wintertuin jaarverslag 2010
DESCRIPTION
Jaarverslag van Literair Productiehuis Wintertuin, met activiteiten in 2010.TRANSCRIPT
jaarverslag
Nu u! met F. Starik
inhoud
5 inleiding
13 producties en uitvoeringen Poetracks It folds into ... Fauser Nu u! Short Story Cinema De Uren Wintertuin als Poëziecurator Helias Ich bin ein Holländer
21 festivals en evenementen De geest moet waaien Wintertuinfestival Nijmeegs Boekenfeest
25 educatie Nijmeegs Kinderboekenfeest Cool Poetry Lezen met de Sterren 3×Niks
27 werkplaats Literaturjugend Kersentuin
29 internationaal Brachensiedlung Dortmunder Lyriktag Stimmenwechsel HIER: Stadsverhalen
31 publicaties Schrap me WE DO MUSIC, 40 jaar Doornroosje HIER Helias Ich bin ein Holländer
34 overzicht activiteiten balans baten en lasten
38 colofon
Characterdesign van Fauser. Ontwerp: Olivier Heiligers
Fauser is een nieuw Wintertuin-concept. Schrijvers en tekenaars onderzoeken de Nederlandse man als reaguurder.
5
Daarnaast ontwikkelt Wintertuin educatieve programma’s voor scholieren en coördineert Wintertuin de eerste Nederlandse literaire schrijfopleiding aan een hogeschool voor de kunsten. Deze vierjarige bachelor Creative Writing start september 2011 aan Artez hoge-school voor de kunsten, Arnhem. Het jaar 2010 was een zeer geslaagd jaar. Ten eerste qua bereik. In totaal bereikten de Wintertuinactiviteiten 30.481 bezoekers. Ten tweede was de spin-off van de activiteiten groot. In België reikte onze productie Poetracks, een bewerking van het gedicht Envoi van Hugo Claus door de band Absynthe Minded, twee weken lang tot de nr. 1 positie van de nationale hitlijst. In Duitsland ontving de door Wintertuin georganiseerde Lyriktag lovende recensies in kranten als Ruhr-Nachrichten en de West-fälische Rundschau. En in Nederland wist het nieuws over Wintertuinproducties door te drin-gen tot het NOS Journaal en De Wereld Draait Door. Verder was 2010 ook artistiek geslaagd. Onze prachtige poëziebundel Schrap me was een wereldpremière want de eerste bundel met Newspaper blackout poetry. Deze bundel werd, evenals onze ander uitgaven zeer goed ontvangen. Ook zagen we de waardering van de pers, en de belangstelling van het publiek en van afnemers als podia en festivals voor onze producties groeien. Tenslotte stemde 2010 ook financieel tot tevredenheid. De stichting boekte een positief resultaat.
doelstelling & missie
Literair Productiehuis Wintertuin vindt dat de literaire cultuur een vitale en relevante rol moet spelen in de cultuurbeleving van jonge mensen.
inleiding
Wintertuin is het eerste Nederlandse literaire productiehuis. Wintertuin houdt kantoor in Nijmegen en in Arnhem. Daar worden jaarlijks nieuwe programma’s en producties op het snij-vlak van literatuur en andere kunsten bedacht en ontwikkeld. Uitvoeringen vinden plaats op diverse podia, in musea en tijdens festivals in Nederland, België en Duitsland. De Wintertuinproducties zorgen ervoor dat literatuur een vitaal onderdeel is van de heden-daagse cultuurbeleving. Wintertuin injecteert literatuur in beeldende kunst, in (pop)muziek, in strips en in mode. Een voorbeeld van één van de succes-volle lopende producties is Poetracks, waarin popmuzikanten beroemde klassieke poëzie bewerken. Recent haalde Poetracks het NOS Journaal, DWDD, het podium van Lowlands en in 2010 scoorde Wintertuin met deze productie een nummer 1 hit in België. Wintertuin organiseert jaarlijks in Nijmegen het Wintertuinfestival, het grootste Nederland-se literatuurfestival en jaarlijks in Arnhem het festival De geest moet waaien, een vierdaags festival voor het Gesproken Woord. Naast de twee eigen festivals verzorgt Wintertuin pro-grammering van diverse regionale en (inter)nationale literaire evenementen. Wintertuin is zowel zichtbaar en aanwezig in Oost Nederland als op de landelijke podia en in de landelijke media. Mediapartners van het Wintertuinfestival zijn nrc.next en Cultura. Als talentontwikkelaar heeft Wintertuin een werkplaats waarin jonge schrijvers, dichters en theaterschrijvers zowel artistiek als zakelijk worden begeleid.
6
INLEIDING
Literair Productiehuis Wintertuin begeleidt en presenteert literair talent, faciliteert en initi-eert experiment, stimuleert netwerkvorming tussen de letteren en andere disciplines, en draagt op verschillende manieren bij aan disci-plinaire verdieping. Literair Productiehuis Wintertuin legt zich toe op het produceren en ontwikkelen van genreverbindende literaire producties, voor-stellingen en evenementen, op het verstrek-ken van productieopdrachten en op het actief ondersteunen van jonge schrijvers.
meervoudige geletterdheid
Achtergrond: ontwikkeling in de literAtuur
Binnen de literatuur en het literaire bedrijf vinden ingrijpende veranderingen plaats. Ver-nieuwingen in de informatie- en communicatie-technologie hebben een impact die wel wordt vergeleken met de uitvinding van de boek-drukkunst. Die uitvinding was niet alleen van beslissende betekenis voor de verspreiding en toegankelijkheid van teksten, maar ook voor de artistieke ontwikkeling van de schrijfcultuur. Even ingrijpend verandert tegenwoordig de
manier waarop we teksten maken, verspreiden, bewaren en gebruiken. En de digitale mogelijk-heden vernieuwen nog steeds in hoog tempo. Het is dan ook ongewis wat in de toekomst de meest gangbare vorm zal worden waarin we literaire teksten lezen. Wat wel al duidelijk is: de traditionele leescultuur gaat steeds meer op in een breder vertakte literaire cultuur. Enkelvou-dige geletterdheid, alleen gericht op het lezen van boeken, wordt vervangen door een meer-voudige geletterdheid die ook gericht is op nieuwe digitale, theatrale en interdisciplinaire verschijningsvormen van teksten. In de literatuur ontstaat hierdoor een nieuwe dynamiek. Schrijvers, bibliotheken, uitgevers, verkopers, organisaties en publiek komen in een netwerkverband te staan, verschillende disciplines verkeren gelijktijdig in dezelfde ruimte en diverse media worden door en naast elkaar gebruikt. Ook de wijze waarop literaire teksten verschijnen verandert door het online publiceren, door de komst van het e-book en door de digitalisering van de distributie. Dit alles is van grote invloed op de status van de tekst, die niet langer exclusief tot het traditi-onele domein van de literatuur behoort. Ook de werking op het podium, de bruikbaarheid
Optreden van Donskoi (met Tommy Wieringa) tijdens De geest moet waaien
7
INLEIDING
dat het vervagen van de traditionele grenzen tussen vormen, genres en circuits ook winst oplevert; dat er op grote schaal allianties zijn ontstaan die in het relatief overzichtelijke literaire landschap van weleer niet alledaags waren en die in de mainstream literatuurbe-schouwing weinig aandacht kregen. […] Wat we dus in de literaire cultuur van vandaag zien, is een tendens van verkaveling waarbij de gren-zen van wat literatuur is, opgerekt worden.” [1] In deze veranderende literair culturele realiteit legt Wintertuin zich toe op het stimu-leren van netwerkvorming tussen de letteren en andere sectoren, op het ontwikkelen van genreverbindende literaire producties, op het verstrekken van productieopdrachten en het actief ondersteunen en begeleiden van jonge schrijvers. De Raad voor Cultuur schreef in dit kader:“De activiteiten en producties van Winter-tuin getuigen van kwaliteit en veelzijdigheid. De multidisciplinaire focus van Wintertuin heeft een grote meerwaarde, zowel voor toe-schouwers als voor makers. Schrijvers krijgen door deelname aan multidisciplinaire experi-menten de mogelijkheid op een nieuwe manier naar hun eigen werk te kijken. Daarnaast ondersteunt Wintertuin schrijvers en kunste-naars in de ontwikkeling van hun ondernemer-schap. Regelmatig worden de nieuwe produc-ties doorverkocht aan andere evenementen en festivals. Binnen de letterensector is er geen andere instelling die op deze manier de ontwikkel functie invult.”
