whakarewatia to umanga - homepage :: careers new …¥tai e hia ngå moni e åhei ana ahau ki te...
TRANSCRIPT
Career Plan-It Workbook (Secondary) is the second in a series of career planningworkbooks developed by Career Services.
Copyright © 1999 Career Services. First published September 1999. Reprinted February2001. This Translation published June 2003.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievalsystem or transmitted in any form or by any means electronic, mechanical, photocopying,
recording or otherwise without the prior consent of Career Services.ISBN 0-908996-24-1
Career ServicesLevel 4
CMC Building89 Courtenay Place
PO Box 9446Wellington
Telephone (04) 801 5177Facsimile (04) 801 5745
Email: [email protected]
KiwiCareersKei te rangirua o- whakaaro mo- te ko-whiri umanga?Toro mai ki te wha-rangi ipurangi o Career ServicesKiwiCareers.E 650 nga- whakama-ramatanga tukupu tu-ranga mahi,ehara tonu pea ko te pa-rongo mo- te ma-tauranga menga- tikanga whakauru, te nui o te utu, me nga-
whakaaro o te hunga o Aotearoa e mahi ana i tauamahi.Whakamahia a Rapu Ara – he ho-taka aratohu kore utuna- KiwiCareers e tuku ata ana i nga- aria- umanga,tohutohu hoki hei whakatakoto mahere ma-u mo-
a-po-po-.
CareerPointKo CareerPoint te ratonga waea kore utu o Career Services ewhakarato ana i te pa-rongo kore utu, tohutohu kore utu hokimo- nga- ko-whiringa umanga, whakangungu hoki.
Waea Kore Utu: 0800 222 733Mai i te Mane ki te Paraire: 9 (i te ata) – 9 (i te po-)Ra-horoi: 10 (i te ata) – 2 (i te ahiahi)Waea Whakaahua: (04) 801 2731I-me-ra: [email protected]
Whakarewatia to umangaki nga tohutohu ngaio, parongo ngaio hoki.
WhangareiPhone: (09) 438 8875
North Shore CityPhone: (09) 489 2299
Manukau CityPhone: (09) 262 4250
HamiltonPhone: (07) 839 4181
RotoruaPhone: (07) 349 0680
TaurangaPhone: (07) 349 0680
NapierPhone: (06) 835 8569
GisbornePhone: (06) 863 3590
Palmerston NorthPhone: (06) 350 1130
New PlymouthPhone: (06) 757 3750
WellingtonPhone: (04) 801 5429
NelsonPhone: (03) 548 1630
GreymouthPhone: (03) 768 0068
ChristchurchPhone: (03) 377 0530
DunedinPhone: (03) 477 5395
InvercargillPhone: (03) 214 0252
He tımatanga pai tenei pukapuka hei hıkoi huarahi kito umanga. Whakapa atu ki tetahi kaitohutohu rapu arakei tetahi o Career Services e tata ana ki a koe mote awhina ngaio, tohutohu ngaio hoki. Waea Kore Utu0800 109 901:
Ko nga Tari Umanga
Rapua te ara tika mou ake
Seek the path that is right for you
He whakatakotomahere rapu umanga
mø:_____________________
__________________________
He Ko-rero Mo- Te Pa-hihi
He whakatakotomahere rapu umanga
mø:_____________________
__________________________
I whakahoahoatia ngå Puka Mahi o
Rapu Ara Ki Aorangi hei åwhina i te
hunga åkonga o Aotearoa ki te
whakatakoto mahere rapu ara umanga.
He tikanga mutunga kore te
whakatakoto mahere rapu ara umanga.
Ia wå ka neke koe mai i te ao ako ki te ao
mahi, ka ahu ki mahi ke rånei, me
hångai te titiro ki tø mahere, arå, ko tø
mahere rapu ara.
Ka taea e Career Services’ te åwhina i a
koe ki te whakatakoto huarahi. Tirohia
te whårangi 24.
