MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ ROMANYAÜLKE PROFİLİ

2018-MartBükreş Ticaret Müşavirliği

GİRİŞ

Bu raporun hazırlanmasında temel amaç, Romanya’daki müteahhitlik sektörüne ilişkin bilgiler sunmaktır.

Söz konusu bilgiler istatistiki verilerle desteklenerek objektif bir biçimde sunulmaya çalışılmıştır.

Bu kapsamda hazırlanmaya çalışılan bu Rapor; esas itibariyle bir ön bilgilendirme hedefi gütmektedir.

2

SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER VE İŞ ORTAMI

ÜLKE KİMLİĞİDevletin Adı : ROMANYABaşkenti : BÜKREŞYönetim Biçimi : CUMHURİYET (Çok partili demokratik parlamenter sis.)Resmi Dili : ROMENCEDini : HRİSTİYAN (Ortodoks)Para Birimi : RON (Kaydi para), Lei (nakdi para)Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar : AB (Avrupa Birliği), ACCT, AG (Avustralya Grubu), BIS

(Uluslararası Ödeme Bankası), BSEC (Karadeniz Ekonomik İşbirliği), WCO (Dünya Gümrük Örgütü), CE (Avrupa Konseyi), CEI (Orta Avrupa Girişimi), EAPC (Avrupa - Atlantik Ortaklık Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), UNECE (Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-9 (Dokuzlar Grubu), G-77 (77’ler Grubu; 2007’den sonra listede yer almıyor), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICFTU (Uluslararası Serbest Sendika Birlikleri Konfederasyonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), IMSO (Uluslararası Mobil Uydu Örgütü), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon Uyduları Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göç Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), MONUC (BM Kongo Operasyonu), NSG (Nükleer Tedarikçiler Grubu), OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü), OSCE (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), PFP (Barış İçin Ortaklık), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Birleşmiş Milletler Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNIKOM (BM Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu), UNMEE (BM Etiyopya-Eritre Misyonu), UNMIBH (BM Bosna Hersek Misyonu), UNMIK (BM Kosova Geçici Yönetimi), UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WEU (Batı Avrupa Birliği), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), UNWTO (Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü), WTO (Dünya Ticaret Örgütü).

Yıllık Ortalama Döviz Kuru (Bir dolar karşılığı) : 3,8 (2018)Yüzölçümü : 238.391 km²Nüfus : 19,120,437 Kadın : 9,809,740 (%51,3) Erkek : 9,310,697 (%48,7)Yıllık nüfus artışı (0/00) : - % 6 Nüfus Yoğunluğu (kişi / km2) : 85Mesai Saatleri ve Günleri : 08.00/09.00-17.00/18.00 Pazartesi-Cuma Büyük Kentler, (Varsa Limanlar) : Bucureşti: 2.104.967 Iaşi: 371.889 Timişoara: 331. 004 Cluj-Napoca: 323.108 Constanţa: 315.394 Craiova: 303.321

3

Galaţi: 302.772 Braşov: 290.167 Ploieşti: 230.523 Oradea: 221.861Türkiye ile Saat Farkı : yok. Ancak kış aylarında Türkiye’de yaz

saati uygulamasına devam edilmesinden dolayı -1 fark vardır.

Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) : 40Resmi Tatil Günleri : 1 - 2 Ocak – Yılbaşı

24 Ocak Romanya Birleşme Günü8-9 Nisan – Paskalya (D. Bayram Tarihi değişken)

1 Mayıs – İşçi Bayramı 27-28 Mayıs Rusalii (D. Bayram)

1 Haziran Çoçuk Bayramı 15 Ağustos (Dini Bayram) 30 Kasım (Dini Bayram) 1 Aralık – Milli Gün

25-26 Aralık- Noel

Uluslararası Telefon Kodu : +40

SOSYAL ve ENERJİ MALİYETLERİ GÖSTERGELER (2017 World Bank)Ortalama Ömür : 75 Kadın : 77,9 Erkek : 70,7Okuma Yazma Oranı (%) : 97,4Üniversite Sayısı : 61 (52 devlet, 9 özel)Yüksek Öğretimdeki Öğrenci Sayısı : 540.828Hastane Sayısı : 473 Bin kişiye düşen doktor sayısı : 2,8 Sabit telefon hattı sayısı/1000 kişi : 233 Mobil telefon hattı sayısı/1000 kişi : 1.162 Internet Bağlantı Sayısı//1000 kişi : 150Gelen Turist Sayısı (bin kişi) : 8.444Ülke Dışına Gidiş Sayısı (bin kişi) : 12.299 Karayolu Uzunluğu (km.) : 82.386 / 647 km. otoyolDemiryolu Uzunluğu (km.) : 10.788Yıllık Elektrik Tüketimi (MWh/Sene) : 51.460.000 Brüt Asgari Ücret (2018) : 410 AvroElektrik Enerjisi maliyeti (Endüstriyel 2017) : 0,078 Avro/kWhDoğalgaz enerjisi Maliyeti (Endüstriyel 2017) : 0,026 Avro/kWhOrtalama İnşaat maliyetleri : 390-430 avro/metrekare

4

Tablo 1- Ekonomik Göstergeler

2012 2013 2014 2015 2016 2017 KaynakGSMH ($, piyasa fiyatları) (milyar USD)

172 191,6 199,5 177,5 187,6 205 IMF

Reel GSMH Artış Oranı (%) 0,6 3,4 2,8 3,9 4,8 5,5 IMF Kişi Başına (GSMH-MG)($) 8561 9570 9981 10000 8934 IMFEnflasyon Oranı 3,3 4 1,1 -0,9 -0,5 2 IMFİşgücü (faal nüfus) (bin kişi) 9138 9086 9243 9159 Dünya

Bankasıİşsizlik oranı (%) (dönem sonu) 5,6 5,7 7,3 6,8 5.9 5.0 Romanya

Yatırım Ajansı

Yurt Dışında Çalışan İşçi Sayısı (milyon)

~ 1,2 – 1,4

~ 1,2 – 1,4

~ 1,2 – 1,4

~ 1,2 – 1,4

~ 1,2 – 1,4

~ 1,2 – 1,4

Romanya İstatistik Enstitüsü

GSMH – Sektörel Büyüme Hızları (%) Tarım -22,7 24,9 0,7 -0,5 3.3 Yayımlanm

adı. EIU Sanayi -7,2 2,3 3,1 23,2 35.4 Yayımlanm

adı. EIU Hizmet 12 0,3 2,7 15,8 61.3 Yayımlanm

adı. EIUDış Ticaret ($) (milyar) 128,2 139,4 147,8 125.5 138,2 Yayımlanm

adı. Trademap İhracat 57,9 65,9 69,9 60,6 63,6 Yayımlanm

adı. Trademap İthalat 70,3 73,5 77,9 69,9 74,6 Yayımlanm

adı. Trademap Denge -12,4 -7,6 -8 -9,3 -11 Yayımlanm

adı. TrademapTürkiye ile Ticaret (USD) 5,7 6,2 6,4 5.4 4.9 5.4 TÜİK İhracat 3,2 3,6 3,4 2,6 2.2 2.5 TÜİK İthalat 2,5 2,6 3 2.8 2.7 3.14 TÜİK Denge 0,7 1 0,4 -0.2 -0.5 -0.6Ülke Toplamı İçinde Türkiye’nin Payı(%)

4,4 4,4 4,3 4,2 4.4 Yayımlanmadı. Trademap

İhracat 5,5 5,1 4,5 3,9 3,2 Yayımlanmadı. Trademap

İthalat 3,4 3,4 3,4 3,6 3,8 Yayımlanmadı. Trademap

Cari İşlemler Dengesi ($) (milyar) -8.2 -2 -1.3 -2.1 -4.3 -6.2 IMF Dış Borç Stoku (milyon $) 120,8 124,0 111,3 96,5 102 108 EIUDoğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları (milyar $)

2,6 3,9 3,9 3.2 4.5 4.4 EIU

Seçilmiş Oranlar (%) İhracat/İthalat 82,4 89,7 89,7 87,6 85.2 Yayımlanm

adı.

İhracat/GSMH 33,7 34,4 35,1 47 33,9 Yayımlanmadı.

İthalat/GSMH 40,9 38,4 39,1 84 39,7 Yayımlanmadı.

Cari İşlem Dengesi/GSMH -4,5 -0,8 -0,5 -1.12 -1.11 -3 Dış Borç/GSMH 70,2 64,7 55,98 59 54.4 53 Romanya

Yatırım Ajansı

5

I-MÜTEAHHİTLİK SEKTÖRÜ

A-2016-2017 Yılında ve 2018 Yılında Beklentileri Ülkenin Müteahhitlik Sektörü Hakkında Bilgi

2016 yılındaki sektördeki büyümeye, büyük oranda konut, ofis ve endüstriyel inşaatları ve az oranda altyapı ve yol inşaatlarının katkısı olmuştur. Altyapı ve yol inşaatlarının sektördeki payı %20’dir. Bu kapsamda, Hükümet, yol ve altyapı inşaatları projelerini 2016 yılında gerçekleştirmiş olsaydı, 2016 yılı sektör açısından daha verimli geçebilirdi. Ancak, 2016 yılında, alt yapı ve ulaştırma yatırımlarının durma noktasında olmasına rağmen, konut inşaatındaki artış nedeniyle sektörde %5,1’lik bir büyüme gerçekleşmiştir. Müteahhitlik sektörünün GSYİH’ye katkısı 2016 yılında %7,4 oranında olmuştur. 2016 yılında müteahhitlik sektörü, 16 Milyar Avroluk bir iş yaratmıştır. 2016 yılında da konut fiyatları endeksi %1 oranında artmıştır. İnşaat sektöründeki artış nedeniyle, çimento ve inşaat malzemeleri sektöründe de artış yaşandı.

Avusturyalı Strabag Grubunun iştiraki Strabag Romanya, %3,3’lük Pazar payı ile sektördeki liderliğini korumaktadır. Strabag Romanya’dan sonra gelen şirketler Bog’Art (%1,5), Astaldi (%1,4), Constructii Erbasu SA (%1,3) ve Porr Construct (%1,1)’dir. İlk on firmanın piyasadaki payı toplam %12,2’dir.

Altyapı ve yol inşaatlarında uzmanlaşmış cirolarına göre ilk beş firma sırasıyla; Hidroconstructia SA (%3,8), Delta ACM (%2,4), Electromontaj SA-Bükreş (%2,1), Electric Serv SA (%2) ve Tancrad-Galati (%1,9)’dır.

Altyapı yatırımlarında atık su sisteminin vs. gibi alanlarda taşeron olarak çalışan şirketlerin en büyüğü %1,7’lik pazar payı ile Energomontaj SA-Bucharest firmasıdır. Anılan firmayı, Energobit-Cluj (%1,6), IMSAT SA-Bükreş (%1,5), Elsaco Engineering-Botosani (%1,3) ve TIAB-SA-Bükreş (%1,2) takip etmektedir.

2016 yılında, iş hacmi açısından, müteahhitlik sektöründe %4,8’lik ve tamirat işlerinde %4’lük bir artış gerçekleşmiştir.2016 yılında 31.334 adet müteahhitlik firması, 25.655 adet inşaat ruhsatı almıştır.

