vizyinos moskof selim

8/9/2019 Vizyinos Moskof Selim

1/34

SKOF SELIMGeorgios Yrzyinos


2/34

MARENOSTRUM

"Bu kez size Trakyall bir yazar. sunuyoruz.Rumlarla Turklerin ortak yagam gunlerinden izle-nimler veren bir yazar Vizyinos. Aynt zamandason Osmantl ddneminin alt-Ust olugunun insandzeline yansrmalan, yer yer 1870'ler istanbul'un-dan izlenimleri de bu oykUlerde yakalamak mum-kU n.

Qagda$ Yunan edebiyatmtn kuruculan ara'srnda yeralan Vizyinos, yaptr[r psikolojik gdzum-lemeler ve l'rumanist yaklaglmr ile 6ne grklyor.Ayn I zamanda bagarrll bir do$a tasvircisi olanVizyinos, do$a-insan iligkisini ustallkla aktartr-ken, kdylU dunyastntn kaderci ve gergekustucu6zelliklerini de baganyla veriyor."

Tilrkgest Osman

&


3/34

iiililluillluuuuuillil

MARENOSTRUM o

2y lf , size Tratqah bir lazart sunuyoruz. Runilarlar uruenn ortakltasam giinlerinden izlenintler veren biryo,:!, ,V..t?.tnos. Altnt Zamanda sol Osmanh dc)nemininarrusilugunden tnsan rjzeline yanstntalan, yer yerI 870'ler isranbul'undan i:lenimtir.i ie iu al,kiite iae-va,_kalamak miimkiin.QafidaS Yunan edebiyannrn kuruculan arastnda yera_Ian V n i n o s, v ap n ! t p s iko I oj i k g a zii ite,itii ii: ii A'i"i"ty:t"yu:ta;.tm. tle iine glhvor. A1,nt zanunda basanh birdoga tasturcisi olan.Vizyinos, do{a_insan iliskisini us_talkla aktanrken, ka\iii diinyaimtn ioarr\ii, giir_g e kiis tti ci ze I li kle ri ni db ba S a riv a v e riy r r.


4/34

BELGE YAYINLARI: 202

MOSKOF SELIM

IJirinci Bash: Mart 1994Dizgi: Nihal YilmazBaskt: Giilen OfsetKapak: Zehra $eno!,uzKqruk llaskt: Orhan O.fset

I

{} 1 4:i fi8 4

B ELGE LILUSLARARASI YAYINCILIKBaqrnusahip Sokak, Talas Han 161302Tel ve Fax: $212) 5ll 63 20

Georgios Vizyinos

MOSKOFSELIM

Tiirkge si:Osman Bleda

I\,IARENOSTRUM}r!ilr:r " -.I;iui:Lt8 ",,I


5/34

cEoRcios vizYiNos (1849-1896)Tralqa'il1Vizyi kasabaunda do{du. Zaten soyadt da"Vizyili" demektir. Kiigrik yapta yetim kaldt ve gurbeteEtkn. On vaglarmdalken onu Istanbul'da terzi grafit ola-rak gahyrken gdriiyoruz. Daha sonra, varlrklt soy-daslanntn yardtmr ite Heybelia,ta ildhiyat Okulu'na girdi.

O lretmenleri arasmda, ileride ona Siir sevgisini agrlaya-cak olan devrin tamnnu{ krir gairi ilyas Tandalidis tlevardt.Daha sonra, istanbullu zengin Zarifis (zdrif)'in gi-riEiniyle felsefe okunruk igin Almanya'ya, oradttn paris veLondra'ya gegti. O aradafelsefi hir eser yazdt.I B 84'd e, iiniv e r s it e de kendi s ine kiir s il v e r il e c e g i iittti -diyle Atina'ya dondil, ama biiyilk giigliikler ve diiEman-l*larla kargilaSfi. Yine de Atina Konservatuan'nda bir

d gr etme rLl ik e lde edeb ildi.Daha Eok Sair, ozellikle gocuk Eiirleri yazmt$ bir Sairolarak tatunan Vi.zyinos topu topu aln hikdye yaznn.sttr -kibunlann en tarunnusl.armt bu Eeviride sunuyoruz. Ne yaztkki \iizyinos, yasadtg det,irde hiikiim siiren oz-Yunonco, ya-ni yabancr kelimelerden temizlenmiS ve uydurma kelime vekurallarla doldu.rulnurs (ltir taktm, giiniimliz Tiirkgesiniandtran) yaprnnc* bir dilde -ki "katharet,usa" (temizlen-tnis) aduu ttl$ry)an bu dil bugiin Yuna.nistan'tn resm.t yazt. di-lidir- yazmnk yolunu segmiE ve hikdyelerinde geEen ko-rutsmalarr ise halktn konugtu{tt dilde (dimotiki) vermi;tir.Bu. durum da bizi geviride giiE clurumlorcla brakrm$ttr.Onun iEin lrutalarmuz affola...

Qektifii gile ve srkrnnlar sonunda ruhsal durumu bozu-lan Georgios Vizyinos 1892'de ahl hastanesine yattnlmrsve drirt yrl sttnra da dlniiSrtir. Otaiigiinde tlaha 47 yasmttiidi. .Toprag bol, olsutt...


6/34

Moskof Selim

Yoluma grkmamrg olmanr isterdim. Hayatrmda senitarumamr$ olmayr isterdim! Her giin kendi soydaglanmrngilesini gdrtip de gektilim acrlar yetmiyormu$ giUi qimOi Oefet, ey iyi kalpli garip Ttirk, ruhumu yeterince acryabo$dun!Ama olan oldu. Kederli zayf yijzijn, derin ve melanko-lik bahqlann riiyalanma giriyor, yalruzhk igindeki ruhumur]rkiitiiyor Allamakh titrek sesin kulaklanmda grnhyor.Senin hikdyeni yazmam gerek.Soydaglann arasmda hoqgdrii sahibi olmayiurlann, bir"miimin" kalbinin gizliliklerini bir kdfirin edepsiz bakrqlandrtine serdi diye seni ldnetle anacaklanndan;iiphem yok.Korkanm, benim soydaqlanm araslndaki hoqgdrtistizler de,bir Yunanh yazar olarak senin ruh gtizeililini sakla-madrlrm ya da senin hikAyene bir Hrristiyan kahrarnan kat-madrfrm igin beni suglayacaklar. Ama iiziihne. Ilayatrnrntecrtibelerini bana anlatmrg ohnakla senin deferin


