บทท 2

โรงเรอนสกรและอปกรณ

การเลยงสกรในปจจบนพฒนาเปนการเลยงแบบอตสาหกรรมมากขน มการจดระบบการผลตสกรเปน 2 ระบบใหญ คอ

1. ระบบการผลตสกรพนธ เปนการเลยงสกรพอพนธและแมพนธเพอผลตสกรขายเปนพอพนธและแมพนธหรอลกสกรขนขายใหไปทาการขนตอไป

2. ระบบการผลตสกรขน เปนการเลยงสกรขนขายสงตลาด ดงนน การจดการเกยวกบโรงเรอนจงเปนปจจยทมความสาคญ ถา

มการออกแบบโรงเรอนใหเหมาะสมกบระบบการผลตสกรแลวทาใหสกรมการเจรญเตบโตด มสขภาพด ลดปญหาเรองโรคระบาดตาง ๆ ประหยดแรงงานและคาใชจาย และใชประโยชนจากโรงเรอนไดอยางมประสทธภาพ ทาใหสามารถลดตนทนการผลตลงได (ภาพท 2.1)

5.1 สถานทตงฟารมสกร

การเรมตนสรางฟารมสกรควรพจารณาถงสถานทตงฟารมใหเหมาะสม เพราะการลงทนกอสรางโรงเรอนเปนการลงทนสง การเลอกสถานทตงฟารมสกรควรพจารณา ดงน

1. บรเวณทจะกอสรางโรงเรอนควรเปนทดอน นาไมทวม ถาหลกเลยงไมไดควรถมดนและยกพนโรงเรอนใหสงขน และควรเปนสถานทกวางขวางสามารถทจะขยายกจการไดในอนาคต

2. การคมนาคมสะดวก เพอใหสามารถขนสงวตถดบตาง ๆ และอาหารสตวเขามาใชในฟารมและขนสงผลผลตไปสตลาดไดอยางสะดวกและ

รวดเรว นอกจากนยงสามารถทราบขาวสารการเคลอนไหวของภาวะตลาดไดรวดเรว

3. ไมควรอยใกลแหลงชมชน เพราะกลนมลและเสยงสกรอาจรบกวนผอน

4. บรเวณนนไมเปนสถานทเคยเกดโรคระบาดของสกรมากอน เพราะโรคระบาดของสกรบางโรคสามารถอาศยอยในดนไดเปนเวลานาน ถาใชสถานทนนเลยงสกร

5. เปนแหลงทมนาสะอาดและไมมสงเจอปนทเปนอนตรายอยางเพยงพอ เพอใชนาในการกนและใชทาความสะอาดโรงเรอนและอปกรณ กอนตงฟารมควรตรวจสอบนาในบรเวณนนกอนวาเหมาะสมกบการทจะนามาใชเลยงสกรหรอไม

6. มระบบระบายนาสะดวก สภาพพนทตงฟารมควรมความลาดเทพอสมควร เพอสะดวกในการระบายนาทงไมใหเกดความชนแฉะหรอเปนบอ ซงเปนแหลงเพาะพนธยง แมลงวน และสะสมเชอโรค

7. ไมมศตรหรอโจรผรายรบกวน เชน ง เหยยว เสอ มนษย เปนตน

8. ใกลแหลงชวยเหลอทางดานวชาการและการเงน เชน สถานบารงพนธสกร สถานรกษาโรคสตว ธนาคาร เปนตน

5.2 การวางผงฟารมสกร

การวางผงฟารมสกร ควรมหลกการดงน 1. จดวางโรงเรอนตามความยาวในแนวทศตะวนออก-ตะวนตก

เพอลดความรอนจากแสงแดดทสองเขามาในโรงเรอน 2. ขนาดของโรงเรอน ขนอยกบเนอทของฟารมและจานวนสกรท

เลยง ไมควรเลยงสกรแนนจนเกนไปหรอเลยงนอยจนโหรงเหรง ควรคา

นงถงขนาดพนทตอตวสกรและสามารถใชประโยชนไดเตมทโรงเรอนแตละหลงควรหางกนไมนอยกวา 20 เมตร และอยหางจากบรเวณรวไมนอยกวา 20 เมตร เพอความปลอดภยในการปองกนโรคและการระบายอากาศบรเวณรอบโรงเรอน

3. จดวางโรงเรอนอยางเปนระเบยบ อยาใหบงทศทางลมธรรมชาต และควรมถนนภายในฟารมระหวางโรงเรอนตามความจาเปนเพอสะดวกในการขนสงภายในฟารม

4. ฟารมจะตองมรวสามารถปองกนคนและสตวผานเขา-ออกได นอกจากนนจะตองมรวแบงเขตเลยงสกรและเขตทพกใหแยกจากกน

5. จดใหมทางเขา-ออกฟารมเพยงทางเดยวและตองผานโรงฉดพนนายาฆาเชอหรอบอนายาฆาเชอทงเขตฟารมและเขตทพก (ภาพท 2.2)

6. อาคารสานกงานและบานพกจะตองอยนอกเขตเลยงสกร ควรตงอยเหนอลมและอยในทสงเพอใหระบายนาไดดและสามารถมองเหนโรงเรอนได

7. โรงผสมอาหารและโกดงเกบอาหารและอปกรณควรตงอยระหวางเขตทพกและเขตเลยงสกร เพอสะดวกในการขนสงอาหารและอปกรณเขาไปยงโรงเรอนเลยงสกร และสามารถปองกนโรคทตดมากบรถยนตบรรทกอาหารทมาสง