Konut inşaatı 2016 yılında %15 oranında büyümüştür. Bu büyümedeki en büyük etken “İlk Ev Uygulaması”, çalışanların ücretlerindeki artış ve KDV’nin %24’den %19’a düşürülmesidir. Hükümet 2015 yılı sonlarında başlattığı ve ilk evini alacak vatandaşlarının, 70 metrekareye kadar olan evler için, bankalarda alacağı ev kredilerinde devlet garantisi verdiği ve KDV’nin % olarak uygulandığı “Prima Casa-İlk Ev” projesi sektörün büyümesindeki en büyük etkendir.

6

2016 yılında 5 yeni AVM inşaatı ve AVM genişletme inşaatı gerçekleştirildi. Yapılan bu inşaatlarla, 235.000 metrekarelik AVM inşaat edildi. Bu inşaatların %75’i yeni inşaatlar olurken %25’i ise yenileme ve genişletme amacıyla yapılan inşaatlardır. 2016 yılında gerçekleşen AVM inşaatları büyüklüklerine göre Park Lake Plaza Bucharest (67.000 metrekare-Caellum Development), Shopping City Timisoara (55.700 metrekare-NEPI) ve Piatra Neamt Shopping City (29.000 metrekare-NEPI)’dir. NEPI firması, 2016 yılında AVM yatırımı yapan firmalar arasında birinci olmuştur. Ofis inşşatlarında ise %46’lık bir büyüme gerçekleşmiştir.

196.000 metrekaresi Bükreş’de olmak üzere 2016 yılında toplam 330.000 metreakre Endüstriyel ve Lojistik alan inşaatı yapılmıştır.

2017 yılında müteahhitlik sektöründe %7 oranında düşüş yaşanmıştır. 2017 yılındaki değeri 8.96 Milyar Avro olarak gerçekleşmiştir. Mevcut binaların yenilemesine ilişkin müteahhitlik işleri 2017 yılında %24.6 oranında düşmüştür. Müteahhitlik sektöründe sadece konut inşaatında artış gerçekleşmiştir. 2017 yılında konut inşaatı %68 oranında artmıştır.

Müteahhitlik sektöründe kamu yatırımları 2016 yılında 5.8 Milyar Avro olarak gerçekleşirken 2017 yılında 2.8 Milyar Avro olarak gerçekleşmiştir.

2018 yılında da, konut inşaatındaki ivmenin devam edeceği ve eğer müteahhitlik sektöründeki kamu yatırımları artan şekilde devam ederse sektörde 2018 yılında %8.6 oranında bir büyüme beklenmektedir.

B-Kısa veya orta vadeli uluslararası ihale üzerine açılacak başlıca projeler (özellikle konut, ticari merkezleri, ofis merkezleri, petrol ve gaz rafinerileri, boru hatları, baraj, sulama sistemleri, enerji santralleri, karayolları, demir yolları, otoban, köprü, liman, spor salonları, rekreasyon birimleri, oteller, vs.)30 Mayıs 2016 tarihinde Avrupa Fonları Bakanlığı, Büyük Altyapı İşlevsel Program (POIM)’dan tamamen karşılanmak üzere, toplam 5,8 milyar Avroluk karayolları, demiryolları ve metro altyapısının geliştirilmesi projeleri için finansman çağrısında bulunmuştur.

Lugoj-Deva Otobanı (Dumbrava-Deva bölümü, lot:2., 3., ve 4.); Sebeş-Turda Otobanı (lot:1., 2., 3., 4.) Timişoara-Lugoj Otobanı (özellikle ek işler olmak üzere, 2.lot’un fazlı olarak

hesaplanmıştır)

Karayollarının rehabilitasyon/modernleştirilmesi projeleri: DN 56 - Craiova – Calafat; DN 66 - Rovinari – Petroşani DN 76 – Deva – Oradea DN 6 – Alexandria – Craiova

7

DN 5 - Bükreş – Adunatii Copaceni DN 73 – Piteşti – Braşov

Çevre yolu inşaatı: Caracal Carei Braşov Targu Jiu Suceava

Finansman edilmek için teklif edilecek projeler: Sibiu – Piteşti Otobanı (ilk aşamada proje, bilahare inşaat) Ploieşti – Buzau ekspres yolu Focşani – Bacau ekspres yolu Henri Coanda Havaalanı – A3 Bağlantısı ekspres yolu Targu Mureş çevreyolunun inşaatı Bacau çevreyolunun inşaatı Bükreş Büyükşehrin karayolu çevre yolunun modernleştirilmesi:A1 – DN7; DN 2 –

A2 Piteşti – Ramnicu Valcea – Racovita DN karayolunun modernleştirilmesi Campina – Sacele DN karayolunun modernleştirilmesi A1 – Titu – Baldana – Targovişte DN karayolunun modernleştirilmesi Tecuci çevreyolu alternatifi Mihaileşti çevreyolu alternatifi DN 1 karayolunda emniyet tedbirleri

Su ve atık su altyapının genişletilmesi ve rehabilitasyonun gerçekleştirilmesi Gorj ve Bacau eyaletlerinde öngörülmüştür. Su ve atık su projelerine altyapı ve atık suya ilişkin mevcut yapıların iyileştirilmesi dahildir. Suya bağlanma iyileştirilecek, şebekeler ile pompalama istasyonları genişletilecek, atık su işleme istasyonları yeniden inşaat edilecek veya renove edilecektir.

İaşi bölgesinde Prut-Barlad hidrografik alanında su baskı riskinin düşürülmesine yönelik işler öngörülmüştür.

C- Projelerin Finansmanı

Projelerin büyük kısmı, AB geri dönüşümsüz fonların desteği ile finanse edilmektedir. İnşaatların az bir kısmı da özel kaynak ve/veya hükümet fonları ile gerçekleştirilmektedir.

D-Sektördeki İş Fırsatları

8

İnşaat sektörünün çok dinamik, her yıl önemli dalgalanmalara tabi olması nedeniyle fiili iş imkanları konusunda plan çizmek zordur. Ancak, konut inşaatı, altyapı inşaatları potansiyel alanlardır.

2018 yılında PPP Kanununu yürürlüğe koymaları halinde, PPP kapsamında otoyollar, havaalanları ve şehir hastahanelerinin yapılması planlanmaktadır.

Halihazırda evler küçük ve yetersiz olduğu için, büyük bir konut açığı vardır. Halen 800.000 adet konuta ihtiyaç vardır ve bu sorununun ortalama 20 yıl sürmesi beklenmektedir.

Son yıllarda birçok konut sitesi proje halinde veya inşaat aşamasındadır. En çok aranan semtler Bükreş'in Kuzeyindeki Baneasa, Pipera, Tunari, Mogosoaia, Corbeanca, Otopeni, Snagov'dur.

Rezidans projelerinin haricinde, Romanya'daki önümüzdeki yıllarda uygulamaya konulacak başlıca inşaat projelerinden bazıları şunlardır:

Hükümet, 400 km demiryolu, 325 km yeni yol, 9 km’lik yeni metro hatlarına 13 milyon Avro öngörmüş bulunmaktadır.

 Romanya 700 km’lik otoban sahip olup, 250 km inşaat halindedir. 

Karayolları Taşımacılığı

Köstence-Nadlac (IV. Koridor) aksının tamamlanması

o Lugoj-Deva otobanının tamamlanması (2017)

o Sibiu-Piteşti otobanının tamamlanması;

o A1 ve A2 otobanları bağlayacak Bükreş çevreyolunun inşaatı (I. Faz) ve Bükreş etrafında otoban inşaatı (II. Faz);

Köstence-Vama Veche-Trans Regio (36,7 milyon Avro)

Transilvanya Otobanının tamamlanması

o Comarnic-Braşov (997,75 milyon Avro). Dönem: 2017 – 2022

o Sibiu – Braşov (737,22 milyon Avro). Dönem: 2017 – 2020

o Surplacu de Barcău – Borş (+ Oradea). (304,43 milyon Avro) Dönem: 2017- 2019

o Sebeş – Turda otobanının tamamlanması. Dönem: 2017

o Ploieşti – Comarnic (306,77 milyon Avro)

9

o Bükreş – Ploieşti bölümü, sector 1, 0+000. km - 3+325. km;

o Bükreş Çevreyolu Dörtyol ağzı, 6+500. km

o Moara Vlăsiei dörtyolağızı 19+500.km. Dönem: 2017

Doğu-Batı Otobanı (Montana)

o Targu-Mureş – Targu Neamt bölümü (Tahmini miktar: 2942 milyon Avro); Gerçekleştirme dönemi: 2017-2019.

o Tronsonul Targu Neamţ – Iaşi – Ungheni (Tahmini miktar: 1.129 milyon Avro Gerçekleştirme dönemi:  2017-2019).  İş Bitimi: 2019 – 2022.

o Câmpia Turzii – Târgu Mureş – otoban seviyesinde (224,94 milyon Avro). Dönem: 2017-2018

Bükreş Çevreyolunun modernleştirilmesi (A1-DN7, A2-DN2) (53,80 milyon Avro). Dönem: 2017-2018.

PanAvrupa IX. Koridoru: bazı yol bölümlerinin gerçekleştirilmesi/Tahmini değer:

o Ekspres karayolları: Ploieşti-Buzău (254,800 milyon Avro)

o Buzău – Focşani (282,36 milyon Avro),

o Focşani – Bacău (428,3 milyon Avro ),

o Bacău – Paşcani (388,95 milyon Avro); Dönem: 2017-2018. İnşaat çalışmaları: 2019-2021.

o Ekspress karayolları: Paşcani – Suceava (289, 99 milyon Avro), Suceava – Siret (196,20 milyon Avro);

o Henri Coandă Havaalanı ile A3 bağlantısı (43,11 milyon Avro) Dönem: 2017- 2019.

Köstence– Tulcea – Brăila (+ Tuna köprüsü) (1141,88 milyon. Avro)

Pitești – Craiova otobanı. Gerçekleştirme dönemi: 2017-2018. İnşaat çalışmaları: 2019-2021

Bükreş – Giurgiu (41,25 milyon Avro) Dönem: 2018-2019

Suceava – Faz bazında proje (8,65 milyon Avro)

Tg. Jiu çevreyolu – Faz bazında proje (36,69 milyon Avro)

10

Bacău- (83,57 milyon Avro).

Târgu Mureş çevreyolu (23,29 milyon Avro)

Transfăgăraşan (31,95 milyon Avro) ve Transalpina (53,8milyon Avro) modernleştirilmesi.

 Demiryolları Yolcu Taşımacılığı

Kullanıcıların emniyetinin sağlanabilmesi ve karayolu taşımacılığına nazaran demiryollarının daha fazla kullanılabilmesini teminen, tren istasyonlarının modernleştirilmesi, hızlı hatların inşaatı hükümet programında öngörülmektedir. Trafik Yönetim Avrupa Demiryolları Sisteminin modernleştirilmesi, rehabilitasyon ve uygulanması çerçevesinde demiryolları taşımacılığında yapısal reform gerçekleştirilecektir.

15000 Km’lik demiryollarının %60 Avrupa standartlarına göre modernleştirilip, rehabilitasyonu gerçekleştirilecektir. Hatların diğer kısmı ise uzun veya kısa vadeli olarak kiralanacak, yedek olarak bekletilecek veya sökülecektir.

