with borges

8
لهگهڵ سدا ی خ ر ۆ ب ی ف ی س دار مه دیDidar Masifi

Upload: didar-karim

Post on 31-Mar-2016

219 views

Category:

Documents


1 download

DESCRIPTION

Memoir of Aleberto Manguel

TRANSCRIPT

Page 1: With Borges

بۆرخیسداله‌گه‌ڵ

مه سیفی دیدارDidar Masifi

* چاکێتێکی به‌ جوانه‌ قه‌واره‌ کتێبێکی دا بۆرخیس له‌گه‌ڵ

. وێنه‌‌‌ و نوسین له‌ پڕ الپه‌ره‌ی شه‌ش و سه‌د و‌ قه‌شه‌نگ

پیاوێکی‌ ده‌رباره‌ی نه‌کراو باس یاده‌وه‌ری گه‌لێک کتێبه‌که‌

له‌ یه‌کێکه‌ هه‌نووکه‌ تا که‌ ده‌گێڕێته‌وه کوێر‌ و شه‌رمن

. ئه‌ده‌ب‌ چاوساغه‌کانی گه‌وره‌رێکه‌وتێکی ئه‌نجامی‌ له بچووکه‌ ئه‌ده‌بییه‌ پرۆژه‌یه‌ ئه‌م

له‌و‌ یه‌کێک له‌ بۆرخیس کاتێک بووه‌، دایک له‌ سه‌یر

چاوه‌ به‌ پیگمالیۆن کتێبفرۆشی بۆ چوونی ئێوارانه‌ی

و ده‌وه‌ستێت هه‌رزه‌کارێک به‌رامبه‌ر له‌ کوێره‌کانی

. ده‌کات لێ داوایه‌کیناوی به‌ بوو جووله‌که‌ ژنێکی هی پیگمالیۆن‌ کتێبفرۆشی

. له‌ بووبوو نیشته‌جێ ئایرێس‌ بوێنۆس له‌ نازییه‌کان ترسی له‌ که‌ لێباخ لیلی

Page 2: With Borges

} بوو } ساڵان چوارده‌ مانگێل، ئه‌لبێرتۆ بۆرخیسدا له‌گه‌ڵ کتێبی نوسه‌ری شه‌سته‌کان

. ده‌کرد کاری ئه‌لمانییه‌‌ جووه‌ ژنه ئه‌و الی خوێندن‌ کاته‌کانی بوونی ته‌واو دوای وئه‌ڵمانی، زمانه‌کانی ئیسپانی له‌ جگه‌ ده‌رده‌که‌وێت، کتێبه‌ له‌و وه‌ک بۆرخیس

. بێئه‌ندازه‌ی چێژی خوێندنه‌وه‌ بۆ به‌ڵام زانیووه‌ عیبری و پۆرتۆگی، ئیتالی، ئینگلیزی،

به‌ره‌و بوو دا هاتوچۆ له‌ هه‌رده‌م بۆیه‌ ده‌بینی ئه‌ڵمانی و ئینگلیزی زمانی له‌

. زمانه‌ دوو به‌و تازه‌ و کۆن کتێبی له‌ بوو پڕ که‌ پیگمالیۆن کتێبفرۆشی{ ** له‌گه‌ڵ کتێبی نوسه‌ری مانگێل ئه‌لبێرتۆ

کاتێک{ نه‌بوو سه‌رسام هیچ سه‌ره‌تا ، بۆرخیسدا

که کرد لێی داوای و ژووره‌وه‌ هاته‌ بۆرخیس

له‌ و بدات پێ ئێوارانی سه‌عاته‌کانی له‌ هه‌ندێک

. بۆ رێکه‌وته‌ ئه‌و بخوێنێته‌وه‌ بۆ کتێبی ماڵه‌وه‌

وه‌های گرنگییه‌کی مانگێل وه‌ک هه‌رزه‌کارێکی

پیره‌ ته‌نها ئه‌و دیدی له‌ بۆرخیس چونکه‌ نه‌بوو

ناوه‌ که‌ بوو کوێر و شه‌رمن و پۆشته‌ پیاوێکی

. بۆ ئه‌وه‌‌ کاتێک به‌ڵام کتێبفرۆشییه‌که‌ ده‌هاته‌ ناوه‌

ده‌هێنێنێت، بۆرخیس ناوی و ده‌گێڕێته‌وه پلکێکی

ئه‌و تێبینییه‌کانی رۆژانه‌ پێویسته‌ که‌ ده‌ڵێت خوشکه‌زایه‌کی به‌ و ده‌بێت شاگه‌شکه‌ ژنه‌

