w6 durkheim

KLASYCZNE TEORIE SOCJOLOGICZNE Emile Durkheim

dr Katarzyna Iwińska

Collegium Civitas

Émile Durkheim (1858 – 1917) : bio

Urodzony 15 kwietnia 1858 w Epinal (Francja)

syn rabina

uczył się w szkole żydowskiej , potem był krótko katolikiem, został agnostykiem (Coser 1977:143)

Zetknał się z naukową psychologią Wilhelma Wundta w Niemczech (1884)

Od 1887 pracował na uniwersytecie w Bordeaux - w 1896 został tam profesorem, potem w Sorbonie (1902)

1913- tytuł profesora pedagogiki i socjologii

Założył czasopismo L’annee sociologique (1898)

Zmarł 15 listopada –doceniony we Francji, potem w Europie, a USA po 1937 r

Najważniejsze prace

De la division du travail social 1893

Les Règles de la méthode sociologique 1895

Le Suicide 1897

Les Formes élémentaires de la vie religieuse 1912

„O podziale pracy społecznej” 1883

„Zasady metody socjologicznej” 1895

„Samobójstwo. Studium z socjologii” 1897

„Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii” 1912

szkoła Durkheima

Realizm socjologiczny (społeczeństwo sui generis)

Socjologizm

Socjologia jako nauka o instytucjach społecznych

przekonanie, że rzeczywistość społeczna nie może być porównywalna do innych rzeczywistości.

Funkcjonalizm strukturalny

STRUKTURA SPOŁECZNA jako system

wyjaśnianie funkcji poszczególnych elementów społeczeństwa w utrzymaniu globalnego układu w stanie równowagi i zapewnieniu temu

układowi ciągłości

sprzeciw wobec ewolucjonizmu

sprzeciw wobec kierunków kulturowo-historycznych w antropologii (dyfuzjonizm) - ze względu na ignorowanie funkcji wytworów kulturowych;

nacisk na badania empiryczne;

traktowanie społeczeństwa jako organizmu złożonego z części, z których każda pełni określoną rolę z punktu widzenia zapewnienia optymalnej adaptacji;

Socjologizm metody funkcjonalnej

Próba wyodrębnienia swoistej kategorii faktów społecznych i analiza zachowania się jednostek

Przedmiotem analizy funkcjonalnej są: role społeczne, wzory instytucjonalne, wzory kultury, normy społeczne, organizacja grupowa, procesy społeczne, struktura społeczna itd.

Sposób rozpatrywania zjawisk społecznych zaliczonych do danego systemu:

- założenie, że każde zjawisko pełni w systemie określoną funkcję

- wskazanie tej funkcji jest wyjaśnieniem danego zjawiska

Socjologiczna metoda

„Fakty społeczne są więc właściwą dziedziną socjologii” (Durkheim 1901/2000: 30, passim)

„…wierzą oni w doskonałą autonomię jednostki…”

„…wielkie porywy entuzjazmu, zgorszenia czy litości, wytwarzające się w jakimś zgromadzeniu, nie mają początków w żadnej z jednostkowych świadomości”

„statystyka dostarcza nam jednak środka do wyodrębnienia faktów…”

Badanie faktów społecznych…

wzór badań naturalistycznych (traktować fakty społeczne jak rzeczy „wszystko o czym nie możemy wytworzyć sobie adekwatnego pojęcia poprzez zwykłą analizę myślową”)

bez przemocy i uprzedzeń

z punktu widzenia funkcji jaką pełnią

bez emocji i uprzedzeń dotyczących badanego zjawiska

„fakt społeczny poznaje się po sile zewnętrznego przymusu… (37)”

socjolog

Wkracza w świat nieznany;

Dokonuje zaskakujących odkryć;

Ważna dojrzałość intelektualna, postawa intelektualna

– „Trzeba, aby socjolog, wchodząc w świat społeczny, miał świadomość tego, że wkracza w świat nieznany. Trzeba, by czuł, że znajduje się w obliczu faktów, których prawa są tak samo nieodgadnione jak prawa życia w czasach, gdy nie istniała jeszcze biologia. Trzeba, aby był przygotowany na dokonanie odkryć, które zaskoczą go i zakłopoczą”.

Badanie faktów społecznych:

„Faktem społecznym jest wszelki sposób postępowania, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę

zewnętrznego przymusu

taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mający jednak własną egzystencję, niezależną od jego

jednostkowych demonstracji”

(Durkheim 1901/2000: 41)

socjalizacja

„wpływy wywierane przez generację dorosłych na tych, którzy nie są jeszcze gotowi do życia społecznego. Jej przedmiotem (tzn. edukacji) jest pobudzenie i rozwinięcie w dziecku określonej liczby stanów fizycznych, intelektualnych i moralnych wymaganych od niego zarówno przez społeczeństwo polityczne, zorganizowane jako całość, jak i przez konkretne środowisko, z którym jest ono konkretnie związane”.