[1] Hoogleraar Moderne Taal en Letterkunde aan de UvA,
Thomas Vaessens , Leescultuur onder vuur, Thomas
Vaessens e.a., Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen, Amsterdam, 2006)
voor makers uit andere disciplines en de inzet-baarheid in een nieuw medium zijn criteria waaraan literaire teksten moeten voldoen. Status en aard van het schrijverschap veran-deren door deze ontwikkeling eveneens. Meer en meer dienen schrijvers over kennis van ver-schillende disciplines en verschillende media te beschikken. Daarnaast vraagt het actief omgaan met inhoud binnen de sociale media om vaardigheden als attenderen en door-verwijzen. Dit zijn nieuwe artistieke competen-ties, die het traditionele domein van het auto-nome werk te buiten gaan. Wie in de literaire cultuur van de toekomst wil creëren en delen, heeft naast talent en stilistische vaardig-heden ook een interdisciplinaire kijk nodig en competenties op het vlak van modereren en samenwerken. Het fenomeen van de meervoudige geletterd heid is op allerlei manieren in ons dagelijkse leven aanwezig. Vroeger kon je voor literatuur in de vertrouwde boekvorm naar de boekhandel en de bibliotheek. Nu worden we non-stop geconfronteerd met literaire teksten en verhalen die ons op verschillende manie-ren bereiken: gedrukt of als e-book, maar ook als animatie, graphic novel, als hiphoptekst, performance, als luisterboek, als tweet, als facebookstatus, als blog. De literaire cultuur, oftewel de kunst van het vertellen en het maken van teksten als kunstdiscipline, is in een nieuwe fase beland. Het is steeds meer een mengcultuur, die beïnvloed wordt door andere kunstvormen en waarin auteurs de samenwerking met makers uit andere discipli-nes opzoeken. “Vooral dat laatste”, schrijft Thomas Vaessens, “de steeds gewoner wordende samenwerking van schrijvers met verwante kunstenaars uit andere disciplines, draagt ertoe bij dat het besef begint door te dringen
8
INLEIDING
De activiteiten van Literair Productiehuis Wintertuin zijn opgebouwd uit 6 onderdelen.Deze onderdelen worden toegelicht in de komende hoofdstukken.
1. ProductieS Wintertuin is maker van artistieke, cross-disciplinaire literatuurproducties. 2. FeStiVAlS en eVeneMenten Wintertuin organiseert grote, goed bezochte literaire manifestaties.
3. educAtie Wintertuin verzorgt educatieve programma’s op scholen en daarnaast is de directie van Wintertuin artistiek inhoudelijk coördinator van de bachelor Creative Writing aan de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ Arnhem.
4. werkPlAAtS (Research&Development) Wintertuin zet zich actief in voor talentontwikkeling en experiment.
5. internAtionAAl Wintertuin is actief in Duitsland als Literaturwerkstatt Wintertuin. 6. PuBlicAtieS Wintertuin is uitgever van gewaagde boeken en bijzondere cd’s.
9
INLEIDING
ProductieStotaal aantal producties: 9totaal aantal productieopdrachten: 43totaal aantal publieksuitvoeringen: 47totaal aantal bezoekers producties: 11.160
FeStiVAlS en eVeneMentenaantal programma’s: 72aantal artiesten: 300aantal dagen: 10aantal locaties: 14aantal bezoekers: 11.096
educAtietotaal aantal locatieprogramma’s: 4totaal aantal uitvoeringen: 7totaal aantal bezoekers programma’s: 4.470
werkPlAAtSaantal werkplaatsuitvoeringen: 20aantal deelnemers: 1.096
internAtionAAlaantal projecten: 5aantal uitvoeringen: 8aantal bezoekers: 818
PuBlicAtieSaantal uitgaves: 5oplage: 2.500bezoek presentaties: 1.564
Bereikbezoekers: 30.481TV en digitale kijkers: 327.000 websitebezoekers : 89.500website bezoeken: 235.000
PerS highlightS 2010Mediapartnerschap met nrc.next en Cultura.Uitzendingen op Nederland 2 (Cultura, Vrw. Zkt. Knst.), Radio 1 (Casa Luna), Radio 6 (De Avonden).Recensies en artikelen in alle grote kranten: NRC, de Volkskrant, Trouw, nrc.next, AD, Nederlands Dagblad, het Parool.Brede aandacht in allerlei media: van RTL Boulevard, VIVA en De Telegraaf tot NOS, Poëziekrant, Boekblad en De Groene Amsterdammer.Ook veel buitenlandse media: Villa Vanthilt (tv, B), Mezzo (Radio 1, B), De Standaard, De Morgen, Ruhr-Nachrichten en Westfälische Rundschau.
orgAniSAtie vaste medewerkers: 9 (5,5 fte)freelancers: 3stagiairs: 9bestuurders: 2leden Raad van Toezicht: 3vrijwilligers: 145
4 Verkiezingsgedichten in nrc.next. 27 mei 2010
10
Spinvis neemt de Johnny van Doornprijs in ontvangst. Concert van Spinvis. Herman Brusselmans tijdens de Nieuwe Lente.De parade door Arnhemse binnenstad.
11
12
De meeste tekenen van leven bleek
Elsschot nog te geven in de nacht-
club Petrol, waar zeven muziekacts
een gedicht van de meester tot een
song verpakten.
De Standaard 7 mei 2010Concert van Daily Bread bij Poetracks
Willem Elsschot
Optreden van de band Hard Black bij Poetracks
13
produc ties en uitvoeringen
producties enuitvoeringen
Poetracks
MuzikAle PoPBewerkingen VAn grote gedichten.
Poetracks is een muzikale ode aan de schoon-heid van onze poëzie. In Poetracks worden Grote Gedichten uit de moderne Nederlandse literatuur bewerkt door gerenommeerde ver-tolkers uit de Nederlandse popmuziek. In 2010 ging Poetracks de zesde jaargang in.
Eerder bewerkten onder meer Henk Hofstede, Henk Koorn en Anne Soldaat een gedicht van Gerard Reve. Zangeressen Ellen ten Damme, Anneke van Giersbergen (The Gathering) en Roos Rebergen (Roosbeef) maakten een lied van een gedicht van Harry Mulisch. W.F. Hermans werd gezongen door Bob Fos-ko, Rick de Leeuw en Lucky Fonz III. Hugo Claus werd bewerkt door onder meer Bert Ostyn, Torre Florim (De Staat) en Maurits Westerik. En een gedicht van Remco Campert werd op muziek gezet door onder andere Giovanca, Peter te Bos (Claw Boys Claw) en Leine. Voor de editie van 2010 werd gekozen voor drie gedichten van Willem Elsschot: ‘De klacht van den oude’, ‘Het Huwelijk’ en ‘’K heb in mijn jeugd gelijk een beest gezopen.’ De keuze viel op Elsschot vanwege het Elsschotjaar, precies vijftig jaar geleden overleed de Vlaamse groot-meester. De deelnemende artiesten waren: Luc de Vos (Gorki), Philip Bosschaerts (Mintzkov), The Bony King of Nowhere, Elle Bandita, De Anale Fase, Daily Bread, La Femme Belge en Hard Black (speciale formatie met o.a. Gregory Frateur van Dez Mona).
Poetracks maakte in 2010 een tour van twaalf concerten, van Groningen tot Utrecht en van Arnhem tot Amsterdam. Hoogtepunt was Poetracks op popfestival Lowlands. Ook ging de productie dit jaar de grens over, met concerten in Berlijn en twee keer in België. De media besteedden ruim aandacht aan Poetracks. De Vlaamse tv-programma’s De Rode Loper en Vlaanderen Vakantieland (beide VRT Één) maakten uitgebreide reportages, het programma vrw.zkt.knst van Cultura volgde Daily Bread en ATV Antwerpen filmde Luc de Vos. Radio-6-programma De Avonden zond meerdere malen Poetracks-uitvoeringen uit. Ook stonden er artikelen over Poetracks in De Groene Amsterdammer, De Standaard, De Morgen en de Gazet van Antwerpen.