7/34

nare ve servi alaglan yiikseliyordu. Bir kilometre kadarsonra karqrda yolcululurnuz sona erecekti ve atlan,k6yliilerin deyimiyle hazmedebilsinler diye, ahrra qekme-den 6nce sulamamtz gerekiyordu. Oniimiizdeki dereyigdriince yol arkadaqrma:"Burada sulayahm mr?" diye sordum."Hayrr, az 6tede Kaynarca'da sulanz. Yolumuz iize-rinde defil ama, bunca yorgunluktan sonra Kaynarca'ytgdrmene deler. Cana can katan bir su. Kayalardankayruyor."Az sonra yoldan saptlk ve yazmaya de[er bir ozelliliolmayan golgelere gdmiilmiiq slra slra ktigtik tepelerarasrndan gegerek yol arkadaqrmrn g6rmek iginsabrrsrzlandr[r yere geldik.Gergekten de Kaynarca gOreni mest eden bir prnardrrve Ti.irkqe admr, giiriiltiiyle fokurdayan bir kazanabenze-mesinden aLnrqtrr. Buzlu sulan Oylesine berrakilr ki bem-beyaz, da! gibi kayalann dibinden rqil rqil erimig elmaskaynryor gibidir. Sular insanr biiyilleyen esrarengiz birqanltryla durmadan oluk oluk akar. Sanki mi.ibarek ToprakAna, o bitmez tiikenmez qefkatiyle, geniq ovalardan yazgiineqinin oklan altrnda halsiz kalmq onca bitki ve gigek ka-na kana igsin ve biiyi.isi.in diye yeryi.iztine dalga dalga supompalamalan igin yeral! ruhlanna ernir vermiqtir.Ve bciylece, bu mavi-beyaz ve geveze derecilinkryrlan, giizel kanath yusufguklarla baqka bagka bdceklerin

ve kelebeklerin seve seve gezintiye grktrklan koyu-yeqilsazhklar ve papirtislerle gevrili bir vaha halini almrgu. Ora-da burada krsa gdvdeleri ve kalm dallanyla geceleri kumrusiirtilerine, besbelli, sr[rnak vazifesi gdren yabani s0ltita[aglan ytikseliyordu. Akgam ruzgdn seviqen kumrulanntatlr iniltilerini kulaklaflmrza kadar tagrrken, tizerineyrldrnm diiqmiiq bir grnann kuru dallanndan pusuya yatrxl$bir atmaca, gdze g6riinmeden yiikseklerde giiniin son8

qarkrsrru etrafa yayan neEeli ve gevezetarla kuElanm bekli_yordu.- Bu vaharun gevresindeki ugsuz bucaksrz tarlalar artrkhgjn-dglry B..... qehrinin koylerine vermiglerdi ve toprakgdz alabildifine rssrz ve terkedilmig gOrtintiyordu. Sadeceuzaklarda, ak$am stitiinti salmak igin stiriilerini mandralaragdttirmekte olan qobanlann kaval sesleri duyuluyordu.- Gtiniin aqrn srcalr ve kuzeydeki yamaglardan gelen su_lann dopuda, bu geniq ovarun Otesinde biri"kmesi yiiziindenher giiniin sabahr ve akqamr kendini gOsteren sis ortahlrdrtmeye baglamrg ve ufuk gizgisi gcizden kaybolmuqtu.- Kayna[rn so[uk sulanndan igip elirni yiiziimiiykadrktan sonra bakrqlanmr etrafimda gezdirdim. Bir anigin kendimi giiney Rusya steplerinde bir vahada sandrm.]


8/34

"Ne demek yedi canlt?""Nah, iqte, yirmi beq yrldrr girip Etkmadrlr savaq kal-madr, h0l0 dipdiri.""$imdi burada ne yaptyor?""Ktigiik bir bahgesi var ve orada yeti;tirdiklerini sa!-yor. Bir ineli ve tavuklan da var. Sonra kahveci'lik de yap-yor. Qay piqiriyor. Delinin biri."Bdyle di.izenli bir hayat stirtiyorsa," dedim, "Nasil deliolur?""Olur," dedi arkadaqlm, "Ona Moskof Selim dedikleri-ni duyrnuyor musun? Akh fikri Ruslarda. Ttirkler onu, haindiye 6nce aralanndan atmayr denediler. Sonra bir kag tah-taslnrn eksik oldu[unu anlayarak kendi haline brraktrlar. Oda onlan g6rmek istemiyor. 'Ruslann gelmesini bekle-di[ini' s6yltiyor ve alzrndan bagka bir gey gtkmtyor.Ttirkler yine buraya gelip oturuyor, yiyip igiyor efleniyor,onunla alay ediyorlar."ArkadaErrn daha ciirnlesini bitirmeden:"iqte o!" diye bafrrdr. "Na, sana sdziinti ettilirn Mos-kof Selim. Seni baqrnda kalpak, ayalrnda gizmelerlegdrtince muhakkak Rus sandr. Ruslan nasrl da d6rt gdplebekledifini ve bu ytizden orlu rle kadar rahatsrz edip alayaaldrklarmr bilernezsin."Gergekten de evden grkan uzun boylu, geniq omudu bir

adam emin adrmlarla bulundufumuz yere do!ru geliyordu.Orta yaqr geqmiqe benziyordu. Yerlerin kurululuna ralmenayafurda, Trakya'yr boqaltrrken Kazaklann onbinlercesiniyerli halka sattrklan dizlere kadar gelen ytiksek asker bot-lanndan vardr. Kazaklar gok sevdikleri bu kutsal topraklanEilnemernek iEin mi botlanru geride brrakmr;lardl? Yoksaparayl gok sevdikleri ve Tiirkiye'den ayaklan hafif, torba-larr afrr olarak ddnmeyi tercih ettikleri igin mi bdyleyapmrglardr? Bilmiyorum. Gergek olan bir qey varsa o da

10

Moskof Selim'in ayalrndaki botlann, Trakya topraklannrgi[neyen Rus ayaklanmn temsilcisi olarak i