Instytucja społeczna

instytucją jest każdy powszechnie ustalony wzór zachowania się lub myślenia, który był przejmowany przez jednostkę jako własny (np.: wszelkie elementy kultury, filozofii, religii, również instytucje kościelne, rodzina)

Funkcje instytucji:

tworzą sposoby postrzegania rzeczywistości

integrują społeczeństwo

regulują zachowania jednostek – wszystkie instytucje tworzą całościowy system dozwolonych zachowań jednostek

„Typy samobójstw”

Samobójstwem nazywa się każdy przypadek śmierci, będący bezpośrednim lub pośrednim wynikiem działania lub

zaniechania, przejawionego przez ofiarę zdającą sobie sprawę ze skutków swojego zachowania.

„[…] samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji grup społecznych, do których należy

jednostka”


analiza doktryny religii katolickiej – jest bardziej restryktywna, bardziej oddziałuje , utrzymuje jednostkę w silniejszych więzach niż religia protestancka

religia protestancka – bardziej anomiczna, stąd stopa samobójstw jest w niej większa

stopa samobójstw jest niższa w społeczeństwach biednych niż bogatych; w pierwszych cele jakie stawia jednostka przed sobą są węższe; wraz z bogactwem zwiększa się ilość stylów życia, większa różnorodność

wzrost stopy samobójstw jest uwarunkowany anomią społeczną


Samobójstwo egoistyczne – (słaba integracja jednostki z grupą i społecznością – „samotność w tłumie”)

„Samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji ze wspólnotą religijną.

Samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji ze wspólnotą domową.

Samobójstwo zmienia się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji ze wspólnotą polityczną”


Samobójstwo altruistyczne – (wynik silnej integracji ze środowiskiem, zbyt silnej identyfikacji z celami, interesami i oczekiwaniami grupy, zbyt daleko posuniętej socjalizacji)

Samobójstwo anomiczne – (przejaw zakłócenia ładu społecznego, wskaźnik jego rozregulowania)

Samobójstwo fatalistyczne – (związane z sytuacją jednostkową)

Jest to samobójstwo człowieka znajdującego się w sytuacji tragicznej, z której wyjścia są zablokowane również perspektywicznie. Samobójstwo to nie jest jednak kategorią czysto teoretyczną. Zagrożeni są nim bowiem rzeczywiście – i we własnym odczuciu – uwięzieni w niechcianej sytuacji życiowej: bez wyjścia i bez perspektyw.

wnioski

4 do 5 razy częściej mieszkańcy miast niż wsi;

3 do 4 razy częściej mężczyźni niż kobiety,

kilkakrotnie częściej protestanci niż katolicy,

szczególnie zagrożoną grupą są policjanci i zwodowi wojskowi

I wiele, wiele innych…

Dwa typy więzi społecznej:

solidarność mechaniczna – opiera się na podobieństwie (jednostki zjednoczone, bo podobne do siebie) – brak podziału pracy

solidarność rodowa, jednolity system norm i wzorców zachowań

Świadomość jednostki jest odbiciem świadomości społeczeństwa. Na straży solidarności mechanicznej stoi prawo represyjne.

solidarność organiczna – oparta na specjalizacji; jednostki są zjednoczone przez to, że są komplementarne – ludzie uzupełniają się nawzajem, przeważa prawo restytucyjne (cywilne)

Życie społeczne łączy się z religią

Przekonania religijne są potrzebne, aby istnieć w społeczeństwie; elementy religii wyznaczają zasady życia w społeczeństwie

Religia to zestaw podstawowych przekonań – posiadają je wszystkie społeczeństwa; jest podstawą człowieczeństwa i życia społecznego w jakiejkolwiek sferze; jest źródłem dla wszelkiej ludzkiej wiedzy – najpierw pojawiła się religia, a później wiedza o świecie podstawowym wyznacznikiem ludzkiej wiedzy jest religia – zasady religijne dają jednostce motywację do życia społecznego, nadają mu kształt.

Sacrum i profanum

W każdej kulturze są obecne sfery – święta i świecka. We wszystkich kulturach wyraża się dychotomiczna antropologia: wizja człowieka jako połączenia ciała i duszy oraz dychotomia poczynań ludzkich. Jedne z nich są związane z bytem jednostki jako indywiduum i przynależą tu te wszelkie potrzeby i działania ludzkie. Z drugiej strony człowiek jest uwikłany w szereg działań i zachowań ogólnych – społecznych (system wartości)

To, co związane z religią jest święte

Człowiek przyjmuje religie jako werdykt zbiorowości skierowany wobec siebie, a unikając dezintegracji swojej relacji do zbiorowości, kultywuje religię i posłuszeństwo uroszczeniu społeczności do władzy nad sobą.

Homo duplex

„człowiek ma naturę dwoistą” (s 15)

„Są w nim dwie istoty: jakaś istota indywidualna...

Oraz jakaś istota społeczna...”

Teoria kontroli – teoria anomii społecznej

Przestępczość jest zjawiskiem normalnym, co więcej o ile nie zalewa – pożytecznym. Przestępczość jest, była i będzie;

Łamanie norm dynamizuje społeczeństwo

Gdyby stworzyć „społeczeństwo aniołów” w którym nie popełniano by przestępstw, to ludzie i tak wynajdą zachowania godne potępienia, wykreują przestępczość.

w6 durkheim

Technology