Rapua te ara tika møu ake
Seek the path that is right for you
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
1
Workbook 2.2 30/6/03, 16:461
åkuanei ka timata tø haere kimi kørero mø te:
turanga mahiawe
pukengawhakangungu
køwhiringa
whåinga
maherewhiriwhiringa
mahi koakoaputea
Unga: OrangaNau mai ki Rapu Ara Ki Aorangi.Ko tenei tåu pukapuka whakaora
noho ao.
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
2
Å
Åwhina mai! Kia wehe atu ahau
i te kura, kåore ahau i te møhio
me aha
Åe/Kao
(Whakakorengia tetahi)
I whakaaro ahau kia
mahi hei
___________________________
engari kåore ahau i te
møhio he aha ngå
whakaritenga hei uru
Ko te hiahia o øku måtua
møku kia
______________________
______________________
______________________
I tenei tau kei te whai ahau
i enei kaupapa køwhiri
___________________
___________________
___________________
___________________
He whakaaro øku mø te
__________________________________
__________________________________
engari kua åhua raru ahau i te
kore whakatau whakaaro
Maha ke ngå køwhiringa
hei whakatau
Åe/Kao
(Whakakorengia tetahi)
Whakaotia ngå kørero e whakaatu ana kei hea ø whakaaro e tau ana.
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
3
Kei te pirangi ahau kia
whakangungua hei
______________________________
engari kåore ahau i te
møhio menå ka whai
putea ahau hei utu
Kei te måharahara ahau mø
___________________
___________________
___________________
___________________
“ “E mua, åta haere; e muri,
whatiwhati waewae
Those who begin a journey early go safely, those whomake a late start are liable to break their limbs tryingto catch up
Kei te-hea to-pito o te aokoe e tu- ana?
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
4
Ko te whakatere i to- haerenga
Ko tø ake kåhui whetuHe åhuatanga nøu ake te huanga å-tangata.
Kei raro nei etahi huanga å-tangata o tangata ke pea:
pono oha manawa popore ngåkau pono whai hua
kakama hao nui whai kiko ngåwari pukumahi
whakapono åheia matakana måia pai ki te mahi
tahi auaha måtau whakatepe rauhanga
manaaki hihiri whakamere hångai ngåkau pono
auaha ngåkau møhio mårie whakahoahoa ratarata
hari toa huatau humårika mahana
tåkare kawe takohanga urutau åta whakaaro tutohu
takoha hiwa tino uhupoho manahau pono rite
pukeke ngåwari mahi motuhake manawanui måhorahora
Hangaia tø ake kåhui whetu må te whakahonohono i ngå huanga å-tangata tekau e tino hångai
ana ki a koe.
“
“
Kia maumahara ki tøu mana åhua ake Cherish your absolute uniqueness
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
5
Whakarårangitia ngå huanga å-tangata tekau i tohua i te whårangi o mua.
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
Mahi takirua me tetahi atu kei roto i te karaehe e møhio mai ana ki a koe.
Whiriwhiria kia rima ngå huanga å-tangata e mea ana ia ka tino whakaatu i tø åhua.
Tuhia enei ki raro nei.
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
6
Mahinga a- -AteaHe åronga, runaruna hokiHe mea nui te måtau ake må åu mahi i ngå wå whakangå e whakawhånuitia ai ngå mea
whåinga wåhi ki te mahi.
He aha ø åronga, runaruna hoki?
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
He aha etahi atu åronga, runaruna hoki e hiahia ana koe ki te whakapakari?
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
He aha ø mahi inåianei kia whakamåtau ai koe i tetahi o enei åronga/runaruna i tenei tau?
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
“
“
Erangi te iti i te kore rawa Little is better than nothing at all
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
7
Whakatutukitanga Ko- ko- rangiHe aha ngå mahi whakahi kua oti i a koe?
Mahi takirua, å, kørero mø ngå mahi whakahi kua oti i a koe.
Whakarårangitia enei ki raro nei.
