ถอดบทเรยน

โครงการ พฒนาศกยภาพดานการสอน

สำาหรบพยาบาลพเลยง

วทยาลยพยาบาลศรมหาสารคาม

บทเรยนจากการบรการวชาการ:

โครงการพฒนาศกยภาพดานการสอนสำาหรบพยาบาลพเลยง

การเรยนการสอนวชาการพยาบาล มลกษณะเฉพาะทแตกตางจากการเรยนการสอนวชาชพอน ๆ กลาวคอ เปนการเตรยมพยาบาลใหปฏบตงานดแลสขภาพของบคคล มลกษณะการปฏบตเปนแกนกลาง (Practice discipline) ทเนนการเรยนรในสถานการณจรง (Authentic learning) การฝกภาคปฏบตการดแลผปวย ผรบบรการในสถานบรการสขภาพ และดแลสขภาพของประชาชนในชมชน จงเปนหวใจสำาคญของการจดการศกษา องคประกอบของการจดการศกษาใหมประสทธภาพ นอกจากตว หลกสตร อาจารย ผปวย ผรบบรการและสงสนบสนนการศกษาอนๆ แลว บคลากรพยาบาลในแหลงฝกเปน ผทมความสำาคญอยางยง ตอการพฒนาการเรยนรของนกศกษา นอกจากจะเปนตวแบบทดในการหลอหลอมคณสมบตของการเปนพยาบาลและสรางศรทธาในการปฏบตการในวชาชพฯ แลวยงเปนแหลงประโยชน ดานความร ความเชยวชาญในการดแลผมารบบรการกลมตางๆ และในขณะทขนฝกปฏบตการพยาบาล นกศกษาจะซมซบและเรยนร พฒนาทกษะการปฏบตการพยาบาลจากพยาบาลประจำาการทอยในแหลงฝกนนๆ ตลอดเวลา พยาบาลทกคนจงมบทบาทสำาคญในดานการสอน และพฒนาทกษะการปฏบตการพยาบาลแกนกศกษาในแหลงฝกอยางหลกเลยงไมได ดงนน การ

พฒนาศกยภาพดานการสอนสำาหรบพยาบาล จงมความสำาคญทจะชวย สนบสนนการปฏบตบทบาทการเปนพยาบาลพเลยง ของพยาบาลประจำาการใหมประสทธภาพมากขน ซงจะสงผลตอการผลตพยาบาลทมคณภาพใหแกสงคม อนเปนความคาดหวงและเปนความตองการของทกฝายทเกยวของ

การดำาเนนการ

ไดดำาเนนกจกรรมอบรมตามหลกสตรพฒนาศกยภาพอาจารยพเลยงทสภาการพยาบาลกำาหนด ซงผรบผดชอบมประสบการณดำาเนนการมาอยางตอเนอง

“ ไดดำาเนนการรวมกนระหวางกลมงานบรการวชาการ กบกลมวชาการ โดยแบงบทบาทดำาเนนการอยางชดเจน แตอาจมปญหาการประสานงานกบแหลงฝกบาง เพราะแจงรายชอไปกระชนชด ”

กจกรรมเรมจากการทำาความเขาใจระบบบรการสขภาพ สมรรถนะพยาบาลวชาชพ และทฤษฎการเรยนรตางๆ กอนจะเขาสเนอหาการเรยนการสอนในคลนก

“จากการประเมนในชวงน พเลยงใหความสนใจคอนขางนอย บางคนบอกวามพนฐานระบบบรการ และสมรรถนะมาบางแลว ตองการทราบประเดนปฏบตการ เทคนคการนำาไปปฏบตสความสำาเรจมากกวาเนอหาความร สวนทฤษฎตางๆ บางคนกลาววา ถงจะเปนเรองใหม แตไกลตว ”

ในวนท สอง ไดเนนความเขาใจหลกสตร และเปดโอกาสใหพยาบาลพเลยง ไดสะทอนการเรยนรของนกศกษา ซงมหลายประเดนคอ