" . غرور له‌ پڕ هه‌رزه‌کارێکی من ده‌ڵێت، مانگێل ئه‌لبێرتۆ بنوسێته‌وه‌ گرنگه‌ ئه‌زموونه‌

هات " پوورم قسه‌یه‌ی به‌و گاڵته‌م و بوومناخی قووڵایی تا هه‌میشه‌یی، پیشه‌ی ده‌بێته‌ نوسین و ده‌بێت گه‌وره‌ که‌ به‌ڵام

. نه‌نوسیبووه‌وه‌ دیدارانه‌ ئه‌و ده‌رباره‌ی شتێکی هیچ که‌ له‌وه‌ی ده‌یگرێت په‌ژیوانیده‌نوسێت، دیکه‌ بواره‌کانی له‌ شه‌شکتێب و رۆمان دوو ئه‌وه‌ی دوای مانگێل ئه‌لبێرتۆ

ساڵان چل به‌ر کاتێک‌ به‌رچاو ده‌هێنێته‌وه‌ زیندوو رۆژگارانه‌ ئه‌و و ده‌خات وه‌گڕ زه‌ینی

. ده‌خوێنده‌وه‌ بۆ کتێبی دوای له‌ کتێب و بۆرخیسداده‌نیشت به‌رامبه‌ر له‌ده‌گاته‌ و ده‌بڕێت جاده‌کان چۆن که‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ ئه‌وه‌ سه‌ره‌تا دا کتێبه‌که‌ی له‌

( ژماره‌ ئه‌پارتمانی ده‌رگای له‌ تا سوور مه‌رمه‌ڕی ته‌الرێکی . B 6به‌رده‌می ) له‌ بد‌ات

. ده‌ژیا فانی ناوی به‌ کاره‌که‌رێک و ساڵه‌ نه‌وه‌د ته‌مه‌ن دایکی له‌گه‌ڵ بۆرخیس ژووره‌

بۆ کتێبی خۆی هه‌رده‌م بن، کز چاوه‌کانی و بێت پیر ته‌واو بۆرخیس دایکی به‌رله‌وه‌ی

. دواتر بووه‌، هاوسه‌ری ده‌ستی رۆژگارێک که‌وا ده‌یگوت ئه‌و ده‌خوێنده‌وه‌ کوڕه‌که‌ی

. کوڕه‌که‌ی بۆ چاو و ده‌ست به‌ بووه‌ - بۆرخیس، ماڵی ده‌چووه‌ سه‌عات چوار سێ هه‌فته‌ی که‌ مانگێل ئه‌لبێرتۆ له‌ جگه‌

ئه‌رژه‌نتینیه‌ کوێره‌ شاعیره‌ و نوسه‌ر ئه‌و بۆ کتێبیان که‌ هه‌بوون دیکه‌ش که‌سانی

نێو. له‌ هه‌بوو، کتێبی دونیایه‌ک ماڵه‌وه‌ش له‌ و گه‌ڕابوو دونیا بۆرخیس ده‌خوێنده‌وه‌

پتر هه‌موویان له‌ کیخۆته‌ی دۆن و ڤیرجیل هۆمیرۆسو و یه‌كشه‌و و هه‌زار کتێبه‌کان

Page 3: With Borges

ده‌سته‌سڕه‌که‌ی. کۆڵۆنیای بۆنی هه‌رده‌م و بوو تاریک و کپ ماڵه‌که‌ی خۆشده‌ویست

. زه‌رد بۆینباخێکی و خۆڵه‌مێشی پانتۆڵێکی و چاکه‌تێک به‌ کاتێک لێده‌هات باخه‌ڵی سه‌ر

. کتێبه‌که‌یدا سێی و سی الپه‌ڕه‌ له‌ مانگێل ئه‌لبێرتۆ داده‌نیشت خوێندنه‌وه‌ کونجی له‌

