TEMEL YANGIN GÜVENLİĞİ

Hazırlayanlar:

ÇSG Eğitim Uzmanları:

Handan AKARSU

Seval EROĞLU

Münevver GÜZEL

İÇERİK

1. YANGIN BİLGİSİ

1.1. Yanma & Yangın

1.2. Yangının Sınıflandırılması

1.3. Yangın Söndürme Araç ve Gereçleri

2. YANGIN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

2.1. Aktif ve Pasif Yangın Güvenlik Önlemleri

2.2. Kimyasal Maddelere İlişkin Yangın Güvenliği

3. YANGIN KAYNAKLI RİSK ETKENLERİ

4. MEVZUAT & STANDARTLAR

4.1. BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDAKİ YÖNETMELİK

4.2. BELEDİYE İTFAİYE YÖNETMELİĞİ

4.3. ACİL DURUM EYLEM PLANI YÖNETMELİĞİ

4.4. İŞ EKİPMANLARI YÖNETMELİĞİ

4.5. NFPA STANDARTLARI

KAYNAKÇA

GİRİŞ

Yangın, gerçekleştiği yerde birçok kayba neden olan büyük bir kazadır. Yangından korunma

ile ilgili mevzuat gerekliliklerinin yerine getirilmemesi, yangından korunma ve söndürme

konusunda bilgi ve eğitim yetersizliği, ihmalkârlık, sabotaj, başka bir kaza ve yayılım, doğal

afetler, tesislerdeki mevcut elektrik, ısıtma ve su tesisatlarının yangına karşı emniyetli

olmaması ve bunların talimatlara uygun kullanılmaması gibi nedenlerle meydana gelen

yangın, çalışan kaybına neden olabileceği gibi sektöre maliyet açısından da zarar verir. Bu

nedenle sanayide yangın güvenliğinin sağlanması oldukça önemlidir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Uzmanlarınca hazırlanan bu dökümanla işyerlerinde

yangın güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunulması ve yangın konusunda farkındalık

yaratması amaçlanmıştır.

1. YANGIN BİLGİSİ

1.1. Yanma ve Yangın

Yangın, yanıcı maddelerle hava arasında kontrol dışı oluşan ekzotermik (ısı veren) bir

reaksiyondur. Bu nedenle, alınan enerji ile verilen enerji arasındaki farkın negatif olması

durumunda bu kimyasal tepkimeden yangın çıkar.

Diğer kaynaklara göre yangının tanımları şöyledir:

Amerikan Ulusal Yangın Koruma Birliği (NFPA) terimler sözlüğüne göre yangın,

“patlamalar da dahil olmak üzere yıkıcı ve kontrolsüz yanma olayı; ısı, ışık ve yanma

ürünlerinin değişimine neden olan bir kimyasal oksidasyon reaksiyonu” olarak

belirtilir.

7486 numaralı Türk Standardına göre yangının tanımları aşağıdaki gibidir:

1. “Dumanın, alevin ya da her ikisinin beraberce ısı yayması ile karakterize edilen

yanma olayıdır.

2. Yanmanın, zaman ve mekan olarak kontrol edilmemiş bir şekilde yayılmasıdır.”

Yanma olayı birbirine kenetli zincir oluşturan bir üçgene benzetilebilir. Bu nedenle zincir

halkasını oluşturan ısı, oksijen ve yakıtın herhangi biri olmadığı takdirde yangın meydana

gelmeyecektir.

Aşağıdaki şekilde yangının temel bileşenlerini örnekleri ile görebilirsiniz.

(Kaynak: Eroğlu, S. Petrol Rafinerilerinde Yangin Risklerinin Belirlenmesi: Rafineri

Tank Sahasi Örneği, ÇASGEM Uzmanlık Tezi Çalışması, 2015)

Yangın tanımının daha iyi kavranabilmesi için ısı, sıcaklık, yanma, yanıcı madde ve yakıcı

madde kavramlarından da kısaca ele alacak olursak;

Isı: sıcak veya ılık olmanın kalitesi veya herhangi bir nesnenin sıcaklığıdır. Bir başka

tanıma göre ise, iki madde arasındaki sıcaklık farkı nedeniyle oluşan akan bir enerjidir. Isı,

kalorimetre (cal) ile ölçülür ve “Q” değişkeni ile ifade edilir.

