Wiedza o kulturze

Kultura to… • Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej,

na które składają się:

• materialne i niematerialne wartości • uznawane sposoby postępowania, które

zobiektywizowane są i przyjęte w zbiorowości, przekazywane innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.

Kultura • Z łaciny – uprawa roli. • Termin przeciwstawiany naturze. • Kultura jest intencjonalnym działaniem.

Kultura to… • Definicja Tylora: „Kultura, względnie cywilizacja, wzięta w

najszerszym sensie etnograficznym, jest złożoną całością zawierającą wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaj oraz wszystkie inne zdolności i przyzwyczajenia nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa.”

Kultura to… • Definicja Herskovitza:

▫ Kultura nie jest zjawiskiem wrodzonym, lecz nabytym . ▫ Wywodzi się z elementów psychologicznych,

historycznych, środowiskowych. ▫ Ma charakter strukturalny i obejmuje wiele aspektów. ▫ Ewoluuje w czasie i w przestrzeni. ▫ Wykazuje prawidłowości, które pozwalają na jej

naukowe badanie. ▫ Jest narzędziem, przy pomocy którego jednostka

adaptuje się do środowiska.

Kultura to… • Definicja Murdocka :

▫ Kultura jest zawsze wyuczona, obejmuje nawyki, które kształtują się pod wpływem społecznego doświadczenia.

▫ Ma charakter ideacyjny, jest uświadamiana za pomocą norm i wzorów.

▫ Jest aparatem zaspokajania potrzeb ludzkich. ▫ Mimo że jest systemem otwartym, ma charakter

zintegrowany, strukturalny.

Składniki wiedzy kulturowej • Język • Sztuka • Obyczaj, normy zachowania jednostki • Moralność, system wartości • Płeć • Higiena • Ekonomia • Religia • Władza • Światopogląd rozumiany jako sposób postrzegania

rzeczywistości.

Początki ludów celtyckich owiane są tajemnicą. Jest to lud indoeuroopejski Najstarsze ślady wskazują na Środkową

Europę, skąd Celtowie szli na zachód. Wyspy brytyjskie zasiedlili dopiero ok. IV w. p.n.e.

Przedstawiani zwykle jako wysocy, jasnowłosi, o niebieskich oczach.

Bardzo dowcipni i ciekawi świata. Wojowniczy. W czasie pokoju zajmowali się głównie

rolnictwem

Czteropokoleniowa rodzina. Ród, powiązany więzami krwi. Plemię na czele z wodzem. Istniały trzy grupy społeczne:

Wojownicy Kapłani Rolnicy

Wojownikami zostawali zwykle majętni, bowiem wojownik sam musiał zadbać o swą broń.

Podstawą uzbrojenia jest miecz (80-100 cm). Tkwi on w bardzo misternie zdobionej pochwie. Tarcza Hełm (raczej brak żelaznych zbroi) Łuk Dzida Doskonale walczyli konno.

Bardowie Poezją mieli tworzyć zapisy wydarzeń

Wieszczowie Rodzaj naukowców, którzy mieli olbrzymią wiedze

przyrodniczą i byli odpowiedzialni za obrzędowość. Druidzi

Najwyższa rangą grupa kapłanów Niepiśmienna Będąca najwyższym autorytetem

Język celtycki należy do grupy indoeuropejskich

Posługuje się alfabetem łacińskim, pismo runiczne jest pismem germańskim.

Istniał jednak alfabet Celtów, zwany ogham. Dzieli się obecne na języki q- i p- celtyckie. Zachował się w Bretanii, Irlandii, Walii.

Charakterystyczne sploty:

Koła i spirale:

Krzyż celtycki

Specyfiką mitologii Celtów była wysoka pozycja bóstw żeńskich w porównaniu z męskimi.

Wynikało to ze zwyczajów kulturowych Celtów starożytnych, albowiem kobieta w tych społeczeństwach zawsze odgrywała bardzo ważną rolę.

Najważniejszymi bóstwami Celtów starożytnych były „Matrony” (cel. Mathair), przedstawiane jako kobiety karmiące niemowlęta. Te bóstwa ochraniały domostwa Celtów starożytnych i zapewniały urodzajność pól oraz płodność.

Epona – boginii matka, przedstawiana zwykle na koniu.

Charakterystycznym elementem kultu są obrzędy związane z ludzkimi ofiarami.

Obrzędowość jest cykliczna, związana z porami roku, stąd najważniejsze są cztery święta: Beltaine, Lughnassad, Samhain i Imbolc.

Obchodzone 1 maja. Święto odnowienia ognia – triumfu

światła nad ciemnością Czyszczenie pieców Tańce wokół Maypole Majowa Królowa i jej Zielony człowiek

Obchodzone 1 sierpnia.

Święto rywalizacji i zgody Zawierano umowy Młode kobiety i młodzi mężczyźni ustawiali się

naprzeciwko siebie po dwóch stronach palisady z wyciętymi małymi otworami w sam raz aby można było przecisnąć przez nie rękę. Po kolei, nie widząc się wzajemnie chłopcy i dziewczęta chwytali się za rękę - od tej chwili stawali się małżeństwem i mogli żyć razem przez następny rok po to, by sprawdzić trwałość związku. Jeżeli nic z tego nie wyszło, para wracała po roku w to samo miejsce i formalnie się rozstawała stając plecami do siebie i odchodząc w przeciwne strony.

Obchodzony jesienią, trwa 9 dni. Był to najbardziej magiczny czas w roku, w

dniu rozpoczęcia święta śmierć nie istniała. Wierzono, że wszelka nie zebrana do tej daty

żywność nie nadawała się już do spożycia – opluwana przez fearies.

Większość obrzędów zachowało się w dzisiejszym Halloween.

Obchodzone 1 lutego. W tradycji najbardziej uległo wpływom

chrześcijańskim, połączone z dniem św Brygidy. Stąd nazwa Bride.

Noszenie słomianej Bride po wisokach z koniecznością jej przyjęcia co zapowiada obfite plony

Śpiewy i tańce wspólne.

Germanie

Germanie • Lud wojowniczy, północnoeuropejski. • To Wikingowie, nie Niemcy • Rolnictwo ograniczone – polowania

Germanie • Kultura wyznaczana jest w znacznym stopniu przez religię • Religia ma charakter politeistyczny • Panteon ukształtował się po wojnie dwóch dynastii: Asów i

Wanów. • Wygrali Asowie, ale niektórzy Wanowie przyłączyli się do

panteonu. • Asowie – Bogowie o charakterze militarno – politycznym • Wanowie – Bóstwa przyrody i płodności.