: نوسینی " کتێب، خوێند‌نه‌وه‌ی بوو کتێبدا نێو له‌ ژیان کرۆکی بۆرخیس بۆ ده‌نوسێت

کتێب " سه‌ر له‌ کردن قسه‌ هه‌روه‌ها کتێب،پێستی ره‌نگی چونکه‌ خۆشده‌ویست زۆر زه‌ردی ره‌نگی بۆرخیس ده‌ڵێت هه‌روه‌ها

بۆرخیسی شانی له‌سه‌ر چه‌پۆکی جارێکیان دڕه‌نده‌یه‌ی گیانله‌به‌ره‌ ئه‌و بوو، پڵنگ

. باخچه‌یه‌کی له‌ کاتێک ده‌گێڕایه‌وه‌ دیکه‌شی بۆرخیسرووداوێکی دایکی دانابوو منداڵ

دوور زۆر به‌ و بوو نووساند پڵنگێک قه‌فه‌سی به‌ خۆی ساڵییه‌که‌ی سێ کوڕه‌ ئاژه‌ڵان

نه‌ده‌که‌وته‌وه‌. بۆرخیس بۆ کیپلینگ ناوی به‌ ئینگلیز نوسه‌رێکی چیرۆکێکی مانگێل ئه‌لبێرتۆ جارێکیان

بۆرخیسده‌ڵێت ده‌کات، پڵنگ وه‌ک دڕنده‌یه‌کی تارمایی باسله‌ تێیدا که‌ ده‌خوێنێته‌وه‌

" ! بیت" نه‌بوو دایک له‌ پڵنگ به‌ که‌ گوناهیت چه‌نده‌و روون زه‌ین ئه‌وه‌نده‌ هه‌زار به‌رانبه‌ردا له‌ بوو، تاریک و کوێر چاوانی بۆرخیسچه‌نده‌

. و دڵه‌وه له‌ ئه‌ڵمانی و ئینگلیزی زمانه‌کانی به‌ درێژ شیعری ده‌یتوانی ئه‌و بوو تیژ بیر

. له‌ تایبه‌ت به‌ بوو، گفتوگۆ له‌ حه‌زی زۆر بوو، به‌هره‌مه‌ند که‌سێکی بخوێنێته‌وه‌ ئه‌زبه‌ر‌

. خواردندا کاتی . و باو الی به‌جێمابوو بۆ چاوی نه‌خۆشی ئینگلیزه‌که‌یه‌وه‌ گه‌وره‌ باپیره‌ له‌ بۆرخیس‌

له‌ بۆرخیس بۆیه‌ ده‌دا، ده‌ست له‌ بیناییان بوون که‌ل هه‌ره‌تی له‌ زۆبه‌یان باپیرانی

. ده‌زانی تاڵه‌ی راستییه‌ ئه‌و جۆرێک به‌ چونکه‌ بوو ناشاد منداڵییه‌وه سه‌رده‌میمێزێک بوو، نه‌گۆڕ هه‌رده‌م بۆرخیس ئۆفیسی و ماڵ که‌وا ده‌ڵێت کتێبه‌دا له‌و مانگێل

. به‌ هه‌روه‌ها کتێب له‌ پڕ ده‌القه‌یسپی دوو له‌گه‌ڵ بوو، ده‌وره‌وه‌ به‌ کورسییه‌کی سێ

. تاقانه‌که‌ی خوشکه‌ نورا هه‌ڵواسراوبوو نورا ده‌ستی نیگارێکی دیواره‌که‌دا الیه‌کی

. بوو به‌هره‌مه‌ند و بڵێیتجوان تا ئافره‌تێکی بۆرخیس، . بۆرخیسبوو شوێنیخه‌وتنی که‌ بوو لێ ئاسنی قه‌ره‌وێله‌یه‌کی نوستن ژووری له‌

ڤێرگاس ماریۆ رۆمانوس و نوسه‌ر کاتێک بوو، ساکار و ساده‌ بۆرخیسزۆر ماڵه‌که‌ی

گه‌وره‌ شوێنێکی له‌ بۆچی که‌ ده‌ڵێت پێی ده‌کات، سه‌ردانی په‌نجاکان کۆتایی له‌ یۆسا

. به‌و وه‌ڵامێکی بۆیه‌ ده‌ڕه‌نجێت، دڵی که‌مێک پرسیاره‌که‌ بۆرخیسبه‌ ناژیێت خۆشتر و

