anny Jabłonowskiej na podstawie odnalezionego inwentarza17.15-17.40PRZERWA NA KAWĘ 17.40-18.05Dr Halina Tchórzewska-Kabata, dr Jan Kozłowski (Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego)Koncepcja i założenia metodologiczne projektu Wirtualna rekonstrukcja historycznych bibliotek i księgozbiorów polskich18.05-18.30 Dr Arkadiusz Wagner (Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Nauk)Świat wiedzy w wyobrażeniach wnętrz bibliotecznych w sztuce ekslibrisu XVIII wieku18.30-18.55Dr Marek Troszyński (Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk)Piramidy, trójkąty i liść paproci. Ideogramy w tekstach Słowackiego18.55-19.20 Mgr Aneta Biały (Muzeum Narodowe w Warszawie) Tadeusza Kuntzego bliskie kontakty z nauką


Piątek, 10 grudnia

Sesja druga − WIZUALIZACJA JAKO METODA BADAŃ NAUKOWYCH

9.00-10.00

Key note speaker

Prof. dr hab. Piotr Sztompka (Instytut Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego)

Socjologia wizualna

10.00-10.25

Mgr Danuta Jackiewicz (Muzeum Narodowe w Warszawie)

„A Scene in a Library” Williama H. F. Talbota. Wstęp do historii fotografii jako modernistycznego narzędzia katalogowania wiedzy10.25-10.50

Mgr Marta Koszowy (Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk)

Fotograficzna ekfraza jako figura historii10.50-11.15

PRZERWA NA KAWĘ

11.15-11.40

Dr hab. Dorota Skotarczak (Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza) Film fabularny jako źródło do badań historii PRL11.40-12.05

Mgr Anna Rudzka, mgr Jan Rusiński (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)

Film animowany w służbie historii, a zwłaszcza historii sztuki12.05-12.30

Dr Małgorzata Taborska (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego)

Metodyka rejestracji wiedzy przyrodniczej na przestrzeni wieków12.30-12.55

Dr Rafał Zapłata (Instytut Archeologii Uniwersytetu im. Kardynała Karola Wyszyńskiego)

Obrazowanie przeszłości – wizualizacja w archeologii12.55-13.20

PRZERWA NA KAWĘ

13.20-13.45

Mgr Adam Moch (Zakład Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)

Wykorzystanie programów graficznych w wizualizacji problematyki konserwatorskiej zabytków architektury na przykładzie prac wykonanych w Zakładzie Konserwatorstwa UMK w Toruniu


13.45-14.10

Dr hab. Ryszard Vorbrich (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza)

Stosowanie metod wizualnych w eksperymentach z zakresu nauk społecznych oraz wykorzystywanie metod wizualnych w dialogu międzykulturowym14.10-14.35

Dr Anna Żakiewicz (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Kompozycje astronomiczne Witkacego

14.35-15.20

PRZERWA NA LUNCH

Sesja trzecia − MUZEA

15.20-15.45

Dr hab. Andrzej Radomski (Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej)

Portal naukowy jako centrum tworzenia i prezentacji wiedzy w informacjonalizmie

15.45-16.10

Dr Anna Ziębińska-Witek (Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej)

Od narracji do ekspozycji, czyli historia w muzeach16.10-16.35

Dr Maciej Kluza (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego)

Wystawy interaktywne jako forma przekazywania wiedzy16.35-17.00

Mgr Piotr P. Czyż, mgr Marcin Romeyko-Hurko (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Przejrzeć Muzeum… Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie


Sobota, 11 grudnia

Sesja czwarta − WIZUALIZACJA WIEDZY WE WSPÓŁCZESNYM SPOŁECZEŃSTWIE

9.00-10.00

Key note speaker

Wiktor Niedzicki (Politechnika Warszawska)

Sztuka prezentacji nauki.10.00-10.25

Dr Alek Tarkowski (Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego)

Bazy danych i społeczeństwo refleksyjne. Unaocznienie jako forma wizualizacji kultury i społeczeństwa10.25-10.50

Prof. dr hab. Wiesław Gdowicz (Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach)

Model przestrzeni abstrakcji10.50-11.15

Dr Andrzej Krzywka (Instytut Artystyczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)

Symboliczna reprezentacja wiedzy w sztukach plastycznych11.15-11.40

PRZERWA NA KAWĘ

11.40-12.05

Dr Daria Rzepiela (Atuta Sztuka Przestrzeni, Prudnik)

Wi-rewitalizacja - marzenie o poznaniu ponad granicami czasu i przestrzeni 12.05-12.30

Mgr Maciej Maraszkiewicz (Stowarzyszenie Młodych Demokratów, Słupsk)

Totalna mobilizacji społeczeństwa. Fazy totalnej mobilizacji w tragicznych okresach historii12.30-12.55

Prof. dr Włodzisław Duch (Katedra Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika), dr Julian Szymański (Wydział Elektroniki Telekomunikacji i Informatyki Politechniki Gdańskiej)

Wizualizacja Wikipedii 12.55-13.20

Prof. dr Anna Rogut (EEDRI - Instytut Badań nad Przedsiębiorczością i Rozwojem Ekonomicznym, Łódź)

Mapy nauki i technologii - możliwości wizualizacji zarządzania zmianą technologiczną


http://www.umk.pl/

http://www.is.umk.pl/indexpl.html

13.20-14.05

LUNCH

14.05-14.30

Mgr Mateusz Leszkowicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)

Jak odczytujemy infografiki? Analiza aktywności wizualnej odbiorców metodą eyterackingu

14.30-14.55

Dr Krzysztof Nowiński (Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego)

Wizualizacja danych i analiza wizualna okiem informatyka 14.55-15.20

Dr Piotr Kopszak (Muzeum Narodowe w Warszawie)

Sztuka w Warszawie w latach 1901-1920 - szkic mapy topik

15.20-15.45

Dr Agnieszka Szóstek, mgr inż. Marta Osęka (Ośrodek Przetwarzania Informacji w Warszawie) Jak odkrywać różnorodność w danych statystycznych? Analiza danych o nauce polskiej przy użyciu interaktywnych technik wizualizacyjnych15.45 Zamknięcie konferencji


STRESZCZENIA

Sesja pierwsza HISTORIA

Czy Biblia Pauperum była przeznaczona dla analfabetów?Ks. prof. dr hab. Ryszard KnapińskiInstytut Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II

Do współczesnej literatury weszły błędne sposoby rozumienia tego, czym była w średniowieczu Biblia Pauperum. Nie zauważa się, że był to syntetyczny przekaz biblijnych dziejów Zbawienia, przeznaczony dla teologów i kaznodziejów, ułożony według typologii biblijnej. Kompendium to powstało ok. 1250 r. w kręgu południowoniemieckich zakonów benedyktyńskich. Odróżnia się trzy grupy: austriacką, weimarską i bawarską. W XV w. pojawiły się wersje narodowe, wśród których wyróżnia się niderlandzka.

W czasach, gdy uczono się czytania i rozumienia kart Biblii ubogich, należy szukać genezy dewizy głoszącej, iż to się widzi, co się wie. Jej trawestacja brzmi: żeby widzieć, trzeba wiedzieć. Karty Biblii ubogich pomagały w wyrabianiu zdolności inteligentnego odbioru sztuki, oraz kojarzenia obrazów z tekstem. Ułatwiały one zapamiętanie przepowiedni proroków i ich spełnienie w Nowym Testamencie. Zamiast mówić o przeznaczeniu Biblii ubogich dla analfabetów, należy przyjąć, iż była przeznaczona dla elity intelektualnej, która głosiła prawdy religijne „maluczkim tj. ubogim w duchu = niewykształconym”. Elitą były warstwy duchowieństwa zakonnego – teologowie i kaznodzieje. Wtórowali im mistrzowie pędzla – miniaturzyści i malarze, tworzący ołtarze i obrazy, freski i polichromie, witrażownicy, rzeźbiarze i złotnicy. Biblia pauperum używana była jako wzornik dla artystów. Po soborze trydenckim zmalała popularność tych kodeksów. Dzisiaj sporadycznie pojawia się ich wynaturzona postać w formie zbanalizowanego komiksu.

Kartografia i karykatura: wizualne reżimy wiedzy i reżimy prawdyDr Katarzyna Murawska-Muthesius Muzeum Narodowe w Warszawie

Kartografia i karykatura – pod względem kompetencji i wiarogodności – postrzegane są jako nośniki wiedzy należące do biegunowo przeciwnych typów reprezentacji. Mapy, przynajmniej od czasów nowożytnych, sytuowane są po stronie nauki i obiektywnego pomiaru rzeczywistości, karykatura – po stronie sztuki, i to takiej, której celem jest nie idealne odtworzenie, ale subiektywna deformacja świata. Mimo to mają ze sobą wiele cech wspólnych. Oba gatunki operują na pograniczu obrazu i tekstu, nadając pierwszorzędną wartość tekstualności obrazu, legendzie/podpisowi, podkreślając przewagę rysunku nad kolorem. I karykatury, i mapy oczekują od odbiorcy mentalnego wysiłku, towarzyszącego procesowi czytania raczej niż patrzenia. Tak mapy, jak i karykatury są instrumentami wiedzy-


władzy; i mapy, i karykatury podlegają mechanizmom uogólnienia, selekcji, przemieszczenia i kondensacji, posiłkującymi się tropem metafory. Ich celem jest przekonanie widza do prawdziwości przekazanej informacji, do „przezroczystości” stosowanych kodów: mapy deklarują dostęp do wiedzy dzięki wiernemu przełożeniu trójwymiarowej rzeczywistości za pomocą naukowych pomiarów i kartograficznych systemów, karykatury zaś przekonują, że tylko stronniczość i przerysowanie są gwarancją poznania prawdziwej natury świata, odsłonięcia ukrytej prawdy. I jedne, i drugie kontrolują reżimy poznania nierozerwalnie związane z reżimami widzenia, ukrywając arbitralne mechanizmy reprezentacji.