Sıcaklık kavramı ise, sıcak veya soğuk olma durumunun yoğunluğunun derecesi

olarak tarif edilebilir. Burada sıcak veya soğuk olma durumu karşılaştırmalı terimlerdir,

örneğin bir alev, buz ile karşılaştırıldığında sıcak, güneş ile karşılaştırıldığında soğuktur.

Daha özel bir tanımla, sıcaklık bir cismin ısı enerjisini başka bir cisme iletme yeteneğidir

diyebiliriz.

Yanıcı madde (bir diğer adıyla yakıt), normal şartlarda katı, sıvı ve gaz halinde

bulunan, yanabilir maddelerdir. Yanıcı maddeler fiziksel ve kimyasal yapılarına göre farklı

yanma özellikleri ve farklı performans gösterebilir.

Yakıcı madde (oksijen), yanmanın başlaması ve devam etmesi için gereken ve

soluduğumuz havada yaklaşık %21 oranında bulunan gaz halindeki madde olan oksijendir.

Renksiz ve kokusuz bir gazdır. Yangının başlaması için gereken oksijen oranı %16, sönmesi

için ise %8’in altıdır.

Son olarak yanma; yanabilir bir malzemenin, yükseltgen madde olarak adlandırılan bir

oksitleyici/yakıcı madde ile etkileşimi sonucu ürün olarak duman, zehirli gaz, ısı ve/veya alev

oluşmasına neden olan ekzotermik bir reaksiyondur. Aşağıdaki şekilde belirtilen yangın

bileşenleri “yanma üçgeni ve/veya yangın tetrahedronu” olarak tanımlanır. Bu şekildeki

yangın tetrahedronu, yanma elemanı olarak “Kimyasal Zincir Reaksiyonu”nu da içerdiğinde

yangın üçgeni bir piramide benzeyen dört taraflı bir şekle dönüşür.

Kimya endüstrisi, yangın ve patlama tehlikeleri açısından en riskli endüstrilerden biridir.

Aşağıdaki şekilde kimya endüstrisinin yangın ve patlama nedeniyle maruz kaldığı kayıpların

alan/tesis türüne göre grafiksel gösterimi verilmiştir. Kayıpların en fazla olduğu bölümlerde

yangın ve patlamaya karşı önlemlerin en üst düzeyde alınması gerekir.

23

22

13

10

6

6

5

33

36

Depolama Tankları (boru hat-ları dahil)RafinerilerPetrol / Gaz Üretimi (Proses Üniteleri)Off-siteMonomerler / PolimerlerPetrokimya ÜrünleriGübre TesisleriKömür ÜretimiGaz işlemeRafineri AmbarıDiğer

(Kaynak: Eroğlu, S. Petrol Rafinerilerinde Yangin Risklerinin Belirlenmesi: Rafineri Tank

Sahasi Örneği, ÇASGEM Uzmanlık Tezi Çalışması, 2015)

1.2. Yangının Sınıflandırılması

Yangın standartlara ve mevzuatlara göre farklı şekillderde sınıflandırılır. Ülkemizde

işverenler Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’ten sorumlulardır. Bu

nedenle işyerlerinde alınması gereken tedbirlerin bu yönetmeliğe göre yapılması gerektiği

unutulmamalıdır. Bazı mevzuat ve standartlara göre yangın sınıflandırmaları şöyledir:

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’e göre:

A sınıfı yangınlar: Yanıcı katı maddelerin neden olduğu yangınlardır. Bu maddelere

odun, kömür, kâğıt, ot, doküman ve plastik vb. örnek verilebilir.

B sınıfı yangınlar: Yanıcı sıvı maddelerin neden olduğu yangınlardır. Benzin, benzol,

makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran ve asfalt gibi maddeler örnek olarak

verilebilir.

