volume 4-section a: theoretical papers, original research ...kesypsy.eap.gr/mlt.pdf · 7th...
TRANSCRIPT
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4-Section A theoretical papers original research and scientific articles
i
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4-Section A theoretical papers original research and scientific articles
ii
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4-Section A theoretical papers original research and scientific articles
iv
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
136
Διερεύνηση των αναγκών απόψεων προθέσεων του φοιτητικού πληθυσμού του ΕΑΠ
για τη δημιουργία και λειτουργία Υπηρεσίας Ψυχολογικής Συμβουλευτικής του ΕΑΠ
Exploring the needs opinions and intentions of the Hellenic Open Universitys students
regarding the operation of the HOUs psychological counseling service
Κωνσταντίνος Πετρογιάννης ΕΑΠ-Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών
Αναπλ Καθηγητής
kpetrogianniseapgr
Abstract
The paper presents the initial findings of a study concerning the exploration of needs
perceptions and intentions for professional help seeking of the Hellenic Open
Universitys students in the possibility of a prospective HOUrsquos counseling service
765 undergraduate and postgraduate randomly selected students through a stratified
sampling procedure participated in the study A questionnaire was developed
including a range of questions and a battery of scales measuring critical psychological
structures for the study such as the assessment of stressful events prior experience
from a mental health professional attitudes and intentions concerning professional
help seeking The results indicated that the vast majority of students consider as
ldquouseful and necessaryrdquo the establishment of a Psychological Counseling and Student
Support Service at the Hellenic Open University and they react positively to the
possibility of psychological help seeking from a mental health specialist This finding
was confirmed by the several scales used in the questionnaire surveying attitudes and
intentions and the preferred service seemed to be on-site visits With regard to the
ldquodifficultiesrdquo they face the two major ones concerning their studies was the tests
anxiety and the difficulties in time management In the personal-social sphere the
financial difficulties and related issues (eg unemployment poverty lower income
vocational uncertainty etc) seemed to emerge as the most critical difficulty with all
the consequences that this may imply in studentsrsquo social and academic life and
decisions A particularly striking finding was the high levels of psychological distress
in the form of ldquostressrdquo which indicates further the need for the provision of such a
service unit at the HOU
Keywords HOU counselling service needs assessment
Περίληψη
Στην εργασία παρουσιάζονται τα πρώτα ευρήματα από μια μελέτη εκτίμηση
αναγκών αντιλήψεων και προθέσεων των φοιτητώντριών του Ελληνικού Ανοικτού
Πανεπιστημίου για αναζήτηση ψυχολογικής συμβουλευτικής σε περίπτωση που το
ΕΑΠ προχωρούσε στην δημιουργία μιας τέτοιας υπηρεσίας Στην έρευνα
συμμετείχαν 765 προ- και μεταπτυχιακοί φοιτητέςτριες από τις τρεις μεγαλύτερες
Σχολές του ΕΑΠ οι οποίοι επιλέχθηκαν τυχαία μέσω στρωματοποιημένης
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
137
δειγματοληψίας Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο
το οποίο περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων και περιελάμβανε ορισμένες κλίμακες για
την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η
εκτίμηση των ψυχοπιεστικών παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από
κάποια υπηρεσίαδομή ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση
βοήθειας και χρήση υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Τα αποτελέσματα
έδειξαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητώντριών θεωρούν χρήσιμη ή
απαραίτητη την δημιουργία ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης
Φοιτητών από το ΕΑΠ και οι συμμετέχοντεςουσες διάκεινται θετικά στην πιθανή
αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστήριξης από κάποιον ειδικό Το εύρημα
επιβεβαιώθηκε αλλεπάλληλα με διάφορες μετρήσεις αποτύπωσης αντιλήψεων και
προθέσεων και η προτιμώμενη υπηρεσία φάνηκε να είναι με επιτόπιες επισκέψεις στα
γραφεία αυτής της υπηρεσίας Οι σημαντικότερες δυσκολίες φοίτησης αφορούσαν
laquoτο άγχος των εξετάσεωνraquo και τις laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ενώ σε
προσωπικό-κοινωνικό επίπεδο οι laquoΟικονομικές δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια
μείωση εισοδήματος επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo φάνηκε να αναδεικνύεται
ως μείζονος σημασίας δυσκολία με ότι αυτό συνεπάγεται για την προσωπική τους
ζωή και την φοίτησή τους Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό εύρημα είναι τα υψηλά επίπεδα
ψυχολογικής καταπόνησης με τη μορφή του στρες στοιχείο που τονίζει την ανάγκη
δημιουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίαςμονάδας από το ΕΑΠ
Λέξεις-κλειδιά Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο συμβουλευτική υπηρεσία εκτίμηση
αναγκών
Εισαγωγή
Η έναρξη πανεπιστημιακών σπουδών από απόσταση αποτελεί για τον ενήλικα που
ξεκινά αυτή τη διαδικασία μια πολύ σημαντική απόφαση που μπορεί να έχει σοβαρό
αντίκτυπο και να καθορίσει την υπόλοιπη ζωή του αφού με την απόκτηση ενός
πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου μπορεί να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες
επαγγελματικής εξέλιξης ή να διαμορφώσει το πλαίσιο για μια νέα επαγγελματική
δραστηριότητα σταδιοδρομία οικονομικά ή άλλα οφέλη
Ωστόσο η έναρξη των σπουδών για έναν ενήλικα έχει σαφείς διαφορές από έναν
laquoπαραδοσιακόraquo φοιτητή που εισέρχεται στο πανεπιστήμιο μετά τη λήξη της
Ββάθμιας εκπαίδευσής του αφού δεν σηματοδοτεί απλά την προσθήκη ενός ακόμα
ρόλου αυτού του laquoφοιτητήraquo στο υφιστάμενο εύρος ρόλων που κάθε ενήλικας
διαθέτει (όπως του εργαζόμενου του συζύγου του γονέα κτλ) αλλά και το σύνολο
των υποχρεώσεων και δεσμεύσεων που προκύπτουν από αυτό το νέο ρόλο και τις
οποίες θα πρέπει να ενσωματώσει στις υφιστάμενες Ο νέος αυτός ρόλος απαιτεί
επαναπροσδιορισμό για όσο διάστημα διαρκούν οι σπουδές των προτεραιοτήτων
ορθή και κατάλληλη διαχείριση και κατανομή των διαθέσιμων πόρων (χρονικών
προσωπικών-ψυχολογικών οικονομικών) μεταξύ των διαφόρων υποχρεώσεων του
κτλ Αυτά ακριβώς τα στοιχεία σηματοδοτούν μια άλλη κατηγορία κόστους το
ψυχολογικό κόστος το οποίο αφορά το άγχος το στρες τις αγωνίες και τους φόβους
που απορρέουν από την συμμετοχή του ενήλικα φοιτητή στις εκπαιδευτικές
διαδικασίες
Το ψυχολογικό στρες ή η ψυχολογική πίεση περιλαμβάνει τις αρνητικές γνωστικές
και συναισθηματικές καταστάσεις που προκύπτουν όταν το άτομο αισθάνεται ότι οι
απαιτήσεις που τίθενται σε αυτό υπερβαίνουν την ικανότητά του να τις αντιμετωπίσει
και είναι πραγματικά ένας παράγοντας που φαίνεται να επιβαρύνει την υγεία των
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
138
ατόμων (Lemme 1995) Το ψυχολογικό κόστος με τη μορφή του στρες φαίνεται να
συσχετίζεται αρνητικά με τις ακαδημαϊκές επιδόσεις (Akgun amp Ciarrochi 2003
Sloboda 1990 Struthers Perry amp Menec 2000) την ψυχική υγεία (Bovier Chamot
amp Perneger 2004) και διάφορες σωματικές καταστάσεις (Hughes 2005)
Οι φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από απόσταση καλούνται να αντιμετωπίσουν τις
ακαδημαϊκές απαιτήσεις όπως μελέτη και απομνημόνευση δύσκολης εκπαιδευτικής
ύλης κατανόηση νέων εννοιών συγγραφή γραπτών εργασιών και προετοιμασία για
τις εξετάσεις και να μάθουν να χρησιμοποιούν το χρόνο τους και την ενέργεια τους
αποτελεσματικά Και αν αυτό είναι κοινό σημείο αναφοράς με τα παραδοσιακά
προγράμματα υπάρχουν ωστόσο και κάποιες δυσκολίες ή στρεσσογόνοι παράγοντες
που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί για τουςτις φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από
απόσταση (βλ για παράδειγμα Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Galusha 1998 Hara
amp Kling 2000 Keegan 1986 McInnerney amp Roberts 2004 Young 1994) όπως
αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία
της φοίτησης από απόσταση είναι το γεγονός ότι οι φοιτητέςτριες εργάζονται
κατά κανόνα μόνοι τους με ελάχιστες ευκαιρίες συνεργασίας με άλλουςες
συμφοιτητέςτριες τους παρουσίας σε κοινούς χώρους ή άλλες συνθήκες
κοινωνικής συνύπαρξηςαλληλεπίδρασης με άλλουςες φοιτητέςτριες με
αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα αίσθημα μοναξιάς (Lawless amp Allan 2004
McInnerney amp Roberts 2004) ενώ έχει καταγραφεί και η αντίληψη τους ότι δεν
ανήκουν σε μια φοιτητική κοινότητα Ένας ενισχυτικός παράγοντας αυτών των
δυσάρεστων συναισθημάτων είναι και η γεωγραφική απόσταση για ένα μεγάλο
ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού (Meacham amp Evans 1989) Αυτά τα
στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν σε αισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας και
έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητες τους (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha
1998)
η μη-εξοικείωση με την τεχνολογία η έλλειψη τεχνογνωσίας σε θέματα χρήσης
του ΗΥ και του διαδικτύου (διαδικτυακές πλατφόρμες) κτλ και αυτό ισχύει
ιδιαίτερα για τουςτις μεγαλύτερουςες ηλικιακά φοιτητέςτριες μπορεί να
δημιουργήσουν ήκαι να ενισχύσουν ένα αίσθημα ανεπάρκειας και φόβου
Η αδυναμία άμεσης διατύπωσης των ερωτημάτων που δημιουργούνται από την
μελέτη και κυρίως άμεσης απάντησης από τους καθηγητές τους Ακόμα κι όταν
διατυπώνεται η ερώτηση συνήθως είναι σύντομη και περιοριστική συνήθως λόγω
της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (που αποτελεί περιοριστικό
παράγοντα διατύπωσης ερωτήσεων και λήψης ολοκληρωμένων και ανεπτυγμένων
απαντήσεων) και το ίδιο ισχύει για την απάντηση που θα λάβει στοιχεία που
οδηγούν στην ανάπτυξη αβεβαιότητας σχετικά με το μαθησιακό αντικείμενο
Αισθήματα αμφιβολίας όταν οι οδηγίες παρέχονται μέσω γραπτών μηνυμάτων και
δεν μπορούν να εξηγηθούν προφορικά από τον καθηγητή Η απουσία άμεσης
ανατροφοδότησης μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω προβλήματα εξαιτίας της
δυσκολίας που μπορεί να έχουν οι φοιτητέςτριες στην αυτό-αξιολόγηση τους
Δυσκολίες στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ διδασκόντων-φοιτητώντριών λόγω
της περιορισμένης επικοινωνίας και άμεσης αλληλεπίδρασης
Η δυσκολία κατανόησης του εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να οδηγήσει σε
αισθήματα ανασφάλειας ή ανεπάρκειας ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κάποια
από τις προαναφερθείσες δυσκολίες (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha 1998)
Τα οικονομικά προβλήματα τέλος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να
οδηγήσουν τουςτις φοιτητέςτριες στην εγκατάλειψη των σπουδών τους Εάν δε
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
139
αυτό το στοιχείο συνδυαστεί με καταστάσεις σοβαρής οικονομικής ύφεσης και
δημοσιοοικονομικής κρίσης όπως αυτή που διέρχεται η Ελλάδα τα τελευταία τρία
χρόνια μπορεί να υποθέσει κάποιος τον σοβαρό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν
αυτές οι καταστάσεις μεμονωμένα ή συνδυαστικά
Το ψυχολογικό κόστος και οι στρεσογόνες καταστάσεις συνδέονται με δυσκολίες στη
συνέχιση των σπουδών (Akgun amp Ciarrochi 2003 Sloboda 1990 Struthers Perry amp
Menec 2000) που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην διακοπή ή εγκατάλειψη των
σπουδών (πχ Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Young 1994) ή σε δύσκολες
ψυχοκοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας (Bovier Chamot amp
Perneger 2004) ή και σωματικής υγείας (Hughes 2005) Αυτό θα πρέπει να
συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια όπως επισημαίνεται διαρκώς
στις Εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (α) οι ψυχικές διαταραχές καθώς
και συμπεριφοράς προσβάλλουν όχι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αλλά
ανθρώπους όλων των περιοχών χώρων και κοινωνιών παρουσιάζονται και για τα
δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους καθώς και (β) την τάση ταχείας αύξησης
των ψυχικών ήκαι νευρολογικών διαταραχών (World Health Organization 2011) Η
Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στο φαινόμενο αυτό (Kentikelenis
et al 2011) Την δραματική αύξηση των ψυχικών διαταραχών στην Ελλάδα
επιβεβαίωσε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (Σκαπινάκης Μπέλλος amp Μαυρέας
2010) Όλα τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την ανάγκη για παρεμβάσεις
συμβουλευτικής των φοιτητώντριών
Για να ανταπεξέλθει οη φοιτητήςτρια στις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του και να
διαχειριστεί το άγχος του απαιτείται να ενεργοποιήσει δεξιότητες ικανότητες και
πόρους ώστε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή την
εμπλοκή και να πετύχει σε τελική ανάλυση την προσωπική του ανάπτυξη Ωστόσο
δεν παρουσιάζουν όλοιες οι φοιτητέςτριες το σύνολο αυτών των δεξιοτήτων και
ικανοτήτων προκειμένου να φέρουν σε πέρας τις διάφορες δεσμεύσεις τους να
διαχειριστούν το στρες και άγχος που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τις σπουδές τους
που γίνονται σε συνδυασμό με διάφορες άλλες δραστηριότητες
Αναγνωρίζοντας ότι οι φοιτητέςτριες μπορεί να χρειάζονται στήριξη τα
πανεπιστήμια διεθνώς προσφέρουν υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής για
τουςτις φοιτητέςτριες τους και όπως επισημαίνεται και αλλού (Wickramaratne
2001) laquoόποιο και αν είναι το είδος της υπηρεσίας η συμβουλευτική δεν μπορεί να
ενισχύει μόνο την δυνατότητα τουτης φοιτητήτριας να αναλαμβάνει την ευθύνη για
τη μάθηση του αλλά θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει τοντην φοιτητήτρια στην
εξ αποστάσεως εκπαίδευση να αποκτήσει τις ldquoδυνατότητες για δράσηrdquo από ό τι έχει