Wychodząc z powyższych przesłanek metodologicznych (zainspirowanych przez badania Nowej Kartografii oraz studia nad wizualnością), przeprowadzono analizę map oraz karykatur Wschodniej Europy, tworzonych w pierwszych dekadach XX wieku przez brytyjskich kartografów, geopolityków i historyków, a także przez brytyjskich karykaturzystów. Teza referatu zakłada, że i „obiektywne” mapy, i „subiektywne” karykatury przyczyniły się do ukonstytuowania oraz naturalizacji wiedzy o odrębności przestrzeni „Wschodniej Europy” oraz prawd na temat odmienności wschodnioeuropejskiego podmiotu, nie kwestionowanych od początku zeszłego stulecia.

Rozplanowanie graficzne strony jako element prezentacji historii w średniowiecznych kronikach uniwersalnychDr hab. Jacek Soszyński Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego

Kroniki uniwersalne od zarania istnienia gatunku (IV w.) posługiwały się wielokolumnowym układem strony przy przekazywaniu swoich treści. Układ taki spotykamy już w kronice Euzebiusza z Cezarei, którą świat łaciński znał z przekładu św. Hieronima. Wynikało to zapewne z chęci ukazania równoległości chronologicznej wydarzeń dziejących się w różnych częściach świata. W średniowiecznych kronikach uniwersalnych jednak układ równoległy potrafił pełnić także dodatkową rolę wizualizacji dychotomicznej teorii poddania świata władzom uniwersalnym sacerdotium–imperium. Taki obraz świata przekazują trzynastowieczne kroniki papieży i cesarzy. W XV wieku pojawiają się jeszcze inne koncepcje wizualizacji dziejów, na przykład niezwykle popularny Fasciculus temporum Wernera Rolewincka, których pomysłowość połączona z nowymi możliwościami drukarskimi wydatnie, jak się zdaje, przyczyniła się do sukcesu kronik uniwersalnych wśród czytelników.


Ars Scientiae. Grafika zachodnioeuropejska z kręgu ikonosfery nauki XVI-XVIII wieku Mgr Joanna A. Tomicka Muzeum Narodowe w Warszawie

Celem wystąpienia jest ukazanie wybranych przykładów obrazujących przedstawienia nauki w grafice i emblematyce, typ symboli, personifikacje, ale także artystyczną formę refleksji wywołanej przekonaniem o przemijalności, znikomości wszystkich rzeczy. Tego typu podejście, obecne w niektórych emblematach, sytuowało rolę wiedzy, nauki (i sztuki) w kontekście etycznym, prowadząc niekiedy do ich ambiwalentnego traktowania odzwierciedlającego charakter myśli filozoficznej i religijnej. Przegląd obejmować będzie także przykłady ukazujące rozróżnienie między scientia–sapientia pojawiające się w emblematach. Zasygnalizowany zostanie kontekst interpretacyjny ukazujący szersze tło emblematów z kręgu ikonosfery nauki. Kontekst ten opisać można generalnie jako poszukiwanie klucza do zrozumienia świata uznanego za dzieło Boga (natury), jako usiłowanie zmierzające do porządkowania wiedzy o otaczającym świecie poprzez opis szczegółowych zjawisk, próbę systematyzacji, odnajdywanie reguł, ale także jako pragnienie odczytania nadrzędnego przesłania.

Obraz i koncepcja nauki w programach ikonograficznych dekoracji bibliotek gimnazjów akademickich w okresie wczesnonowożytnym Dr Katarzyna Kolendo-Korczak Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

Powstające w drugiej połowie XVI i początkach XVII wieku gimnazja akademickie aspirowały do roli ważnych ośrodków naukowych, a skupiając w gronie swej kadry pedagogicznej gruntownie wykształconych nauczycieli stanowiły poważne centra naukowe i kulturalne. Posiadały one bogate zbiory biblioteczne, które były przechowywane i udostępniane w specjalnie do tego przeznaczonych pomieszczeniach. Program ideowy bibliotek można interpretować na kilku płaszczyznach, poczynając od układu księgozbioru, który miał nie tylko ułatwić czytelnikowi znalezienie odpowiedniej książki, ale też ukazać swoistą hierarchię nauk, a który, wbrew obiegowej opinii, często był tworzony specjalnie dla danego księgozbioru. Drugim istotnym elementem był program ikonograficzny dekoracji ścian, sklepienia czy regałów bibliotecznych składający się z portretów uczonych, ale też personifikacji poszczególnych sztuk i nauk, tworzących rozbudowane alegorie. Szczególnie interesująca wydaje się dekoracja biblioteki gimnazjum akademickiego w Toruniu, której nadzwyczaj interesujące i oryginalne koncepcje wyprzedzają uznawane dotychczas za wzorcowe biblioteki zachodnioeuropejskie np. słynną bibliotekę uniwersytetu w Lejdzie.


Przestrzeń intymna, przestrzeń publiczna, przestrzeń idealna: z historii nowożytnej ikonografii gabinetu zbieracza-uczonegoDr Michał Mencfel Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

„Muzeum – pisał Johann Zedler w swym Leksykonie Uniwersalnym – oznacza zarówno świątynię, w której czczone były muzy, jak i gabinet sztuki, medali, osobliwości czy starożytności [...], w szczególności wszak budowlę, w której uczeni wspólnie mieszkali, wspólnie pożywiali się i prowadzili studia, przy czym ostatnimi czasy, ze względu na pewne podobieństwa, określa się tym mianem także pokoje studiów pojedynczych uczonych”. Charakterystyka ta nie tylko pokazuje, jak chwiejne było znaczenie terminu „muzeum” jeszcze niemal u progu epoki nowoczesnej, ale uzmysławia także, że nowożytne muzeum było miejscem przenikania różnorodnych tradycji. Nas interesują przede wszystkim dwie z owych tradycji, nazwijmy je ptolemejską i petrarkańską. W myśl obu gabinet-muzeum był przestrzenią idealną, w szczególny sposób sprzyjającą pracy intelektualnej. Pierwsza tradycja, odwołująca się do legendy aleksandryjskiego Muzeonu, głosiła koncepcję życia i pracy we wspólnocie, zaś w muzeum upatrywała miejsce uczonych spotkań i dyskusji. Zgodnie z drugą – muzeum postrzegano jako urzeczywistnienie idei miejsca odosobnionego, w którym uczony cieszy się twórczą samotnością. Muzeum nowożytne było w istocie jednym i drugim, lub lepiej – raz jednym, raz drugim. Było przestrzenią intymną i zarazem otwartą dla wielu, formą hybrydalną między prywatnym a publicznym. Z tego względu pozostawało uprzywilejowanym miejscem zdobywania i propagowania wiedzy, ulubionym miejscem pracy humanisty i badacza przyrody w XVII i XVIII w. Gabinet wypełniony książkami, pamiątkami przeszłości, numizmatami, dziełami sztuki czy naturaliami był dla uczonego nie tylko praktyczną potrzebą, lecz także, w sferze symbolicznej, jego atrybutem. Obrazy prezentujące uczonego w pracowni, zatopionego w lekturze lub dyskutującego – to przedstawienia uczoności w ogóle.

Tematem proponowanego wystąpienia jest nowożytna ikonografia muzeum–pracowni uczonego. Zobaczymy, na ile „legenda” przestrzeni muzealnej, budowana przez zbieraczy i uczonych, znalazła swój wyraz w dziełach wizualnych i na ile odzwierciedlały się w nich zmiany sposobu uprawiania nauki i przeobrażenia paradygmatu kolekcjonerskiego.