1.ดานความร นกศกษายงเตรยมความพรอมในการฝกปฏบตงานไดไมเพยงพอ บางคนไมวางแผนการ

ทำางานมาเลย จะมารบแตปฏบตการปกต ความรและเขาใจผปวยคอนขางนอย

ความตองการคอ ใหวทยาลยมการเตรยมความพรอมของนกศกษาในการขนฝกปฏบต

ตามวตถประสงคการเรยนรรายวชา และเตรยมเอกสารความรขนมาศกษาเพมเตมในหอผปวยได ถาตดขดจะคนควา สามารถใชเอกสาร ตำาราทมในหอผปวย หรอสบคนทาง อนเตอรเนต ได

2. ดานปฏบตการ นกศกษา ยงขาดความมนใจในการปฏบตงาน และไมสามารถวเคราะห เขาใจการปฏบตการ

อยางแทจรง ไมคอยถามขอมล หรอเลยงไปถามเฉพาะกบพบางคน ซงจะสงผลตอการเรยนร และประสบการณ อกอยางไมปฏบตตามหลกการพยาบาลอยางเครงครด เชน การจดแจกยา ไมไดตระหนกในหลก 6 R อยางเครงครด สงผลตอการจดแจกยาไมถกตองไดมาก

3. ดานคณธรรม จรยธรรม นกศกษารนใหมจะไมคอยสนใจ ใสใจในการดแลดานจตใจ จะมงทำาตามหนาท ใหสำาเรจ

และความตระหนกถงผลดทสดจะนอย อกทงไมอดทน ในสงตางๆ ไมวาจะเปนเรองงาน เรองสวนตว และครอบครว จะไมสนใจแยกประเดน และมกมขออางในการทำางานของตนเสมอ ความตองการ ใหวทยาลยฯ ไดมกจกรรม หรอ เนอหาในการปลกฝง การดแลดวยหวใจ มความปรารถนาด มงมนตงใจ และเสยสละ ตระหนกในบทบาทความรบผดชอบใหมากยงขน

การอบรมในวนท สาม เปนการจดการเรยนการสอนในคลนก ซงจะแบงผอบรมเปนกลม

ไดมการแบงกลมเปน 5 กลม ในการเรยนรการสอนในคลนก โดยมอาจารยผเชยวชาญในแตละเรองอยประจำาฐาน และใหผเขารบการอบรมไดเรยนรแบบ station โดยมการควบคมเวลา มการใหคำาแนะนำาชกถามขอสงสย และเมอครบทกฐาน ไดจบฉลาก เพอการนำาเสนอ สาธตยอนกลบการเรยนทไดรบมอบหมาย การแสดงบทบาทสมมตทกกลมปฏบตไดด ถกตองตามขนตอน อาจมขอจำากด เรองเวลา และบรรยากาศของผปวยจรงบาง ทำาใหทกคนมสวนรวม เกดความรความเขาใจขนตอนและหลกการสอนในคลนกมากขน และมประเดนการเรยนรทสามารถนำาไปถายทอดสนกศกษาไดหลายประเดน ดงน

1. การปรกษากอนปฏบตงาน (Pre-conference) เปนการเตรยมความพรอมของนกศกษากอน

ปฏบตงาน เปนสงทด แตจากทพเลยงสงเกต พบวา อาจารยจะใชเวลาในการ Pre-conference คอนขางนาน อาจกระทบการเกบประสบการณของนกศกษา ซงแตละหอผปวยจะเรมปฏบตงานประมาณ 9.00 น.

2. การสอนนกศกษา “พยาบาลสวนใหญอาจไมมเทคนคการสอน แตจะทำาใหเหนเปนแบบอยาง

นกศกษาตองมพนฐาน การคดเพอการเรยนรดวย ถานกศกษาใสใจ วานนคอการเรยนร จะทำาใหไดเรยนรทไมมวนสนสด บางครงไดมอบหมายใหนกศกษาไปสบคน นอยมากทไดรบคำาตอบหรอ คำาตอบทพอใจ ”

3. การประชมปรกษาทางการพยาบาล ทผานมา ถอวาเปนเรองใหญทสำาคญ เปนการรวบรวม

องคความรทมทงหมดในการฝกปฏบต แตทผานมาการประสานงานของนกศกษากบทมสหวชาชพ คอนขางนอย นกศกษาจะทำาการเตรยมขอมลกระชนชด ทำาใหไมสมบรณ ในบางครง นอกจากนยงใชเวลาคอนขางนาน 2-4 ชวโมง นกศกษาไมนำาขอมลทเปนปญหาจาก 11 แบบแผนของกอรดอน มาไดเตมท ทำาให ไมเกดประโยชนสงสด และการตงปญหาและแนวทางแกไข สมพนธกบโรคทเปนจรง แตบางครงไมสมพนธกบกรณศกษา