9/34

istercesine gdzi.inti krrptr. O zaman biraz sktlarak:"Moskof defil!" diye cevap verdim, "Moskof defil!Hrristiyan, Rum!"Umidi boqa grkan Moskof Selirn'in uzun boyu o andabilziiltivermiq, sanki adamcaprz en aztndan bir kanqkiigiilni.iqtii.Moskof Selim ellisinin tizerinde olmaltydt, ama dtggdrtintigii ve siyah saglanyla daha geng g6steriyordu. Bi-girnli bir bagr, dtizgtin bir alm vardt. Yalruz yiiziiniin derisi,normaldan daha solgun ve ktnqtk gdri.iniiyordu. Uzunsiirmiiq bir hastahktan yeni kallamq gibiydi. Titrek ve a[trsesi ve derin melankolik ballqlan erkekEe gdriiniiqiiyle te-zat teqkil ediyordu. Her r;eyden 6nce oldukga gtir, yay gibikaglanmn gevirdili iri gdzleri sevimliydi.Gariptirki dnceden hig tammadtlrmtz kimi yiizler da-ha ilk g6riiqtimiizde, akrl erdiremedipimiz ve bilmedifiimizbir nedenle bizleri biiyiileyip iqirnize yer edebiliyorlar.Moskof Selim'i ilk gdriigiimde bana da 6yle bir hal oldu.Uni formas rnrn btitiin kornikliline rafrnen beni biiyiiledi,daha anrnda sevgimi kazandt, ilgimi gekti.Yol arkadar;rm, sulamadan 6nce terleri biraz sofusundiye atlan gemlerinden tutmu$ gezdirirken ben, Moskof Se-lirn'in fakirlikten rni yoksa bagka bir nedenle mi buradaotunnak zorunda kaldrfrnr ve kendi deyimiyle "ne iyi nekOtii" bir duruma diiqtiifiinf dlrenmeye galglrm. O ise kur-nazca cevap vermekten kagrndr ve beni kahve igmeyeqa[rrdr. Nereden geldifirni ve Ruslann Tiirkiye ile ilgiliherhangi yeni bir plAnr hakkurda bilgim olup olmadtltntsordu. Ben kahvemi Kaynarca'ntn fokurdayan sulanrun di-binde yudumlamayr tercih ettirn; Ruslara gelince, ev sahibi-min sorusuna onu lnelnnun edecek qckilde ne cevap vere-ce[imi gergekten bilemiyordum.

Derken kayahklardan inerek yinc karqrstna gegtim veonu soru yalmuruna tuttum. O ise kaqarnak cevaplar veri-12

yor, beni tatmrn edece$ yerde daha gok meraklandrnyordu.Yalruz $u var ki bu adamrn acayip kryafetine bakrp gergek-ten de aldanmamak gerektilini anlamrgtun. Moskof Se-lim'in deli oldulunu soyleyen arkadaqrm gimdi sanki banakiifi.ir efiniq gibi geliyordu. Adamrn bir tek $a$fircr yam ki-mi qeylere beklerunedik bir qekilde deler vermesiydi. Atr-ma binmeye haarlanrrken bana:"Qok yer gezdin mi? dedi, "Rusya'ya gittin mi?""Bir Rusya'ya gitmedim." dedim yan gaka."8, dyleyse bir yere gitnemigsin sayftr. Onun igin de okadar yer gezip geri ddndiin ya! Hele bir Rusyaya git, gdre-ceksin canrn ddnmek istemeyecek."Gtililmseyerek "Nasrl yani?" diye sordum. O ise:"$irndi artlk konuqamayrz," dedi, "Atlan suladlmz vedurmalan iyi olmaz. Binip dizginleri bir parga krsmaruz ge-rek ki hayvanlar igtikleri suyu hazmetsinler, "Atlanmrza binip haydaladrk ve kalacallmlz evevanncaya kadar arkadagrm ve ben tek sdz konuqmadrk. OTi.irk akhmr kurcahyordu. B..... kasabasrnda bir siire kahpdinlenmek ve uykulanmr kagrracak kadar ruhumu yonnu;olan iqlerime ara vermekistiyordum. Beni misafir eden ev-de bunu bildiklerinden, akgam yemelinden sonra, uzun atyolculufundan yorgun diiqmiiq olacalrmr ve dinlenmemgerektigini sdyleyerek beni yarlnrz brraktrlar. Gergekten debunda yaulmamrqlardr, ama s6ylesem inanrr mrsrruz? Tunda o gece, onca yorgunluktan sonra doyasrya uyurnayr ilmitettipim o gece g6ziirne hig mi hip uyku gimedi!De[iqik kyafeti ve Rus rnodeli kuliibesiyle baqka du-rumlarda ddniip bakmayacalrmrz, haline gi.iltip gege-cclimiz Kaynarcah bu Ttirk biittin gece gozlerirnindniinden giunedi. flem de Oylesine ki gecenin uzun saatleri-ni elimdc olmadan onun hakkrnda bir kanaat edinmeye velizgtin bakrqh oldulu kadar da crkek karakterli bu insana

l3


10/34

duydulum sevginin nedenlerini ara$urmakla gegirdim. De-li olma&lr muhakkak, dedim kendi kendime. Ya da Ruslaraolan tutkusu yi.iziinden delirmek iizere olan garesiz bir ya-ratrk. Gergekten de dahp giden melankolik bakrqlanndakiesrarengiz bir g6lge onun bambaqka bir ig Alemindeyagamakta oldupunu ele veriyordu.

Ama ne kadar da sakin konuquyordu! Ne kadar incedavranryordu ! Erkekge tavrrlan karysrnda insan, elbisesi-nin giiliingliiliinii unutuyor, Ruslara olan zaafim gOrme-mezlikten geliyordu. Av k6pekleri tarafindan derisi parga-larunrg, Oldiirticii yaralar almrq olmasrna ralmen miitevazikovu[unda h610 bagrru dik tutan ma!rur bir ceyl0na benzi-yordu.Ama bu garip Tiirk'te uykulanmr kagrran, huzurumubozan ne vardr?

1En baqta Tiirk'ten gok kendime krzarak tanyeri a[a-nrken yatalnndan kalktrm, gi.irtiltii yapmamaya dikkat ede-rek giyindim ve yavag yavaq Kaynarca'run yolunu tuttum.Kaynala yakla$trfmda uzaktan, Moskof Selim'in kuliibe-sinin 6ni.inti siipiinnekte oldulunu gdrdtim. Samycrum, oda benirn sabahrn alaca karanh[rnda kayna[rn baqrnda di-kildilimi g6rmi.iqtii. Ama 6yle vakitsiz ortaya grkrgrmaqzqmadrfr gibi bu defa yanma gehnek igin acele de ennedi.$af* vakti ufku krzrla boyamrqtr, hafiften esen rtizgAr vesabahrn serinligi baqlndaki alrrhfr gidermi gti. Kaynaktansu da igince kendime geldim. Sonra yavaqqa T{irk'iin kulti-besine yiirtidiim, kendisini dostga seldmladrm ve:"Rus usulli iyi Eay piqirdilini 6!rendim," dedim,"Tadma bakrnaya geldirn. Rus usulii piqirilen gayrn tiryaki-siyimdir."

