vredeseilanden jaarverslag 2008

VREDESEILANDEN vzwJAARVERSLAG 2008

Boeren verdienen meer

1

VREDESEILANDEN VZW

JAARVERSLAG 2008

Boerenverdienen

meer

2

Inleiding .................................................................................................................... 3

1 Strategische keuzes .................................................................................................. 7

2 De Zuidprogramma’s .................................................................................................. 11

3 Vredeseilanden in Vlaanderen .................................................................................... 41

4 De sociale balans van Vredeseilanden .......................................................................... 47

5 Milieubeleid van Vredeseilanden .................................................................................. 51

6 Vredeseilanden vzw – Financieel jaarverslag 2008 .......................................................... 55

Inho

ud

STAPPEN VOORUIT IN DE STRIJD TEGEN DE HONGER EN VOOR GOED VOEDSEL VOOR IEDEREEN

Overal mensen, brommers, auto’s, lawaai, stof en bedrijvigheid. In een zijstraat moet je door eenantieke deur van een enigszins vervallen gebouw en drie steile trappen op om in de drie kantoortjesvan Vinastas te geraken. Vinastas is de nationale consumentenorganisatie in Vietnam, zo’n twintigjaar geleden opgestart door een paar ambtenaren en inmiddels uitgegroeid tot een federatie metafdelingen in bijna alle steden van het land. We zijn in Hanoi, de broeierige hoofdstad van Vietnam.

Giftige groentenEen paar jaar geleden werd de bevolking van miljoenenstad Hanoi opgeschrikt door berichtenover honderden mensen die met verontrustende vergiftigingsverschijnselen in ziekenhuizen terechtkwamen. Pas na enkele weken, terwijl nog veel meer mensen ziek werden en sommigen het leven lieten, ontdekte men de bron van de vergiftigingen: verse groenten die besproeid waren met te veelpesticiden.Voor Vinastas was de paniek bij de overheid en de inwoners van Hanoi over de vergiftigde groenteeen gouden kans om de bescherming van de consumentenbelangen onder de aandacht te brengen.Zij slaagden erin om de overheid ertoe te bewegen standaarden voor “veilige groente” te ontwikke-len en een begin te maken met een controlesysteem. Maar ze stootten hierbij al snel op problemen:hoe breng je veilige groenten direct van boer tot consument? Hoe kan de consument die “veiligegroenten” van andere groenten onderscheiden?

Voor de hand liggende samenwerkingTerwijl Vinastas en de Vietnamese overheid hun hoofd braken over deze vragen, zocht het team vanVredeseilanden in Vietnam contact met de consumentenorganisatie. Vredeseilanden steunde al klein-schalige boeren in dorpen in de omgeving van de steden die de facto biologische en dus “veilige”groenten produceerden. Al snel leidden de gesprekken tot een pilootproject waarbij Vredeseilandenen Vinastas consumenten informeren waar ze in de stad “veilige groenten” kunnen kopen.Daarnaast adviseren we met Vinastas, de Vietnamese overheid omtrent de uitbouw van een wettelijkkader (bijvoorbeeld via certifiëring) voor “veilige groente” uit familiale landbouw. Door de samen-werking met de overheid is er een zeer grote kans dat het kleine pilootproject er uiteindelijk toezal leiden dat nog veel meer, zoniet álle Vietnamezen gegarandeerd “veilige groenten” van boeren-families kunnen kopen.

Doen waar we sterk in zijn: samenwerken als basiskeuzeDit pilootproject is een goed voorbeeld van de nieuwe strategie die sinds begin vorig jaar de leidraadvan onze werking is. Daarbij streven we niet alleen een duurzame en hoge productie na, maar beogenwe vooral dat boerenfamilies loon krijgen naar werken en meer vat krijgen op de verwerking en ver-markting van hun producten. Ons uitgangspunt en onze boodschap is dat boeren en hun gezinnengeen “arme mensen” zijn, maar ondernemers die door het strategisch gebruik van hun mogelijk -heden een beter leven voor zichzelf en hun omgeving kunnen bereiken.Centraal in onze nieuwe strategie is de zogenaamde “ketenbenadering”, het bekijken van het vol -ledige traject dat landbouwproducten afleggen van het veld tot bij de consument. Samen met de boeren zoeken we uit waar zich problemen voordoen en hoe ze meer aan hun producten kunnen verdienen. Dat kan bijvoorbeeld door de ‘keten’ – van handelaren, verwerkers en distributie – ‘korter’te maken, of door boeren zelf een stuk handelaar, verwerker of distributeur te maken. Al na het eerste jaar blijkt deze benadering voor boeren uiterst vruchtbaar. In dit jaarverslag leest udaar meerdere illustraties van. We zijn ervan overtuigd dat we juist zitten in onze keuze om anderespelers in de keten niet in de eerste plaats als concurrenten of opponenten te beschouwen, maar alspartners die er ook belang bij hebben dat boeren een fatsoenlijk inkomen hebben. Deze keuze voordialoog in plaats van confrontatie is ook een uiting van de waarden van pluralisme, respect en inclu-siviteit die al tientallen jaren tot de fundamenten van Vredeseilanden horen.

3

Inle

idin

g

Zoeken naar hefbomen: van klein naar grootDe resultaten van onze inspanningen op het terrein om de positie van boeren in de keten te ver -sterken, brengt Vredeseilanden samen met haar partners naar het politieke niveau, opdat onze inno-vaties en experimenten “in het klein” navolging vinden “in het groot”. Hoe? Bijvoorbeeld door groteorganisaties onze aanpak te laten overnemen. Of door overheden te overtuigen de economische enpolitieke voorwaarden te verbeteren zodat álle boeren in een regio, land of continent beter van hunwerk kunnen leven.

Voedselcrisis: wat gebeurt er als familiale landbouw wordt verwaarloosdIn België was de brede belangstelling voor de voedselcrisis een opportuniteit om de aandacht te vestigen op de centrale rol van familiale landbouw in het garanderen van voldoende voedsel vooriedereen. Daar bestaat een wetenschappelijke consensus over, alleen volgt het beleid nog niet helemaal. Elders in dit verslag leest u hoe wij erin slaagden via de media een groot publiek te infor-meren over het enorme potentieel van familiale landbouw, hoe wij de voorstellen van de Belgischeregering om de voedselcrisis te bestrijden mee bepaalden. Vredeseilanden maakte ook deel uit vande officiële Belgische delegatie naar de “Voedseltop” in Rome van de FAO in juni 2008.

Door die andere – financieel-economische – crisis, daalden de voedselprijzen weer, en met de prijzen ook de aandacht voor de globale voedselzekerheid. Maar de structurele oorzaken van de honger en de armoede van boerengezinnen zijn niet aangepakt. Bovendien is er sprake van nieuwe,zorgwekkende ontwikkelingen die de kansen van kleinschalige boeren ondermijnen. Zo kochten verscheidene regeringen en grote investeerders al reusachtige landbouwarealen op in Afrika om deeigen voedselvoorziening veilig te stellen of voor de productie van biobrandstoffen. De voorwaardenwaaronder lokale overheden de grond verkopen, blijken erg dubieus. Dit agrarisch imperialismeknaagt aan het land van kleine Afrikaanse boeren, die daarmee hun droom op een grotere lap vrucht-bare grond en een betere toekomst uit handen zien glippen. Met onze partners zullen wij blijven pleiten voor een beleid dat iedereen ter wereld van voldoende en goed voedsel verzekert door langetermijn investeringen in familiale landbouw. Help ons onze stem te laten horen en om zelf concrete steun aan boerenfamilies te geven.

Klaar voor de toekomstOm onze eigen werking nog doeltreffender en efficiënter te maken, vond in 2008 een ingrijpendeinterne reorganisatie plaats. Dit waren daarin de belangrijkste elementen:• de organisatiestructuur werd gestroomlijnd, personeel gedecentraliseerd waardoor steeds meer

medewerkers wonen en werken in de rurale gebieden van onze belangrijkste partners;• wij ontwikkelden een nieuw, wereldwijd systeem om onze werking beter te plannen, meer zicht te

krijgen op de resultaten ervan en om sneller te leren van onze ervaringen;• er kwam een globaal personeelsbeleid en een verbeterd systeem om onze medewerkers te

evalueren;• voor onze fondsenwerving werd een aparte afdeling opgestart, met diversifiëring van onze inkom-

stenbronnen als centraal aandachtspunt.

Tenslotte het belangrijkste: de steun en de waardering die we krijgen van vrijwilligers overal inVlaanderen, de medewerkers in Leuven en in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, de meer dan honderd-duizend mensen en de vele organisaties. Alleen door hen kan Vredeseilanden zich blijven inzettenvoor haar missie van armoedebestrijding en een menswaardig leven voor familiale boeren in Zuid enNoord. Dank voor jullie engagement, vertrouwen en steun.

Fons Vaes Luuk ZonneveldVoorzitter van de Raad van Bestuur Algemeen Directeur

4

REKENSCHAP EN DUURZAAMHEID

De problemen van armoede, honger en klimaat zijn met elkaar verbonden. Daarom volstaat hetniet dat we verontwaardigd zijn over de armoede in de wereld. Het volstaat zelfs niet dat we solidair zijn door mensen elders in de wereld te helpen hun levensstandaard te verbeteren. Wantals die mensen zich opwerken tot onze levensstandaard en daarbij evenveel CO2 uitstoten en even-veel water en grondstoffen consumeren als wij, bedreigen we het voortbestaan van onze eigensoort.

Oprechte solidariteit vraagt een wereldwijde transitie naar een duurzame economie. Een economiedie de beperkte draagkracht van de planeet als eerste axioma onderschrijft en tegelijk kansen biedtvoor iedereen op een menswaardig bestaan. Het verhaal van Vredeseilanden – dat van miljoenenboerenfamilies die zich uit de armoede kunnen werken door het bedrijven van duurzame landbouw– is slechts een hoofdstuk in dat grote verhaal. Maar wel een cruciaal.

Vredeseilanden wil dit duurzaamheidsparadigma naar de voorgrond schuiven als globaal kader.Vandaar ook de keuze voor rapportering volgens het formaat Global Reporing Initiative (GRI) envoor het International Accountability Charter (IANGO) door de Raad van Bestuur op 15/5/2008.

GRIDit jaarverslag is voor het eerst volgens de GRI criteria opgesteld.

Het Global Reporting Initiative – afgekort GRI – is intussen uitgegroeid tot een algemeen aanvaardsysteem. Een groeiend aantal grote bedrijven en organisaties van over de hele wereld enga -geerden zich reeds om volgens dit kader te rapporteren.

Wat biedt GRI?• heeft duurzaamheid als specifieke invalshoek;• omvat zowel economische, sociale als ecologische indicatoren;• voorziet een concreet raamwerk dat vergelijking met andere organisaties mogelijk maakt;• omvat richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving: principes voor het bepalen van de inhoud

van het verslag en uitleg over hoe het samen te stellen;• in de toekomst worden specifieke richtlijnen voor de non-profit uitgewerkt;• is internationaal erkend en wordt gebruikt door (grote) bedrijven en NGO’s;• verschillende niveaus van rapportering zijn mogelijk (C, B, B+, A, A+): er is een minimum set

van indicatoren, maar een organisatie kan stapsgewijs over meer criteria rapporteren.

Volgens deze criteria beantwoordt Vredeseilanden op dit moment reeds aan het ‘C’ niveau van deGRI standaard.

Het volledig overzicht van de indicatoren waarover we rapporteren is achteraan dit verslag volgensde GRI logica overzichtelijk opgenomen op blz. 76 en 77.

5

BOEREN VERDIENEN MEER

Vredeseilanden is een onafhankelijke en pluralistische Belgische niet gouvernementele organisatie voorontwikkelingssamenwerking. Vredeseilanden werkt aan een leefbaar inkomen voor boerenfamilies en hetversterken van hun organisaties, zowel in het Zuiden als in het Noorden. Dat doet Vredeseilanden doorde plaats van boeren in de volledige landbouwketen te versterken, van productie tot consumptie. Doorvia lobbywerk en campagnes te ijveren voor een beter beleid en door consumenten aan te moedigen ommeer duurzame producten te kopen.

WAAROM VREDESEILANDEN?

Een planeet onder drukStijgende voedselprijzen knagen aan ons inkomen.Brood, aardappelen, vlees,... het kost ons allemaal meer. Vloeken op het kasticket, meer zit er nietop. Maar ook de gevolgen van een opwarmende aarde, dure energie en schaars wordende grond -stoffen bereiken ons dagelijks leven.

963 miljoen mensen leven in extreme armoedeEen halve tomaat of een kwart ui in plaats van een hele, dat betekent duurder voedsel voor hen.Mannen, vrouwen en hun kinderen. Elke dag hongerig naar voedsel, proper water, een dak, onder-wijs, waardigheid. Een niet te overzien probleem.

Meer dan twee derde van hen zijn bovendien boeren en boerinnenMensen die verondersteld worden voedsel te produceren lijden honger. Hoe onzinnig is dat?

Geen probleem maar een oplossing: boeren redden de wereldVredeseilanden kijkt voorbij het armoede- en hongerprobleem en zoekt mee naar oplossingen.Die arme boeren in het Zuiden zijn immers niet zomaar een probleem of een trieste statistiek. Als wehun talenten mobiliseren, helpen ze niet alleen zichzelf, maar redden ze ook (een beetje) de wereld.

Want als deze boeren en boerinnen er wél in slagen een fatsoenlijk inkomen te verdienen uit duur-zame landbouw, dan• werken ze zich uit de armoede,• voeden ze de wereld,• en verlichten ze de druk op de aarde.

VANDAAR ONZE KERNTAAK: EEN LEEFBAAR INKOMEN VOOR BOERENFAMILIES

Daarom zet Vredeseilanden in op boerenfamilies die hun kost verdienen met duurzame landbouw endie een plaats zoeken op de markt.

• Daarom versterkt Vredeseilanden hun positie in de landbouwketen, zodat ze zelf hun toekomst inhanden nemen en de prijs krijgen die hun product waard is.

• Daarom stapt Vredeseilanden naar overheden en bedrijven, om samen te zoeken hoe ze met hunbeleid win-win-situaties kunnen creëren voor boerenfamilies.

• Daarom moedigt Vredeseilanden consumenten aan om voor duurzame producten te kiezen, omdatiedereen deel van de oplossing is.

7

Stra

tegi

sche

keu

zes

1

Nieuwe alliantiesAlleen kunnen we als ontwikkelingsorganisatie ons doel onmogelijk bereiken. De overheid lukt hetook niet alleen, de bedrijven evenmin en burgers lijken al even machteloos. Dus smeedt Vredes -eilanden nieuwe allianties met koplopers uit de verschillende sectoren, uit Noord en Zuid. Om experimenten op te zetten en van elkaar te leren.Om antwoorden te ontdekken die nodig zijn voor de wereld van morgen. Een wereld die duur-zaam, maar daarom niet minder kwaliteitsvol zal zijn. Een wereld die de verwoesting van honger enarmoede voorgoed achter zich moet laten.

Dat verhaal begint bij een inkomen uit duurzame landbouw. Bij de 152 partnerorganisaties vanVredeseilanden en de vele duizenden boeren en boerinnen die ze vertegenwoordigen.

VAN BOER TOT CONSUMENT...

Ervoor zorgen dat boerenfamilies in het Zuiden een goed inkomen hebben. Daar werken de partner-organisaties van Vredeseilanden aan op tal van manieren. Via 8 regionale kantoren ondersteuntVredeseilanden ontwikkelingsprogramma’s in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. We werken nauw samenmet 152 organisaties, voornamelijk organisaties van boeren en boerinnen.

Landbouw is de basisIn de meeste landen waarin Vredeseilanden in het Zuiden actief is, is landbouw goed voor 40 tot70% van de tewerkstelling van de families op het platteland. Het is de belangrijkste economischeactiviteit van het armste deel van de bevolking en de meeste nationale regeringen in het Zuidenzien landbouw als een belangrijke factor voor het terugdringen van de armoede. Landbouw staat opeen belangrijke plaats als motor voor economische groei en is cruciaal voor het realiseren van deMillennium Development Goals (MDG’s).

Jarenlange ervaringVredeseilanden biedt al vele jaren op allerlei manieren steun aan boerenfamilies in het Zuiden. In dejaren 1970 spitsten de activiteiten van de organisatie zich toe op het zelf uitvoeren van landbouw-ontwikkelingsprojecten, om nadien te evolueren tot samenwerkingsverbanden met partner-ngo’swaarbij Vredeseilanden de rol van coördinator en moderator kreeg. Ervoor zorgen dat boeren en boerinnen het hele jaar door voldoende en gezond voedsel ter beschikking hebben voor hun familie,dat was/is ons doel. Ook in België gingen we samenwerkingsverbanden aan met boerengroepen.

8

HONDURASNICARAGUACOSTA-RICA

ECUADORPERU

BOLIVIA

BELGIË

SENEGALGAMBIA

BURKINA-FASOTOGOBENINNIGER

CONGOUGANDA

TANZANIA

LAOS

VIETNAM

INDONESIË

EigentijdsDe laatste decennia is de landbouwsector sterk geëvolueerd. Over de hele wereld worden marktengeliberaliseerd, regeringen – vooral in de landen in het Zuiden waar wij actief zijn – kregen minderinvloed en de meeste diensten die voordien door de overheid werden aangeboden aan de boeren werden afgeschaft. Boerenfamilies staan onder druk om hun producten te verkopen om nieuwe investeringen te kunnen aangaan. De dringende nood aan geld begon ook aan de voedselvoorradenvan de gezinnen te knabbelen. Daardoor kwam er een steeds grotere vraag van de boerenfamilies aanVredeseilanden om iets te doen aan hun positie op de markt.

Luuk ZonneveldDirecteur Vredeseilanden

Gewapend voor de toekomstIn 2007 werden de krachtlijnen uitgetekend voor de vernieuwde visie, missie en strategie voorVredeseilanden, daar kon u uitgebreid over lezen in ons jaarverslag van vorig jaar.Nieuwe strategieën betekenen ook nood aan nieuwe capaciteiten, kennis en middelen. Daaromwerden in 2008 zowel de landkantoren als het hoofdkantoor in Leuven volledig doorgelicht. Eenintensief proces (“Organisational Capacity Assesment” of OCA) waarin precies werd bekekenwaar we goed zitten en waar we sterker, beter in moeten worden om de ambities van onze organisatie ook effectief waar te maken. Zowel voor de landkantoren voor het hoofdkantoor werd een aangepaste structuur met bijho -rende functies uitgetekend. In Leuven leidde dat tot een betere integratie van de inhoudelijkeen de programma-afdelingen. In het Zuiden werd het regionaliseringproces dat al in 2007werd ingezet, verder uitgebouwd. Het meest opvallend daarbij is de inrichting van zgn. “veld -antennes” van telkens 2-3 medewerkers van Vredeseilanden in de rurale gebieden waar onzebelangrijkste partnerorganisaties gevestigd zijn. Op die manier kunnen we hen nog directerondersteunen. Tegelijkertijd worden geleidelijk de landkantoren opgeheven en vervangen doorregiokantoren, die meerdere veldantennes in meedere landen aansturen. In Oost-Afrika bijvoor-beeld evolueren wij van drie landkantoren naar één regiokantoor dat 7 veldantennes in Congo,Oeganda en Tanzania aanstuurt.

9

* Organisational Capacity Assesment

MAAKT VREDESEILANDEN ECHT HET VERSCHIL?

U in detail vertellen over al onze activiteiten is quasi onmogelijk. Daarom kiezen we ervoor om inelk van de regio’s waar we werken één voorbeeld te belichten. Op de pagina’s die volgen, kan u voorhet eerst kennismaken met de organisaties waarop we in de komende jaren zullen inzoomen. U vindtonderaan elk verhaal ook een website link. Daar kan u volgen wat er beweegt in die streek. We voegen regelmatig nieuwe verhalen toe aan deze webpagina’s. We vertellen u over families op hetplatteland, over hun kinderen, over de organisaties waar ze lid van zijn, maar ook over onzeVredeseilandencollega’s, over commerçanten en lobbyisten, over bewuste of ongeruste consumenten,over plannen maken, tegenslagen verwerken en successen vieren. Op die manier hopen we u mee tekunnen nemen in wat “ontwikkelingssamenwerking” voor Vredeseilanden betekent.

En dan de cijfers: In totaal werkten we in 2008 vanuit acht regionale kantoren (VECO’s) samen met 152 partnerorgani-saties. Ongeveer een derde daarvan zijn boerengroeperingen, opgericht door boerenfamilies. Somshebben ze zich verenigd omdat ze in dezelfde streek wonen; soms omdat ze eenzelfde (export-)gewasverbouwen, zoals koffie of rijst. Daarnaast werken we ook nauw samen met andere organisaties uitde civiele maatschappij, netwerken die lobbyen bij overheden. En meer en meer werken we ook metprivébedrijven uit de landbouwketen. Die laatste krijgen weliswaar geen financiële steun van Vredes -eilanden, maar we hebben hen wel nodig als we de positie van boeren en boerinnen in de landbouw-keten willen verbeteren. Al deze organisaties werken samen in ruimere verbanden, soms grensover-schrijdend. Vredeseilanden is dankzij haar activiteiten in al deze landen een onmisbare schakel in deketting.