8. โรงเรอนพกสกรและโรงเรอนจาหนายสกรควรตงอยนอกเขตเลยงสกร หางจากรวประมาณ 10 เมตร เพอปองกนโรคระบาด

9. โรงเรอนเลยงสกรควรตงอยภายในรวเขตเลยงสกร ลกษณะของโรงเรอนขนอยกบระบบการเลยงสกรวาเปนระบบการเลยงสกรพนธหรอระบบการเลยงสกรขน

10. การจดวางโรงเรอนสกร ถาเลยงสกรพนธและขนควรวางโรงเรอนสกรพอแมพนธไวดานในสด ถดออกมาเปนโรงเรอนสกรเลก โรง

เรอนสกรขนรน และโรงเรอนสกรขนใหญ ตามลาดบ ถาเลยงสกรขนอยางเดยวควรวางโรงเรอนสกรขนขนาดเลกอยดานในสด ถดมาเปนโรงเรอนสกรขนรนและโรงเรอนสกรขนใหญอยดานหนาของฟารมเพอสะดวกในการจาหนายและปองกนโรคตดตอไดอกดวย

ภาพท 2.1 การวางผงฟารมสกรทง 2 แบบทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ภาพท 2.2 โรงฉดพนนายาฆาเชอหรอบอนายาฆาเชอ ผนงดานขางมสเปรยพนนายาฆาเชอ ทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

5.3 ลกษณะโรงเรอนทด โรงเรอนสกรทดควรมลกษณะดงน 1. ปองกนแดด ลม ฝน และศตรตาง ๆ ไดด 2. อากาศภายในโรงเรอนถายเทสะดวก ไมอบชน สกรอยไดอยาง

สขสบาย 3. สามารถรกษาความสะอาดไดงาย ไมเปนทขงนา และมอปกรณ

เพยงพอ 4. สะดวกและประหยดเวลาในการปฏบตงาน เพอใหสามารถใช

แรงงานไดอยางมประสทธภาพและลดการสญเสยได เชน รางอาหารสามารถปองกนสกรคยเขยอาหารไมใหตกหลนได

5. ระบายของเสยไดด พนทลาดเทเลกนอย มบอพกมลสกรและระบบบาบดนาเสยอยนอกโรงเรอนกลนจะไดนอยลงและทาใหนาสะอาดขนกอนปลอยออกภายนอกฟารม

6. สรางงาย ราคาถก ใชวสดกอสรางทมในทองถนและแขงแรงทนทาน

7. มการจดแบงพนทภายในโรงเรอนอยางเหมาะสม ทาใหสามารถใชประโยชนไดอยางเตมท

5.4 สภาพแวดลอมทเหมาะสมสาหรบสกร

ประเทศไทยมสภาพอากาศรอนชน ทาใหความรอนภายในรางกายระบายออกไดชาเพราะความชนในอากาศสง ประกอบกบสกรไมมตอมเหงอ เมอตองการระบายความรอนภายในรางกาย สกรอาศยการระบายความรอนโดยการหายใจ ดงนนหากสภาพแวดลอมมอณหภมสงสกรจะหายใจถและแรง สกรเปนสตวไมชอบอากาศรอนชน เพราะทาใหเกดปญหาเกยวกบระบบหายใจ สกรเจบปวยและออนแอไดงายโดยเฉพาะปญหาโรคปอดอกเสบและปอดบวม ซงพบเหนบอย ๆ

โรงเรอนสกรควรมการระบายอากาศดไมอดอหรอรอนอบอาว พนคอกแหงไมชนแฉะ อณหภมระหวางกลางวนและกลางคนไมแตกตางกนมากไมรอนหรอหนาวจดจนเกนไปและไมควรมฝนตกหนกจนเกนไป อณหภมภายในโรงเรอนควรตากวาอณหภมภายนอก อณหภมภายในโรงเรอนทเหมาะสมสาหรบแมสกรเลยงลกควรอยระหวาง 60-65 องศาฟาเรนไฮต (15-18 องศาเซลเซยส) ลกสกรหลงหยานมควรอยระหวาง 70-75 องศาฟาเรนไฮต (21-24 องศาเซลเซยส) และสกรขนควรอยระหวาง 70-75 องศาฟาเรนไฮต (21-24 องศาเซลเซยส)

หากอณหภมภายในโรงเรอนสงหรอตากวานมผลทาใหสกรเครยดและการเจรญเตบโตไมดเทาทควร จงควรปรบปรงสภาพโรงเรอนใหมอณหภมทพอเหมาะกบสกร เชน กรณทโรงเรอนสกรรอนเกนไปควรตดพดลมหรอตดหวพนหมอกไอนาภายในโรงเรอนหรอตดทพนนาบนหลงคา (ขนาด 2½ แกลลอนตอ 1 ชวโมง) หรอตดตงระบบทาความเยนดวยนา

และถาอณหภมภายในโรงเรอนตาเกนไปหรอเวลากลางคนหรอฤดหนาวหรอลมพดแรงควรตดผาใบเปดปดไดเพอปองกนลมหรอปลกตนไม เชน ตนกระถนเปนแนวกนลม

5.5 โรงเรอนสกร

การสรางโรงเรอนสกรใหมลกษณะอยางไรนนขนอยกบเงนทน ปรมาณสกรทจะเลยง สภาพอากาศและเปาหมายในการเลยง โรงเรอนเปนองคประกอบทสาคญในการเพมประสทธภาพการผลต การปองกนโรค การจดการตาง ๆ และตนทนการผลต