ASOWIE • Siedzą w Asgardzie

• Odyn (Wodan) – Władca Walhalli – raju dla wojowników. Bóg wojny, ale i mądrości i poezji. Wynalazł runy.

• Thor (Donar) – Bóg burzy, piorunów i sił witalnych • Tyr – Bóg wojny, prawa i sprwiedliwości. • Baldur (Baldir) – Bóg dobra, piękna, wiosny. • Hajmdal – Bóg światła dziennego i tęczy, opiekun Bogów. Stworzył

podział społeczny wśród ludzi. • Frigg (Frija) – Bogini miłości, małzęństwa, rodziny. Bóstwo

płodności.

WANOWIE • Njördhr – Bóg pokoju, urodzaju, myśliwych i żeglarzy, ojciec

Freyra i Freji • Freir – Bóg płodności, urodzaju, bogactwa, spokoju, radości. • Freya – Bogini miłości, piękna, wegetacji. • Loki – półolbrzym, ojciec rodu potworów. • Hel – Bogini śmierci, władczyni Niflhelmu. • Mimir – Bóg mądrości. • Urdur – Bogini przeznaczenia. • Norny – Boginie przeszłości, teraźniejszości, przyszłości.

Wszechświat • Asgard – siedziba Bogów z Walhallą. • Midgard – świat ludzi. To ziemia okolona oceanem, w którym

pływa wąż. • Hiflheim – Świat zmarłych • Elementem łączącym był yggdrasil – jesion sięgający gałęziami

nieba, a korzeniami Niflheimu.

Dzieje • Bogowie nie umierają bo Freja dostarcza im cudowne jabłka.

Ale ich czeka zagłada w czasie Raggnarök – wielkiej bitwy u kresu świata.

• Wilk Fenrir i pies bogini Hel pożrą słońce i księżyc w czasie wielkiej zimy.

• Wąż Midgardu zaatakuje ziemię. • Olbrzymy zaś zabiją Bogów. • Jedyna nadzieja w Baldurze.

Świat • Powstał z ciała olbrzyma Imira. • Bracia Odyna – Wili i We podźwignęli ziemię z morza, a ona

pokryła się cebulą.

Eschatologia • Śmierć jest przejściem do dolnego świata. • Grób staje się więc nowym domem. • Składano zatem doń sprzęty codziennego użytku.

Stwory • Oprócz Bogów istnieje świta duchów i demonów:

• Elfy – istoty świetliste i mądre. • Niksy – demony wodne; kobiety z ogonem ryby. Miały dar

przewidywania przyszłości. • Koboldy – duszki domowe, skrzaty mogące pomagać, ale i psocić.

Potrafiły przyjmować różne formy. • Trolle – potwory nocne, w słońcu kamienieją. • Fylgie – duchy opiekuńcze, przyjmujące ludzką postać.

SŁOWIANIE

Słowianie

Pochodzenie Słowian nie jest jasne, zwłaszcza w obliczu dość intensywnych migracji na terenach, gdzie się pojawiali.

Nie są związani od zawsze z Europą Wschodnią i Centralną.

Niektórzy przyjmują, iż nad Wisłę dotarli w ok. V w. p. n. e.

Z pewnością jest to lud indoeuropejski

Słowianie

Od zarania skłóceni. Przez wiele wieków nie tylko atakowali

tereny, na które przybywali (nawet starożytną Grecję), ale też bili się między sobą.

Słowianie

Dziś potomkowie dzielą się na: ◦ Słowian wschodnich (Rosja, Ukraina,Białoruś) ◦ Słowian zachodnich (Polacy, Niemcy ze

wschodu (Słowianie Połabscy), Czesi, Słowacy ◦ Słowian południowych (Słowenia, Chorwacja,

Bośnia i Hercegowina, Serbia, Bułgaria)

Słowianie

Z wyglądu - jak pisze bizantyjski historyk Leon Diakon - tak się oto przedstawiał: średniego wzrostu, ani zbyt wysoki, ani zbyt mały, o krzaczastych brwiach, błękitnych oczach, płaskim nosie, z ogoloną brodą i gęstymi, długimi, wiszącymi na górnej wardze włosami. Głowę miał całkiem gołą, po jednej tylko stronie głowy wisiał pukiel włosów, oznaczający znakomitość rodu.

Słowianie

Cechowała ich: ◦ Miłość do natury ◦ Fantazja i specyficzne, proste poczucie

humoru ◦ Gościnność ◦ Porywczość ◦ Otwartość na obce obyczaje

Organizacja plemienna

Demokracja wojenna (drużyna z wodzem)

Wódz obierany na wiecu. Ludzie skupieni w osadach. Osady jednorodowe to opola. Opola składały się na plemię.

Język

Pierwotnie jeden, stopniowo ulegający podziałom.

Indoeuropejski Wpływy irańskie, ałtajskie W epoce chrześcijaństwa dzięki Cyrylowi

powstała cyrylica

Cyrylica

Religia Słowian

Stosunkowo mało zachowana Wyparta przez chrześcijaństwo

Religia Słowian

Wierzenia oparte przede wszystkim na cyklu przyrodniczym

Silna wiara w przodków Religia politeistyczna

Panteon:

Świętowit (Perun) – władca piorunów. Symbol – dąb.

Panteon

Dadźbóg (Swaróg, Swarożyc) – opiekun ognia ofiarnego, zapewniał obfitość.

Dada – bogini roślin Lelum i Polelum – jej synowie Czarnobóg – bóg zła i podziemi Pogwizd – bóg wiatru Rod – bóg losu i rodziny

Demonologia

Wodniki Południce Strzygi Borowy (Boruta) Wampiry Płanetnicy Topielce, Rusałki

Zwyczaje i obrzędy

Postrzyżyny ◦ W wieku ok siedmiu lat obcinano chłopcom

włosy co symbolizowało wejście w świat dorosłych (spod opieki matki chłopiec przechodził do drużyny ojca)

Rozpleciny ◦ Przed ślubem rozplątywano pannie młodej

warkocz jako symbol pożegnania z panieństwem.

Zwyczaje i obrzędy

Pogrzeb – Wierzono w nieśmiertelność duszy. Ciało podlegało spaleniu. W niektórych plemionach obowiązkiem żony było rzucić się na stos pogrzebowy męża.

Święto to jednak było raczej radosne. Po pogrzebie strawa, na której podawano

kutię. Dziady (chałtury).