C sınıfı yangınlar: Yanıcı gaz maddelerin neden olduğu yangınlardır. Metan, propan,

bütan, sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG), asetilen, havagazı ve hidrojen örnek olarak

verilebilir.

D sınıfı yangınlar: Lityum, sodyum, potasyum, alüminyum ve magnezyum gibi

yanabilen hafif ve aktif metaller ile radyoaktif maddelerin neden olduğu yangınlardır.

İngiliz standartlarına (BS EN2: 1992) göre:

A sınıfı yangınlar, odun, kağıt, tekstil, plastik gibi yanıcı maddelerin,

B sınıfı yangınlar, gres, yağ, katran, yağ bazlı boya, solvent, alkol ve yanıcı

gazların,

C sınıfı yangınlar, enerjili elektrik donanımların,

D sınıfı yangınlar, Magnezyum, titanyum, zirkonyum, sodyum, lityum ve

potasyum gibi yanıcı metallerin,

K sınıfı yangınlar, bitkisel veya hayvansal yağlar veya margarin gibi yanıcıların

kullanıldığı pişirme aletlerinin neden olduğu yangınlardır.

Bunun yanı sıra bazı standartlarda ve kaynaklarda, elektrik ve elektrikli

cihazların yol açtığı yangınlar E sınıfı olarak gösterilir.

İngiltere Merkezi Yangın Danışma Konseyine göre, yangına müdahale

gereçlerine göre yangın büyüklükleri aşağıdaki gibidir:

Çok büyük yangın: 20 ve üzeri jet ile

Büyük yangın: 8 – 19 jet ile

Orta yangın: 3 – 7 jet ile

Küçük yangın: 1 – 2 jet veya 3’den fazla hortum makarası ile

Çok küçük yangın: 1 – 2 hortum makarası veya yangın söndürücü ile müdahale

edilen yangınlardır.

Spesifik olarak proses yangınları ele alındığında ise yangınlar aşağıdaki gibi

sınıflandırılır:

1. Toz bulutu yangınları

i. Patlamasız yangınlar

ii. Patlama ile sonuçlanan yangınlar

iii. Patlamadan kaynaklanan yangınlar

2. Alev topları

3. Jet alevleri

4. Sıvıların yangını

i) Havuz yangınları

ii) Akan sıvı yangınları

5. Katıların yangını

i) Katı maddelerin yangını

ii) Toz yangınları

6. Depo/ambar yangınları

7. Oksijen ile ilişkili yangınlar

1.3. Yangın Söndürme Araç ve Gereçleri

Yangın güvenliğindeki bir diğer önemli unsur, meydana gelen yangının etkilerinin boyutunu

en aza indirmektir. Burada hayat kurtaran bilgi, yangına müdahale yöntemleri ve yangın

söndürme ekipmanlarının nasıl kullanılacağıdır. Yangın söndürme sistemleri yangının

sınıfına ve tehlike boyutuna göre seçilmelidir. Bu nedenle, risk analizini yaparken yangına

sebep olabilecek risk parametrelerini (yanan ortamın yapısı, ortamda bulunan maddelerin

fiziksel ve kimyasal özellikleri vb.) iyi belirlemek ve riskin boyutlarına göre en etkili yangın

söndürme sistemini seçmek gerekir. Yangın sınıfına göre kullanılabilecek söndürme

sistemleri şu şekildedir:

1. Her tür yangın için: kuru tozlu yangın söndürme sistemleri

2. Katı ve sıvı yangınlar için: köpüklü yangın söndürme sistemleri

3. Katı yangınlar için: sulu yangın söndürme sistemleri

4. Elektrik ve elektronik ortam yangınları için: halokarbon gazlı yangın söndürme sistemleri

Uygulamada en sık kullanılan yangın söndürme araç-gereçleri ise şu şekildedir:

Yangın Hidrantları

Yangınla Mücadele Arazözleri

Sabit Makaralar

Seyyar Hortum Makaraları ve Hortum Dolapları

Sabit Su/Köpük Monitörleri

Seyyar Su/Köpük Monitörleri (Römorklu ve Ayaklı)

Portatif Yangın Söndürücüler (Kuru Kimyevi Tozlu, CO2’li, Halon Gazlı)

2. YANGIN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

2.1. Aktif ve Pasif Yangın Güvenlik Önlemleri

Binalarda yangın güvenlik önlemleri pasif ve aktif yangın güvenlik önlemleri olmak üzere iki

şekilde ele alınır.