Om u een indicatie te geven van de draagwijdte van ons programma geven, vindt u op de pagina’sdie volgen een lijst van onze partnerorganisaties per land, en het aantal mensen dat we per program-ma(onderdeel) direct bereiken. Voor ons totale programma gaat dit over bijna 60.000 mannen en58.000 vrouwen. Maar de impact van een ontwikkelingsprogramma lees je niet alleen af van het aantal mensen dat je direct bereikt. In de regio’s waar onze programma’s lopen heeft ook eenomvangrijke groep onrechtstreeks baat bij onze activiteiten. Deelnemers aan opleidingen versprei-den hun nieuwe inzichten verder. Door politiek werk veranderen wetten ten gunste van een helegroep mensen. Mentaliteitsveranderingen zijn ook niet in cijfers te vatten. Bovendien kiest Vredes -eilanden ervoor om regelmatig een pilootproject op te zetten met een kleine groep mensen en metde resultaten hiervan grotere ngo’s, bedrijven of overheden te overtuigen om de positieve aspectenover te nemen.

11

De Z

uid-

prog

ram

ma’

s

2

VECO SENEGAMBIA

In 2008 staken we voor het eerst de grens over naarGambia om er samen te werken met een nieuwe partner.Vandaar dat we dan ook vanaf nu spreken over VECOSenegambia.

Onze werking in Senegal en Gambia is op gebouwd ronddrie producten: sesam, bananen en fonio (een lokalesoort graan die een beetje op couscous lijkt).

Dit zijn onze partners:

• Association des Producteurs de la Vallée du Fleuve Gambie (APROVAG)• Fédération des Groupements de producteurs et productrices du Sofaniama Jimara de Kolda

(PELLITAL)• Fédération des Unions des Groupements Associés du Niombato (UGAN)• Réseaux de producteurs et productrices de fonio dans la communauté rurale de Djendé• National Farmers’ Platform, The Gambia (NFPG)• Conseil National de Concertation et de Coopération des Ruraux (CNCR)• Groupement de Promotion Féminine de Bignona (GPF Bignona). Dit is een nieuwe partner. Na

één jaar samenwerken bleek dat de visies van GPF Bigona en Vredeseilanden te ver uit elkaar lagen,en is de samenwerking stopgezet.

In 2009 worden drie nieuwe partnerorganisaties aan dit lijstje toegevoegd.

12

SENEGALGAMBIA

Aantal rechtstreeks bereikte mensen 1205 mannen, 2445 vrouwen

Senegalese bananenproducenten zetten handelaars op de zwarte lijst

Het Senegalese dagblad Le Soleil kopte op 24 augustus 2008: “De producenten van bananen inTambacounda hebben dit jaar enorme moeilijkheden gehad om hun bananen verkocht te krijgen.30 ton bananen is verloren gegaan. Rot geworden omdat de bananen in slechte omstandighedenwaren gestockeerd en niet verwerkt konden worden. Nochtans was de productie dit jaar uitzonderlijkhoog. Een ander probleem is dat de producenten nog altijd op 60 miljoen CFA (ongeveer 91.500euro!) wachten die de opkopers tot nu toe niet betaald hebben.”

“Die opkopers noem ik geen tussenhandelaars, maar sjoemelaars! Dikwijls zitten ze in de schulden,en hebben ze een strafblad,” zegt Ousseynou Konaté. Hij is de directeur van Aprovag, een organisa-tie van bananenproducenten in Tambacounda.

Zoveel verliezen kan de organisatie zich geen tweede keer permitteren. Daarom riep Aprovag enkelemaanden geleden alle leden bijeen om een oplossing te zoeken. En die hebben ze gevonden: de‘goede’, betrouwbare handelaars in bananen krijgen vanaf nu een korting van 10 CFA per kg, op voor-waarde dat ze minstens 150 ton bananen per maand kopen. Daarnaast stelden ze een zwarte lijst vanhandelaars op, waarmee Aprovag weigert te onderhandelen. De namen van de 4 wanbetalers zijnondertussen verspreid in het hele zone waar Aprovag actief is. Zo zijn alle boeren op de hoogte.

Het aantal rotte bananen was eind 2008 opgelopen tot 1000 ton. De bouw van een nieuwe opslag-ruimte voor de bananen in Nguène kwam dan ook niets te vroeg. Vorig jaar werd er een eerste126 ton biologische bananen opgeslagen en verpakt. VECO financierde een eerste lading kartonnendozen. Dat laatste bedrag zal Aprovag terugbetalen door het te herinvesteren in haar activiteiten.Volgend jaar willen ze minstens een dubbele hoeveelheid kunnen opslaan en verpakken. Want in karton zijn de bananen beter bestand tegen het transport, en de prijs die de boeren voor verpaktebananen krijgen ligt ook hoger: 245 CFA ipv 150 à 160 CFA per kilo (250 CFA = 0,38 euro).

Daarnaast zijn er in de verschillende dorpen kwaliteitscontroleurs opgeleid. Zo wil Aprovag verderuitgroeien tot een professionele, betrouwbare en kwaliteitsvolle partner in de Senegalese bananen-handel.

www.vredeseilanden.be/senegal/bananen

13

Vorig jaar werd een eerste lading biologische bananen opgeslagen en verpakt in een nieuwe opslagplaats.

VECO WEST AFRICA

Benin, Togo, Burkina Faso en Niger delen eenbelangrijke grensmarkt waar veel (landbouw)pro -ducten worden verhandeld. Vredes eilanden wil haarpartners sterker maken zodat boeren en boerinnende vruchten plukken van deze regio nale West-Afrikaanse markt. We werken al lang in Togo enBenin en sinds 2008 ook met één nieuwe partner -organisatie in Burkina Faso. Later zullen daar nognieuwe partners in Burkina en Niger bij komen.

Dit weerspiegelt zich ook in de structuur. Het regio-naal kantoor is gevestigd in Cotonou. De projectver-antwoordelijken werken vanuit twee antennes inTogo en Benin. Later komt er nog een antenne inBurkina Faso bij.

In Benin specialiseren onze partners zich vooral in rijst en maniok. Dit zijn ze:

• Union Communale des Riziculteurs (in Glazoue, Dassa, Save, Savalou, Banet en Ouesse) • Union des Riziculteurs du Centre (UNIRIZ-C)• Conseil de Concertation des Riziculteurs du Bénin (CCR-B)• Fédération des Unions de Producteurs du Bénin (FUPRO-Benin)• Centre d’information, de recherche et d’action pour la promotion des initiatives paysannes

(CIRAPIP) • Centre d’initiation et de recherche-action pour un développement durable (CEIRAD) • Ligue de Défense des Consommateurs du Bénin (LDCB)

In Togo werken onze partnerorganisaties vooral in de groenteteelt.

• Réseau des Centrales d’Auto promotion paysanne (RECAP)• Fédération des Organisations Paysannes de la Région des Savanes (FOPAS)• PROCOPAS• Coordination Togolaise des Organisations Paysannes et des Producteurs Agricoles (CTOP)• Organisation d’Appui à la Démocratie et au Développement Local (OADEL)

Onze eerste partner in Burkina Faso is Association Sons-Kouadba (ASK), een boerenorganisatie diezich specialiseert in de populaire bonensoort niébé.

14

BURKINA-FASOTOGOBENINNIGER


Rijst uit Benin, gewikt en gewogen

“Ik herinner me nog hoe blij ik als kind was als er een feest of ceremonie was. Dan kwam er altijdrijst op tafel. Tijdens de week stond dat nooit op het menu. Te duur. Nu zit ik zelf in de rijsthandel:ik pel de rijst met een machine – étuvage heet dat – en verkoop ze door. In ons dorp eten we onder-tussen ook rijst op doordeweekse dagen. Het is nu echt een populair en betaalbaar product. Inde steden eten mensen heel veel rijst, omdat het snel en gemakkelijk klaar te maken is. Maar demeeste rijst komt nog steeds uit Azië en niet van ons eigen platteland.”

Aan het woord is Elisabeth Monfon, één van de verwerkers uit het rijstprogramma van Vredeseilandenin de centrale provincie van Benin. Het voorbije jaar leerden vrouwen als Elisabeth veel bij over kwaliteitsnormen, de smaakvoorkeuren van hun klanten, étuvage en over de criteria van de Fair TradeLabelling Organisation.

Het bezoek van de boerenorganisaties uit Tchètti en Kpataba aan de enige FairTrade organisatie inBenin (een ananascoöperatieve) schudde hen wakker. “We waren in slaap gevallen,” zegt MartineAdjo van Tchètti. “Deze uitwisseling heeft ons veel bijgebracht en nodigt ons uit om onze maniervan werken te veranderen. Er is veel werk aan de winkel! Maar als we ons goed kunnen organiserenen hun goeie raad opvolgen dan komen we er wel. We zullen er geen spijt van hebben.”

Het is nog steeds de ambitie om in 2010 een klein deel van hun totale rijstopbrengst met het FairTrade label in de Colruyt te krijgen. Daarom moet aan de kwaliteitsnormen van Colruyt voldaan wor-den. De rijstkwekers uit Benin stuurden vier verschillende soorten rijst naar België. Een ‘smaakpanel’heeft die soorten gewikt en gewogen. Het antwoord van de proevers: goedgekeurd! Twee van de vierrijstvariëteiten sprongen eruit: hun vochtgehalte was lager en er waren minder korrels gebroken. Eénvan die variëteiten gaan de Beninse boeren in de zomer van 2009 inzaaien.

Een klein deel van hun rijst exporteren onder FairTrade voorwaarden blijft het doel, maar zelfs als derijstboerinnen het niet halen, staan ze met hun kwaliteitsproduct veel sterker op hun eigen markt ende markt van buurland Nigeria.

De voedselcrisis van vorig jaar dwong de Beninse regering om meer energie en middelen te steken inrijstproductie. Het ministerie van landbouw investeert al een tiental jaar in onderzoek, het verdeeltzaaigoed en zorgt voor overleg tussen de verschillende spelers in de rijsthandel. In 2009 zal de overheid zelfs machines ter beschikking stellen aan boerengroepen. Vredeseilanden werkt in haarrijstprogramma met 5000 boeren in totaal. Via onze partnerorganisaties zorgen we ervoor dat alleervaringen tot op het nationale niveau doorstromen zodat de overheid deze punten kan integrerenin haar programma.

Toch blijft er nog één groot probleem. Al jaren geeft Japan miljoenen tonnen rijst aan Benin, onderde vlag van ontwikkelingshulp. De rijst wordt aan een spotgoedkope prijs op de markt gedumpt.Importrijst was dus altijd goedkoper en van betere kwaliteit – zeg maar: witter – dan de inlandserijst. Vredeseilanden en Conseil de Concertation des riziculteurs du Bénin protesteren al jaren tegendeze invoer.

De voedselcrisis in 2008 kwam daarom als een geluk bij een ongeluk. Plots viel de invoer uit Japansterk terug, waardoor de lokale Beninse rijst plots een waardig alternatief bleek. Toch is de regeringnog altijd niet geneigd om de invoer uit Japan structureel te verminderen of te stoppen. De Conseilde Concertation des riziculteurs du Bénin organiseerde een aantal persconferenties om het probleemonder de publieke aandacht te brengen. De laatste was in mei 2008. Een aantal heel concrete voor-stellen kwamen op tafel, maar een reactie van de regering laat op zich wachten.

U kan meer lezen over het rijstprogramma van Vredeseilanden in de Benin Reporter, geschreven doorVRT-journaliste Greet Pluymers. Te bestellen via [email protected] of tel 016/31 65 80.

www.vredeseilanden.be/benin/rijst

15

VECO UGANDA

Onze partnerorganisaties in Oeganda zijnhet afgelopen jaar sterk gewijzigd. Waarwe tot vorig jaar vooral samenwerktenmet een 20-tal kleine ngo’s, boeren -organisaties en net werken, kozen weervoor om onze werking volledig te her-oriënteren. Het inkomen van boerenfami-lies verhogen staat nog steeds centraal.Maar om sterke commerciële activiteitenrond bepaalde landbouwproducten op te zetten bleek het interessanter om samen te werken met deDistrict Farmer Associations. Zij zijn nu onze belangrijkste partners. Veel van de organisaties waar-mee we vroeger samenwerkten, zijn ook lid van de District Farmer Associations. In die zin blijven wewerken voor dezelfde doelgroep, in dezelfde districten. Maar we werken wel op een andere manier enbereiken meer families.

• Lira District Farmers Association• Kumi District Farmers Association• Iganga District Farmers Association• Tororo District Farmers Association• Bugiri District Farmers Association,• Pallisa District Farmers Association• Sironko District Farmers Association• Sihubira Farmers Organisation, voor het district Busia

In 2008 is er vooral ingezet op marktstudies, analyses en activiteiten in de pindaketen. Volgend jaarzullen we samen met onze partners bekijken welk tweede product interessante commerciële moge-lijkheden biedt.

Voor het politiek werk op nationaal niveau wordt daarnaast samengewerkt met: • Uganda National Farmer’s Federation (UNFFE) www.unffe.org• In 2008 gaven we voor de laatste maal ondersteuning aan de Food Rights Alliance. Zij kwamen

de afspraken die we samen gemaakt hebben niet na.

Waar is er een goeie markt voor onze producten?

“Die opkopers zijn echte bedriegers: ze komen met verkeerd geijkte weegschalen en geven ons nog eenseen lage prijs ook!” De Oegandese boeren staken hun frustratie niet onder stoelen of banken tijdenseen gesprek met Peter van VECO Uganda. Ook Nicholas Oluka en Richard Ariong van de Boeren -vereniging in Kumi district zaten met dezelfde problemen en vragen. “Waar kunnen we onze pinda-noten aan een eerlijke prijs verkopen?”, vroegen ze aan Peter. “Als we dat weten, kunnen we met onzeboeren een bedrijf oprichten om gezamenlijk onze pindanoten te verkopen. Als we erin slagen om eenstabiele en goeie prijs te bekomen, kunnen we onze leden ook meer inkomenszekerheid bieden.”

VECO organiseerde en modereerde daarop een reeks van ontmoetingen tussen de pindatelers (de boeren en boerinnen zelf dus), verwerkers, opkopers, handelaars, lokale overheden en landbouwvoor-lichters. Aangezien Kumi op de grens met Kenia ligt, waren ook de douane-instanties aanwezig.

16

CONGOUGANDA

TANZANIA


Tijdens een van die bijeenkomsten zei Mr Henry Bwire, een douane-beambte, dat de handelaars tij-dens het piekseizoen gemiddeld 100 ton pindanoten per week exporteren naar Kenia: twee ladingentijdens de week (op dinsdag en donderdag) en één tijdens het weekend (op zondag). Een handelaar,Joseph, vertelde dat er soms vrachtwagens uit Kenia komen om in Oeganda pindanoten op te kopen,maar dat ze met lege handen terugkeren omdat er geen of nauwelijks pindanoten beschikbaar zijn.Dat wisten de boeren niet. En Joseph legde hen ook uit hoe de marktprijs schommelt en afhankelijkis van verschillende factoren, zoals de wisselkoers tussen Keniaanse en Oegandese Shilling en hetbeschikbare aanbod.

Met deze nieuwe inzichten gingen Oluka en Richard terug naar de boeren van Mukongoro, Atuturen Ngora. Ze legden uit aan de boeren dat het loont om zich organiseren als groep, zich beter teinformeren en als groep te onderhandelen met de opkopers. Want de vraag naar pindanoten op deKeniaanse markt is groot, zo bleek uit de ontmoetingen.

Zo is de Kumi Farmers’ Agricultural Commodity Marketing Cooperative Society (KUFACCOS) ontstaan,de commerciële vleugel van de Boerenvereniging in Kumi. De boeren zelf zijn aandeelhouders vandit bedrijf. In 2008 heeft KUFACCOS meer dan 30 ton pindanoten van het type Serenut 2 verzameldbij de boeren in twee subcounties. Die verkochten ze op hun beurt door aan de grote handelaars.KUFACCOS heeft begrepen dat het belangrijk is om rechtstreekse contacten te leggen met die groot-handelaars in Busia om informatie uit eerste hand te krijgen over prijzen en kwaliteitsvoorwaarden.Zo kunnen de handelaars hen adviseren om op bepaalde momenten van het jaar nog even te wach-ten met te verkopen, omdat er een prijsverhoging zit aan te komen. Dit hielp de boeren al een heeleind om keuzes te maken over de plaats en het tijdstip om te verkopen. Tezelfdertijd vonden ze ooknieuwe afzetmarkten. De Pinksterkerken bijvoorbeeld, een sociale ngo. Zij beslisten om pindanotenaan te kopen aan een goeie prijs.

KUFACCOS prospecteert ook andere markten. Maar zullen ze erin slagen om gebruik te maken van alde businessmogelijkheden? En lukt het hen om op lange termijn relaties aan te gaan met nieuwehandelaars aan goeie voorwaarden? Dat zullen hun activiteiten en resultaten het volgend jaar uit-wijzen.

www.vredeseilanden.be/uganda/pindanoten

17

Boeren leggen voorhet eerst zelf contactmet groothandelaarsom te onderhandelenover prijs en kwaliteitsvoorwaardenvan hun pindanoten.

VECO TANZANIA

Vredeseilanden heeft partners in driezones in Tanzania:

1. Same en Simanjiro districtWe werken al meer dan 5 jaar in hetSame district in het noordoosten vanTanzania. Met de ervaring die we daaropgebouwd hebben rond economischeactiviteiten, is ons team aan een nieuwvijfjarenprogramma begonnen op de grens tussen Same en het naburige Simanjiro district.

Dit zijn onze partners in Same en Simanjiro:

• Simanjiro District Council• Same District Council• Mviwata Kilimanjaro Regional Network• Inyuat E Moipo• Evangelical Lutheran Church of Tanzania (ELCT)• The Roman Catholic Diocese of Same• Same KAYA SACCOS• Same Agricultural Improvement Programme (Saipro)• Pamoja• Vet Aid

2. Mkuranga districtIn het district Mkuranga, op een 100tal kilometer ten zuiden van de havenstad Dar es Salaam werkenwe met groepen (vooral vrouwengroepen) die zich gespecialiseerd hebben in maniok. Onze voornaam-ste partners zijn er Tanzania Association of women leaders in agriculture and environment(TAWLAE) en Mkuranga District Council (MDC).

18



CONGOUGANDA

TANZANIA

3. Chunya districtWe sluiten een vijfjarenprogramma af in Chunya district in het zuidwesten van het land. Het persen vanolie uit zonnebloemen bleek een schot in de roos. Als een nieuw dossier bij het Belgisch Overlevings -fonds goedgekeurd wordt, breien we daar voor nog eens vijf jaar een vervolg aan. Dat programma zalzich dan vooral toespitsen om het commercialiseren van de zonnebloemolie.

Dit zijn onze partners in Chunya:

• Chunya District Council• Farmers’ and environmentalists’ Association (FEA)• SACCOS• Caritas• Small Industries Development Organization (SIDO)• Mviwata Mbeya Regional Network• Mbozi, Ileje and Isangati Consortium (MIICO)

Op nationaal en internationaal niveau werken we voor het politiek werk vooral samen met:

• Participatory ecological land use management network (PELUM), een ngo die nationale campagnes rond verschillende thema’s opzet (bv. ggo’s, verhoging van nationaal budget voor land-bouw) en informatie over die thema’s verspreid via boerengroepen

• Eastern and Southern Africa Farmers Forum (ESAFF) en Eastern Africa Farmers Federation(EAFF). Zij verdedigen de belangen van de boerenfamilies in de Oost Afrikaanse regio.

• The Network of Farmers’ Groups in Tanzania (Mviwata), de nationale boerenbeweging inTanzania. Ze richten zich vooral op het opstarten van netwerken van boerengroepen en geven ookvorming rond verschillende thema’s. Mviwata heeft op dit moment 60.000 geregistreerde ledenover heel Tanzania.

19

Aantal rechtstreeks bereikte mensen 32.593 mensen

Vorig jaar begonVredeseilanden samen te werken met een aantal nieuwe partners in het Simanjiro district, waaronderInyuat e Moipo.

De brief van Nairukoko

Onze collega Dré Smessaert ging in juni 2008 op bezoek in Tanzania. Hij verliet de asfaltweg van DarEs Salaam naar Arusha en kwam in een dorre vlakte terecht die vol staat met grote doornige kale strui-ken. Daar bezocht hij de mensen van onze nieuwe partnerorganisatie Inyuat e Moipo.

Nairukoko las met zelfvertrouwen haar brief voor. Idadi – hoeveel we hebben: ‘Vier mannetjes geiten, elf vrouwtjes geiten, lammetjes en twee koeien.’ Zij las het voornaamste bezit van een groepvrouwen voor en sprak in naam van hen. In het dorpje waar zij woont, Lerumo in het Simanjiro district, kunnen slechts 10% van de mensen lezen en schrijven. En dat is zo in de meeste Maasaï -dorpen. De gemiddelde alfabetiseringsgraad in Tanzania is ongeveer 70%. De Maasaï horen bij dearmste bevolkingsgroepen van Tanzania.