Zwyczaje i obrzędy

Śmigus ◦ Polegał na symbolicznym biciu witkami

wierzby lub palmami po nogach i wzajemnym oblewaniu się wodą, co symbolizowało wiosenne oczyszczenie z brudu i chorób.

Zwyczaje i obrzędy

Dyngus (włóczebny) – zwyczaj odwiedzania wzajemnego i poczęstunku.

Pogrzeb strzały – chroni przed burzami i powodziami.

Gaik – święto wiosny. Noszono ustrojoną gałązkę sosnową, często z lalką na szczycie.

Pieczywo

Korowaj weselny Byśki noworoczne (w kształcie zwierząt

lub pierścieni) Bocianie łapy- bułeczki na powitanie

wracających ptaków Kołacz świąteczny

• Czarnogłowi • Ich pochodzenie jest niejasne. • Zamieszkali w płd. części Mezopotamii w IV tysiącleciu p. n. e. • Wyparci stopniowo przez Semitów.

• Kultura oparta na rolnictwie • Skupione wokół miast. • Trzy etapy kultury:

• El-Obejd • Uruk • Dżemdet Nastr

• Najpierw podbijani przez semickich Akadyjczyków (Sargon) • Następnie renesans w Ur • Ostatecznie podbici przez ludy semickie w II tysiącleciu p. n. e.

• Początkowo wsie na terenach podmokłych, na sztucznie usypanych wzniesieniach

• Otoczone warownymi murami • Skupione wokół świątyni w ramach której funkcjonował pałac • Wielokondygnacyjne domy ze świetlikami w środku • Budowane z suszonej i wypalanej cegły • Brak wentylacji – ciemne i wilgotne, jednak bielone w środku i

na zewnątrz (pokoje 3 x 3,5m.) • Bogatsze w kształcie U z ogrodem

• Ziggurat

• Od 10 tys. (Konstantynów) • Do 65 tys. - Ur (Zgierz)

• Z tabliczek glinianych z pismem klinowym, które od lat fascynuje i kryje wiele zagadek i interpretacji.

• Politeistyczna • Oparta na kulcie przyrody • Jedna z pierwszych kosmogonii

• Nammu – pierwotny Ocean. • An – Niebo • Ki - Ziemia • Anunaki – ich dzieci (50) • Najważniejszy – Enlil (Pan Powietrza) – rozdzielił rodziców.

Zajął się resztą tworzenia

• Ziemia jest płaska, otoczona oceanami słonej wody. • Nad ziemią jest niebo, nad nim zaś Wielkie w Górze, w którym

są gwiazdy i planety aby oświetlały niebo. • Pod ziemią oceany słodkiej wody, które dają życie • Niżej Wielka Kraina w Dole – Kur (Obca Kraina)

• Siła zapewniająca porządek. • Boska siła, ale w indywidualnym bycie.

• Został stworzony do pomocy Bogom. • Miał rozwijać boski porządek na Ziemi. • Stworzony z Ziemi przez Elenila, który wbił motykę i zrobił

dołek. Z dołka wynurzył się człowiek. Inny mit mówi o Nammu i Enki. Enki, Bóg Wód Słodkich – Rodziciel na polecenie Nammu ulepił człowieka z gliny.

• Społeczeństwo podzielone na bogatych posiadaczy niewolników i średnią klasę rolniczą.

• Kapłani pełnią rolę szczególną i są szczególnie traktowani. • Byli odpowiedzialni za nauczanie

• Lu (wolny) • Arad, Geme (niewolnik) • Syn Lu to Dumu – Nita (kawaler) • Kobieta – Munus (Dumu – Mi/Dam/Numasu)

• Numasu mogła ponownie wychodzić za mąż.

• Pismo • System irygacyjny • Arytmetyka (system 60) • Podział godziny na 60 minut • Podział koła na 360 stopni • Kalendarz słoneczny • Dokumentacja własnościowa

• Społeczeństwo zmaskulinizowane • Kobieta chroniona prawem • Mogła sama wybrać męża

• To odnowienie świata. Odnowienie przymierza z Bogiem • Król Ziemski zespala się w rytuale z Kapłanką

Kultura starożytnego Egiptu

Ślady osadnictwa sięgają paleolitu – przed 6000 lat p. n. e.

Okres wczesny to tzw. okres predynastyczny Państwo egipskie datuje się na

ok. 3000 lat p. n. e. – okres wczesnodynastyczny

Stare Państwo, Średnie Państwo i nowe Państwo (z okresami przejściowymi) (2100 p. n. e. – 600 p. n. e. )

Czasy Greckie (332–30 p.n.e.) Okres rzymski (30 p.n.e.–395 n.e.)

Zakres temporalny

Zwany autochtonicznie „czarną ziemią” Ograniczony do doliny Nilu Związany z regularnymi jego wylewami Kult wody i słońca, bo one zapewniają pokarm.

Egipt

Silnie zróżnicowany system społeczny Faraonowie – zarządzający (istoty boskie) Wezyrowie Kapłani, inżynierowie, medycy Skrybowie

Ludzie…

Należący do grupy afroazjatyckiej Wyparty przez arabski Zdanie rozpoczynało się od orzeczenia, potem

podmiot i dopełnienie. Posiadał trzy liczby: pojedynczą, podwójną i

mnogą

Język

Najstarsze to pismo hieroglificzne (święte znaki)

Hieratyczne (łączone) Demotyczne (administracyjne, dosł.: ludowe)

Pismo

Hieroglify: Znaki symboliczne Znaki fonetyczne Determinatywy

Pismo

Politeistyczna Dualna Oparta na eschatologii

Religia

Ciało Ba – dusza Ka – element życia Akh - śmierć

Człowiek i religia

Re (Ra) Amon-Ra Bóg Słońce , Stworzyciel

Ozyrys – Pan Śmierci Wielki sędzia

Izyda – Dobra Matka Horus – syn Izydy,

Bóg Nieba, wojny, opiekun Set – brat Ozyrysa i jego kat

Pan burz, pustyni i chaosu

Bóstwa

Ciało mimo śmierci jest w łączności z Ka i Ba

Eschatologia

Ceremonia balsamowania trwała siedemdziesiąt dni.

Usuwano narządy wewnętrzne Balsamowano pozostałość przy

pomocy moczenia w roztworach (prawdopodobnie węglanu sodu) i żywicach

Wnętrze wypełniano zwiniętym płótnem, oczodoły sztucznymi oczami

Na końcu bandażowano dokładnie całe ciało.

Rytuał kończyło otwarcie ust, zmarły miał odzyskać zdolność do poruszania się, mówienia i jedzenia.