Demiryolları taşımacılığının geliştirilmesinde gerçekleştirilecek yatırımlar: 

Bükreş-Köstence demiryolu hattı üzerindeki Tuna köprülerinin rehabilitasyon projesinin tamamlanması (152+149.km ve165+817.km) (9,57 milyon Avro). Dönem: 2017.      

Sighișoara- Coșlariu demiryolu hattının rehabilitasyon projesinin tamamlanması (357,09 milyon Avro). Dönem: 2017-2018.

Coșlariu- Vințu de Jos – Simeria demiryolu hattının rehabilitasyon projesinin tamamlanması (412,36 milyon Avro). Dönem: 2017-2018.

Curtici – Radna – Gurasada- Simeria (160 km/h) hudut demiryolu hattının rehabilitasyon projesinin tamamlanması; 2 km’lik Bölümü: 614- Bârzava - Ilteu - Gurasada ve 3. Bölüm Gurasada– Simeria (1.800,00 milyon Avro). Dönem: 2017 – 2021.

Köprü, küçük köprü ve tünel rehabilitasyon işleri:

Brașov Bölgesi – Faz bazında proje (2,67 milyon Avro) Dönem: 2017-2018.

Iași Bölgesi- Faz bazında proje (9,10 milyon Avro) Dönem: 2017-2018.

Bükreş Bölgesi- Faz bazında proje (9, 87 milyon Avro) Dönem: 2017-2018.

Timișoara Bölgesi- Faz bazında proje (3,67 milyon Avro) Dönem: 2017-2018.

Cluj Bölgesi (30,01 milyon Avro) Dönem: 2017-2020.

11

Craiova Bölgesi (21,40 milyon Avro) Dönem: 2017-2020.

Galați Bölgesi (35,60 milyon Avro) Dönem: 2017-2020.

Demiryolu araçlarının yenilenmesi ve modernleştirilmesi (300 milyon Avro). Dönem 2017-2018.

Cluj-Napoca – Episcopia Bihor demiryoluna elektrik hattının takılması (572,88 milyon Avro).

Grădiștea köprüsünün rehabilitasyonu ve Buc. Nord- Giurgiu Nord – Hudut teknik parametrelerinin iyileştirilmesi (84 milyon Avro).

Bükreş-Buzău-Focșani–Bacău-Roman-Pașcani-Iași-Hudut hattının modernleştirilmesi

o Tekno-ekonomik dokümantasyonun hazırlanması (22,50 milyon Avro).

o Focșani- Roman hattının rehabilitasyonu (588 milyon Avro).

Emniyetin iyileştirilmesi için demiryolu seviyesindeki geçişlerin modernleştirilmesi (42 milyon Avro). Dönem: 2017-2020.

Demiryollarında yeni yatırım projeleri:

Bükreş- Brașov (29,8 milyon Avro)

Timișoara- Arad (22,8 milyon Avro) o Bükreş – Buzău (32,3 milyon Avro)

Bükreş – Craiova (67,95 milyon Avro)

Pașcani- Iași (25,7 milyon Avro)

Bükreş - Constanța (59,3 milyon Avro)

Bükreş- Pitești (37,9milyon Avro)

Metro ile Taşımacılık

Linia de metrou Magistrala 5 – Secțiunea Râul Doamnei – Eroilor (Valea Ialomiței dahil) 5. Metro Hattı - Faz bazında Proje (413, 69 milyon Avro). Dönem: 2017-2020.

Berceni- Pipera 2. Metro Hattı hizmetlerinin iyileştirilmesi – Faz bazında Proje (125,72 milyon Avro). Dönem: 2017-2020.

4. Metro Hattı 2.Bağlantı: Parc Bazilescu- Străulești Bölümü – Gfaz bazında Proje (72,69 milyon Avro). Dönem: 2017.

12

6. Metro Hattı- 1 Mai- Otopeni (14,2km; 9 durak; 9 tren) – (1.084,00 milyon Avro).

5.Metro Hattı-  Eroilor (PS Opera)- Universitate- Piata Iancului Bölümü (4,5km; 5 durak) (423,60 milyon Avro).

Metro girişlerinin modernleştirilmesi (21,82 milyon Avro, FEN+BS).

Metro tren parkının yenilenmesi

 Mültimodal Ulaşım 

Multimodal Timișoara (34,25 milyon Avro)

Multimodal Cluj Napoca (34,25 milyon Avro)

Multimodal Bacău (21,44 milyon Avro)

Multimodal Oradea (21,44 milyon Avro)

 HAVA TAŞIMACILIĞI

Mevcut 5 havalimanı (Bükreş, Timişoara, Köstence, Cluj, Iaşi) uluslararası merkez hatlar haline dönüştürülecektir.

Bükreş ‘’Henri Coandă” Uluslararası Havaalanı 

Pistin modernleştirilme işlerine acilen başlatılması; ikinci pistin tamamen modernleştirilmesi amaçlanmaktadır. Kargo hangar alanlarının artırılması, eşya taşıyıcı bantların gözden geçirilmesi de proje içerisinde yer almaktadır.

Asgari 250 m2’lik yolcu terminalinin gerçekleştirilmesi

Uçak bekletme platformunun rehabilitasyon ve 17.000 m2’lik olacak şekilde genişletilmesi

Uzun süreli yeni bir park yerinin inşaatı

Yeni bir otobüs terminalinin inşaatı

öngörülmektedir. 

Bükreş Baneasa ‘’Aurel Vlaicu” Uluslararası Havaalanı 

Özel, VIP veya ticari uçuş yapabilecek bir havaalanı şekline dönüştürülmesi, pistin modernleştirilmesi öngörülmektedir.

 

13

Köstence ‘’Mihail Kogalniceanu” Uluslararası Havaalanı

Yeni hatların kurulması ve yaz aylarında charter uçuş sayısının artması, NATO stratejik noktası olması göz önünde bulundurularak, PPP kapsamında pistin uzatılması öngörülmektedir. Havaalanlarının geliştirilmesi projeleri ise devlet yardımları bütçesinden gerçekleşecektir.

 DENİZ TAŞIMACILIĞI

Köstence Limanı 

Yukarıda belirtilenler haricinde, Romanya Ulaştırma Bakanlığı tarafından uygulamada bulunan ve önümüzdeki dönem içinde kesinleşmesi beklenen projelere ait 2014 – 2020 yılları arasında yapılması öngörülen intermodal terminaller için toplam bütçe 5,7 milyar EUR tutarında proje olduğu belirtilmektedir.

E-Yabancı Firmaların İnşaat Sektöründeki Faaliyetlerine Dair Yasaklamalar, Riskler ve/veya Avantajlar

Avantajlar

Romanya’nın güvenli ülke olması, rekabet kurallarının bir ölçüde düzgün işlemesi, bankacılık sektörünün iyi işlemesi ve bu sektörle ilgili mevzuatın sık sık değiştirilmeyip istikrarlı bir şekilde uygulanması, yabancı yatırımın ekonominin tüm sektörlerinde yapılabilmesi, tam mülkiyet hakları ile şirketin serbestlik içinde yönetilebilmesi, sermaye ve karların dışarıya transfer edilebilmesi, kamulaştırma ve devletleştirmeye karşı koruma ve yabancı yatırımcılara karşı ulusal firmalarla eşit davranış belirtilebilir. En önemli avantaj diğer Avrupa ülkelerine nazaran daha düşük olan iş gücünün fiyatıdır.

Fırsatlar

Özellikle konut amaçlı binaların çok eski ve hasarlı (yakın geçmişteki depremlerden dolayı) olması ve bunların yeniden yapılacak olması ve/veya tamirat, tadilat, restorasyon yapılacak olması şeklinde sayılabilir. Türk müteahhitleri Romanya Piyasasında avantajlı durumdadır. Romanya’da oldukça köklü Türk İş adamları dernekleri bulunmaktadır. Bu durumun değerlendirilmesi gerekmektedir. Romanya’nın genel durumunun AB ortalamasının aşağısında olması kalkınma fonlarından miktarsal olarak yararlanma imkanını artırıcı bir unsurdur ve bir fırsat olarak değerlendirilmektedir.

Riskler ve Kısıtlamalar

Kısıtlamalar ve risklerle ilgili olarak; vergisiz serbest bölgelerin kısıtlanması, yatırım teşviklerinin kaldırılması, kalifiye işgücü teminindeki zorluk, genelde işçi ücretlerinde artış, enerji fiyatlarındaki artış ve bürokraside ataletle idari problemler sayılabilir. Bunlara kamuya

14

ait bazı yatırımlarda alacak oluşması da dahildir. Ülke genelinde nüfus artış hızının durumuna ilave olarak, ülke özellikle AB’ne katılımının hemen öncesinden başlamak üzere önemli düzeyde kalifiye eleman çıkışı yaşamış durumdadır. Bu durum, özellikle inşaat sektöründe kalifiye eleman açığının artmasına sebep olmuş durumdadır ve basında yer alan haberlere göre kalifiye işgücü sıkıntısının yaklaşık üçte biri inşaat sektöründedir. Kalifiye olmayan işgücü açısından bu tarz işgücünü tedarik eden ülkelerden temin edilmesinin öngörüldüğüne dair haberler basında yer almaktadır.

Malzeme fiyatları genel olarak Avrupa Birliği serbest piyasası gibidir. Döviz kurundan kaynaklanan farkların olması riski mevcuttur. Romanya’da LEİ kullanılmaktadır. Malzeme alımları Avro üzerinden yapılmaktadır. Her iki kur arasındaki dalgalanmalar inşaat sektörü için risk teşkil edebilir.

Yabancı müteahhit şirketlerinin yaşadığı en büyük sorun, inşaat güvenlik ve kalite kriterlerine uyumdur. Ancak, Romanya’nın yerel ve AB standartlarına uygun hareket ettikleri sürece şirketlerimiz Romanya’da bir inşaat projesini gerçekleştirirken büyük sorunlar yaşamayacağı düşünülmektedir.

F-Makine, Ekipman ve Yapı malzemesi İthalatı Yönünden Lojistik Alt Yapı

Ekipman, malzeme ve makinelerin taşınması için gelişmiş bir demiryolu alt yapısı ve Karadeniz’de limanları ve karayolu ağı bulunmaktadır.

Makine, Ekipman ve Malzemede en önemli şart menşeleri ve CE standartlarına uygun olmalarıdır. Söz konusu ekipman Avrupa Birliği içerişinde üretilmişse, transit, gümrük, vs. vergiler sıfırdır. Türkiye’den yapılacak ithalatlarda gümrük vergisi sıfırdır. Ancak, %19 KDV ithalat esnasında peşin olarak alınmaktadır.

G-Kalifiye İşgücü TeminiKalifiye istihdamda zorluklar yaşansa da Romanya içinden eleman temini

mümkündür ancak iş gücünün Avrupa Birliği’ne üye olan diğer ülkeler daha kolay iş bulması nedeniyle Romanya’da iş gücü maliyetleri artmaktadır.