Ka pehea tenei e åwhina i ahau mea ake nei
tuari pepa/whårangi hei whakaatu ki te kaiwhakawhiwhi mahi he tangata pono,
pukumahi hoki, å, ka u tonu ahau ki tetahi kaupapa mahi.
kia kotahi te mahi tunu kai ia wiki hei whakaatu ki te kaiwhakawhiwhi mahi he tangata pono,
whakatepe hoki, å, he auaha hoki.
tiaki tamariki hei whakaatu ki te kaiwhakawhiwhi mahi he tangata kawe
takohanga ahau.
Ka pehea tenei e åwhina i ahau mea ake nei
___________________________ ______________________________________________________
___________________________ ______________________________________________________
___________________________ ______________________________________________________
__________________________ ______________________________________________________
___________________________ ______________________________________________________
___________________________ ______________________________________________________
__________________________ ______________________________________________________
___________________________ ______________________________________________________
___________________________ ______________________________________________________
“ “Ko te kaupapa o te måramatangahe rite ki ngå ihi o te rå
The purpose of enlightenment is that it beas clear as the sun's ray
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
8
He Pu- kenga mo- te Mano Tau HouPukenga WhakawhitiKia wehe atu koe i te kura, ko ngå pukenga whakawhiti he pukenga e åhei ana koe ki te heri atu kitetahi turanga mahi.
Mahia tenei rårangi pukenga whakawhiti, å, tuhia å-porowhita nei ngå mea e hångai ana ki a koe.Ko te nuinga o ngå tauira e på ana ki te kura rånei, ngå åhuatanga o te kåinga rånei. E whakaaturiaana etahi tauira, å, arå hoki etahi atu. Whakaarotia etahi tauira i tikina mai i tø ake oranga, å,whakaurua ki roto i ngå puaretanga. Terå pea, me tono atu ki tetahi tangata e tino møhio ana ki akoe hei tohu i a koe. Kei ia wåhanga tetahi rårangi kupu hei whakaråpopoto i ngå pukenga etirotiro ana tåtou.
E pai ana ahau ki tewhakamahi i økuringa hei:
tuitui
hanga/waihanga
whakamahi taputapu
whakamahi purere
Te whakamahi i øku ringa
whatu kåkahu
waihanga hanganga
whakatangitangi taonga puoro
tåkaro kemu rorohiko
whakatika paihikara pakaru
whakatika papa reti huarahi
E pai ana ahau ki temahi i tøku tinana hei:
whakahaere iaia
mahi o-waho
mahi å-tinana
korikori tinana
Te whakamahi kupu
pånui pukapuka pånui puka maheni
tuhi pakiwaitara tuhi whiti
kørero ki ngå hoa må te waea
åwhina i tetahi hoa me tana mahi kura å-kåinga
maumahara ingoa o te tangata kauhau ki te iwi
tårua pikitia mai i te pukapuka
he mema o te tima tautohetohe
E pai ana ahau ki tewhakamahi kupu hei:
pånui
tårua (kia tika)
tuhi
kørero
whakaako rånei,whakangungu rånei
mahi whakatika
maumahara
Te whakamahi i tøku tinana
tåkaro håkinakina mahi i waho
pitakataka
haukori
kanikani waiata
mahi koneke
hikoi
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
9
Te whakamahi nama/tau
tåpiri i te wå hokohoko whakarite i tåku putea peke
tuhi i taku pepa utu
kohikohi/tiaki utu å-wiki kohikohi/tiaki utu å-hararei
maumahara nama waea
tåtai e hia ngå moni e åhei ana ahau ki te kohikohi
maumahara i ngå rå whånau o øku hoa
mahi tiaki moni mø tetahi karapu kura whakamahi tåtaitai pukoro
E pai ana ahau ki tewhakamahi nama/tau hei:
tatau
tåtai
mahi rorohiko
tiaki pårongo taha putea
whakahaere moni
maumahara nama/tau
raweke nama/tau
Te whakatika raru
kimi pårongo mø tetahi kaupapa å-kura
whakahaere påti/ngahau
wånanga me pehea te tae atu ki tetahi konohete waiata
whakatika i taku moemanga
whiriwhiri ko tehea te pikitia hei haerenga atu
whiriwhiri kåkahu hei mau
wånanga me pehea te hoki ki te kåinga i muri i te parakatihi håkinakina
E pai ana ahau ki ngå mahie whai ake nei:
rangahau
kohikohi pårongo
tåtari
whakahaere
whakatau mea tuatahi
whakatepe
whakarite
Te whakamahi whakaaro taketake
whiriwhiri tikanga hou
whakahoahoa whakapai makawe mø te hoa
whakahoahoa waka
whakahoahoa kemu rorohiko tito kemu
whakapaipai i tetahi mea kia pai ake tåna haere
hanga
whakahoahoa tito whakamåtau
E pai ana ahau ki ngåmahi e whai ake nei:
pohewa
tito
whakahoahoa
whakapakari
whakamåtau
whakapai
urutau
Te whakaatu åwhinatanga
whakarongo ki ngå raruraru o te hoa
manaaki i tetahi e måuiui ana manaaki i tetahi e pøuri ana
mahi å-røpu
whakatenatena i tetahi hoa ki te kørero mai mø tøna raruraru
whakatenatena hoa tima tåkaro i te wå håkinakina
tautoko i tetahi hoa e raru ana
tapuhi møkai måuiui
E pai ana ahau ki ngåmahi e whai ake nei:
whakarongo
whai måramatanga
tuku tautoko
whakatenatena
tuari
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
10
E pai ana ahau ki ngåmahi e whai ake nei:
hanga taonga rånei, tåraitaonga rånei
mahi auaha
Te whakamahi åheitanga auaha
mahi toi
whakahoahoa whakairoiro rorohiko peita pikitia
tango whakaahua
tårai taonga mahi tå
whakairo
raranga
E pai ana ahau ki ngåmahi e whai ake nei:
timata mahinga hou, ariårånei, kaupapa rånei
whakahaere
årahi
toko tikanga hou
whakatau whakaaro
mahi tupono
whakawhiti whakaaro
Te whakamahi rangatiratanga
whakaratarata kørero ki tangata ke
whakahaere kemu me ngå hoa
whakahaere måtakitaki pikitia me ngå hoa
tautoko i tetahi hoa i te wå tohenga
whakahuri whakaaro o tetahi hoa
kauhau ki mua i te karaehe
whakawhåiti i tetahi karapu kura
whiriwhiri ariå mahi tupono
whakatau whiriwhiringa ka noho hei mångai mø te hunga åkonga
ka noho hei kåpene mø tetahi tima håkinakina
E pai ana ahau ki ngåmahi e whai ake nei:
whakamahi mea i
whakapakaritia e tetahiatu
whakatutuki mahere
tahuri ki te whakatakotomokamoka
whakarøpu
Te whakatutuki kaupapa
tae wawe atu ki te kåinga
whakahoki pukapuka ki te whare pukapuka
whakarite kohinga køpae waiata
tino whai i taku haerenga tuari niupepa
tino whai i te mahere whakangungu tima tåkaro mø te tau
“ “Mauria ko øku painga
Waiho ko øku wheru
Highlight my strengths
Ignore my weaknesses
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
11
Mai i te rårangi o mua, whakakia ø kehi åtea.
Kia rima ngå pukenga tino kaha øu.
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Kia rima ngå pukenga e hiahia ana koe.
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Ko ngå pukenga ka mahia i te wå ako.
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Ko ngå pukenga ka mahia i te håkinakinarånei, wå whakatå rånei, kåinga rånei.
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
12
Amionga MahiMe whai turanga mahi whakamere, rekareka hoki, te tangata ka tika.
He whakaaro pai kia tirotiro i ngå tumomo mahi e whakaaro ana koe he mea whakamere, å, terå
pea ka pirangi koe ki te kimi kørero anø.