Podstawą była uprawa ziemi po wylewie Nilu Ziemia orana dwukrotnie, siew, przeganianie

bydła. Podstawą wyżywienia chleb i piwo Dieta urozmaicona: owoce, warzywa, ryby,

rzadko mięso

Życie Egiptu

Rodzina jest podstawą Kultura nie w pełni monogamiczna Wierność ważna – cudzołóstwo karane

oszpeceniem twarzy i kastracją Pozycja kobiety ograniczona, lecz otoczona

szacunkiem W rodzinie faraona powszechne kazirodztwo

Życie Egiptu

Egipcjanie chętnie oddawali się rozrywkom, w tym intelektualnym

Grywali chętnie w gry planszowe (Senet)

Życie Egiptu

Sztuka Egiptu

Malarstwo na cienkiej warstwie wapiennej zaprawy lub drewnie

Sztuka egiptu

Rzeźba

Sztuka egiptu

Budownictwo grobowe (w tym piramidy)

Budownictwo sakralne i pałacowe

Domy

Architektura

Domy budowano z cegieł ręcznie lepionych z gliny i suszonych na słońcu

Składały się z kilku izb z przednim odkrytym dziedzińcem

Nie było drzwi, lecz maty Budowano domy piętrowe

Architektura

JUDAIZM

Najstarsza z religii monoteistycznych Nazywana Mozaizmem

Jej powstanie związane jest z działalnością Mojżesz (XIII w. p.n.e.)

Jest to religia narodowa Jest zamknięta – jedynie ten kto urodzi się z matki Żydówki jest Żydem (choć możliwa jest konwersja)

JUDAIZM

Wyznawców jest 15 mln, z czego większość w USA.

JUDAIZM

Podstawą jest wiara w Boga, którego imienia nie wolno wymieniać

JHWH Bóg zawarł z ludem Izraela wieczne

przymierze Podstawą wiary jest Tora

JUDAIZM

Pięć pierwszych ksiąg Biblii 1. Bereszit (tłum. "Na początku"; pl. Księga Rodzaju łac.

Genesis) 2. Szemot (tłum. „Imiona"; pl. Księga Wyjścia; łac. Exodus) 3. Wajikra (tłum. "I zawołał"; pl. Księga Kapłańska; łac.

Leviticus) 4. Bemidbar (tłum. "Na pustyni"; pl. Księga Liczb; łac. Numeri) 5. Dwarim (tłum. "Słowa"; pl. Księga Powtórzonego Prawa; łac.

Deuteronomium)

TORA

Spisana ręcznie na pergaminie. Przechowywana w specjalnej sukni w szafie w

synagodze.

TORA

Jest zbiorem wskazówek dotyczących życia. Zawiera liczne komentarze do Tory.

Pierwsze zawarte jest w Misznie, a drugie w Gemarze.

TALMUD

Menora – jest symbolem gorejącego krzewu.

Gwiazda Dawida – nie jest symbolem religijnym lecz

Narodowościowym, związanym z Galutem, czyli

diasporą

SYMBOLE

Żydzi Akszenazyjscy Żydzi we Francji, Niemczech i Europie Wschodniej i ich potomkowie

Żydzi Sefardyjscy Żydzi z Hiszpanii, Portugalii, Afryki Północnej, Bliskiego Wschodu i ich potomkowie.

Chasydzi

Powstał w XVII wieku odłam ortodoksyjny skupiający się wokół Cadyków.

ODMIANY

Powstrzymanie od:

Bałwochwalstwa

Bluźnierstwa

Kazirodztwa

Zabójstwa

Kradzieży

Jedzenia mięsa z żywych zwierząt

Łamania praw sprawiedliwości Czystość (mykwa to łaźnia rytualna) Spożywanie koszernych pokarmów

POSTĘPOWANIE

Kosher (własciwy):

Zwierzęta z "rozszczepionym kopytem" i przeżuwające (naraz).

Zwierzęta wodne posiadających płetwy i łuski.

Pewne gatunki szarańczy.

Niektóre gatunki ptaków.

Mleko i jaja od zwierząt koszernych.

Miód

Owoce z drzew co najmniej trzyletnich.

Zwierzęta muszą być zabijane w rytualny sposób przez wykwalifikowanego rzezaka.

Alkohol, ale tylko wytwarzany przez Żydów.

POKARMY KOSZERNE

Trefne:

Krew i niektóre części (nerw kulszowy)

Zwierzęta padłe lub ze skazą

Nieparzystokopytne

Wieprzowina

Produkty mięsne nie mogą być spożywane razem z produktami mlecznymi. Posiłki mleczne i mięsne powinna dzielić kilkugodzinna przerwa.

POKARMY TREFNE

Szabat (sobota) – dzień święty. Wówczas Bóg Żydom daje drugą dusze. Zaczyna się w piątek wieczorem, zapaleniem świecy przez kobietę i

modlitwą odmawianą przez mężczyznę. W szabat zabroniona jest wszelka działalność codzienna.

Nie wolno palić ognia, ani używać elektryczności (nawet windy).

ŚWIĘTA

Purim – 14 adar (luty, marzec). Obchodzone na pamiątkę uchronienia Żydów od perskiej rzezi

przez królową Esterę. W tym dniu czyta się księgę Estery, urządza zabawy, śpiewa, tańczy, a

nawet można nadużyć alkoholu. Daje się prezenty, przebiera się.

ŚWIĘTA

Pesach (pascha) – 14 nissan (marzec/kwiecień). Upamiętnia wyjście Żydów z Egiptu. Trwa 7-8 dni.

Usuwa się wszelkie produkty zbożowe z domu przed świętem, aby pozbyć się możliwego zakwasu. Spozywa

się jedynie macę. Najważniejsza jest kolacja na początku. Cztery kielichy wina i cztery pytania syna do ojca

symbolizują cztery sposoby określania wyzwolenia. Je się również warzywa zanurzone w solonej wodzie, gorzkie

zioła, udziec barani i jajka.

ŚWIĘTA

Szawuot (święto zbiorów) – 50 dni po święcie Paschy. Upamiętnia otrzymanie Tory przez

Mojżesza. Spożywa się potrawy mleczne, sery i miód. Ozdabia się synagogę na zielono. Studiuje

się Torę.

ŚWIĘTA

Tisz be – Aw (Tamurz) – 9 dnia Aw (lipec/sierpień). Upamiętnia zburzenie Jerozolimy

przez Nabuchodonozora. Poprzedzone trzytygodniowym postem. W tym dniu post jest ścisły. Zabronione są też wszelkie przyjemności,

np. używanie krzeseł.