igimden "dtekiler onu Ruslara olan tutkusu ytiziindenrahatsz ediyorlar, ben de iqe oradan baqlayayrm, bakahmsonu nereye varacak" diyordum.Tiirk beni gdri.ince vakarla dofruldu, eliyle hemen birt4

sel6m verdi, iiztntii ve gagkrnhk dolu gdzlerini gdzlerimedikri:- ,"Vay," diye ba[rrdr, "Ruslar sana ne yaptl ki onlardanhoqlanmryorsun? Keqke biraz Rus gayr olsaydr da sen deben de igseydik! Buyur, otur.""Gtirtiyorum semaverin de var,,'dedim ona, ..Herhal_de gayrn kalmadr."Hig sorma!" dedi, "Hig olmadr ki kalmasln. Gdrdiigfinsemaveri ben sipariq ettim, burada ellerinden geldilinceyaptrlar. Iginde kaynattrlrm gay da sana gelmez- Diiqiince_Iere daldrfrmda, iqte riyle, teselli olmak igin kaynatrybrum.Fu.udl tek bagrma oturup kaynayan suyun fokurtusuiru din_leme]1 hoguma gidiyor. inanmryor musun?"Igeri gidip gerirdi[i bir teneke kutusu bana gosterdi.fuJudan

mis gibi kekik, nane, adagayr ve bagka gifnh gigek-lerle otlann kokusu geliyordu."B0yle seillavere boyle gay," dedim.Gergekten de, bigimsiz teneke pargalannrn birbirinecklenmesiyle yaprlmrg bu kap ne kadar semavere benziyor_duysa Selim de o kadar Rus askerlerine benziyordu. ..tsferbu Selim'in moskoflulu da gayr gibiyse," diye dtiqiindiim.Ttirkiye ruslaqacak diye kimse korkmasm". Selirn tekrar:"Buyur, Allah aqkrna, otur," dedi, ..Sanki iyi bir kahvepiqireyim. Taze meyva toplamrgtrm, stit de var. Gelecelinigime do[mu$tu; oturur sohbet etJeiz diyordum. Buradakiiskerrleye otur. $u agagrdnki sis kaph meralan gdrtiyor mu-sun? Na i$te, Rusya'run bazr yerleri de oyle. Hey gidi mtiba-rck Rusya!"Bu arada Selim, evin algerk gatrsrndaki asrh bir sepetialarak igindeki olgun rneyvzrlan dniirndeki iskernlenin iize-rine koydu. Sonra, kahve piqinnek ve siit getirmek igin igerigitti. Tarla kuglan mis kokulu havada kendi aralarrndayan ql yorl ard r. Sulann qanltrsr kulaklanmr okquyordu. Sa_

15


11/34

bah gezintisinden arta kahnrg tck kumru sdftiflin dallanndayalnrzhk garkrlan s6yliiyordu. Doludan gi.iliiciiklerya[&ran gtineq soldaki tepeleri alttn sanstna boyuyor, en-damh bir bakirenin dudaklanndaki tebessiimle, uyku-lanndan yeni uyamnrg rrmaklan dptiyordu. Diin akgamnasrl olmugtu da o kadar gok yanrlmrqfim! Insuun yi.izi.iniigtildi.iren bu srcak ve havast mis kokulu manzararun, kuzeyiklimlerinin rssrz, kuru ve kasvetli manzaralanyla ne ortakyanr olabilirdi? Do[ru, dniimde gdz alabildiline uzananmanzararrn deriliklerindeki batakltklar ince bir sis taba-kasryla kaphydr. Arna bu bembeyaz tabaka, az 6nce io'nun*iginde uyandr[r Tithonos'un** evlilik yatapt olamazrnrydr? Az sonra bu manzarantn oda hizmetgisi olanrtizg6rlar yataErn deurtelah Orti.isiinti kanatlanna altp kald-rracak ve gtiney insanlanrun gdzleri tiniine seyrine doyumolmayan.bir baqka manzara sereceklerdi. Kasvetli vegiineqsiz Iskit iilkelerinde hig bdyle manzaralar gdrtlmiiqmtidiir? Elinde siit ve kahveyle geri doniince Selim'e:

"Rusya'da esir kaldr[ul duydum," dedim, "Allah birdaha gostennesin."Ttirk hayretle:"Sdzlerini geri al!" diye bafrrdr, az kalsrn "cezveler"clinCen di.iqtiyordu, "E[er iyililimi istiyorsan, dua et deRusya'ya esir dtiqeyim! "

Bu dcfa gagrnna srrast bana gelmiqti:"Seni anlayamryorurn!" dedirn. O isc:"Sdzlerim sana acayip geliyor, gtinkii hikAyemi bihni-yorsun." dcdi. "Baqkalan da acayip karqrhyor, qiinkii onlara

da aErkqa bir qcy anlatmadun. Bir sana sdyledim. Ama, ol-sun. Iifer iyiligimi istiyorsan, Rusya'da esir kalayrm diyedua et."* Io = Eos: $a,fa,k ttttrt.l'


12/34

g6rtince hig qaqrnnadtm.""Gdntilden gdniile yol vardtr." dedim ona, "Ben de gerigelip seni gOrmeden rahal edemedim." Selim gocuksu bir

sesle:"Sahi mi?" diye bafrrdr, "Bo$ yere dememiEler, iki in-

san birbirini tantmasalar bile ruhlan kardeq olabilir diye!"Sonra Selirn sesini algaltarak dua ediyormuq gibi birFan gairinden mtsralar okumaya baqla&:Yeryiiziiniin karanlt{tnda bedbaht bir ruhgcikviiziine bakyor,j,tldtzl.arda bir rnutlu rultona glihitns[iyor.ikisi de bilivor ki-- akrabadtrlar,anru merhametsiz kader onlart aytrmt;tu-Sonra Selim yine eski haline ddnerek:"Sen okurnuq adarnsrn," diyerek sdzlerine devam etti,"S6yle bana Allah hakkr igin: Diinyadaki taqlar dertlerinianlatabilselerdi tiiy gibi hafiflerlerdi, do!ru de[ilmi?" .Selim'in diiqtince tarztndan biraz akltm kanqmtq olarakben de:"Qok do[ru!" dedim, "Qoku do!ru!""Ben de oyle diiqiini.iyorum," dedi Selim, "Bazan kal-birn dertlerden 6yle bir alrrlaqryor ki sanki taq kesiliyor.Cansrz kayalardan fir;krran qu sofiuk sudan baqka derdimidinleyen kimse yok. Ama o da, santrstn ki bazan beni dinle-mektense kendi kendisine konuquyor; gdzlerimi kaldtnpbakrnca g6rtiyorurr ki almrq baqrm akrp gidiyor.""Dertlerini bana anlatmak istersen, Selim ASa, dinle-rirn," dedim ona, "Hem de hig krprrdarnadan, gtt gtkarma-dan, sciz veriyorum sana, Kalbindeki gizli act nedir?"