Synteza ikonograficzna dziejów ludzkości w „La istoria universale” Francesco Bianchiniego (1697)Prof. dr Jerzy Kolendo Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego

Francesco Bianchini (1662-1729) jeden z najbardziej znanych w swoim czasie archeologów działających w Rzymie, którego działalność przyczyniła się do uratowania szeregu cennych zabytków, był autorem bardzo popularnej, ale zupełnie obecnie zapomnianej pracy La istoria universale provata con monumenti e figurata con simboli de gli antichi, wydanej w Rzymie w 1697 (następne wydania 1747 i 1825-1827). Praca ta miała obejmować całość dziejów, lecz ukazała się tylko część obejmująca historię Starożytnego Wschodu, pokrywającą się wówczas w znacznym stopniu z historią biblijną. Autor wykorzystywał w bardzo szerokim zakresie


źródła archeologiczne i numizmatyczne Był to sposób wyjścia z pułapki pirronizmu eksponującego niepewność wszystkich źródeł pisanych, które miały być zafałszowane. Historia, w ujęciu Bianchiniego, miała być „potwierdzona poprzez pomniki”. Jednocześnie jednak służyły one do wizualizacji wiedzy o procesie historycznym. Każdy rozdział książki, poświęcony historii jednego wieku, poprzedzała ilustracja symbolizująca wydarzenia i zjawiska danego okresu. Była to próba przeniesienia na grunt historii emblematyki, której przykładem może być Iconologia Cesare Ripy. Sens historii można uchwycić, wg koncepcji Bianchiniego, poprzez symbole pozostawione przez ludzi przeszłości. Koncepcja przedstawiania dziejów w stuletnich odcinkach była swoistą próbą poszukiwania pewnych modeli, zachowanych w dziełach sztuki i różnych wytworach Starożytnych. Obrazy miały nie tylko ilustrować dzieje, ale je symbolizować. Historia miała być figurata con simboli. Chcąc rozpropagować swoją wizję historii, Bianchini przygotował serię kart do gry przypominających nasze loteryjki. Każda karta, prócz ilustracji, zawierała tekst charakteryzujący najważniejsze wydarzenia danego stulecia. Owe karty do gry pozwalają na rekonstrukcję poglądów uczonego także na późniejsze okresy historyczne. Zabytki i przedstawiające je ilustracje miały więc u ujęciu Bianchiniego trzy funkcje: 1. gwaranta prawdziwości faktów i zjawisk 2. symbolizowania pewnych faktów i wydarzeń. 3. pomocy mnemotechnicznej.

Rodzinne kolekcje miniatur portretowych jako cenne źródło wiedzy historycznej i genealogicznejDr Izabella WiercińskaMuzeum Narodowe w Warszawie

Miniatura portretowa stanowiła wycinek prywatnej, a czasami wręcz emocjonalnej sfery aktywności ludzkiej. Wraz z upływem czasu imiona dostarczające niegdyś wzruszeń uległy zatarciu, pozostawiając anonimowe wizerunki przechowywane w domowych archiwach lub przekazywane do muzeów, gdzie stawały się przedmiotem rozlicznych studiów począwszy od badania tajników warsztatowych, szczegółów kostiumologicznych aż do rozważań natury estetycznej i artystycznej. Kupowane na aukcjach czy też pozyskiwane jako dary, rzadko stanowią obecnie zwarte kolekcje. Jedynym wyjątkiem są zbiory rodzinne wielkich rodów arystokratycznych lub królewskich, które nie uległy rozproszeniu w ciągu stuleci. Należą do nich miniatury domu orańskiego, hr. Potockich, ks. Czartoryskich czy też dynastii hesko-darmstadzkiej. Są one cennym materiałem do badań genealogicznych, odtwarzania brakujących ogniw i relacji rodzinnych, a przede wszystkim materialnym przekazem wyglądu i istnienia postaci historycznych. Nierzadko należy je też rozważać w kontekście propagandowym i reprezentacyjnym, a także jako cenne źródło wiedzy o portretach z kolekcji rodzinnych będących składnikiem ówczesnego wyposażenia rezydencji. Wiele z tych obrazów, które uległy zniszczeniu, przetrwało w postaci kopii malarstwa sztalugowego w miniaturze. W ten sposób te małe, niekiedy wielkości paznokcia przedmioty mogą przekazać złożoną wiedzę o przeszłości.


Od Kunstkammery do osiemnastowiecznego gabinetu naukowegoDr Ewa Wyka Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Idea kunstkamery sięga połowy XVI w. wpisując się w powstający wówczas nurt kolekcjonowania przedmiotów. Nurt ten, zainicjowany przez przedstawicieli elit intelektualnych i arystokratycznych, zaowocował stworzeniem zbiorów najwyższej klasy, dziś stanowiących cenne dziedzictwo kulturowe i naukowe Europy. Jedne z pierwszych zbiorów, z połowy XVI w., to kolekcje włoskie, później książąt i monarchów niemieckich, aż do ostatniej tego typu petersburskiej kunstkamery cara Piotra I (1725).

Nurt kolekcjonowania przyjmował różne kierunki: tworzono gabinety osobliwości, wunderkamery, kunstkamery. Zbiory tych ostatnich, najbardziej uniwersalne, w swym założeniu stanowić miały ilustrację ówczesnej wiedzy o otaczającym świecie, o Naturze, oraz odzwierciedlać posiadane przez człowieka umiejętności przetwarzania Natury. Dwie zasadnicze grupy przedmiotów w kunstkamerach: naturalia i artificiala, dopełnione były przez scientifia. Wraz z rozwojem wiedzy, budowaniem od połowy XVII w. podstaw nauki nowożytnej, sposób tworzenia i prezentowania zbiorów kunstkamer ulegał ewaluacji. Pojawiła się tendencja do wyodrębniania specjalistycznych kolekcji, początkowo głównie przyrodniczych, geologicznych, czemu sprzyjało zatrudnianie wykształconych opiekunów. Kolekcję przyrządów „matematycznych” postrzegać zaczęto nie tylko jako wyroby sztuki rzemieślniczej, ale przede wszystkim jako narzędzia do praktycznego uprawiania nauki. Podejmowano też działania na rzecz naukowego opracowywania zgromadzonych zbiorów, które stawały się z czasem materiałem źródłowym do badań.

W XVIII w. zanika koncepcja kunstkamery jako formy ilustracji wiedzy o świecie. Zadanie upowszechniania osiągnięć rozwijającej się wówczas filozofii przyrody, w tym fizyki eksperymentalnej, przejęły gabinety fizyczne, tworzone zarówno przez podróżujących po Europie „demonstratorów”, jak i przez elity arystokratyczne i dwory królewskie.

„Wiedzieć to posiadać” – osiemnastowieczna instrukcja tworzenia gabinetu historii naturalnej Antoine’a Dezallier d'ArgenvilleMgr Maryla Śledzianowska Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza

W 1747 r. francuski przyrodnik i historyk sztuki Antoine Joseph Dezallier d’Argenville wydaje dzieło La Conchyliologie ou Histoire naturelle des coquilles de mer, d’eau douce, terrestres et fossiles, avec un traite de la zoomorphose, ou representation des animaux qui les habitent. Dziewiąty rozdział zawiera dokładny opis-instrukcję dla zbieraczy pragnących utworzyć amatorski gabinet przyrodniczy. Po raz pierwszy owa „instrukcja” ukazała się dwadzieścia lat wcześniej, w czerwcowym numerze królewskiej gazety Mercure de France, w artykule o wyborze i urządzeniu gabinetu „miłośnika” czyli „curieux”. Już samo wznowienie pracy Dezallier’a wskazuje na zainteresowanie społeczne porządkowaniem powszechnie zakładanych prywatnych kolekcji – moda na ich posiadanie ogarnęła wszystkie


środowiska osiemnastowiecznego społeczeństwa, nie tylko we Francji. Dezallier przytacza przykłady wielu słynnych gabinetów europejskich. Wymienia także gabinety w Polsce. Oczywiście kolekcje historii naturalnej gromadzili też „zawodowcy”: przyrodnicy, lekarze, aptekarze. Ich zbiory służyły jednak bardziej naukowym obserwacjom niż zaspokajaniu kolekcjonerskich próżności. Gabinetom historii naturalnej odmawiano wpływu i znaczenia dla rozwoju tej nauki. Twierdzono, że ich właściciele nie uwzględniali żadnych kryteriów naukowych, kierując się przede wszystkim własnym gustem i chęcią pokazania swego bogactwa. Eksponaty służyły niemal wyłącznie ozdobie. Nie uwzględniano ich nazw naukowych, opisując je językiem popularnym. Mniej surowi w tej ocenie byli Encyklopedyści, którzy twierdzili, że jednak ówczesne gabinety wniosły swój wkład w rozwój nauk przyrodniczych. Ponadto, legitymizowane przez teologię naturalną, miały być świadectwem porządku świata naturalnego i niewątpliwego panowania nad nim człowieka.

Osiemnastowieczne przykłady „katalogowania” wiedzy w rezydencjach magnackich na kresach. Prowincjonalne Cabinets des Hommes IllustresMgr Monika Ochnio Muzeum Narodowe w Warszawie

Przedmiotem wystąpienia jest próba odtworzenia stanu świadomości historycznej czy raczej typu mentalności w 1. połowie XVIIII wieku, jaka towarzyszyła tworzeniu galerii słynnych osobistości, pochodzących ze zbiorów Sapiehów w Dereczynie (a znajdujących się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie). Jest to zespół liczący 72 obrazki (o wymiarach niemal miniaturowych: 17x14 cm), obejmujący portrety osobistości ze świata starożytnego, nowożytnej Europy (w tym kilkanaście postaci z historii Francji) oraz Rzeczypospolitej. Odnalezienie wzorców graficznych tych przedstawień, których gros stanowiły miedzioryty z szesnastowiecznej publikacji André Théveta, Les vrais pourtraits et vies des hommes illustres Grecz, Latin et Payen..., (Paris 1584) oraz świetne miedzioryty francuskie XVII wieku, a w przypadku postaci Polaków – miedzioryty Falcka i Hondiusa – jest tylko wstępem do rozważań, kto i kiedy galerie tę zamówił. Jej powstanie można datować według „najpóźniejszego” portretu, przedstawiającego króla Stanisława Leszczyńskiego. Prace nad przygotowaniem katalogu tej galerii skłaniają do sformułowania szeregu pytań:

1. czy zespół ten powstał na terenie Rzeczypospolitej, czy może we Francji?