ŚWIĘTA

Rosz ha-szana (Nowy Rok) 1 dnia Tiszri (wrzesień). Upamiętnia stworzenie świata.

Rozpoczyna okres pokuty, ponieważ w Nowy Rok Bóg zapisuje w Księdze Życia i Księdze Śmierci, odkładając „wątpliwych”

do Jom Kippur. Trwa dwa dni.

ŚWIĘTA

Jom Kippur - 10 Tiszri. Dzień pojednania. Każdy dokonuje rachunku sumienia.

Odpuszcza i ma odpuszczone. W wigilię odbywa się rytualne oczyszczenie w mykwie.

ŚWIĘTA

Chanuka (Święto Świateł) – trwa osiem dni od 25 Kislew (grudzień). Upamiętnia cud rozmnożenia

oliwy w menorze po odzyskaniu Świątyni w Jerozolimie. Zapala się lampkę chanukową w chanukii , codziennie kolejną. Jest to święto

radości.

ŚWIĘTA

Religia monoteistyczna, oparta na Judaizmie. Uważana za trzecią, ostateczną religię

objawioną. Inaczej: muzułmanizm, mahometanizm Jest drugą co do liczby wyznawców religią

na świecie. Założony w VII wieku przez Mahometa,

który ogłosił się prorokiem.

Islam

Wg Muzułmanów Islam to jedyna nazwa religijna,

która odnosi się do samej religii, tj. jedyna określona nazwą przez Boga.

Islam wg Muzułmanów oznacza: Taslim - całkowite poddanie się woli Boga i

zaakceptowanie Jego przykazań zawartych w Koranie. Salam - pokój i równowagę - spokój umysłów i pokój

między narodami, prowadzące do równowagi, postępu i dobrobytu.

Salim - zdrowy, umiarkowany i zrównoważony styl życia, bez zbytku i nadużywania.

Islam

Nie jest religią ewangelizacyjną. Podstawą jest bowiem świadomość przynależności. Aby zostać muzułmaninem wystarczy z

przekonaniem wypowiedzieć szahad: „nie ma Boga prócz Allacha a Mahomet jest wysłannikiem Allacha.

Gorzej z wypisaniem: kufr czyli odstępstwo od wiary karane może być śmiercią.

Islam

Święte księgi Islamu: Koran – podstawa doktrynalna Sunna – księga praw spisana w IX wieku wg wzoru

życia Mahometa

Tora i Ewangelia – choć zafałszowane, ważne.

Islam

Szahad.

Hilal

Symbole Islamu

Wiara w jedność Allacha. Wiara w anioły. Wiara w księgi Allacha. Wiara w proroków. Wiara w życie po śmierci.

Zasady wiary islamskiej

Szahada – wyznanie wiary. Salat - modlitwa odprawiana pięć

razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę Mekki. Zakat – jałmużna. Saum - post w trakcie ramadanu. Hadżdż - pielgrzymka do Mekki.

Filary Islamu

Objawiony prorokowi Muhammadowi w języku

arabskim na przełomie VI i VII wieku. Jest podzielony na 114 sur, czyli rozdziałów. Sury składają się z ajatów, czyli wersetów. Każda sura ma nazwę, która odpowiada w jakimś

stopniu jej treści. W ortodoksyjnym islamie zakazane jest jego

tłumaczenie.

Koran

Składa się z hadisów, czyli nauk. Hadis składa się z tradentów i treści:

Sunna

Odmawiana w czystości. Pięć razy dziennie. Korzeniem modlitwy jest recytacja pierwszej sury

Koranu. Ważne w modlitwie są gesty. Zespół recytacji i gestów

tworzy jeden cykl modlitewny - raka. Na modlitwy wzywa muezzin. Zaleca się modlitwy grupowe (choć jedną dziennie). Modlić należy się w miejscu czystym (najlepiej na

dywanie) z twarzą zwróconą w stronę mekki. Modlitwa odbywa się wyłącznie w języku arabskim.

Salat

Dziewiąty miesiąc kalendarza księżycowego Święty, bowiem wówczas Gabriel przekazał w

objawieniu Mahometowi pierwszą część koranu. Obowiązuje post dzienny (saum). Post dotyczy: jedzenia, picia, palenia, seksu.

Ramadan

Szariat to prawo muzułmańskie oparte na Koranie. Cztery źródła szariatu: Koran Sunna Analogia Zgoda powszechna

Wykładnią zajmują się ulemowie

Prawa

Fard, wadżib - istotne obowiązki, których

wypełnianie jest wynagradzane, a zaniedbanie karane.

Mandub - obowiązki zalecane, lecz nieistotne, których wypełnienie jest nagradzane, ale zaniedbanie nie jest karane.

Mubah - czynności prawnie i moralnie obojętne. Makruh - czyny ganione, lecz nie zakazane. Haram - czyny zabronione i karalne.

Postępki

Kobiety

Burka – (pełna burka lub burka afgańska) - okrywa całe ciało i twarz, w tym również oczy zasłonięte siatką. Noszona jest przez muzułmanki przestrzegające purdah. W czasie rządów talibów w Afganistanie była strojem obowiązkowym kobiet.

Nikab – strój zakrywający całą twarz z wyjątkiem oczu. Można go również nosić z ruchomą zasłoną oczu.

Kobiety

Czador – strój noszony w Iranie, okrywa ciało od stóp do głów i może się łączyć z małą chustką zawiniętą na głowie.

Chimar – długa chusta sięgająca aż do talii, zakrywająca włosy, szyję i ramiona.

Kobiety

Hidżab – chusta zakrywająca włosy i szyję, ale pozostawiająca odkrytą twarz. Jest coraz bardziej popularnym nakryciem głowy.

Hijab…

Wedyzm jest podstawą kultury indyjskiej. Wedyzm jest najstarszą religią w Indiach, źródłem

zarówno braminizmu jak i hinduizmu. Podstawą doktrynalna wedyzmu są Wedy – święta

księga będąca zbiorem indyjskich mądrości.

Życie jest wędrówką, gdzie widzimy jedynie część drogi, uznając ją za kres.

Ale śmierć nie jest ostatecznością. Po śmierci może być niebo i wieczna szczęśliwość. Warunek to pochować ciało w całości (po kremacji).

Wczesny obrządek wedyjski charakteryzowała prostota i brak sanktuariów. Obrzędy religijne najczęściej odprawiano w domu, a funkcje kapłańskie pełniła głowa rodziny.

Ofiary ( dwa rodzaje: krwawe i bezkrwawe ) składano poprzez wrzucanie lub wlewanie ich do ognia.