t8

O zaman Selim:"Sana anlatacak bir srmm yok," dedi, "Ne de baqka-lanrun duymamasr gereken bir derdim. Ama baqkalan iginMoskof Selim delinin biri. Bunlara ne anlatrhr? Beni nasrlarlasmlar? Onun igin senin ne kadar nazik oldulunu duyun-ca rahat bir nefes aldm. Bu adam da Ruslar gibi iyidir dedimkendi kendirre. Bdyle biririe derdini anlatmak diinyaya an-latmak gibidir. Ondan sonra da artrk kimse beni yufkayiireklidir, haindir diye suglayarnaz. Onun igin de, dahacince sdyledi$m grbi, sana anlafnaya karar verdim. Ruslarbir daha Ttirkiye'ye gelecek olurlarsa onlann safina gege-cefim. Onlann miittefiki olacapun. Onlann iilkesine gide-ce[im ve bir daha d6nmeyecefim. llakh rnryrrn? Haksrzmryrm? Hikdyemi dinleyince anlayacaksrn bunu."

Burada itiraf eunek zorundaym ki diiqi.incelerirndc Se-lim'e haksrzhk etmi$tim. Qiinkti derdinin nedenini tahminedemeyecepim gibi ne oldu!'unu da bilemezdim. Arna, ko-nuya girigi ve durmadan ayni noktaya d6ntiqii Oylesineagrkga bir Rus hayranfi$ ortaya koyuyordu ki bir an igin, tekbir fikre saplarunrg uyanrk bir ruh hastasrnrn tuzaprnadtiqtiifi.imii ve kendirni incir gekirdefini doldurmayacakqeyler dinlemeye mahk0m etmiq oldulumu diigi.indiirn. Yi-ne gimqek gibi, sohbet arkadaqunrn, kendi dinine, gelenekvc gdreneklerine ters dtiqen her geyi hakir gdren, hurafelerekdrti kdrtine ba$h ve amacr milli oldufu kadar 6zel konular-da da stoik bir ilgisizlikle kendi gururunu okqamak olanTiirk rrkma mensup oldu[u akhmdan gegti. Bu konugma,ncresindan bakrhrsa bakrnsrn, Selirn'in milli kiffrligini ink-ira siirtikleyen nedenleri ortaya serecek ilging bir konu$maolacafa benziyordu.

Selim, biitiin gtictinii toplamak istiyormuq gibi bir siirediiEiinceli kal&, utangag bahqlanm yere elerek zayrf ve tit-lck bir sesle anlaulaya baqladr:"Bey olluyum ve ailem gok z-engindi. Ayru anadan ikil9


13/34

erkek kardeqim daha vardr. Bcn en kiigiikleriydim vekrzkardeqimiz olmadrfr igin rahrnctli annem beni haremdengrkarmadrlr gibi krz gibi de giydirip siislerdi. Gdrtiyorsunya, zavalh kadrn bir krz evlAdr olmadrfr igin bdylece avun-mak ve teselli bulmak istiyordu. Oniki yaquna geldilim hal-de saglanm hdld uzun,elerirn krnaft, ytiztim boyalty& ve k:tzelbiseleri giyiyordum. Annem --Allah rahmet eylesin!-- herbakrmdan kendisine benzeyen tek gocufu oldu[um igin be-nimle gumr duyuyordu. Bense kiiEiik oldu[um igin beni birbebek gibi stisleyip piislernelerine boyun e[iyordum. Amabiiyildi.ikge kad r nl arur beni okq amalanndan duydu putn ra-hatsrzhk da artryordu. Bu halim ise iyi kalpli amecifimiiiziiyordu, qilnki.i sabrrsrz oldufumu ve kollanndan kurtul-rnak igin carr atulmr saruyordu. Babamr pek ender gOrtiyor-durn. Ma!rur ve sert bir insandr, hareminde gok ko-nugmazdr. Bir kere olsun treni kuca[rna altp okqamtq defil-di; bcni uzun saEh ve krz elbiseleri ir;inde g6rmeklen nefretediyordu. Bana hiq bir zaman bir hediye vermedi ve her za-man gtilting tiftma adlarla qa[rnrdr beni. Buna rafrnen deli-kanh adarndr. Atlan ve silihlan sever. kadtnst davrantqlarlaalay ederdi. Bense iEin igin babama tapryor, onlar beni ha-remde lufinakta israr ettikge ben daha da gok ona benzemek,onun gibi kuqanrp ata bimrek istiyordum! Annern bir gtinsaglanmr okqayarak bana:"Anlryorum, artrk beni sevmiyorsun," dedi, "Zavalhqocuk! Bilmiyor lnusun. baban qimdi bagka bir kadrn dahaa1&, ytizi.tuniizebile bakmak istemiyor! E[er sen de onunlagidersen dltirtim ! Biliyorsun, delil mi?"

Qocukluk bu ya "Arna babamrn atl var," dedirn, "belin-de altrn kaplamah tabancalan da var; onun igin bir baqkakadrn daha aldr."Annem iiziintii iqinde bir stire diiEiindi.ikren sonra "iyi,"dedi, "Bayram'a az kaldr, kuzurn. Sen dc beni bcnim senisevdi[im kadar seviyorsan, ben sana tabanca da ahnm, iste-

20

digin her qeyi ahnm. Yeter ki beni 6teki kardeqlerin gibiyalntz brrakmayaca[ma s6z ver."Dedilim gibi oniki yaqlannda kadardun ve saruyorumbeni anneme, emzirdifi siitten bagka hig bir qey, srrtrmdakikrz elbiselerini grkaracalr ve bana tabanca alacalr vaadi ka_dar mimettar kilamazdr. Annemi seviyordum ve zaten busevgi ytiziinden beni bir kz gibi giydirip hareme hapsetrne-sina katlanmrqtrn. Babamrn bir baqka kadrn igin onu terket-rniq oldulruru bana anlattrlr andan itibaren anneme, kendi-sini ne kadar gok sevdi[imi nasrl gdsterebilece[imi bilmi_yordql. Yarundan hig aynlmryor, bir dedigini iki euniyor_durn. Nur iginde yazsm, kag kere bana ..Sen beni sevdiitensonra baqkalan sevmemiq, hig aldrrmryorum', demiqti,"Kardeqlerine bir bak, babalanna gekrniqler: I{epsi kalpiiz.Yalnrz sen bana gekmigsin. Allah ne muradrn varsa vcr-sin!"Qok geErneden bayram geldi ve kendimi baqrnda fesi,ycqil camadanl*, poturlan** vs altrn srmah tuzluklan***vc ipek kuqa[ma sokulmuq annemin vaadi olan iki ktigiik ta-bancasryla bir delikrurtr olarak buklum. Sevincimden uqu-yordum. En 6nce babamrn boynuna sanlmaya koqtum.ljimdi artlk benirnle alay edemezdi. $irndi hoguna gider-dirn. Beni gdriince ciddi ytiziinii buruqturup erkek gibiy ii fiimcsi ni bilmedi fimi sciyleyince btitiin ssvincirn yeri niiiztinttiye brraktr!