2. jak przedstawiał się w całości (mamy bowiem do czynienia tylko z jego częścią, zwróconą przez ZSRR w wyniku traktatu ryskiego)?

3. jeśli jest to dzieło polskie (na co wskazywałby średni poziom malarstwa), to w jakim środowisku powstało?

4. czy istnieje jakaś zależność dereczyńskiego cabinet des hommes illustres od powstałej także w 1. połowie XVIII wieku galerii familijnej Sapiehów z Kodnia (obecnie w Muzeum w Przemyślu)?

Próba odpowiedzi na powyższe pytania będzie przyczynkiem do historii początków polskiego oświecenia, które korzeniami sięga czasów działalności biblioteki Załuskich.


Dostępny, kunsztowny i zadziwiający świat natury siemiatyckich zbiorów Anny Jabłonowskiej na podstawie odnalezionego inwentarzaDoc. dr hab. Iwona ArabasInstytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk

W 1788 r. Anna Jabłonowska postanowiła przekazać narodowi swoją kolekcję, ponoć cenniejszą niż ta zgromadzona w paryskich ogrodach królewskich, dzięki której w 1793 r. powołano Musée National d’Histoire Naturelle. Dar nie został jednak przyjęty, a po śmierci wojewodziny zbiory wykupił za długi car Aleksander I. Opinia o gabinecie Jabłonowskiej jako o fenomenie kulturalnym na skalę europejską od lat jest już ustalona. Od dawna historycy mieli nadzieję, że uda się odtworzyć w całości listę okazów przyrodniczych zgromadzonych w Siemiatyczach oraz koleje losu kolekcji po opuszczeniu Podlasia. Część mineralogiczna była stosunkowo dobrze znana dzięki opublikowanej relacji z podróży W. M. Severgina, m.in. właśnie do Siemiatycz, natomiast zawartość pozostałej części kolekcji oraz losy tych zbiorów po sprzedaży ich rosyjskim wysłannikom cara były owiane tajemnicą.

W grudniu 2008 r., w trakcie kwerendy w Archiwum Rosyjskiej Akademii Nauk w St. Petersburgu, odnalazłam materiały archiwalne dotyczące zakupu kolekcji: oryginał kontraktu, rozliczenia finansowe, wykaz Stanisława hrabiego Sołtyka zawierający dokumentację kolekcji z sierpnia 1801 r., spis z natury sporządzony przy pakowaniu przez W. M. Severgina (część mineralogiczna) i A.F. Sevastianofa (część zoologiczna i botaniczna) oraz relacje dotyczące procedury zakupu zamieszczone wśród sprawozdań z posiedzeń Akademii w Petersburgu.

Koncepcja i założenia metodologiczne projektu: Wirtualna rekonstrukcja historycznych bibliotek i księgozbiorów polskichDr Halina Tchórzewska-Kabata, dr Jan KozłowskiMinisterstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Kompletowanie wiedzy o historycznych, od dawna nieistniejących instytucjach kultury – tych najwybitniejszych, ważnych dla swoich czasów – przywraca każdemu dziedzictwu narodowemu właściwy wymiar. W historii europejskiej kultury, zwłaszcza XVI-XIX stulecia, taką rolę odgrywały, obok dworu, kościoła, uczelni, także biblioteki. W warunkach polskich, w okresie niewoli, ich rangę i symboliczne znaczenie wzmacniały represje zaborców grabiących polskie księgozbiory i likwidujących biblioteki, czego najwymowniejszym przykładem są losy Biblioteki Publicznej braci Załuskich. W dwóch ostatnich stuleciach, w wyniku dramatycznego splotu historycznych okoliczności, większość tych bibliotecznych przedsięwzięć uległa zniszczeniu bądź, w najlepszym razie, rozproszeniu. Obecne możliwości stwarzane przez nośniki i media elektroniczne pozwalają wirtualnie łączyć rozbite kolekcje i odtwarzać (przynajmniej we fragmentach) zarówno zasoby i strukturę nieistniejących już bibliotek, jak i wygląd i wnętrza – jeśli ich siedziba miała wyjątkowe walory zabytkowe bądź funkcjonalne. W przedstawianym projekcie wytypowano kilka ważnych dla polskiej kultury dawnych bibliotek – w swoich czasach żywych i szeroko oddziaływujących – które spełniają podstawowe kryteria ich wirtualnej rekonstrukcji i wizualizacji: w części przynajmniej zachowana dokumentacja instytucji i jej zbiory, dostępne wizerunki siedzib (malarstwo, grafika, fotografia). Egzemplifikację propozycji stanowi wstępnie opracowany materiał przedstawiający koncepcję wirtualnej Biblioteki Ordynacji Krasińskich.


Świat wiedzy w wyobrażeniach wnętrz bibliotecznych w sztuce ekslibrisu XVIII wiekuDr Arkadiusz Wagner Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa NaukInstytut Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Zasadniczym celem referatu jest, dotąd w rodzimej literaturze historyczno-artystycznej nie podjęta, charakterystyka zjawiska rozpowszechnienia się w XVIII w. ekslibrisów przedstawiających wycinek księgozbioru (zazwyczaj regał lub regały) lub wnętrze biblioteczne (często też szerzej rozumiany gabinet kolekcjonerski, Kunst- i Raritäten-kamerę).

W pierwszej kolejności podjęty zostanie wątek genezy owego zjawiska oraz jego ścisłego powiązania z grafiką pozaekslibrisową, w której eksponowany jest motyw wnętrza bibliotecznego.

Główną część referatu stanowić będzie próba kategoryzacji tej grupy ekslibrisów: od najprostszych kompozycji ukazujących motyw regału bibliotecznego oraz pojedynczych utensyliów naukowych po najbardziej rozbudowane, wielkoformatowe ryciny z wyobrażeniami wnętrz bibliotecznych jako świątyń wiedzy.

Dokonana zostanie charakterystyka powtarzalnych motywów, które były szczególnie chętnie wyzyskiwane zarówno przez artystów grafików jak i ich zleceniodawców – bibliofilów i bibliotekarzy. Dominującą pozycję wśród tych motywów zajmowały przedmioty o symbolicznym znaczeniu odwołującym się do poszczególnych dziedzin wiedzy humanistycznej, przyrodniczej i ścisłej, jak również do pozabibliofilskiej sfery aktywności posiadaczy księgozbiorów: kolekcjonerstwa, podróży, polityki

Piramidy, trójkąty i liść paproci. Ideogramy w tekstach Słowackiego Dr Marek Troszyński Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Znana w dramatologii tzw. „piramida Freytaga” jest w rzeczywistości piramidą Słowackiego: przygotowując się do roli dramaturga wykoncypował on ten schemat akcji dramatycznej na podstawie utworów Szekspira. Mówił o piramidalnej kompozycji, o górze Szekspira. W jego późnym pisarstwie trójkąty zostały wykorzystane jako schemat genezyjskiej zasady twórczości. W pismach mistycznych Słowackiego dużo miejsca zajmuje interpretacja kształtów (form). Pojawiają się schematyczne rysunki, np. krawędzi liści, które miały być obrazem pracy ducha. Fraktal Barnsleya – liść paproci został wykorzystany dla interpretacji fragmentarycznej twórczości poety. Nawet nieregularny strzęp fraktala jest miniaturą projektowanej, nieistniejącej całości.


Tadeusza Kuntzego bliskie kontakty z nauką Mgr Aneta Biały Muzeum Narodowe w Warszawie

Badania kultury XVIII w. przeprowadzone w ostatniej dekadzie przyczyniły się znacznie do poszerzenia zakresu wiedzy na temat twórczości i biografii Tadeusza Kuntzego (1727–1793). Stypendysta i nadworny artysta bpa Stanisława Andrzeja Kostki Załuskiego, po śmierci mecenasa zrobił w Rzymie karierę jako malarz – dekorator ważnych budowli Wiecznego Miasta i Lacjum. W świetle zgromadzonych dziś wiadomości na temat gremiów, w jakich mistrz ten działał, można wywnioskować, że edukacja i krystalizowanie się osobowości twórczej tego artysty dokonywały się w ścisłym związku nie tylko z intelektualno-naukową atmosferą Biblioteki Załuskich, ale także z aurą konkretnych środowisk państwa papieskiego – przede wszystkim parnasu intelektualnego i naukowego, jaki stanowił dwór sekretarza stanu papieża Benedykta XIV, kardynała Silvio Valentiego Gonzagi. Kilka zachowanych wizerunków tego dostojnika kościelnego, przedstawiających go w towarzystwie artystycznych i naukowych przyjaciół i doradców, na tle jego kolekcji obrazów i rycin, to niezwykłe wizualizacje uniwersum wiedzy i wartości wczesnego Oświecenia. W referacie zostanie rozwinięta kwestia ikonografii tych wizerunków, możliwych związków Kuntzego z nimi oraz śladów wspomnianej ikonosfery w nieco późniejszych pracach malarza.