Aantal nieuwe poetrack songs: 8Aantal uitvoeringen productie: 10Aantal bezoekers: 5.300
Poetracks heeft een onbetwistbare
charme. Popmuzikanten, gewor-
teld in de mythe van altijd cool en
eeuwig jong, moeten daarin buigen
voor de oude rotten, en jonge luiste-
raars maken kennis met de inhoud
van de vergeelde blad zijden in de
boekenkasten van hun ouders.
Tegelijkertijd prikkelt het muzi-
kanten op zoek te gaan naar hun
eigenheid. Popmuziek en poëzie
blijft vaak een kat-en-muisspel, of
hoogstens een verstands huwelijk.
Maar wie bereid is de twee toch
nader tot elkaar te brengen, houdt
beide disciplines scherp, fris, en
dus: jong.
Passionate Magazine mei/juni 2010
14
produc ties en uitvoeringen
it folds into ...
Muziek en PoëzieVoorStelling
It folds into… is een betoverende collage van heldere liedjes en prachtige beelden, over een thuisreis die aan het eind van het lied over de liefde gaat. Op uitnodiging van de Winter-tuin werkte oude rot Tom America samen met Klaske Oenema. America werkte volgens zijn beproefde procedé waarin hij interviews afneemt en gesprekken als klanken op muziek zet. Klaske Oenema maakte de voor haar karak-teristieke beelden, geknipte en gescheurde figuren die ze met behulp van een overhead projector tot leven wekt. Uitgangspunt vormde een zin uit een gedicht van Martinus Nijhoff en het resultaat was een betoverende voorstelling waarin de poëtische muziek, teksten en beelden van Klaske Oenema samenkwamen met de op muziek gezette interviewfragmenten van Tom America. Zo vormden ze prachtige liedjes over teruggaan naar vroeger, je oude woonplaats, je eerste liefde, en het geluid van een merel in de tuin.It folds into… ging 17 juni in premiere voor een uitverkochte zaal op Habana aan de Waal, Nijmegen en is daarna meerdere malen succes-vol uitgevoerd van Amsterdam tot Berlijn.
Aantal uitvoeringen: 9Aantal bezoekers: 1650
Fauser
StriP oP PAPier en PodiuM
FAUSER is een stripproductie van Literair Productie huis Wintertuin waarin tekenaars en schrijvers gezamenlijk aan een lopende strip werken. De productie wordt zowel op papier als op het podium uitgevoerd. Per jaar worden er drie strips geproduceerd van vier pagina’s die per aflevering voorgepubliceerd worden. Als er twaalf verhalen af zijn, worden deze gebun-deld in een zelfstandige uitgave. Daarnaast is er een podiumvariant waarbij de tekeningen geprojecteerd worden en de strip door de schrijver wordt voorgedragen, al dan niet met acteurs die scènes en dialogen spelen. FAUSER ging van start in het voorjaar van 2010. Na de eerste aflevering van tekenaar Olivier Heiligers en schrijver Walter van den Berg zijn maakten Erik Jan Harmens en tekenaar Raccou de tweede editie. De derde afl evering wordt verzorgd door A.H.J. Dautzenberg en Bandirah.
Aantal nieuwe teksten: 2Aantal nieuwe strips: 2Aantal uitvoeringen: 3Aantal bezoekers: 225Aantal lezers: 691
nu u!
klASSieke gedichten oPnieuw geSchreVen
Het is in de Lage Landen een trend om geschie-denis in een canon te vangen. Er is inmiddels een canon van Nederland, van de kinder-televisie, het schaatsen, de wiskunde en zelfs van Harderwijk.
Tom America en Klaske Oenema
15
produc ties en uitvoeringen
Nu u! is het eigenzinnig en poëtisch antwoord van Literair Productiehuis Wintertuin op de canondiscussie. Om het gevaar te bezweren dat ook de poëziecanon een mausoleum wordt voor hoogtepunten uit het verleden, kregen zestien moderne dichters een klassiek gedicht, met als vraag: als u dit gedicht nu zou schrij-ven, hoe zou het dan klinken?Het resultaat: een boek, een theatervoorstel-ling en een lespakket. Het boek werd eind 2009 gepresenteerd. De verkoop liep van begin af aan goed. Er volgden veel positieve reacties van lezers en van de pers. In de theatervoorstelling van Nu u! brachten grote dichters als Astrid Lampe, K. Michel en Mark Boog een klassiek gedicht en hun nieuwe versie ten gehore. Het programma werd aan-gevuld met live-muziek van singer-songwriters die van klassieke gedichten popsongs hebben gemaakt. In 2010 toerde dit poëzie programma door Nederland en stond onder andere in Per-du, Amsterdam, poëziefestival Het Tuinfeest in Deventer en De Nacht van de Geschiedenis in Nijmegen. Tot slot werd er voor Nu u! een lespakket opgezet voor bovenbouw havo en vwo en aan-geboden aan docenten Nederlands en CKV. Dit kan gebruikt worden om leerlingen te helpen leren klassieke poëzie in de hedendaagse tijd te duiden en beter te begrijpen.
Aantal uitvoeringen: 3Aantal bezoekers: 980Aantal lezers: 450
Short Story cinema
FilMVerBoeking: 3 VerhAlen, 1 FilM
Nu eens geen boekverfilming van een suc-cesvolle literaire klassieker maar een ‘film-verboeking’ bij een oorspronkelijke film. Short Story Cinema is een nieuwe Wintertuinproduc-tie, waarbij een filmmaker gevraagd wordt een korte film te maken zonder narratief. Vervol-gens krijgen drie schrijvers de opdracht een verhaal te schrijven bij deze film. Uiteindelijk komen film en verhaal samen in een per-formance. Drie keer de vertoning van dezelfde film, die steeds een andere lading krijgt omdat er een ander verhaal wordt voorgedragen. Voor de eerste reeks van Short Story Cinema maakte regisseuze Hiba Vink een film. De verhalen werden geschreven door Els Moors, Maartje Wortel en Nyk de Vries.
De boeiende samenkomst van oud
en nieuw, de poëtische pareltjes die
erin te vinden zijn en de kritische
uithaal naar het canon-idee maken
het boek tot een aanwinst.
Cutting Edge 3 mei 2010
“Een opvallende bundel” Over
het gedicht van Eva Gerlach: “je
houdt als lezer een goede reden
om weer bovenaan te beginnen
en het gedicht nog eens te lezen
en nog eens en nog eens.” En over
het gedicht van F. Starik schreef
diezelfde krant: “Van zoveel eer kon
de werkster van Achterberg alleen
maar dromen.”
Nederlands Dagblad 14 mei 2010 & 10 september 2010
Het concept sloeg meteen aan.
Nu.nl kopte: “Filmverboeking op
literair Wintertuinfestival”
Nu.nl 2010
produc ties en uitvoeringen
Aantal nieuwe teksten: 3Aantal nieuwe films: 1Aantal uitvoeringen: 4Aantal bezoekers: 145
de uren
PoëzieFilMS oP ScherM
Twaalf dichters beschrijven ieder een afzon-derlijk uur van dag en een dichter de uren van de nacht. Met deze gedichten proberen zij het onbenoembare in woorden te vangen; het verstrijken van de tijd. Beeldkunstenaar Joost II Sickenga transformeert de uurgedichten tot prachtige animaties. Het resultaat: dertien prachtige poëzieanimaties die de tijd even stilzetten. De animaties worden vertoond op computers, cityscreens en op grote schermen tijdens culturele festivals. De Uren is een lang-lopende Wintertuinproductie.
De Uren werd in 2010 op zeven cultu rele eve-nementen vertoond, waaronder Uitboulevard Arnhem, festival Geen Daden Maar Woorden in Rotterdam en festival Flux/S in Eindhoven.