Ilskiden kendi kendime derdirn ki: "Babam beni ritekikardcqlerimi sevdifi kadar sevmiyorsa bunun suqusrrtundaki krz elbiselerinde". Bdylme, girndi artrk onun gibigiyindigirn ve kiigtik atrma bindifim ve okula gittilirn iginItcrri iyi karqrlayacafmr sanryordum. Ne gezer. Her zaman'v' ('dntedttn: Qapruz dii{meli, ipek ya da.srrma iElemeli birr iir t,clak.'r* Potrtr; Brtcoklart dar hir ttir pantalon.k** lu:Ittk; ('orap

2l


14/34

beceriksiz, korkak ve ilreng olan bendim' Ne yapsam yara-namryordum. Babamrn hig bir qekilde beni sevmek isteme-yiqini gOrdtkge kahroluyordum. ig o kadarta da kalmryor-du. B i.iytik kardegimin, beni ortanc arfirza dovdiirmeyiginigortince kztyordu., Buna kar;rhk annemo biittin bunlan dfrendikqe, dersgahqtrracalr bahanesiyle beni elinden geldilince yarunda,haremde tutnaya gahqryordu. Annem tanmml$ bir ailedengeliyordu ve okuma yaanasl vardt. Ben de, onun mutsuz-iu[unu gdrdi.ikge bazan yarunda olmayr istiyor ve birlikleoldulumuz zamanlar teselli buldulunu ve kocasmm ikincikansr yiiztinden gektili actlan bana anlatarak iginiddktiifiinti biliyordum. Anlattrklanm dinledikqe igim kanalhyordu, ama kendisine yaprlan harksrzhk yi.iztinden anne-mi desteklemek igin kimselerle kavga etmeye karar veremi-yordum. Qiinkt tek arzum babamm beni de sevmesiydi.B0ylece onun hoquna gidecek ne viusa yaplyor, gok sevdipibiiytik kardeqimiz gibi olmaya qahqryordum' Biiytik kar-deqimiz hrh demiq babarntztn bumundan dilqmtiqtii' amaEok uysal ve iyi kalpli bir genEti. Beni ba[nna basmay gokdenemiq, ama becerememigti. Onsekiz ya$lna gelmiq o1-du[um halde alzrndan tek bir tath s6ziin grktrlrm duy-mamlstlm.Bir giin kura gekmek igin askerler grkageldiler ve kurabiiyiik alabeyime grktr. Bu haberi alan babam:

"sevindim, gok sevindim," dedi, "Serasker zaten akra-bamzdrr ve madem ki klsmetinde asker ohnak varmr;, iste-rim ki orduda ytikselesin. Seraskere bir mektup yazaca$rmve sen de sana tenbih ettifim gibi davrantrstn."Kardeqimin yiizii sarardr, ellerini dniinde baflamtgdurdulu yerde yaprak gibi titremeye baqladr. Soylemig o1-du[um gibi babam onu hepimizden daha gok seviyordu,ama ciddi ve sert bir adamdr. Dedili dcdikti."Korkulacak bir gey yok," diyc s6zlerine devam etti,

22

"Insarun kurgunla olmek kaderinde varsa denizlerin dibinesaklansa da kdr elnez, yine kurqunla 6liir. Drqanda diimbe-lek sesleri duyuyorum. Askere gidecekleri ulurlamak igintoplamyorlar. I{ayde, git sen de arkadaqlarrnrn yanrna."Kardegimin yiiziinii ter basml$tl, gdzlerinde derin birkaranlk vardr. Babam ddntip bakrnadr bile. Hemen kol-tufuna girip tutmasaydrm dtiqiip bayrlacaktr. Babamytiztinti Obiir yana gevirip pinderiqden kalktr, iyi.geceler di-lemeden haremine gitti.

Ak$am olmak tizereydi. Dtimbelek sesleri gittikge yak-laqryordu. "Padigahrm, gok yaqa!" sesleri duyuluyordu.Drqanda keman ve lavta gahmyordu-- kardeqimi'almayageliyorlardr. Kardegirn boynuma sanldr, ytiziinii golstirnesakladr ve insanm igin paralayan hrgkrnklar arasmda derinve iimitsiz bir sesle:"Gitrniyorum," dedi, "Savaqta dldiiri.irler beni. Ayak-lanm varmlyor!""Umitsizlife kaprlma, efendim," dedim ona, "Yolagrkmana daha vakit var. Babamrz diyetini verip seni satrnalabilir. Bunu yapmazsa senin yerine ben giderim. Kork-ma!"Gtirtiltiiler kapr Oni.indeki merdivenlere gelmiqti. Aske-riyenin sembolii yeqil bayrak gdriindii. Arkasrnda da askeregidecek gengler. Kimileri ;arap ve afyon igerek kafayr bul-rnuqlardr, kimileri ise hig bir gey igmeden sarhog olmuglardr.