μάθειraquo (σελ 79)
Ποιες είναι όμως οι ανάγκες τους και οι αντιλήψεις των φοιτητώντριών όσον αφορά
την ύπαρξη μιας υπηρεσίας ψυχολογικής συμβουλευτικής στο Ελληνικό ανοικτό
Πανεπιστήμιο
Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με
τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού Ωστόσο αναφερόμαστε σε φοιτητικό
πληθυσμό που παρουσιάζει ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά όπως το ηλικιακό
φάσμα των φοιτητώντριών η φοίτηση σε συμβατικό τύπο πανεπιστημίου με
τακτικές παραδόσεις σε συγκεκριμένο χώρο (on-campus) στην πλειονότητα τους
έχουν μόλις ολοκληρώσει την Brsquoβάθμια εκπαίδευση και έχουν εισαχθεί με
συγκεκριμένο σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κά Τα στοιχεία αυτά
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4-Section A theoretical papers original research and scientific articles
ii
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4-Section A theoretical papers original research and scientific articles
iv
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
136
Διερεύνηση των αναγκών απόψεων προθέσεων του φοιτητικού πληθυσμού του ΕΑΠ
για τη δημιουργία και λειτουργία Υπηρεσίας Ψυχολογικής Συμβουλευτικής του ΕΑΠ
Exploring the needs opinions and intentions of the Hellenic Open Universitys students
regarding the operation of the HOUs psychological counseling service
Κωνσταντίνος Πετρογιάννης ΕΑΠ-Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών
Αναπλ Καθηγητής
kpetrogianniseapgr
Abstract
The paper presents the initial findings of a study concerning the exploration of needs
perceptions and intentions for professional help seeking of the Hellenic Open
Universitys students in the possibility of a prospective HOUrsquos counseling service
765 undergraduate and postgraduate randomly selected students through a stratified
sampling procedure participated in the study A questionnaire was developed
including a range of questions and a battery of scales measuring critical psychological
structures for the study such as the assessment of stressful events prior experience
from a mental health professional attitudes and intentions concerning professional
help seeking The results indicated that the vast majority of students consider as
ldquouseful and necessaryrdquo the establishment of a Psychological Counseling and Student
Support Service at the Hellenic Open University and they react positively to the
possibility of psychological help seeking from a mental health specialist This finding
was confirmed by the several scales used in the questionnaire surveying attitudes and
intentions and the preferred service seemed to be on-site visits With regard to the
ldquodifficultiesrdquo they face the two major ones concerning their studies was the tests
anxiety and the difficulties in time management In the personal-social sphere the
financial difficulties and related issues (eg unemployment poverty lower income
vocational uncertainty etc) seemed to emerge as the most critical difficulty with all
the consequences that this may imply in studentsrsquo social and academic life and
decisions A particularly striking finding was the high levels of psychological distress
in the form of ldquostressrdquo which indicates further the need for the provision of such a
service unit at the HOU
Keywords HOU counselling service needs assessment
Περίληψη
Στην εργασία παρουσιάζονται τα πρώτα ευρήματα από μια μελέτη εκτίμηση
αναγκών αντιλήψεων και προθέσεων των φοιτητώντριών του Ελληνικού Ανοικτού
Πανεπιστημίου για αναζήτηση ψυχολογικής συμβουλευτικής σε περίπτωση που το
ΕΑΠ προχωρούσε στην δημιουργία μιας τέτοιας υπηρεσίας Στην έρευνα
συμμετείχαν 765 προ- και μεταπτυχιακοί φοιτητέςτριες από τις τρεις μεγαλύτερες
Σχολές του ΕΑΠ οι οποίοι επιλέχθηκαν τυχαία μέσω στρωματοποιημένης
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
137
δειγματοληψίας Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο
το οποίο περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων και περιελάμβανε ορισμένες κλίμακες για
την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η
εκτίμηση των ψυχοπιεστικών παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από
κάποια υπηρεσίαδομή ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση
βοήθειας και χρήση υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Τα αποτελέσματα
έδειξαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητώντριών θεωρούν χρήσιμη ή
απαραίτητη την δημιουργία ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης
Φοιτητών από το ΕΑΠ και οι συμμετέχοντεςουσες διάκεινται θετικά στην πιθανή
αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστήριξης από κάποιον ειδικό Το εύρημα
επιβεβαιώθηκε αλλεπάλληλα με διάφορες μετρήσεις αποτύπωσης αντιλήψεων και
προθέσεων και η προτιμώμενη υπηρεσία φάνηκε να είναι με επιτόπιες επισκέψεις στα
γραφεία αυτής της υπηρεσίας Οι σημαντικότερες δυσκολίες φοίτησης αφορούσαν
laquoτο άγχος των εξετάσεωνraquo και τις laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ενώ σε
προσωπικό-κοινωνικό επίπεδο οι laquoΟικονομικές δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια
μείωση εισοδήματος επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo φάνηκε να αναδεικνύεται
ως μείζονος σημασίας δυσκολία με ότι αυτό συνεπάγεται για την προσωπική τους
ζωή και την φοίτησή τους Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό εύρημα είναι τα υψηλά επίπεδα
ψυχολογικής καταπόνησης με τη μορφή του στρες στοιχείο που τονίζει την ανάγκη
δημιουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίαςμονάδας από το ΕΑΠ
Λέξεις-κλειδιά Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο συμβουλευτική υπηρεσία εκτίμηση
αναγκών
Εισαγωγή
Η έναρξη πανεπιστημιακών σπουδών από απόσταση αποτελεί για τον ενήλικα που
ξεκινά αυτή τη διαδικασία μια πολύ σημαντική απόφαση που μπορεί να έχει σοβαρό
αντίκτυπο και να καθορίσει την υπόλοιπη ζωή του αφού με την απόκτηση ενός
πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου μπορεί να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες
επαγγελματικής εξέλιξης ή να διαμορφώσει το πλαίσιο για μια νέα επαγγελματική
δραστηριότητα σταδιοδρομία οικονομικά ή άλλα οφέλη
Ωστόσο η έναρξη των σπουδών για έναν ενήλικα έχει σαφείς διαφορές από έναν
laquoπαραδοσιακόraquo φοιτητή που εισέρχεται στο πανεπιστήμιο μετά τη λήξη της
Ββάθμιας εκπαίδευσής του αφού δεν σηματοδοτεί απλά την προσθήκη ενός ακόμα
ρόλου αυτού του laquoφοιτητήraquo στο υφιστάμενο εύρος ρόλων που κάθε ενήλικας
διαθέτει (όπως του εργαζόμενου του συζύγου του γονέα κτλ) αλλά και το σύνολο
των υποχρεώσεων και δεσμεύσεων που προκύπτουν από αυτό το νέο ρόλο και τις
οποίες θα πρέπει να ενσωματώσει στις υφιστάμενες Ο νέος αυτός ρόλος απαιτεί
επαναπροσδιορισμό για όσο διάστημα διαρκούν οι σπουδές των προτεραιοτήτων
ορθή και κατάλληλη διαχείριση και κατανομή των διαθέσιμων πόρων (χρονικών
προσωπικών-ψυχολογικών οικονομικών) μεταξύ των διαφόρων υποχρεώσεων του
κτλ Αυτά ακριβώς τα στοιχεία σηματοδοτούν μια άλλη κατηγορία κόστους το
ψυχολογικό κόστος το οποίο αφορά το άγχος το στρες τις αγωνίες και τους φόβους
που απορρέουν από την συμμετοχή του ενήλικα φοιτητή στις εκπαιδευτικές
διαδικασίες
Το ψυχολογικό στρες ή η ψυχολογική πίεση περιλαμβάνει τις αρνητικές γνωστικές
και συναισθηματικές καταστάσεις που προκύπτουν όταν το άτομο αισθάνεται ότι οι
απαιτήσεις που τίθενται σε αυτό υπερβαίνουν την ικανότητά του να τις αντιμετωπίσει
και είναι πραγματικά ένας παράγοντας που φαίνεται να επιβαρύνει την υγεία των
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
138
ατόμων (Lemme 1995) Το ψυχολογικό κόστος με τη μορφή του στρες φαίνεται να
συσχετίζεται αρνητικά με τις ακαδημαϊκές επιδόσεις (Akgun amp Ciarrochi 2003
Sloboda 1990 Struthers Perry amp Menec 2000) την ψυχική υγεία (Bovier Chamot
amp Perneger 2004) και διάφορες σωματικές καταστάσεις (Hughes 2005)
Οι φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από απόσταση καλούνται να αντιμετωπίσουν τις
ακαδημαϊκές απαιτήσεις όπως μελέτη και απομνημόνευση δύσκολης εκπαιδευτικής
ύλης κατανόηση νέων εννοιών συγγραφή γραπτών εργασιών και προετοιμασία για
τις εξετάσεις και να μάθουν να χρησιμοποιούν το χρόνο τους και την ενέργεια τους
αποτελεσματικά Και αν αυτό είναι κοινό σημείο αναφοράς με τα παραδοσιακά
προγράμματα υπάρχουν ωστόσο και κάποιες δυσκολίες ή στρεσσογόνοι παράγοντες
που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί για τουςτις φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από
απόσταση (βλ για παράδειγμα Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Galusha 1998 Hara
amp Kling 2000 Keegan 1986 McInnerney amp Roberts 2004 Young 1994) όπως
αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία
της φοίτησης από απόσταση είναι το γεγονός ότι οι φοιτητέςτριες εργάζονται
κατά κανόνα μόνοι τους με ελάχιστες ευκαιρίες συνεργασίας με άλλουςες
συμφοιτητέςτριες τους παρουσίας σε κοινούς χώρους ή άλλες συνθήκες
κοινωνικής συνύπαρξηςαλληλεπίδρασης με άλλουςες φοιτητέςτριες με
αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα αίσθημα μοναξιάς (Lawless amp Allan 2004
McInnerney amp Roberts 2004) ενώ έχει καταγραφεί και η αντίληψη τους ότι δεν
ανήκουν σε μια φοιτητική κοινότητα Ένας ενισχυτικός παράγοντας αυτών των
δυσάρεστων συναισθημάτων είναι και η γεωγραφική απόσταση για ένα μεγάλο
ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού (Meacham amp Evans 1989) Αυτά τα
στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν σε αισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας και
έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητες τους (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha
1998)
η μη-εξοικείωση με την τεχνολογία η έλλειψη τεχνογνωσίας σε θέματα χρήσης
του ΗΥ και του διαδικτύου (διαδικτυακές πλατφόρμες) κτλ και αυτό ισχύει
ιδιαίτερα για τουςτις μεγαλύτερουςες ηλικιακά φοιτητέςτριες μπορεί να
δημιουργήσουν ήκαι να ενισχύσουν ένα αίσθημα ανεπάρκειας και φόβου
Η αδυναμία άμεσης διατύπωσης των ερωτημάτων που δημιουργούνται από την
μελέτη και κυρίως άμεσης απάντησης από τους καθηγητές τους Ακόμα κι όταν
διατυπώνεται η ερώτηση συνήθως είναι σύντομη και περιοριστική συνήθως λόγω
της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (που αποτελεί περιοριστικό
παράγοντα διατύπωσης ερωτήσεων και λήψης ολοκληρωμένων και ανεπτυγμένων
απαντήσεων) και το ίδιο ισχύει για την απάντηση που θα λάβει στοιχεία που
οδηγούν στην ανάπτυξη αβεβαιότητας σχετικά με το μαθησιακό αντικείμενο
Αισθήματα αμφιβολίας όταν οι οδηγίες παρέχονται μέσω γραπτών μηνυμάτων και
δεν μπορούν να εξηγηθούν προφορικά από τον καθηγητή Η απουσία άμεσης
ανατροφοδότησης μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω προβλήματα εξαιτίας της
δυσκολίας που μπορεί να έχουν οι φοιτητέςτριες στην αυτό-αξιολόγηση τους
Δυσκολίες στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ διδασκόντων-φοιτητώντριών λόγω
της περιορισμένης επικοινωνίας και άμεσης αλληλεπίδρασης
Η δυσκολία κατανόησης του εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να οδηγήσει σε
αισθήματα ανασφάλειας ή ανεπάρκειας ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κάποια
από τις προαναφερθείσες δυσκολίες (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha 1998)
Τα οικονομικά προβλήματα τέλος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να
οδηγήσουν τουςτις φοιτητέςτριες στην εγκατάλειψη των σπουδών τους Εάν δε
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
139
αυτό το στοιχείο συνδυαστεί με καταστάσεις σοβαρής οικονομικής ύφεσης και
δημοσιοοικονομικής κρίσης όπως αυτή που διέρχεται η Ελλάδα τα τελευταία τρία
χρόνια μπορεί να υποθέσει κάποιος τον σοβαρό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν
αυτές οι καταστάσεις μεμονωμένα ή συνδυαστικά
Το ψυχολογικό κόστος και οι στρεσογόνες καταστάσεις συνδέονται με δυσκολίες στη
συνέχιση των σπουδών (Akgun amp Ciarrochi 2003 Sloboda 1990 Struthers Perry amp
Menec 2000) που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην διακοπή ή εγκατάλειψη των
σπουδών (πχ Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Young 1994) ή σε δύσκολες
ψυχοκοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας (Bovier Chamot amp
Perneger 2004) ή και σωματικής υγείας (Hughes 2005) Αυτό θα πρέπει να
συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια όπως επισημαίνεται διαρκώς
στις Εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (α) οι ψυχικές διαταραχές καθώς
και συμπεριφοράς προσβάλλουν όχι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αλλά
ανθρώπους όλων των περιοχών χώρων και κοινωνιών παρουσιάζονται και για τα
δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους καθώς και (β) την τάση ταχείας αύξησης
των ψυχικών ήκαι νευρολογικών διαταραχών (World Health Organization 2011) Η
Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στο φαινόμενο αυτό (Kentikelenis
et al 2011) Την δραματική αύξηση των ψυχικών διαταραχών στην Ελλάδα
επιβεβαίωσε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (Σκαπινάκης Μπέλλος amp Μαυρέας
2010) Όλα τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την ανάγκη για παρεμβάσεις
συμβουλευτικής των φοιτητώντριών
Για να ανταπεξέλθει οη φοιτητήςτρια στις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του και να
διαχειριστεί το άγχος του απαιτείται να ενεργοποιήσει δεξιότητες ικανότητες και
πόρους ώστε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή την
εμπλοκή και να πετύχει σε τελική ανάλυση την προσωπική του ανάπτυξη Ωστόσο
δεν παρουσιάζουν όλοιες οι φοιτητέςτριες το σύνολο αυτών των δεξιοτήτων και
ικανοτήτων προκειμένου να φέρουν σε πέρας τις διάφορες δεσμεύσεις τους να
διαχειριστούν το στρες και άγχος που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τις σπουδές τους
που γίνονται σε συνδυασμό με διάφορες άλλες δραστηριότητες