Nairukoko las voort: jambo yetu – ons probleem. Er was elk jaar minder water en minder grasland,dus kunnen de koeien niet overleven. Maasaï zijn reeds duizend jaar herders, maar nu verandert hunwereld. Al tien jaar regent het elk jaar minder. Van het broeikaseffect hebben ze nog nooit gehoord,maar zij voelen de gevolgen het meest. Ze hadden er jaren over nagedacht en drie dagen over gediscussieerd. Onder hun grote boom waren ze tot het besluit gekomen dat ze naast de koeien ookgeiten moesten houden. Een landbouwdeskundige van Vredeseilanden had hen begeleid in hun discussie. Het probleem was van hen, de oplossing moest ook van hen komen. Een verantwoorde -lijke van de ‘district council’ legt ons hun besluit uit. Geiten hebben voordelen in vergelijking metkoeien. Voor de prijs van een koe kan je meer dan twee geiten kopen, dus is er minder risico als eréén doodgaat. Geiten kunnen de vrouwen dicht bij hun lemen huizen hoeden, terwijl ze tegelijk metde kinderen en het eten bezig zijn. Vrouwen mogen zelf geiten verkopen, terwijl de koeien in deMaasaïcultuur alleen door de mannen mogen verkocht worden. Geiten zijn reeds na vijf maanden volwassen, vermenigvuldigen sneller dan koeien en kunnen na een jaar verkocht worden en geldopbrengen. En in een dorre omgeving overleven ze beter omdat ze minder grasland nodig hebben.Vijf sterke argumenten.

Ze worden niet rijk van hun koeien en geiten. De meesten eten nu slechts één keer per dag en vaakhebben ze honger. Cassave –of maniok– is een Afrikaanse wortel die ze kweken om te drogen en tevermalen tot bloem. Daar maken ze een dikke warme deeg van die hun voornaamste voedsel vormt.Soms eten ze rijst en groenten, maar die moeten ze op de markt kopen. Elk gezin verkoopt twee totvier geiten per maand om voldoende geld te hebben voor voedsel en kleren. Om het jaar rond tekomen moeten ze dus alleen voor geld tenminste een veertigtal geiten kweken. Verder hebben ze geiten nodig voor vlees en voor melk. Door het geitenproject hebben ze het vooruitzicht om ver -schillende groenten en dus vitaminen te kunnen kopen waardoor ze gezond blijven en minder vatbaar zijn voor ziekten.

Maar zelfs met geiten blijft het waterprobleem groot. ‘Changamoto’, leest Nairukoko verder: de uitdaging. Ze willen en dam bouwen om de droogte tegen te gaan en het graasland te bewaren.Enkele boeren en de verantwoordelijke van de ‘disctrict council’ nemen ons mee naar de plaats waarze de dam willen bouwen. De nieuwe dam wordt een aarden wal van vijf meter hoog en honderd -vijftig meter lang die tot 9 km2 water in een boog zal opvangen en vasthouden om zo een grote poelte vormen. De poel is drinkwater voor de kudden, voldoende om een jaar mee te overleven maar zorgtook voor bevloeiing van de omliggende graslanden.

20

De dam is bovendien een oplossing voor een ander groot probleem: de jarenoude conflicten tussende landbouwers en de nomaden. In de Maasaïsteppe, een hoogvlakte van tweehonderd bij drie -honderd kilometer ten zuiden van de Kilimanjaro, leven zowel de Maasaïnomaden die sinds eeuwenmet hun kudden rondtrekken, als andere bevolkingsgroepen die vooral in de randen en water -gebieden van deze hoogvlakte aan landbouw doen. De kudden moeten regelmatig naar drinkplaatsengebracht worden en daarbij berokkenen de koeien vaak schade aan de landbouwgewassen. Soms vergoeden de Maasaï de landbouwers, maar vaak is het probleem niet te vermijden of hebben ze geengeld. Door de dam kunnen de kudden grazen in een groot gebied waar geen landbouw is en wordende conflicten tussen de twee landbouwvormen vermeden.

Nairukoko eindigt het voorlezen van haar Swahili brief met een duidelijk ‘thank you’ en wordtgesteund door een luid applaus van alle dorpsbewoners. Ze vouwt de brief met Idadi, Jambo yetu,Changamoto en de hele uitleg samen met hun hoop en verwachting netjes in een goedkope bruineenvelop en overhandigt die aan ons. ‘Mgeni rasmi’ staat op de envelop: ‘officiële mensen’.

En nu?

In nauw overleg met de districtsoverheden zal Vredeseilanden werken in 4 van de 15 wards (groepvan dorpen) van het Simanjiro district: Loiborsoit, Ngorika, Msitu wa Tembo en Ruvu Remit. We zullen er werken met de Maasaïherders, maar ook met de – voornamelijk ingeweken – landbouwers.Eerst en vooral moet de voedselproductie stijgen door het introduceren van nieuwe productieve endroogteresistente variëteiten, en door het opknappen van de irrigatiekanalen door de velden aan deRuvurivier. Daarnaast moet het inkomen van de boeren stijgen. Een marktstudie toonde aan dat deteelt van uien de grootste marktmogelijkheden biedt. Ook geiten bleken interessant (zie hier boven),vooral voor eigen consumptie maar ook voor de verkoop. Er zullen ‘business’ groepen gevormd worden rond deze economische activiteiten. Uiteraard krijgen de medewerkers van onze partner -organisaties de nodige vorming om al die taken te kunnen uitvoeren.

www.vredeseilanden.be/tanzania

21

Nairukoko leest: “Elk jaar is er minder water en minder grasland, dan kunnen de koeien niet overleven.”

VECO CONGO

Ondanks de oorlog zijnalle geplande activiteitenvoor het grootste deelkunnen doorgaan alsgepland. De ergste con-flicthaarden lagen immersnet buiten ons werk -gebied. Al vijf jaar langwerken we in de streekrond Butembo (Noord-Kivu) met onderstaande partnerorganisaties aan het verbeteren van het inkomenvan de boeren en boerinnen in de streek door het verstevigen van landbouw activi teiten.

• Coopérative Centrale du Kivu (COOCENKI)• Syndicat pour la Défense des Intérêts Paysans (Sydip)• Association des Producteurs de Vuhimba (APAV)• Ligue des Organisations des femmes Paysannes au Congo (LOFEPACO)• Watu Imara kwa Maendeleo na Amani (WIMA)• Fonds à l’Entrepreneuriat Féminin (FAEF) • Association des Paysans pour le Développement Rural (APADER)

Daarnaast coördineren we ook een wederopbouwprogramma in Zuid en Noord-Kivu en Ituri. Er worden nieuwe wegen gebouwd, moerasgronden drooggelegd en maalderijen gebouwd. Er is ook geldvoorzien voor het aankopen van zaden en meststoffen. Bij deze activiteiten zijn volgende organisa-ties betrokken:

• Comité Anti–Bwaki• CIMBUSHI (Comité Inter Marais du Bushi)• Umoja wa Wamama Wakulima wa Sud Kivu, ou l’Union des mamans paysannes du Sud Kivu

(UWAKI)• Union Paysanne pour le Développement Intégré• ACIAR• Ook de al vermeldde organisaties COOCENKI en LOFEPACO, zijn daarbij betrokken.

Kiezen tussen een kalasjnikov of een ploeg?

“Stel iedereen bij Vredeseilanden gerust dat we nog leven”, kregen we eind oktober te horen vanonze medewerker Théo Mbaghi. “De Congolezen hebben genoeg van deze onzinnige oorlog. De vluch-telingen krijgen geen hulp en wachten gelaten hun trieste lot af.”

De oorlog in Oost-Congo haalde ook bij ons de tv-journaals. Een zwakke overheid, welig tierende corruptie, gegeerde grondstoffen, bemoeienissen van buurlanden die elk hun belangen met kogelsverdedigen... Het zijn maar enkele van de oorzaken van de ellende in het gebied. Echte vrede kentde regio al lange tijd niet meer. Ook vandaag niet. Want al is de media-aandacht grotendeels ver -dwenen, er is nog geen einde geschreven aan het gruwelverhaal van moorden en verkrachten.

22


CONGOUGANDA

TANZANIA

Het kantoor van Vredeseilanden ligt in Butembo, op ongeveer 240 km van de brandhaard Goma. Ookal was het af en toe onrustig in de stad Butembo, toch is de regio waar onze partners werken isgespaard gebleven van hevige gevechten en grote vluchtelingenstromen. Dat betekent dat onze activiteiten min of meer zijn kunnen doorgaan zoals gepland.

“Er is een herwaardering van de landbouw nodig. Landbouw is een buffer voor conflicten. Wie eenzak rijst voor 100 dollar verkoopt, heeft geen zin meer om naar een kalasjnikov te grijpen”, zegtLéopold Mumbere, die ons programma in Congo coördineert. “De grond is hier heel vruchtbaar, dusde mogelijkheden voor duurzame landbouw liggen hier voor het rapen. En ik ontmoet ze elke dag, deboeren en boerinnen die ambitie ademen. Elke jongere die de kans krijgt om geld te verdienen doorhandel te drijven of door land te bewerken, is een jongere minder die zich aansluit bij een rebellen-groep om te overleven.”

“Eén van die lichtpunten is de prille samenwerking van onze partners met het Wereldvoedsel -programma (WFP). Dat agentschap levert o.a. aan vluchtelingen in de oorlogszones van CentraalAfrika. Meestal delen zij Amerikaans of Europees voedsel uit. Het kostte Vredeseilanden, onze Congo -lese partners en de cel voedselhulp van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking in 2007 heelveel overtuigingskracht om hen te overtuigen dat het lokaal aankopen van voedsel loont. Het is goedvoor de lokale economie en de boerenbeweging van Noord-Kivu die zo een markt vindt voor hun producten. En het is goed voor het WFP dat de vluchtelingen hun lokale voeding kan aanbieden enheel wat transportkosten uitspaart.”

Sydip en Coocenki, een boerenvakbond en een coöperatieve met samen 24199 leden, sluiten totop de dag van vandaag nog altijd contracten met het Wereldvoedselprogramma. 790 ton bonen en351 ton maïsmeel zijn sinds 2007 verdeeld onder de vluchtelingen (cijfers van februari 2009). DeBelgische Ontwikkelingssamenwerking ging akkoord om twee nieuwe maalderijen te financieren. Datis een antwoord op de enorme uitdaging om de tonnen maïs voor het Wereldvoedselprogramma temalen, een werk dat tot voor kort met kleine machines of met de hand gebeurde. Bovendien daaltzo ook de prijs voor het malen van maïs in de hele provincie, wat maïsmeel ook op de lokale marktgoedkoper maakt.

En er is meer. USAID – het Amerikaans agentschap voor ontwikkelingssamenwerking – toonde in 2008veel interesse in de Belgische inspanningen voor lokale aankopen door het Wereldvoedselprogramma.Het vroeg hierover meer informatie aan de Belgische Ontwikkelingssamenwerking en Vredeseilanden.Op vraag van het Amerikaans Congres maakte USAID een rapport om te bekijken of het positief isdat de VS zich hierin lanceert. Eind januari 2009 werd dit rapport uiteindelijk overgemaakt aanhet Congres. Hopelijk trekt dit de VS snel over de streep om zich, net als België, ook volop te enga-geren voor deze structurele vorm van voedselhulp.

www.vredeseilanden.be/congo/wfp

23

“Er is een herwaardering van de landbouw nodig. Landbouw is een

buffer voor conflicten. Wie een zak rijst voor 100 dollar verkoopt, heeft geen zin meer om naar een

kalasjnikov te grijpen”

VECO MESOAMÉRICA

Vredeseilanden werkt in Centraal-Amerika indrie landen: Costa Rica, Nicaragua enHonduras. Vier producten staan centraal:bonen, suiker, groenten, en cashew noten.

Zoals we vorig jaar meldden, bouwen we onze werking in Costa Rica geleidelijk aan af. Dit jaar kregen de volgende organisaties voor de laatste keer financiering:

• Costaricaanse boerinnenbond (CMC),• het Costaricaans Netwerk van Rurale Organisaties, Boeren, Inheemse en Niet-gouvernemen-

tele Organisaties voor Alternatieve Ontwikkeling (COPROALDE),• de Nationale Unie van Landbouwproducenten (UNAG Costa Rica),• Oro Verde S.A.,• de Educatieve Corporatie voor de Ontwikkeling van Costa Rica (CEDECO).

Volgend jaar zullen we enkel nog directe steun geven aan de Costaricaanse beweging voor bioland-bouw (MAOCO), en Consorcio Cooperativo de Mercados Locales Campesinos e Indígenas R.L. Metde andere organisaties houden we wel contact en we zullen hen blijven inschakelen bij uitwisse -lingen en opleidingen over bepaalde thema’s.

Dit zijn onze partners in Nicaragua:

• NICARAOCOOP• UNAG nationaal en regionaal, de nationale unie van landbouwers en veetelers. Specifiek zal VECO

met de afdeling van UNAG in Nueva Segovia een project opzetten rond suiker, en met UNAG inCarazo rond bonen. Ook wordt er samengewerkt met UNAG Ceges, de commerciële poot van UNAG.

• FENACOOP• FEMUPROCAN – www.femuprocan.org• De vereniging van coöperatieven voor diensten rond duurzame landbouw op het eiland

Ometepe (UCOOPSO).• La Alianza• De Groep voor de Promotie van de Biolandbouw (GPAE)

24

HONDURASNICARAGUACOSTA-RICA

Dit zijn onze partners in Honduras:

• La Surenita Limitada, ook wel genoemd Conglomerado de marañon. Dit is een coöperatieve diecashewnoten verwerkt en exporteert, ook naar Europa.

• Coördinatieraad van Boerenorganisaties van Honduras (COCOCH)• Regionale Vereniging Landbouwdiensten in het Oosten (ARSAGRO)• Netwerk voor Alternatieve Gemeenschappelijke Vermarkting (RED COMAL)• Het Comité voor de Verdediging van de rechten van de Hondurese Consument (CODECOH)• La coalición Hondurena de accion ciudadana (CHAAC)• La Fundación Simiente• Nationale Vereniging voor de Promotie van de Biolandbouw (ANAFAE)• Unie van Hondurese Boerinnen (UMCAH)

Over de landsgrenzen heen, ondersteunen we ook SIMAS, de informatiedienst over duurzame land-bouw in Centraal-Amerika, en net zoals in de Andes regio ook MAELA, de Latijns-Amerikaanse bewe-ging voor biolandbouw.

Daarnaast zijn Vredeseilanden en de Nederlandse ngo Hivos initiatiefnemer van twee Centraal -amerikaanse structuren die de samenwerking tussen verschillende coöperatieven, boerenorganisatiesen verwerkingsbedrijven moet bevorderen.• PECOSOL heeft 36 leden in vijf landen. Nicaraocoop, Red Comal, UNAG en andere van onze partner -

organisaties zijn lid.• PROAMO is een samenwerking tussen zeven organisaties, waaronder Nicaraocoop en Oro Verde.

25

Alejandra, het gezicht van de Vredeseilandencampagne in België: “Geen bonen, geen eten.”


Wij houden van zoet

Nicaraguanen zijn zoetekauwen. Eén van hun favoriete tussendoortjes zijn rosquillas, koekjes diegemaakt zijn van maïs, kaas en suiker. Ook de vele Nicaraguanen die in het buitenland wonen – endat zijn er ongeveer één miljoen – proberen hun rosquillas te vinden in de winkelrekken.

De Nicaraguaanse koekjesbaksters, de rosquilleras, zijn altijd op zoek naar suiker van goede kwali-teit. In Ocotal, in het noorden van Nicaragua, organiseerde Vredeseilanden een overleg tussendeze vrouwen en de suikerboeren van de streek. “Kwaliteit en prijs. Dat zijn de dingen waar we opletten als we suiker kopen,” vertelden de rosquilleras. “Maar af en toe vinden we dode bijen in desuikerklompen. En als jullie ons hier in vuile, bezwete kleren suiker komen aanbieden... Tja, dan stellen wij ons toch vragen bij de hygiëne op jullie bedrijven!” De suikerboeren maakten lachend debelofte om vanaf nu een proper hemd aan te trekken. Ook lokale politici en klanten uit buurlandHonduras waren aanwezig op het overleg. Het was een startvergadering om de suikermarkt beter teorganiseren en de boeren een sterkere onderhandelingspositie te geven.

Hiervoor werken we samen met UNAG, de grootste boerenvereniging van Nicaragua. 36.000 kleine enmiddelgrote boeren zijn bij hen aangesloten. Vredeseilanden zal in een pilootproject samenwerkenmet een coöperatieve van 127 suikerrietboeren.

Suiker persen uit suikerriet is zware arbeid. In de werkplaats malen de mannen de rietstengels envangen ze het sap op. Dan warmen ze het sap op in een grote bak en gieten het vervolgens in grotesuikerblokken. Die panelas zien eruit als bakstenen. Momenteel sneuvelen bij dit proces nog veelbomen die als brandhout gebruikt worden, wat niet milieuvriendelijk is. Terwijl ze perfect de afval-resten van de rietsuikerplanten zouden kunnen gebruiken. Voorwaarde is dan wel dat er een nieuweoven komt. De suikerboeren hebben ook het plan om drie nieuwe suikerrietmolens te bouwen en zespaarden daarvoor al wat geld bijeen. Nu vragen ze aan de overheid om mee te investeren. Als zezich registreren als coöperatieve kunnen ze subsidies aanvragen (tot 60%). Vredeseilanden zal henhelpen bij dit papierwerk.

Een doorsnee suikerboer kan uit één oogst ongeveer 5.000 suikerblokken maken. Ze verkopen deblokken langs de grote wegen, in de winkels van het dorp of bij de gezinnen thuis. Omdat de suikereen hoge caloriewaarde heeft, is een belangrijk onderdeel van het dagelijks menu, zeker bij armefamilies op het platteland. Ook voor de boeren is het een interessant product. Zij die het verbouwen,halen gemiddeld 80% van hun inkomen uit de verkoop van panelas.

Maar ondanks de populariteit van de suiker en de winst die het voor de boeren kan opleveren, komener weinig suikerrietboeren bij. Het werk is zwaar en de boeren kunnen op hun ambachtelijke maniermaar kleine volumes verwerken. Zo kunnen ze niet of nauwelijks concurreren met de grote suikerriet-plantages.

26

Daarom maakte UNAG een plan om zich te richten op specifieke nichemarkten. Samenwerking metde rosquilleras is één mogelijkheid. Maar ook naar bruine korrelsuiker is er veel vraag, vooral op debiologische markt. Frisdrank producenten hebben altijd goeie suiker nodig en ook de koffiebrandersin Nicaragua voegen suiker toe aan bepaalde mengelingen. Maar de suikerproducenten zijn nog nietvoorbereid om die veeleisende markten te bedienen. Ook daar vragen ze ondersteuning vanVredeseilanden.

Om vooruitgang te boeken op kwaliteitsvlak moeten een aantal knelpunten van technische aardopgelost worden. Bijvoorbeeld het suikersap zuiver maken, de hygiëne in het algemeen verbeterenen de suiker aantrekkelijk verpakken.

Suikerriet is een plant die weinig last heeft van ziektes en plagen. De overschakeling naar een biologische productie is dan ook niet zo heel erg moeilijk. Omdat er een grote vraag is naar suikerop de biomarkt, willen een aantal suikerboeren het biocertificaat behalen voor hun panela. Een controleur uit Costa Rica zal de nodige vormingen geven. Die kosten zal Vredeseilanden voor een deeldragen. De eigenlijke kostprijs voor de controles op het bedrijf, zullen de boeren zelf dragen. Debedoeling is om binnen twee jaar het biolabel te hebben. Ze gaan ervoor.

www.vredeseilanden.be/nicaragua/suiker

27

Introductie van nieuwe ovens zal het gebruik van brandhout bij de suikerproductie overbodig maken.

VECO ANDINO

Sinds 2008 werken we nietmeer uitsluitend in Ecuador,maar sloten we nieuwesamenwerkingsverbanden afmet partnerorganisaties inPeru en Bolivia. In de Andesregio zal de focus liggen opkoffie- en groenteteelt.

Dit zijn onze partners in Ecuador:

• FAPECAFES (Federación Regional de Asociaciones de Pequeños Cafetaleros del Sur) verkooptkoffie voor de internationale en nationale markt. Ze startten ook met de export van bananen-chips voor de Franse markt. Fapecafes voldoet aan de internationale FairTrade criteria.www.fapecafes.org.ec

• FECAFEM (Federación de Asociaciones artesanales de Producción Cafetalera Ecológica deManabí). Ook een organisatie die zich toelegt op de verkoop van koffie op de internationale markt.Om niet afhankelijk te zijn van de verkoop van koffie, zoekt de organisatie ook naar ander produc-ten met een goed marktpotentieel. Er wordt gedacht aan aardnoten/pindanoten.

• SENDAS (Servicio para un desarrollo alternativo del Sur) en Chuya Mikuna werken samen aande productie en commercialisatie van groenten in de provincie Cañar. Directe verkoop aan consu-mentenorganisatie in Machala en Cuenca. De organisatie is ook zeer actief op het gebied vanmilieubeheer.

• Corporación de desarrollo “GRUPPO SALINAS” - www.salinerito.com• La Movemiento de Economía Solidaria del Ecuador (MESE)• El Colectivo Agroecológico en haar leden Probio en CEA (Coordinadora Ecuatoriana de Agro -

ecología). Zij werken rond de promotie van agroecologische producten.

De samenwerking met CEFODI (Corporación Esmeraldeña para la Formación y Desarrollo Integral),MESA DE CACAO en APROCANE (Asociacion de productores de la zona norte de la provincia deEsmeraldas) werd eind 2008 afgerond omdat we onze activiteiten in de cacao-keten de voorbije jarenafbouwden. Dit jaar werkten we ook voor de laatste keer samen met Petrino.

