gizmikh.files.wordpress.com€¦  · web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi....

20
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ EGİTİM FAKÜLTESİ PEDAGOJİK FORMASYON PROGRAMI MATERYAL TASARIMI ÜNİTE PLANI KLASİK VE BAROK DÖNEM ÇALGILARI DERS : MÜZİK HAZIRLAYAN GİZEM YILDIZ

Upload: others

Post on 31-Jul-2020

11 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ

EGİTİM FAKÜLTESİ

PEDAGOJİK FORMASYON PROGRAMI

MATERYAL TASARIMI

ÜNİTE PLANI

KLASİK VE BAROK DÖNEM ÇALGILARI

DERS : MÜZİK

HAZIRLAYAN

GİZEM YILDIZ

617080643

Page 2: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

ÜNİTE PLANI

Ünitenin Adı : Klasik ve Barok dönem çalgıları

İçerik : Klasik ve Barok dönem çalgılarını tanıma

Sınıf : 10.sınıf

Süre : 2 ders saati (80 dakika)

Hedefler

1. Klasik ve Barok dönem çalgılarını öğrenme ve tanıma. (bilişsel)

2. Klasik ve Barok dönem enstrümanlarını ve özelliklerini birbirinden ayırt edebilme. (duyuşsal)

3. Klasik ve Barok dönem enstrümanlarını gözlemleme. (psikomotor)

Amaç ve Gerekçe

1. Klasik ve Barok dönem çalgıları hakkında bilgi sahibi olabilmek.

2. Enstrümanların çalım teknikleri hakkında bilgi edinebilmek.

Araç ve Gereç

1. Klasik ve Barok dönem enstrümanlarının görselleri.

2. Ses kayıtları.

Diğer Alanlarla İlişkisi ve Nedenleri:

Türk müziği enstrümanları ile ilişkilidir. Aynı zamanda enstrümanlar hakkında tarih bilgisi verdiği için tarih dersi ile de bağlantılıdır.

Page 3: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

1. Klasik Dönem Enstrümanları

*Piyano

*Keman

*Çello

*Flüt

*Obua

1.1 Piyano

Klavyeli, telli, ağır ve büyük çalgı. Standart bir piyanoda, 52 beyaz tuş ve 36 siyah tuş olmak üzere, toplam 88 tuş vardır. Tuşların en ucunda bir tablaya bağlı olan çekiçler tellere vurarak tellerde titreşim yaratır. Tellerin titreşimi üzerine gerili olan eşik aracılığıyla ses tablasına iletilir. Ses tablası sesi büyütür. Eskiden deriyle kaplanan çekiçler artık keçeyle kaplanmaktadır. Çoğu piyanoda bulunan susturucu pedal ya da ses uzatıcı pedal olarak adlandırılan pedal, bütün keçe ses kısıcılarını kaldırır ve tellerin serbest titreşmesini olanak tanır. İlk piyanonun yapıldığı 18. yüzyıl başlarından günümüze kadar geçen zaman içinde

Page 4: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

değişerek gelişen piyanonun, sokak piyanosu, masa piyanosu, otomatik piyano, konsol piyano gibi çeşitleri vardır.