Sesja druga WIZUALIZACJA JAKO METODA BADAŃ NAUKOWYCH

Socjologia wizualna Prof. dr hab. Piotr Sztompka Instytut Socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

„A Scene in a Library” Williama H. F. Talbota. Wstęp do historii fotografii jako modernistycznego narzędzia katalogowania wiedzyMgr Danuta JackiewiczMuzeum Narodowe w Warszawie

Wynalazek fotografii umożliwił upowszechnianie wiedzy na nieznaną wcześniej skalę. Obraz fotograficzny, pojmowany u zarania dziejów nowego medium jako wierne odwzorowanie rzeczywistości fascynował, ale też budził niepokój. Pierwszy krok na drodze do wykorzystania fotografii w publikacjach uczynił wynalazca negatywowo-pozytywowej techniki kalotypii William Henry Fox Talbot (1800-1877). Pionierskie wydawnictwo, ilustrowane oryginalnymi odbitkami wklejanymi do każdego egzemplarza, ukazywało się w pojedynczych zeszytach w latach 1844–1846 pt. The Pencil of Nature. Talbot pragnął w ten sposób spopularyzować własny wynalazek oraz wykazać możliwości jego zastosowania. Od tamtej pory rozpowszechniło się zamieszczanie oryginalnych odbitek w luksusowych publikacjach. Taka sytuacja trwała do lat 80. XIX w., kiedy to dzięki nowej metodzie autotypii możliwe stało się drukowanie zdjęć. Wtedy, już na prawdziwie masową skalę, zaczęto wydawać tanie książki ilustrowane fotografiami – nośnikami wiedzy.

Talbot wydał zaledwie 6 zeszytów The Pencil of Nature, w których znalazły się 24 kalotypie z komentarzami. Konstrukcja każdego tomiku nawiązuje do tradycji przekazywania treści za pomocą słowa i obrazu. W niezwykłym dziele Talbota fotografie i teksty pozostają we wzajemnym, czytelnym dialogu. Odstępstwem od tej zasady jest zdjęcie zatytułowane A Scene in a Library, ukazujące dwie półki z książkami zamknięte w ciasnym kadrze. Czytelne napisy na grzbietach woluminów pozwalają na zapoznanie się z fragmentem domowej biblioteki w Lacock Abbey. Ale zagadkowy tytuł sugeruje, że w przypadku tej kalotypii Talbot miał ochotę na filozoficzną refleksję. Analiza obrazu oraz autorskiego komentarza pozwalają przyjrzeć się nowemu medium – fotografii – nie tylko jako technicznej metodzie wykorzystywanej do reprodukowania rzeczywistości, ale też jako źródłu inspiracji.


Fotograficzna ekfraza jako figura historii fotografiiMgr Marta KoszowyInstytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Jedną z tez monograficznej pracy François Brunet Photography and Literature jest uznanie opowieści o narodzinach fotografii za gatunek literacki, mit współczesnej kultury i paradygmatyczne wydarzenie nowoczesności. Pisanie historii fotografii zdaje się być współcześnie epistemicznym ćwiczeniem, w którym, ujmując sprawę słowami Bernda Stieglera, „przeszłość nadaje sens teraźniejszości. A przeszłość w retrospekcji jawi się jako 'brzask' teraźniejszości, nadejście nowych czasów, które wkroczyły wraz z fotografią – na dobre czy na złe.”. Takim ćwiczeniom poddają się zarówno współcześni pisarze jak i filozofowie. W referacie zamierzam ujawnić ekfrazę jako figurę ujmującą historię fotografii w kluczowe dla niej wątki na przykładzie Fotoplastikonu Jacka Dehnela oraz Dna oka. Esejów o fotografii Wojciecha Nowickiego.

Film fabularny jako źródło do badań historii PRLDr hab. Dorota Skotarczak Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza)

Filmy fabularne pochodzące z czasów PRL zdają się bardzo ważnym źródłem do poznania historii Polski w latach 1944–1989. Dzisiaj te właśnie filmy kształtują obraz tej epoki. Dlatego bardzo ważne jest krytyczne spojrzenie na te obrazy. W związku z tym trzeba sobie uświadomić, w jaki sposób przebiegał proces produkcji filmowej w tamtych czasach. A przede wszystkim, jak bardzo na każdy film wpływ wywierały władze. Oczywiście pod tym względem PRL nie jest jednolity: bywały lata większej i mniejszej swobody twórczej. Jednakże każdy film wówczas nakręcony odzwierciedla sytuację polityczną.

Film animowany w służbie historii, a zwłaszcza historii sztukiMgr Anna Rudzka, mgr Jan RusińskiAkademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Zaprezentowane zostaną przykłady wykorzystywania filmu animowanego oraz prezentacji multimedialnych do celów edukacyjnych. Pokażemy studenckie animacje powstające jako prace zaliczeniowe z zajęć teoretycznych (Historii Grafiki Polskiej) oraz projekty powstałe w ostatnich 4 latach dla takich instytucji jak: Muzeum Narodowe, Zamek Królewski, Mauzoleum Walki i Męczeństwa, Muzeum Archeologicznym, Festiwal „Ulica Próżna”, Galeria Wizytująca, Instytut Adama Mickiewicza. Bliżej przedstawimy grę edukacyjną „Kto się złości w szafie” (ożywione w niej zostały karykatury Stanisława Wyspiańskiego). Na koniec – na przykładzie powstających obecnie projektów dla Zamku Królewskiego i Instytutu Myśli Jana Pawła II – przedstawimy koncepcję Muzeum Internetowego jako ekstrapolacji dotychczasowych doświadczeń. Liczymy na rozpropagowanie i znalezienie poparcia dla tej koncepcji mogącej podnieść edukację do rangi sztuki i przyczynić się do nasycenia sztuki treściwością nauki.


Metodyka rejestracji wiedzy przyrodniczej na przestrzeni wiekówDr Małgorzata Taborska Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Tradycyjne badania przyrodnicze realizowane są podczas wypraw naukowych, wycieczek dokumentacyjnych oraz doświadczeń prowadzonych na wydzielonych fragmentach terenów. Oprócz dokładnego opisu, ujętego od XVIII w. w określony schemat, niezbędna jest rejestracja wizualna. Może być ona trwała – ryciny, rysunki, obrazy, fotografie i filmy, oraz bardziej kłopotliwa w zbieraniu, magazynowaniu czy udostępnianiu, bo nietrwała: zielniki, bałwanki i skórki zwierząt, okazy wypchane, zasuszone bądź konserwowane w postaci preparatów mokrych.

Już w czasach starożytnych podstawową formą dokumentacji był opis (np. w pracach Arystotelesa), niekiedy wzbogacany o samodzielnie wykonywane rysunki. Podstawową zaletą takich prac jest akcentowanie cech rozpoznawczych obiektu, a nie estetyka rysunku. Nie jest to więc tworzenie obrazu, lecz umieszczenie na rycinie syntetycznej wiedzy o obiekcie. W ten sposób rysowane zielniki czy przedstawienia zwierząt ewoluowały w późniejsze klucze do oznaczania gatunków. Z czasem przyrodnik towarzyszył jako dokumentalista większości wypraw, a w XVIII w. rozpoczął się etap wypraw przyrodniczych. Niekiedy takie ekspedycje zatrudniały dodatkowo rysowników (w XVIII i XIX w.), fotografów i filmowców (w XX i XXI w.).

Badacz pracujący w terenie musiał umieć naszkicować znaleziony okaz, często też sam przygotowywał plansze do publikacji. Prace, wykonywane w XVIII, XIX czy XX w. przez artystów niebędących przyrodnikami, często obarczone są wieloma błędami merytorycznymi. Niekiedy jednak sporządzane przez artystów ikonografie, dzięki spostrzegawczości, wyczuciu obiektu i umiejętności obserwacji stanowią niezwykłą bazę dokumentacyjną – jak chociażby prace Stanisława Wyspiańskiego. Dzięki rozwojowi technik fotograficznych i filmowych powstaje duża liczba ikonografii, jednak przeważnie dzieje się to kosztem utraty treści – jak w przypadku współczesnych fotograficznych kluczy i albumów.

Obrazowanie przeszłości – wizualizacja w archeologiiDr Rafał Zapłata

Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Celem wystąpienia jest przede wszystkim próba omówienia sposobów obrazowania przeszłości za pośrednictwem tradycyjnych oraz elektronicznych form wizualizacji, w dobie wzrokocentryzmu i okularyzmu. Archeologia należy do dziedzin, które często sięgały po wizualne środki prezentacji swoich badań oraz ich wyników. Rozważania zatem będą prowadzone wokół wizualnych sposobów doświadczania i rozumienia przeszłości, a zarazem wizualnych form doświadczanie dziedzictwa archeologicznego. Zagadnienie obrazowania w badaniach archeologicznych zostanie odniesione do tzw. zwrotu wizualnego (ang. visual turn). Towarzyszącym elementem wystąpienia będzie zagadnienie naukowego, czystego oglądu rzeczy, pojmowanego w terminologii M. Foucault jako „czyste spojrzenie”. Taka postawa, zakorzeniona w empiryzmie nowożytnym, w znacznym stopniu kształtowała


archeologię oraz jej podejście do przedmiotu badań, stawiając w uprzywilejowanej pozycji atomiczny kontakt zmysłowy. Prezentacja ta stanowi również głos w dyskusji o znaczeniu postrzegania jako tworu powstającego w różnorodnych kontekstach kulturowych. W związku z tym i w nawiązaniu do myśli H. G. Gadamera, który pisze iż „[d]zisiejszy obserwator nie tylko widzi inaczej, lecz widzi co innego” zostanie również omówione zagadnienie różnicy kulturowej w zakresie postrzegania, jaka rysuje się na styku świata przeszłego i świata badającego.