Do najważniejszych darów zaliczano halucynogenny napój z roślin górskich zwany somą.

Wśród bogów wedyjskich najważniejsze miejsce zajmowali: Djaus-pitar (Ojciec Niebo) Prythiwi (Matka Ziemia) Surja (Słońce) Czandramas (Księżyc) Uszas (Jutrzenka) Waju i Wata (Wiatr) Agni (Ogień).

Są to bóstwa uosabiające siły natury

Były również bóstwa spersonifikowane. Indra, gromowładny pan nieba, pogromcą demonów i

opiekun wojowników Waruna, władca wód kosmicznych, który wraz z Mitrą

czuwał nad ładem moralnym w świecie. Rudra, złowieszczy bóg burzy, wiatru i dzikiej natury.

Obok bóstw pojawiają się w wedyzmie boskie zwierzęta, rośliny, rzeki, góry, a także mityczni herosi. Kwestie powstania świata otoczone są tajemnicą.

Hinduizm powstał około V w. p.n.e. jako system religijny opierający się na tradycji wedyjskiej, zawierający również elementy braminizmu i dżinizmu.

Nie ma określonego założyciela. Obejmuje różnorakie formy wiary, których wspólnym

elementem jest uznawanie podziału kastowego za święty.

Jest to zbiór przedziwnych mitów, których bohaterami są bogowie przybierający wymyślne kształty i nie mający sprecyzowanych atrybutów.

Najwyższą pozycję zajmuje wielka trójca bogów zwana w sanskrycie trimurti - trójkształtny. Brahma Siwa Wisznu.

Brahma to bóg odpowiedzialny za stworzenie świata. Nawet okres trwania świata liczony jest długością życia Brahmy i wynosi 311 040 miliardów lat ludzkich.

Kiedy dokona się już akt stworzenia nowej epoki w dziejach świata, funkcja Brahmy kończy się. Wraz z nadejściem nowej ery rodzi się nowy Brahma, który tworzy nowy świat.

Wisznu jest odnowicielem kosmosu emanującego z Brahmy, bierze udział w wyłanianiu się nowego świata, a w czasie trwania świata odpoczywa.

Siwa to bóg niszczyciel. On pochłania starzejący się kosmos.

Czczciciele Wisznu zwani są wisznuitami lub wiszniawa (wajśniawa).

Znakiem tego wyznania jest wymalowane na czole znamię zwane triunama - dwie pionowe białe linie wznoszące się od nasady nosa w kształcie litery "U" ku czołu, z czerwoną lub czarną kreską pośrodku - symbolizuje m.in. ślady stóp Wisznu.

Charakterystyczną cechą wisznuizmu jest droga do zbawienia zwana bhakti.

Wisznuitów obowiązuje pięć sakramentów: znakowanie pięcioma emblematami Wisznu codziennie malowanie znamienia na czole w kształcie

litery "U„ nadanie imienia wajśniawy szeptanie do prawego ucha przeznaczonych dla Wisznu

mantr ofiarowanie

Siwaizm skupiający czcicieli boga Siwy ( siwaitów lub szaiwasów) nakazuje malowanie na czole popiołem lub białą farba trzech poziomych kresek zwanych tripundra, będących odzwierciedleniem oka na czole Siwy.

Siwaici drogę do zbawienia upatrują w ascezie, jodze i medytacji oraz w recytacji świętych formuł i różnorodnych rytuałach.

Wyznawcy ci wiodą purytańskie życie i odrzucają m.in. system kastowy oraz zabraniają zawierania małżeństw przez dzieci, co jest powszechnym zwyczajem w Indiach.

Dużą grupą wyznawców są siaktowie, wyznawcy siaktyzmu, czciciele bóstwa żeńskiego Siakti - twórczej żeńskiej energii. Powiązana zawsze z jednym z głównych bogów, nie jest z nim tożsama.

Siakti są personifikowane mitologicznie jako małżonki bogów. Kobieta cieszy się w siaktyzmie wielkim szacunkiem, a akt seksualny ma moc rytuału, ponieważ w zespoleniu kobiety i mężczyzny można doświadczyć jedności boga.

Pisma święte siaktyzmu to tantry.

Oprócz bogów trimurti panteon hinduistyczny obejmuje kilka milionów bóstw. Właściwe zrozumienie całości jest niemożliwe bez poznania skomplikowanej symboliki, w której imię boga, kolor jego skóry, a nawet gesty czy układ palców mają znaczenie.

W hinduizmie współistnieje wiele kierunków i szkół. Nie zwalczają się one wzajemnie, ponieważ reprezentują różne poglądy na temat zbawienia i uważane są za równoważne.

Nie przeszkadza to w spójności społecznej i kulturowej Indii.

Hinduizm propaguję samsarę – wędrówkę dusz. Życie doczesne i jego jakość warunkują formę, w jakiej hinduista odrodzi się w przyszłym życiu.

Dlatego Hindusi mają specyficzny stosunek do śmierci, którą czasem przyjmuje się wręcz z radością. Mając bowiem pewność odpowiedniego życia, człowiek może być pewien odrodzenia w nowej, lepszej formie.

*

*Liczy ponad 600 milionów wyznawców jest czwartym co do wielkości systemem wierzeniowym świata, po chrześcijaństwie, islamie i hinduizmie.

*

*Buddyzm to raczej nie religia, lecz swoisty prąd duchowy lub system filozoficzny, choćby dlatego, że brak w nim pojęcia Boga.

*Przede wszystkim jest to nauka jednego człowieka, nazwanego „milczącym mędrcem”.

*Człowiekiem tym był Siddharta Gautama, zwany inaczej Buddą.

*

* Podstawą buddyzmu są tzw. cztery prawdy, które Budda ogłosił w swym kazaniu w mieście Benares.

* Prawda o cierpieniu mówi, że życie jest cierpieniem, ponieważ cierpieniem są narodziny, śmierć, starość, choroba, rozstanie.

* Prawda o powstawaniu cierpienia mówi. iż cierpienie, efekt pragnienia życia. ma trzy odmiany: pragnienie rozkoszy, pragnienie stawania się oraz pragnienie przemijania.

* Prawda o zniweczeniu cierpień mówi, iż cierpienie można usunąć przez stłumienie w sobie pragnienia życia i pożądań, co w istocie jest wygaśnięciem egzystencji.

* Prawda o drodze do usunięcia cierpienia mówi o „szlachetnej ośmiorakiej ścieżce": poznania, postanowienia, słowa, czynu, życia (jego sposobie), wysiłku, myślenia oraz medytacji.