โรงเรอนของสกรแตละประเภทมลกษณะแตกตางกนออกไป ไดแก โรงเรอนพอพนธ โรงเรอนแมพนธ โรงเรอนคลอด โรงเรอนอนบาล และโรงเรอนสกรขน

โรงเรอนสกร แบงเปน 2 ประเภทคอ 1. โรงเรอนเปด เปนโรงเรอนเปดโลงหรอมกาแพงฝากนเปนบาง

สวน อณหภมอากาศภายในโรงเรอนจะผนแปรไปตามอณหภมภายนอก นก แมลงวน ยง และฝนละอองเขาออกไดงาย แตเดมโรงเรอนสกรในประเทศไทยเปนโรงเรอนเปดทงสน (ภาพท 2.3)

2. โรงเรอนปด เปนโรงเรอนทไดรบความนยมในปจจบนโดยเฉพาะฟารมใหญ โรงเรอนแบบนมทงทปดแบบไมถาวร ซงดานขางโรงเรอนปดดวยผาใบทสามารถชกขนลงได และแบบถาวรทกออฐทบทงสองดาน สวนภายในโรงเรอนควบคมอณหภมโดยใชระบบทาความเยนดวยนา เรยกวา ระบบอแวป(Evaporated cooling system) โรงเรอนระบบอแวปนเรมตนดดแปลงใชกบโรงเรอนพอพนธกอน ตอมาขยายใชกบโรงเรอนขน โรงเรอนอนบาล และโรงเรอนแมพนธอมทองดวย โรงเรอนระบบอแวปจะตองลงทนสง แตใหผลคมคา ทาใหประสทธภาพการผลตด

ขน เชน การผลตนาเชอของพอพนธ การเจรญเตบโตของสกรขน การเพมจานวนสกรทเลยงไดมากขน นอกจากนยงสามารถควบคมการตดตอของโรคบางชนดได ควบคมนก แมลงวน ยง ซงเปนพาหะของโรคได ปจจบนมการออกแบบวสดทใชเปนแผนทาความเยน (cooling pad) ทแตเดมใชกระดาษราคาแพงมาเปนการใชมงไนลอนหรออฐแดงมรหรออฐบลอกทออกแบบพเศษ ซงมราคาถกกวาและมประสทธภาพในการทาใหอากาศในโรงเรอนเกดความเยนไดในระดบเปนทพอใจ การพฒนาโรงเรอนระบบอแวปจงเปนความกาวหนาของการเลยงสกรในประเทศไทย (ภาพท 2.4)

ภาพท 2.3 ลกษณะโรงเรอนเปดทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ภาพท 2.4 ลกษณะโรงเรอนปดทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

การสรางโรงเรอนสกรควรพจารณาดงน 1. พนคอก สาหรบเลยงสกรมความสาคญ เพราะมผลตอการ

เจรญเตบโตของสกรและความสะดวกในการทาความสะอาด พนคอกทนยมคอ พนซเมนตและพนสแลต

ลกษณะของพนซเมนตทดนนควรมความลาดเอยงไปทางดานระบายมล ความลาดเอยง 1 นวตอ 1 เมตร เพอปองกนไมใหพนคอกเปยกแฉะอยเสมอและทาความสะอาดไดงาย พนคอกไมหยาบหรอลนจนเกนไป ถาพนคอกหยาบเกนไปจะทาใหสกรกบเทาแตก หากเชอโรคเขาไปจะทาใหเกดฝหรอเทาบวมได หากเกดในสกรพอแมพนธจะทาใหสกรตวนนไมสามารถใชผสมพนธได ถาพนคอกลนเกนไปจะทาใหสกรลนขาฉกหรอแมสกรแทงได ดงนนพนคอกซเมนตควรมอตราสวนผสมปน:ทรายกลาง:หนเบอร 1 = 1:2:4 และควรผสมยากนซมดวย พนผวเรยบแตไมตองขดมน

2. ฝาผนงกนคอก ฝาผนงกนคอกควรทาอยางแขงแรง เพราะสกรชอบงดและกดแทะทาใหคอกพงไดงาย ฝาผนงคอกอาจเปนไม เหลก ทอประปา ลวดถก หรออฐ

3. หลงคา วสดทใชทาหลงคานน ถาใชจากหรอแฝกจะมราคาถกและทาใหอณหภมภายในโรงเรอนเยนสบายแตไมทนทาน ควรใชหลงคาสงกะส กระเบอง หรออลมเนยมจะคงทนกวาแตราคาแพงถาใชหลงคาสงกะสอณหภมภายในโรงเรอนจะรอน โดยเฉพาะในชวงบาย ซงสามารถแกไขไดโดยใชจากหรอแฝกมงซอนดานลางหรอทาสดานในสงกะส หรอเพมความสงของหลงคาจะชวยบรรเทาความรอนได

4. การจดสรางคอกภายในโรงเรอนสกร แบงตามวตถประสงคในการเลยงได 2 แบบ คอ แบบโรงเรอนสกรพนธและแบบโรงเรอนสกรขน

4.1 การจดสรางคอกภายในโรงเรอนสกรพนธ แบงไดเปน 5 หนวย คอ

ก. คอกสกรพอพนธ เปนคอกสเหลยม ขนาด 2x3 เมตร พนคอกอาจเปนพนซเมนตหรอ

พนสแลตกได ฝาผนงอาจเปนอฐบลอกหรอแปปนา สง 1-1.5 เมตร เพอปองกนไมใหสกรกระโดดออกไปนอกคอก ดานหนาตดรางอาหารและจบนา มพนทเดนออกกาลงกายและใชผสมพนธ (ภาพท 2.5)