Αναγνωρίζοντας ότι οι φοιτητέςτριες μπορεί να χρειάζονται στήριξη τα
πανεπιστήμια διεθνώς προσφέρουν υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής για
τουςτις φοιτητέςτριες τους και όπως επισημαίνεται και αλλού (Wickramaratne
2001) laquoόποιο και αν είναι το είδος της υπηρεσίας η συμβουλευτική δεν μπορεί να
ενισχύει μόνο την δυνατότητα τουτης φοιτητήτριας να αναλαμβάνει την ευθύνη για
τη μάθηση του αλλά θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει τοντην φοιτητήτρια στην
εξ αποστάσεως εκπαίδευση να αποκτήσει τις ldquoδυνατότητες για δράσηrdquo από ό τι έχει
μάθειraquo (σελ 79)
Ποιες είναι όμως οι ανάγκες τους και οι αντιλήψεις των φοιτητώντριών όσον αφορά
την ύπαρξη μιας υπηρεσίας ψυχολογικής συμβουλευτικής στο Ελληνικό ανοικτό
Πανεπιστήμιο
Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με
τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού Ωστόσο αναφερόμαστε σε φοιτητικό
πληθυσμό που παρουσιάζει ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά όπως το ηλικιακό
φάσμα των φοιτητώντριών η φοίτηση σε συμβατικό τύπο πανεπιστημίου με
τακτικές παραδόσεις σε συγκεκριμένο χώρο (on-campus) στην πλειονότητα τους
έχουν μόλις ολοκληρώσει την Brsquoβάθμια εκπαίδευση και έχουν εισαχθεί με
συγκεκριμένο σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κά Τα στοιχεία αυτά
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4-Section A theoretical papers original research and scientific articles
iv
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
136
Διερεύνηση των αναγκών απόψεων προθέσεων του φοιτητικού πληθυσμού του ΕΑΠ
για τη δημιουργία και λειτουργία Υπηρεσίας Ψυχολογικής Συμβουλευτικής του ΕΑΠ
Exploring the needs opinions and intentions of the Hellenic Open Universitys students
regarding the operation of the HOUs psychological counseling service
Κωνσταντίνος Πετρογιάννης ΕΑΠ-Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών
Αναπλ Καθηγητής
kpetrogianniseapgr
Abstract
The paper presents the initial findings of a study concerning the exploration of needs
perceptions and intentions for professional help seeking of the Hellenic Open
Universitys students in the possibility of a prospective HOUrsquos counseling service
765 undergraduate and postgraduate randomly selected students through a stratified
sampling procedure participated in the study A questionnaire was developed
including a range of questions and a battery of scales measuring critical psychological
structures for the study such as the assessment of stressful events prior experience
from a mental health professional attitudes and intentions concerning professional
help seeking The results indicated that the vast majority of students consider as
ldquouseful and necessaryrdquo the establishment of a Psychological Counseling and Student
Support Service at the Hellenic Open University and they react positively to the
possibility of psychological help seeking from a mental health specialist This finding
was confirmed by the several scales used in the questionnaire surveying attitudes and
intentions and the preferred service seemed to be on-site visits With regard to the
ldquodifficultiesrdquo they face the two major ones concerning their studies was the tests
anxiety and the difficulties in time management In the personal-social sphere the
financial difficulties and related issues (eg unemployment poverty lower income
vocational uncertainty etc) seemed to emerge as the most critical difficulty with all
the consequences that this may imply in studentsrsquo social and academic life and
decisions A particularly striking finding was the high levels of psychological distress
in the form of ldquostressrdquo which indicates further the need for the provision of such a
service unit at the HOU
Keywords HOU counselling service needs assessment
Περίληψη
Στην εργασία παρουσιάζονται τα πρώτα ευρήματα από μια μελέτη εκτίμηση
αναγκών αντιλήψεων και προθέσεων των φοιτητώντριών του Ελληνικού Ανοικτού
Πανεπιστημίου για αναζήτηση ψυχολογικής συμβουλευτικής σε περίπτωση που το
ΕΑΠ προχωρούσε στην δημιουργία μιας τέτοιας υπηρεσίας Στην έρευνα
συμμετείχαν 765 προ- και μεταπτυχιακοί φοιτητέςτριες από τις τρεις μεγαλύτερες
Σχολές του ΕΑΠ οι οποίοι επιλέχθηκαν τυχαία μέσω στρωματοποιημένης
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
137
δειγματοληψίας Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο
το οποίο περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων και περιελάμβανε ορισμένες κλίμακες για
την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η
εκτίμηση των ψυχοπιεστικών παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από
κάποια υπηρεσίαδομή ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση
βοήθειας και χρήση υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Τα αποτελέσματα
έδειξαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητώντριών θεωρούν χρήσιμη ή
απαραίτητη την δημιουργία ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης
Φοιτητών από το ΕΑΠ και οι συμμετέχοντεςουσες διάκεινται θετικά στην πιθανή
αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστήριξης από κάποιον ειδικό Το εύρημα
επιβεβαιώθηκε αλλεπάλληλα με διάφορες μετρήσεις αποτύπωσης αντιλήψεων και
προθέσεων και η προτιμώμενη υπηρεσία φάνηκε να είναι με επιτόπιες επισκέψεις στα
γραφεία αυτής της υπηρεσίας Οι σημαντικότερες δυσκολίες φοίτησης αφορούσαν
laquoτο άγχος των εξετάσεωνraquo και τις laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ενώ σε
προσωπικό-κοινωνικό επίπεδο οι laquoΟικονομικές δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια
μείωση εισοδήματος επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo φάνηκε να αναδεικνύεται
ως μείζονος σημασίας δυσκολία με ότι αυτό συνεπάγεται για την προσωπική τους
ζωή και την φοίτησή τους Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό εύρημα είναι τα υψηλά επίπεδα
ψυχολογικής καταπόνησης με τη μορφή του στρες στοιχείο που τονίζει την ανάγκη
δημιουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίαςμονάδας από το ΕΑΠ
Λέξεις-κλειδιά Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο συμβουλευτική υπηρεσία εκτίμηση
αναγκών
Εισαγωγή
Η έναρξη πανεπιστημιακών σπουδών από απόσταση αποτελεί για τον ενήλικα που
ξεκινά αυτή τη διαδικασία μια πολύ σημαντική απόφαση που μπορεί να έχει σοβαρό
αντίκτυπο και να καθορίσει την υπόλοιπη ζωή του αφού με την απόκτηση ενός
πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου μπορεί να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες
επαγγελματικής εξέλιξης ή να διαμορφώσει το πλαίσιο για μια νέα επαγγελματική
δραστηριότητα σταδιοδρομία οικονομικά ή άλλα οφέλη
Ωστόσο η έναρξη των σπουδών για έναν ενήλικα έχει σαφείς διαφορές από έναν
laquoπαραδοσιακόraquo φοιτητή που εισέρχεται στο πανεπιστήμιο μετά τη λήξη της
Ββάθμιας εκπαίδευσής του αφού δεν σηματοδοτεί απλά την προσθήκη ενός ακόμα
ρόλου αυτού του laquoφοιτητήraquo στο υφιστάμενο εύρος ρόλων που κάθε ενήλικας
διαθέτει (όπως του εργαζόμενου του συζύγου του γονέα κτλ) αλλά και το σύνολο
των υποχρεώσεων και δεσμεύσεων που προκύπτουν από αυτό το νέο ρόλο και τις
οποίες θα πρέπει να ενσωματώσει στις υφιστάμενες Ο νέος αυτός ρόλος απαιτεί
επαναπροσδιορισμό για όσο διάστημα διαρκούν οι σπουδές των προτεραιοτήτων
ορθή και κατάλληλη διαχείριση και κατανομή των διαθέσιμων πόρων (χρονικών
προσωπικών-ψυχολογικών οικονομικών) μεταξύ των διαφόρων υποχρεώσεων του
κτλ Αυτά ακριβώς τα στοιχεία σηματοδοτούν μια άλλη κατηγορία κόστους το
ψυχολογικό κόστος το οποίο αφορά το άγχος το στρες τις αγωνίες και τους φόβους
που απορρέουν από την συμμετοχή του ενήλικα φοιτητή στις εκπαιδευτικές
διαδικασίες
Το ψυχολογικό στρες ή η ψυχολογική πίεση περιλαμβάνει τις αρνητικές γνωστικές
και συναισθηματικές καταστάσεις που προκύπτουν όταν το άτομο αισθάνεται ότι οι
απαιτήσεις που τίθενται σε αυτό υπερβαίνουν την ικανότητά του να τις αντιμετωπίσει
και είναι πραγματικά ένας παράγοντας που φαίνεται να επιβαρύνει την υγεία των
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
138
ατόμων (Lemme 1995) Το ψυχολογικό κόστος με τη μορφή του στρες φαίνεται να
συσχετίζεται αρνητικά με τις ακαδημαϊκές επιδόσεις (Akgun amp Ciarrochi 2003
Sloboda 1990 Struthers Perry amp Menec 2000) την ψυχική υγεία (Bovier Chamot
amp Perneger 2004) και διάφορες σωματικές καταστάσεις (Hughes 2005)
Οι φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από απόσταση καλούνται να αντιμετωπίσουν τις
ακαδημαϊκές απαιτήσεις όπως μελέτη και απομνημόνευση δύσκολης εκπαιδευτικής
ύλης κατανόηση νέων εννοιών συγγραφή γραπτών εργασιών και προετοιμασία για
τις εξετάσεις και να μάθουν να χρησιμοποιούν το χρόνο τους και την ενέργεια τους
αποτελεσματικά Και αν αυτό είναι κοινό σημείο αναφοράς με τα παραδοσιακά
προγράμματα υπάρχουν ωστόσο και κάποιες δυσκολίες ή στρεσσογόνοι παράγοντες
που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί για τουςτις φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από
απόσταση (βλ για παράδειγμα Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Galusha 1998 Hara
amp Kling 2000 Keegan 1986 McInnerney amp Roberts 2004 Young 1994) όπως
αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία
της φοίτησης από απόσταση είναι το γεγονός ότι οι φοιτητέςτριες εργάζονται
κατά κανόνα μόνοι τους με ελάχιστες ευκαιρίες συνεργασίας με άλλουςες
συμφοιτητέςτριες τους παρουσίας σε κοινούς χώρους ή άλλες συνθήκες
κοινωνικής συνύπαρξηςαλληλεπίδρασης με άλλουςες φοιτητέςτριες με
αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα αίσθημα μοναξιάς (Lawless amp Allan 2004
McInnerney amp Roberts 2004) ενώ έχει καταγραφεί και η αντίληψη τους ότι δεν
ανήκουν σε μια φοιτητική κοινότητα Ένας ενισχυτικός παράγοντας αυτών των
δυσάρεστων συναισθημάτων είναι και η γεωγραφική απόσταση για ένα μεγάλο
ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού (Meacham amp Evans 1989) Αυτά τα
στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν σε αισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας και
έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητες τους (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha
1998)
η μη-εξοικείωση με την τεχνολογία η έλλειψη τεχνογνωσίας σε θέματα χρήσης
του ΗΥ και του διαδικτύου (διαδικτυακές πλατφόρμες) κτλ και αυτό ισχύει
ιδιαίτερα για τουςτις μεγαλύτερουςες ηλικιακά φοιτητέςτριες μπορεί να
δημιουργήσουν ήκαι να ενισχύσουν ένα αίσθημα ανεπάρκειας και φόβου
Η αδυναμία άμεσης διατύπωσης των ερωτημάτων που δημιουργούνται από την
μελέτη και κυρίως άμεσης απάντησης από τους καθηγητές τους Ακόμα κι όταν
διατυπώνεται η ερώτηση συνήθως είναι σύντομη και περιοριστική συνήθως λόγω
της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (που αποτελεί περιοριστικό
παράγοντα διατύπωσης ερωτήσεων και λήψης ολοκληρωμένων και ανεπτυγμένων
απαντήσεων) και το ίδιο ισχύει για την απάντηση που θα λάβει στοιχεία που
οδηγούν στην ανάπτυξη αβεβαιότητας σχετικά με το μαθησιακό αντικείμενο
Αισθήματα αμφιβολίας όταν οι οδηγίες παρέχονται μέσω γραπτών μηνυμάτων και
δεν μπορούν να εξηγηθούν προφορικά από τον καθηγητή Η απουσία άμεσης
ανατροφοδότησης μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω προβλήματα εξαιτίας της
δυσκολίας που μπορεί να έχουν οι φοιτητέςτριες στην αυτό-αξιολόγηση τους
Δυσκολίες στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ διδασκόντων-φοιτητώντριών λόγω
της περιορισμένης επικοινωνίας και άμεσης αλληλεπίδρασης
Η δυσκολία κατανόησης του εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να οδηγήσει σε
αισθήματα ανασφάλειας ή ανεπάρκειας ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κάποια
από τις προαναφερθείσες δυσκολίες (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha 1998)
Τα οικονομικά προβλήματα τέλος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να
οδηγήσουν τουςτις φοιτητέςτριες στην εγκατάλειψη των σπουδών τους Εάν δε
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
139
αυτό το στοιχείο συνδυαστεί με καταστάσεις σοβαρής οικονομικής ύφεσης και
δημοσιοοικονομικής κρίσης όπως αυτή που διέρχεται η Ελλάδα τα τελευταία τρία
χρόνια μπορεί να υποθέσει κάποιος τον σοβαρό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν
αυτές οι καταστάσεις μεμονωμένα ή συνδυαστικά
Το ψυχολογικό κόστος και οι στρεσογόνες καταστάσεις συνδέονται με δυσκολίες στη
συνέχιση των σπουδών (Akgun amp Ciarrochi 2003 Sloboda 1990 Struthers Perry amp
Menec 2000) που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην διακοπή ή εγκατάλειψη των
σπουδών (πχ Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Young 1994) ή σε δύσκολες
ψυχοκοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας (Bovier Chamot amp
Perneger 2004) ή και σωματικής υγείας (Hughes 2005) Αυτό θα πρέπει να
συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια όπως επισημαίνεται διαρκώς
στις Εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (α) οι ψυχικές διαταραχές καθώς
και συμπεριφοράς προσβάλλουν όχι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αλλά
ανθρώπους όλων των περιοχών χώρων και κοινωνιών παρουσιάζονται και για τα
δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους καθώς και (β) την τάση ταχείας αύξησης
των ψυχικών ήκαι νευρολογικών διαταραχών (World Health Organization 2011) Η
Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στο φαινόμενο αυτό (Kentikelenis
et al 2011) Την δραματική αύξηση των ψυχικών διαταραχών στην Ελλάδα
επιβεβαίωσε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (Σκαπινάκης Μπέλλος amp Μαυρέας
2010) Όλα τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την ανάγκη για παρεμβάσεις
συμβουλευτικής των φοιτητώντριών
Για να ανταπεξέλθει οη φοιτητήςτρια στις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του και να
διαχειριστεί το άγχος του απαιτείται να ενεργοποιήσει δεξιότητες ικανότητες και
πόρους ώστε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή την