Wykorzystanie programów graficznych w wizualizacji problematyki konserwatorskiej zabytków architektury na przykładzie prac wykonanych w Zakładzie Konserwatorstwa UMK w ToruniuMgr Adam MochZakład Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Dzisiejsze czasy stawiają przed dydaktyką konserwatorstwa nowe wyzwania. Nie wystarczy już pokazać obiekt architektoniczny i przedstawić związane z nim problemy, żeby zachęcić studenta do zbadania zabytkowej substancji. Współczesny student konserwatorstwa szuka atrakcyjnych form nie tylko zdobywania wiedzy, ale także prezentacji swoich badań. Takie możliwości daje mu komputer oraz znajomość i umiejętność wykorzystania programów graficznych (np. 3D Studio Max czy Blender). W chwili obecnej w Zakładzie Konserwatorstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu wprowadzamy w formie eksperymentu programy graficzne do wizualizacji problematyki konserwatorskiej zabytków architektury. Pierwsza cześć referatu ukazuje możliwości łączenia animacji komputerowej i filmu w celu analizy przekształceń toruńskiego domu mieszczańskiego na przykładzie Domu Kopernika w Toruniu. Druga część to opis procesu tworzenia animowanej wersji, rekonstrukcji nieistniejącego obecnie zamku krzyżackiego w Człuchowie. Zostaną też zaprezentowane prace wykonane w Zakładzie Konserwatorstwa UMK przy współudziale studentów oraz lokalnych artystów, a także możliwości wykorzystania tych produkcji w procesie dydaktycznym.

Stosowanie metod wizualnych w eksperymentach z zakresu nauk społecznych oraz wykorzystywanie metod wizualnych w dialogu międzykulturowymDr hab. Ryszard Vorbrich Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Metody wizualne w projektach badawczo-rozwojowych, np. w projekcie: „Pokaż mi swój świat – pokaż mi swoją szkołę”.

1. Narracja werbalna i narracja wizualna w procesie poznawczym i dydaktycznym.

2. Dialog międzykulturowy a eksperyment wizualny.

3. Kultury „tradycyjne” (bezobrazkowe) i tzw. „urześlniczone” a percepcja obrazu.

4. „Obraz” a przełamywanie tabu „słowa”. Antropologiczna analiza prac afrykańskich (dogońskich) dzieci –uczestników projektu „Pokaż mi swój świat – pokaż mi swoją szkołę”.


Kompozycje astronomiczne WitkacegoDr Anna Żakiewicz Muzeum Narodowe w Warszawie

Stanisław Ignacy Witkiewicz od wczesnej młodości przejawiał zainteresowanie naukami ścisłymi i przyrodniczymi, m.in. astronomią, co w wieku dojrzałym zaowocowało wykonaniem kilkudziesięciu kompozycji o tematyce astronomicznej. Do naszych czasów przetrwało kilkanaście z nich – przedstawiają głównie gwiazdy i gwiazdozbiory, a także zjawiska astronomiczne, jak np. rozbłysk nowej gwiazdy czy przewidywaną trajektorię komety. Kompozycje te artysta tworzył na podstawie aktualnego stanu wiedzy astronomicznej – można w nich odnaleźć niemal dosłowną wizualizację fragmentów prac naukowych, przede wszystkim Svante Arheniusa, Marcina Ernsta, Artura Eddingtona i Jamesa Jeansa.

Zachowane kompozycje pochodzą z dwóch odrębnych okresów twórczości Witkacego. Pierwsza grupa prac powstała w latach 1917-1918, na co z pewnością miał wpływ pobyt artysty w Petersburgu – w bezpośrednim sąsiedztwie Obserwatorium Astronomicznego w Pułkowie, które uważano wówczas za „astronomiczną stolicę świata” i gdzie w tym okresie obserwowano i dokumentowano m.in. rozbłysk nowej gwiazdy w gwiazdozbiorze Auriga (kompozycja Witkacego z 1918 r., obecnie w Muzeum Literatury w Warszawie) oraz obliczano trajektorię komety Enckego (kompozycja z 1918 r., w zbiorach prywatnych). Ostatnio odkryto – w bibliotece warszawskiej SGH, w jednej z książek tam przechowywanych, a pochodzących najprawdopodobniej z przekazanego na początku lat 30. XX w. księgozbioru Jana Witkiewicza – ekslibris Witkacego datowany przezeń na lata 1914-1918, będący inną wersją jego kompozycji Algorab w Kruku (delta gwiazdozbioru Kruka) z 1918 r. Kolejną grupę kompozycji o tej tematyce artysta stworzył w połowie lat trzydziestych, być może w związku z rozwojem Obserwatorium Astronomicznego w Krakowie, gdzie obserwowano wówczas podwójne gwiazdy zaćmieniowe, np. Algol (zaginiona kompozycja Witkacego o tytule Algol i jego ciemny towarzysz z 1935 r., znana z zapisu katalogowego Muzeum Śląskiego w Katowicach).

Dwustopniowa wizualizacja związanych z tym problemów naukowych – wiedza astronomiczna w postaci wizji malarskich, a następnie prezentacja twórczości artysty jako strony internetowej www.witkacy.hg.pl – wydaje się jak najbardziej spełniać założenia konferencji naukowej Od Biblia Pauperum do hipertekstu.


Sesja trzecia MUZEA

Portal naukowy jako centrum tworzenia i prezentacji wiedzy w informacjonalizmie Dr hab. Andrzej Radomski Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Żyjemy w kulturze coraz bardziej zdominowanej przez media. Podstawowym typem doświadczenia staje się doświadczenie audiowizualne. Niektórzy mówią wręcz o nastaniu nowej ery – najczęściej określanej jako informacjonalizm. Życie, praca i zabawa przenoszą się do sieci. Jedną z cech rzeczywistości informacjonalistycznej jest odejście od tekstu – jako głównego źródła wiedzy i medium prezentacji świata. Epoka Gutenberga odchodzi pomału do lamusa. Nowym sposobem prezentacji świata i źródłem wiedzy o nim stają się cyfrowe media. Portale stają się tym nowym, wirtualnym miejscem tworzenia, gromadzenia, przetwarzania i wymiany nowych „widzialności”. Ich interaktywny charakter powoduje, że stają się one także miejscem edukacji nowego sposobu partycypacji we współczesnej kulturze – polegającego na kreowaniu obrazów. Miliony ludzi na całym świecie tworzą i przesyłają zdjęcia do Flikra, filmy na You Tube czy Vimeo, nagrania audio na File Factory czy cyfrowe teksty i prezentacje na Calameo bądź Scribda. Również uczeni zaczynają przekonywać się do idei wizualizacji wiedzy – o czym świadczy ich spora aktywność chociażby na portalu Wiedza i Edukacja.

Od narracji do ekspozycji, czyli historia w muzeachDr Anna Ziębińska-Witek Zakład Historii i Kultury Żydów Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

Sposób, w jaki działa ekspozycja, jest jądrem doświadczenia muzealnego, chociaż ten aspekt wystawiennictwa jest często pomijany. Ocenia się jej treść, materiał użyty do jej skonstruowania, ale niewielkie mówi się o ekspozycji jako formie i jej charakterystyce pod tym właśnie względem. Ekspozycja muzealna jest medium składającym się z wielu innych (mediów), ale całość jest czymś więcej niż sumą części. Wychodząc z założenia, że muzealna ekspozycja historyczna jest specyficznym tworem kulturowym chciałabym zastanowić się nad regułami jej działania. Kolejnym problemem jest status obiektu w muzeach historycznych. Obiekt z reguły stanowi oś, która uzasadnia inne rodzaje aktywności muzealnej. Na muzeum spada odpowiedzialność za nabycie obiektu, jego konserwację, bezpieczeństwo, wystawienie, studia nad nim i interpretację. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych definicja obiektu była prosta: był to materiał prawdziwy. Używano też słów: „wyjątkowy”, „autentyczny”, „oryginalny”, „rzeczywisty”. Obecnie badacze wskazują na złożoność sytuacji. Obiektem może być przedmiot, doświadczenie, które przeżywamy, wizerunek stworzony dzięki talentowi i wrażliwości artysty, opowieść, historia, czy wreszcie bliski nam kontekst kulturowy. Niektórzy stawiają nawet tezę, że obiekty nie są jądrem muzeum, chociaż pozostają centralnym elementem wszystkich definicji pojęcia tej instytucji. Są ulotne – chociaż kuratorzy tak nie myślą – i muzea mogą ich nie potrzebować, by uzasadnić swoją działalność. Czym zatem dzisiaj jest obiekt muzealny? Jaka jest jego tożsamość?