ข. คอกสกรสาวทดแทน สกรสาวทดแทนในระยะแรกนยมเลยงรวมกน คอกละไมควร

เกน 6 ตว เพอกระตนใหสกรเปนสดเรวขน ลกษณะคอกเหมอนคอกสกรพอพนธหรอคอกสกรขน

ค. คอกสกรแมพนธ (อมทองและทองวาง) เปนซองขงเดยว ลกษณะเปนซองตดกน แม

สกรแตละตวจะอยในซองเฉพาะ จะกนและนอนอยในซองนตลอดเวลาเพอปองกนการกระทบกระเทอนและสะดวกในการควบคมอาหารใหถกตอง บางครงจะปลอยออกมาเมอผสมพนธและปลอยใหเดนออกกาลงภายในแปลงหญาเปนครงคราว มรางอาหารและทใหนาอยหนาซอง พนคอกควรเปนพนสแลต เพอใหคอกแหงไมลน คอกชนดนควรสรางไวประมาณ 1 ใน 3 ของจานวนแมพนธทงหมด (ภาพท 2.6)

ง. คอกคลอดและเลยงลก เปนคอกทใชคลอดและเลยงลกชวงเวลาสน ๆ ลกษณะเปนคอก

สเหลยม (ภาพท 2.7) ม 2 สวนคอ 1) สวนซองสาหรบตวแมเพอไมใหเหยยบหรอทบลก ม

รางอาหารและทใหนาตดอยดานหนาซอง

2) สวนพนทวางสาหรบลกเปนทกกใหความอบอนจ. คอกอนบาล สาหรบเลยงลกสกรหยานมจนถง 10

สปดาห (นาหนกประมาณ 15 กโลกรม) ขนาด 3 ตารางเมตร บรรจลกสกรได 8-10 ตว เมอลกสกรแขงแรงดแลวจงนาไปเลยงในคอกสกรขนตอไป มรางอาหารและทใหนาตดอยดานขาง (ภาพท 2.8)

ผเลยงบางรายนยมสรางโรงเรอนสกรพนธเปนชดหรอยนต (unit) โดยมทกหนวยยอยอยในหลงเดยวกน คอ โรงเรอนหลงหนงประกอบดวย คอกผสมพนธ คอกอมทอง คอกคลอด-เลยงลก และคอกอนบาล ทาใหงายและสะดวกในการจดการ แตในกรณทแมสกรมจานวนมากตงแต 300-400 แมขนไปอาจมการสรางโรงเรอนทแยกเปนสดสวน คอ โรงเรอนอมทอง โรงเรอนคลอด และโรงเรอนอนบาล

4.2 การจดสรางคอกภายในโรงเรอนสกรขน โรงเรอนสกรขนสาหรบเลยงสกรหลงหยา

นมจนถงนาหนกสงตลาด 90-120 กโลกรม ภายในโรงเรอนประกอบดวยคอกตาง ๆ ดงน

ก. คอกสกรรน นาหนก 15-35 กโลกรม ข. คอกสกรขน นาหนก 35-60 กโลกรม อาจแยกเปนสกร

พนธบาง ค. คอกสกรขน นาหนก 60-120 กโลกรม สงตลาด ง. คอกสกรขน เลยงตงแตนาหนก 15-100 หรอ 120

กโลกรม สงตลาด คอกสกรขนควรจดสรางเปน 2 แถว โดยแตละแถวมคอก

ยอย ๆ เลยงสกรขนตามนาหนก

ทกลาวมาแลว คอกละไมควรเกน 20 ตว ลกษณะเปนคอกสเหลยม มรางอาหารอยดานหนาคอก อาจเปนปนกอขนาดกวาง 30 เซนตเมตร ลก 20 เซนตเมตร รางแบบนตองใหอาหารทกวน หรอใชถงอาหารอตโนมตตงอยกลางคอก เพอใหอาหารออกมาในชองกนอาหาร สกรจะกนอาหารไดตลอดเวลา อาหารไมหกหลนและมทใหนาเปนจบอตโนมตในจานวนทเพยงพอ พนคอกมความลาดเอยงเลกนอยไปทางดานหลงคอกเพอสะดวกในการทาความสะอาด ควรจดใหสกรถายเปนทในสวนหลงคอกหรอทาเปนอางมนาขง (สวมนา) (ภาพท 2.9)

ภาพท 2.5 คอกสกรพอพนธทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ภาพท 2.6 คอกสกรแมพนธอมทองทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ภาพท 2.7 คอกสกรคลอดทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ภาพท 2.8 คอกอนบาลสกรทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ภาพท 2.9 คอกสกรขนทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

5.6 อปกรณตางๆ ในโรงเรอนสกร

อปกรณตาง ๆ ในโรงเรอน (ตารางท 2.1) ไดแก

1. ทใหนาสกร ตองมนาแรงพอสมควรและนาจะตองสะอาดและไมมตะกอน นยมในปจจบนม 2 ชนดคอ

1.1 จบนาอตโนมต (nipple) ขนาดเสนผาศนยกลาง 4-6 หน ตอเขากบทอประปา ปลาย

มลกษณะเปนลน สกรจะใชปากกดหรอดนนาใหไหลออกมา นยมใชในคอกสกรขน สกรพอพนธ ซองตบแมสกรและคอกอนบาล (ภาพท 2.10)

1.2 ถวยนาอตโนมต ภายในมลน ขนาดเสนผาศนยกลาง 6 หน โดยตอเขากบทอประปา

สกรจะใชปากดนนาใหไหลออกมาในถวย นยมใชในคอกคลอด2. รางอาหาร ทนยมในปจจบนม 3 ชนดคอ (ภาพท 2.11)