Aantal uitvoeringen: 7Aantal bezoekers: 1.200Aantal bezoekers films op site: 34.500
wintertuin als Poëziecurator
PoëtiSche toeVoegingen AAn exPoSitieS in MuSeA
Wintertuin treedt op als poëziecurator van tentoonstellingen in musea. Dichters worden uitgenodigd om in poëzie te reageren op beel-dende kunst. Ze bezoeken de tentoon stelling, spreken met curatoren en kunstenaars en schrijven vervolgens werk dat een poëtisch commentaar of een toevoeging is op het beel-dend werk. Wintertuin brengt de nieuwe gedichten samen in een schaduwcatalogus. In 2010 werd het poëziecuratorschap uitge-voerd in vier musea.Voor het Middelheimmuseum in Antwerpen
“Boekverfilming wordt
filmverboeking”
De Telegraaf 2010
Uitvoering van Helias in Het BadhuisAlfred Schaffer in het Middelheimmuseum
17
produc ties en uitvoeringen
schreven Maarten Inghels, Alfred Schaffer, Hélène Gelèns en Bernard Dewulf nieuw werk bij de beeldententoonstelling Nieuwe Monumenten. De gedichten werden op een zomerse zondag voorgedragen bij de sculp-turen in de beeldentuin. Voor Museum Jan Cunen te Oss schreven Ivo Victoria en Nelleke Zandwijk proza naar aanleiding van de tentoonstelling Wolkendeken van Paul de Reus. May I show you my pictures was de titel van de solotentoonstelling van Berend Strik dit jaar in Museum Het Valkhof te Nijmegen. Astrid Lampe en Ellen Deckwitz schreven nieuw werk bij deze tentoonstelling. In het najaar trad Wintertuin op als poëzie-curator door een poëziesuppoost, dichter en theater maker Jack Weijkamp, rond te laten lopen in Museum Het Valkhof tijdens het Nijmeegs Uitfestival. Hij verraste de bezoekers met gedichten.
Aantal uitvoeringen: 4Aantal bezoekers: 810Nieuwe teksten: 8
helias
de SAge VAn de zwAAnridder oPnieuw Verteld
De middeleeuwse sage van de Zwaanrid-der verhaalt over een raadselachtige held die aankomt langs de rivier in een bootje, getrok-ken door een zwaan. Hij redt een schone jonkvrouw in nood, huwt met haar dochter, maar hij verbiedt haar ooit te vragen naar zijn herkomst. Dat kan natuurlijk niet goed gaan. Er bestaan meerdere versies van het verhaal. Verschillende Europese steden (Antwerpen, Kleef, Nijmegen, Boulogne-sur-Mer, Tonge-ren) menen dat het verhaal zich bij hen heeft
afgespeeld. Literair Productiehuis Wintertuin vroeg vier dichters deze oude legende nieuw leven in te blazen. Astrid Lampe, H.H. ter Balkt, Mustafa Stitou en Saskia de Jong schreven elk een nieuwe versie van het verhaal. Vervolgens maakten componisten Anthony Fiumara en Arnold Marinissen een muziekstuk waarin deze gedichten verwerkt werden en voerden het stuk uit met hun modern klassiek ensemble Lunapark. Het stuk ging in première tijdens de Muziekbiennale Niederrhein.
Aantal uitvoeringen: 2Aantal bezoekers: 330Nieuwe teksten: 4Nieuwe composities: 1
ich bin ein holländer
literAtuur en retoricA
Met de productie Ich bin ein Holländer geeft Wintertuin jonge schrijvers de kans om de politiek een spiegel voor te houden met literaire politieke toespraken. Enerzijds stimu-leert Wintertuin met deze nieuwe productie schrijvers om te reageren op actuele maat-schappelijke en politieke thema’s, ander-zijds worden hiermee de raakvlakken en de
Verstilde en dramatische gedeel-
ten, krachtige zang en een mooie
mix van oud en nieuw, zowel in
partituur als instrumentarium,
kenmerkten deze boeiende muziek-
voorstelling. Nijmegen heeft er
naast Marieke en nieuwe held bij,
Helias!
Ugenda 1 december 2010
3xNiks in Merleyn met een verrassingsconcert
produc ties en uitvoeringen
wederzijdse beïnvloeding tussen retorische toespraken en literatuur getoond. Sinds de opkomst van Barack Obama is er wereldwijd veel belangstelling voor retorica. In de Nederlandse politiek is er beduidend min-der aandacht voor welsprekendheid. Daarom vraagt Wintertuin jonge schrijvers om fictieve politieke toespraken te schrijven. Deze schrijf-opdracht leverde in 2009 al drie speeches op die bol staan van de retoriek, speeches die aantonen dat stijl en welsprekendheid de beste voertuigen zijn voor ideeën.
De tweede serie fictieve politieke toespraken werd voorgedragen tijdens het De Geest Moet Waaien op vrijdag 28 mei. Deze toespraken werden geschreven door Ernest van der Kwast en Christiaan Weijts. De twee toespraken werden gedrukt als manifesten en tegen een kleine vergoeding verkocht.
Aantal nieuwe speeches: 2Aantal uitvoeringen: 5Aantal bezoekers: 520
Short Story Cinema met Els Moors en een korte film van Hiba Vink
La Femme Belge bij Poetracks
20
Nijmeegse Nachten (Wintertuinfestival)
Schrijvers in debat over het cultuurbeleid. V.l.n.r. Marcel Rözer (gespreksleider), Rodaan Al Galidi, Ellen Deckwitz, Adriaan van Dis en Erik Jan Harmens
21
festivals en evenementen
festivals enevenementen
Jaarlijks organiseert Wintertuin het Wintertuinfestival. Voorheen werd dit festival tien dagen lang gehouden in Nijmegen en Arnhem. Sinds 2009/2010 is het festival opgesplitst naar een editie in Nijmegen en een in Arnhem. Meerdaagse literaire manifestaties: 5 Dagen Wintertuinfestival, eind november in Nijmegen, en 4 dagen festival De geest moet waaien, eind mei in Arnhem. De eerste editie van dit nieuwe festival was in 2010. Deze festivals kennen een lande-lijke uitstraling en media-aandacht, trekken publiek uit meerdere delen van Nederland en zijn de belangrijkste literaire platforms in Oost-Nederland. De festivals verenigen de diverse pop podia, theaters, musea, bibliotheken en culturele instellingen in de binnensteden van Arnhem en Nijmegen. Een belangrijk onder-deel van de festivals is daarnaast de pro-grammering op de campus van de Hogeschool voor de Kunsten ArtEZ en de campus van de Radboud Universiteit Nijmegen. De festivals hebben een goede binding met het publiek. Ze ontvangen samen jaarlijks ruim 5.500 bezoekers en behoren daarmee tot de best bezochte literaire evenementen van Nederland.
de geest moet waaien
literAtuurFeStiVAl in ArnheM
Van donderdag 27 t/m zondag 30 mei 2010 vond in Arnhem eerste editie van De geest moet waaien plaats. Dit nieuwe festival voor het gesproken woord debuteerde met
uitverkochte zalen en een enthousiast publiek. Hoogtepunten van het festival waren de vrij-dagavond in festivalhart Showroom Arnhem en de zaterdagavond in Huis Oostpool. Op vrijdag-avond werd het publiek verrast met een literair muzikaal variété in een carrousel van drie podia. Hierop waren afwisselend optredens te zien van schrijvers als Herman Brusselmans en Wilfried de Jong, muzikanten als Daily Bread en Luc de Vos (Gorki) en een groot aantal nieuwe producties van literair productiehuis Wintertuin. Zaterdagavond ontving Spinvis de Joh-nny van Doornprijs voor de Gesproken Let-teren 2010. Zijn prachtige dankspeech werd voor gedragen door Tommy Wieringa. Spinvis betoverde het publiek met een geweldige show, samen met zijn voltallige band en zelfs een danseres. Verder waren er optredens van Ingmar Heytze, Hanco Kolk en Hank the Knife.