εμπλοκή και να πετύχει σε τελική ανάλυση την προσωπική του ανάπτυξη Ωστόσο
δεν παρουσιάζουν όλοιες οι φοιτητέςτριες το σύνολο αυτών των δεξιοτήτων και
ικανοτήτων προκειμένου να φέρουν σε πέρας τις διάφορες δεσμεύσεις τους να
διαχειριστούν το στρες και άγχος που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τις σπουδές τους
που γίνονται σε συνδυασμό με διάφορες άλλες δραστηριότητες
Αναγνωρίζοντας ότι οι φοιτητέςτριες μπορεί να χρειάζονται στήριξη τα
πανεπιστήμια διεθνώς προσφέρουν υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής για
τουςτις φοιτητέςτριες τους και όπως επισημαίνεται και αλλού (Wickramaratne
2001) laquoόποιο και αν είναι το είδος της υπηρεσίας η συμβουλευτική δεν μπορεί να
ενισχύει μόνο την δυνατότητα τουτης φοιτητήτριας να αναλαμβάνει την ευθύνη για
τη μάθηση του αλλά θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει τοντην φοιτητήτρια στην
εξ αποστάσεως εκπαίδευση να αποκτήσει τις ldquoδυνατότητες για δράσηrdquo από ό τι έχει
μάθειraquo (σελ 79)
Ποιες είναι όμως οι ανάγκες τους και οι αντιλήψεις των φοιτητώντριών όσον αφορά
την ύπαρξη μιας υπηρεσίας ψυχολογικής συμβουλευτικής στο Ελληνικό ανοικτό
Πανεπιστήμιο
Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με
τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού Ωστόσο αναφερόμαστε σε φοιτητικό
πληθυσμό που παρουσιάζει ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά όπως το ηλικιακό
φάσμα των φοιτητώντριών η φοίτηση σε συμβατικό τύπο πανεπιστημίου με
τακτικές παραδόσεις σε συγκεκριμένο χώρο (on-campus) στην πλειονότητα τους
έχουν μόλις ολοκληρώσει την Brsquoβάθμια εκπαίδευση και έχουν εισαχθεί με
συγκεκριμένο σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κά Τα στοιχεία αυτά
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
136
Διερεύνηση των αναγκών απόψεων προθέσεων του φοιτητικού πληθυσμού του ΕΑΠ
για τη δημιουργία και λειτουργία Υπηρεσίας Ψυχολογικής Συμβουλευτικής του ΕΑΠ
Exploring the needs opinions and intentions of the Hellenic Open Universitys students
regarding the operation of the HOUs psychological counseling service
Κωνσταντίνος Πετρογιάννης ΕΑΠ-Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών
Αναπλ Καθηγητής
kpetrogianniseapgr
Abstract
The paper presents the initial findings of a study concerning the exploration of needs
perceptions and intentions for professional help seeking of the Hellenic Open
Universitys students in the possibility of a prospective HOUrsquos counseling service
765 undergraduate and postgraduate randomly selected students through a stratified
sampling procedure participated in the study A questionnaire was developed
including a range of questions and a battery of scales measuring critical psychological
structures for the study such as the assessment of stressful events prior experience
from a mental health professional attitudes and intentions concerning professional
help seeking The results indicated that the vast majority of students consider as
ldquouseful and necessaryrdquo the establishment of a Psychological Counseling and Student
Support Service at the Hellenic Open University and they react positively to the
possibility of psychological help seeking from a mental health specialist This finding
was confirmed by the several scales used in the questionnaire surveying attitudes and
intentions and the preferred service seemed to be on-site visits With regard to the
ldquodifficultiesrdquo they face the two major ones concerning their studies was the tests
anxiety and the difficulties in time management In the personal-social sphere the
financial difficulties and related issues (eg unemployment poverty lower income
vocational uncertainty etc) seemed to emerge as the most critical difficulty with all
the consequences that this may imply in studentsrsquo social and academic life and
decisions A particularly striking finding was the high levels of psychological distress
in the form of ldquostressrdquo which indicates further the need for the provision of such a
service unit at the HOU
Keywords HOU counselling service needs assessment
Περίληψη
Στην εργασία παρουσιάζονται τα πρώτα ευρήματα από μια μελέτη εκτίμηση
αναγκών αντιλήψεων και προθέσεων των φοιτητώντριών του Ελληνικού Ανοικτού
Πανεπιστημίου για αναζήτηση ψυχολογικής συμβουλευτικής σε περίπτωση που το
ΕΑΠ προχωρούσε στην δημιουργία μιας τέτοιας υπηρεσίας Στην έρευνα
συμμετείχαν 765 προ- και μεταπτυχιακοί φοιτητέςτριες από τις τρεις μεγαλύτερες
Σχολές του ΕΑΠ οι οποίοι επιλέχθηκαν τυχαία μέσω στρωματοποιημένης
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
137
δειγματοληψίας Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο
το οποίο περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων και περιελάμβανε ορισμένες κλίμακες για
την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η
εκτίμηση των ψυχοπιεστικών παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από
κάποια υπηρεσίαδομή ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση
βοήθειας και χρήση υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Τα αποτελέσματα
έδειξαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητώντριών θεωρούν χρήσιμη ή
απαραίτητη την δημιουργία ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης
Φοιτητών από το ΕΑΠ και οι συμμετέχοντεςουσες διάκεινται θετικά στην πιθανή
αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστήριξης από κάποιον ειδικό Το εύρημα
επιβεβαιώθηκε αλλεπάλληλα με διάφορες μετρήσεις αποτύπωσης αντιλήψεων και
προθέσεων και η προτιμώμενη υπηρεσία φάνηκε να είναι με επιτόπιες επισκέψεις στα
γραφεία αυτής της υπηρεσίας Οι σημαντικότερες δυσκολίες φοίτησης αφορούσαν
laquoτο άγχος των εξετάσεωνraquo και τις laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ενώ σε
προσωπικό-κοινωνικό επίπεδο οι laquoΟικονομικές δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια
μείωση εισοδήματος επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo φάνηκε να αναδεικνύεται
ως μείζονος σημασίας δυσκολία με ότι αυτό συνεπάγεται για την προσωπική τους
ζωή και την φοίτησή τους Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό εύρημα είναι τα υψηλά επίπεδα
ψυχολογικής καταπόνησης με τη μορφή του στρες στοιχείο που τονίζει την ανάγκη
δημιουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίαςμονάδας από το ΕΑΠ
Λέξεις-κλειδιά Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο συμβουλευτική υπηρεσία εκτίμηση
αναγκών
Εισαγωγή
Η έναρξη πανεπιστημιακών σπουδών από απόσταση αποτελεί για τον ενήλικα που
ξεκινά αυτή τη διαδικασία μια πολύ σημαντική απόφαση που μπορεί να έχει σοβαρό
αντίκτυπο και να καθορίσει την υπόλοιπη ζωή του αφού με την απόκτηση ενός
πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου μπορεί να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες
επαγγελματικής εξέλιξης ή να διαμορφώσει το πλαίσιο για μια νέα επαγγελματική
δραστηριότητα σταδιοδρομία οικονομικά ή άλλα οφέλη
Ωστόσο η έναρξη των σπουδών για έναν ενήλικα έχει σαφείς διαφορές από έναν
laquoπαραδοσιακόraquo φοιτητή που εισέρχεται στο πανεπιστήμιο μετά τη λήξη της
Ββάθμιας εκπαίδευσής του αφού δεν σηματοδοτεί απλά την προσθήκη ενός ακόμα
ρόλου αυτού του laquoφοιτητήraquo στο υφιστάμενο εύρος ρόλων που κάθε ενήλικας
διαθέτει (όπως του εργαζόμενου του συζύγου του γονέα κτλ) αλλά και το σύνολο
των υποχρεώσεων και δεσμεύσεων που προκύπτουν από αυτό το νέο ρόλο και τις
οποίες θα πρέπει να ενσωματώσει στις υφιστάμενες Ο νέος αυτός ρόλος απαιτεί
επαναπροσδιορισμό για όσο διάστημα διαρκούν οι σπουδές των προτεραιοτήτων
ορθή και κατάλληλη διαχείριση και κατανομή των διαθέσιμων πόρων (χρονικών
προσωπικών-ψυχολογικών οικονομικών) μεταξύ των διαφόρων υποχρεώσεων του
κτλ Αυτά ακριβώς τα στοιχεία σηματοδοτούν μια άλλη κατηγορία κόστους το
ψυχολογικό κόστος το οποίο αφορά το άγχος το στρες τις αγωνίες και τους φόβους
που απορρέουν από την συμμετοχή του ενήλικα φοιτητή στις εκπαιδευτικές
διαδικασίες
Το ψυχολογικό στρες ή η ψυχολογική πίεση περιλαμβάνει τις αρνητικές γνωστικές
και συναισθηματικές καταστάσεις που προκύπτουν όταν το άτομο αισθάνεται ότι οι
απαιτήσεις που τίθενται σε αυτό υπερβαίνουν την ικανότητά του να τις αντιμετωπίσει
και είναι πραγματικά ένας παράγοντας που φαίνεται να επιβαρύνει την υγεία των
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
138
ατόμων (Lemme 1995) Το ψυχολογικό κόστος με τη μορφή του στρες φαίνεται να
συσχετίζεται αρνητικά με τις ακαδημαϊκές επιδόσεις (Akgun amp Ciarrochi 2003
Sloboda 1990 Struthers Perry amp Menec 2000) την ψυχική υγεία (Bovier Chamot
amp Perneger 2004) και διάφορες σωματικές καταστάσεις (Hughes 2005)
Οι φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από απόσταση καλούνται να αντιμετωπίσουν τις
ακαδημαϊκές απαιτήσεις όπως μελέτη και απομνημόνευση δύσκολης εκπαιδευτικής
ύλης κατανόηση νέων εννοιών συγγραφή γραπτών εργασιών και προετοιμασία για
τις εξετάσεις και να μάθουν να χρησιμοποιούν το χρόνο τους και την ενέργεια τους
αποτελεσματικά Και αν αυτό είναι κοινό σημείο αναφοράς με τα παραδοσιακά
προγράμματα υπάρχουν ωστόσο και κάποιες δυσκολίες ή στρεσσογόνοι παράγοντες
που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί για τουςτις φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από
απόσταση (βλ για παράδειγμα Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Galusha 1998 Hara
amp Kling 2000 Keegan 1986 McInnerney amp Roberts 2004 Young 1994) όπως
αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία
της φοίτησης από απόσταση είναι το γεγονός ότι οι φοιτητέςτριες εργάζονται
κατά κανόνα μόνοι τους με ελάχιστες ευκαιρίες συνεργασίας με άλλουςες
συμφοιτητέςτριες τους παρουσίας σε κοινούς χώρους ή άλλες συνθήκες
κοινωνικής συνύπαρξηςαλληλεπίδρασης με άλλουςες φοιτητέςτριες με
αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα αίσθημα μοναξιάς (Lawless amp Allan 2004
McInnerney amp Roberts 2004) ενώ έχει καταγραφεί και η αντίληψη τους ότι δεν
ανήκουν σε μια φοιτητική κοινότητα Ένας ενισχυτικός παράγοντας αυτών των
δυσάρεστων συναισθημάτων είναι και η γεωγραφική απόσταση για ένα μεγάλο
ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού (Meacham amp Evans 1989) Αυτά τα
στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν σε αισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας και
έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητες τους (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha
1998)
η μη-εξοικείωση με την τεχνολογία η έλλειψη τεχνογνωσίας σε θέματα χρήσης
του ΗΥ και του διαδικτύου (διαδικτυακές πλατφόρμες) κτλ και αυτό ισχύει
ιδιαίτερα για τουςτις μεγαλύτερουςες ηλικιακά φοιτητέςτριες μπορεί να
δημιουργήσουν ήκαι να ενισχύσουν ένα αίσθημα ανεπάρκειας και φόβου
Η αδυναμία άμεσης διατύπωσης των ερωτημάτων που δημιουργούνται από την
μελέτη και κυρίως άμεσης απάντησης από τους καθηγητές τους Ακόμα κι όταν
διατυπώνεται η ερώτηση συνήθως είναι σύντομη και περιοριστική συνήθως λόγω
της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (που αποτελεί περιοριστικό
παράγοντα διατύπωσης ερωτήσεων και λήψης ολοκληρωμένων και ανεπτυγμένων
απαντήσεων) και το ίδιο ισχύει για την απάντηση που θα λάβει στοιχεία που
οδηγούν στην ανάπτυξη αβεβαιότητας σχετικά με το μαθησιακό αντικείμενο
Αισθήματα αμφιβολίας όταν οι οδηγίες παρέχονται μέσω γραπτών μηνυμάτων και
δεν μπορούν να εξηγηθούν προφορικά από τον καθηγητή Η απουσία άμεσης
ανατροφοδότησης μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω προβλήματα εξαιτίας της
δυσκολίας που μπορεί να έχουν οι φοιτητέςτριες στην αυτό-αξιολόγηση τους
Δυσκολίες στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ διδασκόντων-φοιτητώντριών λόγω
της περιορισμένης επικοινωνίας και άμεσης αλληλεπίδρασης
Η δυσκολία κατανόησης του εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να οδηγήσει σε
αισθήματα ανασφάλειας ή ανεπάρκειας ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κάποια
από τις προαναφερθείσες δυσκολίες (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha 1998)
Τα οικονομικά προβλήματα τέλος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να
οδηγήσουν τουςτις φοιτητέςτριες στην εγκατάλειψη των σπουδών τους Εάν δε
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
139
αυτό το στοιχείο συνδυαστεί με καταστάσεις σοβαρής οικονομικής ύφεσης και
δημοσιοοικονομικής κρίσης όπως αυτή που διέρχεται η Ελλάδα τα τελευταία τρία
χρόνια μπορεί να υποθέσει κάποιος τον σοβαρό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν
αυτές οι καταστάσεις μεμονωμένα ή συνδυαστικά
Το ψυχολογικό κόστος και οι στρεσογόνες καταστάσεις συνδέονται με δυσκολίες στη
συνέχιση των σπουδών (Akgun amp Ciarrochi 2003 Sloboda 1990 Struthers Perry amp
Menec 2000) που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην διακοπή ή εγκατάλειψη των
σπουδών (πχ Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Young 1994) ή σε δύσκολες
ψυχοκοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας (Bovier Chamot amp
Perneger 2004) ή και σωματικής υγείας (Hughes 2005) Αυτό θα πρέπει να
συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια όπως επισημαίνεται διαρκώς
στις Εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (α) οι ψυχικές διαταραχές καθώς
και συμπεριφοράς προσβάλλουν όχι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αλλά
ανθρώπους όλων των περιοχών χώρων και κοινωνιών παρουσιάζονται και για τα
δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους καθώς και (β) την τάση ταχείας αύξησης
των ψυχικών ήκαι νευρολογικών διαταραχών (World Health Organization 2011) Η
Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στο φαινόμενο αυτό (Kentikelenis
et al 2011) Την δραματική αύξηση των ψυχικών διαταραχών στην Ελλάδα
επιβεβαίωσε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (Σκαπινάκης Μπέλλος amp Μαυρέας
2010) Όλα τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την ανάγκη για παρεμβάσεις