28

ECUADORPERU

BOLIVIA

In Peru werken we voorlopig met één organisatie samen:

• ANPE (Asociación Nacional de Productores Ecológicos)

In Bolivia ondersteunen we twee organisaties:

• AOPEB (Asociación de Organizaciones de Productores Ecológicos de Bolivia) • Centro de Información e Intercambio para la Agricultura Ecológica (AGRECOL)

En over de landsgrenzen heen ondersteunen we, net als in Centraal Amerika ook MAELA, de Latijns-Amerikaanse agroecologische beweging.

29


Onze partner -organisatie Chuya Mikuna (‘Schoon voedsel’) legt zich toe op de productie en verkoop van groenten.

Schitterende bondgenoten: de alliantie van Chuya Mikuna met andere milieubewuste producenten organisaties

Wie in 2006 bij de boerenorganisatie Chuya Mikuna op bezoek kwam,zou er de dynamische leiders ontmoet hebben. Ze roeiden tegen destroom in om een plaats te proberen veroveren op de schappen van dereuzen op de voedselmarkt in Ecuador: Supermaxi en Mi Comisariato.De leiders van Chuya trokken het zich niet aan hoe hard de voor -waarden waren die de supermarkten hen oplegden om hun groenten teverkopen in de rekken. Ze trokken het zich niet aan dat één van dedirecteurs botweg vertelde dat “15% van de geleverde groenten niet betaald zou worden omdatdie ongetwijfeld slecht zouden zijn”. Ze deden alsof het hen niet kon schelen dat de directeur degroenten in ontvangst nam zonder ze zelfs maar een blik te gunnen... Terwijl het groenten waren diemet zoveel zorg gekozen waren en met zoveel liefde biologisch gekweekt.

Alle leiders en leden van Chuya Mikuna geloofden nochtans rotsvast in de kwaliteit van hun produc-ten. “Laat de consumenten ervan proeven, en ze willen geen ander merk meer”, was hun overtuiging.Maar hoe moesten ze het aan boord leggen om mensen hun producten te leren kennen? De grotewarenhuizen Supermaxi en Mi Comisariato hielden nog eens 5% extra van de winst van hun groen-ten af voor publiciteit, maar in hun folders hadden ze haast nooit over de voordelen van milieuvrien-delijke producten. Hoe moesten ze het dan doen? Hun mooie verse groenten lagen immers gewoontussen al dat fast food dat in het warenhuis verkocht werd? Ze besloten dan maar om een eigen campagne op te zetten. Ze maakten brochures, spandoeken en lieten de mensen proeven. En ze warener zeker van dat het zou lukken om de klanten te overtuigen om hun producten te kopen, want degroenten waren vers en ze zagen er mooi uit. En ze wilden doorzetten maar de voorwaarden van desupermarkten vonden ze toch heel erg hard: zomaar 20% van de prijs afstaan, vonden ze een te zwarelast om te dragen…

Het probleem kwam op tafel tijdens een van de vergaderingen van de Chuya. Hoe kon dit opgelostworden? Hoe konden ze uit die oneerlijke cirkel komen die de kracht en de middelen van de boerin-nen van Chuya afroomde? Marcelo, een medewerker van de lokale ngo SENDAS, die de boeren meebegeleidde in het hele proces, zat er peinzend bij. Terwijl de boerenleiders opgewonden zaten te praten over het probleem van hun commerciële relatie met Mi Comisariato, zat hij te denken aan devrouwen uit de arme buitenwijken van de stad die elke dag opnieuw moesten knokken om het levenvan hun familie te verbeteren. Niet dat hij geen interesse had voor het thema van de Chuya, maarhij bedacht dar er misschien wel ergens een band te leggen was. Tenslotte besloot hij de mensen vanChuya te vertellen dat hij een tijdje voordien op een bijeenkomst een vrouwenorganisatie had lerenkennen uit Machala, in de kuststreek van Ecuador. Een heel dynamische organisatie die groentenkochten op de grootmarkt en ze in manden verder verkochten, aan een eerlijke prijs, aan vrouwenmet weinig middelen. Veel meer moest hij niet vertellen, iedereen die in de vergadering zat, had meteen weer nieuwe glans in zijn ogen.

De verantwoordelijken van Chuya legden de eerst contacten met de verantwoordelijken van de vrouwenbeweging. Iedereen was gemotiveerd. De vrouwenorganisatie praatte al een tijdje over “soli-daire economie” en over de noodzaak om de banden van solidariteit tussen de stad en het platte-land uit te breiden. Ze spraken over hun voedselmanden en over de nood aan gezonde voeding: sla,snijbiet, aardappelen, tomaten, fruit, enz. hadden ze nodig. Ze hadden al enkele pogingen gedaanmet andere boerenorganisaties, maar dat was niet echt goed gedaan omdat er te weinig continuïteitwas in de aanvoer of te weinig volume gedurende het ganse jaar. Toen het eerste gesprek was afge-lopen, was iedereen overtuigd. De producenten van de Chuya zouden zoiets aankunnen, ze haddeneen goed opkoopsysteem, hadden zich in de loop der jaren goed kunnen organiseren, en ze kondenhun productie goed plannen.

30

De samenwerking tussen de vrouwenorganisatie en Chuya was een start, maar alleen zouden zehet niet klaarspelen. De boerinnen van Chuya Mikuna teelden immers maar 10 van de 17 groentendie de vrouwen wensten. Bovendien moesten ze rekening houden met de strenge winters. Af en toegebeurde het dat een deel van de groenten verloren ging door de kou.

Dus gingen ze op zoek naar partners. In de vergaderingen van het netwerk Tierra y Canastas (‘gronden manden’), maakten ze kennis met de ACT, een producentenorganisatie van bioaardappelen inChimborazo. Meteen werden de eerste vertrouwensbanden gesmeed. De ACT bracht een bezoek aanChuya en het ging ook andersom. Ze werkten samen criteria uit voor hun handelsrelatie. Franklin,een van de verkoopsverantwoordelijken van Chuya Mikuna vertelde het volgende aan zijn nieuwevrienden: “onze organisatie maakt geen winst met de verkoop van jullie aardappelen. Wij bepalensamen de prijzen die we betalen aan jullie boeren en boerinnen aan de hand van de productiekost,en daar tellen we 30% bij voor de logistiek. We willen een goede prijs voor de producent. En bij deprijs voor de consument wordt nog een percentage gerekend voor de transportkosten.” Na de ACT worden nog andere akkoorden gesloten met verschillende organisaties, opnieuw metdezelfde dynamiek van vertrouwen en openheid, en zo begon de verkoop van de manden met groen-ten aan de vrouwenorganisatie.

Momenteel verkoopt Chuya Mikuna bijna 95% van de producten van de aangesloten organisaties enbetaalt ze eerlijke prijzen aan honderden producenten uit verschillende provincies van Ecuador. Maarhet is niet altijd eenvoudig geweest. Op momenten dat de prijs van de aardappelen plots steeg bijvoorbeeld, verkozen de producenten vaak om zelf hun producten rechtstreeks op de markt te ver kopen in plaats van via Chuya. Dan moesten er nieuwe akkoorden gemaakt worden. Maar hoe danook, op het eind van het jaar 2008, zijn de leiders van de Chuya fier dat ze er in geslaagd zijndie allianties te vinden. Schitterende bondgenoten die het nu mogelijk maken dat elke twee weken100 manden met groenten aan de vrouwenbeweging geleverd worden en dat de inkomens van demilieu bewuste producenten van Ecuador daarmee verbeteren.

www.vredeseilanden.be/ecuador/chuyamikuna

31

“Laat de consumentenvan onze groentenproeven, en ze willenniets anders meer.” Nu levert ChuyaMikuna groente -manden aan vrouwengroepen inverschillende steden.

VECO LAO

In Laos laat de overheid het niet toe datlokale boerenorganisaties zich ontwikkelenbuiten de officiële instanties. Zich alsbedrijf registreren is wel mogelijk. Van daardat Vredeseilanden in het noorden van Laos18 farmer group enterprises (be drijfjesvan boerengroepen) ondersteunt in de districten Meung, Tonpheung, Houaysay envoor het laatste jaar ook in Paktha. Zij ver-werken en verhandelen maïs, pindanoten enthee. We werken er ook nauw samen met dedistrictsoverheden in die vier districten.

Vroeger verslaafd, vandaag bedrijfsleider

Noord-Laos is pijlsnel aan het veranderen. Mensen woonden in geïsoleerde dorpen tegen de ruwe bergen. Nu worden er wegen aangelegd, waterkrachtcentrales gebouwd en rubberplantages aan -gelegd. Buitenlandse firma’s komen binnenmarcheren vanuit China, Vietnam en Thailand. Ze willeninvesteren in grootschalige plantages. Rubber, maniok en maïs. De Laotiaanse regering geeft hen hetland in concessie en de taksen zorgen ervoor dat het nationale BNP opgekrikt wordt.

Tegen deze pletwalsen kunnen de ongeletterde en straatarme boeren vanzelfsprekend geen tegen -gewicht bieden. In de jaren ’80 werden heel wat van de etnische minderheden gedwongen verhuisduit de bergdorpen naar nieuwe gronden in de lager gelegen delen. De Laotiaanse overheid wilde hiermee de toegang tot gezondheidszorg en onderwijs voor de achtergestelde bevolkingsgroepen verbeteren. En het was mooi meegenomen dat ze de bevolking zo beter kon controleren. Maar de verhuis haalde ook de hele levenswijze van de mensen overhoop. In eerste instantie leidde dit tothonger. Om aan de ellende te ontsnappen, grepen veel mensen naar opium en amfetamines die vanuit Thailand het land worden binnengesmokkeld.

In 2004 begon Vredeseilanden haar Voedsel voor Werk programma. In een derde van de dorpen waarVredeseilanden werkte, waren mensen verslaafd aan opium. Vredeseilanden stelde aan de boeren diebereid waren om af te kicken een keihard ontwenningsprogramma voor. Als ze dit konden doorlopen,hadden ze recht op opleiding. Ook de dorpen die begeleiding en ondersteuning van Vredeseilandenvroegen, konden dit krijgen op voorwaarde dat er komaf gemaakt werd met de opiumteelt.

Vorig jaar schreven we al in ons jaarverslag dat dit programma een succes was. Alle dorpen hebbennu voedseloverschotten. Maar kunnen mensen ook echt leven van hun landbouw en er een goed inkomen uit halen? Ze hebben weinig opties. Ofwel kunnen ze een contract afsluiten met een firmadie hun onverwerkte producten aan een lage prijs afneemt. Ofwel kunnen ze stoppen met hun eigenactiviteiten op het veld en als landarbeider op een grote rubberplantage gaan werken. De Chinezengeven hen hiervoor... 10 euro startpremie.

Is er een andere weg? Twee jaar geleden begon Vredeseilanden boeren te stimuleren om in groepkleine bedrijfjes op te starten. Dit werk begint nu zijn vruchten af te werpen. Eind 2008 waren18 ondernemingen actief. Ze verwerken pindanoten, maïs of thee.

32

LAOS

VIETNAM

INDONESIË


Zo is er een maïsgroep in Ban Si Done Nyaeng. 11 leden hebben hun spaargeld bij elkaar gelegd alsstartkapitaal. Zij zijn de aandeelhouders. Mr. Noi Lat, de voorzitter, legt uit: “We hebben het aange-durfd om ons samen als bedrijf te laten registreren. Daarvoor vereist de overheid een minimum bedragvan 100.000 dollar. Geen klein bedrag. Maar het is ons zelfs gelukt om met een startkapitaal van120.000 dollar te beginnen, door alles samen te leggen: de waarde van ons land, onze huizen, eengrote tractor, twee vrachtwagens en zes motorbootjes. Nu hebben we het recht om maïs vanuit onzedorpen rechtstreeks naar Thailand te exporteren.”

“Hun business draait goed,” vertelt Stuart Ling, die het programma van Vredeseilanden in Laos coördineert. “De groep startte in 4 dorpen. Nu zijn er mensen uit 12 dorpen bij betrokken. In hetkleine fabriekje halen ze de korrels uit de maïskolf, ze onderhandelen met de Thaise handelaars, maarze leveren ook zaden aan de boeren en zorgen voor opleiding.”

“Maar toch zijn dit nog heel zwakke bedrijfjes,” gaat hij verder. “Je moet weten dat het analfa -betisme hier heel hoog is. In één dorp waar we begonnen te werken, vond ik amper twee geletterdemensen... Voor hen betekent de start van een bedrijf een enorme uitdaging. Ze moeten de wet -geving leren kennen, ze moeten iemand vinden om de boekhouding te doen, ze moeten een busi-nessplan opstellen. Dat vraagt een enorme bijscholing: van quasi-landarbeiders moeten ze zichomvormen tot echte ondernemers. De uitdaging is groot. Het zou kunnen dat enkele bedrijfjes er binnen een paar jaar niet meer zijn. Maar hoe dan ook heb ik het gevoel dat we op deze manier bijdragen aan het verhogen van de weerbaarheid van de mensen. Andere ngo’s die in Laos werkenvolgen onze activiteiten trouwens op de voet. En we delen onze ervaringen maar wat graag.”

www.vredeseilanden.be/laos

33

Een bedrijf opstarten betekent voor deze ongeletterde boeren een enorme vooruitgang.

VECO VIETNAM

In Vietnam zijn de landbouwdiensten vande districtsoverheden onze voornaamstepartners. We werken samen in de noorde-lijke districten Lang Son, Son Duong, VanQuan, Yen Lap, Binh Gia en Viet Tri.

Volgens de activiteiten spreekt ons team dan één of meerdere diensten van het district aan:Agricultural Extension Stations (landbouwvoorlichtingsdiensten), Plant Protec tion Station, VeterinaryStations, Agricultural and Rural Development Departments. Ook werken we er samen met de officiëleboerenverenging van het district.

Nieuw is onze samenwerking met de Vietnam Standard and Consumers Association (VINASTAS).Deze consumentenorganisatie geeft informatie aan consumenten, behandelt klachten en probeert dewetgeving bij de regering te beïnvloeden ten gunste van consumenten.

Weet wat je eet?!

In China zijn de voorbije maanden honderden baby’s gestorven nadat ze melk met giftige melaminedronken. Maar ook in Vietnam halen voedselschandalen de krantenkoppen en tv-journaals. De voor-bije jaren zijn duizenden mensen ziek geworden door het eten van vergiftigde groenten.

Ook Hien van het Vredeseilanden kantoor twijfelt als ze naar de markt gaat om haar groenten tekopen. “Hoe kan ik er nu zeker van zijn dat deze tomaten gezond zijn?”

De consumenten in Vietnam mochten lang trots zijn op hun gezonde keuken, die vooral bestaat uitgroenten en andere verse ingrediënten. Elke morgen rijden duizenden boeren in hun camionette, metde fiets of scooter naar grote steden als Hanoi om er de straatverkopers te bevoorraden.

Het aantal stedelingen groeit spectaculair in Vietnam. Sinds de jaren ’90 kent het land een enormeeconomische ‘boom’ die ervoor zorgde dat meer en meer mensen van het platteland wegtrekken. Aldie monden in de steden moeten gevoed worden en dus is een hoge opbrengst op de velden nood-zakelijk. Daarom spuiten de boeren kwistig rond met allerlei chemicaliën.

Velen zijn zich wel degelijk bewust van de gezondheidsrisico’s. “Mijn familie eet niet van de groenten die ik elke dag naar de markt breng,” geeft mevrouw Dung toe. Zij is één van de boerinnendie meewerkte aan een recente enquête van Vredeseilanden. “We hebben een kleine groentetuin waarwe zonder pesticiden kweken. Die groenten gebruiken we in onze eigen keuken.”

De gevolgen van het overmatig gebruik van pesticiden zijn dramatisch: in de periode 2001 tot 2005zijn ongeveer 23.000 ernstige ziektegevallen genoteerd. De publieke ongerustheid is enorm en deoverheid nam vorig jaar maatregelen. Zo bakende ze “zones voor veilige groenten” af. Dat zijn zoneswaar de boeren verplicht worden om met een minimum aan pesticiden hun gewassen te telen. Maar

34


LAOS

VIETNAM

INDONESIË

wie garandeert dat deze groenten in de vrachtwagen niet gemengd worden met groenten uit de niet-veilige zones? Wie controleert de boeren? Hoe herken je gezonde veilige groenten op de markt?

Vredeseilanden werkt sinds vorig jaar samen met de consumentenorganisatie VINASTAS, zeg maar delokale Test Aankoop. Samen deden ze een onderzoek naar het consumentenvertrouwen in groenten.Scepticisme haalt de bovenhand. “We vertrouwen de labels van de overheid niet”, zeggen consumen-ten in koor. In de kranten verschenen berichten van boeren die het label van ‘veilige groente’ gewoonvan ambtenaren konden kopen. “We moeten dus zelf onze families beschermen. Daarom vertrouwenwe enkel de groenten die je rechtstreeks kan kopen van de boerinnen en niet de groenten van devele straatverkopers,” was een ander veelgehoord geluid.

Onze medewerkers gingen ook op bezoek bij de vier supermarkten van Hanoi. Die hebben een rek metbiologische groenten. Maar niemand kon hen precies vertellen waar die groenten vandaan kwamen... Vredeseilanden heeft al jaren een stevige werking op het Vietnamese platteland ten noorden vanHanoi. Ook VINASTAS heeft lokale afdelingen in deze gebieden. Ze besloten om samen te werken aantransparante en betrouwbare verkoopskanalen voor groenten. Twee kleine boerengroepen maakten albeloftes om zich aan regels rond voedselveiligheid te houden. Nu zal Vredeseilanden proberen om dieboerengroepen in contact te brengen met consumenten in de steden en bedrijven in de buurt.

In Lang Son zetten ze alvast een eerste stap. VINASTAS organiseerde er een bijeenkomst voor ambte -naren, boerengroepen, hoteleigenaars, bedrijfsleiders en vrouwengroepen. Tijdens de theepauze spra-ken twee hoteleigenaars een boerengroep aan. Die wisten niet dat er in hun buurt veilige groentente vinden waren en waren erg geïnteresseerd. Meteen sloten ze een contract voor 200 kg groenten.

Dit jaar zullen VINASTAS en Vredeseilanden samen zoeken naar een betrouwbaar systeem om con -sumenten en boeren samen afspraken te laten maken over veilige manieren om groeten te kweken.Zo krijgen de consumenten meer garantie dat de groenten die ze eten wel degelijk veilig en gezondzijn.

www.vredeseilanden.be/vietnam/veiligegroenten

35

Voedselschandalenhalen de kranten -koppen in Vietnam:“We willen veiligegroenten kunnen kopen, maar vertrouwen de labelsvan de overheid niet.”

VECO INDONESIA

Ons programma in Indonesië is al jarenhet grootste, zowel op het gebied vanaantal partners als qua geografischespreiding. We kozen ervoor om ons pro-gramma in Indonesië wat in te krimpenzodat we beter en intensiever kunnensamenwerken met onze partnerorganisa-ties.

Daarom werd de samenwerking met deze 11 partners geleidelijk aan afgebouwd en eind 2008 stop-gezet:

• Yayasan Pembina Masyarakat Pedesaan (YPMP)• Yayasan Lembaga Pengembangan Wilayah Tana Ai (YLPM-Bangwita)• Yayasan Sambirio• Yayasan Bina Cempe (YBC)• Lembaga Studi Pengkajian Lingkungan (Lespel)• Yayasan Sosial Nusantara (Yanusra)• Yayasan Bina Sejahtera (YBS)• Yayasan Pengkajian dan Pemberdayaan Rakat (YP2R)• Lembaga Pengamabangan dan Pemberdayaan Masyarakat AL-Azhar Kediri (LPPMA Kediri)• Lembaga Penelitian dan Pengembangan Sumberdaya Lingkungan Hidup (LPPSLH)• Lembaga Pengembangan Potensi dan Keswadayaan (BABAD)

De producten waarop we vandaag en in de toekomst inzetten zijn rijst, pindanoten, koffie, cacao encashewnoten. We werken hiervoor nog voornamelijk met lokale ngo’s en niet met boerenorganisatieszoals in de andere landen het geval is. Boerenorganisaties zijn in Indonesië een recent fenomeen.Onder het bewind van Soeharto waren boerenorganisaties niet toegelaten. Het was pas na zijn valeind jaren ’90 dat mensen zich vrij mochten organiseren. Eind 2008 sloten we onze eerste partner-overeenkomsten met twee boerenorganisaties die vanaf volgend jaar onze steun zullen krijgen.

36

INDONESIË

De partners waarmee we de komende jaren zullen samenwerken zijn:

Op het eiland Java:

• Lembaga Studi Kemasyarakatan dan Bina Bakat (LSK-BB), in het district Boyolali• Yayasan Pengembang Kreatifitas Generasi Muda (YPKGM), in Lumajang• Lembaga Pengkajian Kemasyarakatan dan Pembangunan (LPKP) • Lembaga Pengembangan Partisipasi Demokrasi dan Ekonomi Rakyat (LP2DER)

Op het eiland Sulawesi:

• Yayasan Duta Pelayan Masyarakat (YDPM), in het district Mamasa• Yayasan Jaya Lestari Desa (JALESA), in het district Toraja• Yayasan Komunitas Indonesia (YAKOMI), in het district Mamasa

Op het eiland Flores:

• Yayasan Komodo Indonesia Lestari (Yakines), in Manggarai• Yayasan Tana Nua (YTN), in Ende• Delegasi Sosial (Delsos), in Manggarai• Yayasan Mitra Tani Mandiri Ngada (YMTM-Ngada)• Lembaga Advokasi Masyarakat (LAPMAS), in Ngada• Yayasan Ayo Indonesia (YAI), in Ruteng• Yayasan Ayu Tani (YAT), Flores Timur

Op West-Timor:

• Yayasan An Feot Ana (YAFA), in het district TTU• Yayasan Mitra Tani Mandiri (YMTM), in het district TTU

Op het eiland Bali werken we met Yayasan Bali Organic Association (BOA), een consumenten -vereniging.