De overige twaalf programma’s van het festi-val werden eveneens vol lof ontvangen door het publiek: van een poëzievoorstelling in het Museum voor Moderne Kunst, een literaire lunch met Ramsey Nasr en een schrijvers-gesprek tussen Jan Siebelink en Franca Treur, tot een symposium Creative Writing op Artez, een late night met Martin Fondse en zijn Starvinsky Orkestra, een jamsessie met jazz en poëzie in de schouwburg en last but not least een Johnny van Doornparade door het centrum van Arnhem.
Een lawine van duizelingwekkend
mooie optredens.
Spinvis over De geest moet waaien
22
festivals en evenementen
Maar liefst duizend mensen bezochten dit nieuwe festival voor het gesproken woord. De enorme belangstelling en de vele positieve reacties maken dat Wintertuin heeft besloten dat er in 2011, laatste weekend van mei, een nieuwe editie van De geest moet waaien komt.
Aantal programma’s: 18 Aantal dagen: 4Aantal bezoekers: 1.270
wintertuinfestival 2010
literAtuurFeStiVAl in nijMegen
Het Wintertuinfestival 2010 vond van 24 tot en met 28 november plaats. Op verschillende locaties in Nijmegen verkenden schrijvers, muzikanten en kunstenaars vijf dagen lang het thema ‘Het woord en het wit’, over het spannings veld tussen de gebruikte en onge-bruikte ruimte in de kunst en over de leegte in ons dagelijks leven. Op de Radboud Universiteit Nijmegen werd het festival afgetrapt met bijzondere colleges
van Eric Corton en Kader Abdolah. Donderdag-avond werd er geknald in poppodium Doorn-roosje met Poetracks, de succesformule van Wintertuin waarin muzikanten gedichten van de oude meesters in een muzikaal en hip jasje steken. De vrijdag werd gestart met twee pro-
gramma’s gericht op het jongere publiek: Saar Koningsberger en Dennis Storm lazen school-klassen voor uit hun favoriete boeken in Lezen met de Sterren. De vrijdag- en zaterdagavond waren goed gevuld met mooie programma’s, zoals het gesprek tussen Bernlef en Douwe Draaisma over afasie en vergeten, interviews met Adriaan van Dis en Peter Verhelst, en als klapstuk de Grote Gedoogquiz, een ludiek plei-dooi voor de mooie dingen in het leven. We presenteerden veel nieuwe Wintertuin-producties, die stuk voor stuk enthousiast werden ontvangen. Zo bewerkte het ensem-ble Lunapark gedichten van o.a. H.H. ter Balkt en Mustafa Stitou tot een prachtig klassiek muziekstuk en waren er de eenakters van Kersentuin, de teksttheaterwerkplaats van Wintertuin.
23
festivals en evenementen
Zondag werd het festival afgesloten met een poëtische ingreep in Museum Het Valkhof. Dichters Astrid Lampe en Ellen Deckwitz droegen poëzie voor die zij schreven bij het beeldend werk van Berend Strik. Het festival eindigde écht met de boekpresentatie van WE DO MUSIC – 40 jaar Doornroosje, een uitgave van Wintertuin. De tiende editie van het jaarlijkse Winter-tuinfestival was een groots succes met een recordaantal van ruim 4.000 bezoekers. Door de veelzijdige programmering en enkele grote namen is er een groot en vooral breed publiek getrokken, van middelbare scholieren tot stu-denten, van hippe twintigers en dertigers tot 50-plussers. De gevarieerde programmering met enkele literaire grootheden zorgden voor lange rijen en goed gevulde zalen. Nrc.next is mediapartner van het Wintertuin-festival, en stelde ruimte in de krant beschik-baar voor aandacht voor het festival, plus ver-zorgde de inrichting van een ‘nrc.next lounge’ op het festival. Ook Cultura is mediapartner van het festival, en maakte een reportage over het festival. VPRO’s radioprogramma De Avonden zond live uit vanaf het festival, en TV Gelderland gebruikte het festival als decor voor een cul-tuur- en uitgaansprogramma.
Aantal programma’s: 42 Aantal dagen: 5Aantal bezoekers: 4.576
nijmeegs Boekenfeest
het BoekenBAl Voor lezerS
Publiek, pers, schrijvers, dichters en muzikan-ten zijn zonder uitzondering laaiend enthou-siast over het vierde Nijmeegs Boekenfeest, dat wederom ruim 1100 literatuurliefhebbers naar De Vereeniging trok, en zelfs Nico Dijkshoorn permanent een hele brede glimlach bezorgde.
De concertzaal begon met een mooi gesprek tussen Jaap Robben en Thomas Rosenboom: “Hoe maak je nou zo’n ding, zo’n boek?” Er was een staande ovatie voor Ramsey Nasr die het publiek verraste met een geweldige voordracht van zijn Dichter des Vaderlands gedichten over Balkenende en de straattaal van 2059. Nico Dijkshoorn vertelde over zijn carrière sierwortelsnijden en had de zaal ouderwets Dijkshoorniaans plat. Laat op de avond vond er een intiem gesprek plaats tussen Thomas Verbogt en Joost Zwagerman, waarbij Zwagerman de rol
Een voldaan gevoel blijft achter.
Wintertuin, de organisatie achter
het festival, heeft als uitgangspunt
het creëren van producties ‘op het
snijvlak van literatuur en andere
kunsten’. De inspirerende variatie
van het programma en de grote
opkomst van bezoekers toont het
succes van deze formule. In een
tijd van culturele recessie vult het
Wintertuinfestival de culturele
leegte overtuigend op.
Cultuurbewust 23 december 2010
Op een gevarieerde avond als
deze is van leegte absoluut geen
sprake. Het publiek hoeft zich geen
moment te vervelen en kan kiezen
uit een gevarieerd aanbod van
activiteiten. […]Ook het opzoeken
van de grenzen tussen de kunst-
disciplines zorgt voor bijzonder
mooie samenwerkingsverbanden.
- 8weekly 29 november 2010
24
festivals en evenementen
als interviewer overnam en voorlas uit zijn Boekenweekgeschenk Duel. Hij vertelde de Gelderlander: “Nijmegen is voor mij vooral de Wintertuin. Voortreffelijke lui en uitstekende organisatoren.” De kleine zaal was afgeladen vol bij succes-vol debutante Franca Treur, die als ze hardloopt bijbelse teksten in zichzelf oproept, om een goed loopritme te krijgen. Aan de hand van fragmenten uit Het zwijgen van Maria Zachea vertelde Judith Koelemeijer hoe haar boek tot stand is gekomen. Tom Pintens bezorgde de volledige zaal kippen vel met zijn hit In Charleroi en zijn ver-taling van Remco Camperts gedicht Jongeling (2). Ook Joris van Casteren had het publiek in zijn greep, met hilarische verhalen over zijn jeugd in Lelystad. Hij onthulde dat zijn volgende boek over drugs en liefde gaat. Mark & The Spies brachten met hun Beatle-eske gitaarpop de jaren ’60 naar 2010, en gaven het publiek energie om nog tot in de late uurtjes te blijven dansen. In de Annazaal was veel belangstelling voor Theater Pluim, die Nescio’s Titaantjes bewerk-te, en voor de filosofische discussie over opvoeding met literatuur door Jan Bransen en Maïte Tjon A Hie. Stiftdichter Dimitri Antonissen bewees eens te meer dat hij niet alleen qua lengte van de gedichten, maar ook qua voordracht als de Ramones van de poëzie mag gelden. Hij is de enige dichter die een powerpointpresentatie in een rockconcert weet te veranderen. De Nijmeegse Nieuwe en de Stadsdeeldichters bewezen dat er aan jong talent in Nijmegen geen gebrek is. Voor Alsnog Live deed Kerouac op z’n Brabants, en hoe! Die voorzichtige naam mag binnen kort veranderd worden in Hier Zijn We.
Aantal programma’s: 16Aantal bezoekers: 1550
De Wintertuin kreeg afgelopen
zaterdag niet aflatende
complimenten van schrijvers en
bezoekers voor de organisatie van
het Boekenfeest.
de Gelderlander 15 maart 2010
En een feest was het! …deze avond
vol Titaantjes, muziek en gezellig-
heid een groot succes genoemd
mag worden.