συμβουλευτικής των φοιτητώντριών
Για να ανταπεξέλθει οη φοιτητήςτρια στις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του και να
διαχειριστεί το άγχος του απαιτείται να ενεργοποιήσει δεξιότητες ικανότητες και
πόρους ώστε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή την
εμπλοκή και να πετύχει σε τελική ανάλυση την προσωπική του ανάπτυξη Ωστόσο
δεν παρουσιάζουν όλοιες οι φοιτητέςτριες το σύνολο αυτών των δεξιοτήτων και
ικανοτήτων προκειμένου να φέρουν σε πέρας τις διάφορες δεσμεύσεις τους να
διαχειριστούν το στρες και άγχος που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τις σπουδές τους
που γίνονται σε συνδυασμό με διάφορες άλλες δραστηριότητες
Αναγνωρίζοντας ότι οι φοιτητέςτριες μπορεί να χρειάζονται στήριξη τα
πανεπιστήμια διεθνώς προσφέρουν υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής για
τουςτις φοιτητέςτριες τους και όπως επισημαίνεται και αλλού (Wickramaratne
2001) laquoόποιο και αν είναι το είδος της υπηρεσίας η συμβουλευτική δεν μπορεί να
ενισχύει μόνο την δυνατότητα τουτης φοιτητήτριας να αναλαμβάνει την ευθύνη για
τη μάθηση του αλλά θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει τοντην φοιτητήτρια στην
εξ αποστάσεως εκπαίδευση να αποκτήσει τις ldquoδυνατότητες για δράσηrdquo από ό τι έχει
μάθειraquo (σελ 79)
Ποιες είναι όμως οι ανάγκες τους και οι αντιλήψεις των φοιτητώντριών όσον αφορά
την ύπαρξη μιας υπηρεσίας ψυχολογικής συμβουλευτικής στο Ελληνικό ανοικτό
Πανεπιστήμιο
Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με
τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού Ωστόσο αναφερόμαστε σε φοιτητικό
πληθυσμό που παρουσιάζει ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά όπως το ηλικιακό
φάσμα των φοιτητώντριών η φοίτηση σε συμβατικό τύπο πανεπιστημίου με
τακτικές παραδόσεις σε συγκεκριμένο χώρο (on-campus) στην πλειονότητα τους
έχουν μόλις ολοκληρώσει την Brsquoβάθμια εκπαίδευση και έχουν εισαχθεί με
συγκεκριμένο σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κά Τα στοιχεία αυτά
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
137
δειγματοληψίας Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο
το οποίο περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων και περιελάμβανε ορισμένες κλίμακες για
την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η
εκτίμηση των ψυχοπιεστικών παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από
κάποια υπηρεσίαδομή ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση
βοήθειας και χρήση υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Τα αποτελέσματα
έδειξαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των φοιτητώντριών θεωρούν χρήσιμη ή
απαραίτητη την δημιουργία ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης
Φοιτητών από το ΕΑΠ και οι συμμετέχοντεςουσες διάκεινται θετικά στην πιθανή
αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστήριξης από κάποιον ειδικό Το εύρημα
επιβεβαιώθηκε αλλεπάλληλα με διάφορες μετρήσεις αποτύπωσης αντιλήψεων και
προθέσεων και η προτιμώμενη υπηρεσία φάνηκε να είναι με επιτόπιες επισκέψεις στα
γραφεία αυτής της υπηρεσίας Οι σημαντικότερες δυσκολίες φοίτησης αφορούσαν
laquoτο άγχος των εξετάσεωνraquo και τις laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ενώ σε
προσωπικό-κοινωνικό επίπεδο οι laquoΟικονομικές δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια
μείωση εισοδήματος επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo φάνηκε να αναδεικνύεται
ως μείζονος σημασίας δυσκολία με ότι αυτό συνεπάγεται για την προσωπική τους
ζωή και την φοίτησή τους Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό εύρημα είναι τα υψηλά επίπεδα
ψυχολογικής καταπόνησης με τη μορφή του στρες στοιχείο που τονίζει την ανάγκη
δημιουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίαςμονάδας από το ΕΑΠ
Λέξεις-κλειδιά Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο συμβουλευτική υπηρεσία εκτίμηση
αναγκών
Εισαγωγή
Η έναρξη πανεπιστημιακών σπουδών από απόσταση αποτελεί για τον ενήλικα που
ξεκινά αυτή τη διαδικασία μια πολύ σημαντική απόφαση που μπορεί να έχει σοβαρό
αντίκτυπο και να καθορίσει την υπόλοιπη ζωή του αφού με την απόκτηση ενός
πτυχίου ή μεταπτυχιακού τίτλου μπορεί να δημιουργηθούν νέες ευκαιρίες
επαγγελματικής εξέλιξης ή να διαμορφώσει το πλαίσιο για μια νέα επαγγελματική
δραστηριότητα σταδιοδρομία οικονομικά ή άλλα οφέλη
Ωστόσο η έναρξη των σπουδών για έναν ενήλικα έχει σαφείς διαφορές από έναν
laquoπαραδοσιακόraquo φοιτητή που εισέρχεται στο πανεπιστήμιο μετά τη λήξη της
Ββάθμιας εκπαίδευσής του αφού δεν σηματοδοτεί απλά την προσθήκη ενός ακόμα
ρόλου αυτού του laquoφοιτητήraquo στο υφιστάμενο εύρος ρόλων που κάθε ενήλικας
διαθέτει (όπως του εργαζόμενου του συζύγου του γονέα κτλ) αλλά και το σύνολο
των υποχρεώσεων και δεσμεύσεων που προκύπτουν από αυτό το νέο ρόλο και τις
οποίες θα πρέπει να ενσωματώσει στις υφιστάμενες Ο νέος αυτός ρόλος απαιτεί
επαναπροσδιορισμό για όσο διάστημα διαρκούν οι σπουδές των προτεραιοτήτων
ορθή και κατάλληλη διαχείριση και κατανομή των διαθέσιμων πόρων (χρονικών
προσωπικών-ψυχολογικών οικονομικών) μεταξύ των διαφόρων υποχρεώσεων του
κτλ Αυτά ακριβώς τα στοιχεία σηματοδοτούν μια άλλη κατηγορία κόστους το
ψυχολογικό κόστος το οποίο αφορά το άγχος το στρες τις αγωνίες και τους φόβους
που απορρέουν από την συμμετοχή του ενήλικα φοιτητή στις εκπαιδευτικές
διαδικασίες
Το ψυχολογικό στρες ή η ψυχολογική πίεση περιλαμβάνει τις αρνητικές γνωστικές
και συναισθηματικές καταστάσεις που προκύπτουν όταν το άτομο αισθάνεται ότι οι
απαιτήσεις που τίθενται σε αυτό υπερβαίνουν την ικανότητά του να τις αντιμετωπίσει
και είναι πραγματικά ένας παράγοντας που φαίνεται να επιβαρύνει την υγεία των
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
138
ατόμων (Lemme 1995) Το ψυχολογικό κόστος με τη μορφή του στρες φαίνεται να
συσχετίζεται αρνητικά με τις ακαδημαϊκές επιδόσεις (Akgun amp Ciarrochi 2003
Sloboda 1990 Struthers Perry amp Menec 2000) την ψυχική υγεία (Bovier Chamot
amp Perneger 2004) και διάφορες σωματικές καταστάσεις (Hughes 2005)
Οι φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από απόσταση καλούνται να αντιμετωπίσουν τις
ακαδημαϊκές απαιτήσεις όπως μελέτη και απομνημόνευση δύσκολης εκπαιδευτικής
ύλης κατανόηση νέων εννοιών συγγραφή γραπτών εργασιών και προετοιμασία για
τις εξετάσεις και να μάθουν να χρησιμοποιούν το χρόνο τους και την ενέργεια τους
αποτελεσματικά Και αν αυτό είναι κοινό σημείο αναφοράς με τα παραδοσιακά
προγράμματα υπάρχουν ωστόσο και κάποιες δυσκολίες ή στρεσσογόνοι παράγοντες
που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί για τουςτις φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από
απόσταση (βλ για παράδειγμα Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Galusha 1998 Hara
amp Kling 2000 Keegan 1986 McInnerney amp Roberts 2004 Young 1994) όπως
αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία
της φοίτησης από απόσταση είναι το γεγονός ότι οι φοιτητέςτριες εργάζονται
κατά κανόνα μόνοι τους με ελάχιστες ευκαιρίες συνεργασίας με άλλουςες
συμφοιτητέςτριες τους παρουσίας σε κοινούς χώρους ή άλλες συνθήκες
κοινωνικής συνύπαρξηςαλληλεπίδρασης με άλλουςες φοιτητέςτριες με
αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα αίσθημα μοναξιάς (Lawless amp Allan 2004
McInnerney amp Roberts 2004) ενώ έχει καταγραφεί και η αντίληψη τους ότι δεν
ανήκουν σε μια φοιτητική κοινότητα Ένας ενισχυτικός παράγοντας αυτών των
δυσάρεστων συναισθημάτων είναι και η γεωγραφική απόσταση για ένα μεγάλο
ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού (Meacham amp Evans 1989) Αυτά τα
στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν σε αισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας και
έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητες τους (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha
1998)
η μη-εξοικείωση με την τεχνολογία η έλλειψη τεχνογνωσίας σε θέματα χρήσης
του ΗΥ και του διαδικτύου (διαδικτυακές πλατφόρμες) κτλ και αυτό ισχύει
ιδιαίτερα για τουςτις μεγαλύτερουςες ηλικιακά φοιτητέςτριες μπορεί να
δημιουργήσουν ήκαι να ενισχύσουν ένα αίσθημα ανεπάρκειας και φόβου
Η αδυναμία άμεσης διατύπωσης των ερωτημάτων που δημιουργούνται από την
μελέτη και κυρίως άμεσης απάντησης από τους καθηγητές τους Ακόμα κι όταν
διατυπώνεται η ερώτηση συνήθως είναι σύντομη και περιοριστική συνήθως λόγω
της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (που αποτελεί περιοριστικό
παράγοντα διατύπωσης ερωτήσεων και λήψης ολοκληρωμένων και ανεπτυγμένων
απαντήσεων) και το ίδιο ισχύει για την απάντηση που θα λάβει στοιχεία που
οδηγούν στην ανάπτυξη αβεβαιότητας σχετικά με το μαθησιακό αντικείμενο
Αισθήματα αμφιβολίας όταν οι οδηγίες παρέχονται μέσω γραπτών μηνυμάτων και
δεν μπορούν να εξηγηθούν προφορικά από τον καθηγητή Η απουσία άμεσης
ανατροφοδότησης μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω προβλήματα εξαιτίας της
δυσκολίας που μπορεί να έχουν οι φοιτητέςτριες στην αυτό-αξιολόγηση τους
Δυσκολίες στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ διδασκόντων-φοιτητώντριών λόγω
της περιορισμένης επικοινωνίας και άμεσης αλληλεπίδρασης
Η δυσκολία κατανόησης του εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να οδηγήσει σε
αισθήματα ανασφάλειας ή ανεπάρκειας ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κάποια
από τις προαναφερθείσες δυσκολίες (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha 1998)
Τα οικονομικά προβλήματα τέλος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να
οδηγήσουν τουςτις φοιτητέςτριες στην εγκατάλειψη των σπουδών τους Εάν δε
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
139
αυτό το στοιχείο συνδυαστεί με καταστάσεις σοβαρής οικονομικής ύφεσης και
δημοσιοοικονομικής κρίσης όπως αυτή που διέρχεται η Ελλάδα τα τελευταία τρία
χρόνια μπορεί να υποθέσει κάποιος τον σοβαρό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν
αυτές οι καταστάσεις μεμονωμένα ή συνδυαστικά
Το ψυχολογικό κόστος και οι στρεσογόνες καταστάσεις συνδέονται με δυσκολίες στη
συνέχιση των σπουδών (Akgun amp Ciarrochi 2003 Sloboda 1990 Struthers Perry amp
Menec 2000) που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην διακοπή ή εγκατάλειψη των
σπουδών (πχ Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Young 1994) ή σε δύσκολες
ψυχοκοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας (Bovier Chamot amp
Perneger 2004) ή και σωματικής υγείας (Hughes 2005) Αυτό θα πρέπει να
συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια όπως επισημαίνεται διαρκώς
στις Εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (α) οι ψυχικές διαταραχές καθώς
και συμπεριφοράς προσβάλλουν όχι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αλλά
ανθρώπους όλων των περιοχών χώρων και κοινωνιών παρουσιάζονται και για τα
δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους καθώς και (β) την τάση ταχείας αύξησης
των ψυχικών ήκαι νευρολογικών διαταραχών (World Health Organization 2011) Η
Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στο φαινόμενο αυτό (Kentikelenis
et al 2011) Την δραματική αύξηση των ψυχικών διαταραχών στην Ελλάδα
επιβεβαίωσε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (Σκαπινάκης Μπέλλος amp Μαυρέας
2010) Όλα τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την ανάγκη για παρεμβάσεις
συμβουλευτικής των φοιτητώντριών
Για να ανταπεξέλθει οη φοιτητήςτρια στις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του και να
διαχειριστεί το άγχος του απαιτείται να ενεργοποιήσει δεξιότητες ικανότητες και
πόρους ώστε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή την
εμπλοκή και να πετύχει σε τελική ανάλυση την προσωπική του ανάπτυξη Ωστόσο
δεν παρουσιάζουν όλοιες οι φοιτητέςτριες το σύνολο αυτών των δεξιοτήτων και
ικανοτήτων προκειμένου να φέρουν σε πέρας τις διάφορες δεσμεύσεις τους να
διαχειριστούν το στρες και άγχος που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τις σπουδές τους
που γίνονται σε συνδυασμό με διάφορες άλλες δραστηριότητες
Αναγνωρίζοντας ότι οι φοιτητέςτριες μπορεί να χρειάζονται στήριξη τα
πανεπιστήμια διεθνώς προσφέρουν υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής για
τουςτις φοιτητέςτριες τους και όπως επισημαίνεται και αλλού (Wickramaratne
2001) laquoόποιο και αν είναι το είδος της υπηρεσίας η συμβουλευτική δεν μπορεί να
ενισχύει μόνο την δυνατότητα τουτης φοιτητήτριας να αναλαμβάνει την ευθύνη για
τη μάθηση του αλλά θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει τοντην φοιτητήτρια στην
εξ αποστάσεως εκπαίδευση να αποκτήσει τις ldquoδυνατότητες για δράσηrdquo από ό τι έχει
μάθειraquo (σελ 79)
Ποιες είναι όμως οι ανάγκες τους και οι αντιλήψεις των φοιτητώντριών όσον αφορά
την ύπαρξη μιας υπηρεσίας ψυχολογικής συμβουλευτικής στο Ελληνικό ανοικτό
Πανεπιστήμιο
Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με
τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού Ωστόσο αναφερόμαστε σε φοιτητικό
πληθυσμό που παρουσιάζει ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά όπως το ηλικιακό
φάσμα των φοιτητώντριών η φοίτηση σε συμβατικό τύπο πανεπιστημίου με
τακτικές παραδόσεις σε συγκεκριμένο χώρο (on-campus) στην πλειονότητα τους
έχουν μόλις ολοκληρώσει την Brsquoβάθμια εκπαίδευση και έχουν εισαχθεί με
συγκεκριμένο σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κά Τα στοιχεία αυτά
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
138
ατόμων (Lemme 1995) Το ψυχολογικό κόστος με τη μορφή του στρες φαίνεται να
συσχετίζεται αρνητικά με τις ακαδημαϊκές επιδόσεις (Akgun amp Ciarrochi 2003
Sloboda 1990 Struthers Perry amp Menec 2000) την ψυχική υγεία (Bovier Chamot
amp Perneger 2004) και διάφορες σωματικές καταστάσεις (Hughes 2005)
Οι φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από απόσταση καλούνται να αντιμετωπίσουν τις
ακαδημαϊκές απαιτήσεις όπως μελέτη και απομνημόνευση δύσκολης εκπαιδευτικής