" له‌ لێره‌ بکه‌ن، وه‌ها لیما له‌ ئێوه‌ له‌وانه‌یه‌ بوو، دا یۆسا به‌ پالری له‌ پڕ شێوه‌یه‌

" ناده‌ن نیشان بوێنۆسئایرێسخه‌ڵکخۆیانبه‌رامبه‌ر له‌ کورسییه‌ک سه‌ر له‌ هه‌رده‌م خوێنده‌وه‌ بۆ ده‌ڵێت مانگێل ئه‌لبێرتۆ

. باسی ده‌کرد، خۆی باسی ئه‌و خوێندنه‌وه‌دا کاته‌کانی نێوان له‌ داده‌نیشت بۆرخیسره‌فتاره‌ له‌ راسته‌وخۆ نا شێوه‌یه‌کی به‌ و ئه‌رژه‌نتین سیاسی که‌شوهه‌وای

ده‌دوا پیرۆن .دیکتاتۆرییه‌کانی

Page 4: With Borges

کۆڕه‌کانی و سیمینار له‌ کردن به‌شداری دوایی به‌ڵام بوو، بۆرخیسکه‌سێکیشه‌رمنو هه‌ڵبڕین ده‌نگ ئاستی‌ تا بوو هه‌وڵدان له‌ به‌رده‌وام خه‌ڵک، بۆ قسه‌کردن

" . هه‌ستده‌که‌م ده‌ڵێت بۆرخیس باره‌یه‌ له‌و پێبدات په‌ره‌ ئاخاوتنی شێوازه‌کانی

پیاوێکیشه‌رمن سه‌ندنه‌وه‌ی تۆڵه‌ له‌ بریتین خه‌ڵک به‌رامبه‌ر له‌ " .ئاخاوتنه‌کانم

و به‌رده‌وام خوێنه‌رێکی بوو، توانا به‌ شاعیرێکی و نوسه‌ر ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ بۆرخیس . و بیر هه‌رده‌م ئه‌و بوو مێژووییه‌کانیش و ئه‌ده‌بی تێکسته‌ نێو قووڵبووه‌وه‌ی

" . له‌ زۆر ده‌ڵێت، نوسه‌ران به‌ سه‌باره‌ت بوون باو دژه‌ و تایبه‌ت بۆچوونه‌کانیکه‌ هه‌ن دیکه‌ هه‌ندێکی کتێبه‌وه‌، یه‌ک نێو بخه‌نه‌ دونیا هه‌وڵده‌ده‌ن نوسه‌ران

بۆ هه‌م هه‌وڵده‌ده‌ن بۆیه‌ کتێب، له‌ یه‌ بریتی خۆی دونیا ده‌که‌ن هه‌ست نموونه‌یینخه‌ڵک بۆ هه‌م بیخوێننه‌وه‌ " .خۆیان

که‌ ده‌ڵێت و ده‌کات ریز دیار نوسه‌رێکی کۆمه‌ڵه‌ کتێبه‌که‌یدا له‌ مانگێل ئه‌لبێرتۆبۆرخیسپێشتر هه‌رچه‌نده‌ بخوێنێته‌وه، ئه‌ده‌ب مێژووی ده‌توانێت هۆیانه‌وه‌ به‌ خوێنه‌ر

. له‌ بریتیین ناوه‌کان دانه‌نابوون‌‌‌ نموونه‌یی نوسه‌ری به‌ و کردبوو ره‌فز زۆربه‌یانی

مان، نیرۆدا، به‌لزاک، زۆال، پروست، مۆپاسان، ستێندال، فلۆبیر، گۆته‌، ئه‌وستن،دیکه چه‌ندانی و لۆرکا تۆلستۆی، . مارکیز،

" ده‌ڵێت شوێنێکدا له‌ ده‌کرد، یه‌هودییه‌که‌ی و ئینگلیزی ئه‌سڵه‌ به‌ شانازی بۆرخیسسه‌رخستنی له‌ هه‌بووه‌ به‌رچاوی رۆڵێکی که نه‌سلێکم به‌ سه‌ر که‌وا ئاسووده‌م

رۆژئاوا " شارستانیه‌تی

ئێسقان سه‌ر تا بۆرخیس ئه‌وه‌ی سه‌رباری که‌ ده‌ڵێت مانگێل ئه‌لبێرتۆ باره‌وه‌ له‌و ) ( جوداخوازییه‌کی جار گه‌لێک که‌چی بوو، دۆست مرۆڤ هیومانیست که‌سێکی

دیاربووه پێوه‌ . منداڵانه‌ی

ده‌مێنێت، دا له‌گه‌ڵ په‌یوه‌ندی بۆرخیس مردنی تا هه‌رزه‌کارییه‌وه‌ کاته‌کانی له‌ مانگێل

ساڵی له‌ بۆرخیسی جار مردنی 1985دوا له‌ به‌ر ساڵێک واته‌ پاریسبینی، له‌ .