CJP 15 maart 2010
Cartoon: Erik Molkenboer
25
educatie
educatie
nijmeegs kinderboekenfeest
kinderBoekenFeeSt
Jaarlijks organiseert Wintertuin met partners uit de stad het Nijmeegs Kinderboekenfeest. Een feestelijke middag met schrijvers, illustra-toren, voorlezen en veel boekenplezier. Dit jaar was het thema De grote tekententoonstelling – beeldtaal in kinderboeken en waren onder meer Mirjam Oldenhave, Marit Tornqvist en Thé Tjong Khing te gast.
Aantal bezoekers: 1.100
cool Poetry
PoëzieworkShoPS oP MiddelBAre Scholen
Met het project Cool Poetry haalt Literair Productiehuis Wintertuin de beste podium-dichters van dit moment naar middelbare scholen. Leerlingen volgen workshops, zien poëzie optredens en schrijven cool poetry.Cool Poetry is met name bedoeld voor de bovenbouw. Wintertuin biedt workshops aan van populaire jonge dichters. In deze work-shops vinden schrijven en voordragen elkaar. De afsluiting van het project is een eind-manifestatie voor leerlingen door leerlingen. De dichters die de workshops verzorgen, zijn ervaren voor de klas en ervaren op het podium. Het project Cool Poetry is een heel open pro-ject. Het kan op verschillende manieren worden ingevuld. In overleg met Wintertuin kan het plaatsvinden op een buitenschoolse locatie, bijvoorbeeld een poppodium, en eveneens in overleg kan het project uitgebreid worden met meerdere gastoptredens, of zelfs met
workshops van deejays en veejays. Zo kunnen ook die onderdelen bij de eindmanifestatie door leerlingen zelf ingevuld worden
Aantal scholieren: 1.520
lezen met de Sterren
jongeren leeScluB-de-luxe
Deze leesclub-de-luxe voor Nijmeegse middel-bare scholieren was een groot succes. De editie 2009/2010 werd in januari afgesloten met een grande finale, waarbij honderden jon-geren met een Bekende Nederlander boeken lazen en bespraken. Marly van der Velden(van GTST) presenteerde het boek Echte mannen eten geen kaas van Maria Mosterd, rapper YesR koos voor Sonny Boy van Annejet van der Zijl en Dennis Weening (van So you think you can dance) las voor uit De man die werk vond van Herman Brusselmans. Voorafgaand aan het plenaire gedeelte in filmhuis LUX in Nijmegen, kwamen de jongeren in kleine clubs in de Nijmeegse bibliotheek (samenwerkings-partner van het project) bijeen om onder pro-fessionele begeleiding het boek te bespreken.In november 2010 startte de volgende editie, die liep tot februari 2011. Expeditie Robinson-VIP en oud-TMF vj Saar Koningsberger en BNN-presentatoren Dennis Storm (eerste bij-eenkomst) en Zarayda Groenhart (slotbijeen-komst) waren de sterren van deze editie. De jongeren stelden vele vragen aan ‘hun’ ster-ren en voerden interessante gesprekken, waar-bij vooral het thema van Van De Vendels ‘Dagen van de bluegrassliefde’ zorgde voor pittige discussies. Het boek over homo seksualiteit maakte bij de lezers duidelijk wat los. Verder werd er enthousiast gelezen in Red ons, Maria Montanelli van Herman Koch, Dorsvloer vol
poppodium Doornroosje en productiehuis Oost Nederland. Tijdens 3×Niks krijgt het publiek een verrassings menu van nieuwe, vreemde, sap-pige en lekkere producties voorgeschoteld. Hoe het gaat smaken weet de bezoeker pas achteraf en misschien is het wel 3×Niks. Tijdens de eerste drie afleveringen in het najaar van 2010 waren er namens Wintertuin optredens van Els Moors en Maartje Wortel (première Short Story Cinema), Oscar Wyers (associatieve poëzie op soundscapes), De Onbekende Mens (teksttheater) en Andy and The Androids (literaire popband).
Aantal nieuwe teksten: 2Aantal uitvoeringen: 3Aantal bezoekers: 470
26
educatie
confetti van Franca Treur en Joe Speedboot van Tommy Wieringa. Bibliothecarissen uit andere steden, waar-onder Arnhem, kwamen kijken en raakten enthousiast, de eerste stappen naar uit-breiding van het project werden gezet. Ook Bibliotheek blad kwam kijken en schreef een groot artikel, getiteld: “Lezen met de Sterren ‘werkt’”.
Aantal boeken: 3 Aantal bijeenkomsten: 6Aantal deelnemende jongeren: 480
3×niks
culturele VerrASSingSAVond
3×Niks is een nieuwe reeks avonden samen gesteld door de curatoren van Literair productie huis Wintertuin,
3×Niks is vier keer heel veel.
[…] Middels een serie van vier
optredens geeft 3×Niks een
vervreemde kijk op het dage-
lijkse leven en biedt tegelijk een
alternatief.
3voor12 15 oktober 2010
Het is duidelijk dat de kwaliteit
van de programmering dik in orde
is. De vraag is daarom niet of de
volgende editie van 3×Niks wel
de moeite waard is, maar of je
het risico durft te nemen iets bij-
zonders te missen.
Universiteitsblad VOX 4 oktober 2010
Dennis Storm bij Lezen met de Sterren
27
werkplaats
werkplaats
In en vanuit de Werkplaats van Literair Productie huis Wintertuin worden verschillende activiteiten georganiseerd.Er zijn jaarlijkse workshops en schrijf-wedstrijden als Stadsdeeldichters en De Nijmeegse Nieuwe. Ook nodigen wij elk jaar jonge schrijvers uit Nederland en Duitsland uit om elkaars werk te vertalen en samen te werken aan een boek. In 2010 was dat HIER: stadsverhalen, met werk van onder meer Maartje Wortel, David Pefko en Matthias Reuter.
Een belangrijk onderdeel van de Werkplaats is de Literaturjugend, een club jonge schrijvers uit Nijmegen, Arnhem, Amsterdam, Antwerpen, Gent en Utrecht, die maandelijks bij elkaar komt in ons productiehuis in Nijmegen. Er wordt werk besproken, redactionele begeleiding geboden, en waar nodig zakelijk advies. Ook wordt jaar-lijks een uitgave van schrijvers uit de Werk-plaats gemaakt. In 2009 was dat Het Nieuwe Zwart, met verhalen van Dennis Gaens, Willem Claassen en Hanneke Hendrix.
Vanaf 2010 heeft de Literaturjugend een theateraal zusje: de Kersentuin, waarin elk kwartaal nieuwe eenakters door jonge schrij-vers en regisseurs worden gepresenteerd.
Daarnaast is er een maandelijkse gedichten-uitwisseling Nederland – Duitsland, Stemmenwissel op de websites van Literatur-büro Ruhr in Duitsland en Wintertuin.
literaturjugend
SchrijVerSwerkPlAAtS en PodiuM
Literaturjugend is een maandelijkse werkplek voor jonge schrijvers. In een informele set-ting dragen de schrijvers voor uit hun werk en krijgen ze feedback van andere schrijvers en redactieleden van de Wintertuin.
Aantal uitvoeringen: 10Aantal bezoekers programma’s: 460
kersentuin
theAterwerkPlAAtS oP zondAgMiddAg
Kersentuin is de teksttheaterwerkplaats van Literair Productiehuis Wintertuin. Vier keer per jaar twee nieuwe eenakters. Kersentuin biedt ruimte voor jonge professionele schrij-vers, voor beginnende professionele acteurs, regisseurs en vooral voor bezoekers die houden van toneel. In Kersentuin wil Literair Productiehuis Wintertuin jonge theater-makers naar de wereld laten kijken. Niet door ver steende metaforen, maar met taal van schrijvers van nu.
De eerste Kersentuin was op zondagmiddag 25 april 2010, met teksten van Dirk van Pelt en Annabel van Ewijk. Spel van Derske van der Beek en Lonne Gosling. Regie door Ilse Schaminée.
Op de tweede editie van de Kersentuin, 4 juli 2010, werden twee eenakters over de vrouw van deze tijd gepresenteerd. De ene wil dood om te zien wat haar vrienden zeggen op haar begrafenis en de ander wil een ander lijf. En als dat allemaal niet kan, dan nog liever gewoon een ander leven. Ergens ver weg.