*

*Buddyzm wskazuje drogę do samowyzwolenia,

osiągnięcia samodoskonałości,. * Jest systemem autosoteriologicznym. *Nie stara się wyjaśnić problemu pochodzenia

człowieka, nie opiera się na mitach kosmogonicznych czy panteonie bóstw. Budda nie negował istnienia bogów, a nawet jak mówią legendy, przed przyjściem na świat wykładał w niebie bogom prawo.

* Istotą buddyzmu jest przestrzeganie podanych przez Buddę prawd i podążanie wyznaczoną przez nie drogą, co doprowadzi do wyzwolenia człowieka.

*

*Budda twierdził, iż świat to dynamiczny układ elementów, które zmieniają się w sposób nieustanny, a wyłoniły się z pustki zwanej śunjata. Owe elementy, zwane dharma nie istnieją same z siebie, lecz są wzajemnie uwarunkowane łańcuchem zależności pomiędzy tym, co było, a tym, co ma się wydarzyć. Podobną strukturę ma człowiek, stąd dla Buddy nie istnieje substancjalna dusza ludzka. Człowiek uwikłany jest w krąg wcieleń, w którym to kręgu jest absolutnie odpowiedzialny za swoje czyny. Dlatego też to on samo może się od kręgu wcieleń uwolnić, nie ma tu miejsca na żadne zbawcze interwencje z zewnątrz.

*Istotą wiary w Buddę jest wiara, iż był on nie tylko osobą, która pojawiła się na ziemi, aby głosić naukę o wyzwoleniu, ale również, iż on sam dał przykład jak tego dokonać, realizując w pełni swoje nauki.

*

*Współczesny buddyzm dzieli się na dwa główne kierunki: therawadę i mahajanę.

*Buddyzm therawada, czyli „nauka starszych", jest najbardziej zbliżony do pierwotnych zasad. Zgodnie z nimi jedynie mnisi, a w ostateczności mniszki osiągnąć mogą wyzwolenie, a ludzie świeccy dzięki swoim uczynkom mogą liczyć jedynie na przyszłe odrodzenie się w postaci mnicha. Therawada posiada zbiór bardzo surowych reguł, dlatego nie cieszyła się szczególnie dużym zainteresowaniem i z czasem doszło do rozłamu, który dał początek buddyzmowi „wielkiego wozu" - mahajanie.

*W mahajanie zbawienia dostąpić może każdy, kto postępuje według nauki Buddy. Ważna innowacja opiera się też na twierdzeniu, że nie każdy, kto doznał oświecenia, musi osiągnąć wyzwolenie - może odsunąć ją w czasie i nauczać innych.

*

*Buddyzm jest systemem otwartym, pozbawionym rozbudowanej dogmatyki. Stanowi przede wszystkim pewną indywidualną praktykę, której fundament to medytacja i zachowywanie podstawowych zasad etycznych: majtri (współczucia i przyjaznego nastawienia wobec wszystkich istot), ahinsy (nieczynienia krzywdy żadnej z nich), karuny (miłosierdzia). Nie istnieje też jakaś specjalna forma przyjęcia owej religii - buddystą staje się ten, kto podzielając wiarę w Cztery Szlachetne Prawdy zaczyna dążyć do wyzwolenia.

TAOIZM Powstał w starożytnych Chinach. Jest niechętny wszelkim konwencjom. Promuje wolność i spontaniczność. Polega na poszukiwaniu TAO. TAO to własna droga, porządek,

wewnętrzna i zewnętrzna harmonia.

TAOIZM Podstawą taoizmu jest księga „Tao – te –

cing” czyli „Księga drogi i cnoty”. Wg podań twórcą i autorem Tao jest Lao-

Cy (VI w. p.n.e.) Naprawdę jednak księga ta to zbiór

świętych ksiąg, a istnienie Lao - cy do dziś jest kwestią sporną.

TAOIZM Wg legend Lao-Cy napisał księgę po to, aby

kraj w którym rządzi władca, był szczęśliwy. "Tao – te - cing" zawiera szeregi praktycznych

rad, które mają ułatwić zachowanie w państwie Tao.

Z czasem filozofia tao rozwinęła dwa elementy: jin - męski i jang - żeński.

TAOIZM Rozdzielenie Jin i Jang zapoczątkowało

niebo i ziemię, a ich zmieszanie zrodziło człowieka.

W życiu najważniejszy jest umiar, który prowadzi do znalezienia równowagi w świecie; sprawia ona wrażenie, że nic nie robimy. Jest to trudne, ale możliwe i nazywa się wu-wei. Ułatwia on harmonijne zespolenie z naturą.

TAOIZM Religia taoizmu została stworzona przez

Zhanga Daolinga na przełomie I i II wieku n.e. Jest to politeistyczny system. Na czele panteonu stoi Trójca Trzech

Jedynych: Juan Szich TienTsun - Pierwotny Istniejący Uczony

Przez Niebo. Jest najważniejszy Tao Chun - Czcigodne Tao. Zamieszkiwał jedno

z wielu najwyższych niebios, skąd rządził harmonią jin i jang.

Władcą piekieł był Tai Szan.

TAOIZM Religia taoistyczna złączyła się z magią a później z

alchemią. Magowie poszukiwali mocy, która daje władzę nad

przedłużeniem życia i eliksiru wzmagającego energię. Taoizm przez wieki pozostawał w konflikcie z

konfucjanizmem i ostatecznie został przez niego wyparty. Obecnie taoizm ma swoich wyznawców na Tajwanie i w

Hongkongu, a także wśród nielicznej wiejskiej ludności w samych Chinach.

Na świecie natomiast taoizm przyjął się głównie jako filozofia zdrowego, zgodnego z naturą odżywiania się.

Konfucjanizm Jest systemem etycznym, który z czasem

nabrał cech religii. Założycielem był Konfucjusz

Konfucjusz Właśc. Kong Fuzi Nie pozostawił po sobie pism. Na imię miał naprawdę Qiu (Pagórek) Miał ponoć wypukłe czoło, co było

uważane za oznakę inteligencji. Był urzędnikiem i nauczycielem

Konfucjanizm Podstawowym założeniem konfucjanizmu jest pogląd, że

wszystko co się dzieje, winno być zgodne z ładem nieba, czyli tao.

Porządek ów miał miejsce w czasach zamierzchłych i stopniowo był tracony.

Przywrócić go morza, gdy będzie się przestrzegać min. pięciu podstawowych zależności: syna od ojca, żony od męża, młodszego brata od starszego, podwładnego od panującego, przyjaciela od przyjaciela.