1.2 Keman

Muhtemelen en tanınmış orkestra çalgısı olan Keman bir yayla çalınan telli bir enstrümandır. Keman ailesinin en geniş aralıklı sesine sahip olan üyesi olan kemanın yanında diğer üyeleri Viola, Çello ve Konturbas’ dır. Keman kendine özgü biçimiyle 16. yüzyılda Avrupa’ da ortaya çıktı. Teknesi, sırt ( Akçaağaç’ tan ) ve göğüs (Köknar’dan) ile yanlıklardan ( Akçaağaç’ tan ) oluşur. Göğsündeki iki delik “F “ biçimindedir. Yanlıkların ortasında büyük bir girinti vardır. Yine Akçaağaçtan yapılan sapın ucu salyangoz biçiminde kıvrımlıdır. Keman imal edilirken, ön, arka kısımlar ve omurga boş bir kutu oluşturacak şekilde birleştirilir. Kuyruğa bağlanan dört tel köprünün üzerinden geçip perdelerden uzanıp akort anahtarlarına bağlanır. Anahtarlar vasıtasıyla akort edilir ve elin perdelere basılması ile değişik sesler ve tonlar elde edilebilir.Çalgının dört teli vardır Pesten tize doğru doğru Sol, Re, La, Mi. Keman ailesinden çalgılar; keman, viyola, çello ve konturbas adlarını taşır. İlk kemanlar, Bavyera’ nın Füssen kentinde İtalya’ nın Brescia ve Cremona kentlerinde ve aynı çağda Paris’ de yapıldı. Teknenin uzunluğu 36 – 36 cm, toplam uzunluk yaklaşık 60 cm dir. 19. yüzyılda İtalyanlar keman yapımında ilk sırayı Paris’li ustalara kaptırdı. Bu ustalar Nicolas Lupot Jean – Baptiste, Vuillaume’ dir. Bu dönemde çalgının tellerini daha çok gerebilmek, gücünü arttırmak ve ses alanını genişletmek amacıyla sap arkaya daha çok eğildi, abanozdan yapılan perdelik uzatıldı ve yine abanozdan yapılan kuyruk eklendi. Çalgının iç yapısında da gerekli değişiklikler yapıldı. Köşeler, takozlar, bas balkonu ve can direğinin boyutları büyütüldü.Yapımcılar 19. yüzyıla değin her türlü telli çalgıyı yapıyorlardı. 20. yüzyılda uzmanlaşmaya başladılar. En

Page 5: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

büyük keman yapımcıları arasında GagliAnolar, C.Fegant, J. B. Guadagnini, A. Guarneri, L. Guersan, Klotlar, G. P. Maggini, D. Montagnana anılmalıdır.

2.3 Çello

Çello, 16. Yüzyılın başlarında Fransa’da ortaya çıkmaya başlamış olan bir çalgıdır. Bu çalgı kadın vücudunu anımsatan bir görüntüye sahiptir, Viola De Gamba adı verilen çalgı, ebatlarından kaynaklı olarak bacak arasına alınır ve bu şekilde çalınır. Çellonun orta kısmında F harfini anımsatan iki adet ses deliği bulunur. Ünlü birçok müzisyenler çellonun sesinin insan sesine en yakın ses olduğunu söylemektedir. Çello’nun belli başlı örneklerine 16.yy rastlamak mümkündür, ortaya çıktığı günlerde orkestralarda bas seslerin yanına desteklemek için kullanılmıştır. Bu enstrümanın kendi başına kabul görmesi ise 18. Yüzyılın başlarında gerçekleşmiştir, oldukça büyük bir çalgı olmasından dolayı bir saz, bir keman gibi müzik aletlerinin niteliğini asla taşımamıştır. İlk çello’yu piyasaya süren kişi Andrea Amati’dir, Luigi Boccherini ve Andrea Amati gibi ünlü olan besteciler sadece çello adına süitler hazırlamış ve bunların tamamını müzisyenlere sunarak popüler olmasına destek sağlamıştır. Bundan sonra çello, kendi başına bir çalgı aleti olmayı başarmış ve orkestralarda bas sese destek olmayı bırakmıştır.