Daarnaast werken we voor het politiek werk op nationaal niveau vooral samen met:

• People’s Coalition for Food Sovereignty - Koalisi Rakyat untuk Kedaulatan Pangan (KRKP)• Aliansi Petani Indonesia (API), bekend van hun strijd rond landrechten• The Indonesian Organic Farming Network – Jaringan Kerja Pertanian Organik (JAKER-PO), de

beweging van biologische landbouw

37


Biorijst, gewoon de beste oplossing

Journalist Jan Bosteels ging de voorbije zomer op reis naar Indonesië. Niet naar de surfstranden in Bali,maar om er met boeren, handelaars en consumenten te praten die actief zijn in het programma vanVredeseilanden. Dit is zijn rijstverhaal uit Boyolali op het eiland Java.

Jarenlang vergiftigden de boeren van Dinglo zichzelf, hun omgeving en de consument met chloor -gebleekte pesticiderijst. Nu ze biorijst kweken, zijn ze zelf gezonder en welvarender en hun klantentevredener.

Rijst is het belangrijkste voedingsgewas van Indonesië. ’s Morgens, ’s middags en ’s avonds staat errijst op het menu. Doorgaans witte, industriële rijst, die is opgepept met chemische meststoffen enna het oogsten in sommige gevallen met behulp van chloor wordt gebleekt om witter dan wit te zijn.Maar niet in het Javaanse district Boyolali, waar boeren met de hulp van de boerenvereniging LSKBBoverschakelden op duurzame landbouw. Van de 860.000 inwoners van Boyolali leeft 31% onder de armoedegrens, wat betekent dat ze eeninkomen hebben van minder dan 1 dollar per dag. Reden genoeg voor VECO-partner LSKBB om deboeren te helpen bij de kweek, verwerking en verkoop van hun rijst. De door de zon getaande CiptoMulyatno is de leider van de boerenvereniging van Dinglo, een idyllisch dorp niet ver van Solo. Westaan in een rijstveld en hij strijkt met zijn rechterhand door de groene rijstplanten. ‘Wij hebbenaltijd rijst gekweekt hier. Vanaf de jaren zeventig weliswaar met behulp van kunstmest en pesti -ciden.’Cipto heeft geen goed woord over voor pesticiden. ‘Ze zorgden voor hogere productiekosten en hetland werd droger. Bovendien ontwikkelde ik astma na het sproeien. In heb zelfs eens een soort epileptische aanval gehad, waarschijnlijk door dat gif in te ademen. Neen, ik gebruikte geen maskerof andere bescherming.’ Over de biorijst niets dan goeds. ‘We fabriceren ons eigen bestrijdings middelvolgens een traditioneel recept. Er worden onder andere tabaksbladeren in verwerkt. We vervaar digenook onze eigen meststof met koeienmest en compost. De productiviteit van het land is verhoogd, wekrijgen een betere prijs voor onze rijst en de smaak is ook beter. Ik zou het aan elke boer aanraden.’In zijn woonkamer toont Cipto me het analyseverslag van een universitair labo, waaruit blijkt dat degrond 0,0 % pesticiden bevat.

Directe verkoopIn de rijstbusiness blijft van oudsher veel geld kleven aan de handen van tussenpersonen en groot-handelaars. Om een betere onderhandelingspositie te verkrijgen, verenigden de boeren zich in eenorganisatie die de rijst in het groot verkoopt of rechtstreeks, zonder tussenpersonen. Zo wordt debiorijst van Dinglo buiten de rijstmarkt van Solo om verkocht aan de kleinhandel, aan de fastfood-keten KFC (Kentucky Fried Chicken) en aan consumentengroepen. Met name die laatste blijken eenslimme zet in de marketing van de rijst. Aris van de LSKBB heeft een ontmoeting belegd met de vrouwen van blok 3, een buurt die hij omschrijft als een lower middle class-wijk van Solo. Al tweejaar komen deze vrouwen geregeld samen om rijst in te slaan die hier rechtstreeks door de boerenwordt geleverd. Onder leiding van Yayuk praten ze over de kwaliteit van het aangeboden product.Deze vrouwen zijn uitgegroeid tot bewustere consumenten, die zich vragen stellen over de gezond-heidsimpact van niet-biologisch geteelde producten. En wat nog belangrijker is, ze steken met hunenthousiasme hun buren aan die op hun beurt de rijst van de boeren van Dlingo leren appreciëren. ‘Deze dames zijn onze beste klanten’, zegt Aris. ‘De upper middle class-vrouwen kopen hun biorijstliever in de supermarkt, waar hij dubbel zoveel kost maar in een mooiere verpakking zit. Ook al wetenze maar al te best dat het om exact dezelfde rijst gaat.’

38

Ondertussen op het eiland Flores Ook Yayasan Komodo Indah Lestari (Yakines) – een andere partner van Vredeseilanden – is zich sindskort bewust van de meerwaarde van biologische rijst. De productie loopt goed, maar er zijn nogveel uitdagingen op vlak van marketing. In 2005 begon Yakines met een winkel waar biologische producten aan een lagere prijs dan gemiddeld verkocht worden. Maar dat was niet zo’n succes.

Toch bleven de mensen van Yakines ervan overtuigd dat gezond voedsel ook beschikbaar zou moeten zijn voor mensen met minder geld. Daarom besloten ze een onderscheid te maken in rijst -variëteiten. Wojalaka en Rindeng classificeerden ze als “A-kwaliteit”. Sipagang en IR64 daarentegenwaren “B-kwaliteit” en worden voor een lagere prijs verkocht. Door dit onderscheid te maken kondenze zich op verschillende markten gaan richten. En om uit te vissen welke variëteiten hun klanten hetlekkerst vonden, organiseerden ze smaaktesten in maart 2008.

Deze ontmoeting met consumenten betekende een omslagpunt voor Yakines. Ze ontdekten dat deklanten een hogere prijs accepteren als ze ervan overtuigd zijn dat het product van goeie kwaliteiten echt ‘speciaal’ is. Yakines leerde ook dat de beschikbaarheid van biorijst in de winkels een groterol speelt in de prijsbepaling. De boeren van hun kant willen er zeker van zijn dat ze een goeie prijsvoor hun rijst krijgen. Na de ontmoeting werd dan ook de Vereniging van Rijstboeren van Lemborgevormd. Zij hebben de taak opgenomen om een constante aanvoer van biorijst aan de winkels teverzekeren en om te onderhandelen over de prijs.

U kan de volledige Indonesië Reporter, met alle verhalen van Jan Bosteels, bestellen [email protected] of tel 016/31 65 80.

www.vredeseilanden.be/indonesie/rijst

39

Cipto Mulyatno: “Ik werd ziek van het spuiten met pesticiden. Nu fabriceren we ons eigen bestrijdingsmiddel volgens traditioneel recept. De verkoop van onze biorijst loopt goed.”

IEDEREEN ZIJN DAGELIJKS BROOD?

Een Indonesische vriend van me vroeg aan zijn Europese collega of hij het niet saai vond omiedere dag brood te eten. Zijn Europese collega antwoordde: “Wel, het is net zoals jullie Indo -nesiërs, die alle dagen rijst eten: ’s morgens, ’s middags en ’s avonds.”De gustibus non est disputandum, zegt het Latijns gezegde. Over smaken valt niet te discussië-ren. Maar ze kunnen wel sterk bepaald worden door cultuur en gewoontes. En die worden meebepaald door de natuur.

Vroeger had je in Indonesië verschillende consumptiepatronen, die overeen kwamen met watgroeide op de verschillende eilanden. Die patronen werden midden de jaren ’80 plotseling door-broken. Toen lanceerde de overheid haar groene revolutie met een stevige campagne om rijstte kweken en te eten. Oude teelten verdwenen. Sindsdien staat Indonesië bijna synoniem aanrijst. Van Sabang in het extreme westen tot Merauke in het verre oosten van ons immense land,overal vind je rijst.

Maar op bepaalde plaatsen is er niet genoeg rijst voor iedereen. En dat werd vorig jaar nog erger.De voedselcrisis trof niet alleen Indonesië. De hele wereld heeft het gevoeld en iedereen ishet erover eens dat er een oplossing moet komen. Meer investeringen, nieuwe landbouwtechno -logieën, meer opleidingen voor boeren. Deze en andere beloftes werden gemaakt. Maar er is nogiets anders dat belangrijk is: het terug promoten van traditionele gewassen als basisvoedsel.

Het herintroduceren van oude gewassen en oude variëteiten van rijst kan één van de methodeszijn om te zorgen voor onze voedselzekerheid. Zo ben je niet meer afhankelijk van één productof één zaadleverancier. Indonesiërs moeten af van hun afhankelijkheid van rijst. En de Euro -peanen ook van brood. Het motto van de FAO (Wereld Voedsel Organisatie) is “Fiat panis”, laater brood zijn. Maar nog belangrijker is “fiat nutrimens”, laat er voedsel zijn.

Anna Hasbie, VECO Indonesia.

40

Maatschappelijk draagvlakIn Vlaanderen is Vredeseilanden een sterk en bekend merk. De organisatie kan rekenen op een trouwmaatschappelijk draagvlak. Elk jaar komen in januari duizenden vrijwilligers in actie voor Vredes -eilanden. Jong en oud verkopen ieder jaar in januari gadgets zoals onze sleutelhangers aan duizen-den sympathisanten. Zij vormen de onmisbare steunberen voor het werk van Vredeseilanden en onzepartnerorganisaties en ze geven ons recht van spreken.

Het draagvlak van Vredeseilanden in cijfersMensen hebben zich op diverse manieren actief ingezet voor Vredeseilanden in 2008: • Ongeveer 12.000 mensen werkten mee aan de campagne.• 1.000 lopers namen deel aan de Loop naar Afrika.• 460 mensen keken naar de film ‘Geen eten zonder bonen’ op mijnvredeseilanden.be.• 8.890 leerlingen van secundaire scholen keken naar de film ‘Geen eten zonder bonen’ in de school.• Minstens 3.000 jeugdverenigingsleden deden mee aan Foodhunt.• 50 vrijwilligers van Vredeseilanden zijn actief in een trekkersgroep van FairTradeGemeenten.• 35 vrijwilligers van Vredeseilanden zijn actief in de Raad van ontwikkelingssamenwerking in hun

gemeente.• 390 kernvrijwilligers zijn lokale ambassadeurs van Vredeseilanden.• 71 leerlingen van vijf pilootscholen werken als trekkersgroep mee aan Change the Food. Zij acti-

veerden op hun beurt méér dan 2.500 medeleerlingen.

Vredeseilanden bereikte met een inhoudelijke boodschap:• 310.000 luisteraars via de radio;• 760.000 kijkers via televisie;• 600.000 lezers via kranten en tijdschriften;• 40.000 mensen kregen persoonlijk een folder overhandigd tijdens de campagne;• 20.000 mensen op festivals;• 8.000 mensen ontvingen reporter-Magazine en activiteitenverslag;• 5.090 abonnees op de elektronische nieuwsbrief;• 340 unieke externe bezoekers per dag op de diverse Vredeseilanden sites (totaal: 120.000 bezoe-

kers).

41

Vred

esei

land

en i

n Vl

aand

eren

3

Vredeseilanden kon in 2008 rekenen op de financiële steun van• 8.292 donateurs die één of meerdere giften overmaakten;• Zo’n 106.000 mensen die een sleutelhanger of een ander gadget kochten tijdens het campagne-

weekend.

Pers en MediaIn 2008 werden verschillende gerichte persacties gedaan of persberichten verstuurd. Daarnaast werden media en journalisten ook geïnformeerd rond de thema’s waarover Vredeseilanden interes -sante inhoud kan leveren. In de loop van het jaar werden daar de eerste vruchten van geplukt.Getuige daarvan de hierboven vermelde bijdragen, en daarnaast ook verschillende (kleinere) berich-ten verspreidt via verschillende media (Belga, MO*, kranten- en weekbladen).De thema’s en programma’s van Vredeseilanden kwamen aan bod in verschillende inhoudelijke arti-kels en reportages in zowel geschreven als gesproken media.

Le nouveau Vredeseilanden est arrivéOp 4 oktober werd in Leuven een evenement georganiseerd waarbij de vernieuwde positioneringvan Vredeseilanden op een duidelijke en appellerende manier werd voorgesteld aan de verschillendestakeholders. Het evenement telde méér dan 350 enthousiaste deelnemers.

WebsiteDe Vredeseilanden-website is verder uitgebouwd tot een centrale draaischijf met vertakkingen naarverschillende on-line-activiteiten.Sinds september 2008 is er een aparte vrijwilligerssite mijnvredeseilanden.be. Voordien was dit eenonderdeel van de algemene Vredeseilanden-site.In 2008 bedroeg het totaal aantal unieke bezoekers per dag van beide sites 340. Dat is opnieuween aanzienlijke stijging t.o.v. 2007, 269 unieke bezoekers per dag voor de geïntegreerde site (metvrijwilligerspagina’s). Deze cijfers betreffen externe bezoekers, personeelsleden van Vredeseilandenkomen niet in deze statistieken voor.

42

De meertalige, algemene website van Vredeseilanden werd ook inhoudelijk aangepast:• Algemene info over de organisatie (Vertaling basisteksten, zie ook hoger);• Korte land- of regio-info, verwijzing naar sites VECO-kantoren;• Focus op enkele cases;• Beschikbaar in Engels, Spaans, Frans.Voor de Zuid-informatie wordt voortaan ook geput uit de inhoud die wordt aangeleverd door de communicatie-medewerkers van de Vredeseilanden-kantoren

Een duurzame keten, van boer tot supermarktVanzelfsprekend dragen ook de bedrijven een cruciale verantwoordelijkheid, zowel de handelaarsals de verwerkingsindustrie en de grootdistributeurs. Als ze werkelijk maatschappelijk verantwoordwillen ondernemen, zullen ze natuurlijk financieel winstgevend moeten zijn. Maar evengoed zullenze mee moeten waken over een sociaal en ecologisch duurzame landbouw. Essentieel is dat de boeren, die helemaal vooraan in de keten het voedsel voortbrengen, hun rechtmatige plaats krijgen.Ze moeten erover waken dat landbouwers loon naar werken krijgen en in goede omstandigheden kunnen boeren.

In Vlaanderen werkt Vredeseilanden daarom aan de analyse en ontwikkeling van duurzame landbouw-ketens i.s.m. de distributie.Vredeseilanden zet ook projecten op voor het stimuleren van een favorabele politieke en economi-sche omgeving vanuit de eigen praktijk rond duurzame landbouwketens. Dit gebeurt o.a. via multi -stakeholderplatforms (cfr Kauri), uitwisselingen, colloquia, campagnes,...Daarnaast gaat ook veel aandacht naar projecten die het aankoopgedrag van consumenten ten voor-dele van producten uit duurzame landbouw stimuleren.

Fairtradegemeenten Fairtradegemeenten (FTG) speelt in op beschikbaarheid en aankoop van duurzame producten uitzowel de eerlijke handel als uit duurzame landbouw. In 2008 schreven 37 nieuwe gemeenten zich invoor de campagne. Dat brengt het totaal aantal gemeenten die meewerken aan FTG op 173 (eind2008). In 2008 behaalden 21 gemeenten de titel FTG, wat het totaal aantal gemeenten met titel eind2008 op 62 brengt.

43

Een vergelijking tussen gemeenten zonder titel en gemeenten met titel, illustreert de impact van decampagne. Titelgemeenten hebben drie keer meer plaatselijke actoren overtuigd dan gemeentendie de titel nog niet hebben. Met uitschieters zoals 10 keer meer horecazaken, 7 keer meer scholenen 6 keer meer bedrijven. In titelgemeenten kunnen inwoners terecht in gemiddeld meer dan 11 win-kels en 7 horecazaken. De campagne bereikt drie soorten winkels: Wereldwinkels (15 %), supermark-ten (39 %). De overige 46 % bestaat uit buurtwinkels, bakkers, slagers, drankenhandels, bioshops,...Cijfers over de verkoop van producten zijn er op dit moment nog niet. Vredeseilanden is vertegenwoordigd in de nationale stuurgroep van Vredeseilanden en krijgt van destuurgroep het mandaat om initiatieven, tools,... uit te werken die criterium zes ondersteunen.

• 18 nieuwe gemeenten besteedden aandacht aan criterium 6: Aalst, Alken, Balen, Brecht, Izegem,Middelkerke, Nijlen, Overpelt, Rotselaar, Sint-Truiden, Vorselaar, Edegem, Haacht, Mol, Grobben -donk, Riemst, As, Diksmuide.

• Sint-Truiden bracht 3000 flesjes lokaal fruitsap in 14 scholen. Met belgerinkel naar de winkel metstempel op spaarkaart bij aankoop duurzame producten.

• Gezonde, lokale tussendoortjes tijdens de gemeentelijke sportweken in Brecht.• Brochures over lokale producenten in Aalst, Bierbeek, Haacht en Holsbeek.• In Koksijde krijgen alle personeelsleden van de gemeente een biopakket voor secretaressedag. • In Rotselaar maken inwoners tijdens talrijke evenementen kennis met ‘sap van hier en sap van

daar’.• In Kasterlee krijgen alle jonggehuwden een mand met biogroenten en biofruit. • In Nijlen kregen alle leden van jeugdverenigingen, op de dag van de jeugdbeweging, een eerlijk

en lokaal ontbijt aangeboden.• Voedselteams in minstens 7 gemeenten: As, Eeklo, Ieper, Sint-Truiden, Riemst, Grobbendonk en

Maldegem. In Bornem en Wijnegem startte verkoop van biogroenten en biofruit via abonnemen-ten in lokale winkels.

Kennisoverdracht en beleidsbeïnvloedingVredeseilanden is een organisatie die haar programma’s in het Zuiden implementeert door middelvan de actieve aanwezigheid van programmateams. De rol van deze teams is boerenorganisaties enhun leden in staat stellen om hun eigen toekomst in handen te nemen. Dit gebeurt in nauwe samen-werking met andere (strategische) actoren: lokale dienstverlenende ngo’s, de openbare sector, de privésector en andere internationale samenwerkingsorganisaties en instellingen.

44

Zo heeft Vredeseilanden grondige kennis vergaard van de processen die aan de basis, bij de bevol-king zelf, plaatsvinden. Deze kennis wordt constant vertaald in advocacywerk op basis van de ver-gaarde kennis, om zo invloed uit te oefenen op de beleidsmakers en het grote publiek. Dit vormt debasis voor de unieke aanpak van Vredeseilanden voor positieve advocacy voor beleidsveranderingenten voordele van een innovatieve en gunstige/bevorderlijke beleidscontext, in plaats van negatieveadvocacy om de huidige (of zelfs verloren) beleidscontext te behouden. Dit heeft geleid tot een groteen zeer positieve aanhang in Vlaanderen, waarop Vredeseilanden jaar na jaar kan rekenen.

De specialisatie van Vredeseilanden op het vlak van duurzame landbouw en ontwikkeling van ketensis bovendien een garantie voor het genereren van uitgebreide kennis. Daarnaast is die specialisatieook een reden waarom de verschillende programma’s resultaten van dergelijke hoge kwaliteit genereren; omdat we ons enkel concentreren op onze belangrijkste thema’s.

Een succesvolle campagne n.a.v. de voedselcrisisAl sinds enkele jaren spant Vredeseilanden zich in om de aandacht voor voedselzekerheid en duur -zame landbouw hoger op de Belgische politieke agenda te krijgen. In 2007-2008 werd sterk geïn -vesteerd in het opzetten van een multistakeholderdialoog hierrond met de diverse spelers binnende Belgische ontwikkelingssamenwerking. Toen in het voorjaar van 2008 de voedselcrisis uitbrak,besloot Vredeseilanden een minicampagne op te zetten rond de Wereldvoedseltop van de FAO inRome, om beleidsmakers te vragen de beleidsaanbevelingen besproken tijdens de multistakeholder-dialoog in daden om te zetten, en ook de publieke opinie te sensibiliseren rond de voedselcrisis, deoorzaken en de mogelijke oplossingen.

Vredeseilanden schreef een MO* paper (‘Wie zorgt er voor een echte groene revolutie?’) om bewijs-voering aan te brengen dat er meer investeringen in duurzame landbouw nodig zijn om het hoofdte bieden aan de voedselcrisis, gepubliceerd in juni 2008. Er werd ook bewijsvoering verzameld vanuit onze verschillende landenkantoren. Vredeseilanden nam het initiatief om samen met andereBelgische ngo’s, milieu- en boerenorganisaties een gezamenlijke standpunt over de oplossingen van

de voedselcrisis op te stellen. Dit gezamenlijk standpunt werd breedgecommuniceerd en besproken met deDGOS-administratie, het kabinet ont-wikkelingssamenwerking en parle-mentsleden. Via het platform land-bouw vond een voorbereidend overlegplaats over het Belgisch standpunt opde FAO wereldvoedseltop, en Vredes -eilanden was lid van de Belgischedelegatie die naar Rome reisde. Opdie manier hadden we inspraak in deBelgische posities die er werden inge-nomen. Zo beloofde minister CharlesMichel er om het budget voor land-bouw in de Belgische ontwikkelings-samenwerking op te trekken tot 10%tegen 2010 en tot 15% tegen 2015,zette ook andere landen aan het -zelfde te doen, en legde nadruk opde aandacht die er naar familialelandbouw moet uitgaan.