28
De derde editie vond plaats op zondag 17 oktober 2010. Uitgevoerd werden Zolang de Walvis in aantocht is, een monoloog naar een tekst van Eva Mouton, gespeeld door Noa Verhofstad en regie Derske van der Beek en Meneer Olislagers komt tot een conclusie, een tekst van Nasja Cover gespeeld door Jilles Flinterman en geregiseerd door Wilhelmer van Efferink. De vierde edite vond plaats in het Wintertuin-festival, de drie beste eenakters werden op vrij-dag 26 en zaterdag 27 novermber uitgevoerd.
Aantal uitvoeringen: 6Aantal bezoekers: 410
de nijmeegse nieuwe
workShoPS en SchrijFwedStrijd Voor jongeren
De Nijmeegse Nieuwe is een schrijfwedstrijd
Actrice Derske van der Beek tijdens Kersentuin
die in 2010 voor de tweede keer werd gehouden. De wedstrijd richt zich op jonge-ren tussen de 12 en 21 jaar uit de gemeente Nijmegen. In 2010 was er een record aantal inzendingen. De winnaars waren Marleen Roncken in de categorie jong (12 t/m 16 jaar) en Marjolein Visser in de categorie oud (17 t/m 21 jaar). Tijdens de prijsuitreiking op het Wintertuinfestival ontving Marjolein Visser na stemming van de bezoekers ook de publieks-prijs. Voorafgaand aan de deadline voor de wedstrijd werd op twee locaties in Nijmegen een workshop creatief schrijven gehouden.
De Nijmeegse Nieuwe is een project van Literair Productiehuis Wintertuin in samenwerking met Het Inter-Lokaal en Stichting Literaire Activiteiten Nijmegen (SLAN).
Aantal uitvoeringen: 4Aantal bezoekers: 226
29
internationaal
hier
StAdSVerhAlen oP tour
Zes jonge auteurs uit Nederland, België en Duitsland waren in 2009 te gast in Nijmegen om te schrijven aan een verhalen-bundel met als thema ‘De Stad’. De bundel zelf werd in januari 2010 gepresenteerd in Mönchen gladbach, Arnhem en Aken.
Flachland Festival
VlAAMSe en nederlAndSe cultuur in Berlijn
Het Flachland Festival vond plaats van 27 t/m 29 augustus in Berlijn. Dit Nederlands-Vlaamse cultuurfestival speelde zich af op het terrein van Arena (Berlin-Treptow). Flachland presen-teerde een opvallende combinatie van theater, muziek, film, beeldende kunst en literatuur. Literair Productiehuis Wintertuin was vertegen-woordigd met Poetracks (Solo en Lea), HIER (Maartje Wortel en Martin Hyun) en It folds into…
Stemmenwissel/Stimmenwechsel
PoëzieVertAlingen heen en weer
In het kader van Grenzliteratur sloeg Literair Productiehuis Wintertuin in samenwerking met Literaturbüro Ruhr een nieuwe digitale weg in. Elf maanden lang vond er gedichten-uitwisseling plaats, waarbij er iedere maand een gedicht op de websites van beide lite-ratuurbureaus in vertaling tentoongesteld werd. Het project werd uitgevoerd onder de titel ‘Stemmenwissel/Stimmenwechsel’ naar de gedichtenbundel Stimmenwech-sel. Poesie längs der Ruhr (uitgegeven door Gerd Herholz). Inmiddels zijn er plannen om het project in 2012 voort te zetten en uit te bouwen met residencies, workshops en avondvoorstellingen.
internationaal
grensliteratuur
oP Bezoek Bij de Buren
Wintertuin was ook dit jaar weer over de grens in Duitsland actief. Er vonden zowel digitale als fysieke uitwisselingen plaats. Daar dit jaar het Ruhrgebied de culturele hoofdstad van Europa was, richtten de activiteiten zich vooral (maar niet uitsluitend) op die regio.
lyriktag dortmund
Poëzie-AVond in het teken VAn nederlAnd
Het festival Les.Art in Dortmund wordt van oudsher geopend met de Dortmunder Lyrik-tag. Voor de zeventiende editie op 11 novem-ber 2010 stelde de Wintertuin samen met de Verein für Literatur een Nederlands programma samen: Vrouwkje Tuinman, Tsead Bruinja en F. Starik vertegenwoordigden de Nederlandse poëzie. De gedichten werden in opdracht van het productiehuis vertaald en gebundeld in een klein boekje. De avond werd lovend besproken in zowel de Westfälische Rundschau als de Ruhrnachrichten.
Brachensiedlung
rondreizende cultuurkArAVAAn
Diverse culturele instellingen uit Arnhem en Nijmegen bundelden hun krachten onder de noemer Brachensiedlung. In de vorm van een rondreizend festival – een cultuurkaravaan met een mobiele podium, bar en exporuimte – stelden de culturele organisaties zich eind september voor aan hun oosterburen in het Ruhrgebied. Literair Productiehuis Wintertuin gaf acte de présence met HIER (Maartje Wortel en Jonas Jahn), Vrouwkje Tuinman, Poetracks (Solo), Transformer en Literaturjugend.
30
internationaal
Het stiftgedicht Ambitie. Uit Schrap me van Dimitri Antonissen
31
publicaties
publicaties
Schrap me
StiFtgedichten
Schrap me is zonder meer de succesvolste uitgave van de Wintertuin in 2010. De auteur, Dimitri Antonissen, is de eerste echte stift-dichter in het Nederlandse taalgebied. Overdag is hij, als chef nieuws bij Het Laatste Nieuws, bezig de krant te vullen. ’s Avonds pakt hij ech-ter zijn zwarte stift om de poëzie uit de artike-len te redden. Schrap me is het resultaat van anderhalf jaar wegstrepen van overtollige woor-den. Wat overblijft zijn charmante, grappige en bijtijds ontroerende gedichten. De Morgen, De Standaard, Trouw en het Dagblad van het Noorden besteedden aan-dacht aan de bundel, evenals diverse radio-programma’s in België en Nederland. Daarnaast was Antonissen te gast in Villa Vanthilt om daar uit zijn bundel voor te dragen. Na een groot aantal optredens op diverse literaire festivals was de bundel binnen een mum van tijd uitverkocht.
we do MuSic
40 jAAr doornrooSje
In opdracht van Poppodium Doornroosje maakte Wintertuin het boek WE DO MUSIC – 40 jaar Doornroosje. De productie, (beeld- en tekst)redactie en begeleiding waren in handen van het productiehuis. Popjournalist Alex van der Hulst nam de teksten voor zijn rekening en kreeg veel lof voor zijn werk. Daarnaast was er lof alom voor de fraaie vormgeving van het boek.
Bijtende, ontroerende en grappige
versregels. […] Een debuut dat je
doet nadenken over de werking van
poëzie.
De Morgen 28 februari 2010
Als visuele poëzie krijgen ze een
extra dimensie, zeker wanneer er
nog iets zichtbaar is van de onder-
liggende krantenpagina, waarmee
ze dan in gesprek raken. Een won-
derlijk en vrolijk soort geboortes
van het persoonlijke en subjectieve
uit zogenaamde objectiviteit.
de Volkskrant 01 mei 2010
Dit is literaire sampling waarvan
wij anders naar de wereld gaan
kijken, in de hoop dat ook wij plots
die realiteit zien die achter alles
verborgen lijkt.
Gonzo (circus) juni 2010
Een boeiende geschiedenis van de
jeugdcultuur in Nederland.
de Volkskrant 3 dec 2010
Het boek schetst op een heldere en
gedetailleerde wijze de levendige
geschiedenis van Doornroosje.