Page 6: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

2.4 Flüt

Flüt, sözlük anlamıyla,kamış dili olmayan çeşitli tipteki tahta üflemeli çalgıların genel adı olarak geçmektedir. En yaygın olanı yan flüttür (flauto traverso),19mm çapında ve 76 cm uzunluğunda bir boru üzerindeki 14 ya da daha çok ses deliklerinden oluşur. Ağızlığının yanındaki delikten üflenen hava keskin bir kenara çarparak kırılır ve ses titreşimlerini oluşturur. Delikler önceleri parmakla kapanıyordu, sonraları kaldıraçlı bir düzeneğe bağlı kapaklarla çalgı bugünkü biçimini aldı. Ses delikleri, titreşen hava sütununun genişliğini ve bununla birlikte sesin yüksekliğini belirler. Havanın üfleniş biçimi ve hızıyla deliklerin açılıp kapanması, ses perdelerindeki değişmeleri oluşturur. Rönesans kadar hiçbir değişiklik yapılmadan ilk biçimiyle çalınan flüte, 1720 den sonra anahtarlar eklendi. 19.yy’da Theobald Boehmün (1794-1881) ve Max Schwedlerin (1853-1940) buluşlarıyla günümüzdeki biçimini aldı. Bugün çoğunlukla maden (Alman gümüşü), pleksiglas ya da tahtadan yapılan flütün çok uzun geçmişi olasılıkla bambu kajnışıyla başlar. Sonraları kemik, porselen, fildişi, abanoz, şimşir ağacı gibi malzemeler kullanıldı. Yan flütler 16.yydan başlayarak orkestralarda ve askeri bandolarda yer aldı. Küçük flüt (flauta piccolo) 30-31 cm boyunda olur. Orkestrada tiz sesli bir efekt çalgısı olarak yer alırsa da, daha çok askeri müzikte kullanılır. Alto flüt ise bir aktarım (transpozisyon) çalgı işlevini görür. Ravel ve Stravinskinin bazı eserlerinde özgün biçimde kullanılmıştır.

Page 7: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

2. Barok Dönem Enstrümanları

*Org

*Gitar

*Lavta

*Klavsen

2.1 Org

Org, ismini Latince "Organum"dan alır, Türkçedeki gerçek ismi ise Rumcadaki "Orğanôn" kelimesinden gelen "Erganun"dur. Orgda Ses, körükle verilen havanın tahta veya metal borulardan geçerken üflemeli çalgılarda olduğu gibi içerideki hava sütunlarını titreştirmesiyle elde edilir. Klavyeli ve pedallı bir enstrümandır. Değişik ses tonları ve notalar piyanoda olduğu gibi tuşlarla denetlenir. En çok bilinen türü kilise orgudur.Enstrüman, klavyedeki tuşlar basılı kaldığı sürece ses verir. Parmaklarla uygulanan kuvvetin sesin dinamik aralığını değiştirmediği enstrüman buna rağmen tını ve ses yüksekliği açısından geniş bir aralığa sahiptir. Beş katlı bina yüksekliğinde orglar bulunmaktadır. Batı klasik müzik tarihinin en eski enstrümanlarından biri olan org, önceleri daha çok Hristiyanlık ile bağlantılıydı.

Page 8: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

İlk yapımı çok eski yüzyıllara uzanıp (MÖ 150-200 yıllarında) Mısır da Ktesibios adında birinin Pan Flavtası'nın çok büyüğünü su gücüyle çalıştırarak sesler elde ettiği ve böylelikle ilk su orgunu yaptığı söylenir. MS III. Yüzyıla doğru Hydraulis adını alan su orglarında kullanılan su basıncı; yerini hava basıncına bıraktı ve ardından “register” olarak adlandırılan ve ses özelliklerinin değişimini sağlayan düzen bulundu. 18. yüzyıla kadar üç tip org varlığını sürdürdü; Portatif Org, Pozitif Org, Büyük Org. Klasik org Avrupalı yapıcılar elinde gelişerek 13-14. yüzyıl sonlarında bugünkü biçimine ulaşmıştır. İlk olarak tiyatrolarda ve sirklerde kullanılan ve din dışı müzik çalgısı olan org; Roma İmparatorluğu döneminde bütün batı dünyasına yayıldı. 10. yüzyıldan başlayarak, çok sesli yapıtların çoğalmasıyla da birlikte din dışı müzik alanından kilise müziği alanına kaydı. Uzun süre kilise müziğinde kullanılan bu çalgı, sonraları din dışı müziğin de en yetkin çalgıları içinde yer almıştır. Kilise orgcusu olarak çalışan büyük besteciler sayesinde, org için çok güzel yapıtlar oluşturulmuş, sayıları binleri aşan bir org dağarı doğmuştur. Laurens Hammond'un elektrikli orgu yapmasıyla, en kullanışlı biçimine ulaşmıştır. İlk kez 1934'te ABD'de yapılan elektronik orgda borular ve hava mekanizması bulunmaz; sesler elektronik olarak üretilir.