Bununla beraber hepsi tam anlamryla olmasa da negeligdr{intiyordu. Edepsiz davramqlanyla krsa boylu ve qiqmanbiri olan bayraktar:"Gel bakahm, Hasan kardeq," diye bafrrdr. "Pa-rli.,sahrmrz sekiz gtin izin verdi, askere gitmeden 6ncegi)nli.imiizce eflenelirn diye. Gel. Giizel bir Rum kzrndagdziin, bir gAvura garezin varsa, gel. Acrsm grkarmaruntiun zanlanr. Bugtin her gey serbest, cezasr da yok."23


15/34

Zavalh kardeqim! Drq goriintigiiyle ytizti babamrnki gi-bi ciddi ve sertti, onu gdren onun o kadar yumuqak kalpli veuysal olduluna inanamazdr.Alt katrn dniinde kemanlar gahyordu. Btitiin hizmetgi-ler salona toplanmrqtr. Kardeqimin ytizii mum gibiydi. Bay-raktar onu bir tarafa gekerek bir qeyler sdyledi. Ben ol-saydrm, asla onlarla gitmez


16/34

bi, ma!rur ve kaprisli bir insandr. Haysiyeti her geyden 6ncegeliyordu. Millete kargr haysiyetimizi kurtarmtqttm; artlkkimse kardeqimin asker kaEalr oldufunu sOyleyemezdi,giinki.i onun yerine ben askere ahnmtgtrm. Ama, ya babam?Babamrn hesaplan kitaplan bambaqkaydr-- bu olup bitenle-ri nasrl kargrlayacakfi acaba?Bu dtlpi.inceler arastnda merdivenleri iniyordum ki birpostacrrun dort nala mahkemenin avlusuna girdilinigdrdiim, atr kan ter igindeydi. Padiqahtan emir vardr: Yeniaskere ahnanlar derhal Edirne'ye yola grkacaklardr. Benigeri galrnp tuttular ve toplanrnalan igin diferlerine haberyolladrlar.

O zamanlar abkerlilin ne demek oldufunu bilmiyor-dum: "Bzura bir dakika izin verin, bir koquda gidip aruremlehelAlla;ayrm" diye rica ediyorum onlardan. Imk0nstz. Kuragekmek igin gehniq olan subay 6yle biriydi ki-- Allah koru-sun! Postacr baqqehirden geliyordu. l{aberleri ondan sor-dum: Qok gegrneden bi.itiin diinya dlrenecekti: DevletimizRusya ile savaqa ginniqti-- bu, yeni baqlamq olan Ktnm sa-vaqrydr.

Elinde liste binbaqr, yeni askere ahnanlan birer birer birallra topluyordu. Beni de once oraya ayrdtlar. Samrdrn kibinbaqrmn babasrnr igimizden biri dldtirdti, iqte, bize oyledavranryordu. $imdi di.iqiintiyorum da hayatrmda hig kim-seye bu u$ursuza oldupu kadar dilqman kesilmedilimianhyorum!"Bir dakika! Yanm dakika! Bu 6ltim kahm meselesi.Gidip de sa! salirn dtinecelini kimse bilmiyor. Bir dakikagidip anarrrn ellerini 6peyim, duasmr alayrn!""imkdnslz! imk6nsz!"

Hareket etmek izerebizi avluya grkardtklannda o[ul-lannr ulurlamaya gelen kalabahk arastnda ortanca kar-deqim gdziirne garptl. O ana kadar yaptrklanmdan haberiyoktu ve beni yeni askerlerin arasrnda strada goriince26

$agrnnlgtl. Yaruma yaklaqmca:"Babam," dedi, "Hasan'a vereyim diye benimle birmektup ve bir kese yolladr. Babamrn onun igin canrgOniilden dua ettigini, ondan babasrna ldyrk bir evl0t ol-mpsrru ve onu utandlrmamasmr bekledifiini soylememi ten-bih etti. Onu u[urlamayabizzat gehnek isterdi ama yiirelikaldrrmaz, sonra arkasrndan, ollu askere giderken bayrldrdiye konuqurlar korkusuyla gelmedi. Hasan nerede?"

"Sen de pekald biliyorsun ki hig de bulunmamasl gere-ken bir yerde," dedim o zaman, "hem de senin sdyende!Ama, gdrdtiliin gibi onun yerini ben aldrm. Ona yapllm oulursuz yardrm yi.izi.inden belAm bulmak istemiyorsan beniiyi dinle: Korucular asker kagaklanmn pegine dtiqmek veonlan yakalamak igin srkr emir aldrlar. Sen onlann sak-landftlan yeri biliyonun, hemen kog ve kardeqimizi kurtar.Onun askerden kagtllm kirnse bilmiyor, gtinki.i ben daha oaranmadan "tahrir" verdim ve g6rdiiliin gibi onun yerineasker yazrldnn. Onun igin, sdyle ona, hemen eve d6nstin.Allah vere de asker kagalr oldu!'u duyulmasrn ve ailemizinqerefi beq parahk olmasm. Babama, gdzyaqlanyla ellerin-den dptiifiimi.i s6yle, dualanm benden esirgemesin. Sdyleona: llasan'a, onun yerine askere ginnek iEin yalvarmtg de.Babamm onu ne kadar gok sevdilini biliyorum ve bu ihti-yarhlrnda onun Haszur'dan ayn diiqmesine gonliim razt o1-madl."

Ona ancak bunlan sdyt,yebildim, gi.inkii birden trom-petler galmaya bagladr. iki kardeq gozyaqlan arasmda ku-caklagtrk, kimbilir bir daha gdri.igebilecek miydik! Trompetbir galdr ve subaylar atlanna bindiler. Kardegime:"Bu yi.iziifti al, anneme ver," dedim, "Onun da buradabu kalabahk arasrnda gocuklanm kucaklayan kadmlar gibifakir olmasrm, gitrneden 6nce onu son bir defa gdrmeyi verniibarck dudaklanndan bir dua duymayr ne kadar isterdim.Ama o bcy ku,r bir hanum, haremden grkamryor ve beni ise

27


17/34

brrakmaddar! Yiiziilii ona vcr! Altmrn iginde panldayan el-mas ta$tna baklkga beni g6rstin, beni ha[rlasn, gocufunudiigiinsi.in."Trompet iigiincii kere galdr. Avlu kaprsr tiniinde birimam birkoyun keserek karuru yolumuza akrttr. Sonra elle-rini yana agarak iginden dua etti ve bizlere haylr diledi.Oliim sessizlifi iginde birden diimbelelin sesi duyuldu,yeqil bayrak havaya kaldrnldr ve hepimiz td igten geien birsesle: "Padigahrm, gok yaqa!" diye ba[rrdrk.Gdrdiiltin gibi, bdylece orduya ginniq oldum. Do!rusuordunun hig de hay0l etti[im gibi olmadrfrm baqlurgrgia an_lamr$trm. Ama hig kimse vazifemi ihmal ettilimi itiyteye_nezBin askere almrg olan o aksi binbaqr bile iki tig giin yolgittikten sonra yiiziime gtilmeye baqlarnrgtr. frnm'daki ia_vagm siirdii[ii yrllar boyunca akhmdan gegenleri sana birerbirer anlatmak istemiyorurn. eektilimiz onca srkrnfiyr,yoklulu ve gtigltilti Padigah efendimize helAl ediyoram. Si_listre


18/34

sdyledi bana. Arna ben btiti.in bunlan bana gabuk iyileqeyimdiye uydurup anlattklannt saruyordum.Yaram iyile$tp de hastaneden gtkmca o san ytidti savaqkagafr binbaqryr g6riiyorum-- nastl tarumam ki! Serasker

onu tig riitbe birden terfi enirmiq ve bayralt dtiqmarun elin-den kurtardrfr igin gOlstine bir de niqan asmtqt! Beni tarurtanrmaz kendisine yaklaqmam igin iqaret etti.