ύλης κατανόηση νέων εννοιών συγγραφή γραπτών εργασιών και προετοιμασία για
τις εξετάσεις και να μάθουν να χρησιμοποιούν το χρόνο τους και την ενέργεια τους
αποτελεσματικά Και αν αυτό είναι κοινό σημείο αναφοράς με τα παραδοσιακά
προγράμματα υπάρχουν ωστόσο και κάποιες δυσκολίες ή στρεσσογόνοι παράγοντες
που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί για τουςτις φοιτητέςτριες που σπουδάζουν από
απόσταση (βλ για παράδειγμα Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Galusha 1998 Hara
amp Kling 2000 Keegan 1986 McInnerney amp Roberts 2004 Young 1994) όπως
αισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία
της φοίτησης από απόσταση είναι το γεγονός ότι οι φοιτητέςτριες εργάζονται
κατά κανόνα μόνοι τους με ελάχιστες ευκαιρίες συνεργασίας με άλλουςες
συμφοιτητέςτριες τους παρουσίας σε κοινούς χώρους ή άλλες συνθήκες
κοινωνικής συνύπαρξηςαλληλεπίδρασης με άλλουςες φοιτητέςτριες με
αποτέλεσμα να αναπτύσσεται ένα αίσθημα μοναξιάς (Lawless amp Allan 2004
McInnerney amp Roberts 2004) ενώ έχει καταγραφεί και η αντίληψη τους ότι δεν
ανήκουν σε μια φοιτητική κοινότητα Ένας ενισχυτικός παράγοντας αυτών των
δυσάρεστων συναισθημάτων είναι και η γεωγραφική απόσταση για ένα μεγάλο
ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού (Meacham amp Evans 1989) Αυτά τα
στοιχεία μπορεί να οδηγήσουν σε αισθήματα ανεπάρκειας και ανασφάλειας και
έλλειψη εμπιστοσύνης στις ικανότητες τους (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha
1998)
η μη-εξοικείωση με την τεχνολογία η έλλειψη τεχνογνωσίας σε θέματα χρήσης
του ΗΥ και του διαδικτύου (διαδικτυακές πλατφόρμες) κτλ και αυτό ισχύει
ιδιαίτερα για τουςτις μεγαλύτερουςες ηλικιακά φοιτητέςτριες μπορεί να
δημιουργήσουν ήκαι να ενισχύσουν ένα αίσθημα ανεπάρκειας και φόβου
Η αδυναμία άμεσης διατύπωσης των ερωτημάτων που δημιουργούνται από την
μελέτη και κυρίως άμεσης απάντησης από τους καθηγητές τους Ακόμα κι όταν
διατυπώνεται η ερώτηση συνήθως είναι σύντομη και περιοριστική συνήθως λόγω
της χρήσης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (που αποτελεί περιοριστικό
παράγοντα διατύπωσης ερωτήσεων και λήψης ολοκληρωμένων και ανεπτυγμένων
απαντήσεων) και το ίδιο ισχύει για την απάντηση που θα λάβει στοιχεία που
οδηγούν στην ανάπτυξη αβεβαιότητας σχετικά με το μαθησιακό αντικείμενο
Αισθήματα αμφιβολίας όταν οι οδηγίες παρέχονται μέσω γραπτών μηνυμάτων και
δεν μπορούν να εξηγηθούν προφορικά από τον καθηγητή Η απουσία άμεσης
ανατροφοδότησης μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω προβλήματα εξαιτίας της
δυσκολίας που μπορεί να έχουν οι φοιτητέςτριες στην αυτό-αξιολόγηση τους
Δυσκολίες στην αμοιβαία κατανόηση μεταξύ διδασκόντων-φοιτητώντριών λόγω
της περιορισμένης επικοινωνίας και άμεσης αλληλεπίδρασης
Η δυσκολία κατανόησης του εκπαιδευτικού υλικού μπορεί να οδηγήσει σε
αισθήματα ανασφάλειας ή ανεπάρκειας ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κάποια
από τις προαναφερθείσες δυσκολίες (Wood 1996 όπ αναφ στο Galusha 1998)
Τα οικονομικά προβλήματα τέλος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο να
οδηγήσουν τουςτις φοιτητέςτριες στην εγκατάλειψη των σπουδών τους Εάν δε
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
139
αυτό το στοιχείο συνδυαστεί με καταστάσεις σοβαρής οικονομικής ύφεσης και
δημοσιοοικονομικής κρίσης όπως αυτή που διέρχεται η Ελλάδα τα τελευταία τρία
χρόνια μπορεί να υποθέσει κάποιος τον σοβαρό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν
αυτές οι καταστάσεις μεμονωμένα ή συνδυαστικά
Το ψυχολογικό κόστος και οι στρεσογόνες καταστάσεις συνδέονται με δυσκολίες στη
συνέχιση των σπουδών (Akgun amp Ciarrochi 2003 Sloboda 1990 Struthers Perry amp
Menec 2000) που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην διακοπή ή εγκατάλειψη των
σπουδών (πχ Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Young 1994) ή σε δύσκολες
ψυχοκοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας (Bovier Chamot amp
Perneger 2004) ή και σωματικής υγείας (Hughes 2005) Αυτό θα πρέπει να
συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια όπως επισημαίνεται διαρκώς
στις Εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (α) οι ψυχικές διαταραχές καθώς
και συμπεριφοράς προσβάλλουν όχι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αλλά
ανθρώπους όλων των περιοχών χώρων και κοινωνιών παρουσιάζονται και για τα
δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους καθώς και (β) την τάση ταχείας αύξησης
των ψυχικών ήκαι νευρολογικών διαταραχών (World Health Organization 2011) Η
Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στο φαινόμενο αυτό (Kentikelenis
et al 2011) Την δραματική αύξηση των ψυχικών διαταραχών στην Ελλάδα
επιβεβαίωσε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (Σκαπινάκης Μπέλλος amp Μαυρέας
2010) Όλα τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την ανάγκη για παρεμβάσεις
συμβουλευτικής των φοιτητώντριών
Για να ανταπεξέλθει οη φοιτητήςτρια στις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του και να
διαχειριστεί το άγχος του απαιτείται να ενεργοποιήσει δεξιότητες ικανότητες και
πόρους ώστε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή την
εμπλοκή και να πετύχει σε τελική ανάλυση την προσωπική του ανάπτυξη Ωστόσο
δεν παρουσιάζουν όλοιες οι φοιτητέςτριες το σύνολο αυτών των δεξιοτήτων και
ικανοτήτων προκειμένου να φέρουν σε πέρας τις διάφορες δεσμεύσεις τους να
διαχειριστούν το στρες και άγχος που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τις σπουδές τους
που γίνονται σε συνδυασμό με διάφορες άλλες δραστηριότητες
Αναγνωρίζοντας ότι οι φοιτητέςτριες μπορεί να χρειάζονται στήριξη τα
πανεπιστήμια διεθνώς προσφέρουν υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής για
τουςτις φοιτητέςτριες τους και όπως επισημαίνεται και αλλού (Wickramaratne
2001) laquoόποιο και αν είναι το είδος της υπηρεσίας η συμβουλευτική δεν μπορεί να
ενισχύει μόνο την δυνατότητα τουτης φοιτητήτριας να αναλαμβάνει την ευθύνη για
τη μάθηση του αλλά θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει τοντην φοιτητήτρια στην
εξ αποστάσεως εκπαίδευση να αποκτήσει τις ldquoδυνατότητες για δράσηrdquo από ό τι έχει
μάθειraquo (σελ 79)
Ποιες είναι όμως οι ανάγκες τους και οι αντιλήψεις των φοιτητώντριών όσον αφορά
την ύπαρξη μιας υπηρεσίας ψυχολογικής συμβουλευτικής στο Ελληνικό ανοικτό
Πανεπιστήμιο
Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με
τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού Ωστόσο αναφερόμαστε σε φοιτητικό
πληθυσμό που παρουσιάζει ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά όπως το ηλικιακό
φάσμα των φοιτητώντριών η φοίτηση σε συμβατικό τύπο πανεπιστημίου με
τακτικές παραδόσεις σε συγκεκριμένο χώρο (on-campus) στην πλειονότητα τους
έχουν μόλις ολοκληρώσει την Brsquoβάθμια εκπαίδευση και έχουν εισαχθεί με
συγκεκριμένο σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κά Τα στοιχεία αυτά
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
139
αυτό το στοιχείο συνδυαστεί με καταστάσεις σοβαρής οικονομικής ύφεσης και
δημοσιοοικονομικής κρίσης όπως αυτή που διέρχεται η Ελλάδα τα τελευταία τρία
χρόνια μπορεί να υποθέσει κάποιος τον σοβαρό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν
αυτές οι καταστάσεις μεμονωμένα ή συνδυαστικά
Το ψυχολογικό κόστος και οι στρεσογόνες καταστάσεις συνδέονται με δυσκολίες στη
συνέχιση των σπουδών (Akgun amp Ciarrochi 2003 Sloboda 1990 Struthers Perry amp
Menec 2000) που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην διακοπή ή εγκατάλειψη των
σπουδών (πχ Cullen 1994 Fan amp Chan 1997 Young 1994) ή σε δύσκολες
ψυχοκοινωνικές καταστάσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας (Bovier Chamot amp
Perneger 2004) ή και σωματικής υγείας (Hughes 2005) Αυτό θα πρέπει να
συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα τελευταία 20 χρόνια όπως επισημαίνεται διαρκώς
στις Εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (α) οι ψυχικές διαταραχές καθώς
και συμπεριφοράς προσβάλλουν όχι συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αλλά
ανθρώπους όλων των περιοχών χώρων και κοινωνιών παρουσιάζονται και για τα
δύο φύλα σε όλες τις φάσεις της ζωής τους καθώς και (β) την τάση ταχείας αύξησης
των ψυχικών ήκαι νευρολογικών διαταραχών (World Health Organization 2011) Η
Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στο φαινόμενο αυτό (Kentikelenis
et al 2011) Την δραματική αύξηση των ψυχικών διαταραχών στην Ελλάδα
επιβεβαίωσε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (Σκαπινάκης Μπέλλος amp Μαυρέας
2010) Όλα τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την ανάγκη για παρεμβάσεις
συμβουλευτικής των φοιτητώντριών
Για να ανταπεξέλθει οη φοιτητήςτρια στις υποχρεώσεις και δεσμεύσεις του και να
διαχειριστεί το άγχος του απαιτείται να ενεργοποιήσει δεξιότητες ικανότητες και
πόρους ώστε να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτή την
εμπλοκή και να πετύχει σε τελική ανάλυση την προσωπική του ανάπτυξη Ωστόσο
δεν παρουσιάζουν όλοιες οι φοιτητέςτριες το σύνολο αυτών των δεξιοτήτων και
ικανοτήτων προκειμένου να φέρουν σε πέρας τις διάφορες δεσμεύσεις τους να
διαχειριστούν το στρες και άγχος που συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τις σπουδές τους
που γίνονται σε συνδυασμό με διάφορες άλλες δραστηριότητες
Αναγνωρίζοντας ότι οι φοιτητέςτριες μπορεί να χρειάζονται στήριξη τα
πανεπιστήμια διεθνώς προσφέρουν υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής για
τουςτις φοιτητέςτριες τους και όπως επισημαίνεται και αλλού (Wickramaratne
2001) laquoόποιο και αν είναι το είδος της υπηρεσίας η συμβουλευτική δεν μπορεί να
ενισχύει μόνο την δυνατότητα τουτης φοιτητήτριας να αναλαμβάνει την ευθύνη για
τη μάθηση του αλλά θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει τοντην φοιτητήτρια στην
εξ αποστάσεως εκπαίδευση να αποκτήσει τις ldquoδυνατότητες για δράσηrdquo από ό τι έχει
μάθειraquo (σελ 79)
Ποιες είναι όμως οι ανάγκες τους και οι αντιλήψεις των φοιτητώντριών όσον αφορά
την ύπαρξη μιας υπηρεσίας ψυχολογικής συμβουλευτικής στο Ελληνικό ανοικτό
Πανεπιστήμιο
Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν ελάχιστα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με
τις ανάγκες του φοιτητικού πληθυσμού Ωστόσο αναφερόμαστε σε φοιτητικό
πληθυσμό που παρουσιάζει ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά όπως το ηλικιακό
φάσμα των φοιτητώντριών η φοίτηση σε συμβατικό τύπο πανεπιστημίου με
τακτικές παραδόσεις σε συγκεκριμένο χώρο (on-campus) στην πλειονότητα τους
έχουν μόλις ολοκληρώσει την Brsquoβάθμια εκπαίδευση και έχουν εισαχθεί με
συγκεκριμένο σύστημα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κά Τα στοιχεία αυτά
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
140
διαφοροποιούνται αισθητά από εκείνα που αφορούν τον φοιτητικό πληθυσμό του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και για τον οποίο δεν διαθέτουμε κανένα
στοιχείο πάνω στα συγκεκριμένα ζητήματα
Στόχος της έρευνας η οποία εγκρίθηκε και ενισχύθηκε από την ΔΕ του ΕΑΠ ήταν
να καταγραφούν και αναλυθούν
α) οι απόψεις των φοιτητώντριών για την δημιουργία μιας πανεπιστημιακής
Συμβουλευτικής Υπηρεσίας δεδομένων των χαρακτηριστικών του ΕΑΠ ως του
κύριου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας που προσφέρει εξ αποστάσεως
προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές σε φοιτητέςτριες ενός ευρύτατου
ηλικιακού φάσματος στο πλαίσιο μιας δια-βίου προσέγγισης στη μάθηση
β) το είδος και η έκταση των αναγκών που αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες και
για τις οποίες θα ήθελαν να αναζητήσουν λύσεις δεδομένων των ιδιαίτερων
ατομικών χαρακτηριστικών των φοιτητώντριών του ΕΑΠ (με μεγάλες
διαφοροποιήσεις ως προς βασικά κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία όπως τόπος
μόνιμης κατοικίας οικογενειακή επαγγελματική και εισοδηματική κατάσταση
σπουδές κτλ) και
γ) η μορφή που μπορεί να έχει μια τέτοια υπηρεσία (πχ γραφείο παροχής
υπηρεσιών συμβουλευτικής και ψυχολογικής στήριξης μέσω ατομικών ή ομαδικών
συναντήσεων εναλλακτικές μορφές συμβουλευτικής μέσω του διαδικτύου
τηλεσυμβουλευτικής κτλ) προκειμένου να είναι προσιτή προσβάσιμη και εν τέλει
χρηστική και αποτελεσματικήαποδοτική στους ίδιους εφόσον το αναζητήσουν
Μέθοδος
Συμμετέχοντες Χρησιμοποιήθηκε στρωματοποιημένη τυχαία δειγματοληψία σύμφωνα με την οποία οι
φοιτητέςτριες του ΕΑΠ (ερευνούμενος πληθυσμός) χωρίσθηκε σε 6 υποπληθυσμούς
(στρώματα) (βλ Πιν 1) Η συγκεκριμένη μέθοδος επιλέχθηκε γιατί ο ερευνούμενος
πληθυσμός θεωρήθηκε ανομοιογενής σε σχέση με το επίπεδο και την κατεύθυνση σπουδών
των φοιτητώντριών και με αυτό τον τρόπο χωρίσθηκε ο πληθυσμός σε ομοιογενείς
πληθυσμούς ώστε να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια στις εκτιμήσεις των
χαρακτηριστικών του αφού οι μετρήσεις που προκύπτουν από ομοιογενή στρώματα
διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους Επίσης εξασφαλίζεται η αντιπροσωπευτικότητα του
ερευνώμενου πληθυσμού επειδή στο συνολικό δείγμα συμπεριλαμβάνονται μονάδες από όλα
τα στρώματα
Τέθηκε ως στόχος να περιληφθεί το 2 του φοιτητικού πληθυσμού και συνολικά 765
άτομα (μέση ηλικία 378 ετών sd= 73 εύρος 23-64) συμμετείχαν στην έρευνα 461
φοιτήτριες και 304 φοιτητές
Πίνακας 1 Κατανομή του πληθυσμού και του αντίστοιχου δείγματος στα επιμέρους στρώματα
Στρώματα Κατηγορίες στρωμάτων
Φοιτητικό
ς
πληθυσμός
Δείγμα-
στόχος 2
του φοιτ
πληθυσμού
Δείγμα φοιτητώντριών του
πληθυσμού-συμμετέχοντες
s
Νs ns
1 Προπτυχιακοί ΣΚΕ 4488 90 80 18
2 Προπτυχιακοί ΣΑΣ 8547 171 245 29
3 Προπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4734 95 128 27
4 Μεταπτυχιακοί ΣΚΕ 4084 82 68 17
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
141
5 Μεταπτυχιακοί ΣΑΣ 3776 76 139 37
6 Μεταπτυχιακοί ΣΘΕΤ 4970 99 105 21
Σύνολο 30972 765 25
Σημείωση Εξαιρέθηκε ο φοιτητικός πληθυσμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών
της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών λόγω του μικρού μεγέθους του (373 φοιτητές) και
κατόπιν συνεκτίμησης του οικονομικού κόστους
Ως προς τον κύκλο σπουδών 592 του δείγματος ήταν φοιτητέςτριες προπτυχιακών
προγραμμάτων και 408 ήταν εγγεγραμμένοι σε μεταπτυχιακά προγράμματα Οι
φοιτητέςτριες προέρχονταν από 16 συνολικά προγράμματα σπουδών 5 προπτυχιακά
και 11 μεταπτυχιακά
Όσον αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση οι μισοί από τουςτις φοιτητέςτριες
(512) ήταν παντρεμένοιες και 439 ανύπαντροιες και ένα πολύ μικρό ποσοστό
αναλογικά σημείωσε κάποια από τις τρεις υπόλοιπες καταστάσεις (σε διάσταση
διαζύγιο χηρεία) Από τους συμμετέχοντες 469 δήλωσαν ότι ήταν γονείς ενός έως
τεσσάρων παιδιών με εξαίρεση έναν φοιτητή ή φοιτήτρια που δήλωσε γονέας 5
παιδιών ενώ 531 των συμμετεχόντων δεν είχαν ακόμα παιδιά
Εργαλεία
Για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς
που περιείχε 5 ενότητες ερωτήσεων που διαμορφώθηκαν για τους σκοπούς της
μελέτης και συστοιχία κλιμάκων για την εκτίμηση των ψυχολογικών δομών στις
οποίες εστιάστηκε η έρευνα όπως η εκτίμηση των ψυχοπιεστικών
παραγόντωνκαταστάσεων η παρελθούσα εμπειρία από κάποια υπηρεσίαδομή
ψυχικής υγείας αντιλήψεις και προθέσεις για αναζήτηση βοήθειας και χρήση
υπηρεσιών ψυχολογικής συμβουλευτικής Για την επιλογή τους αξιοποιήθηκαν τα
ευρήματα και η μεθοδολογία συναφών προγενέστερων ερευνών στον διεθνή και στον
ελληνικό χώρο (πχ Christopoulos et al 1997 Ευθυμίου Ευσταθίου amp Καλαντζή-
Αζίζι 2001 2007 Ευθυμίου 2003 2007 Ευσταθίου Ευθυμίου amp Καλαντζή-Αζίζι
2003 Μαλικιώση-Λοΐζου 1989 Ναυρίδης Δραγώνα Μιλιαρίνι amp Δαμίγος 1990
Παπαδιώτη-Αθανασίου amp Δαμίγος 2003 Χρηστίδης Γιαγλής amp Κωνσταντινίδου
2004)
Ενότητα Ι Δημογραφικά στοιχεία Η πρώτη ενότητα ερωτήσεων περιλαμβάνει
δημογραφικού περιεχομένου ερωτήσεις σχετικές με ατομικά και κοινωνικά
χαρακτηριστικά των φοιτητώντριών τα οποία από τις σχετικές έρευνες φαίνεται
να συνδέονται με τη διαφοροποίηση των απαντήσεων των συμμετεχόντων σε
τέτοιου τύπου και περιεχομένου μελέτες
Ενότητα ΙΙ Σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες ψυχολογικής στήριξης Η
συγκεκριμένη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με προηγούμενη εμπειρία
τους από υπηρεσίεςδομές ψυχολογικής στήριξης και την ποιότητα αυτής της
εμπειρίας (θετική ή αρνητική) Η προγενέστερη εμπειρία από ψυχολογικές
υπηρεσίες έχει σταθερά αποδειχθεί μια από τις πλέον βασικές μεταβλητές που
συσχετίζονται θετικά με θετικότερες στάσεις και χαμηλότερα επίπεδα
προκατάληψης όσον αφορά το ζήτημα αναζήτησης βοήθειας και κατά συνέπεια
κρίθηκε απαραίτητο να ελεγχθεί και στην παρούσα μελέτη Οι συμμετέχοντες
ερωτήθηκαν για τις προηγούμενες εμπειρίες που είχαν από επαγγελματίαειδικό
ψυχικής υγείας για προσωπικό τους ζήτημα και πόσο θετική ή αρνητική ήταν
αυτή η εμπειρία στη βάση μιας 5βαθμης κλίμακας (από laquoπολύ αρνητικήraquo έως
laquoπολύ θετικήraquo)
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
142
Ζητήθηκε επίσης να διατυπώσουν τις απόψεις τους για την ανάγκη ύπαρξης μιας
τέτοιας υπηρεσίας καθώς και το είδος της υπηρεσίας που θα ήταν πιο πιθανό να
αναζητήσουν εάν προσφέρονταν μεταξύ τεσσάρων βασικών και πιο
συνηθισμένων επιλογών ldquoΣυμβουλευτική σε ατομική βάση σε Μονάδα
Ψυχολογικής Συμβουλευτικής φοιτητών-τριώνrdquo ldquoΣυνομιλία μέσω
τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype)rdquo ldquoΕρωτο-απαντήσεις μέσω ειδικής
διαδικτυακής πλατφόρμας ανώνυμα (τηλεσυμβουλευτική)rdquo και ldquoΣυνομιλία
μέσω ειδικής τηλεφωνικής laquoγραμμής βοήθειαςraquordquo Εναλλακτικά προσφερόταν η
επιλογή μόνο ενός συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως δηλωτικού της μη-
επιλογής κάποιου ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας
Ενότητα ΙΙΙ Δυσκολίες και γεγονότα ζωής Αυτή η ενότητα ερωτήσεων
αναφέρεται σε δυσκολίες και στρεσογόνους παράγοντες-πιεστικά γεγονότα οι
οποίοι στη διεθνή ψυχολογική βιβλιογραφία έχουν συνδεθεί αιτιολογικά με
ποικιλία προβλημάτων υγείας Για τη εκτίμησή τους διαμορφώθηκαν δύο
ερωτήσεις όπου καθεμιά περιείχε ένα κατάλογολίστα δυσκολιών ή ζητημάτων
για τα οποία θα ήθελαν να συζητήσουν και να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό
αν είχαν αυτή τη δυνατότητα (α) η μία αφορούσε 10 δυσκολίες ή προβλήματα
για τις σπουδές τους και για τα οποία ερωτήθηκαν εάν τους είχαν απασχολήσει
μετά την εγγραφή τους στο ΕΑΠ και θα είχαν την ανάγκη να αναζητούσαν
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό εάν τους δινόταν αυτή η δυνατότητα (β)
η άλλη αφορούσε 23 δυσκολίες ή προβλήματα που άπτονται της προσωπικής
κοινωνικής οικογενειακής και επαγγελματικής τους ζωής και ερωτήθηκαν εάν
τους είχαν απασχολήσει κατά τον τελευταίο χρόνο Και για τις δύο εξήχθη
laquoβαθμός έντασηςraquo όπου υψηλότερη βαθμολογία υποδείκνυε περισσότερες
δυσκολίες ή μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη (αρνητικός αντίκτυπος)
Ενότητα ΙV Άγχος ndash Στρες Η συγκεκριμένη ενότητα περιλάμβανε δύο
σταθμισμένες κλίμακες που αφορούσαν την εκτίμηση άγχους και στρες των
ερωτώμενων με διαφορετικό ωστόσο θεωρητικό προσανατολισμό
(i) Η πρώτη από τις δύο εστιαζόταν στις θετικές ψυχολογικές-συναισθηματικές
αντιδράσεις των ατόμων που συνδέονται με θετική προσαρμογή παρά την ύπαρξη
αγχογόνωνστρεσογόνων καταστάσεων (όσο ψηλότερα τα επίπεδα ή συχνότερη η
εμφάνιση αυτών των αντιδράσεων τόσο πιο πιθανή είναι η προσαρμογή στις
δύσκολες καταστάσεις) Για την μέτρηση της συγκεκριμένης ψυχολογικής
παραμέτρου χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndash WEMWBS
Tennant et al 2007)
(ii) Συμπληρωματικά ενσωματώθηκε στο ερωτηματολόγιο και μια κλίμακα για
την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης (psychological distress)
των συμμετεχόντων σε αγχογόνεςστρεσογόνες καταστάσεις που εστιάζεται σε
τρεις τομείς κατάθλιψη άγχος και πίεσηστρες Για την συγκεκριμένη
ψυχολογική παράμετρο χρησιμοποιήθηκε η laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους - 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21 Lovibond amp
Lovibond 1995)
Ενότητα V Οι απόψεις σας για την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Η πέμπτη
ενότητα του ερωτηματολογίου εστιάζεται στις στάσεις των φοιτητώντριών για
την αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας Στόχος της σταθμισμένης κλίμακας που
χρησιμοποιήθηκε (laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών
Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes Toward Seeking Mental Health Services
- IASMHS Mackenzie et al 2004) με βάση την Θεωρία Σχεδιασμένης
Συμπεριφοράς ήταν η μέτρηση της συνολικής στάσης των αντιλήψεων για τις
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
143
κοινωνικές νόρμες γύρω από το θέμα της αναζήτησης βοήθειας από κάποιον
ειδικό και του αντιλαμβανόμενου συμπεριφορικού ελέγχου προς τις θεραπευτική
αντιμετώπιση των ψυχολογικών προβλημάτων Μια ακόμα ερώτηση που
χρησιμοποιήθηκε ως καταληκτική του ερωτηματολογίου αφορούσε την
laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας
Διαδικασία
Τα δεδομένα της έρευνας συλλέχθηκαν με επιτόπιες επισκέψεις και ομαδική
χορήγηση των ερωτηματολογίων στους χώρους διεξαγωγής της 3ης Ομαδικής
Συμβουλευτικής Συνάντησης (ΟΣΣ) 63 συνολικά τμημάτων ενός αριθμού
επιλεγμένων Θεματικών Ενοτήτων Ο μέσος χρόνος συμπλήρωσης του
ερωτηματολογίου ήταν 15 λεπτά και μετά τη συμπλήρωσή του ο φοιτητής το έκλεινε
σε κενό φάκελο και επιστρεφόταν στο μέλος της ερευνητικής ομάδας
Αποτελέσματα
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων ακολουθεί τη σειρά των ενοτήτων συγκρότησης
του ερωτηματολογίου Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη χρήση του λογισμικού
στατιστικής ανάλυσης SPSS v20 Στο σύνολό τους σχεδόν οι συμμετέχοντεςουσες
φοιτητέςτριες απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις του ερωτηματολογίου
(καταγράφηκαν ελάχιστες περιπτώσεις ελλειπουσών τιμών) ανταποκρινόμενοι με τον
καλύτερο δυνατό τρόπο στο αίτημά μας για την πληρέστερη απάντηση του
ερωτηματολογίου Ταυτοχρόνως τα υψηλά ποσοστά πληρότητας των
ερωτηματολογίων μπορεί να θεωρηθεί και ως δείκτης εγκυρότητας των σχετικών
μετρήσεων καθώς και ένδειξη του ενδιαφέροντός τους για το περιεχόμενο και τους
σκοπούς της έρευνας και υπ αυτή την έννοια δηλωτική της αξιοπιστίας (ως συνέπεια)
των απαντήσεων
Συνοπτικά τα βασικότερα ευρήματα συνοψίζονται στα ακόλουθα
Το μέγεθος και η αντιπροσώπευση του δείγματος μας επιτρέπει να εξάγουμε
ασφαλή συμπεράσματα σε σχέση με τα ερωτήματα που τέθηκαν
Με δεδομένο ότι ο οικονομικός παράγοντας αποτελεί μια από τις πλέον
σημαντικές στρεσσογόνες συνθήκες που συνδέονται με τη δημιουργία δυσχερών
ψυχολογικών καταστάσεων φάνηκε ότι το δείγμα είναι διαμοιρασμένο σε τρεις
ομάδες όπου το 14 των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν αντιμετωπίζουν κάποιο
ιδιαίτερο οικονομικό πρόβλημα ένα 40 αντιμετωπίζει περιορισμένα ή
ελεγχόμενα προβλήματα ενώ 30 περίπου των συμμετεχόντων δήλωσε ότι
αντιμετωπίζει laquoαρκετάraquo και laquoπολλά προβλήματαraquo
Σε σχέση με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες η οικονομική κρίση φαίνεται
πως έχει σοβαρό αντίκτυπο στην ψυχολογική τους κατάσταση στους μισούς
(516) των συμμετεχόντωνουσών φοιτητώντριών κατά δήλωσή τους
Στα παραπάνω στοιχεία προστίθεται και 28 των φοιτητώντριών που δήλωσαν
ότι αντιμετωπίζουν ζητήματα υγείας και ότι δεν νιώθουν καλά στην υγεία τους
μέγεθος που κρίνεται ως ιδιαίτερα υψηλό
Όπως ήταν αναμενόμενο βρέθηκε να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της ψυχολογικής
και σωματικής υγείας
Εάν τα προηγούμενα στοιχεία συνδυαστούν με τις αυξημένες υποχρεώσεις και
πιέσεις λόγω του ρόλου τους ως φοιτητέςτριες μπορεί να γίνει αντιληπτό ότι για
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
144
ένα σημαντικό τμήμα του φοιτητικού πληθυσμού οι συνθήκες είναι ιδιαιτέρως
επιβαρυντικέςδυσμενείς και καθίστανται μια ευάλωτη ψυχολογικά ομάδα που
μπορεί να χρειάζονται κάποιου είδους στήριξη
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι το 15 των ερωτηθέντων
φοιτητώντριών είχε εμπειρία από την επίσκεψη του σε κάποιον ειδικό ψυχικής
υγείας (ψυχολόγο ψυχίατρο) για την αντιμετώπιση προσωπικού οικογενειακού ή
άλλου προβλήματος Η εμπειρία αυτή δε ήταν laquoθετικήraquo ή laquoπολύ θετικήraquo στοιχείο
που λειτουργεί ενισχυτικά προς την αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό σε
μελλοντικές καταστάσεις και μειώνει τις αντιστάσεις λόγω στερεοτύπων ή
laquoφόβου στιγματισμούraquo
Τα 23 των ερωτηθέντων φοιτητώντριών θεωρούν laquoχρήσιμηraquo την δημιουργία
ενός Κέντρου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής amp Στήριξης Φοιτητών από το ΕΑΠ
και 22 περαιτέρω ως laquoαπαραίτητηraquo
Σε περίπτωση που παρέχονταν αυτή δυνατότητα η προτιμώμενη μορφή
υποστήριξης από κάποιον ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας κατά σειρά 1ης
επιλογής θα ήταν η ακόλουθη
- Επίσκεψη σε Μονάδα Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών-τριών
- Αποστολή σε ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα (τηλεσυμβουλευτική)
- Συνομιλία μέσω ειδικής τηλεφωνικής ldquoγραμμής βοήθειαςrdquo
- Συνομιλία μέσω τηλεδιάσκεψης (πχ μέσω skype) η οποία συγκέντρωσε
ελάχιστο ποσοστό ως 1η επιλογή
Το 15 των συμμετεχόντων δήλωσε ότι θα προτιμούσαν να συζητήσουν μόνο με
κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο αντί να καταφύγουν στην
βοήθειαυποστήριξη από κάποιον ειδικό στοιχείο που συνδέεται με τις
αντιστάσεις ως λειτουργία της μεροληψίας και του laquoφόβου του στίγματοςraquo που
εξακολουθεί να απαντάται σε ένα τμήμα του πληθυσμού
Όσον αφορά τις δυσκολίες της καθημερινότητας (είδος και ένταση) που
αντιμετωπίζουν οι φοιτητέςτριες του ΕΑΠ και αποτελούν δυνάμει πηγές στρες
και άγχους από μια λίστα 10 δυσκολιών που αφορούσαν την φοίτησή τους και
για τις οποίες θα ζητούσαν βοήθειαυποστήριξη διαπιστώθηκε ότι laquoτο άγχος των
εξετάσεωνraquo και οι laquoδυσκολίες στη διαχείριση του χρόνουraquo ήταν οι δύο
σημαντικότερες δυσκολίες για τις οποίες θα ζητούσαν την υποστήριξη κάποιου
ειδικού προκειμένου να συζητήσουν τα συγκεκριμένα ζητήματα για την καλύτερη
διαχείρισή τους Άλλες δυσκολίες για τις οποίες θα είχαν ανάγκη να συζητήσουν
με κάποιον ειδικό ήταν κατά σειρά laquoέντασηςraquo (ως εκφραζόμενος μέσος όρος του
βαθμού εκτίμησης της ανάγκης) ο laquoφόβος αποτυχίας μη εκπλήρωση των
ακαδημαϊκών προσδοκιών μουraquo οι laquoδυσκολίες στην οργάνωση μελέτηςraquo οι
laquoδυσκολίες στη μελέτηraquo η laquoαδυναμίαδιάσπαση συγκέντρωσηςraquo και η
laquoμειωμένη απόδοσηraquo
Σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε προσωπικό επαγγελματικό
κοινωνικό κτλ επίπεδο από μια λίστα 23 δυσκολιών το πλέον σημαντικό θέμα για
το οποίο θα στρέφονταν σε αναζήτηση βοήθειας ήταν οι laquoΟικονομικές
δυσκολίεςθέματα (ανεργία φτώχεια μείωση εισοδήματος ασφάλιση στέγαση
επαγγελματική αβεβαιότητα κτλ)raquo στοιχείο που ενισχύει προαναφερθέν εύρημα
και ενισχύει την υπόθεση ότι ο οικονομικός παράγοντας μπορεί να αποτελέσει μια
μείζονος σημασίας παράμετρο που δυνάμει μπορεί να δυσχεράνει το έργο των
φοιτητώντριών και την εμπλοκή τους με τις σπουδές τους στο ΕΑΠ
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
145
Έτερο σοβαρό θέμα που αναδύθηκε ως σημαντικό ήταν τα laquoΘέματα
άγχουςστρες φοβίεςraquo ενώ ακολουθούσαν τα laquoΔιάφορα συναισθηματικά
προβλήματα (ανία απαισιοδοξία απογοήτευση συναισθηματική αστάθεια κτλ)raquo
τα laquoΝεύρα έλεγχος του θυμούraquo οι laquoΣωματικές εκδηλώσεις άγχους
ψυχοσωματικά προβλήματα (τριχόπτωση πονοκέφαλοι δερματικά
γαστρεντερολογικά αναπνευστικά κτλ)raquo και τα laquoΠροβλήματαΑνησυχίες με τη
διατροφή (παχυσαρκία βουλιμία ανορεξία) ήκαι την εικόνα του σώματοςraquo
Η εκτίμηση της ψυχικής ευζωίας [laquoΚλίμακα Ψυχικής Ευζωίας του Warwick-
Edinburghraquo (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale ndashWEMWBS] έδειξε