2.2 Gitar

Gitar, parmakla veya pena ile çalınan, esasen sekiz şekline benzeyen, yan kısımları oval, sap üzerinde ses perdeleri olan, telli bir çalgı türü. Gitarlar genelde altı tellidir ve farklı çeşitlerdeki ağaç türlerinden yapılabilirler. Gitar neredeyse her türlü müzik türünde kullanılan bir müzik aletidir. Gitarın gövdesinin ortasında ses deliği denilen yuvarlak bir boşluk bulunur. Gitarın telleri titreştiğinde gövdenin içinde bulunan hava titreşir ve tek çıkış noktası olan bu yuvarlak boşluktan dışarı ses olarak geri çıkar. Klasik gitarda; kalın 3 tel, ipek üzerine sarılmış çelik, ince 3 tel ise naylondur. Genellikle parmak ile çalınır. Klasik gitarda sağ

Page 9: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

elin görevi daha fazladır. Sağ eli kullanarak gitarda çok farklı ritim ve harmonikler oluşturulabilir. Genelde klasik ve flamenko tarzı müziklerde kullanılır.

2.3 Lavta

Lavta; gövdesi armut biçimli, kısa saplı, mızrapla ya da parmakla çalınan uttan küçük telli çalgıdır. Sırtı akçaağaçtan, göğüs kapağı köknardan yapılır. Sırt bölümü kasnaksızdır, birbirine yapıştırılmış dilimlerden oluşur. Göğüs kapağının ortasında özenle oyulmuş gül (rozet) biçiminde bir delik bulunur. Kısa geniş sap, kendisine göre bir dik açı oluşturan kulaklıkla sona erer. Genişliği üzerinde bulunan tel sayısına göre değişen sap, 7-12 perdeye bölünmüştür. Genellikle tiz telin dışındaki teller ikişer ikişer düzenlenir. Önceleri 11 daha sonra 6 telli biçimi kullanılan lavta, gitardan daha tınılı ve daha geniş ses alanlıdır. Lavta benzeri çalgılara daha İÖ 2. binyılda Mezopotamya’ da rastlanmış olmasına karşın, Antik Çağ’da Yunanistan’da oldukça geç kullanılmaya başlandılar. Batı, lavtanın ana biçimin 13. yüzyılda İran-Arap kültür çevresinden, olasılıkla da İspanya ve Güney İtalya üzerinden aldı. Yeniçağın başlarında Batı’da en önemli çalgı durumuna gelen lavta, 16. ve 17. yüzyıllarda altın dönemini yaşadı, bir solo ve eşlik çalgısı olarak sonraları piyanoda görüleceği gibi, yaygınlıkla kullanıldı. Lavta Türk müziğinde eskiden kemençe ile birlikte köçekçe takımlarına eşlik ederdi. Sapına perdeler bağlanmış olmasıyla uttan ayrılan lavta günümüzde çok az kullanılır.

Page 10: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

2.4 Klavsen

Klavsen, piyanoya benzer, telli ve klavyeli çalgı. Klavsen, tuşa basılınca harekete geçen küçük bir kaldıracın kımıldattığı mızrabın telleri çekmesiyle ses verir. Klavsen ile piyano arasındaki temel fark budur. Piyano da aynı mekanizmayla çalışmakla birlikte kaldıracın kımıldattığı küçük çekişlerin telleri vurmasıyla ses verir. Klavsen’in atası psalterim ve tympanum adlı çalgılardır. Ses kapsamı 4 oktavı aşan klavsende üstüste iki klavye ve 55 tuş bulunur. En parlak dönemini 18. yüzyılda yaşayan klavsen, daha sonra yerini piyanoya bıraktı. Klavsen günümüzde, yalnız bu çalgı için bestelenmiş eserlerin seslendirilmesi için kullanılır.