Wystawy interaktywne jako forma przekazywania wiedzyDr Maciej Kluza Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Rozwój nauki w ciągu wieków wymagał równoległego rozwoju metod pozwalających na komunikowanie osiągnięć naukowych innym ludziom. Jednak przez długie lata adresatem komunikacji była głównie społeczność naukowa oraz władcy będący często patronami i opiekunami uczonych. W XVIII w. dostrzeżono potrzebę komunikowania osiągnięć naukowych również szerokim rzeszom społeczeństwa.

Prekursorami wystaw interaktywnych były instytucje takie jak Deutches Museum w Monachium czy Science Museum w Londynie, których zadaniem było prezentowanie społeczeństwu najnowszych osiągnięć nauki czy techniki. Zadaniem współczesnych wystaw interaktywnych jest wskazanie możliwości nauki poprzez innowacyjne otoczenie, programy i narzędzia, które pomagają ludziom, a szczególnie młodym ludziom, ukierunkować ich ciekawość świata. Forma ta jest szczególnie użyteczna do ilustracji zagadnień z dziedziny nauk ścisłych. Na wystawach interaktywnych prezentowane są zarówno odkrycia naukowe dokonane wiele lat temu, które są zawarte w treści programów nauczania szkolnego, jak i osiągnięcia nauki z ostatnich lat. W wystąpieniu przywołane zostaną przykłady wystaw przygotowywanych przez Muzeum UJ, a także przez inne podmioty w kraju i za granicą.

Przejrzeć Muzeum… Cyfrowe Muzeum Narodowe w WarszawieMgr Piotr P. Czyż, mgr Marcin Romeyko-HurkoMuzeum Narodowe w Warszawie

Muzeum Narodowe w Warszawie, podobnie jak wiele innych instytucji kultury w Polsce, nie pozostaje obojętne na rozwój technologii cyfrowych i społeczeństwa wiedzy. Uruchomienie w internecie własnego cyfrowego muzeum, pojmowanego jako jedna z form prezentacji naukowego katalogu zbiorów, poszerza zakres możliwości realizowania statutowych zadań instytucji. Istotnym wyzwaniem dla autorów programu było zaprojektowanie przejrzystego interfejsu umożliwiającego eksplorację różnorodnych kolekcji i odzwierciedlenie skomplikowanej sieci relacji pomiędzy zabytkami.

Muzeum udostępnia użytkownikom wielofunkcyjny system wyszukiwawczo-informacyjny zawierający możliwie kompletne informacje o muzealiach wraz z cyfrową dokumentacją fotograficzną. Dzięki podjętej na przełomie 2008 i 2009 r. współpracy Muzeum Narodowego w Warszawie z Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym, twórcą wykorzystywanego w większości polskich bibliotek cyfrowych programu dLibra, powstaje obecnie nowe narzędzie, służące prezentacji kolekcji muzealnych i umożliwiające komunikację z innymi bazami. Działający w wersji testowej program dMuseion, dedykowany szczególnie zbiorom artystycznym, ma szansę otworzyć krajowym muzeom drogę do wzajemnej współpracy, a także obecności w przedsięwzięciach globalnych, takich jak Europeana.


Sesja czwarta WIZUALIZACJA WIEDZY WE WSPÓŁCZESNYM SPOŁECZEŃSTWIE

Sztuka prezentacji naukiWiktor Niedzicki Politechnika Warszawska

Wierzymy w to, co widzimy. To obraz decyduje o powodzeniu prezentacji. Jak zatem zrobić dobre wrażenie? Mowa ciała, strój, niewerbalne środki przekazu. Czy zdajemy sobie sprawę z odbioru uczonych przez publiczność? Nieważna jest rzeczywistość, ważne jest, jak pokażą ją media. Kto ogląda telewizję? Jak pokazać naukę w mediach? Ciekawe materiały i inne pomoce naukowe. Skąd je wziąć? Nietypowe formy prezentacji nauki. Wiarygodność uczonego. Popularyzacja nauki czy rozrywka pseudonaukowa. Autor ponad 500 programów telewizyjnych „Laboratorium” oraz setek programów radiowych zaprezentuje wnioski z tysięcy nagrań z polskimi uczonymi.

Bazy danych i społeczeństwo refleksyjne. Unaocznienie jako forma wizualizacji kultury i społeczeństwaDr Alek Tarkowski Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego

Termin wizualizacji potraktowany dość ogólnie pozwala przyjrzeć się społecznym skutkom unaocznienia najróżniejszych procesów, które staje się możliwe dzięki technologiom cyfrowym (przede wszystkim bazom danych i archiwom cyfrowym). Szczególnym przykładem takiego unaocznienia jest wizualizacja danych, ale chodzi też o szerszą dostępność informacji, które dotychczas były efemeryczne. Zamierzam mówić o tym w perspektywie „Future Internet”, gdzie coraz bardziej będzie to dotyczyć także przedmiotów materialnych.

Model przestrzeni abstrakcjiProf. dr hab. Wiesław Gdowicz Zakład Badań Wizualnych i Interakcji, Wydział Projektowy Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach

„Niczego nie ma w intelekcie, czego uprzednio nie było w zmyśle.” Św. Tomasz z Akwinu.

Niezależnie od treści myślowych i ekspresji z jaką są podawane, w procesie dochodzenia do prawdy i jej posiadaniu, zachodzi ścisły związek pomiędzy metodą, a przedmiotem. Niemożliwe jest zrozumienie systemu myślowego bez uwzględnienia procesu wewnętrznego,


który zachodząc w umyśle kształtuje i buduje system i nadaje mu jednorodność. Prześledzenie życia umysłu w trakcie jego pracy jest sposobem poznania formułowanych przez dany system prawd. Bardzo znaczącym ułatwieniem tej czynności może być model wizualny, za pomocą którego procesy myślowe można zobaczyć. Użycie wizualnego modelu wprowadza porządek do sfery obserwowanych zjawisk.

Zasadniczym problemem, z którym zmagała się myśl ludzka, był fakt, że poznajemy materialne rzeczy niematerialnym umysłem. Jakakolwiek odpowiedź na ten problem ma fundamentalne znaczenie dla całości koncepcji poznania.

Próbując zrozumieć procesy zachodzące pomiędzy człowiekiem, rzeczą, (którą człowiek poznaje), znakiem (który tą rzecz zastępuje) i znaczeniem znaku – natrafiłem na ślad czynności wykonywanej przez intelekt, która pozwala lepiej zrozumieć wspomnianą relację: człowiek, rzecz, znak i znaczenie. Ta czynność to proces abstrakcji.

W moim wystąpieniu prezentuję model przestrzeni abstrakcji, który jest wynikiem prowadzonych badań rozpoczętych studiami nad problemem abstrakcji i procesami kształtowania się formy poznawczej w procesie poznania w filozofii św. Tomasza z Akwinu.

Pogłębione studia nad abstrakcją doprowadziły do odkrycia problemu wizualizacji jako narzędzia ułatwiającego rozumienie badanych procesów. Próby wyjaśnienia procesów logicznych, jakim podlega organizacja informacji metodą obrazowania, ujawniły szereg trudności związanych z charakterem obrazu. Dociekając natury tych trudności doszedłem do wniosku, że mogą one wynikać ze sposobu rozumienia procesów zachodzących pomiędzy rzeczą, znakiem i jego znaczeniem. Ażeby to stwierdzić, wymyśliłem narzędzie do obserwacji tych procesów, ułatwiające ich rozumienie. Tym narzędziem jest model przestrzeni abstrakcji, obrazujący proces formowania przez intelekt przedmiotu intelektualnego poznania.

Symboliczna reprezentacja wiedzy w sztukach plastycznychDr Andrzej KrzywkaInstytut Artystyczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

W historii ludzkości proces poznania podmiotowego postępował od mitycznej obrazotwórczości ku abstrakcyjnej wolności. Procesowi temu są podporządkowane strategie uprzedmiotowienia rozumiane jako oddzielne formy symboliczne (E. Cassirer), tworzą one mit, język, sztukę i naukę.

Każda obrazotwórczość pozbawiona wiedzy podąża ku dogmatom poznawczym, przyrost wiedzy związany z abstrakcyjnym postępowaniem w obrębie poszczególnych form symbolicznych oznacza poszerzenie obszarów wolności poznawczej związanej z falsyfikacją jako konieczną determinantą współczesnego poznania. Abstrakcyjne, wolne od determinizmu poznanie niesie poważne niebezpieczeństwo związane z wirtualizacją rzeczywistości.

Wydaje się, że jedynie sztuka posiada właściwość, które pozwalają zbalansować powyższą dychotomię, a to dzięki mechanizmowi przekładu języka symbolicznego, który ułatwia wzajemną komunikację między autonomicznymi symbolicznymi formami.

W artykule podejmę dyskusję ze stanowiskiem człowieka–twórcy w świecie, który przemienia wrażenia zmysłowe w twory sztuki wizualnej zawierające sens.


Wi-rewitalizacja – marzenie o poznaniu ponad granicami czasu i przestrzeni Dr Daria Rzepiela Atuta Sztuka Przestrzeni, Prudnik

Wirtualizacja wiedzy umożliwia równoległe istnienie tego, co w rzeczywistości jednocześnie istnieć nie może. Niematerialny przekaz jest szansą poszerzenia poznania, przekroczenia granic czasu i przestrzeni.