2.1 รางอาหารธรรมดา รางแบบนตองใหอาหารทกวนและมความประสงคจะใหสกรกน

อยางจากด ม 2 แบบคอก. รางปนกอ ขนาดกวาง 30 เซนตเมตร ลก 20

เซนตเมตร ยาวตามจานวนสกร มกกอตดกบผนงดานหนาคอกสกรขนหรอสกรพอพนธหรอแมพนธซองตบ

ข. รางสงกะสหรอรางอลมเนยม เปนรางเดยว ๆ มกตดกบฝาผนงคอกหรอแผง

กนคอกดานหนาคอกสกรพอแมพนธ2.2 ถงอาหารอตโนมต ดานฐานเปนถาดอาหารทาดวยเหลกหลอหรอปนหลอ สวนตวถง

เปนสแตนเลสหรอพลาสตกหมนรอบแกน เมอสกรดนตวถงอาหารจะทาใหอาหารไหลออกมาเปนระยะ ๆ ในถาดอาหารดานฐาน

2.3 รางอาหารอตโนมต รางอาหารเปนปนกอยาว หรอรางสงกะส หรอรางอลมเนยม

เฉพาะตว มทอลาเลยงอาหารจากถงเกบอาหารตอลงมาทรางอาหาร

ภาพท 2.10 ก จบนาอตโนมต ข ถวยนาอตโนมต ทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ภาพท 2.11 รางอาหาร ก รางปน ข รางอลมเนยม ค ถงอาหารอตโนมต ง รางอาหารอตโนมตทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

ตารางท 2.1 พนทคอกตอตว ความยาวรางอาหาร ความสงของคอกสกร และวสดในคอกสกร

ทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

5.7 การเตรยมคอกหรอโรงเรอนสาหรบการนาสกรเขาใหม

ผเลยงสกรทซอสกรมาจากทอนควรจะระมดระวงใหมากในเรองโรคตดตอ ฉะนนควรเตรยมคอกหรอโรงเรอนใหหางไกลจากคอกหรอโรงเรอนทเลยงสกรอยกอนใหมากพอสมควร เรยกวาคอกกกกนสกรและใหอยนานประมาณ 2 สปดาหเปนอยางนอย เพอใหสกรทนาเขาใหมคอยสรางภมคมโรคขนมากอนควรปฏบตกบสกรทนาเขาใหมอยางนมนวล อยาใหเครยดและควรจะฉดยาปฏชวนะเปนรายตวกอนทจะใหดมนา หลงจากสกรหายเหนอยแลวจงจะใหอาหารแกสกรมอแรกจานวนเพยงครงหนงของปรมาณทเคยกนอาหารทใหควรผสมยาปองกนโรคระบาดทางเดนหายใจตดตอกนประมาณ 2 สปดาห หากไมปรากฏอาการผดปรกตขน

ควรฉดวคซนปองกนโรคตาง ๆ ตอไป สวนพวกยาฉดกควรเตรยมไวสาหรบสกรปวยทไมกนอาหารจะตองรกษาเปนรายตวไป

5.8 การเตรยมโรงเรอนกอนนาสกรเขาเลยงปญหาเรองโรคของสกรทเกดขนอยเสมอนนมสาเหตหลายประการ

แตสาเหตใหญทสดคอการสขาภบาลไมดพอหรอบกพรอง จงทาใหสกรไดรบเชอโรค การสขาภบาลทถกตองจะเปนหนทางหนงซงจะปองกนไมใหเกดโรคขนในฟารม การเตรยมโรงเรอนควรทาความสะอาดและฆาเชอโรคภายในโรงเรอนเครองมอ และอปกรณ กอนทจะนาสกรเขามาในฟารมประมาณ 1 สปดาห การทาความสะอาดแบงออกเปน 3 ขนตอน ดงน

1. การทาความสะอาดโรงเรอนและรอบโรงเรอนตลอดจนการกาจดแมลง

2. การทาความสะอาดอปกรณตาง ๆ ภายในคอก 3. การทาความสะอาดเครองมอทใชในการรกษาสขภาพสกร นอกจากนควรมการปองกน

เชอโรคเขาสฟารมบรเวณทางเขา-ออกโรงเรอนและ หนาฟารม 5.8.1 การทาความสะอาดโรงเรอนสกร การทาความสะอาดโรง

เรอนสกรเปนการจดการดานสขาภบาลทดอยางหนงในฟารมสกร เพอตดวงจรของเชอโรคและชวยปองกนโรคทจะเกดกบสกรไดอกทางหนงดวย การทาความสะอาดโรงเรอนโดยการใชนาลางพนโรงเรอนเพยงอยางเดยว จะชวยทาใหเชอโรคถกเจอจางลงไปบาง แตไมสามารถทจะกาจดเชอโรคไดหมด สวนการทาความสะอาดโดยการใชนายาฆาเชอเพยงอยางเดยวไมไดผลดเตมท ดงนนการทาความสะอาดโรงเรอนควรมขนตอนดงน

1. ปดกวาดหยากไยและฝนละอองตามหลงคา เสา ฝาผนง เพดาน พดลม และแผงรงผง (ในโรงเรอนปด) ออกใหหมด

2. ใชพลวแซะตกมลสกรและเศษอาหารใสรถเขนนาไปเททลานตาก 3. ใชสายยางพรอมหวฉดทาการฉดนาลางพนคอกใหทวทกซอกทก