Page 11: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

ÖN TEST

Adı – Soyadı: Sınıfı:

Öğrenci No: Tarih:

Aşağıdaki soruları doğru, yanlış kutucuklarının birini inceleyerek cevaplayınız.

1- Standart bir piyanoda, 52 beyaz tuş ve 36 siyah tuş olmak üzere, toplam 88 tuş vardır.

Doğru _____ Yanlış _____

2- Keman yay ile çalınan telli bir enstrümandır.

Doğru _____ Yanlış _____

Aşağıdakilerden doğru olanı işaretleyiniz.

3- Aşağıdakilerden hangisi yaylı bir enstrümandır?

a) Piyanob) Klavsenc) Çello

4- Aşağıdakilerden hangisi mızrap yada parmak ile çalınan bir çalgı değildir?a) Obuab) Gitar c) Lavta

Page 12: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

SON TEST

Adı – Soyadı: Sınıfı:

Öğrenci No: Tarih:

Aşağıdakilerden doğru olanı işaretleyiniz.

1- Aşağıdaki enstrümanlardan hangisi klavyeli bir enstrümandır?

a) Keman b) Piyanoc) Obuad) Lavta

2- Aşağıdaki enstrümanlardan hangisi Flamenko müziğinde de kullanılır ?

a) Flütb) Gitar c) Klarnetd) Lavta

3- Org hangi yüzyıllarda yapılmıştır ?

a) (MÖ 100-150)b) (MÖ 150-200)c) (MÖ 200-250)d) (MÖ 50-100)

4- Piyano hangi yıllarda icat edilmiştir?

a) 1600b) 1700c) 1453d) 2000

Page 13: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

DEĞERLENDİRME KRİTERİ

- Derse hazırlıklı gelme : 10

- Enstrumanların dönemlerini ayırt edebilme : 20

- Çalgıların tarih bilgisine sahip olabilme :35

- Çalgıların çalım teknikeri ve malzemelerini söyleyebilme :20

- Sınıfta yapılan dialog ve grup tartışmalarına katılma :15

Page 14: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

ESTETİK SORULARI

Adı – Soyadı :

Sınıfı :

Öğrenci No :

Tarih :

1- Öğrendiğiniz çalgılardan hangisini çalmak isterdiniz ?

2- Barok ve Klasik dönem çalgılarından hangisini daha çok beğendiniz ?

Page 15: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

SANAT TARİHİ SORULARI

Adı – Soyadı :

Sınıfı :

Öğrenci No :

Tarih :

1- Keman kendine özgü biçimiyle kaçıncı yüzyılda ortaya çıkmıştır ?

2- Flüt kimlerin buluşlarıyla günümüzdeki biçimini aldı ?

Page 16: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk

ÖĞRETİM SÜRECİ

Öğretmenin hazırlığı

- Anlatılacak konuyla ilgili ses kayıtları hazırlamak.

- Anlatılacak konuyla ilgili fotoğraflar getirmek.

- Slaytla anlatım yapılacak ise teknolojik aletleri kontrol etmek ( projeksiyon,bilgisayar)

Öğrencinin hazırlığı

- Derse girmeden önce ders ile ilgili hazırlık yapmak.

- Öğrenci derste anlatılacak çalgılardan herhangi birini çalıyor ise derse enstrümanı ile gelmek.

Güdüleme

- Fotoğraflar veya powerpoint ile konuyu anlatmak.

- Ön test ve son test sorularının uygulanması

- Öğrenciye anlatılan konu ile ilgili soru sormak.

- Öğrenci herhangi bir enstrüman çalıyor ise icra etmesini sağlamak.

Page 17: gizmikh.files.wordpress.com€¦  · Web viewegİtİm fakÜltesİ. pedagojİk formasyon programi. materyal tasarimi . Ünİte plani. klasİk ve barok dÖnem Çalgilari. ders : mÜzİk