Pasif Yangın Güvenlik Önlemleri

Pasif yangın güvenlik önlemleri, tasarım aşamasında başlar ve kalıcı işlev görür. Yapıların

kullanım amacına bağlı olarak mimari tasarım, bina strüktürünün belirlenmesi, yapı malzeme

ve elemanlarının seçimi gibi etmenler pasif yangın güvenliği önlemlerinin temelidir. Yapıların

yangına dayanıklı malzemelerle inşa edilmesi ve olası bir yangın durumunda yangının

yayılmasını engelleyici nitelikte olması gerekir. Bu bağlamda oda planı, giriş-çıkışlar, boya ve

kaplama maddelerinin cinsi ve alt yapı tesisleri yangın güvenliği açısından önem taşıyan

etmenlerdir.

Pasif yangın güvenlik önlemleri ile;

Yangın durumunda ortaya çıkabilecek zehirleyici gazın ve dumanın yapıdan

uzaklaştırılması,

Kullanıcı tarafından kolay algılanan kaçış yollarının, merdivenlerin ve toplu buluşma

alanlarının planlanması,

Yapıda yangın geçirimsiz bölümlerin (kompartmanların) sağlanması,

Yangına dayanıklı yapı malzemelerinin kullanılması,

Taşıyıcı sistemin yüksek sıcaklıklara dayanması hedeflenir.

Bu hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için mimarlar, inşaat, makine ve elektrik mühendislerinin

yer aldığı çoklu disiplin anlayışı içerisinde çalışılmalıdır. Pasif yangın güvenlik önlemleri

aşağıda sıralanmıştır.

Yangın Kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dâhil olmak üzere, her

yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez

alanlara ayrılmış bölgedir. İki veya daha çok bina tarafından ortak kullanılan duvarlar, kazan

dairesi, otopark, ana elektrik dağıtım odaları, yapı içindeki trafo merkezleri, orta gerilim

merkezleri, jeneratör grubu odaları ve benzeri yangın tehlikesi olan kapalı alanların duvarları

ve döşemeleri kompartıman duvarı özelliğinde olur.

Otomatik kapanan yangın bölmesi: Topluma açık bina ve yüksek yapılarda yangın anında

otomatik kapanan veya kullanım saatleri dışında kapatılan sürme bölmeler ve koridor

damperleridir.

Isı ve duman yalıtımı: Binalarda mevcut elektrik, tesisat şaftlarının bina katları veya bölümleri

arasında boşluk yaratabilir. Bu nedenle bir bölümde meydana gelen yangın, şaft

boşluklarından diğer katlara ve bölümlere yayılabilir. Bu durumun önlenmesi için boşlukların

uygun yalıtım malzemeleri ile doldurulması gerekir. Yalıtım malzemeleri ısı karşısında şekil

değiştirerek boşluğu tamamen doldurur; ısı ve duman geçişini engeller.

Havalandırma kanalı damperi: Birden fazla bölümün havalandırılması aynı hava santralı ile

yapılıyorsa, bölümler arası geçişlere takılan ve yangın durumunda otomatik olarak kapanan

damperlerdir.

Duman tahliye sistemi: Yangın durumunda otomatik olarak açılan veya sürekli açık duran

baca ağızlarına sahip, binaların en üst noktasında bulunan tahliye sistemleridir. Bu sistemler

ek olarak manuel şekilde açılabilir ve kapatılabilir olmalıdır.

Kaçış Merdivenleri: Yangın ve diğer acil hâllerde yapının ortak merdivenlerinin

kullanılabilecek özellikte olanları, kaçış merdiveni olarak kabul edilir.