มม รวมกบการใชแปรงขดพนคอกและฝาผนงใหสะอาดไมมคราบสงสกปรกหลงเหลออย (อาจใชผงซกฟอกชวยดวย) แลวใชนาสะอาดลางอกครง กวาดพนคอกดวยไมกวาดทางมะพราว กวาดไลนาและสงสกปรกตามแนวลาดเอยงใหแหงทาความสะอาดซาเพอใหพนคอกสะอาดโดยเนนตามซอกมมแลวปลอยใหพนแหง

4. รางอาหารและรางนาทถอดไมไดควรลางใหสะอาดและปลอยทงไวใหแหงอยเสมอ

5. ใชนาละลายโซดาไฟความเขมขน 5 เปอรเซนต เทลาดใหทวบรเวณรวมทงฝาผนงคอกดวยทงไวสกครแลวจงลางนาเปลาอกครง

6. ใชนายาฆาเชอโรคพนหรอราดใหทว ในอตราสวนทกาหนดในฉลากหรออาจใชปนขาวโรยบาง ๆ หรอใชนาละลายปนขาวในอตราสวนนา 4 สวนตอปนขาว 1 สวน ลาดใหทวเพอทาใหการทาความสะอาดเปนไปอยางมประสทธภาพดยงขน

7. บรเวณรองนาควรกวาดลางและลาดดวยนาละลายโซดาไฟ 8. ทาการลางและจดเกบเครองมอและอปกรณทใชทาความสะอาด

ใหเรยบรอย 9. เมอจะนาสกรเขามาเลยงตองทาการลางดวยนาสะอาดอกครง

(โดยเฉพาะคอกทโรยหรอลาดปนขาวไว เพราะสกรอาจแพปนขาวทาใหผวหนงอกเสบได) ถาพกคอกไวนานอาจพนนายาฆาเชอโรคซาอกครง ปลอยทงไวใหแหงจงนาสกรเขาคอก ซอมแซมโรงเรอน ไมกนคอก รางอาหาร รางนา ทชารดใหอยในสภาพใชงานได

ภาพท 2.12 การเตรยมโรงเรอนสกรกอนนาสกรเขาเลยงทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

การทาความสะอาดโรงเรอนและการฆาเชอควรทาทก 2 สปดาหหรอ 4 สปดาห ตอ 1 ครงเปนอยางตา ซงจะชวยใหสามารถปองกนเชอโรคทกอใหเกดความเสยหายตอสกรได การใชนายาฆาเชอโรงเรอนควรใชเปนระยะเวลาทนานพอสมควร 1-1½ ป แลวจงเปลยนนายาฆาเชอชนดอน เมอเหนวาสกรไดรบการตดเชอหรอสขภาพไมด แตไมควรใชนายาฆาเชอหลายชนดในเวลาเดยวกน เพราะเมอใชนายาฆาเชอไประยะหนงเชอโรคจะมความตานทานตอนายาฆาเชอ เมอเปลยนนายาฆาเชอจะทาใหเชอโรคตาย ถาใชนายาฆาเชอหลายชนดในเวลาเดยวกนเชอโรคจะสรางความตานทานตอนายาฆาเชอได ทาใหไมสามารถใชนายาฆาเชอตวใดไดอก ซงจะทาใหการจดการทาความสะอาดฆาเชอเปนไปอยางไมมประสทธภาพ

หากตองการรมควนโรงเรอนควรหาผาพลาสตกหรอผาใบหรอสงกะสมาปดโรงเรอนใหมดชดเสยกอน การรมควนใชนายาฟอรมาลนในอตราสวนนายาฟอรมาลน 40 มลลลตรผสมดางทบทม 20 มลลลตรตอ 100 ลกบาศกฟต นาน 24 ชวโมง

สงทใชฆาเชอโรค แบงเปน 2 ประเภทคอ สารฆาเชออยในรปสารละลาย และสารฆาเชอทเปนผง เชน ปนขาว โซดาไฟ การฆาเชอโรคภายในโรงเรอน ทาไดหลายวธดงน

1. การใชนายาฆาเชอผสมนาแลวทาการฉดพน 2. การใชนายาฆาเชอเทลาดบรเวณทคาดวาจะมเชอโรค 3. การใชสารฆาเชอโรคโรยหรอละลายนาลาดใหทวบรเวณท

ตองการฆาเชอ

ภาพท 14.2 การทาความสะอาดโรงเรอนและฆาเชอโรคเปนประจา ทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

5.8.2 การทาความสะอาดรอบโรงเรอนและการกาจดแมลงวน บรเวณรอบคอกและโรงเรอนหากมแปลงหญาสาหรบใหสกรเดนออกกาลงกายหรอกน ควรทาการตดหญาไมใหสงเกนไป ของเสยและนาลางคอกอยาปลอยลงแปลงหญา ควรสรางบอเกบนาเสยอยทปลายรองทางนาทง บอเกบนาเสยตองมฝาปดมดชด และหลงคาบอตองอยสงกวาระดบนาเสยพอสมควร ไมควรตาเกนไปเพราะจะทาใหการหมกของอจจาระเกดรวดเรว คณภาพของอจจาระในการใชทาปยจะเสยไป การสรางบอเกบนาเสยชวยทาลายไขพยาธและปองกนแมลงวนลงไปไขดวย ภายในบอนาเสยจะมความรอนประมาณ 105 องศาฟาเรนไฮตและมกาซมเทนและกาซไขเนา

ทาใหไมเหมาะแกการเจรญของไขพยาธและตวออนของแมลงวน หมนตกอจจาระขนมาตากใหแหงเพอเกบไวทาปย สวนนาเสยกปลอยใหไหลไปยงบอพกนาทง และควรมบอบาบดนาเสยกอนปลอยออกนอกฟารม บรเวณพนดนของแปลงหญาควรปองกนมใหไขพยาธหรอตวออนของพยาธอาศยอย โดยโรยปนขาวหรอนาละลายดวยปนขาว

ภาพท 14.3 ระบบระบายนาเสย ทมา: สวรรณา พรหมทอง, (มปพ.)