و هاینه‌ به‌ شوێنه‌ له‌و خۆشده‌ویست، زۆر سویسرا له‌ جنێڤی شاری بۆرخیس . شاره‌ له‌و بۆدلێری جار یه‌که‌م هه‌روه‌ها بووبوو ئاشنا کیپلینگ و ڤیرجیل

له‌. سه‌ره‌کی به‌شێکی به‌ بووبوون سه‌یر جۆرێکی به‌ کتێب و خوێندنه‌وه‌ خوێندبووه‌‌وه‌

" . کتێبه‌ له‌وانه‌یه‌ که‌ هه‌ستده‌که‌م به‌رچی له‌ نازانم ده‌ڵێت ئه‌و بۆرخیسدا ژیانی

" . وه‌های بووه‌ ئاخاوتنه‌ ئه‌و بیرهاتنه‌وه‌ی له‌وانه‌یه‌ بۆیه‌ بهێنیت بۆ ره‌هامان خۆشی

به‌ جنێڤ شاری نه‌خۆشخانه‌یه‌کی له‌ مردن جیگای سه‌ر له‌ که‌ کردبێت بۆرخیس له‌بخوێنێته‌وه بۆ کتێبی بڵێت‌ ئه‌ڵمانییه‌که . سسته‌ره‌

له‌ یه‌کێک ده‌رباره‌ی جوانه‌ و کورت یاده‌ورییه‌کی بۆرخیسدا له‌گه‌ڵ کتێبی وشه،‌ دوا

. دیوێکی خێرایی به‌ زۆر کتێبێکه‌ ئه‌ده‌ب دونیای جوانه‌کانی و جیددی و پته‌و ستوونه‌

زیاتر بینایی دانی ده‌ست له‌ دوایی چۆن که‌ روو، بۆرخیسده‌خاته‌ ژیانی له‌ باسنه‌کراوبووبوو خوێندنه‌وه‌ کتێبو .تامه‌زرۆی

Page 5: With Borges

هه‌تا که‌ نه‌کات لێ هه‌رزه‌کار ئه‌لبێرتۆی وه‌ک ئێمه‌ش جوان وه‌ها کتێبێکی ده‌بێت ئایا . مه‌رگیش سه‌ره‌ له‌ مه‌زن بۆرخیسی وه‌ک یان بین کتێبه‌وه‌ راوکردنی دوای به‌ سه‌ر

بخوازێت کتێب هه‌ر دڵمان شتێک هه‌موو له‌ .به‌ر

2009 هاوینی

* . وه‌ک: چه‌سپاوه‌ نه‌ کتێبه‌ به‌ ته‌واوی به‌ که‌ ده‌ڵێت کتێب ناسکانه‌ی به‌رگه‌ جۆره‌ به‌و چاپ ده‌زگاکانی زۆر چاکێت

به‌ر کرابێته‌ جلی کتێب که‌ .ئه‌وه‌یه‌ ** : ساڵی له‌ و که‌نه‌داییه‌ نوسه‌رێکی مانگێل . 1948ئه‌لبێرتۆ له‌ منداڵی سه‌رده‌می بووه‌ دایک له‌ ئایرێس بوێنۆس له‌

. مانگێل ئه‌لبێرتۆ ژیاوه‌ دیکه‌ وڵاتی چه‌ندین له‌ دواتر هه‌روه‌ها وڵاته‌‌، له‌و بووه‌ ئه‌رژه‌نتین باڵیۆزی باوکی چونکه‌ ژیاوه‌ ئیسرائیل . دیاره‌کانی هه‌ره‌ کتێبه‌ له‌ یه‌کێکه‌ خوێندنه‌وه‌ میژووی دیکه‌ کتێبی چه‌ندین و رۆمان دوو .خاوه‌ن