Gonzo (circus) maart 2010
32
publicaties
hier
StAdSVerhAlen
Zes jonge auteurs uit Nederland, België en Duitsland waren in 2009 te gast in Nijme-gen om te schrijven aan een verhalenbundel met als thema ‘De Stad’. De bundel zelf werd in januari 2010 gepresenteerd in Mönchen-gladbach, Arnhem en Aken. Het boek is twee-talig verschenen met verhalen van Maartje Wortel, David Pefko, Jan Aelberts, Martin Hyun, Marco Jonas Jahn en Matthias Reuter.
helias
de SAge VAn de zwAAnridder
De middeleeuwse sage van de Zwaanridder verhaalt over een raadselachtige held die aan-komt langs de rivier in een bootje, getrokken door een zwaan. Hij redt een schone jonk-vrouw in nood, huwt met haar dochter, maar hij verbiedt haar, ooit te vragen, naar zijn her-komst. Dat kan natuurlijk niet goed gaan. Er bestaan meerdere versies van het verhaal. Verschillende Europese steden (Antwerpen, Kleef, Nijmegen, Boulogne-sur-Mer, Tongeren) menen dat het verhaal zich bij hen heeft afgespeeld. Literair Productiehuis Wintertuin vroeg vier dichters deze oude legende nieuw leven in te blazen. Astrid Lampe, H.H. ter Balkt, Mustafa Stitou en Saskia de Jong schreven elk een nieuwe versie van het verhaal. Prof. Dr. Johan Oosterman, hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde aan de Radbouduniversiteit schreef een inleiding over de geschiedenis van de sage. Deze uitgave werd gepresenteerd bij de première van de gelijknamige muziekuitvoering.
ich bin ein holländer
literAtuur en retoricA
Met de productie Ich bin ein Holländer geeft Wintertuin jonge schrijvers de kans om de politiek een spiegel voor te houden met literaire politieke toespraken. Enerzijds stimuleert Wintertuin met deze nieuwe productie schrij-vers om te reageren op actuele maatschap-pelijke en politieke thema’s, anderzijds worden hiermee de raakvlakken en de wederzijdse beïnvloeding tussen politieke toespraken en literatuur getoond. Sinds de opkomst van Barack Obama is er wereldwijd veel belangstelling voor retorica. In de Nederlandse politiek is er beduidend min-der aandacht voor welsprekendheid. Daarom vraagt Wintertuin jonge schrijvers om fictieve politieke toespraken te schrijven. Deze schrijf-opdracht leverde in 2009 al drie speeches op die bol staan van de retoriek, speeches die aantonen dat stijl en welsprekendheid de beste voertuigen zijn voor ideeën. De tweede serie fictieve politieke toe-spraken werd voorgedragen tijdens het De Geest Moet Waaien op vrijdag 28 mei. Deze toe spraken werden geschreven door Ernest van der Kwast en Christiaan Weijts. De twee toespraken werden gedrukt als manifesten en tegen een kleine vergoeding verkocht.
33
publicaties
34
overzicht
overzichtACTIVITEITEN LITERAIR PRODUCTIEHUIS WINTERTUIN 2010
ProductieS en uitVoeringen Poetracks (muzikale bewerkingen poëzie) podium 10 5.300 It folds into... (reisverhaal in muziek en beeld) podium 9 1.650 Fauser (verhalen en strips over reaguurders) internet/podium 3 225 Nu u! (bewerking klassieke gedichten) boek/podium 3 980 Short Story Cinema (filmverhalen) film/internet 4 145 De Uren (poëziefilms internet + presentatie) internet/podium 7 1.200 Poëziecurator (poëtische ingrepen in musea) musea 4 810 Helias (poëzie en modern klassieke muziek) boek/podium 2 330 Ich bin ein Holländer (retorica en literatuur) internet/podium 5 520
TOTAAL 47 11.160 6.592
FeStiVAlS en eVeneMentenDe geest moet waaien (do 27 - zo 30 mei) 18 1.270 Wintertuinfestival (wo 24 - zo 28 november) 42 4.576 Nijmeegs Boekenfeest (openingszaterdag Boekenweek) 16 1.550 Diverse locatieprogramma’s (Flux/S/uitfestivals) 3 3.700 TOTAAL 72 11.096 14.082
educAtieNijmeegs Kinderboekenfeest 14 1.100 Coolpoetry 7 1.520 Lezen met de Sterren 6 480 3×Niks 3 470 TOTAAL 32 4.470 2.030
uitvoeringsvorm
uitvoeringenprogram
ma’s
bezoekers2010
bezoekers2010
bezoekers2009
35
overzicht
overzichtACTIVITEITEN LITERAIR PRODUCTIEHUIS WINTERTUIN 2010
werkPlAAtS (R&D) Literaturjugend (werkplaats en optredens) maandelijks 10 460 Kersentuin (theaterwerkplaats) tweemaandelijks 6 410 De Nijmeegse Nieuwe (workshops/schrijfwedstr) kwartaal 4 226 TOTAAL 20 1.096 980
internAtionAAl (projecten in Duitsland) Brachensiedlung 4 810 Dortmunder Lyriktag 1 125 Stimmenwechsel (ism Literaturbüro Ruhr) internet mndelijks nvt nvt HIER: Stadsverhalen (Nederlands-Duits) 4 160
TOTAAL 9 1.095 818
PuBlicAtieSHIER (januari 2010) 300 1 120 Schrap me (april 2010) 600 1 240 Ich bin ein Holländer (mei 2010) 350 1 210 Helias (oktober 2010) 250 1 154WE DO MUSIC (november 2010) 1000 1 463 TOTAAL 2.500 5 1.564 1.012
totAAl AAntAl eVeneMenten/uitVoeringen 185totAAl AAntAl BezoekerS 30.481 26.985
uitvoeringsvormoplage
uitvoeringenprogram
ma’s
bezoekers2010
bezoekerspresentaties
bezoekers2009
bezoekerspresentaties 2009
30
balans
balans
ActiVA Balans per Balans per 31 dec 2010 31 dec 2009
Materiële vaste activa € 23.822 € 9.724
€ 23.822 € 9.724
Voorraden € 3.655 € 8.862 Vorderingen € 157.154 € 115.483 Liquide middelen € 51.701 € 74.216
€ 212.510 € 198.561 totAAl ActiVA € 236.332 € 208.285
PASSiVA Balans per Balans per 31 dec 2010 31 dec 2009
Algemene reserve € 6.070 € 6.070 Bestemmingsreserves € 21.794 € 11.840
Bestemmingsfonds OCW € 8.617 € 5.970
Totaal eigen vermogen € 36.481 € 23.880
Kortlopende schulden € 199.851 € 184.405
totAAl PASSiVA € 236.332 € 208.285
37
baten en lasten
baten en lasten BAten huidig Vorig boekjaar boekjaar
Opbrengsten € 135.512 € 107.014
Subsidies € 356.068 € 407.297
Bijdragen € 181.776 € 64.566 totAle BAten € 673.356 € 578.877
lASten huidig Vorig boekjaar boekjaar
Beheerlasten personeel € 250.873 € 201.856
Beheerlasten materieel € 78.891 € 89.590
Activiteitenlasten personeel € 237.562 € 186.075
Activiteitenlasten materieel € 89.684 € 80.107 totAle lASten € 657.010 € 557.628
Saldo € 16.346 € 21.249
Bijzondere baten/lasten € -3.745
reSultAAt € 12.601 € 21.249
38
colofon
Literair Productiehuis WintertuinPostbus 10096501 BA Nijmegen
www.wintertuin.nlwww.literairproductiehuis.nl
bezoekadres NijmegenVan Beethovenstraat 46521 EN Nijmegen
bezoekadres ArnhemEmmastraat 736828 HD Arnhem
fotografie in dit jaarverslagDennis GaensMenno van der MeulenSuzanne OphofMonique Warnier
drukGeers offset, Gent-Zeehaven (B)
medewerkers
directie Frank TazelaarMonique Warnier
redactieWillem ClaassenDennis GaensNoortje KesselsLisanne Boomkamp
ontwerpJos Lenkens
publiciteitMarlijn Hoefnagel
productieKim van KaamMarit Veeneman
bureauproductieWendela van den Akker
secretariaatKarin Tuinder
redactieondersteuning (stage)Seb AndewegIset BakkerElanor van DruenenYolanda de HaanNine Hoog AntinkSteffy JansenGaby KloosmanGoran PejcicRenske Pluimers
raad van toezichtSef Maessen, voorzitterSimon Ponten, secretarisMarcel Rözer, lid
colofon