H-Ülkede Müteahhitlik Projesi yürüten 3. Ülkeler ve Firmalar Romanya’da faaliyet gösteren tüm büyük inşaat şirketleri uluslararası inşaat pazarında faaldir. En önemli şirketler arasında DELTA ACM 93 ve PA&CO yer almaktadır. Toplam 150 milyon Avro olmak üzere, her biri otoban inşaat projesini gerçekleştirmişlerdir. Romen inşaat şirketleri Moldova Cumhuriyeti, Irak, Yemen, Birleşmiş Arap Emirlikleri, Almanya veya Fransa’da faaldir. Romanya resmi makamları, görüşme yapılan yabancı hükümet yetkililerine, Romanya Ticaret ve Sanayi Odasının aracılığı ile müteahhitlik proje teklif sunmaktır.

İ-Ülke Firmaları ile İşbirliği Olanakları

15

Romanya’nın inşaat sektörünün ana aktörleri uluslararası firmalardır. Alman ve İtalyan firmalarıyla özellikle PPP kapsamında Romanya’da yapılması öngörülen köprü ve şehir hastaneleri projelerinde işbirliği yapılması yararlı olacaktır.

II- TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ

A-2016-2017 Yılında ve 2018 Yılında Beklentileri Ülkenin Teknik Müşavirlik Sektörü Hakkında Bilgi

2017 yılında teknik müşavirlik hizmetlerinde %21 oranında düşüş yaşanmıştır. Konut dışı bina inşaatlarına ilişkin teknik müşavirlik hizmetlerinde %14.1 oranında düşüş yaşanırken konut inşaatına ilişkin müşavirlik hizmetlerinde %68.7 oranında artış kaydedilmiştir.

2018 yılında teknik müşavirlik hizmetlerinde %7 oranında artışınartış olacağı beklenmektedir.

B-Sektördeki İş Fırsatları

Romanya AB dönem Başkanlığı alacağı yıl olan 2020 kadar hükümet programında yer alan otoyol, havaalanın inşaat projelerini hızlandırarak sonuçlandırmak istiyor. Anılan projelerin PPP kapsamında yapılmasını öngörmektedir. Bu kapsamda, yeni hazırlanan PPP Kanunu'nun Mayıs veya Haziran aylarında yasallaşması beklenmektedir. PPP Kanunun yasallaşması halinde, PPP konusunda tecrübesi olan firmalarımız için iş imkanları artacaktır. Romanya'da başarılı olarak bitirilen projeler, teknik müşavirlik sektörümüzün Batı avrupa'da alacağı projeler için iyi bir referans olacaktır.

III- MÜTEAHHİTLİK VE TEKNİK MÜŞAVİRLİK YABANCI YATIRIM MEVZUATI

A-Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Sektörünü Düzenleyen Mevzuata İlişkin Bilgiİnşaat sektörüne ilişkin ilgili mevzuat Resmî Gazetede veya http://isc-web.ro/sites/default/files/lege/LEGEA%20NR.%2010%20DIN%201995.pdf sitesinde yer almaktadır.

16

Ek tamamlayıcı mevzuat ise 177/2015 Sayılı Kanun ve 163/2016 Sayılı Kanun’dur.

Tüm inşaat projeleri, ISO 9001, ISO 14001 ve OHSAS 18001 standartlarına uygun olmalıdır.

İnşaatların ve İnşaatlarda Kullanılan Malzemelerin Tabi Olduğu Mevzuat

09/06/2004 tarih ve 245 sayılı 2001/95/EC Direktifinin İç Hukuka Aktarılmasına ve Üreticilerin Sadece Güvenli Ürünleri Pazar’a Sunabileceklerine Dair Kanun

31/10/2001 tarih ve 608 sayılı – Yeknesak Teknik Düzenlemelerin Geliştirilmesi İçin Yasal Zemin Sağlayan, Kapsamı Alanlarda Romanya’da Pazar’a Sunulan ve/veya Kullanılan Ürünlerin Uygunluk Değerlendirmelerini ve Pazar Gözetimini Sağlayan Kanun

71/2001 sayılı, 608/2001 Sayılı Kanun’da Belirtilen Düzenlemeye Tabi Alanlarda Ürün Uygunluk Değerlendirmesi ve Ulusal Uygunluk İşaretinin Kullanımı ve Uygulaması Hakkında Metodolojik Normlar İhdas Eden Hükümet Kararı

487/2002 sayılı, 608/2001 Sayılı Kanun’da Belirtilen Düzenlemeye Tabi Alanlarda Ürün Uygunluk Değerlendirmesi Ulusal Test Laboratuvarları ve Belgelendirme Kuruluşlarının Tespiti ve Bildirimi İçin Ayrıntılı Kuralların Onaylanması Hakkında Hükümet Kararı

18/01/1995 tarih ve 10 sayılı İnşaat Kalitesi Hakkında Kanun

Müteahhitlik Sektöründeki Mevzuat

Müteahhitlik sektöründe Romanya mer’i mevzuatını oluşturan başlıca metinler aşağıda belirtilmektedir.

1. İnşaat Kalitesi Hakkında 10/1995 Sayılı Kanun;2. Proje, İnşaat Yapımı Ve İşlerinin Kalite Teknik Kontrolü ve Ekspertizi Hakkında

Yönetmelik – 925/1995 Sayılı Hükümet Kararı;3. İnşaat Malzemelerinin Piyasa Girişi Şartları Hakkında 622/2004 Hükümet Kararı;4. Devlet İnşaat Müfettişliğinin Kurulması Hakkında 63/2001 Sayılı Hükümet Kararı;5. İnşaat Kalitesi Hakkında Bazı Yönetmeliklerinin Onaylanması Hakkında 766/1997

Sayılı Hükümet Kararı;6. Demir Yolu, Demir Yolu Taşımacılığı ve Metro Altyapısının İnşaatı,

Modernleştirilmesi, Bakım ve Onarım Faaliyetlerinde Kullanılan Teknik Ürün CE Hizmetlerinin Kabul Edilmesi Hakkında Ulaştırma Bakanının 250/2000 Sayılı Kararı;

7. Şirket ve Özel Kişilerinin Yangın Söndürme Tesisat ve Sistemlerinin Yapımı, Projelendirilmesi ve Tamiratında Yetkili Kılınmaları Hakkında İçişleri ve İdari Reform Bakanlığının 252/2007 Sayılı Karar;

8. İnşaat İşlerinin Onaylanması Hakkında 214/2008 Sayılı Hükümet Kararı ile 50/1991 Sayılı Kanun’un Kabul Edilmesi Hakkında 261/2009 Sayılı Kanun.

Romanya Devlet İnşaat Müfettişliği Kurumu web sitesi: http://www.isc-web.ro/lege.php den güncel mevzuata ilişkin bilgi alınabilir

17

B-Yabancı Yatırım Mevzuatına İlişkin Bilgi

Yabancı yatırımcıların kuracağı şirketler, Romen vatandaşların kuracağı şirketlerle aynı haklara sahiptir. Yabancı sermayeye yönelik herhangi bir kısıtlama yoktur. Romanya vatandaşı olmayan kişi ev satın alabilmekte ancak arazi satın alamamaktadır. Ancak, Romanya vatandaşı olmayanların kurdukları şirketler, şirket adına ev ve arazi satın alabilmektedir

C-Yabancı İşçi Çalıştırma, Oturma İzinleri, Vergiler, Sosyal Güvenlik Giderleri ve Şirket Kuruluşuna İlişkin Bilgiler

a) Romanya’da Yabancı İşgücü İstihdam Edilebilmesi İçin Gerekli Bilgi, Belge ve İşlemler:

Çalışma Amacıyla Giriş Vizesi ve Çalışma Müsaadesinin Alınmasına İlişkin Bilgiler 

Yabancıların Romanya hudutları dahilinde çalışmaları hakkında 26.06.2007 tarihli ve 56 sayılı Hükümet Acil Kararı;

Göçmenler Romen Kurumu’nun kurulması hakkında 26.06.2007 tarihli ve 56 sayılı Hükümet Acil Kararı;

Göçmenler Romen Kurumu’nun düzenlenme yapısı ve görevleri hakkında 639 sayılı Hükümet Acil Kararının

hükümleri göz önünde bulundurularak;

Romanya hudutları dahilinde yasal olarak faaliyette bulunan iş verenler, aşağıda sıralanan şartların tamamına riayet etmek kaydıyla yabancıları istihdam edebilirler:

1. Romen, AB, Avrupa Ekonomik Alanı hakkındaki Anlaşma tarafları ülkelerinin vatandaşları ile Romanya’da devamlı ikamet eden kişilerin söz konusu iş yerlerine alınamaması durumunda;

2. Yürürlükteki yasalara göre işveren tarafından talep edilen profesyonel hazırlık, tecrübe ve yetki özel şartlarına uyanlar;

3. Söz konusu faaliyeti yürütebileceklerini belgeleyen tıbbi belge ile Romanya hudutları dahilinde yürütecekleri faaliyete aykırı cezai özgeçmişi olmadıklarının ispatlanması;

4. Hükümet Kararı üzerine yıllık olarak onaylanan kontenjana dahil olmaları;

5. Devlet bütçesine vergilerini güncel olarak ödeyen iş verenler.

18

Çalışma müsaadesi iş verenin Göçmenler Romen Kurumu’na vermiş oldukları dilekçe üzerine Romen yasalarında belirtilen şartlara riayet eden yabancılara verilir.

Çalışma müsaadesi, oturma müsaadesinin alınması için gereklidir.

Devamlı Çalışacak İşçiler İçin Çalışma Müsaadesi

Romanya’daki bir tüzel kişi veya ülke ticaret merkezi dışında bulunup, Romanya’da şubesi olan iş verende devamlı çalışacak işçiler için çalışma müsaadesinin alınmasına ilişkin dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenecektir:

1. Şirketin Kuruluş Belgesi ile Ticaret Siciline Tescil Belgesi (kopya ve aslı);

2. Hissedar/Hissedarların suç işlemelerinden dolayı veya iflas etmelerine ilişkin mahkeme kararının bulunmadığını belirten Ticaret Sicilinden alınmış faaliyet raporu;

3. İş verenin bankası tarafından verilen bu kişinin güvenilirliğine dair yazı;

4. Vergi Dairesi tarafından verilen iş verenin devlete borcunun olmadığını belirten belge;

5. İş verenin bağlı bulunduğu İş ve İşçi Bulma Kurumundan ilgili işle ilgili istihdam hakkında yazı;

6. Boş ve dolu iş yerlerini belirten kadro şeması;

7. İlgili iş yerinin boş olduğuna dair ilanın günlük bir gazetede basılması;

8. İlgili boş yerlerine işçi alınması için seçim usulü üzerine düzenlenen tutanak kopyası;

9. Sorumluluk kendisine ait olmak üzere, cezai suç işlemediğine dair yabancının beyannamesini de içeren özgeçmişi;

10. Çalışacak görev veya meslek için gerekli diplomanın yeminli tercüman ve noter tarafından onaylanmış Romence’ye çevirisi;

11. Eğitim sistemi dışında elde etmiş olduğu profesyonel hazırlık, profesyonel tecrübesini belirten belgelerin yeminli tercüman ve noter tarafından onaylanmış Romence’ye çevirisi;

12. Yabancı kişinin hudut geçiş belgesinin kopyası;

13. Yabancı kişinin 2 adet fotoğraf

İşin Alındığına Dair Belge Üzerine İstihdam Edilen İşçiler Çalışma Müsaadesinin Verilmesi

Romanya’ya Türkiye’den işgücü istihdam edilebilmesi için öncelikle Bükreş Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliğine bir dilekçe ekinde ihale sözleşmesi ile başvurularak ‘’İşin Alındığına Dair Belge’’ alınması ve bunun Türk İş Kurumuna ibraz edilerek Kurumca öngörülen muamelelerin yapılması gerekmektedir.