Yangın merdivenleri: Herhangi bir yangın durumunda bina içindeki insanların hızlı ve güvenli

bir şekilde yangın alanından uzaklaşmaları için tasarlanan, koruması ve ateşe dayanıklılığı

yüksek olan kaçış merdivenidir.

Yangın kapıları: Yangın merdivenlerinin duman ve alevden korunması, yangın bölgeleri

arasında yangın ve dumanın geçişinin önlenmesi için kullanılan, yangının yayılmasını

önleyerek insanların tahliyesi için güvenli bir hacim oluşturan kapılardır.

Acil Aydınlatma Sistemi: Bir binada aydınlatma sistemi, yangın, deprem, sabotaj, su baskını,

elektrik arızası gibi nedenlerle devre dışı kaldığında, derhal devreye girerek asgari düzeyde

ışık akısı sağlayan aydınlatma araç ve gereçleridir.

Kaçış Yolu Aydınlatması: Acil bir durumda, kaçış yollarını aydınlatarak insanların binadan

güvenli bir şekilde tahliye edilmesini sağlayan acil aydınlatma türüdür.

Acil Durum Yönlendirmesi: Birden fazla çıkışı olan bütün binalarda, kullanıcıların çıkışlara

kolaylıkla ulaşabilmesi için yapılan yönlendirmedir.

Pozitif Hava Basıncı: Yangın merdivenlerine duman girişinin önlenerek insan tahliyesinin

dumansız bir ortamda sağlanması ve itfaiye görevlilerine yangına müdahale için uygun ulaşım

yolu sağlanması için kullanılır. Merdiven kovası, yangına dayanıklı ve duman sızdırmaz

kapılarla binanın diğer bölümlerinden ayrılır, merdiven kovasına hava verilerek pozitif basınç

uygulanır ve komşu bölümlerden merdiven kovasına duman girişi önlenir.

Yangın Asansörleri: Yangın sırasında elektrik kesintisi ile asansörler kullanım dışı

kalacağından kaçış yolu olarak kullanılamaz. Bu nedenle yalnızca yangın sırasında yangın

ekiplerine ve itfaiye personeline özel asansörlerdir.

Paratoner Sistem (Yıldırımlık): Yıldırımın zararsız olarak toprağa iletilmesi için kullanılan

sistemlerdir. Bu sistemlerde elektrikli boşalmaların en az dirençli yoldan, çevresine zarar

vermeden toprağa iletilmesi amaçlanır.

Anons Sistemi: Yangın veya herhangi bir acil durumda alarm mesajlarının iletimi veya genel

amaçlı anons iletimi ile sürekli fon müziği yayınlaması amacıyla ileri teknolojinin gereklerini

yerine getiren sistemlerdir.

Uyarıcı İkaz levhaları: Binalarda veya tesislerde mevcut yangın risklerini ve yangına neden

olabilecek hareketlerin yapılmasını engellemek amacı ile hazırlanmış uyarıcı ikaz levhalarıdır.

Aktif Yangın Güvenlik Önlemleri

Aktif yangın güvenlik önlemleri, pasif önlemleri tamamlayıcı olarak binanın yapımı sırasında

veya daha sonra eklenen ve sadece yangın durumunda işlevi olan, belirli bir hedefe yönelmiş

önlemlerdir.

Aktif yangın güvenlik önlemleri, yangını başladığı anda algılamayı ve büyüyüp yayılmadan

sınırlandırıp, kurtarma ve müdahale etme faaliyetlerini kolaylaştırmayı, binada bulunan

kişileri güvenli bir şekilde yangının oluştuğu yapı ve bölümlerden tahliye etmeyi ve yangını

bünyesel olarak söndürmeyi amaçlayan güvenlik önlemleridir. Bu önlemler aşağıdakileri

kapsar:

Yangın algılama ve uyarı sistemleri

Duman kontrol sistemleri

Yangın engelleme ve söndürme elemanları

İtfaiye yaklaşım ve erişimidir

2.2. Kimyasal Maddelere İlişkin Yangın Güvenliği

Kimyasal maddelerin birçoğu ve organik kimyasalların tamamı yanıcıdır. Ancak yanıcı

maddeler denilince akla gelen, çok kolay parlayan/tutuşan özellikteki maddelerdir. Kimyasal

maddelerin yanıcı, yakıcı ve tutuşturucu özelliklerinin göz önüne alınmaması, yangın ve/veya

patlamaya yol açabilir. Yangın, yanıcı; yakıcı ve tutuşturucu maddelerin birlikte olduğu tüm

durumlarda kaçınılmazdır. Dolayısıyla yangın güvenliğini sağlamak için bu maddelerin

biraraya gelmesi önlenmelidir. Bu noktada kimyasalların doğru depolanması hayati önem

taşır. Güvenli depolama için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

Kimyasal maddeler tehlike sınıflarına uygun olarak depolanmalıdır. Alfabetik

depolamadan kaçınılmalıdır.

Toksik ve çok toksik kimyasallar ile patlayıcılar bağımsız bölüm veya kabinlerde

depolanmalıdır.

Özellikle yanıcı kimyasallar ısı kaynakları ve güneş ısınlarından korunacak biçimde

depolanmalıdır.

Tüm tehlikeli kimyasalların Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) sağlanmalıdır.

Ambalajlı kimyasalların etiketleri standartlara uygun olmalıdır

İşletmeler uluslararası standartlara uygun ve kendi bünyelerinde kullandıkları bir

etiketleme ve işaretleme sistemi geliştirebilirler.

Depolama raflarının üzerine izin verilebilecek en fazla depolama miktarları açıkça

görülecek şekilde yazılmalıdır.

Depolama raflarından malzemenin düşmemesi için önlem alınmalıdır.

Cam türü, kolay kırılabilir kaplar genellikle göz hizasının altında depolanmalıdır.

Depo binaların yıldırım koruması olmalıdır.

Depo binalarının dökülme ve sızmaya karsı güvenli drenajları olmalıdır

Depo rafları ve kapıları topraklanmalıdır.

Depo zemini kaymaz ve kolay temizlenebilir malzemeden yapılmış olmalıdır.

Depo kapsında Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği’ne uygun işaretleme

yapılmalıdır.

Depoda yangın güvenliği önlemleri alınmış olmalıdır.

Kimyasal maddenin özelliğine uygun bir havalandırma sistemi kurulmalıdır.

Kimyasal madde dökülme ve sızmalarına karsı gerekli engelleyici malzeme ve uygun

Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) olmalıdır.

Boy ve göz duşu bulunmalıdır.

İlkyardım malzeme kiti bulundurulmalıdır.

Özellikle yanıcı kimyasallar ısı kaynakları ve güneş ısınlarından korunacak biçimde

depolanmalıdır.

3. YANGIN KAYNAKLI RİSK ETKENLERİ

Yangının yol açtığı hasar/zarar yalnızca yanma kaynaklı değildir. Yangın esnasında yanma

riskinin yanı sıra bazı etkenlere bağlı farklı riskler ortya çıkar. Yangının yerine bağlı olarak

var olan bu tehlikelere göre riskin boyutları ve müdahale yöntemleri değişir.

Yangın kaynaklı risk etkenleri şunlardır:

Yangının büyüme hızı

Yangının vereceği hasarı doğrudan etkiler. Yangına yapılan müdahalenin hızı zararın boyutu

açısından önemlidir. Müdahale edilmeyen veya geç kalınan bir yangın sürekli büyür ve

yayılır.

Yüksek sıcaklık

Yangın esnasında en yüksek sıcaklık artışı ilk beş dakikada gözlenir. Yangınlarda ilk

dakikalar çok önemlidir. Yüksek sıcaklık ve alev vücut dokusuna zarar verir. Yüksek sıcaklık

proteinlerin pıhtılaşmasına, kan basıncının artmasıyla hayati organlarda iç kanamalara, kalbin

ritmik temposunun bozulmasına, aşırı su kaybına, solunum sıkışması ve zorluğuna ve ölüme

yol açabilir. Alev vucutta 1.,2, ve 3. derece yanıklara yol açar. Isı kaynağına ve aleve olan

uzaklık ve temas süresi önemlidir.