4. การทำา Nursing Round ในปจจบนนกศกษาไมคอยไดปฏบตกนมากนก แตการปฏบตการ

สวนใหญกนบไดวา เปน Nursing Round เชน การสอนนกศกษาประเมนสภาพ วด V/S จดแจกยา ฯลฯ อาจเปนเพราะตดรปแบบ ทำาใหไมคอย มอบหมายกจกรรมนเทาทควร

วนทส เรอง บทบาทพยาบาลพเลยง ไดเรยนเชญพยาบาลพเลยง จากแหลงฝกหลก 3 โรงพยาบาล คอ

คณ เพชรนทร ภมภกด จากโรงพยาบาลมหาสารคาม คณบศรนทร เขยนแมน จากโรงพยาบาลกาฬสนธ

คณ มะลวรรณ องคณต จากโรงพยาบาลรอยเอด อาจารยสกาวรตน ไกรจนทร จากวทยาลยฯ

มารวมอภปราย ในประเดน แนวคดในการปฏบตบทบาทพยาบาลพเลยง และการพฒนาบทบาทพยาบาลพเลยง

บรรยากาศเปนกนเอง วทยากรไดนำาเสนอสงทเปนประโยชน และกระตนจตสำานกในการบรการทงกบผปวยและพฒนาความร ทกษะทางการพยาบาลแกนกศกษาและพยาบาลภายใตการดแล อกทงนำาเสนอบทบาทการเปนพยาบาลพเลยงทไดรบการยอมรบจากองคกร

ในชวงบาย ไดมการประชมกลมยอยในการ อภปรายประเดนปญหาอปสรรคทพบจากการนเทศนกศกษา และความตองการเพอพฒนาบทบาทพยาบาลพเลยง ตลอดทงนำาเสนอเรองราวทประทบใจจากการนเทศงานนกศกษา ซงประเดนปญหาทพบจากการนเทศนกศกษา คอ

1. พยาบาลพเลยงมความยนดทจะเปนพยาบาลพเลยง โดยเฉพาะการฝกบรหารทางการพยาบาล แตภาระงานประจำามมาก ทำาใหดแลนกศกษาไดไมเตมท

2. พยาบาลทไมผานการอบรม หรอไมตระหนกในบทบาทพยาบาลพเลยง ไมคอยสนใจทจะสอนนกศกษา และไมเขาใจการฝกปฏบตงานของนกศกษาในแตละรายวชา

3. นกศกษาไมกระตอรอรน ในการปฏบตงาน แสวงหาประสบการณเทาทควร

4. นกศกษาขาดความรบผดชอบ ไมตรงตอเวลา ไมสนใจทจะสงงาน หรอตดตามงาน

5. นกศกษามการประสานงานกบพเลยงหรอบคคลากรทางสาธารณสขอนๆนอยไมแสวงหาความรจากทมสขภาพ

6. นกศกษาขาดการเตรยมความพรอมในเรองทเกยวของ7. การประสานงานในระดบหนวยงาน วทยาลย ฯ กบโรงพยาบาล

ตลอดทงหวหนาหอผปวย และบคลากรทเกยวของอนๆ ยงนอย

ในวนสดทาย เปนการประเมนผลการฝกปฏบตงานของนกศกษา ซงมหลากหลาย และไดให

อาจารยพเลยงไดฝกใชแบบประเมนผลของวทยาลย ทำาความเขาใจใหตรงกน ซงปญหาทผานมา พบวา มปญหา ดงน

1. ไมเขาใจการใหคะแนนทเปนหนวยนำาหนก2. ใหคะแนนลดลนกน บางครงมจด3. มแบบฟอรมการใหคะแนนหลายแบบ ทงแบบใหมและเกา

นกศกษากลมเดยวกนใหตางแบบ

พยาบาลพเลยงทานหนงกลาววา “ เปนเรองยาก ในการใหคะแนนการฝกปฏบตของนกศกษา เพราะ

พยาบาลพเลยงไมไดอยดแลนกศกษาตลอดเวลา บางครงพบนองไมกเวร และพบไมครบทกคน กยากจะใหคะแนนได "