45

Ook aan het kabinet Buitenlandse Zaken werd via een brief gevraagd de nodige aandacht aan devoedselcrisis te besteden (in het kader van de Doha ontwikkelingsronde en de onderhandelingen vanbilaterale vrijhandelsakkoorden).Vlaamse en federale parlements leden hebben we eveneens rond de thematiek gesensibiliseerd,via brieven, informatiedoorstroom, informele contacten,... We hebben via de Vlaamse Parlements -leden en fractiemedewerkers in Kamer en Senaat gepleit voor een resolutie over de aanpak van devoedsel crisis en hier succesvol input voor geleverd.

Om ook de bredere publieke opinie te bereiken, werd een advertentie n.a.v. de wereldvoedseltopopgesteld en gepubliceerd in drie Vlaamse dagbladen (De Standaard, De Morgen en De Tijd), schre-ven we opinieartikels die meermaals gepubliceerd werden via dagbladen en websites, en werd eenludiek filmpje aangemaakt dat verspreid werd via diverse digitale media en kanalen.

Via deze acties heeft Vredeseilanden ertoe bijgedragen om de voedselcrisis op de politieke agenda teplaatsen, en het thema in de media te brengen. Onze publicaties en politieke acties geeft Vredes -eilanden verdere autoriteit rond het thema. (vb. Vragen om in debatten te zetelen)

46

DE MENSEN ACHTER VREDESEILANDEN

Algemene Vergadering: de algemene vergadering bestaat uit een 70-tal stakeholders. Dit zijn vrij-willigers, deskundigen, leden van de Raad van Bestuur en ex-personeelsleden. De lijst van de ledenvan de Algemene Vergadering is opvraagbaar bij Vredeseilanden of kan je bekijken op onze websitewww.vredeseilanden.be/mensen/algemenevergadering.

De algemene vergadering is het hoogste orgaan. Zij stelt de Raad van Bestuur aan en keurt dejaarrekeningen en bijhorend verslag goed.

Raad van bestuur: Leen Bas, André De Smedt, Patricia Grobben, Marleen Iterbeke, Roosmarijn Smits,Alfons Vaes, Jan Van Eechoute, André Van Melkebeek, Annelies Van Raemdonck. Voorzitter Raad van Bestuur: Alfons VaesMeer over de leden van de Raad van Bestuur op www.vredeseilanden.be/mensen/raadvanbestuur.

De Raad van Bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen beheer. De operationele verantwoor-delijkheden delegeert de Raad aan de directie van de organisatie. De voorzitter en alle anderebestuursleden zijn vrijwilligers. Ze ontvangen voor hun mandaat geen vergoeding en hebben even-min een uitvoerende functie binnen de organisatie.

Personeel Hoofdkantoor: de lijst van de medewerkers van Vredeseilanden staat gepubliceerd op dewebsite van Vredeseilanden. (www.vredeseilanden.be/mensen)

Personeel Regionale kantoren: regionaal verantwoordelijken per regio/land: Amidou Diallo –Togo/Benin; Jan Dewaal – Oost Afrika; Rogier Eijkens – Indonesië; Sandra Galbusera – MiddenAmerika; Stuart Ling – Laos; Hanneke Renckens – Andes; Liesbeth Van Brink – Vietnam; Roos Willems– Senegal.

Vredeseilanden is vertegenwoordigd in de volgende organisaties:Coprogram: Vredeseilanden is lid van de Raad van Bestuur11.11.11: Vredeseilanden is lid van de Raad van BestuurKauri: Vredeseilanden is lid van de Raad van BestuurAlterfin: Vredeseilanden is lid van de Raad van BestuurMo* magazine: Vredeseilanden is lid van de Raad van Bestuur

DE ORGANISATIESTRUCTUURVAN VREDESEILANDEN vzw

47

De s

ocia

le b

alan

s va

n Vr

edes

eila

nden

4

Vrijwilligers AlgemeneVergadering

InternationaalForum

(elke zes jaar)

Raad vanWijzen

Directie

Hoofdkantoor

GeneralCouncil

RegionaalKantoor

RegionaalKantoor

RegionaalKantoor

RegionaalKantoor

RegionaalKantoor

RegionaalKantoor

RegionaalKantoor

NationaleRaad

NationaleRaad

NationaleRaad

NationaleRaad

NationaleRaad

NationaleRaad

NationaleRaad

NationaleRaad

RegionaalKantoor

Raad vanBestuur

adviserende relatie

SOCIALE BALANS (PER 31/12/2008)

In deze rubriek geven we een aantal cijfers en toelichting met betrekking tot het personeelsbestand van Vredeseilanden (situatie op 31/12/2008).

HoofdkantoorHet aantal personeelsleden en het aantal voltijdse equivalenten is licht gestegen. De stijging werdveroorzaakt door • aanwervingen in het kader van tijdelijke projecten in verschillende diensten• vervangingen tijdens zwangerschapsverlof, tijdskrediet en ziekteverlof• aanwervingen in het kader van enkele nieuwe functies

Coöperanten (in het Zuiden)Coöperanten worden voornamelijk ingezet in de volgende functies:• vertegenwoordiger van Vredeseilanden in het land of de regio• specifieke expertise: marketing, toegang tot markten en ontwikkeling van duurzame ketens, inhou-

delijke programmacoördinatie, kennismanagement, duurzame landbouw, organisatieversterking• communicatie en netwerking

Lokale medewerkers (in het Zuiden)Bij een vacature wordt in de eerste plaats gezocht naar lokale medewerkers. Het is slechts wanneereen bepaalde ervaring in het land niet aanwezig is, dat wij overwegen om voor deze functies(opnieuw) een coöperant aan te werven. Meer en meer is de expertise in de landen waarin we werken beschikbaar en bovendien wordt de kennis van deze lokale mensen steeds belangrijker.Geleidelijk aan zullen we in de komende jaren buitenlandse werknemers in de ruime regio in hetZuiden zoeken en ons niet voornamelijk toespitsen op het rekruteren van Europese coöperanten.

In 2008 bestond 61% van het personeelsbestand van Vredeseilanden uit lokale medewerkers.

48

aantal personeelsledenHoofdkantoor Zuiden Totaal

Coöperanten Lokale medewerkers2005 41 16 107 1642006 44 16 1241 1842007 45 17 1302 1922008 51 15 103 169

aantal voltijdse equivalentenHoofdkantoor Zuiden Totaal

Coöperanten Lokale medewerkers2005 34,24 16 -2006 34,50 16 -2007 36,96 17 1302 183,962008 42,59 15 103 160,59

1 Exclusief Congo en Tanzania: geen gegevens beschikbaar vanuit extern auditverslag.2 Gegevens vanuit extern auditverslag, Congo is inschatting bij gebrek aan auditverslag.

Gender evenwichtVoor het hoofdkantoor blijft de dalende tendens in het aantal mannen zich doorzetten: 33 %.Er zijn namelijk 17 mannen en 34 vrouwen tewerkgesteld. Bij de mannen zijn er hiervan 15 voltijdsen 2 deeltijds werkenden. Bij de vrouwen zijn er 21 deeltijds tegenover 13 voltijds werkenden.

Voor het Zuiden zien we dat er eerder meer mannen dan vrouwen zijn tewerkgesteld: 68%. Hierondervallen 80 mannen en 38 vrouwen.

Hoofdkantoor Zuid-kantoren

De salarisgelijkheid tussen mannen en vrouwen bedraagt 100%. Mannen en vrouwen ontvangen hetzelfde loon als ze dezelfde functie uitoefenen. Dit geldt voor het hoofdkantoor, de coöperantenen de lokale medewerkers.

Personeelsverloop

De in- en uitdiensttredingen in België waren in 2008 grotendeels toe te schrijven aan tijdelijke op drachten en vervangingsopdrachten: 6 vervangingen wegens zwangerschapsverlof en ziekteverlof,2 tijdelijke assistenten.Er gebeurden enkele nieuwe aanwervingen, o.a. in het kader van de nieuwe doelstellingen vanVredeseilanden: • PLA coördinator• SACD specialist• medewerkster communicatiedienst• medewerkster campagnewerk• algemeen directeur

Voor de coöperanten: • om tegemoet te komen aan de nieuwe doelstellingen van Vredeseilanden werden 2 SACD mede -

werkers aangeworven en 1 OSID medewerker• 2 coöperanten waren einde contract

Voor lokale medewerkers:• De in- en uitdiensttredingen kaderden vooral in de lopende regionaliseringsprocessen, de overgang

van landkantoren naar regionale kantoren.

49

67%

33% 32%

68%

Mannen Vrouwen

Hoofdkantoor ZuidenCoöperanten Lokale medewerkers

IN 11 3 29UIT 6 2 46

Lerende organisatieVredeseilanden blijft ernaar streven om haar medewerkers op alle niveaus in Noord en Zuid, zowelindividueel als collectief, permanent de kans te geven zichzelf te ontwikkelen. Vredeseilanden wileen flexibele organisatie zijn, waar mensen zich aanpassen aan nieuwe ideeën en aan doelen vande organisatie en waar leren van elkaar gestimuleerd wordt. Daarom wordt “leren” expliciet als doel-stelling opgenomen in het strategisch plan.

Vredeseilanden spendeerde in 2008 92.910 euro aan vorming en opleiding voor medewerkers van hethoofdkantoor en de coöperanten. De leidinggevenden nemen 26.745 euro voor hun rekening. 66.165 euro werd gespendeerd aan oplei-ding voor niet-leidinggevende medewerkers.

Gemiddeld wordt er 1.400 euro per werknemer (hoofdkantoor en coöperanten) besteedt aan oplei-ding.

Het merendeel van de opleidingen zijn onder te brengen onder volgende thema’s:• workshops georganiseerd door Vredeseilanden: PLA, SACD• ketenontwikkeling• duurzame voeding• taalopleidingen• vorming rond fondsenwerving• organisatieversterking• andere

Er wordt jaarlijks een evaluatiegesprek georganiseerd met elk personeelslid. In dit gesprek wordtook uitgebreid aandacht besteed aan algemene en functiegerelateerde competenties en aan jaar -doelen voor het volgende jaar. Telkens wordt bekeken of er eventueel opleidingen nodig zijn om competenties te verwerven / versterken of om de jaardoelen te kunnen halen.

Sociaal overlegVredeseilanden heeft minder dan 50 werknemers in dienst in het hoofdkantoor en is bijgevolg nietverplicht een ondernemingsraad of vakbondsafvaardiging te installeren. Er zijn 2 officiële personeelsvertegenwoordigers aangesteld vanuit de personeelsvergadering, waar-van 1 vakbondsafgevaardigde.

De personeelsvertegenwoordigers organiseren de personeelsvergaderingen. Personeelsvergaderingenworden 3 tot 4 keer per jaar bijeen geroepen. In 2008 werden 4 personeelsvergaderingen georgani-seerd. Er werd in 2008 één keer specifiek overleg met de vakbond georganiseerd bij het voorbereiden vaneen nieuwe systeem voor evaluatiegesprekken. Daarnaast zijn er op initiatief van de personeelsafgevaardigden regelmatig briefings georganiseerdover de verschillende stappen van de Organizational Capacity Assessment (zie ook blz. 9).

50

Het milieubeleid van Vredeseilanden past in het kader van een globaal duurzaamheids- en verant-woordingsbeleid (accountability). Dat betekent dat we naast de financieel-econonomische aspectenvan de organisatie, ook rekenschap afleggen over de sociale dimensie en de milieu-impact van onzeorganisatie.

Vredeseilanden verbindt er zich toe om de directe en indirecte gevolgen van haar activiteiten op hetmilieu zo miniem mogelijk te houden.

Om dit beleid te verwezenlijken zal Vredeseilanden op een aantal domeinen een actieplan ontwikkelen:• De directe milieueffecten van het hoofdkantoor in Leuven• De directe milieueffecten van de landen- en regionale kantoren• De indirecte milieueffecten van het Noordprogramma en het Zuidprogramma

Dit actieplan omvat een analyse van de beginsituatie, de doelstellingen, de jaarlijkse acties om diedoelstellingen te bereiken en een jaarlijkse interne audit om de realisatie daarvan na te gaan. Hetactieplan en de realisaties zullen jaarlijks gepubliceerd worden.

De directe milieueffecten hebben betrekking op het vervoer, de afvalproductie en het verbruik vanwater, energie, papier door de organisatie zelf.Om de directe milieueffecten te beperken:• zal het personeel van Vredeseilanden aangespoord worden om zoveel mogelijk openbaar vervoer of

een milieuvriendelijk vervoermiddel te gebruiken. • Zal de afvalproductie zo klein mogelijk gehouden worden door preventie en door sorteren• Wordt naar een minimaal verbruik van water, energie, papier en kantoormaterialen gestreefd• Wordt ecoconsumptie gestimuleerd door zoveel mogelijk bio, fairtrade en ecologische producten te

gebruiken

De indirecte milieueffecten van Vredeseilanden hebben voornamelijk betrekking op de effecten dievoortkomen uit de activiteiten van het Zuidprogramma. De directe milieueffecten die ontstaan doorde uitvoering van onze ontwikkelingsprogramma’s worden daarom zoveel mogelijk beperkt. Denkdaar bij aan het minimaliseren van het waterverbruik voor irrigatie, het zo min mogelijk gebruikenvan schadelijke meststoffen en bestrijdingsmiddelen, het tegengaan van bodemverontreiniging of -verar ming, het terugdringen van energieverbruik voor productie en transport van landbouw -producten, enz.

De implementatie van het actieplan is gepland als volgt:• In 2007 werd gestart met het meten van de directe milieueffecten van het hoofdkantoor. Tege -

lijker tijd werd een actieplan betreffende de directe milieueffecten van het hoofdkantoor gemaaktvoor 2008.

• In dit jaarverslag worden de resultaten van 2007 en 2008 naast elkaar vermeld. Er zijn reeds enkele positieve evoluties merkbaar. Er wordt een actieplan opgesteld voor 2009.

• Voor de meting van de indirecte milieueffecten wordt een meetinstrument (screening tool) ontwikkeld in samenwerking met externe deskundigen en andere ontwikkelingsorganisaties.

• De landkantoren en regiokantoren worden aangespoord om in 2009 een actieplan te ontwikkelenvoor zowel de directe als de indirecte milieuaspecten en vanaf juli 2009 te starten met metingenom een beginsituatie te verkrijgen.

51

Mili

eube

leid

van

Vre

dese

iland

en

5

Milieurealisaties hoofdkantoor

Vredeseilanden is lid van de klimaatcoalitie. De klimaatcoalitie is een vereniging van verschillendeorgansiaties die inspanningen doen om de CO2 uitstoot beperkt te houden. Vredeseilanden engageert zich om de CO2 uitstoot op te meten en maatregelen te nemen om de uit-stoot in de toekomst te beperken.

Onderstaande gegevens hebben betrekking op activiteiten van het hoofdkantoor van Vredeseilanden.In de loop van 2009 zal er een registratiesysteem beschikbaar gesteld worden aan de regionale kan-toren.

realisatie 2007 realisatie 2008PAPIER

totale aankoop A4-papier per jaar (aantal vellen) 262.500 175.000totale aankoop A4-papier per persoon per jaar (aantal vellen) 6.500 3.431aandeel gekocht gerecycleerd A4-papier ten opzichte van wit papier 100% 100%totale aankoop A4-papier per jaar voor mailings (aantal vellen) 1.588.000 1.448.300

Het grootste deel van de aankoop van papier wordt gebruikt voor mailingsmet informatie aan de symphatisanten. We proberen dit te beperken.Het papierverbruik in aantal vellen is gedaald o.a. doordat alle oude prin-ters vervangen werden door nieuwe recto-verso printers.

KANTOORBENODIGDHEDEN

bedrag ecologisch kantoormateriaal tov het totaal 43% 41%

Geplande acties in 2009:- samenwerken met leveranciers die een groter aanbod aan ecologisch

en duurzaam kantoormateriaal hebben.- bij de aankoop van kantoormateriaal voor workshops zal erop gelet

worden om zoveel mogelijk ecologisch materiaal aan te kopen.

VOEDINGSPRODUCTEN

bedrag voedingsproducten met label Biogarantie tov de totale aankopen 38% 40%

bedrag van aankopen Fair Trade tov de totale aankopen 23% 21%bedrag aankopen met label Biogarantie + Fair Trade label 17% 26%

Als een voedingsproduct wordt aangeboden in een variant met hetlabel bio of Fair Trade, dan wordt ervoor gekozen om de variant methet label aan te kopen. 87% van de voedingsproducten die aangekocht worden hebben een bioof Fair Trade label.

Geplande acties in 2009:- overschakelen naar voedingsproducten met een label, indien dit nog

niet gebeurd is.- bij de aankoop van voedingsproducten voor evenementen zal erop

gelet worden om zoveel mogelijk producten met een label te kopen.

52

realisatie 2007 realisatie 2008ONDERHOUDSPRODUCTEN

bedrag aankopen ecologische onderhoudsproducten tov de totale aankopen 80% 83%

Alle aangekochte onderhoudsproducten zijn van Ecover, behalve lucht-verfrissers, wc-blokjes,... waarvoor moeilijk een ecologisch alternatiefvoor gevonden kan worden. Er wordt continu bekeken of we bepaalde producten kunnen vervangendoor een ecologische variant.

WATER

jaarlijks verbruik in m3 274 252m3/persoon/jaar 6,09 4,94

ENERGIE

Elektriciteitkwh/persoon/jaar 608 528Verwarminggj gaz/persoon/jaar 1.621 1.564

Sinds 2005 gebruikt Vredeseilanden groene stroom.In 2007 werd er dubbele beglazing geplaatst waar dat nog niet hetgeval was, waardoor het verbruik verminderd is.

Geplande acties in 2009:- er wordt deelgenomen aan de campagne “dikke truiendag”.- er zullen in de loop van het jaar enkele sensibiliseringsberichten ver-

schijnen om zorgzaam om te springen met verwarming.

AFVAL

hoeveelheid restafval per persoon per jaar (in kg) 18 4hoeveelheid PMD-afval per persoon per jaar (in kg) 0,8 0,7hoeveelheid papierafval per persoon per jaar (in m3) 0,9 0,8hoeveeheid GFT-afval per persoon per jaar (in kg) 9,9hoeveelheid drankverpakking met statiegeld tov de totale aankopen

van flessen 95% 95%

Er werd een haalbaarheidsstudie uitgevoerd waarin bekeken werd of ergecomposteerd kan worden en op welke manier dat best gebeurt. Er werd geconcludeerd dat composteren niet haalbaar is. Als alter natiefhebben we ervoor gekozen om GFT afval apart te sorteren. Door het apart sorteren van GFT sinds september 2008 is de hoeveel-heid restafval per persoon drastisch verminderd.

53

MOBILITEIT

professionele werkverplaatsingen: aandeel openbaar vervoer 9% 18%woonwerkverplaatsingen: aandeel km afgelegd met trein, bus,

fiets of te voet 70,22% 89,55%vliegtuigreizen: km per jaar 669.905 413.530omzetting van vliegtuigreizen in CO2 uitstoot: kg CO2 uitstoot

per jaar 227.600 140.850

Er is een dienstfiets ter beschikking van de medewerkers.Geplande acties 2009:- vanaf 1 januari 2009 betaalt Vredeseilanden het woonwerkverkeer

met openbaar vervoer aan 100%. We hopen op die manier meer men-sen aan te zetten om het openbaar vervoer te gebruiken.

- er wordt jaarlijks deelgenomen aan de campagne “ik kyoto”.

54

55

INLEIDING

Als we spreken over het financieel verslag van Vredeseilanden, spreken we over het hoofdkantoor ende verschillende kantoren overzee in de landen waar we actief zijn. Om een zo correct mogelijk beeldte geven van Vredeseilanden, trachten we sinds enkele jaren globale cijfers te geven voor de gansegroep. Dit is de geïntegreerde resultatenrekening en balans.

De integratie van de cijfers is een complex proces. Alle landen moeten immers op een eenvormigemanier rapporteren naar het hoofdkantoor. Deze rapportering wordt dan geverifieerd door de finan-ciële dienst op het hoofdkantoor. Daarna worden alle kantoren bezocht door de plaatselijke reviso-ren van het internationale auditkantoor Ernst & Young die van hun bevindingen een verslag maken.Uiteindelijk maakt dan de commissaris – revisor van Vredeseilanden vzw, mevrouw Vandeurzen haardefinitief verslag op, na lezing van de verschillende verslagen van de kantoren en na haar controlevan de boekhouding van het hoofdkantoor.

Vorig jaar slaagden we er in om een betrouwbaar geïntegreerd verslag voor te leggen voor alle lan-den behalve Congo. Dit jaar zijn we er ook in geslaagd een audit van Ernst & Young te organiserenin Congo.

Voor de eerste keer presenteren we dus nu een volledig overzicht van de hele Vredeseilanden-groep,de bekroning van een proces van verschillende jaren.

De financiële rapportering bestaat uit 3 delen: de resultatenrekening, de balans en het verslag vande commissaris-revisor. De balans is een overzicht van alle bezittingen en schulden van Vredes -eilanden op de laatste dag van het jaar waarover gerapporteerd wordt. De resultatenrekening geefteen overzicht van alle kosten en opbrengsten die de organisatie had gedurende 1 jaar. Het verslagvan de commissaris-revisor is een onafhankelijke opinie over hoe correct de weergegeven cijfers zijn.