Yangın bileşenleri

Yanıcı maddenin alevlenme kabiliyeti, tutuşma sıcaklığı, nem oranı, yüzey kütle oranı, ısıl

değeri gibi cinsine bağlı özellikleri yangının büyümesini ve yayılma hızını etkiler. Yanıcı

maddenin büyüklüğü ve dağılımı da (imar sıklığı, yangın bölmeleri) yayılmayı etkiler.

Yangın yerindeki havanın hacmi, tabii rüzgar ve şiddetli rüzgar varlığı, oksijen açığa çıkaran

kimyasal reaksiyonlar, yanıcı madde - oksijen oranı gibi etkenler de önemlidir.

Isı transferi

Yangın esnasında sürekli ısı açığa çıkar ve zincirleme şekilde etrafındaki maddeleri tutuşma

sıcaklığına çıkararak büyür ve yayılır. Isı transferi iletim, taşınım ve ışınım yollarıyla

gerçekleşebilir.

Yangının safhalarındaki tehlikeler

Yangının başlangıç, gelişme ve sonuç safhalarında ayrı ayrı davranış biçimleri ve tehlikeler

vardır. Başlangıç safhasında alev dili, denge safhasında bütün eşyaların birden tutuşması,

sıcak tütme safhasında patlama riski vardır.

Kimyasallar

Yangın yerinde bulunan kimyasallar tehlikeli olabilir. Kimyasalın tehlikesi yapısına göre

değişir. Zehirli, tahriş edici kimyasal gazlar, su ile reaksiyona girerek yanıcı gaz üreten

kimyasallar, ortama iyonize radyasyon yayan radyoaktif kimyasallar yangına müdahale eden

kişilere zarar verebilir.

Zehirli gazlar

Yangın esnaında açığa çıkan zehirli gazlar ölüme yol açabilir. Bu gazların verecekleri hasar

gazın özelliğine bağlıdır. Açığa çıkan boğucu gazlar kanda oksijenin yerine geçerek

boğulmalara, tahriş edici gazlar solunum yollarında, akciğerde ve gözlerde hasara, toksik

gazlar kanda, hücrelerde ve sinir sisteminde hasarlara yol açar.

Yanan malzemenin cinsine bağlı olarak açığa çıkan gazlar:

Ahşap, kağıt ve pamuk yangınlarında; karbonmonoksit (CO), formaldehit (CH2O),

formik Asit (HCOOH), metilalkol (CH3OH), asetik asit (CH3COOH)

Plastik Yangınlarında; karbonmonoksit (CO), hidroklorik asit (HCI), hidrojen siyanür

(HCN), azot oksitler ( N2O veya NO2)

Kauçuk Yangınlarında; karbonmonoksit (CO), kükürtdioksit (SO2), kükürtlü hidrojen

(H2S)

İpek Yangınlarında; amonyak: NH3, hidrojen siyanür HCN

Yün Yangınlarında; karbonmonoksit (CO), kükürtlü hidrojen (H2S), kükürtdioksit

(SO2), Hidrojen siyanür (HCN)

Patlama

Yangın yerinde fiziksel veya kimyasal patlama riski vardır. Yangın yerinde bulunan, içinde

yanıcı gaz olmasa dahi, bütün basınçlı kaplar fiziksel patlamalara yol açabilir. Yangın

yerindeki patlayıcı maddeler, yanıcı gazlar, yağlar, tüpler kimyasal patlamalara yol açabilirler.

Çökme

Çökmeyi önemli ölçüde yapıda kullanılan malzeme ve yapı cinsi belirler. Malzemenin

özelliğine göre çökme olasılığı değişir. Yüksek sıcaklıktan dolayı yapı malzemelerinin taşıma

gücünün zayıflaması çökmeye yol açabilir.