W przypadku wielu obiektów zdegradowanych mamy do czynienia nie z jednym okresem historycznym poprzedzającym stan obecny, ale z kilkoma. To nawarstwianie znaczeń i form: dosłownie – poprzez kolejne przebudowy, i w przenośni – w kontekście kultury.

Wi-rewitalizacja jest stworzeniem ram dla uwidocznienia historii i wirtualnego istnienia architektury jako procesu przestrzennego w rzeczywistym otoczeniu. Indywidualny wgląd w inne wymiary wi-rewitalizowanej przestrzeni nie ogranicza swobody poruszania się, ale zachęca do szukania kolejnych śladów w rzeczywistym obiekcie – po to, by budzić kolejne pytania i stymulować wyobraźnię, by widzieć i słyszeć więcej.

Totalna mobilizacja społeczeństwa. Fazy totalnej mobilizacji w tragicznych okresach historiiMgr Maciej Maraszkiewicz Stowarzyszenie Młodych Demokratów, Słupsk

Głównym celem badawczym jest ukazanie siły, skuteczności, zagrożeń oraz skutków zastosowania w polityce idei „zasady totalnej mobilizacji” w kreowaniu politycznej wizji jednostki, społeczeństwa, narodu. Działanie tej zasady, przekształcające społeczeństwo w naród – od Biblii Pauperum do świata, w którym jest już zbrodniczą jednością – przedstawione zostanie za pomocą hipertekstu, w trzech częściach. Pierwsza ukazuje momenty rozwarstwienia społeczeństw lub narodów i dogodnych sytuacji politycznych, w których politykom udaje się podzielić je na dwie zasadniczo poróżnione grupy, ”MY” i ”ONI”. Druga część pokaże sytuacje oraz podejmowane przez polityków działania, dzięki którym udaje się im wykreować (stosując ”zasadę totalnej mobilizacji”) zaplanowaną politycznie jedność i spójność społeczeństw, narodów, którymi rządzą. Ta polityczna jedność budowana jest na sprzeciwie do „INNYCH”, „OBCYCH”, „WROGÓW”. W trzeciej części zostanie ukazana ilustracja trzech stadiów zachowań ludzi zmobilizowanych politycznie, społecznie, a nawet militarnie, którymi w ostatnim stadium zaczyna rządzić „prawo dziczy”. Powodem tych zachowań jest wykreowany ludzki lęk, strach przed „INNYMI”, „OBCYMI”, a więc „WROGAMI”. Metodologia badawcza opiera się na przekrojowej analizie społeczeństw i społeczności od średniowiecza poprzez oświecenie aż do czasów współczesnych, ze szczególnym uwzględnieniem okresu 1918–1945. W pracy wykorzystywano narzędzia badawcze socjologii jakościowej, analizując filmy, rysunki, zdjęcia, plakaty, gazety, karykatury oraz zapisane lub nagrane na różnych nośnikach wypowiedzi: zwyczajnych ludzi, polityków, przywódców, dyktatorów, zbrodniarzy.


Wizualizacja WikipediiProf. dr Włodzisław Duch1, dr Julian Szymański2 1 Katedra Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2 Wydział Elektroniki Telekomunikacji i Informatyki Politechniki Gdańskiej

W artykule przedstawiono zagadnienie wizualizacji wielkoskalowych danych, które mogą być przedstawione w postaci grafu. Opisano podejście wykorzystane do utworzenia grafu reprezentującego powiązania pomiędzy artykułami polskiej Wikipedii. Zaprezentowano trzy przykładowe podejścia do zobrazowania w postaci dwuwymiarowego grafu powiązań pomiędzy artykułami pochodzącymi z dwóch kategorii: informatyki i medycyny.

Przedstawiono system wykorzystujący wizualną prezentację struktury kategorii Wikipedii używanych do wyszukiwania artykułów zbliżonych tematycznie. W postaci graficznej przedstawione zostały podstawowe funkcjonalności systemu obrazujące możliwości wykorzystania struktur grafowych do prezentacji istotnych zależności semantycznych w dużym repozytorium wiedzy.

Mapy nauki i technologii – możliwości wizualizacji zarządzania zmianą technologiczną

Prof. dr Anna Rogut EEDRI-Instytut Badań nad Przedsiębiorczością i Rozwojem Ekonomicznym, Łódź

Na podstawie dotychczasowych foresightów można powiedzieć, że Polska dysponuje potencjałem rozwijania wielu radykalnych technologii, i już prowadzi szereg interesujących prac naukowo-badawczych. Brak jest jednak jasności co do rodzaju nisz technologicznych, wokół których można budować dobrą pozycję konkurencyjną lub przywództwo technologiczne. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest nadmiar słabo ustrukturyzowanej informacji. Celem referatu będzie przedstawienie możliwości wykorzystania jednego z bardziej popularnych instrumentów wizualizacji wiedzy i informacji, jakim są mapy technologii i mapy nauki, do rozpoznawania nowych ścieżek rozwoju technologicznego i wspierania różnych grup interesariuszy i decydentów politycznych w efektywnym modelowaniu polityki naukowo-technologicznej i innowacyjnej.

Jak odczytujemy infografiki? Analiza aktywności wizualnej odbiorców metodą eyterackinguMgr Mateusz Leszkowicz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

Celem referatu jest próba odnalezienia prawidłowości w odczytywaniu przez odbiorców tekstów wielomodalnych. Jako materiał badawczy wykorzystane zostały infografiki. Ich cechą charakterystyczną jest specyficzna struktura zapisu wizualnego połączonych ze sobą treści tekstowych, ilustracyjnych oraz fotograficznych. Analiza taka ma na celu określenie


punktów wejściowych oraz ścieżek podążania wzroku czytających i ustalenia optymalnej struktury infografiki dla procesów uczenia się i rozumienia. W badaniu wykorzystano urządzenie do śledzenia ruchów gałki ocznej Eyetracker TOBII T60.

Wizualizacja danych i analiza wizualna okiem informatykaDr Krzysztof Nowiński Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego Uniwersytetu Warszawskiego

Dane, informacja, wiedza – od drzew do lasu.Dane – od realnych lub modelowanych elementów widzialnego świata do obiektów w abstrakcyjnej przestrzeni.Oko – najsprawniejszy odbiorca informacji.Wizualizacja – zamiana matematycznej abstrakcji na obraz.Analiza wizualna – poszukiwania w obrazie.Analiza wizualna i analiza statystyczna – pytania i odpowiedzi.Wizualna prawda i fałsz – rzetelność i propaganda.

Sztuka w Warszawie w latach 1901-1920 - szkic mapy topik. Dr Piotr Kopszak Muzeum Narodowe w Warszawie

Mapy Topik (Topic Maps) są przyjętym przez ISO (ISO/IEC 13250:2003) standardem opisu i wymiany informacji, który powstał, aby umożliwić tworzenie i łączenie ze sobą indeksów dokumentacji technicznej. Model opisu informacji przyjęty w mapach topik wydaje się być szczególnie atrakcyjny do tworzenia dokumentów z dziedziny nauk humanistycznych. W referacie przedstawiona zostanie mapa topik stworzona dla opracowania części katalogowej monografii życia artystycznego Warszawy w latach 1901-1920.

Jak odkrywać różnorodność w danych statystycznych? Analiza danych o nauce polskiej przy użyciu interaktywnych technik wizualizacyjnychDr Agnieszka Szóstek, mgr inż. Marta Osęka Ośrodek Przetwarzania Informacji, Warszawa

Oskar Wilde powiedział: „Są kłamstwa, wielkie kłamstwa i statystyki”. Miał rację w tym, że dane statystyczne, tradycyjnie przedstawiane w formie uśrednionego wyniku statystycznego, mają tendencję do ukrywania informacji, które mogłyby stać się podstawą do głębszego zrozumienia zachodzących zmian, np. w różnych aspektach rozwoju kraju. W naszej prezentacji chcemy przedstawić możliwości użycia interaktywnych danych wizualizacyjnych do analizy trendów w rozwoju nauki polskiej i pokazać, w jaki sposób pozwalają one głębiej te trendy zrozumieć.


INDEKS NAZWISK

Arabas......................................................16Biały.........................................................18Czyż.........................................................25Duch.........................................................29Gdowicz...................................................26Jackiewicz................................................19Kluza........................................................25Knapiński...................................................9Kolendo...................................................12Kolendo-Korczak.....................................11Kopszak...................................................30Koszowy..................................................20Kozłowski................................................16Krzywka...................................................27Leszkowicz..............................................30Maraszkiewicz.........................................28Mencfel....................................................12Moch........................................................22Murawska-Muthesius................................9Niedzicki..................................................26Nowiński..................................................30Ochnio.....................................................15Osęka.......................................................31Radomski.................................................24

Rogut.......................................................29Romeyko-Hurko......................................25Rudzka.....................................................20Rusiński...................................................20Rzepiela...................................................28Skotarczak...............................................20Soszyński.................................................10Szóstek.....................................................31Sztompka.................................................19Szymański................................................29Śledzianowska.........................................14Taborska..................................................21Tarkowski................................................26Tchórzewska-Kabata...............................16Tomicka...................................................11Troszyński...............................................17Vorbrich...................................................22Wagner.....................................................17Wiercińska...............................................13Wyka........................................................14Zapłata.....................................................21Ziębińska-Witek......................................24Żakiewicz.................................................23


wizualizacja wiedzy

Documents