19

Prosedürün Romanya boyutunda yapılacak işlemler için ise, aşağıdaki mevzuatta yer alan bilgi ve belgelerle belirtilen makamlara başvurulması gerekmektedir.

Dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenmesi gerekmektedir:

1.Şirketin Kuruluş Belgesi ile Ticaret Siciline Tescil Belgesi (kopya ve aslı);

2.Hissedar/Hissedarların suç işlemelerinden dolayı veya iflas halinde olması/olmalarına ilişkin mahkeme kararının bulunmadığını belirten Ticaret Sicilinden alınmış faaliyet raporu;

3. Uzun süreli oturma vizesinin yer aldığı yabancı kişinin hudut geçiş belgesinin kopyası;

5.Bireysel iş sözleşmesinin yeminli tercüman ve noter tarafından onaylanmış Romence’ye çevirisi;

6. Yeminli tercüman ve noter tarafından onaylanmış iş nedeniyle transfer edildiğine dair belgenin Romence’ye çevirisi;

7. Türkiye’deki şirket ile Romanya’daki şirket arasında akdedilen Sözleşmenin yeminli tercüman ve noter tarafından onaylanmış Romence’ye çevirisi;

8. Çalışacak görev veya meslek için gerekli diplomanın yeminli tercüman ve noter tarafından onaylanmış Romence’ye çevirisi;

9. Eğitim sistemi dışında elde etmiş olduğu profesyonel hazırlık, profesyonel tecrübesini belirten belgelerin (Bon servis) yeminli tercüman ve noter tarafından onaylanmış Romence’ye çevirisi;

10. Yabancı kişinin 2 adet fotoğrafı.

Dosya her işçi için ayrı ayrı hazırlanacaktır. 30 gün içinde ilgili Kurum tarafından onay beklenecektir. Her dosya için 1 RON ve ayrıca 3 RON vergi ödenecektir.

Prosedüre uygun olarak, ilk önce diplomanın uygunluğu için başvurulup, cevabı 30 gün içinde alınacaktır.

İşin Alındığına Dair Belge üzerine Romanya’ya gelen işçiler (vizenin türü D/AS) Romanya’da 60 günden fazla kalmaları gerekmektedir.

Çalışma müsaadesinin elde edilmesi üzerine yabancı işçi Romanya Konsolosluğundan çalışma vizesi için müracaat edecektir. Romanya’ya gelmesinden sonra da Göçmenler Romen Kurumu’na başvurulup, oturma müsaadesi 30 gün içinde alınacaktır.

b) Şirket veya Temsilcilik Kurulması

Romanya’da şirket kurma koşulları ve istenen belgeler ‘Ticari Şirketler hakkındaki 31/1990 sayılı Kanun ve değişiklik yapan 161/2003 sayılı Kanun ile belirlenmiştir. Şirket kuruluşunda yerli ve yabancı ayrımı yapılmamaktadır. Şirket kuruluşu için Adalet Bakanlığı bünyesindeki

20

Ticaret Sicil Memurluğuna başvurulmakta, kuruluşu müteakiben doğrudan faaliyete başlanabilmektedir. (EK 1)

Temsilcilik açılması Romanya Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı bünyesindeki Dış Ticaret Departmanından izin alınmasını gerektirmektedir. Temsilcilikler kendi başlarına ticari faaliyette bulunamamakta, ana şirket adına reklam ve tanıtım v.b. faaliyetleri icra edebilmekte, fatura tanzim edememektedirler. (Ek 2)

EK 1

ŞİRKET KURULUŞUNDA ARANAN KOŞULLAR VE BELGELER

(Yasal çerçeveyi,29 Ocak 1998 tarih ve 33 sayılı Romanya Resmi Gazetesi’nde yayımlanan Ticari Şirketler Hakkındaki 31/1990 sayılı Kanun(284 madde) oluşturmaktdır)

Romanya’da ticari faaliyette bulunmak için şirket kurulması zorunludur. Şirket kurmak için, şirket merkezinin bulunduğu bölgenin Ticaret Sicil Kurumuna başvurulur.

Şirketin kuruluş belgesinde aşağıdaki bilgiler yer alır;

a. Ortakların adı ve soyadı, doğum tarihi ve doğum yeri (özel kişiler için), ortakların ismi, adresi ve uyruğu (tüzel kişiler için);

b. Şirketin türü, ismi ve adresi (kira sözleşmesi veya tapu belgesi), varsa amblemi;c. Faaliyet alanı;d. Sermayesi (her ortağın hisse payları açıklanarak);e. İdarecilerin isimleri;f. Ortakların kar ve zarar payları;g. Şubelerin adresleri veya açılacak olan şubelerin kuruluş şartları;h. Şirketin çalışma süresi;i. Şirketin feshedilme şekli.

Şirketin tüzel kişilik olarak yabancı şirket tarafından kurulmak istenmesi halinde aranan diğer belgeler şunlardır.

Şirketin kurulacağı bölgedeki Ticaret Siciline hitaben yazılmış müracaat dilekçesi Ana şirketin Tüzüğünün onaylanmış tercümesi Aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde alınmış Yönetim Kurulu Kararı :

o kurulacak şirketin adresio faaliyet alanı

Ana şirketin kuruluşuna ilişkin tüm belgelerin onaylanmış tercümeleri, Şubeye ait kira kontratı ve adresi, Her türlü hukuki sorumluluğu yüklendiğine dair temsilci tarafından verilecek belge, Her türlü vergilerin ödendiğine dair makbuz.

Sahtekarlık, yalan beyanda bulunma, rüşvet verme/alma suçlarıyla, 31/1990 sayılı Kanun’da belirtilen diğer suçları işleyenler kurucu olamazlar.

Limited şirketlerin minimum sermayesi 45 Avro (karşılığı Lei) olup, ortakların payı 10 RON altında olmamak kaydıyla ortak sayısı 50’yi geçemez.

21

En az 2 ortakla kurulan Anonim şirketlerin sermayesi minimum 90.000 RON (25.000 Avro karşılığı) olacaktır.

Anonim şirketlerde, sermayenin %30’u kuruluş tarihinde, kalan kısmı ise 12 ay içinde yatırılır.

Ayni sermayenin getirilmesindeki gecikme nedeniyle ortaya çıkabilecek zarardan ilgili ortak sorumlu tutulur.

Nakdi sermayenin yatırılmasında geciken ortak, sermayenin yatırılması gereken tarih itibariyle faiz ödemek zorundadır.

Kuruluş belgelerinde başka bir şekilde açıklama bulunmadığı durumlarda, kar dağıtımı sermayeye katkı oranında her ortağa ödenir. Kar dağıtımı sadece fiili karlardan ödenir. Sermayenin azalması halinde önce sermaye artırılır, sonra kar paylarının dağıtımı yapılır.

Diğer hususlar;

Bir özel veya tüzel kişi, sadece bir Limited şirkete tek başına ortak olabilir

Bir Limited şirket tek kişiden oluşan diğer bir limitet şirket ile ortak olamaz.

Nakit sermayenin tamamının yatırılması zorunludur.

Ayni sermaye olarak getirilen katkılar her çeşit şirket için geçerlidir,

Şirketin tescili için, şirket kuruluş belgelerinin tasdik tarihinden itibaren 15 gün içinde, aşağıda belirtilen diğer belgelerle birlikte ilgili Sicil Memurluğuna başvurulması gerekmektedir.

a. Şirketin kuruluş belgesi, b. Kuruluş belgelerinde açıklanan miktar ve şartlarda sermayenin yatırıldığına dair

belge,c. Ayni sermayeye ait mülkiyet sahipliği belgeleri,d. Şirket idareci ve denetçilerinin işbu kanunun Ticari Şirketler Hakkındaki 31/1990

sayılı Kanun şartlarına uyacaklarına dair beyannameleri (noterden),e. Türkiye’den alınan ve noter tasdikli Adli Sicil Belgesinin tercümesi veya noterde

verilecek beyanname,f. Pasaport

Şirketin faaliyete geçmesi için yapılması gerekenler:

Şirketin faaliyet alanı ile ilgili makamlardan alınması gereken tüm onay ve ruhsatların Ticaret Sicili tarafından incelenmesi, kayıt tarihinden itibaren 5 gün içinde tamamlanır. Yetkili merciler onay veya ruhsatları 15 gün içinde verirler.

Şirket merkezinin bağlı bulunduğu bölgenin Mahkeme Başkanı tarafından her adli yıl başında Ticaret Sicili ’ne tayin edilen Hakimler, bedeli taraflarca ödenmek üzere, ekspertiz yapılması veya diğer gerekli belgelerin ibrazı konusunda karar alabilir.

22

Anonim şirketlerde ayni sermaye katkısının tespitinde, hâkim başvuru tarihi itibariyle 5 gün içinde yeminli eksper seçer. Hâkim, tüm onayların alınmasını takip eden 5 gün içinde şirketin kurulması ve Ticaret Sicili ‘ne kayıt edilmesi hakkında karar verir.

Hâkim kararının kesinleşmesinden sonra 24 saat içinde şirket tescil edilir ve bu tarih itibariyle tüzel kişilik kazanır.

Şirketin tescili ile birlikte, masraflar şirket tarafından karşılanmak üzere şirketin kuruluşu Resmî Gazete ve Vergi Dairesi’ne bildirilir.

EK 2

YABANCI ŞİRKET TEMSİLCİLİĞİ (LIAISON OFFICE)AÇARKEN YAPILMASI GEREKENLER

Romanya’da yabancı şirket temsilcilikleri (Liaison Office) 1990 yılında yürürlüğe

giren 122/1990 ve 105/1992 sayılı Yasa hükümlerine göre faaliyet göstermektedir. Buna göre, temsilcilikler kendi başlarına ticari faaliyette bulunamamakta, ana şirket adına reklam ve tanıtım v.b. faaliyetleri icra edebilmekte, ana şirket adına yetkilendirildikleri her konuda çalışırlar, ancak fatura tanzim edememekte, gelir elde edememektedirler.

Temsilcilik tarafından ödenmesi gereken yıllık mali vergi ödemenin yapıldığı tarihteki Merkez Bankası kurları üzerinden 4.000 Euro karşılığı ulusal para (Lei) cinsinden ödenmektedir. Çalışma Ruhsatı bedeli 1.200 ABD Doları olup, her yıl aynı bedelin ödenmesi şartıyla uzatılmaktadır.

Temsilcilik Açma Süreci ve Yapılması Gerekenler

Temsilcilik açmak isteyen yabancı şirket 122/1990 sayılı Kanun gereği Romanya Ekonomi, Ticaret ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Dış Ticaret ve Uluslararası İlişkiler Departmanına (adresi: Calea Victoriei no.152, sector 1 Bükreş) başvurmaktadır.