Naast de geïntegreerde balans en resultatenrekeningvan de hele organisatie Vredeseilanden, gevenwe ook een gedetailleerd beeld van de resultatenrekening van het hoofdkantoor.

Vred

esei

land

en v

zw –

Fin

anci

eel j

aarv

ersl

ag 2

008

6

FINANCIEEL JAARVERSLAG 2008

1. RESULTATENREKENING 2008

1.1. Geïntegreerde Resultatenrekening (zie bijlage 1)

1.1.1. Kosten

DIENSTEN EN DIVERSE GOEDEREN (61-REKENINGEN)Dit zijn de kosten voor de werking van zowel het hoofdkantoor als van de landenkantoren.

BEZOLDIGINGEN, SOCIALE LASTEN EN PENSIOENEN (62-REKENINGEN)Dit is de totale loonkost van alle personeelsleden, zowel van het personeel op het hoofdkantoor inLeuven, als van de coöperanten, als van het lokaal personeel.

AFSCHRIJVINGEN EN VOORZIENINGEN (63-REKENINGEN)Onder de afschrijvingen vinden we de waardevermindering van investeringen in het lopende boek-jaar. Alle investeringen in de landenkantoren worden in het jaar van aankoop volledig afgeschreven.In het hoofdkantoor worden investeringen over verschillende jaren afgeschreven volgens de door deraad van bestuur vastgelegde afschrijvingstermijnen.

Tijdens het jaar 2008 zijn we er in geslaagd om verschillende belangrijke voorzieningen voor risico‘sen kosten terug te nemen. Er werden zeer beperkte nieuwe voorzieningen aangelegd.

ANDERE BEDRIJFSKOSTEN (64-REKENINGEN)Het belangrijkste bestanddeel van deze rekening zijn voor de landenkantoren de stortingen aan deverschillende partners in het zuiden, voor het hoofdkantoor gaat het hier om een aantal directe stortingen aan internationale samenwerkingsverbanden.

1.1.2. Opbrengsten

LIDGELDEN, SCHENKINGEN, LEGATEN EN SUBSIDIES (73-REKENINGEN)In de geïntegreerde resultatenrekening worden alle reguliere inkomsten van de organisatie samenvermeld onder deze rubriek. De meeste inkomsten bestemd voor de landen lopen via het hoofdkan-toor. Een aantal kleinere stortingen van stichtingen of subsidieverleners komen echter rechtstreeksbij het land binnen zonder via het hoofdkantoor te passeren. Meer uitleg over de opbrengsten vindtu onder 2.4.2. Overzicht van de opbrengsten van het hoofdkantoor

56

1.2. Analytische resultatenrekening Hoofdkantoor

In tegenstelling tot de cijfers van de geïntegreerde resultatenrekening stellen we de kosten van hethoofdkantoor opgesplitst per dienst voor. Dit heeft als voordeel dat we zeer duidelijk kunnen aan -tonen hoeveel we effectief besteden aan het functioneren van elke dienst en – specifieker – aan alge-meen beheer, aan fondsenwerving en aan de realisatie van onze doelstellingen.

Volgens het budget was er een resultaat van –790.000 EUR voorzien. Dit verlies diende verrekend teworden op het investeringsfonds, waarna het resultaat volgens het budget op ongeveer 0 EUR zouuitkomen.

Het resultaat van het hoofdkantoor, vóór verrekening van het investeringsfonds, bedraagt –237.073 EUR. Van de geplande 790.000 EUR werd 402.112 EUR effectief aan het investeringsfondsonttrokken, zodat het definitieve resultaat voor het hoofdkantoor 165.040 EUR bedraagt.

• Aan de kostenzijde merken we dat heel wat diensten het gebudgetteerde bedrag niet volledig uit-gegeven hebben. De meest opvallende zijn:•• Fondsenwerving•• Noordprogramma•• Coördinatie van de programma-expertiseDe voornaamste reden hiervoor is zeker de herstructurering (OCA) die doorgevoerd werd in de loopvan 2008. Hierdoor heeft de uitvoering van verschillende acties aanzienlijke vertraging opgelopen.Ook de uitgaven ten laste van het investeringsfonds werden maar voor iets meer dan de helftgerealiseerd

• De opbrengsten zijn globaal gezien lager dan gebudgetteerd, voornamelijk dan de particuliereopbrengsten en de opbrengsten van NGO’s, stichtingen en bedrijven. De subsidies zijn ook ietslager dan verwacht, wat kan toegeschreven worden aan het feit dat we, door de lager dan ver -wachte uitgaven voor het noordprogramma, een deel van de DGOS-subsidies die hiervoor bestemdwaren, hebben moeten overdragen naar volgend jaar.

57


RESULTAAT 2008 ten opzichte van Budget 2008 en Resultaat 2007

58

KOSTEN RESULTAAT 2007 BUDGET 2008 RESULTAAT 2008 RES/BUDGET 08ALGEMEEN BEHEER

Directie en Beleidsorganen 314.197 320.493 335.082 4,55%Personeelszaken 147.751 118.480 177.194 49,56%Financiën 403.066 427.633 343.315 -19,72%Interne Communicatie 280.256 200.342 249.050 24,31%Secretariaat 139.505 153.737 144.580 -5,96%

TOTAAL ALGEMEEN BEHEER 1.284.775 1.220.686 1.249.221 2,34%

FONDSENWERVINGFondsenwerving 330.864 251.833 210.592 -16,38%Januari-Campagne 194.813 338.268 354.043 4,66%

TOTAAL FONDSENWERING 525.676 590.101 564.635 -4,32%

PROGRAMMA’S

NOORD-PROGRAMMAProgramma Noord 400.923 336.767 -16,00%Draagvlak

638.837187.678 169.341 -9,77%

TOTAAL NOORD-PROGRAMMA 638.837 588.601 506.107 -14,02%

COORDINATIE VAN DE PROGRAMMA EXPERTISEAdvocacy 581.847 479.897 408.458 -14,89%SACDCredit – Learning – PLA

317.219 372.895 245.933 -34,05%

Strategic Alliances 75.748 82.910 76.497 -7,73%Externe Communicatie voor programma’s 164.145 49.104 -70,08%

TOTAAL COORDINATIE VAN DE PROGRAMA EXPERTISE 974.814 1.099.847 779.993 -29,08%

ZUID-PROGRAMMAPM AfrikaPM Amerasia

325.000 373.364 362.811 -2,83%

Coöperanten 799.068 1.210.783 844.441 -30,26%Landen/regio’s West-Afrika 1 (Benin, Togo) 857.154 845.509 828.679 -1,99%

West-Afrika 2 (Senegal, Gambia) 493.181 285.626 333.870 16,89%Oost-Afrika (Uganda, Tanzania, Congo) 2.267.558 2.869.446 2.586.743 -9,85%Vietnam 268.198 274.114 309.077 12,75%Laos 268.027 229.726 230.835 0,48%Indonesië 1.061.532 1.041.198 1.210.430 16,25%Midden Amerika (Nicaragua, Costa Rica) 1.026.661 994.949 932.823 -1,28%Andes (Ecuador, Peru, Bolivia) 651.683 655.450 730.134 11,39%Andere 10.593 18.901

6.904.587 7.146.018 7.181.491 0,50%

TOTAAL ZUID-PROGRAMMA 8.028.655 8.730.165 8.388.742 -3,91%

TOTAAL KOSTEN 11.452.757 12.229.400 11.488.698 -6,06%

Overlopende rekeningen 487.881 1.000.000 287.365 -71,26%

ALGEMEEN TOTAAL COURANTE KOSTEN 11.940.638 13.229.400 11.776.063 -10,99%

KOSTEN TEN LASTE VAN INVESTERINGSFONDS RESULTAAT 2007 BUDGET 2008 RESULTAAT 2008 RES/BUDGET 08OCA Directie / RVB / AV / Beleidsorganen 14.392 66.420 46.081 -30,62%Competentie-ontwikkeling Personeelsdienst 2.047 75.000 -100,00%Merkopbouw Communicatie 66.774 52.500 34.584 -34,13%Extra acties voor fondsenwerving Fondsenwerving 67.174 265.700 147.430 -44,51%Grootwarenhuisactie Campagne 18.856 27.000 12.339 -54,30%Cultuur Youkali Strategic Alliances 50.000 25.000 -50,00%Innovatieproject Programma Noord 19.287 35.088 1.798 -94,88%Structuuraanpassingen Zuiden Landenprogramma’s Zuid 111.305 221.000 134.881 -38,97%

TOTAAL KOSTEN TEN LASTE VAN INVESTERINGSFONDS 299.835 792.708 402.112 -49,27%

ALGEMEEN TOTAAL KOSTEN 12.240.473 14.022.108 12.178.176 -13%

59

OPBRENGSTEN RESULTAAT 2007 BUDGET 2008 RESULTAAT 2008 RES/BUDGET 08OVERHEIDSSUBSIDIESEU

Projectfinanciering 220.384 67.583 105.872 56,65%

DGOSNoord-Luik 617.832 921.768 800.057 -13,20%Zuid-Luik 4.629.719 4.563.480 4.563.480 0,00%Structuurkosten 635.680 301.140 301.140 0,00%

BOF programma’s in het Noorden 173.914 100.000 120.764 20,76%BOF programma’s in het Zuiden 1.299.522 1.551.234 1.281.186 -17,41%

Voedselhulp 600.000 500.000 -16,67%

Andere federale overheden 30.000Vlaamse Gemeenschap 6.380 0 7.460ALDO/ALT (Administratie Land- en Tuinbouw) 57.682 32.800 65.880 100,85%Nationale Loterij 4.435PROVINCIES

West-Vlaanderen 5.315 42.100 35.701 -15,20%Limburg 7.350 0 7.350Antwerpen 10.000 13.000 13.457 3,51%Oost-Vlaanderen 176.062 140.000 206.543 47,53%Vlaams-Brabant 57.859 76.000 88.566 16,53%

GEMEENTEN EN STEDEN 70.324 50.000 83.312 66,62%

LOONSUBSIDIES (Maribel, Gesco, DAC) 125.454 114.440 140.514 22,78%

TOTAAL OVERHEIDSSUBSIDIES 8.123.477 8.573.546 8.325.715 -2,89%

OPBRENGSTEN VAN NGO’s, STICHTINGEN EN BEDRIJVEN11.11.11 304.308 280.213 282.892 0,96%STICHTINGEN, VZW’s EN NGO’s 761.791 1.350.226 1.124.509 -16,72%BEDRIJVEN 25.000 11.100 30.000 170,27%

TOTAAL OPBRENGSTEN VAN NGO’s, STICHTINGEN EN BEDRIJVEN 1.091.099 1.641.539 1.437.401 -12,44%

PARTICULIERE OPBRENGSTENLOOP NAAR AFRIKA 100.507 100.000 111.063 11,06%GIFTEN 853.315 957.000 853.765 -10,79%LEGATEN 53.099 127.500 232.161 82,09%CAMPAGNE 795.466 756.000 636.808 -15,77%

TOTAAL PARTICULIERE OPBRENGSTEN 1.802.387 1.940.500 1.833.797 -5,50%

FINANCIELE + DIVERSE OPBRENGSTENINTRESTEN 180.300 75.000 198.592 164,79%DIVERSE OPBRENGSTEN 74.077 601

TOTAAL FINANCIELE + DIVERSE OPBRENGSTEN 254.377 75.000 199.193 165,59%

Overlopende rekeningen 1.010.299 1.000.000 144.996 -85,50%

ALGEMEEN TOTAAL COURANTE OPBRENGSTEN 12.281.639 13.230.585 11.941.103 -9,75%

RESULTAAT VAN HET BOEKJAAR 41.166 -791.523 -237.073

Resultaat na terugname uit investeringsfonds 341.001 1.185 165.040 *


* Het resultaat van 165.040 EUR zal in de balans opgenomen worden.

1.2.1. Analyse van de kosten en opbrengsten

� Overzicht van de kosten

Algemeen BeheerKosten van algemeen beheer zijn de werkings- en personeelskosten van de ondersteunende dienstenop het hoofdkantoor (secretariaat, personeel, financiën, interne communicatie), van de directie envan de bestuursorganen. We streven er naar dit percentage op of onder de 10 % te houden.

FondsenwervingDe kosten voor fondsenwerving zijn enerzijds de personeels- en werkingskosten van de januari-campagne en anderzijds de kosten voor de fondsenwerving doorheen het jaar. Een belangrijk deel vande kosten voor fondsenwerving (vooral dan voor vernieuwende initiatieven) wordt gefinancierd van-uit het investeringsfonds. Voor de berekening van het percentage van de kosten voor fondsenwervingworden deze kosten meegerekend.

Kosten voor de realisatie van de doelstellingenDit is het totaal van de uitgaven na aftrek van de kosten voor algemeen beheer en voor fondsen -werving. Deze uitgaven zijn zowel voor onze noord- als onze zuidwerking. Onder noordwerking verstaan we de uitgaven van het eigenlijke noordprogramma en de uitgaven voor de coördinatie vande programma–expertise (zie hoofdstuk 3: Vredeseilanden in Vlaanderen). Zuidwerking zijn uiteraardde bestedingen in de verschillende landen maar ook de kosten verbonden aan de ondersteuning vande zuidwerking in België en kosten voor de coöperanten in het Zuiden. Voor een uitgebreid overzichtvan de activiteiten in de verschillende landen, zie hoofdstuk 2: De Zuidprogramma’s.

60

2008 2007Algemeen beheer 1.295.303 11% 1.150.640 10%

uit de reguliere begroting 1.249.221 1.134.201uit het investeringsfonds 46.081 16.439

Fondsenwerving 724.403 6% 611.706 5%uit de reguliere begroting 564.635 525.676uit het investeringsfonds 159.768 86.030

Realisatie van de doelstellingen 10.158.470 83% 9.839.669 85%uit de reguliere begroting 9.962.207 9.642.303uit het investeringsfonds 196.263 197.096

Totaal 12.178.176 11.602.015

11%6%

83%Algemeen beheer

Fondsenwerving

Realisatie van dedoelstellingen

Vanaf dit jaar tellen we in dit overzicht voor de berekening van kosten van algemeen beheer, fond-senwerving en realisatie van de doelstellingen, ook de cijfers van het investeringsfonds mee. Datbetekent dat de cijfers over 2007 voor kosten van algemeen beheer en fondsenwerving in dit onder-deel niet helemaal gelijklopen met de cijfers 2007 zoals ze weergegeven werden in het vorige jaar-verslag.

� Overzicht van de opbrengsten

De opbrengsten van Vredeseilanden kunnen we onderverdelen in 4 grote rubrieken die we hier korteven bespreken.

OverheidssubsidiesDit blijft veruit de belangrijkste inkomstenbron voor Vredeseilanden. In absolute cijfers zijn dezeinkomsten ook sterk gestegen, alhoewel ze relatief achteruit gaan, wat een positieve evolutie is. Wehalen wel niet het in budget vooropgestelde bedrag. In ons verslag van vorig jaar schreven we al datwe het aandeel van de overheidssubsidies onder de 70 % willen terugdringen tegen 2010. We zettenin 2008 alvast belangrijke stappen om dit doel te bereiken.

Binnen deze rubriek blijft het federale Directoraat Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS) veruit de belangrijkste inkomstenbron. Daarnaast ontvangen we eerder bescheiden subsidies van eenaantal lagere overheden in België en een zeer bescheiden bedrag van de Europese Unie.

NGO’s, stichtingen en bedrijvenDeze inkomstenbron is alleszins de meest opvallende stijger, zowel in absolute als in relatieve cijfers. In deze rubriek vinden we de toelagen van een aantal Belgische NGO’s en stichtingen waar-van 11.11.11 zeker de belangrijkste is, toelagen van een aantal NGO’s en stichtingen uit andereEuropese landen en een bijdrage van 1 Belgisch bedrijf.

61

Financieringsbronnen 2008 2007Overheidssubsidies 8.325.715 70% 8.123.477 73%NGO’s, stichtingen en bedrijven 1.437.401 12% 1.091.099 10%Particuliere opbrengsten 1.833.797 16% 1.802.387 16%Financiële opbrengsten 199.193 2% 180.300 2%Totaal 11.796.107 11.197.263

16%

2%

12%

70%

Overheidssubsidies

NGO’s, stichtingenen bedrijven

Particuliereopbrengsten

Financiëleopbrengsten


Particuliere opbrengsten

Na de overheidssubsidies, is deze rubriek de 2de belangrijkste inkomstenbron voor Vredeseilanden.We vinden hieronder vooral de giften die ons gedurende het jaar bereiken (bestendige opdrachten,giften op mailings,...) en daarnaast de opbrengst van de jaarlijkse campagne en de Loop naar Afrika.Als we naar de evolutie van die particuliere opbrengsten kijken, zien we dat er een soort afwisselingis tussen “betere” en “slechtere” jaren. Het goede resultaat van 2007 heeft zeker te maken met deeffecten van de tsunami-campagne. 2008 was dan weer slechter omwille van de negatieve media-aandacht. De campagne 2009 is dan weer heel wat beter verlopen dan 2008.

Vanwege hun uitzonderlijk en onvoorspelbaar karakter vermelden we de legaten apart.

Financiële opbrengstenUiteraard wordt niet elke euro die binnenkomt de volgende dag uitgegeven. Daarom beleggen weregelmatig kasoverschotten op korte termijn in volstrekt risicoloze instrumenten met gegarandeerderentevoet. Daarenboven waken we er over dat deze beleggingen zo ethisch mogelijk zijn. Dank zij dezeer hoge korte termijnintresten in 2008 slaagden we er in om het gebudgetteerde bedrag ruim-schoots te overtreffen.

62

0

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

1.200.000

1.400.000

1.600.000

1.800.000

2.000.000

2004 2005 2006 2007 2008

Campagne

Giften

Loop naar Afrika

2004 2005 2006 2007 2008Loop naar Afrika 57.969 53.723 108.650 100.507 111.063Giften 809.282 1.078.667 795.529 853.315 853.765Campagne 534.862 694.854 636.336 795.466 636.907Totaal 1.402.113 1.827.241 1.540.515 1.749.288 1.601.735

Legaten 0 2.657.355 402.178 53.099 232.161

2. BALANS

De balans van Vredeseilanden bestaat uit 4 grote rubrieken die we hierna één voor één kort over -lopen.

2.1. Vaste Activa

Materiële vaste activaIn het hoofdkantoor vinden we onder deze rubriek voornamelijk het gebouw in de Blijde Inkomst -straat waar de kantoren van Vredeseilanden gevestigd zijn, terug. Daarnaast bevat het vast actief ooknog enkele kleinere posten, voornamelijk informatica-materiaal en meubilair.In de regiokantoren is deze rubriek leeg. Zij huren immers hun kantoorruimte. Omwille van de geldende subsidieregels worden de lokaal gedane investeringen in het jaar van aankoop volledig afgeschreven. Om die reden vinden we ze ook niet terug in de balans.

Financiële vaste activaHet voornaamste onderdeel van deze rubriek zijn onze aandelen in Alterfin cvba, een coöperatievevennootschap voor kredietverlening aan microfinancieringsintellingen en fair-trade organisaties.Daarnaast vinden we hier nog een paar borgen voor huurcontracten terug, voornamelijk in de landen.2.2. Vlottende activa

VoorradenOnder deze rubriek vinden we de voorraden campagnemateriaal in het hoofdkantoor. De waarde vandeze voorraden is sterk gestegen ten opzichte van vorig jaar.

Geldbeleggingen en liquide middelenOp 31 december bevond er zich op zicht- en termijnrekeningen van het hoofdkantoor een bedrag van5.217.000 EUR. Dat is heel wat minder dan op 31/12/2007. De belangrijkste reden voor dit verschilis het feit dat DGOS ons op 31/12 nog een belangrijk deel van het programma 2008 schuldig was terwijl in het verleden de DGOS-financiering steeds in de loop van het jaar zelf gestort werd. Hetsaldo van het programma 2008 werd in de loop van de maand februari 2009 gestort.

Het grootste deel van de beleggingen en liquide middelen bevinden zich op rekeningen bij TriodosBank. Dit is conform met de beslissing van de raad van bestuur om zo veel mogelijk van onze gelden op een zo ethisch mogelijke manier te beleggen. Voor onze dagelijkse verrichtingen blijvenwe wel met Belgische grootbanken werken omdat er hiervoor geen valabel ethisch alternatiefbestaat.

Ook in de landen zijn er soms heel wat liquide middelen aanwezig. Het gaat hier vooral om reeds vanhet hoofdkantoor ontvangen middelen voor besteding in de eerste maanden van 2009.

Overlopende rekeningenDeze rubriek bevat voornamelijk subsidies voor het boekjaar 2008 die op 31 december 2008 nog niettoegekomen waren. De belangrijkste zijn: het saldo van de DGOS programmafinanciering 2008, eenvoorfinanciering aan Indonesië van de DGOS-programmafinanciering 2009 en enkele nog te ontvan-gen schijven van goedgekeurde BOF (Belgisch Overlevingsfonds)-projecten.

63


2,3. Eigen Vermogen

Het eigen vermogen van Vredeseilanden vzw bestaat uit verschillende onderdelen:

* Situatie voor de verdeling van het resultaat 2008.

Fondsen van de verenigingDit zijn de oorspronkelijke fondsen van de vereniging. Ze bleven onveranderd.