Whakarårangitia etahi turanga mahi ka mahia e etahi tångata e møhio ana koe. Kåtahi tuhia å-
porowhita nei ngå turanga mahi whakamere ki a koe.
Ngå mahi a tøkuwhånau
Ngå mahi a te hungae møhio ana ahau
Ngå mahi a tangata ke
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
13
Tangata
Tangata
Tangata
Tangata
Tangata
Whakaingoatia kia rima ngå tångata kua awe i tø whakatau umanga i tenei wå.
kaia
ko
whånau
hoa
kaitohutohu
rapu ara
åe/k
ao
åe/kao
åe/kao
åe/kao
Awe a- -AorangiKo wai må pea ka awe i ø køwhiringa rapu ara?
He maha ngå åhuatanga ka awe pea i ø whakatau rapu ara.
Ka ahu mai pea enei awe i te whånau, i ngå hoa, te wåhi e noho ana
koe, me tø ake tautøhito, møhio hoki.
måtuaåe/kao
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
14
Mahi å-Karaehe
Whiriwhiria tetahi tangata tauira me te tono atu ki a ia kia påtaitaitia e tø karaehe mø ngå mea i
awe i øna køwhiringa rapu umanga.
Anei etahi påtai pea hei tuku:
a) Nå te aha i whakamanea ai koe ki ø turanga mahi?
b) He aha ngå pårongo mahi e wåtea ana i taua wå?
c) He aha ngå awe e møhio ana koe?
Whakaarotia ngå påtai e hiahia ana koe ki te ui atu:
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
“
“
Må tini, må mano ka rapa te whai By joining together we will succeed
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
15
He Haerenga TorotoroHe Aronga MahiKo tetahi mahi pai hei whakarite køwhiringa rapu umanga e tika ana møu, kia pånui koe,whakautu hoki i te mahinga JBI e whai ake nei.
Tekau må tahi ngå wåhanga kia mahia.
1 Pånuitia ia whakamåramatanga, å, tuhia te nama tika hei whakaatu i te kaha o tø årongaki tenei wåhanga turanga mahi.
2 Tipakongia i roto i ia wåhanga tetahi turanga mahi me ngå kaupapa ako e pai ana koeHei tauira, terå pea kua huri tø aroaro ki te mahi ahuone. Nå, tipakongia ngå kupu‘otaota’, ‘putiputi’ hoki kei raro i ‘åronga’, å, tipakongia ngå kupu ‘måtauranga koiora’ mete ‘ahuone’ kei raro i ‘Kaupapa’.
Tuhia tetahi nama mø ia wåhanga i runga i te tikanga e whai ake nei:
1 Tino Whai åronga 2 Ka Whai åronga 3 åhua Whai åronga 4 Ka Noho Kupapa 5 Kåore He åronga
Åronga Kaupapa NamaAhuwhenua, ahuone, taiaoMahi whakatipu kai, kararehe, otaota, putiputi,
hi ika, mahi waina.
pångarau
måtauranga ahupungao
måtauranga matu, måtauranga
koiora
ahuone
hangarau awheawheNgå toi, pårongo, håkinakina, tåkarowhakaari, kanikani, whakatangitangi, whakakite
kåkahu, tango whakaahua påpåho, mahi toi,
tuhituhi, whakaputa pukapuka, toi whakairoiro,
whakahoahoa ahumahi/ø-roto, whakahoahoa
kåkahu, whakairo, whakaako, tåkaro, wå
whakangå, håkinakina o-waho, whakawhitiwhiti,
whare pukapuka, mahi påpåho, reo.
pångarau
Ingarihi, whakaari
whakairoiro, whakahoahoa hoki
whakatangitangi
mahi toi
korikori tinana
Rorohiko, å-hiko, hikowhakauru raraunga, whakarite kaupapa,
rorohiko, torotoro waea, hikopångarau
måtauranga ahupungao
rorohiko
hangarauMåtauranga, hauora, tauwhiro hapori
måtauranga, kura køhungahunga, kura tuatahi,
kura tuarua, whakaako å-taumata tuatoru, mahi
å-hapori, whitiwhiti whakaaro, måtai
hinengaro, tauwhiro hapori, rongoå tuturu,
rongoå, mahi tiaki niho, hauora kararehe,
hauora.