Başvuru formu aşağıdaki bilgileri içermektedir: Temsilcilik bürosunun adresi, Temsilcilik bürosunun faaliyet alanı, Temsilcilik bürosunun faaliyetlerini icra edeceği dönem, Personel sayısı ve personelin görevi

Yabancı personelin isim, ikametgâh ve şirketteki görevine ilişkin bilgiler sağlanacaktır.

Yabancı şirketin, ihtiyaçlarını karşılayabilmek için Temsilciliğin kurulacağı şehirdeki Ticaret ve Sanayi Odası ve/veya diğer kurumlar tarafından verilen hizmetleri de talep etmesi gerekmektedir.

Temsilcilik yetkisinin verilmesi için aşağıdaki belgelerin temini gerekmektedir:

23

Yabancı firmanın tüzel kişiliğini belgeleyen orijinal lisans, faaliyet alanı ve nominal sermayesi,

Şirketin temel mali işlemlerini yürüten bankadan alınacak güvenilirlik belgesi Şirketin tesciline ilişkin yasal formu belgeleyen şirket tüzüğü ya da diğer evraklar Resmi olarak şirketle ilişkisi bulunan temsilcilerin onaylı vekaletleri Şirketin yukarıda belirtilen yıllık gelir vergisini Romanya Merkez Bankası kuru

üzerinden Vergi Dairesi hesabına ödediğini gösteren belge.

Başvurunun yapılmasını müteakip 30 gün içerisinde, Romanya Dış Ticaret Departmanı yetkilendirme onayını verir ya da sebep göstermek suretiyle reddeder.

Bunu müteakiben, şirket, temsilci bürosunu Romanya Ticaret ve Sanayi Odasına kaydettirmelidir.

c) Vergi Uygulamaları

Eğer kendi adınıza özel bir işte çalışıyorsanız ve tasdikli bireysel kişi olarak kayıtlıysanız (PFA) veya bir ailevi ortaklık kaydetmişseniz, mali kayıt kodu elde etmek için ve gelir üzerinden verginizin hesaplanması için Vergi Dairesine kayıt olmanız gereklidir.

Romanya bulunduğu coğrafya itibariyle düz oranlı vergilemenin ilk uygulandığı ülkelerden biri sayılmaktadır. Gelir vergisi oranı %10 iken, kurumlar vergisi %16 oranındadır. %10'luk gelir vergisi alınacak gelirleri; bağımsız aktiviteler sonucu elde edilen gelir, maaş ve maaşa eklenen gelirler, mal kullanım hakkının başkasına verilmesi sonucu oluşan gelir, yatırımlar, emeklilik maaşları, tarımsal aktiviteler sonucu oluşan gelir, ormancılık ve balık yetiştiriciliği sonucu oluşan gelir, ödüller ve başka kaynaklardan gelen gelirler olarak sayabiliriz. Fikri mülkiyet haklarından ele edilen gelirler için, kaynağında uygulanan vergi oranı %7'dir. Yazılım mühendisi, program analizcisi pozisyonlarında IT sektöründe istihdam edilen personelin gelir vergisi %0'dır. Ayrıca, Ar-Ge kapsamında çalışan personelin gelir vergisi %0'dur.

Temettü vergisi oranı %5'dir. Yeniden kazanılmış kar vergisi oranı %0'dır.

1 Ocak 2018 tarihinden itibaren, bir mali yıl içerisinde kaydedilen ve 200 000 avroluk düşülen sırını aşan borçlanmanın artı maliyetleri, hesaplama tabanının %10'luk kısmı ile sınırlandırılarak, kar vergisi hesaplanmasından düşülebilecek. Borçlanmanın düşülemeyen artı maliyetleri, süresiz olarak toplama aktarılabilir. Sınırlandırma, aynı zamanda, finansal kurumlar tarafından verilen borçlanmalara ilişkin yükümlülüklerin maliyetleri için de geçerlidir. 

Aktiflerin, mali ikametin ve/veya Romanya'nın vergilendirme hakkını kaybettiği daimî bir şube aracılığı ile gerçekleştirilen ekonomik aktivitenin transferi. Bu durumlarda, mükellefler kar vergisine tabi tutulacaklardır. Vergilendirilebilir taban transfer edilen aktiflerin piyasa değeri ile mali değerleri arasındaki fark olarak belirlenecektir. 

Kötüye kullanıma (suiistimale) karşı genel kural. Söz konusu kural, ilgili bütün eylemler ve koşulların dürüst olmaması durumunda, bir girişimin veya birçok girişimin mali yükümlülüklerin hesaplanmasında dikkate alınmayacağını öngörüyor. 

Kontrol edilen yabancı şirketlere ilişkin kurallar. Söz konusu kurallar, kar vergisinin

24

hesaplanmasında, kontrol edilen yabancı şirketlerin dağıtılmamış gelirlerin de dikkate alınmasını öngörüyor. Dolaysız veya dolaylı olarak %50'nin üzerinde bir pay ile mükellefe ait olan bir işletme, kontrol edilen yabancı şirket olarak adlandırılmaktadır. 

Gelirler vergisini ödemekle yükümlü olanlar; Romanya’da oturumu olanlar, Romanya’da oturumu olmayan ama Romanya’da bir kuruluşa sahip olanlar, Oturumu olmayan ancak Romanya’dan gelir elde edenlerdir. Bağımsız faaliyetlerden elde edilen gelir, maaş ve maaş benzeri gelirler, kira gelirleri, yatırım gelirleri, emeklilik geliri, oyun ve çekilişlerden elde edilen gelirler, mülkiyetlerin satımından veya kiralanmasından elde edilen gelirler, gelir vergisine konu olan gelirlerdir. Yardımlar, tazminatlar ve başka özel yardım türleri, analık riski, analık, çocuk büyütme ve hasta çocuğu büyütme tazminatları vs. vergiye tabi gelirler değildirler.

Mikro işletmelerin ödediği gelir vergisi oranı farklıdır. Bir işletmenin mikro işletme olarak adlandırılabilmesi için elde ettiği gelir sınırı 1.000.000 avrodur.

 Bazı işletmelerin, mikro işletmeler kategorisine girmemesine hak tanıyan yürürlükteki istisnalar 2018 yılında yürürlükten kaldırılmıştır. Daha doğrusu, danışmanlık ve yönetim aktivitelerinden gelir elde eden işletmeler, asgari 45.000 lei sermayeleri olan işletmeler veya bazı sektörlerde (örneğin bankacılık, sigortacılık ve reasürans, sermaye piyasaları, şans oyunları, geliştirme, petrol ve doğal gaz yataklarının işletilmesi) faaliyet gösteren işletmeler dahil olmak üzere, bütün işletmeler, bir önceki yılın 31 aralık tarihinde gelirleri 1.000.000 avronun lei karşılığını geçmediği taktirde, mikro işletme olarak adlandırılacaklardır. Böylece, 500.000 avro ile 1.000.000 avro arasında gelir kaydeden ve şimdi %16 değerinde kar vergisi ödeyen işletmeler, 1 Ocak 2018 tarihi itibari ile, elde ettikleri gelir üzerinden %1 vergi ödeyeceklerdir. 

Aynı zamanda, Romanya’da yerel vergi ve harçlar (arazi vergisi, ulaşım araçları için vergi, sertifika, onay ve izinlerin verilmesi için ücret gibi), gelir üzerinden vergiler, otomobil ve taşıtlar için özel vergiler, tüketim vergileri (sigara, alkol, yakıtlar, kahve vs.) ve başkaları vardır. Bir işte çalışmanız durumunda, işvereninizin her ay sizin maaşınızın gelir vergisine ilişkin beyanname doldurması Vergi Dairesine vermekle yükümlüdür.

Katma değer vergisi açısından bakıldığında Romanya’da %19’luk oldukça yüksek bir vergi oranı uygulaması söz konusudur. Bununla birlikte %9 ve %5’lik indirilmiş oranlar kabul edilmiştir. Gıda ve ürünleri, alkolsüz içeceklerdeki KDV oranı %9’dur. Kitap, dergi, müzelere, tarihi eserlere, hayvanat bahçelerine giriş ücreti, sinema ve kültürel faaliyetlerdeki KDV oran %5’dir.

Vergi otoritelerine, işletmelerin KDV'nin düşülmesi talebini, yalnızca yasalar tarafından öngörülen kanıtlama araçları uygulamaya konduktan sonra, her şüphenin ötesinde, söz konusu işletmenin söz konusu işlemin, işlem zincirinin başında veya sonunda ortaya çıkan bir KDV yolsuzluğunu teşkil ettiğini bildiğini veya bilmesi gerektiğini ispatlaması durumunda reddetmelerine hak tanınmaktadır. 

25

d) Sosyal Güvenlik

Sosyal güvenlik alanında da günün şartlarına uyarlama düzenlemeleri yapılmıştır. Bu bağlamda; 2000 yılında çıkarılan Sosyal Sigortalar Kanunu ile Kamu İstihdam Sistemi, kamu çalışanları, katılım ve uyum süreleri, riskler ve sosyal sigorta düzenlemeleri, emeklilik ve aylık katkı payları gibi konularda yeni açılımlarla, devlet sosyal güvenlik katkı paylarının hesaplama metodunda da değişiklikler getirmiştir.

Buna göre, her işveren ve de çalışan; diğer vergi mükellefleri gibi devletin sosyal, sağlık ve çalışma sigorta sistemine katkıda bulunmak durumundadır.

Sosyal ve Sağlık Sigortası; emekli maaşları, çocuk yardımı, hastalık ve diğer sosyal bakım hizmetlerini karşılarken, Çalışma Sigortası; asgari işsizlik ödenekleri ve istihdam yaratmaya yönelik diğer harcamaları karşılamaktadır.

Yukarıda da belirtildiği gibi işveren ve çalışan sosyal sigorta sistemine katılmak zorundadır ve işveren ve çalışanların katkı payları brüt maaş üzerinden hesaplanmaktadır.

İşçinin sosyal güvenlik katkısına (CAS) ödeyeceği oran %25 değerinde olacaktır (daha önce %10,5 değerindeydi); işverenin ödeyeceği oran ise, normal, farklı ve özel çalışma şartlarına göre %0, %4, %8 değerinde olacaktır. 

Sağlık katkısı (CASS) oranı %10 değerinde olup, işçi (çalışan) statüsünde olan veya sağlık katkısını ödeme zorunluluğunda bulunan gerçek kişiler tarafından ödenecektir. 

İşverenler, işçilere ödedikleri maaşlara ait gelirler için, %2.25 değerinde olan iş için sigorta katkısını (CAM) ödeyeceklerdir.

İşverenler çalışanlarına maaş ödemesi yaparken katkı paylarını hesaplayıp kesinti yaparak ödemede bulunmaktadırlar.

e- Vize Uygulamaları

Umuma mahsus pasaport hamili Türk vatandaşlarının Romanya'ya gelmeleri için vize almaları gerekmektedir. Resmi pasaport (diplomatik, hususi ve hizmet) hamili Türk vatandaşlarının Romanya'ya yapacakları 180 gün içindeki 90 günlük turistik ziyaretlerinde ise, vize almalarına gerek bulunmamaktadır . Romen makamlarının vize için talep ettiği belgeler hakkındaki bilgilere Romanya’nın Ankara Büyükelçiliği ya da İstanbul ve İzmir’deki Başkonsolosluklarının web sayfalarından ulaşılabilmektedir.