Sociaal fondsDit fonds werd aangelegd in het hoofdkantoor voor uitbetaling van het personeel bij eventuele(gedeeltelijke) stopzetting van de activiteiten. Het werd enkele jaren geleden berekend op basis vande reële te betalen opzegpremies.

InvesteringsfondsHet investeringsfonds is een deel van het eigen vermogen dat enkele jaren geleden gereserveerd werddoor de Algemene Vergadering voor specifieke projecten, acties en activiteiten waarvoor we nietdirect financiering ter beschikking hebben en die ons moeten toelaten kwalitatief een stevige sprongte maken, zowel in onze noord- als in onze zuidwerking. Jaarlijks wordt een budget voorgelegd aande algemene vergadering en eveneens jaarlijks wordt een afrekening van het voorbije jaar voor -gesteld.

STAND VAN ZAKEN INVESTERINGSFONDS

64

Budget Uitgaven Uitgaven Budget Uitgaven Beschikbaar Gevraagde Beschikbaartotaal 2006 2007 2008 2008 saldo en over- saldo

na 2008 gedragen na 2009bedragenvoor 2009

OCA 65.000 14.392 66.420 46.081 4.527 0 4.527

Competentie-ontwikkeling 180.000 2.047 75.000 177.953 145.000 32.953

Merkopbouw747.500

66.774 52.500 34.584421.538

50.50097.384

Extra acties voor fondsenwerving 10.000 67.174 265.700 147.430 236.500

Major donor fundraiser 37.155

Grootwarenhuisactie 100.146 31.146 18.856 27.000 12.339 37.805 0 37.805

Cultuur Youkali 100.000 25.000 0 50.000 25.000 50.000 25.000 25.000

Innovatieproject 100.000 19.287 35.088 1.798 78.915 28.260 50.655

Zuid-Studies 127.500 94.785 — 0 32.715 0 32.715

Structuuraanpassingen 217.500 16.520 221.000 134.881 66.099 108.000 -41.901

Environmental actions — 10.000 -10.000

Ontwikkeling en supervisie HRmanuals RO — 38.257 -38.257

Nog niet toegewezen 262.354 262.354 0 262.354

TOTALEN 1.900.000 66.146 299.835 792.708 402.112 1.131.907 678.672 453.235

Eigen Vermogen hoofdkantoor Bedragen in euroFondsen van de vereniging 1.472.888Investeringsfonds 1.539.078Opportuniteitenfonds 200.000Sociaal Fonds 1.174.999Overgedragen resultaat 933.350TOTAAL 5.320.314*

Het in 2008 bestede bedrag van 402.112 euro zal na goedkeuring door de algemene vergadering worden onttrokken aan het eigen vermogen.

Sommige kantoren overzee beschikken verder nog over een kleine hoeveelheid eigen vermogen. Diteigen vermogen is afkomstig uit diverse lokale opbrengsten (geen subsidies) gecumuleerd in het ver-leden.

2.4. Voorzieningen

Onder deze rubriek vinden we enerzijds een aantal voorzieningen voor een aantal sociale en fiscalegeschillen in enkele landen en anderzijds een belangrijke voorziening voor terug te betalen subsi-dies aan de Europese Unie en de Belgische federale overheid (DGOS). Tenslotte bestaat er nog steedseen kleine voorziening voor grote herstellingswerken aan het gebouw in Leuven. De rubriek voorzie-ningen is sterk gedaald ten opzichte van vorige jaren, voornamelijk omdat in het verleden enkele risico’s te hoog ingeschat waren of zich uiteindelijk niet voorgedaan hebben.

2.5. Schulden

Als we de schulden vergelijken met het balanstotaal, zien we dat die zeer beperkt zijn. In het hoofd-kantoor zijn er enkele schulden aan leveranciers en een aantal sociale schulden. Ook in de landenvinden we in de meeste gevallen schulden aan leveranciers of sociale schulden terug. Vredeseilandenheeft geen lopende bankkredieten.

2.6. Overlopende rekeningen

Hier vinden we de subsidies die op 31 december nog niet uitgegeven werden en dus doorgeschovenworden naar 2009. Het gaat hier zowel om DGOS-programmafinanciering als om BOF-financiering.

65


Bijlage a: RESULTATENREKENING 2008

66

GEINTE- HOOFD-GREERD KANTOORTOTAAL

2008 2008

Codes Euro Euro

I Bedrijfsopbrengsten 70/74 11.620.762 11.742.510

D. Lidgelden, schenkingen, legaten en subsidies 73 11.527.472 11.661.068

E. Andere bedrijfsopbrengsten 74 93.290 81.442

II Bedrijfskosten 60/64 11.924.490 12.169.076

B. Diensten en diverse goederen 61 3.546.875 1.661.423

C. Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 62 4.202.241 3.004.645

D. Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten,

en immateriële en materiële vaste activa 630 230.267 42.758

F. Toevoegingen (+); Terugnemingen (–) in voorzieningen voor risico’s en kosten 635/8 -178.329 -174.784

G. Andere bedrijfskosten 640/8 4.123.436 7.635.035

III Bedrijfswinst (+) 70/64 0

Bedrijfsverlies (–) 64/70 -303.728 -426.566

IV Financiële opbrengsten 75 282.438 198.592

B. Opbrengsten uit vlottende activa 751 226.712 198.573

C. Andere financiële opbrengsten 752/9 55.726 19

V Financiële kosten 65 9.188 9.099

C. Andere financiële kosten 652/9 9.188 9.099

VI Winst uit de gewone bedrijfsuitoefening (+) 70/65 -30.477 -237.073

Verlies uit de gewone bedrijfsuitoefening (–) 65/70

VII Uitzonderlijke opbrengsten 76 14.151

D. Winst uit verkoop van vaste activa 763 14.151

VIII Uitzonderlijke kosten 66 0

IX Winst van het boekjaar (+) 70/66 -16.327 -237.073

Verlies van het boekjaar (–) 66/70

Wisselkoersverschillen toe te voegen aan financieel resultaat -148.219

Wisselkoersverschillen toe te voegen aan financieel resultaat -2.789

Wisselkoersverschillen toe te voegen aan financieel resultaat -116

Winst (+) / verlies (–) van het boekjaar* -167.451 -237.073

* De resultaten van de regiokantoren worden grotendeels veroorzaakt door koersschommelingen van de lokale munt.

67

BENIN/TOGO SENEGAL TANZANIA UGANDA DR CONGO ANDES MESO- LAOS VIETNAM INDONESIEAMERICA

2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008

Euro Euro Euro Euro Euro Euro Euro Euro Euro Euro

696.872 321.002 755.654 761.884 754.663 626.337 965.883 232.903 316.185 1.050.389

696.872 321.002 753.165 761.884 754.663 626.235 957.777 231.752 316.185 1.050.389

0 0 2.489 0 0 102 8.106 1.151 0 0

696.872 321.000 701.384 755.184 764.967 628.900 923.461 241.548 322.903 1.003.272

176.300 109.425 484.532 245.039 71.032 90.274 143.217 188.074 126.614 250.945

161.173 103.786 121.831 232.330 33.672 120.846 103.438 50.914 121.154 148.454

30.608 5.045 95.021 35.575 2.960 1.196 2.377 1.215 1.987 11.525

0 0 0 0 0 0 0 0 9.718 -13.263

328.791 102.745 0 242.240 657.304 416.584 674.429 1.345 63.431 605.611

0 2 54.270 6.699 0 0 42.422 0 0 47.117

0 0 0 0 -10.304 -2.564 0 -8.644 -6.718 0

0 0 38.178 14.693 0 0 3.182 0 3.926 23.867

0 0 0 0 0 0 3.182 0 1.090 23.867

0 0 38.178 14.693 0 0 0 0 2.836 0

0 2 0 0 0 0 0 87 0 0

0 2 0 0 0 0 0 87 0 0

0 0 92.448 21.393 0 0 45.604 0 0 70.984

0 0 0 0 -10.304 -2.564 0 -8.731 -2.792 0

0 229 9.554 4.274 0 0 0 0 94 0

0 229 9.554 4.274 0 0 0 0 94 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 229 102.001 25.667 0 0 45.604 0 0 70.984

0 0 0 0 -10.304 -2,564 0 -8.731 -2.698 0

0 0 -52.727 -25.667 10.304 2.564 -43.697 8.731 0 -47.728

0 0 -1.893 0 107 369 1.925 0 0 -3.298

0 0

0 229 47.381 0 108 369 3.833 0 -2.698 19.958


Bijlage b: DE BALANS PER 31/12/2008

68

ACTIVA GEINTE- HOOFD-GREERD KANTOORTOTAAL

2008 2008

Codes Euro Euro

VASTE ACTIVA 20/28 484.210,55 469.059,01

I Oprichtingskosten 20 0,00

II Immateriële vaste activa 21 0,00

III Materiële vaste activa 22/27 419.554,27 419.554,27

A. Terreinen en gebouwen 22 384.799,10 384,799,10

1. In volle eigendom 22/91 384.799,10 384.799,10

B. Installaties, machines en uitrusting 23 33.735,60 33.735,60

1. In volle eigendom 231 33.735,60 33.735,60

C. Meubilair en rollend materieel 24 1.019,58 1.019,57

1. In volle eigendom 241 1.019,57 1.019,57

IV Financiële vaste activa 28 64.656,28 49.504,74

C. Andere financiële vaste activa 284/8 64.656,28 49.504,74

1. Aandelen 284 44.027,08 44.027,08

2. Vorderingen en borgtochten in contanten 285/8 20.629,20 5.477,66

VLOTTENDE ACTIVA 29/58 8.756.514,05 6.684.632,72

V Vorderingen op meer dan één jaar 29 81.71

B. Overige vorderingen 291 81,71

VI Voorraden en bestellingen in uitvoering 30 173.162,00 173,162,00

A. Voorraden 30/36 173.162,00 173.162,00

4. Handelsgoederen 34 173.162,00 173.162,00

VII Vorderingen op ten hoogste dan één jaar 40/41 225.254,21

B. Overige vorderingen 41 225.254,21

VIII Geldbeleggingen 50/53 161.310,36 87.305,03

IX Liquide Middelen 54/58 6.801.945,39 5.130.178,96

X Overlopende rekeningen 490/1 1.394.760,37 1.293.986,73

TOTAAL DER ACTIVA 20/58 9.240.724,60 7.153.691,73

69


2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008


13.607,23 1.544,31 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

13.607,23 1.544,31 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

13.607,23 1.544,31 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

13.607,23 1.544,31 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

402.074,61 45.059,25 507.052,04 299.966,91 156.839,13 113.687,65 164.541,86 39.224,80 51.979,41 338.169,92

0,00 0,00 81,71 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 81,71 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

8.463,27 25.914,37 65.223,84 19.947,29 50.837,10 32.004,71 46.256,33 1.146,87 10.342,55 11.832,13

8.463,27 25.914,37 65.223,84 19.947,29 50.837,10 32.004,71 46.256,33 1.146,87 10.342,55 11.832,13

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 72.425,28 1.580,05 0,00 0,00 0,00

393.611,34 19.144,88 435.569,85 268.506,88 106.002,03 9.257,66 68.653,32 37.613,73 38.000,67 295.406,08

0,00 0,00 6.176,63 11.512,74 0,00 0,00 48.052,16 464,21 3.636,19 30.931,70

415.681,83 46.603,56 507.052,05 299.966,91 156.839,13 113.687,65 164.541,86 39.224,80 51.979,41 338.169,91


70

PASSIVA GEINTE- HOOFD-GREERD KANTOORTOTAAL

2008 2008

Codes Euro Euro

EIGEN VERMOGEN 10/15 5.219.788,74 5.083.241,02

I Fondsen van de vereniging 10 1.472.888,17 1.472.888,17

A. Beginvermogen 100 1.472.888,17 1.472.888,17

IV Bestemde fondsen 13 2.972.765,09 2.914.076,62

V Overgedragen winst (+) 140 1.200.678,03 933.349,50

Overgedragen verlies (–) 141 -426.542,55 -237.073,27

VOORZIENINGEN 16 739.515,47 666.986,10

VII A. Voorzieningen voor risico’s en kosten 160/5 443.117,23 370.587,86

1. Pensioenen en soortgelijke verplichtingen 160 70.935,07

3. Grote herstellings- en onderhoudswerken 162 29.622,85 29.622,85

4. Overige risico’s en kosten 163/5 342.559,31 340.965,01

B. Voorzieningen voor schenkingen en legaten met terugnemingsrecht 168 296.398,24 296.398,24

SCHULDEN 17/49 3.281.420,39 1.403.464,61

VIII Schulden op meer dan één jaar 17 4.698,70

B. Handelsschulden 175 4.698,70

IX Schulden op ten hoogste één jaar 42/48 698.840,45 246.870,81

C. Handelsschulden 44 349.421,46 246.870,81

E. Schulden m.b.t. belastingen, bezoldigingen en sociale lasten 45 343.194,65

1. Belastingen 450/3 63.175,63

2. Bezoldigingen en sociale lasten 454/9 280.019,02 250.020,06

F. Overige schulden 48 6.224,34

X Overlopende rekeningen 492/3 2.577.881,24 906.573,74

TOTAAL DER PASSIVA 10/49 9.240.724,60 7.153.691,73

71


2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008


1.406,54 –43.463,83 72.001,03 0,00 1.974,04 8.744,19 47.535,36 0,00 944,14 47.521,83

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

8.328,91 0,00 24.619,78 0,00 2,34 12.069,78 13.667,66 0,00 0,00 0,00

0,00 17.462,88 47.381,25 0,00 8.077,88 7.061,45 33.867,70 0,00 4.318,79 149.274,17

-6.922,37 -60.926,70 0,00 0,00 -6.106,18 -10.387,04 0,00 0,00 -3.374,65 -101.752,34

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 8.028,45 0,00 0,00 31.208,14 33.292,78

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 8.028,45 0,00 0,00 31.208,14 33.292,78

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 8.028,45 0,00 0,00 31.208,14 31.698,48

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1,594,30

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

414.275,30 90.067,38 435.051,00 299.966,91 154.865,09 96.915,01 117.006,36 39.224,82 19.827,13 257.355,31

0,00 0,00 0,00 4.698,70 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 4.698,70 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

18.354,34 56.802,12 8.720,17 97.121,64 1.882,12 14.088,90 28.988,52 20.962,60 1.627,69 0,00

6.611,62 0,00 1.504,62 90.897,29 1,882,12 11.924,93 20.526,94 15.499,89 301,75 0,00

11.742,73 56.802,12 7.215,55 0,00 0,00 2.163,97 8.461,57 5.462,71 1.325,94 0,00

3.184,62 56.802,12 295,47 0,00 0,00 1.567,48 0,00 0,00 1.325,94 0,00

8.558,11 0,00 6.920,08 0,00 0,00 596,49 8.461,57 5.462,71 0,00 0,00

0,00 0,00 0,00 6.224,34 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

395.920,95 33.265,26 426.330,84 198.146,58 152.982,96 82.826,10 88.017,84 18.262,22 18.199,44 257.355,31

415.681,84 46.603,55 507.052,04 299.966,90 156.839,13 113.687,65 164.541,72 39.224,82 51.979,41 338.169,91


Bijlage c: VERSLAG VAN DE COMMISSARIS

72

73


Bijlage d: LIJST DONOREN

74

Donor Bedrag

11.11.11 282.892,03

ALT/ADLO 65.880,00

Argus 10.000,00

Colruyt 30.000,00

Cordaid 380.325,00

DGOS BOF 1.402.194,91

DGOS Programma Noord 800.056,86

DGOS Programma Zuid 5.013.906,26

DGOS Voedselhulp 509.169,56

DKA 25.000,00

EU Projectfinanciering 105.880,97

Gemeenten en steden 83.311,78

Gilles Stichting 53.148,00

ICCO 166.000,00

Ileia 50.000,00

Loonsubsidies 140.513,97

Misereor 237.314,00

Nationale Loterij 4.434,92

Novib 100.000,00

Brot fuer die Welt 12.722,34

Provincie Antwerpen 13.456,50

Provincie Limburg 7.350,00

Provincie Oost-Vlaanderen 206.543,00

Provincie Vlaams-Brabant 88.565,50

Provincie West-Vlaanderen 35.700,59

Talita Koum 90.000,00

Vlaamse Gemeenschap 7.459,93

Bijlage e: LIJST GEMEENTEN

75

Gemeente Bedrag

Aalst 6.046,15

Aartselaar 6.000,00

Antwerpen 8.045,60

Bierbeek 1.300,00

Diest 3.000,00

Genk 1.096,85

Genk 819,57

Grimbergen 5.098,00

Halle 2.500,00

Hasselt 2.500,00

Hasselt 2.700,00

Hasselt 3.000,00

Herent 2.675,31

Herenthout 800,00

Heusden-Zolder 3.000,00

Holsbeek 1.200,00

Ieper 250,00

Lanaken 585,00

Lommel 1.144,12

Londerzeel 2.800,00

Maaseik 1.500,00

Maasmechelen 1.639,00

Malle 2.125,19

Malle 2.000,00

Mechelen 2,558,00

Mol 1.607,14

Oostende 3.540,60

Oud-Heverlee 1.700,00

Riemst 1.500,00

Schilde 2.500,00

Tessenderlo 2.000,00

Tienen 450,00

Waasmunster 125,00

Wichelen 431,25

Wommelgem 900,00

Zuienkerke 50,00

76

Overzicht van GRI-indicatoren waarover in dit jaarverslag wordt gerapporteerd

GRI-indicator Omschrijving Pagina

PROFIEL VAN DE ORGANISATIE

1. Strategie en analyse

1.1 Visie en strategie op KT, MT en LT 3-4, 7-8

2. Organisatieprofiel

2.1 Naam van de organisatie Colofon

2.2 Voornaamste producten, merken en/of diensten 7

2.3 Operationele structuur van de organisatie incl. filialen, afdelingen... 47

2.4 Lokatie van het hoofdkantoor Colofon

2.5 Aantal en naam van de landen waar de organisatie werkt 11-46

2.6 Eigendomsstructuur en rechtsvorm Colofon, 47

2.7 Afzetmarkten (geografisch, sectoren,…) 11

2.8 Omvang van de organisatie (werknemers, omzet, eigen vermogen, hoeveelheid produkten en diensten 47-50

2.9 Significante veranderingen aan de structuur gedurende de verslagperiode 9

2.10 Onderscheidingen ontvangen tijdens de periode;;;

3. Verslagparameters

3.1 Verslagperiode Colofon

3.2 Datum van het vorige verslag Colofon

3.3 Verslaggevingscyclus Colofon

3.4 Contact voor vragen ivm het rapport Colofon

3.5 Proces gevolgd voor het bepalen van de inhoud van het rapport Colofon

3.6 Aflijning van het verslag Colofon

3.7 Specifieke beperkingen voor de reikwijdte van het verslag 52-53

3.8 Verslaggeving over samenwerkingsverbanden en filialen 47

3.10 Uitleg over gevolgen van wijzigingen aangebracht aan informatie verstrekt in vorige rapporten 55, 60

3.12 GRI-Inhoudstabel

4. Goed Bestuur

4.1 Bestuursstructuur van de organisatie 47

4.2 Heeft de voorzitter ook een uitvoerende functie binnen de organisatie? 47

4.3 Aantal onafhankelijke bestuurders 47

4.4 Inspraakmogelijkheden voor werknemers, vrijwilligers en stakeholders 50

4.14 Overzicht van relevante stakeholders 41

4.15 Inventarisatie en selectie van relevante belanghebbenden 41

77

GRI-indicator Omschrijving Pagina

PRESTATIE-INDICATOREN

Milieu-indicatoren

EN1 Gebruikte materialen/gewicht of volume 52-53

EN3 Direct energieverbruik per energiebron 53

EN8 Totaal waterverbruik/bron 53

EN22 Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode 53

EN29 Significante milieugevolgen van produkten en het vervoer van personeelsleden 54

Economische Indicatoren

EC1 Directe economische waarde gegenereerd door de organisatie 55-73

EC4 Belangrijke financiële steun van overheden 61

; Sociale indicatoren

LA1 Totaal aantal werknemers opgesplitst volgens type werk, arbeidsovereenkomst en regio 48

LA2 Personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio 49

LA10 Aantal uren vorming dat medewerkers volgen/jaar en per werknemerscategorie 50

LA14 verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie 49

Publiek Beleid

SO5 Standpunten tov de overheid en deelname aan standpuntbepaling van de overheid en lobbying 41-44

78

COLOFON

Voor algemene vragen over dit jaarverslag kan je terecht bij:Jo VermeerschDiensthoofd Communicatie016/31 65 [email protected]

Voor vragen in verband met het financieel verslag kan je terecht bijKris GoossenaertsDiensthoofd Financiën016/31 65 [email protected]

Vredeseilanden vzwBlijde Inkomststraat 503000 [email protected]

Vredeseilanden is lid van 11.11.11, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging.

Dit verslag behandelt het kalenderjaar 2008. Het vorige verslag handelde over het kalenderjaar 2007.Verslagen worden jaarlijks gemaakt en gaan over het geheel van de activiteiten van Vredeseilandenin België en de landen overzee zoals ze vermeld worden op de blz. 11-40 tenzij anders vermeld.

Dit verslag werd samengesteld door een werkgroep met vertegenwoordigers van de betrokken afde-lingen in opdracht van de directie.

Vredeseilanden vzw | Blijde Inkomststraat 50 | 3000 LeuvenTel. 016-31 65 80 | info@vredeseilanden | www.vredeseilanden.be

vredeseilanden jaarverslag 2008

Documents