5.8.3 การทาความสะอาดอปกรณตาง ๆ ภายในโรงเรอน อปกรณภายในโรงเรอน ไดแกภาชนะใสนาหรออาหาร ชอนตกอาหาร กระบวย ตกนา พลว ตองสะอาดปราศจากเชอโรค การทาความสะอาดภาชนะใสนาและอาหาร ทาไดดงน

1. ตกหรอกวาดเศษอาหารออกใหหมด 2. ใชนาสะอาดลางรางนาและรางอาหารใหทว 3. ทงไวใหแหงกอนนาไปใช 4. การใชนายาฆาเชอลางหรอพนหรอลาดใหทว 5. ทงไว 1-2 ชวโมง จากนนลางดวยนาสะอาดอกครง

6. ปลอยใหแหงนามาใชได หมายเหต 4-6 ทาความสะอาดนาน ๆ ครง หรอเมอพบสกรปวย

ดวยโรคระบาด การเตรยมนายาฆาเชอโดยใชนาผสมนายาฆาเชอไลโซน (lysol)

ความเขมขน 2-3 เปอรเซนต หรอนาละลายนายาฟอรมาลน (formalin) ใหมความเขมขน 2 เปอรเซนต

5.8.4 การทาความสะอาดเครองมอทใชในการรกษาสขภาพสกร เครองมอจาเปนในการรกษาสขภาพสกร เชน กรรไกรตดเขยว กรรไกรตดเบอรห มดผาตด คมหนบเสนเลอด คมจบเขมเยบแผลปรอทวดไข ไหมเยบแผล ดายผกสายสะดอ บรรทดวดไขมนสนหลง ไซรงค เขมฉดยา เปนตน เครองมอตาง ๆ เหลานกอนใชงานตองทาความสะอาดเพอใหปราศจากเชอโรคอยเสมอ การทาความสะอาดและทาการฆาเชอโรคของเครองมอเหลาน ทาได 2 วธคอ ทาความสะอาดโดยใชความรอนและทาความสะอาดโดยใชสารเคมหรอนายาฆาเชอโรค

ก. การทาความสะอาดเครองมอโดยใชความรอน เครองมอททาความสะอาดดวยความรอนไดแก ไซรงคและเขมฉดยา ความรอนทใชทาลายเชอโรคทนยม คอ การตมหรอนง เพราะสะดวกไมยงยาก โดยการทาดงน

1. กอนใชเครองมอใหนาไปตมในนาเดอดอยางนอย 5 นาท โดยแยกตว ไซรงค กานสบ และเขมฉดยาออกจากกน

2. หลงจากใชเสรจแลว นาไปลางดวยนาผสมสบหรอนายาลางจาน แลว ลางดวยนาเปลาอกครงใหสะอาด

3. เชดใหแหง แลวนาไปเกบไวในภาชนะทใชเกบเครองมอ ไซรงคทใชฉดวคซนและฉดยาปฏชวนะควรแยกกนตางหาก ไซรงคมหลายแบบ ทงอตโนมตและธรรมดา ไซรงคแบบธรรมดานมทงชนดหวลอคและหวไม

ลอค เขมฉดยาในสกรนยมใชขนาดเบอร 17-19 ความยาว ½-1½ นว แลวแตความเหมาะสม

ข. การทาความสะอาดเครองมอโดยใชสารเคมหรอนายาฆาเชอโรค เครองมอททาความสะอาดดวยสารเคมหรอนายาฆาเชอโรค ไดแก ปรอทวดไข เขมเยบแผล ไหมเยบแผล มดผาตด ปากคบ คมหนบเสนเลอด คมจบเขมเยบแผล กรรไกรตดเขยว กรรไกรตดเบอรห ดายผกสายสะดอ ทสอดยาเขามดลกบรรทดวดไขมนสนหลง เปนตน เครองมอเหลานหากทาความสะอาดดวยความรอนทาใหเสยหายหรออายการใชงานสนขน ตองทาความสะอาดดวยสารเคมหรอนายาฆาเชอโรค เชน เดทตอล (dettol) อตราสวนทใชประมาณ 2 เปอรเซนต หรอเซฟลอน (savlon) อตราสวนทใชเซฟลอน:นา เทากบ 1:100-200

การทาความสะอาดดวยสารเคมหรอยาฆาเชอควรทาดงน หลงจากใชงานเสรจแลว นาไปลางดวยนาหรอนาผสมสบหรอผงซกฟอกใหสะอาด แลวลางดวยนาใหสะอาด เชดใหแหงนาไปเกบไวในทแหงปราศจากทเปยกชน เมอจะใชใหนามาแชหรอเชดดวยนายาฆาเชอโรคกอน

ขอควรระวง ไหมเยบแผลหรอดายเบอร 8 (ดายผกสายสะดอ) ระวงอยาใหเปยกนา ควรตดพอใชในแตละครงเทานน หากจะเยบแผลควรใชไหมดกวาดายเบอร 8 กอนใชควรแชในนายาฆาเชอโรคเสยกอน