Öte yandan, Avrupa Birliği veya bir Schengen ülkesi tarafından düzenlenmiş geçerli çok girişli vize veya oturma izni sahibi Türk vatandaşları, 1 Şubat 2014 tarihinden geçerli olmak üzere, vizeden muaf olarak Romanya’ya giriş yapabilmekte ve son 180 gün içerisinde 90 günü aşmamak kaydıyla ülkede kalabilmektedir. Durumları yukarıda sayılan koşullara uymayan vatandaşlarımız Romanya’ya turistik amaçla seyahat etmek istedikleri takdirde, mutlaka Romanya’nın kendilerine en yakın dış temsilciliğinden giriş vizesi almak durumundadırlar. Sınır kapısında vize alınması mümkün değildir.

Romanya'nın Türk vatandaşlarına uyguladığı vize ücretleri şu şekildedir:

26

C Tipi kısa süreli Vize : 60 Euro D Tipi uzun süreli Vize : 120 Euro Vatandaşlarımızın, Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan, ülkeye giriş vizesine sahip olmanın veya vize muafiyetinin mutlaka yolcuya giriş hakkı sağlamayacağı, Romanya’ya giriş yapacak yabancıların geçerli vizesi ile birlikte en az 6 ay geçerli pasaport sahibi olmalarının yanı sıra, mutlak surette ülkede geçirilecek süre zarfında geçimlerini sağlayacak maddi kaynağa sahip olduklarını kanıtlamaları gerekeceği, Bu nedenle, bu tür kanıtlayıcı belgeler ile yeterince nakit para (Günlük 50 Avro veya konvertibl para) bulundurmaları, ayrıca vizelerinin geçerlilik kazanacağı tarihten önce sınır kapılarına gelmemeleri yolundaki uyarılarını dikkate almaları zorunludur. Zira, sınır polisi vize geçerlik tarihinden önce ülkeye giriş yapmak isteyenleri geri çevirebilmekte ya da bekletebilmektedir

IV-TÜRK MÜTEAHHİTLİK FİRMALARININ FAALİYETLERİ

a) Hâlihazırda, Türk firmaları Romanya’da yaklaşık 6,1 milyar dolar tutarında

168 adet proje üstlenmiş bulunmaktadır.

YILLAR PROJE SAYISI

PROJE BEDELİ (USD)

KÜMÜLATİF PROJE BEDELİ (USD)

ORTALAMA PROJE BEDELİ

2000 Öncesi 37 510.556.915 510.556.915 13.798.8362001 3 77.330.592 587.887.507 25.776.8642002 3 16.585.967 604.473.474 5.528.6562003 8 219.854.537 824.328.011 27.481.8172004 7 3.899.236.797 4.723.564.808 557.033.8282005 6 33.003.780 4.756.568.588 5.500.6302006 10 201.873.044 4.958.441.632 20.187.3042007 36 638.854.374 5.597.296.006 17.745.9552008 45 360.203.582 5.957.499.588 8.004.5242009 9 152.924.271 6.110.423.859 16.991.5862010 1 3.172.500 6.113.596.359 3.172.5002011 0 0 6.113.596.359  2012 1 26.661.249 6.140.257.608 26.661.2492013 0 0 6.140.257.608 02014 1 92.135.190 6.232.392.978 35.281.6782016 4 46.699.966  6.279.092.334  35.506.350

TOPLAM 172 6.279.092.334

27

Romanya’da faaliyet gösteren başlıca Türk müteahhitlik firmaları ile üstlenilen projelere ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır:

ENKA İnşaat ve Sanayi A.Ş. tarafından, Amerikan Bechtel International Company ortaklığı ile, Braşov'dan Macaristan sınırına kadar 8 bölümden oluşan toplam 415 km uzunluğunda ''Braşov-Targu Mureş-Cluj Napoca-Oradea-Macaristan sınırı Karayolu''nun yapım ihalesini üstlenmiştir.

SUMMA Romania S.A. Türkiye’de 35 yıl önce kurulan SUMMA Grup'un bir kuruluşudur. 2003 yılından itibaren Romanya'nın en aktif inşaat firmalarından biri olan SUMMA Romania birçok ihaleler üstlenmiş bulunmaktadır: Plaza Romania Mall, Bucharest Corporate Center, Millennium Business Center, Bucharest NorthGate Center gibi bitmiş olan veya devam eden inşaatların toplamı 200.000 m2'nin üstündedir.

GÜRİŞ Romania S.R.L., 48 yıl önce kurulan GÜRİŞ İnşaat ve Mühendislik A.Ş.'nın bir kuruluşu olarak, 2002'den itibaren Romanya'da Satu Mare ve Köstence’de projelerini üstlenmiştir.

2001 yılında Yüksel-Makimsan-Ener firmaların oluşturduğu konsorsiyum Romanya'da 58 milyon dolar tutarında otoyol (Bükreş-Köstence otoyol Lehliu-Drajna kısmını) projesini üstlenmiştir.

Bunların yanı sıra birçok Türk firması inşaat branşına ait diğer alt sektörlerde faaliyet göstermektedir: Parke zemin, inşaatta kullanılan doğramaların imalatı (Pak Forest, Bauplast, Orman Prodimpex), ahşap işleme ve mamul malzemeleri (Prolemn, Bsitro Forest, Batum Wood, Rönesans, AAES Oak) (Prolemn, Beyler), gayrimenkul (Lara Development, Astrom United, Plaza Mall Development and Management, Master Trade Impex, Florom Prodimpex, Tek Fruits Marketing, Tur Yap Group, Ghiural, Veyary, Wolfman Import Export). İnşaat malzemeleri alanında Romanya'da faaliyet gösteren firmalarımızın mevcudiyeti de önemlidir. (2 M Forest, Flavalex Construct, Unye Cem, Machine Design and Manufacturing, Companion Import Export, Avrokurt Construct, Even Chance Corporation, Onercon Trading, Spotvision, Taştanlar Impex, Cimsarom Marketing, Palat Com Tur, A. Baki Tuncer Import Export, Ideal Profil gibi).

Öte yandan, Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) ile Romanya Müteahhitler Birliği (ARACO) arasında 4 Kasım 1999 tarihinde bir “İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır.

Romanya’daki ilk rezidental Komplex’i Karahanlılar gerçekleştirmiştir.

Ayrıca, FİBA holdingin Romanya’da iki tane AVM yatırımı ve rezidental yatırımları mevcuttur.

Halihazırda, EKO firması Bacau çevre yolu inşaatına devam etmektedir.

Türk işadamının sahibi olduğu KİAT da Oreadea, Cluj şehrinin köy ve şehir yollarının yenilenmesi projelerini üretmektedir.

28

b-c) Romanya’da Yerleşik Türk Firmaları Tarafından Bildirilen SorunlarGenel Olarak Bildirilen Sorunlar:

Oturma İzinleri:

Romanya’da oturma izinleri genel itibariyle 1 yıl sureli olarak verilmektedir.

Bu uygulamanın istisnaları ise;

- 1- 500.000 Avro ve üzeri yatırımda bulunulması halinde 3 yıl,- 2- 1 milyon Avro ve üzeri yatırımda bulunulması halinde 5 yıl,- 3- 5 yıl ikamet edildikten (beş yıl içinde 300 günden fazla yurt dışında bulunmamış olmak gerekiyor) sonra 5 yıl

oturma izni verilmesidir.

İşadamlarının oturma izinleri için Romanya makamları 70.000 EUR tutarında dövizin ülkedeki bir bankaya yatırılmasını, firma kurulduktan sonraki 12 ay içinde de bu meblağın şirkete yatırılmasını (sermaye ya da varlık alımıyla) veya firma kuruluşunu müteakip asgari 10 kişinin istihdam edilmesini mecburi kılmaktadırlar. Sorun: Firmaların vergi, sigorta vs. gibi devlete borcu bulunması halinde oturma izni başvuruları reddedilmekte ve firmaların yurt dışından istihdam talepleri kabul edilmemektedir. (Firmaların kamuya borcu olması halinde banka hesaplarının bloke edilmesi de sık sık karşılaşılan bir sorundur.)

Kalifiye İşçi Temini

Romanya’da faaliyet gösteren Türk müteahhitler ve yatırımcılar kalifiye işgücünü Türkiye’den temin etmeyi tercih etmektedir.

Ancak, Türkiye’de ilköğretimin 5 yıl olduğu dönemde ilkokul diploması alan Türk kalifiye işçiler, Romanya’da ilköğretimin 8 yıl olması nedeniyle ilkokul mezunu olarak kabul edilmemekte ve vasıfsız işçi statüsünde değerlendirilmektedir.

29

V-GÖRÜŞ VE DEĞERLENDİRMELERRomanya, özellikle altyapı konusunda AB ortalamalarının oldukça gerisindedir, kendi kaynakları itibariyle otoyollarının Batı Avrupa standartlarına gelmesi için gerekli süreyi 130 yıl olarak belirtmektedirler. Müşavirliğimizin değerlendirmesine göre ülkenin önde gelen sorunu kaynak sıkıntısı ve yönetim problemidir.

Romanya, bazı teknik yetersizlikler ve çoğu eskiden kalma bazı alışkanlıklar sebebiyle ülke AB fonlarından yararlanmaya ehil olduğu halde, toplamı bunlardan tahsis edilen kaynağın neredeyse onda biri nispetinde proje onaylanabilmektedir. Eski ve yetersiz altyapı ülkede kalkınmanın önünde önemli engel durumdadır. İnşaat sektöründe vasıflı işgücü göçünün önemli şekilde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Genel olarak evsaf gerektiren işlerde Romanya’da çalışanların ortalama kazancı Batı Avrupa’da aynı işleri gören çalışanların 1/3 – 1/5’i arasında değişiklik göstermektedir. Diğer taraftan ülkenin nüfus artışı da sınırlıdır, buna rağmen vasıflı işgücü kaybı yaşamıştır ve tam üyelik sonrasında gerçekleşmiş önemli işgücü göçü imalat ve inşaat sektörlerinde önemli sıkıntı oluşturmuştur. Ülke dışına giden bazı çalışanların yaşadıkları ülkelerde işlerini kaybetmeleri sebebiyle Romanya’ya geri dönmeleri işgücü piyasasında emeğin karşılanması konusunda da bir ikilem oluşturmaktadır.

Hukuk Danışmanlığı Alabilecek Yerler ListesiSözkonusu irtibatlar genel ağdan temin edilmiş olup, Müşavirliğimiz açısından

herhangi bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır.