μια τάση προς μέση κανονική κατανομή καθώς και ότι είναι αναμενόμενες
διαφοροποιήσεις μεταξύ υπο-ομάδων του φοιτητικού πληθυσμού ως προς
διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικάκριτήρια Τα ευρήματα
υποδεικνύουν πως 17 περίπου του φοιτητικού πληθυσμού βλέπει τα πράγματα
γύρω του αρκετά απαισιόδοξα και η χαμηλή συνολική βαθμολογία είναι δηλωτική
χαμηλής ικανοποίησης από ότι συμβαίνει στη ζωή τους κάτι που μπορεί να
αποτελεί δυνάμει προγνωστικό παράγοντα μελλοντικού ή τρέχοντος προβλήματος
ή συνθήκη που μπορεί να συνδέεται με άλλα αρνητικά γεγονότα στη ζωή των
ατόμων Εάν το συγκεκριμένο τμήμα του πληθυσμού παρουσιάζει και αυξημένα
επίπεδα άγχους τότε εύκολα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δημιουργούνται
αυξημένες ανάγκες υποστήριξης και ενίσχυσης τους από ψυχολογικής πλευράς
Πράγματι με βάση την επόμενη μέτρηση [laquoΚλίμακα Κατάθλιψης Στρες και
Άγχους ndash 21raquo (Depression Anxiety and Stress Scale ndash 21 DASS-21)] που
αφορούσε την εκτίμηση της ψυχολογικής καταπόνησης ή έντασης των
συμμετεχόντων μέσω της μέτρησης των επιπέδων στρες και άγχους που βιώνουν
οι φοιτητέςτριες έδειξε μια ανησυχητική εικόνα Συνολικά δεν παρατηρούνται
ιδιαίτερα υψηλές τιμές στοιχείο το οποίο είναι αναμενόμενο σε επίπεδο γενικού
πληθυσμού Ωστόσο η ειδικότερη ανάλυση σε επίπεδο υποκλιμάκων (κατάθλιψη
άγχος στρες) διαπιστώθηκε ότι εκείνη που δείχνει ότι οι φοιτητέςτριες στην
πλειονότητα τους βιώνουν ψυχολογικά έντονες καταστάσεις είναι η υποκλίμακα
της laquoπίεσηςστρεςraquo Το συγκεκριμένο εύρημα δείχνει ότι στην πλειονότητα τους
οι φοιτητέςτριες φαίνεται να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα
προβλήματαδυσκολίες οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο των επιπέδων
αντιλαμβανόμενου στρες με όλες τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η
κατάσταση ιδιαίτερα εάν παρατείνεται στο χρόνο
Όσον αφορά την πρόθεση των συμμετεχόντων να αναζητήσουν βοήθεια από ένα
κέντρο ψυχολογικής συμβουλευτικής η συγκεκριμένη παράμετρος διερευνήθηκε
τόσο έμμεσα μέσω ειδικού ψυχομετρικού εργαλείου [laquoΕρωτηματολόγιο Στάσεων
Προς την Αναζήτηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείαςraquo (Inventory of Attitudes
Toward Seeking Mental Health Services ndash IASMHS)] όσο και μέσω άμεσης
ερώτησης
Ως προς το πρώτο σκέλος συνολικά φαίνεται ότι οι συμμετέχοντες διάκεινται
θετικά στην πιθανή αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειαςυποστηριξης από κάποιον
ειδικό Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν την αυξημένη πιθανότητα χρήσης ενός
τέτοιου Κέντρου στην περίπτωση που δημιουργηθεί
Όσον αφορά την laquoπρόθεσηraquo των φοιτητώντριών για αναζήτηση ψυχολογικής
βοήθειαςσυμβουλευτικής διαπιστώθηκε ότι 6 στους 10 φοιτητέςτριες απάντησαν
θετικά στο ενδεχόμενο χρήσης μιας τέτοιας υπηρεσίας εφόσον προσφερόταν από
το ΕΑΠ και ελάχιστοι (13) διαφώνησαν με ένα τέτοιο ενδεχόμενο Εάν το
συγκεκριμένο εύρημα συνδυαστεί με τις απαντήσεις τους στην προηγούμενη
κλίμακα αλλά και σε σχετική προγενέστερη ερώτηση σχετικά με τη σημασία
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
146
ύπαρξης ενός τέτοιου Κέντρου τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η πλειονότητα
των φοιτητώντριών τίθεται υπέρ της δημιουργίας μιας τέτοιας μονάδας η οποία
φαίνεται να έχει και αυξημένες πιθανότητες αξιοποίησης της από τους ίδιους
τουςτις φοιτητέςτριες προς όφελος των ίδιων και εν τέλει του ίδιου του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
Συμπεράσματα
Η παροχή της ψυχολογικής συμβουλευτικής στους χώρους της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη που έμμεσα ή άμεσα μπορούν να
βοηθήσουν τόσο τον ίδιο τον φοιτητή και την οικογένεια του αλλά και το ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο Μπορεί να συμβάλλει στην βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας
των ενηλίκων φοιτητώντριών και στον περιορισμό ή στην εξάλειψη των
προβλημάτων που τους απασχολούν στην μείωση του άγχους στην ανακάλυψη των
δυνατοτήτων τους αλλά και στην εξεύρεση θετικών λύσεων που μπορούν να τους
βοηθήσουν αποτελεσματικά Πέρα από τα οφέλη στην ψυχοσωματική υγεία των
φοιτητώντριών μπορεί να υπάρχουν οφέλη και στο εκπαιδευτικό επίπεδο και αυτό
γιατί η παροχή συμβουλευτικής βοήθειας μπορεί να μειώσει των αριθμό των
φοιτητώντριών που έχουν αυξημένες πιθανότητες διακοπής της φοίτησης ή
εγκατάλειψης των σπουδών τους Οι συνεχείς ματαιώσεις και αποτυχίες στις σπουδές
και οι επιπτώσεις της σε επίπεδο αυτοεκτίμησης του ατόμου μπορούν να έχουν
αρνητικό αντίκτυπο και κατά την περίοδο της φοίτησης αλλά και στις τωρινές ή
μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές των φοιτητώντριών (Καλαντζή1999)
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ένας βασικός μοχλός υποστήριξης που μπορεί να
παρέχεται από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που προσφέρει σπουδές από απόσταση
είναι οι υπηρεσίες παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών στουςστις φοιτητέςτριες
του μέσω της δημιουργίας και λειτουργίας μιας τέτοιας υπηρεσίας (Rott 2006) Η
έρευνα έδειξε ότι και ανάγκες υπάρχουν δεδομένων των υψηλών επιπέδων στρες που
εντοπίστηκαν σε τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα φοιτητώντριών και θετικοί
είναι στην δημιουργία ενός κέντρου ψυχολογικής συμβουλευτικής από την πλευρά
του ΕΑΠ
Δεν είναι δε λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν την μετατόπιση από ένα παράδειγμα που
εστιάζει στην εκπαιδευτική διαδικασία σε ένα παράδειγμα που εστιάζει στις ανάγκες
του φοιτητή (Reichert amp Tauch 2005) με την ενίσχυση όχι μόνο των ακαδημαϊκών
αναγκών των αποδεκτών της γνώσης δηλαδή των φοιτητώντριών αλλά και των
λοιπών ψυχοκοινωνικών του αναγκών ισχυροποιώντας κατrsquo αυτό τον τρόπο την
προσωπικότητα του φοιτητή Το ίδιο λοιπόν το θεσμικό και δομικό πλαίσιο καθιστά
σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν υποστηρικτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες οι
οποίες laquoμπορεί να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν (οι φοιτητέςτριες) με δημιουργικά
μέσα την αβεβαιότητα που βιώνουν κατά τη διάρκεια των σπουδών hellipraquo (Rott 2006
σελ 124)
Ένας βασικός τρόπος προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά και άλλα ζητήματα και
δυσκολίες σε επίπεδο παρέμβασης είναι η υποστήριξη των φοιτητώντριών εκείνων
που βρίσκονται laquoεγκλωβισμένοιraquo σε δύσκολα διαχειρίσιμες καταστάσεις και
χρειάζονται μια βοήθειαστήριξη προκειμένου να τις αντιμετωπίσουν μέσω της
παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών [counseling services] Η συμβουλευτική
παρέχει ένα ευρύ φάσμα πρακτικών και θέλουμε να πιστεύουμε ότι σύντομα θα
υπάρξει ανταπόκριση στο συγκεκριμένο αίτημα και ανάγκη
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
147
Βιβλιογραφικές αναφορές
Akgun S amp Ciarrochi J (2003) Learned resourcefulness moderates the relationship between
academic stress and academic performance Educational Psychology 23(3) 287ndash294
Bovier P A Chamot E amp Perneger T V (2004) Perceived stress internal resources and social
support as determinants of mental health among young adults Quality of Life Research 13
161ndash170
Christopoulos A L Konstantinidou M Lambiri V Leventidou M Manou T Mavroidi K
Pappas V amp Tzoumalakis L (1997) University students in Athens Mental health and
attitudes toward psychotherapeutic intervention Στο A Kalantzi-Azizi G Rott amp D Aherne
(Επιμ έκδ) Psychological counselling in higher education Practice and research (σελ 176-
191) Αθήνα FEDORA - Ελληνικά Γράμματα
Cullen M (1994) Weighing it up A case study of discontinuing access students Occasional Papers
Series No 2 Edinburgh Edinburgh University Centre for Continuing Education
Ευθυμίου Κ (2003) Σχεδιασμός ενός προγράμματος κοινωνικής πολιτικής σrsquo έναν αθηναϊκό Δήμο
Προκαταρκτικά αποτελέσματα μιας επιδημιολογικής έρευνας Στο Πρακτικά 3ου Ψυχολογικού
Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ
73-86) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Ευθυμίου Κ (2007) Επιδημιολογική έρευνα αναγκών για την ίδρυση μιας κοινοτικής υπηρεσίας
ψυχικής υγείας Η περίπτωση ενός αθηναϊκού Δήμου Διδακτορική διατριβή Τμήμα
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας Πρόγραμμα Ψυχολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αθήνα
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι Α (2007) Πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα ψυχικής
υγείας στον φοιτητικό πληθυσμό Αθήνα Τόπος
Ευθυμίου Κ Ευσταθίου Γ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2001) Η ανάγκη για συμβουλευτική Έρευνα στο
φοιτητικό πληθυσμό Στο Πρακτικά Αrsquo Διεθνούς Συνεδρίου του ΕΚΕΠ laquoΕξελίξεις στη
Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό στην Αυγή του 21ου Αιώναraquo (σελ 234-
244) Αθήνα Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Ευσταθίου Γ Ευθυμίου Κ amp Καλαντζή-Αζίζι A (2003) Ψυχολογικές ανάγκες στάσεις και
προσδοκίες των φοιτητών σχετικά με τη λειτουργία συμβουλευτικών κέντρων φοιτητών Στο
Πρακτικά 3ου
Ψυχολογικού Συνεδρίου Κύπρου laquoΗ Ψυχολογία Σήμερα Κυπριακή και
Ευρωπαϊκή Πραγματικότηταraquo (σελ 87-110) Λευκωσία Σύνδεσμος Ψυχολόγων Κύπρου
Fan R amp Chan M (1997) A study on the dropout in mathematics foundation courses Quality
Assurance in Distance and Open Learning 1 70-80
Galusha JM (1998) Barriers to Learning in Distance Education The Infrastructure Network
Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwinfrastructioncombarriershtm
Hara N amp Kling R (2003) Studentsrsquo distress with a web-based distance education course An
ethnographic study of participantsrsquo experiences Turkish Online Journal of Distance
Education 4(2) Ανασύρθηκε στις 2 Φεβ 2008 από
httptojdeanadoluedutrtojde10articlesharahtm Hughes B M (2005) Study examinations and stress Blood pressure assessments in college
students Educational Review 57(1) 21ndash36
Καλαντζή-Azizi A (1999) Συμβουλευτικά Κέντρα Φοιτητών Ένας θεσμός εκπέμπει SOS Τετράδια
Ψυχιατρικής 68 38-51
Keegan D (1986) The foundations of distance education London Croom Helm
Kentikelenis A Karanikolos M Papanicolas I Basu S Mckee M amp Stucler D (2011) Health
effects of financial crisis omens of a Greek tragedy The Lancet
doi101016S0140‐6736(11)61556‐0
Lawless N amp Allan J (2004) Understanding and reducing stress in collaborative e-learning
Electronic Journal of e-Learning 2(1) 121ndash128
Lemme B H (1995) Development in adulthood Boston Allyn amp Bacon
Lovibond S H amp Lovibond P F (1995) Manual for the Depression Anxiety Stress Scales Sydney
Psychology Foundation
Mackenzie C S Knox V J Gekoski W L amp Macaulay H L (2004) An adaptation and extension
of the attitudes toward seeking professional psychological help scale Journal of Applied
Social Psychology 34(11) 2410 ndash 2435
Μαλικιώση-Λοϊζου Μ (1989) Ψυχολογικά - εκπαιδευτικά - κοινωνικά πρόβλημα των
φοιτητώνσπουδαστών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Επιθεώρηση Συμβουλευτικής -
Προσανατολισμού 10-11 23-31
McInnerney J M amp Roberts T S (2004) Online learning Social interaction and the creation of a
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm
7th International Conference in Open amp Distance Learning - November 2013 Athens Greece - PROCEEDINGS
Volume 4- Section A theoretical papers original research and scientific articles
148
sense of community Educational Technology amp Society 7(3) 73ndash81
Meacham D amp Evans D (1989) Distance Education The Design of Study Materials Open Learning
Institute Charles Stuart University
Ναυρίδης Κλ Δραγώνα Θ Μιλιαρίνι Μπ amp Δαμίγος Δ (1990) Συμβουλευτικό Κέντρο για τους
Φοιτητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ένα μεταβατικό πλαίσιο για μία μεταβατική ηλικία
Ιωάννινα Εκδόσεις Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Παπαδιώτη-Αθανασίου Β amp Δαμίγος Δ (2003) Ανάγκες και ψυχοκοινωνική προσαρμογή
φοιτητώντριών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος
Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων (σελ 231-262) Ιωάννινα Δωδώνη
Reichert S amp Tauch C (2005) Trends IV Main Findings and Conclusions Paper presented at the 3rd
EUA Convention of European Higher Education Institutions Glasgow
Rott G (2006) Η παγκοσμιοποίηση στην Ανώτατη Εκπαίδευση Προκλήσεις και Ευκαιρίες για
Άσκηση Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού
76-77 118-129
Σκαπινάκης Π Μπέλλος Σ amp Μαυρέας Β (2010) Πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη
ψυχοπαθολογίας ενηλίκων Ιωάννινα Πανμιο Ιωαννίνων Ψυχιατρικό Τμήμα
Sloboda J A (1990) Combatting examination stress among university students Action research in an
institutional context British Journal of Guidance and Counselling 18(2) 124ndash136
Struthers C W Perry R P amp Menec V H (2000) An examination of the relationship among
academic stress coping motivation and performance in college Research in Higher
Education 41(5) 581ndash592
Tennant R Hiller L Fishwick R Platt S Joseph S Weich S Parkinson J Secker J amp
Stewart-Brown S (2007) The Warwick-Edinburgh Mental Well-being Scale (WEMWBS)
development and UK validation Health and Quality of Life Outcomes 5 63ndash75
World Health Organisation (2011) Impact of economic crises on mental health Geneva World Health
Organization
Wickramaratne V (2001) Counselling services for the distance learner OUSL Journal 3 75-93
Young S (1994 198) Dropouts - Great Britain Times Educational Supplement 1-3
Χρηστίδης ΔΑ Γιαγλής ΓΔ amp Κωνσταντινίδου Α (2004) Η βασική έρευνα για την ίδρυση του
Κέντρου Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥΨΥ) του Αριστοτέλειου
Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Ψυχολογίας της
Φιλοσοφικής Σχολής τομ 6 Ανασύρθηκε στις 1 Μαΐου 2013 από httpwwwrelax-
nowgrhostchristidisElinikes_selidesDimosiefseiskesipsikesipsihtm