ปรอทวดไข กอนใชควรทาความสะอาดโดยลางดวยนาและเชด หรอแชดวยนายาฆาเชอโรคอกครงหนง เมอใชแลวตองลางนาและแชหรอเชดนายาฆาเชอโรคอกครงหนง ปรอทวดไขหามแชหรอทาความสะอาดดวยความรอน เพราะอณหภมของนารอนสงเกนไป

ปากคบ ไมควรใชงดฝากระปองหรออลมเนยมฟอยล (aluminium foil) ซงปดฝาขวดยาฉดเพราะทาใหปากคบบดงอ ปากคบทขายอยตามทองตลาดสวนใหญมกทาดวยเหลกธรรมดา เวลาเกบ

ควรระวงอยาใหเปนสนม ปากคบอยางดทาดวยสแตนเลสไมเปนสนม (stainless steel) แขงแรง แตราคาแพงและม 2 ชนดคอ ชนดปากธรรมดาใชสาหรบคบของ และชนดปากเปนฟนสาหรบจบหนงเวลาผาตด

5.8.5 การปองกนเชอโรคบรเวณทางเขา-ออกโรงเรอนและหนาฟารม

การปองกนการปนเป อนจากบคคลทเขา-ออกฟารมดวยการฆาเชอทตดมากบรองเทาบท โดยการผสมนายาฆาเชอโรคในอตราสวนทกาหนดในฉลากลงในอางนาทใชสาหรบจมเทาทวางอยหนาทางเขา-ออกของโรงเรอนทกหลง โดยใหมความสงของนายาในอางประมาณ 3 นว ควรจดหาแปรงขดและอางจมเทาอกใบซงมนาสะอาดไวสาหรบลางรองเทาบทกอนทจะจมในนายาฆาเชอ เพอใหการฆาเชอไดผลดยงขน

การปองกนการปนเปอนจากรถทเขาฟารม ทาการฆาเชอรถยนตและลอรถยนต โดยผสมนายาฆาเชอในบอทใชจมลอรถยนตใหมความสงของนายาฆาเชออยางนอย 4 นว โดยบอนายาฆาเชอนตองมความยาวของบอพอทจะใหทกพนทของลอรถสมผสนายาฆาเชอโรค โดยจะตองจมทงขาเขาและออกจากฟารม

การฆาเชอตวถงและคสซรถยนตโดยผสมนายาฆาเชอโรคทตอกบระบบปมทสามารถพนนายาฆาเชอดวยแรงดนสงผานหวฉดทปรบใหเปนละอองได ฉดพนลางทกดานของคสซรถยนตและโครงสรางสวนประกอบรถยนตโดยไมตองทาการลางออกและหยดรถในโรงพนประมาณ 2 นาทกอนทจะผานไป

การควบคมคณภาพนายาฆาเชอ ดวยการตรวจสอบระดบนายาฆาเชอโรคทกวนและตองเปลยนนายาจมเทาและนาในบอจมลอรถเมอระดบนายาฆาเชอโรคลดลงตากวา 3 นว

5.8.6 ยาฆาเชอ การฆาเชอเปนวธการทสาคญมากวธหนงทจะทาใหโรงเรอน เครองมอ อปกรณและตวสกร ปราศจากเชอโรคหรอมเชอโรคในปรมาณนอยทสด

ในการฆาเชอตองเลอกใชสารฆาเชอโรคใหเหมาะสมกบงานและประเภท เชน โรงเรอน เครองมอ และอปกรณ ทไมเกยวของกบตวสกรควรเลอกใชนายาฆาเชอชนดทเขมขนเพอประสทธภาพในการทาลาย แตถาเปนการทาความสะอาดอปกรณทเกยวของกบตวสกรควรเลอกใชนายาฆาเชอในปรมาณทพอเหมาะและเมอนามาใชกบตวสกรจะไมเกดอนตรายตอสกร ถาเปนการฆาเชอบนตวสกรควรใชนายาฆาเชอทไมเปนอนตรายตอตวสกรและไมเกดผลขางเคยงตอสกร

ในบรเวณทเกดโรคระบาดหรอการตดเชอจาเปนทจะตองใชสารทาการฆาเชอ เพอไมใหเชอโรคเพมจานวนขน ซงจะมผลทาใหสกรเกดเปนโรค การใชนายาฆาเชอในบรเวณทตดเชอควรใชในปรมาณทเขมขน แตถาเปนการปองกนทว ๆ ไป กใชตามอตราสวนและวธใชทผผลตนายาฆาเชอระบไวในฉลาก

ยาฆาเชอทใชทาความสะอาดโรงเรอนและอปกรณทมขายอยทวไปมหลายชนด ตามชอการคาของแตละบรษท เชน เดทตอล (dettol) ไบโอคลน (bioclean) เซฟฟรอน (sepphron) ไอโอดอกซ(iodox) ซพท (shift) ไบโอซด (biocid-30) เปนตน

ยาฆาเชอทใชฆาแมลงและกาจดพยาธภายนอก ทมขายอยทวไปมหลายชนด ตามชอการคาของแตละบรษท เชน เนกาซนต (negasunt) โพเรค (porect) เนกวอล(neguvon) ไบกอน 20 อซ (20 EC.) เปนตน

สรป

เอกสารอางองกรมปศสตว. มปพ.. สตวพนเมองประจำ�ถน. แหลงทมา:

http://breeding.dld.go.th/biodiversity/e-learning57/native%20pig.html, 25 มถนายน 2560.

สวรรณา พรหมทอง. มปพ. คว�มรเบองตนเกยวกบก�รเลยงสกร. แหลงทมา: http://e-book.ram.edu/e-

book/a/AT328/AT328-1.pdf, 15 พฤษภาคม 2560.