Romanya Ulaştırma Bakanlığı (www.mt.ro)

ROMANYA HÜKÜMETİALTYAPI PROJELERİ VE YABANCI YATIRIMLAR BAKANLIĞISorin VASILESCUDanışmanAdres: Str. Apolodor nr.17, Sector 5 Bükreş 050741Tel: 004 21 316 31 94E posta: sorin.vasilescu@investromania.gov.roE-mail: office@investromania.gov.rowww.investromania.gov.ro

ROMANYA ALTYAPI PROJELERİ VE YABANCI YATIRIMLAR KURUMUStr. Amiral Constantin Balescu, Nr. 18Sector 1, BucureştiROMANİATel: +40 21 318 50 52E posta: office@dpiis.gov.ro Web www.dpiis.gov.ro

30

ROMANYA TİCARET SİCİL KURUMU(ONRC – Oficiul National al Registrului Comertului)Blvd. Unirii, Nr. 74., Bloc J3B, Sector 3, 030837 BucureştiROMANİATel: +40 21 316.08.04Fax: +40 21 316.08.03Web: www.onrc.ro

ROMANYA İSTATİSTİK KURUMU(İnstitutul National de Statistica)Blvd. Libertatii, Nr. 16, Sector 5, BucureştiROMANİATel: +40 21 318.18.24 / 42 / 71Fax: +40 21 312.48.75Web: www.insse.ro

ROMANYA TİCARET VE SANAYİ ODASI(Camera de Comert şi İndustrie a Romaniei)Adres : Bd. Octavian Goga, No. 2, Tronson I, Sector 3 BÜKREŞTel : 004 (021) 319 01 14-18 / 21-23 / 319 00 88Fax : 004 21 319 01 01E-mail : ccir@ccir.ro Web : www.ccir.ro

BÜKREŞ TİCARET VE SANAYİ ODASI(Camera de Comert şi İndustrie a Municipiului Bucureşti)Adres : Bd. Octavian Goga, No. 2, Tronson II Sector 3 BÜKREŞTel : 004 (021) 319 01 14-18 / 21-23 / 319 00 88Fax : 004 21 319 01 01E-mail : ccib@ccib.ro Web : www.ccib.ro

ROMEN ULUSLARARASI NAKLİYECİLER DERNEĞİ(ARTRI – Asociatia Romana pentru Transporturi Rutiere İnternationale)Adres : Str. Alexandru Constantinescu Nr. 12, Sector 1, BucurestiTel : 004 (021) 319 45 25;Fax : 004 (021) 319 48 07;E-mail : office@artri.ro Web : www.artri.ro

ROMANYA ULUSAL KARA NAKLİYECİLER BİRLİĞİ(UNTRR – Uniunea Nationala a Transportatorilor Rutieri din Romania)

31

Adres : Str. Ienachiţă Văcărescu nr. 60, sector 4, BucurestiTel : 004 (021) 33 77 88; 330 14 25Fax : 004 (021) 335 48 25; 337 48 53;E-mail : office@untrr.ro Web : www.untrr.ro

ROMANYA MÜTEAHHİTLER BİRLİĞİ (ARACO – Asociatia Romana a Antreprenorilor de Constructii)Adres : Splaiul İndependentei, nr. 202A, sector 6, 060022 BucurestiTel : 004 (021) 316 78 96 / 97Fax : 004 (021) 312 96 26E-mail : contact@araco.org Web : www.araco.org

TURİZM ACENTALARI BİRLİĞİ (ANAT – Asociatia Nationala a Agentiilor de Turism)Adres : Splaiul Unirii nr. 16, sector 4, cod 040035 BucurestiTel : 004 (021) 312 68 43; 312 08 02Fax : 004 (021) 312 19 08E-mail : office@anat.roWeb : www.anat.ro

ROMANYA’DAKİ TÜRK İŞADAMLARI KURULUŞLARI

TÜRK İŞ ADAMLARI DERNEĞİ (TİAD)Başkan            : Güven GÜNGÖRAdres               : Str. Ritmului, No.7, Sector 2 BÜKREŞTel                   : 0040 21 250 67 73; 250 18 77; 250 67 46Fax                  : 0040 21 250 45 93E-mail             : tiad@tiad.ro Web                : www.tiad.ro  MÜSİAD ROMANYA ŞUBESİBaşkan :Cem AKSOYAdres :Strada Sarafineşti no.22,BÜKREŞTel :00 40 722 111 975E-mail :romania@musiad.org.tr

TURK İNVEST ROMANİABaşkan           :Nazmi DOĞANAdres             :Strada Moltopol no. 23, BÜKREŞTel                  :00 40 766 556 172E-mail            :office@immturk.ro; www.immturk.ro

32

TÜRK İŞADAMLARI DERNEĞİ - DOBROGEA  (TİAD DOBROGEA)Başkan            : Zeki UYSALAdres       : Str. Panait Cerna Nr. 19, KÖSTENCE, RO 900630, Tel                    : 0040 241 692 841 ; 0040 241 610 636Fax                  : 0040 241 610 641E-mail             : info@dobrucatiad.org; www.dobrucatiad.orgTÜRK İŞADAMLARI DERNEĞİ – TRANSİLVANYA (TİAD TRANSİLVANYA)Başkan            : Kaftar SEZARAdres               : Str. 13 Decembrie no.17 BRAŞOVTel/Faks          : 0040 268 475 582E-mail             : sezar@sezarforest.ro ;www.sezarforest.ro  ROMANYA-TÜRKİYE İŞ KADINLARI DERNEĞİ –AFART (ASOCİATİA FEMEİLOR DE AFACERİ ROMANİA-TURCİA)Başkan            : Birgül ŞENYUVAAdres               : Blv.Aviatorilor no.30, sector 1 BÜKREŞTel                   : 0040 21 318 82 76Tel/Faks         : 0040 21 318 82 77E-mail : birgul.senyuva@yahoo.com; afart_org@yahoo.com

TÜRKİYE-ROMANYA TİCARET VE SANAYİ ODASIBaşkan            : Tamer ATALAYAdres               : Strada Austrului 58 024074 Bükreş / ROMANYATel/Faks         : 0040 21 326 97 22E-mail : office@ccirt.ro

2- Belli Başlı Ekonomik ve Ticari kuruluşlar, Hukuki ve Mali KuruluşlarSözkonusu irtibatlar genel ağdan temin edilmiş olup, Müşavirliğimiz açısından herhangi bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır.

BÜKREŞ AVUKATLAR BAROSUStr. Dr. Raureanu, nr. 3-5, BükreşTel :0040 21 315 45 37; 315 45 38Fax :0040 21 312 94 40E-mail: secretariat@baroul-bucuresti.ro

33

AVUKATLAR :

Biris Goran - http://www.birisgoran.ro/ bpv Grigorescu Stefanica -  http://www.bpv-grigorescu.comCMS Cameron McKenna - http://www.cms-cmck.com/RomaniaClifford Chance Badea -http://www.cliffordchance.com/people_and_places/places/europe/romania.htmlD&B David si Baias - http://www.david-baias.ro/en/Dentons - http://www.dentons.com/en/global-presence/central-and-eastern-europe/romania/bucharest.aspxDLA Piper Dinu SCA- https://www.dlapiper.com/en/romania/Fratila Rodl & Partner - http://www.roedl.com/locations/europe/romania.htmlHerzfeld & Rubin in Association with Rubin Meyer Doru & Trandafir:  http://www.hr.ro/Leaua & Asociatii - http://www.leaua.ro/ro/McGregore & Partners - http://www.mcgregorlegal.eu/Musat & Asociatii - http://www.musat.roNNDKP - http://www.nndkp.ro/Popoviciu Nitu Stoica & Associates - http://www.pnsa.ro/Radu Taracila Padurari Retevoescu in association with Allen& Overy -http://www.allenovery.com/locations/europe/romania/en-gb/Pages/default.aspxRatiu & Ratiu: http://www.ratiu.ro/enSchoenherr: http://www.schoenherr.eu/Voicu Filipescu: http://www.voicufilipescu.ro/Wolf Theiss - http://www.wolftheiss.com/offices/romania/Zamfirescu Racoti & Partners: http://www.zrp.ro/index.php/enTPA Horvath: http://www.tpa-horwath.ro/en/r/services/legal-servicesTuca Zbarcea & Asociatii: http://www.tuca.ro/Alex ŞERBAN, senior partnerserban & musneci associatesaserban@serbanmusneci.ro

Nestor Nestor Diculescu Kingston PetersenBucharest Business Park, Entrance A, 4th Floor, 1a Bucuresti-Ploiesti National Road, 1st District, 013681 BucharestTel:  +40 21 201 1200Fax:  +40 21 201 1210Web: www.nndkp.roEmail: office@nndkp.ro STOICA & Asociatii Attorneys at LawOpera Center II, Str Dr N Staicovici Nr 2, Etaj 2 Sector 5, 050558 BucurestiTel:  +40 21 40 20 930Fax:  +40 21 40 20 931Web: www.stoica-asociatii.roEmail: sca@stoica-asociatii.ro  

34

DANIŞMANLAR

WFS SOLUTIONS (Türk firmalarıyla çalışmaktadır)Bogdan HOSSUTEL:+4 0740 229 210bogdan.hossu@wfs.euwww.wfs.eu

AHDGBD consultants S.R.L. Ahmet Hamdi DEMİREL (Türkçe konuşuyor)Bd-ul Burebista, Nr:3,Ap:23, Sector.3 031106 Bükreş Fix: :+40 21 326 6144Mobil: +40 74 724 3423Cep : +90 532 2022232Faks: +40 21 326 6147 ahd@gbd.rowww.gbd.ro

AVUKATLAR :

Biris Goran - http://www.birisgoran.ro/ bpv Grigorescu Stefanica -  http://www.bpv-grigorescu.comCMS Cameron McKenna - http://www.cms-cmck.com/RomaniaClifford Chance Badea -http://www.cliffordchance.com/people_and_places/places/europe/romania.htmlD&B David si Baias - http://www.david-baias.ro/en/Dentons - http://www.dentons.com/en/global-presence/central-and-eastern-europe/romania/bucharest.aspxDLA Piper Dinu SCA- https://www.dlapiper.com/en/romania/Fratila Rodl & Partner - http://www.roedl.com/locations/europe/romania.htmlHerzfeld & Rubin in Association with Rubin Meyer Doru & Trandafir:  http://www.hr.ro/Leaua & Asociatii - http://www.leaua.ro/ro/McGregore & Partners - http://www.mcgregorlegal.eu/Musat & Asociatii - http://www.musat.roNNDKP - http://www.nndkp.ro/Popoviciu Nitu Stoica & Associates - http://www.pnsa.ro/Radu Taracila Padurari Retevoescu in association with Allen& Overy -http://www.allenovery.com/locations/europe/romania/en-gb/Pages/default.aspxRatiu & Ratiu: http://www.ratiu.ro/enSchoenherr: http://www.schoenherr.eu/Voicu Filipescu: http://www.voicufilipescu.ro/Wolf Theiss - http://www.wolftheiss.com/offices/romania/Zamfirescu Racoti & Partners: http://www.zrp.ro/index.php/enTPA Horvath: http://www.tpa-horwath.ro/en/r/services/legal-services

35

Tuca Zbarcea & Asociatii: http://www.tuca.ro/Alex ŞERBAN, senior partnerserban & musneci associatesaserban@serbanmusneci.ro

Nestor Nestor Diculescu Kingston PetersenBucharest Business Park, Entrance A, 4th Floor, 1a Bucuresti-Ploiesti National Road, 1st District, 013681 BucharestTel:  +40 21 201 1200Fax:  +40 21 201 1210Web: www.nndkp.roEmail: office@nndkp.ro STOICA & Asociatii Attorneys at LawOpera Center II, Str Dr N Staicovici Nr 2, Etaj 2 Sector 5, 050558 BucurestiTel:  +40 21 40 20 930Fax:  +40 21 40 20 931Web: www.stoica-asociatii.roEmail: sca@stoica-asociatii.ro  

36