Podstawowym ogniwem społecznym powinna być rodzina.

Konfucjanizm Konfucjusz doczekał się poświęconych

mu świątyń, w których tabliczki z imieniem jego oraz innych wielkich badaczy konfucjanizmu znajduje się w najbardziej zaszczytnym miejscu, czyli w najbardziej na północ wysuniętym miejscu świątyni.

Konfucjanizm Pięć ksiąg chińskich najważniejszych dla konfucjanizmu; w tych księgach zapisane są zdaniem Konfucjusza zasady starego ładu, który należy naśladować.

Konfucjanizm Y - king, czyli „księga przeobrażeń”, która

nie jest do końca zrozumiana pomimo rozlicznych i wielostronnych komentarzy. Jest to zbiór 88 figur nakreślonych łamanymi liniami: nazywają się one Kua i mają znaczenie symboliczne. Pochodzą z zamierzchłej starożytności, a ich autorem ma być Fo - hi.

Konfucjanizm Szu - king, czyli „księga roczników”, która

jest uszkodzona i zawiera ułamki z historii pierwszych trzech dynastii, tudzież moralne i polityczne spostrzeżenia i nauki, wypowiedziane w formie rozmowy cesarzów z ich doradcami.

Konfucjanizm Szi -king, czyli „księga pieśni”, która

obejmuje zbiór starych pieśni, niekiedy bardzo tkliwych, ale pozbawionych wyższego polotu poetyckiego. Pieśni te pochodzą z czasów najstarszych dynastii.

Konfucjanizm Czin - czien czyli „księgę wiosny i jesieni”.

Pod tym poetycznym tytułem mieści się lichym stylem kronikarskim napisana historia królestwa Lu. Historia ta zaczyna się od roku 723 przed Chrystusem, a kończy na Konfucjuszu.

Konfucjanizm Li - ki, czyli „zwierciadło obyczajów”. Jest

to zbiór przepisów rad i wskazówek, jak w różnych stosunkach i okolicznościach życia zachować się i postępować.

Konfucjanizm Oprócz tych pięciu ksiąg wielkiej czci

doznaje księga Hiao, zawierająca rozmowy Konfucjusza ze swoim uczniem Tseng - tse o obowiązkach dzieci względem rodziców, oraz księgi Sse - szu, treści moralno-filozoficznej, napisane również przez Konfucjusza, bądź przez jego uczniów.

Konfucjanizm Ku czci konfucjusza do dziś w Chinach

odbywają się święta. Niegdyś odbywały się dwa razy w roku na wiosnę i na jesień, a celebrowane były przez cywilnego urzędnika cesarskiego. Składał on ofiarę z kadzidła, ziarna i wina. W dzisiejszych Chinach święto ku czci Konfucjusza obchodzi się 27 sierpnia.

Shinto Nazwa oznacza „Drogę Bogów” Nie stanowi sytemu, raczej zbiór mitów. Brak świętych ksiąg, kanonów i jednolitej

obrzędowości. Podstawą jest wiara w bóstwa, związane z

przyrodą. Modlitwa ma charakter indywidualny

Shinto W modlitwie należy się pokłonić, klasnąć i

wypowiedzieć życzenie do Bogów. Można modlitwę pomyśleć. Charakterystyczne są ołtarzyki

„kamidana”. Cesarz jest potomkiem Bogów Jest to religia etnocentryczna – stworzenie

świata to stworzenie Wysp Japońskich.

Sfery kultury • Duchowa • Społeczna • Materialna

Rodzaje kultury • Kultura symboliczna • Kultura normatywna

Typy kultury • Kultura ludowa • Kultura elitarna • Kultura masowa

W tradycyjnym ujęciu kultura warstwy chłopskiej. Nie jest to jednak kultura archaiczna.

Kultura ludowa

Homogeniczność Zróżnicowanie regionalne Tradycjonalizm Powiązanie z życiem codziennym Sakralizacja Mitologizacja Spontaniczność i wolność Izolacjonizm Sensualizm

Cechy kultury ludowej

Jest nieuświadomiona Warunkiem jej przetrwania jest izolacja, więc jest

zagrożona. Ratunek w postaci uświadomienia to folklor.

Kultura ludowa

Wygląd

Składniki kultury ludowej

Architektura

Składniki kultury ludowej

Rękodzieło

Składniki kultury ludowej

Muzyka , poezja i taniec

Składniki kultury ludowej

Pójdę ja w góry Góry wysokie, Włożę spódnicę piękna, wspaniałą Uszytą z kwiatów I zawołam, ile sił będę miała: Polska ziemio: czerwona i biała!

Kuchnia

Składniki kultury ludowej

Obrzędy i obyczaje

Składniki kultury ludowej

Kultura elitarna • Cechy i kryteria:

▫ Odbiór wymaga szczególnych kwalifikacji ▫ Jest uznawana przez twórców, krytyków,

naukowców ▫ Trudno dostępna w praktyce ▫ Stanowi punkt odniesienia dla innych rodzajów

twórczości

Kultura masowa • Ma korzenie historyczne, w kulturze ludowej, ale

przyjmuje się, że jest odpowiedzią na społeczeństwo industrialne

• Występuje w opozycji do kultury elitarnej

Kultura masowa - cechy • Masowość produkcji • Ograniczona liczba mediów • Standaryzacja • Formalizacja • Dostępność i przystępność • Atrakcyjność • Fałszowanie rzeczywistości

Kultura masowa • Nie służy rozwojowi, ale rozrywce. • Czerpie zatem ze znanych wzorców,

przygotowanych w sposób łatwy, przystępny i przyjemny.

• Jest odpowiedzią na zapotrzebowanie, ale jednocześnie je kreuje.

• Nie jest oryginalna.

Kultura masowa – pytania… • Kto określa ją jako popularną (masową)? • Skąd kultura masowa pochodzi? • Czy jest wytworem jednostek, czy jest

narzucona? • Jeśli narzucona, to przez kogo? Rynek? • Czy rynek jest odpowiedzią na pragnienia, czy je

tworzy? • Co ważniejsze – zysk czy jakość? • Czy indoktrynuje? • Czy może być sprzeciwem wobec władzy?

Kultura masowa a kultura ludowa • Kultura masowa

▫ Jest narzucona ▫ Ma charakter

biznesowy, merkantylny

▫ Odbiorca jest samotnym atomem

• Kultura Ludowa

▫ Jest spontaniczna ▫ Ma charakter

spontaniczny ▫ Jest wynikiem

działania wspólnoty