Ingarihi
kørero ø-mua/hitori
måtai matawhenua
pångarau
ahupungao
måtauranga matu
måtauranga koiora
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
16
Åronga Kaupapa Nama
Mataarotanga, hanga
mataarotanga, matu, pukaha, hiko, å-iwi,
whakahoahoa, hanga whare, mahi, tirotiro,
mahi kåmura, maitai, tuhi mahere.
pångarau
ahupungao
matu
whakairoiro, whakahoahoa hoki
hangarau whakahoahoa
toi
Manaakitanga, mahi tåpoi, ratonga whaiaro
nohoanga, ratonga kai, tunu kai, håereere, tåpoi,
kawe tangata, tiaki whare me te tiaki tangata
noho, whakapaipai, ratonga tangihanga,
whakaråkei makawe.
Ingarihi
hangarau kai
reo
kørero ø-mua/hitori
måtai matawhenua
Ture, ratonga whakamarumaru
ture, pirihimana, maru, tirohanga, patu ahi,
taua whenua, taua moana, taua rangi.
Ingarihi
kørero ø-mua/hitori
Whakanao, tuari hoki
whakahåtepe matu, whakanao å-tohitu,
hangarau, tå, whakaputu, utanga.
hangarau awheawhe
pångarau
whakaako rorohiko
Tari, whakahaere, taha putea
tørangapu, whakahaere, patopato, whakahåtepe
kørero å-pepa, whaiaro, ratonga kiritaki, mahi
kaute, øhanga, tiaki putea, rianga, tatauranga.
Ingarihi
mahi kaute
øhanga
reo
rorohikoHokohoko me te taha hoko
hokohoko, hoko rawa, hoko å-waea,
whakaratarata tumatanui, mahi pånui,
hokohoko ki-te-ao.
Ingarihi
reo
øhanga
whakaako rorohikoPutaiao me te rangahau
putaiao tuturu, ahupungao, matu, putaiao å-
oranga, putaiao otaota, putaiao kararehe,
ratonga kai, ratonga rata, pångarau, putaiao
hapori, putaiao taiao.
pångarau
ahupungao
matu
koiora
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
17
Hopara AonuiMe kohi pårongo koe hei whakawhånui i tø møhio mø ngå whåinga wåhi ki te rapu umanga.
Må te pånui i te tauira e whai ake nei e åwhinatia ai koe i roto i tø ake mahi rangahau pårongo
rapu umanga.
Tauira TuatahiTe haere må Te IkaroaTe haere må Te IkaroaTe haere må Te IkaroaTe haere må Te IkaroaTe haere må Te Ikaroa
I ngå tau tuatoru, tuawhå hoki, he tino pai te kaupapa o te øhanga ki a Rita. Ko tetahi mea tino
pai rawa atu ka whai wåhi ia i roto i te kaupapa hinonga taitamariki. I momoho tøna røpu ki te
waihanga i tetahi rawa kai, å, ka hokona atu i te toa hoko kai o te kura me tetahi toa o te takiwå.
Tata ki te mutunga o tøna tau tuawhå ka meatia a Rita ki te whiriwhiri i øna kaupapa ako mø te
tau tuarima. Nå tøna tautøhito whai hua i te kaupapa hinonga taitamariki i whakawhånuitia ai
tøna møhio ki te maha noa atu o ngå tumomo mahi hangarau kai. I whakaaro a Rita me whai
pårongo anø ia i mua i te whakarite i øna køwhiringa kaupapa. Nå, ka mahi ia i enei e whai ake
nei:
• Ka whakarite hui me te Kaitohutohu Rapu Ara
• Ka tikina ngå pårongo mahi ratonga, whakangungu hoki mai i KiwiCareers, arå, kei te
whårangi ipurangi pårongo mahi ratonga, whakangungu hoki o Career Services, å, ka
tångia å-purere.