Elektrik

Yangın yerindeki elektrik kaçağı yangına müdahale sırasında risk oluşturur. Uzman ekiplerce

elektrik kaynaklı yangınlara müdahale etme prosedürü uygulanır.

Mimari ve yapısal özelliklerden kaynaklanan tehlikeler

Yapısal, mimari özellikler, binaların konumları ve kullanım amaçlarına göre değişir. Yangına

müdahale edenler için potansiyel tehlikeler, binaların kazan dairesi veya bodrum katlarında

bulunan sarnıçlar, drenaj çukurları ve havuzlar, çatılar, asansör boşlukları vb. dir.

KAYNAKÇA

Ankara Büyükşehir Belediyesi, Yangın Güvenlik Önlemleri Kitapçığı

Başdemir H., Demirel F.,” Binalarda Pasif Yangın Güvenlik Önlemleri Bağlamında Bir Literatür Araştırması”, Politeknik Dergisi, 13(2):101-109, (2010)

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, T.C. Resmi Gazete, 26735, 19 Aralık 2007

Bryan, John L., 1982 Fire Suppression and Extinguishing Systems, Macmillan Publishing Co., s. ABD, S. 200-215.

Center for Chemical Process Safety, 1996, Guidelines for Evaluating Process Plant Buildings for External Explosions and Fires, American Institute of Chemical Engineers, ISBN 0-8169-0646-7, S. 11-13.

Della-Giustina, D.E., 2014, Fire Safety Management Handbook, CRC Press, 3.Basım, ABD, S. 11-15.

Eroğlu, S. Petrol Rafinerilerinde Yangin Risklerinin Belirlenmesi: Rafineri Tank Sahasi Örneği, ÇASGEM Uzmanlık Tezi Çalışması, 2015

İnternet, Erişim:[http://yangintasarim.com/sayfalar.443.acilaydinlatma.html] Erişim Tarihi: 18 Ekim 2016

İnternet, Erişim:[http://www.xn--yangnmerdiveni-8fc.com/Yangin-merdiveni-nedir-s194.html ] Erişim Tarihi:17 Ekim 2016

İplikçi Emel, “Binalarda Yangın Güvenlik Önlemlerinin Analizi ve Yangın Güvenlikli Bina Tasarımına İlişkin Performans Kriterlerinin Ortaya Konulması”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, (2006)

HSE, Process Fire Risks, Erişim: [http://www.hse.gov.uk/construction/safetytopics/processfire.htm], Erişim tarihi: 24.11.2016

Kimyasalların Güvenli Depolanması, İSGÜM, Ankara, 2011

Mannan, S., 2014, Lees’ Loss Prevention in The Process Industries - Hazard Identification, Assessment and Control, Elsevier Yayıncılık, 2. Cilt, USA, s. 1090, S. 1686-1693, S. 1686-1693.

MEB, Topraklama ve Paratoner Tesisi, Erişim:[http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Topraklama%20Ve%20Paratoner%20Tesisi.pdf ]. Erişim Tarihi: 19 Ekim 2016

MMO, Yangın Merdivenlerinin Basınçlandırılması, Erişim: [http://www.mmo.org.tr/resimler/dosya_ekler/6f66a917aec3e79_ek.pdf?tipi=2&turu=X&sube=13 ] Erişim Tarihi: 15 Ekim 2016

National Fire Protection Association, 2013, NFPA Glossary of Terms, [file:///C:/Users/Toshiba/Documents/Downloads/glossary_of_terms_2013.pdf ], Erişim tarihi: 15.10.2016

Öner A., “Yanıcı/Parlayıcı Sıvı Depolanan Binalarda Yangın Güvenliği ve Söndürme Sistemleri”, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 14(1):55-66, (2009)

Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği, T.C. Resmi Gazete,28762, 11 Eylül 2013

TIBDER, Yangın Kapıları, Erişim:[http://www.tibder.org.tr/makaleler/yangin_kapilari.pdf] Erişim Tarihi:17 Ekim 2016

TSE, 1989, TS 7486 Yangından Korunma-Terimler, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, S. 1-7.