นอกจากรบทราบปญหาการประเมนผลการฝกปฏบตของนกศกษาแลวยงไดรบทราบเทคนคการประเมนผลทดของพยาบาลพเลยงบางหอผปวย กลาวคอ

“ ทตก หวหนาจะถอวา การดแลนองๆ เปนภารกจของทกคน และทกคนตองใหคะแนนตามทพบนองๆ แลวคอยหาคะแนนรวม จะชวยแกปญหาความลำาเอยง หรอใหไมตรงกบการปฏบตการจรง ”

ผลลพธการดำาเนนงานวทยาลยฯ 1. เปนการเตรยมความพรอมพยาบาลพเลยง ในการชวยนเทศ

ดแลนกศกษา ขณะขนฝกปฏบตงานทหอผปวย 2. สรางสมพนธภาพทดระหวางวทยาลยกบแหลงฝกปฏบตงาน 3. เปนการประสานความรวมมอสรางเครอขายทดและเขมแขงใน

การพฒนาวชาชพ4. สงผลตออตรากำาลงของอาจารยวทยาลยฯ เนองจากมอตรา

กำาลงทไมเพยงพอ พเลยงทมประสบการณนอกจากสงผลดตอนกศกษายงมผลตอการประเมนคณภาพการศกษาดวย

นกศกษา 1. มพเลยงทมความรความเขาใจหลกสตร การเรยนการสอนของ

นกศกษา 2. มสมพนธภาพทดระหวางพ-นอง3. ไดรบองคความรทด นำาไปสการปฏบตการทด มประสทธภาพ

4. ไดแบบอยางของพยาบาลวชาชพทปฏบตการพยาบาลดวยหวใจความเปนมนษย

5. เรยนรและเขาใจ บทบาทหนาท ของพยาบาลพเลยง และเปนแนวทางในการพฒนาตนเอง

แนวทางพฒนา/ การนำาองคความรไปใชในการเรยนการสอน การวจย และบรการวชาการ

- อาจารยผรบผดชอบวชา ตองมการเตรยมขอมลของรายวชาใหครอบคลม เรยบรอย และมการ

ชแจงนกศกษา ถงระเบยบการปฏบตตน และตระหนกในความรบผดชอบในการฝกปฏบตงาน

- นำาแนวทางการประชมปรกษา กอน-หลง ปฏบตการ โดยกำาหนดบทบาทใหชดเจน และม

การแบงทมในการประชมปรกษาเพอใหรวดเรว ทนตอการเรมตนปฏบตการ แตอาจเพมเวลาในการ Post - conference เพอใหนกศกษาไดรบความรมากทสด

- การประเมนผลการฝกปฏบตงานของนกศกษา ตองประเมนเปนทม พเลยงทกคนตองม

สวนรวมในการใหคะแนนนกศกษา แลวนำามาหาคาเฉลย เพอความยตธรรมในการประเมน

- เนองจากรายวชาปฏบตการบรหารทางการพยาบาล สำาหรบนกศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต

ชนปท 4 ฝกปฏบตงานโดยใชระบบ Preceptor ดงนน ผรบผดชอบวชาจงนำาเอาแนวทางการจดการเรยนการสอนในคลนกทพยาบาลพเลยง เสนอแนะไว และองคความรใหมในการประชมปรกษา กอน-หลงการปฏบต

การ ตลอดทงการประเมนผล 360 องศา มาใช ในการฝกปฏบตการในครงนของนกศกษา

- มการนำาผลการวจย ทเกยวของกบสมรรถนะของพยาบาลวชาชพมาใชสอดแทรก รวมทง

บทบาท หนาท คณธรรม จรยธรรม ของพยาบาลวชาชพ ในการจดการเรยนการสอน

อาจารยผรบผดชอบรายวชา ปฏบตการบรหารทางการพยาบาล ทานหนงกลาววา“ การฝกรายวชาบรหาร พยาบาลพเลยงเปนหวใจสำาคญ เพราะนกศกษาไดเรยนรละหลอหลอมจากพยาบาลรนพ การจดอบรมพเลยงจะทำาใหเราไดรความตองการของพเลยง และนำาองคความร มาใชในการเรยนการสอน วางแผนและปฐมนเทศนกศกษา และนำาแนวทางการประเมนผลนกศกษาทพเลยงเสนอแนะมาใชในการประเมนผลในรายวชา ”