• Ka tikina ngå pårongo ahumahi hangarau kai mai i KiwiCareers, å, ka tångia å-purere.
• Ka tångia å-purere ngå kørero mø ngå turanga mahi hangarau kai me ngå mahi e på ana ki
tenei kaupapa.
• Ka kørero ki øna kaiako å-kaupapa me ngå upoko o ngå wåhanga putaiao, pångaru hoki,
me te Ingarihi.
• Ka tirotiro pårongo i roto i te Jobs Galore mø te hangarau koiora me te hangarau kai
• Ka tirotiro i te Courses Galore. Kei reira ngå akoranga putaiao, hangarau kai katoa e
whakahaeretia ana e ngå whare wånanga me ngå whare takirua o Aotearoa.
• Ka whakarite kia mahi ki tetahi kamupene whakanao kai o te rohe hei tåpiri atu ki tetahi
kaupapa mahi tikanga å-iwi e kia nei ko te ‘World of Work’
• Ka tono atu ki ngå kamupene whakanao kai pai rawa atu mø te pårongo
• Ka whitiwhiti kørero me øna måtua mø te hunga kia kørero atu, toro atu rånei
“ “E tutakitaki ana ngå kapua o te rangi,
kei runga te Mangoroa e køpae pu ana
Through the banks of clouds may block the sky,the Milky Way still extends above all.
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
18
Tauira Tuarua
Kåore i whai whakaaro rapu umanga a Sally. I pånui ia i ngå mahere o te Jobs by Interest i runga
i te whårangi i mua ake nei, kia kite atu ai i ngå køwhiringa e aro ana ia. I kite atu ia ka whai
wåhi ngå ratonga manaaki, tåpoi hoki, whai aro hoki i roto i ngå mahinga i whai åronga ai ia. Ka
penei tåna mahi:
• Ka toro atu ki te whårangi ipurangi o KiwiCareers, ka tirotiro i ngå wåhanga o te Jobs by
Interest, å, ka pånui i ngå rårangi turanga mahi, akoranga, ahumahi hoki e noho ana i raro
i te H________________ me te T________________
• Ka pånui i ngå kørero whakamårama turanga mahi, ahumahi hoki i roto i te KiwiCareers
(Mehemea kåore e taea e koe te toro atu ki te KiwiCareers, tirohia te Jobs Galore)
• Ka whai åronga ki ngå turanga mahi e whai ake nei:
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
• Ka kitea ka whai wåhi ngå mahinga e whai ake nei i roto i ngå turanga mahi:
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
• Ka kitea ngå whakaritenga måtauranga me ngå kaupapa e på ana ki enei, arå:
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
• Ka kitea ka whai wåhi pea ngå mea e whai ake nei:
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
19
Tirohanga Uruwhetu-
He Rangahau møu akeRangahaua kia rua ngå ariå umanga e pai ana koe, mai i tø håereere haere me te whakamahi
tauira hei arataki i a koe.
Ko te røpu JBI:
Ingoa turanga mahi:
Whakaritenga/kaupapa måtauranga/urunga:
Wheako whai take:
“
“
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
20
He Rangahau mou ake
Ko te røpu JBI:
Ingoa turanga mahi:
Whakaritenga/kaupapa måtauranga/urunga:
Wheako whai take:
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
21
He Mahi Ma-kuHe Mahi Ngåkaunui
He Mahi Pai
He Mahi Noa
He Mahi Kino
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
22
Kowhiringa KaupapaKia tino møhio mai koe ka awe ø whakatau kaupapa, køwhiringa ako i tø whakatau umanga.
Whakarårangitia ø kaupapa inåianei:
_________________________________________ _________________________________________
_________________________________________ _________________________________________
_________________________________________ _________________________________________
_________________________________________ _________________________________________
Tuhia ngå køwhiringa e pai ana koe:
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
He aha ngå kaupapa whakarite mø enei whakatau umanga?
Ka whai wåhi ø ake whakatau kaupapa, køwhiringa hoki i roto i ø whakatau umanga?
Mehemea kåore, he aha ngå whakarereketanga me whakaaro ake e koe?
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
kaupapa ........................................
kaupapa ........................................kaupapa ........................................
kaupapa ........................................kaupapa ........................................
kaupapa ........................................kaupapa ........................................
kaupapa ........................................
Ko te AngaWhakamua
Hurihuri ana ø åronga, pakari haere ana ø pukenga hoki, me whai køwhiringa maha, tikanga
kåinga rua rånei kia tika ai te whakatakoto mahere. Whakakia te wåhanga e whai ake nei hei
åwhina i a koe ki te whakatakoto mahere mø ngå rå e tu mai nei:
Ko taku mahere mø te tau e tu mai nei:Kaupapa ako o te kura:
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
Tutukitanga:
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
Håkinakina/åronga:
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
Ko aku whåinga:
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
23
© C a r e e r S e r v i c e s r a p u a r a
24
He tuhinga noa
Career Plan-It Workbook (Secondary) is the second in a series of career planningworkbooks developed by Career Services.
Copyright © 1999 Career Services. First published September 1999. Reprinted February2001. This Translation published June 2003.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievalsystem or transmitted in any form or by any means electronic, mechanical, photocopying,
recording or otherwise without the prior consent of Career Services.ISBN 0-908996-24-1
Career ServicesLevel 4
CMC Building89 Courtenay Place
PO Box 9446Wellington
Telephone (04) 801 5177Facsimile (04) 801 5745
Email: [email protected]
KiwiCareersKei te rangirua o- whakaaro mo- te ko-whiri umanga?Toro mai ki te wha-rangi ipurangi o Career ServicesKiwiCareers.E 650 nga- whakama-ramatanga tukupu tu-ranga mahi,ehara tonu pea ko te pa-rongo mo- te ma-tauranga menga- tikanga whakauru, te nui o te utu, me nga-
whakaaro o te hunga o Aotearoa e mahi ana i tauamahi.Whakamahia a Rapu Ara – he ho-taka aratohu kore utuna- KiwiCareers e tuku atu ana i nga- aria- umanga,tohutohu hoki hei whakatakoto mahere ma-u mo-
a-po-po-.
CareerPointKo CareerPoint te ratonga waea kore utu o Career Services ewhakarato ana i te pa-rongo kore utu, tohutohu kore utu hokimo- nga- ko-whiringa umanga, whakangungu hoki.
Waea Kore Utu: 0800 222 733Mai i te Mane ki te Paraire: 9 (i te ata) – 9 (i te po-)Ra-horoi: 10 (i te ata) – 2 (i te ahiahi)Waea Whakaahua: (04) 801 2731I-me-ra: [email protected]
Whakarewatia to umangaki nga tohutohu ngaio, parongo ngaio hoki.
WhangareiPhone: (09) 438 8875
North Shore CityPhone: (09) 489 2299
Manukau CityPhone: (09) 262 4250
HamiltonPhone: (07) 839 4181
RotoruaPhone: (07) 349 0680
TaurangaPhone: (07) 349 0680
NapierPhone: (06) 835 8569
GisbornePhone: (06) 863 3590
Palmerston NorthPhone: (06) 350 1130
New PlymouthPhone: (06) 757 3750
WellingtonPhone: (04) 801 5429
NelsonPhone: (03) 548 1630
GreymouthPhone: (03) 768 0068
ChristchurchPhone: (03) 377 0530
DunedinPhone: (03) 477 5395
InvercargillPhone: (03) 214 0252
He tımatanga pai tenei pukapuka hei hıkoi huarahi kito umanga. Whakapa atu ki tetahi kaitohutohu rapu arakei tetahi o Career Services e tata ana ki a koe mote awhina ngaio, tohutohu ngaio hoki. Waea Kore Utu0800 109 901, ranei:
Ko nga Tari Umanga