"Bugi.in," dedi, "tahkimat yapmak iizere bir mtifrezeBalkanlara gidiyor. Sen de onlarla git, gukur kazar toprakta$lrsm. Hayde, seni buralarda bir da gOziim gdtmesin."O Fransrz doktor iqin dofrusunu bana agrkladr: Padigahefendimiz, bayralr diigmamn eline dtiqmekten kim kur-tarml$ ise onun iig rtitbe birden terfi ettirilmesini ve kendisi-ne niqan verilmesini emretmi$. Ama o hain binbaqt Seras-ker'in gdzdelerinden birinin akrabast oluyormug ve sa-

va$tan kaEtrfr igin cezalandrnlmadrlr bir yana iistelik niqanalmrq ve terfi etmiq! O kagarken benim ddkiilen kan-lanmla!Hasta oldulum igin babama, savagtaki bu ba$anmtyazmayr dtiqiiniiyordum ve benim terfi ettirilmemi sa;ilaya-'ca[rndan emindim. Erkekli[i ve cesareti seven insatrdt. Se-rasker ne de olsa akrabamtzdt ve babam, biiyiik alabeyimigin yapaca[rnr sdyledili qeyleri qimdi benim igin yapabi-lirdi. Ama Serasker ile akrabahfm ne demek oldu[unu an-ladr[rm igin eksik olsun! dedim igimden, bdyle birinin hi-

mayesinde olmaktansa Allahrma stfmtr, "klsmet"ime bo-yun efer ve cephede vazifemi yapanm, daha iyi. Kim bilir?Bakarsrn $eytan sava$ln en tehlikeli arunda Serasker'in ak-rabam oldulunu kula[rma fisrldar ve ben de buna giivene-rek vazifemi ihmal eder ve asker kaEafr olurum! Ondansonra da belki Serasker, devletin qerefini koruyan ve dinimi-zin bayralrm dtigman eline dtigmekten kurtaran yi$idln ye-rine akrabasma, yani bana, niqan verilmesini ve bir kagsrrma daha takrlmasrm emrediverir. Bdylece o yilit yalntz30

haksrzh[a ulramrq olmakla kalmaz, iistelik her geyden derrcfret eder. iyi ki krhcrmr tiifefimi aldrlar ve onun yerineclime kazma ki.irek verdiler! Ah! Ufradrlrm haksrzhkyiiziinden nasrl da zehir gibi acrlar gekti[imi bir ben bilirim.Allah bagkaslna gektirmesin! ilerleyeceksem namusumlalcrefimle ilerlemek isterim, baqkasrnrn himayesi ve kayr-rrasryla de[il.Bdyle dii;iinceler yiizUnden babama mektup yazmak-tan vazgegtim. Yazsaydrm daha iyiydi belki, Kim bilir? Enazrndan hayatta oldulumu dlremnig olurlardr. Qiinkti on-dan sonraki yrllarda baqrma 6yle felAkefler geldi ki memle-kctirne mektup yollamak imkdnrnr bulamadrrn.

O zamanlar tarn yedi yrl Padiqalumn,alizmetettim vebcni terhis ettiklerinde kemerimde yedi para yoktu. Bunuqikdyet olsun diye s6ylemiyorum. Bizler canrmlzlamalrrnrzla efendimiz Padiqahrmrza aitiz ve her qeyimizirunun yolunda harcamak hayrrh ve sevaptlr. Merhamet ve;efliat sahibi Padiqahrmz evinden atrmp gOttiri.ilen.her as-kcrin yine devlet tarafindan evinin kaprsrna getirilip brrakr-hnasmr ernretmiqti. Bana gelince, beni neredeyse yerhnayakbagftaba&, memleketimden oniki giinliik mesafede bir yer-I c rde br rakr vermi qlerdi. S oyle, ne yapabili rdi rn?

Evimize vanncaya kadar neler gekti[imi anlatmak iste-rniyorum sana. Padiqahrn budala kullarr iig d6rt kere tutupbcni hapse attllar, elirndeki tezJcereyi okuyunadrklan iginbcni hrrsrz sanmrglardr. Sonunda, gdlsti kabararak, sada-katla ve prnl prnl iimitlerle askere gitmil olan bcn, sava$lnalcvleri iginde hakettilim niqan yerine itihniq kakrlmrq, horgOrtilmiiq olarak golsiimdeki yaralar ve omzumdaki dilencitorbasr memleketirne ddndiim ! Biitiin bunlar Padigahrmrzrnasla istemedili qeylerdi ve ben de biitiin bunlara katlanmakzorunda defildim. Gelgelelim... gektilim acilar bu kadarlakalsaydr !Ilvimizin avlusuna girdifiimde kimse beni tarumadr.

31


19/34

inan bana, ben de kimseyi tamyamadrm. Sanki binalar biletanlnmayacak hale gelrnigti. Qocukluk ve genglikyrllanrnda gdzi.ini.i nereye gevirip baksan, gdrdii[tin her geysana burada, titizlili, giizelli$ ve sessizlili seven ciddi birbeyefendinin sdzii gegtilini anlatrrdr. $imdi ise her qeybambagkaydt. Avludaki gegme kurumuqtu. Kaprnln halka-lan kiiften kzarmrgtr ve evin giriginde, eskiden oldu[u gibi,kapryr efendisine agmaya hazrr elleri gdlstinde ballanmrqduran kimse yoktu. Sadece, utanmadan bafrnqrp galrnqan,ki.ifreden ve giiltigen hizmetgilerin sesini duyuyordum. Kimgeldi diye bakmak ve anlamak igin kimseler koqup gelme-migti! Yi.irepim srkrgmrq ve gOderim kararmrq bir halde evinmerdivenlerini grktun ve bu saatlerde babamrn oturmaktaolmasr gereken salona gegtim. igeride kimse yokrr,r. Yine degdlsiimdeki alrrhk kalkrverdi ve rahat bir nefes aldrm:SilAhlan duvarda asrhydu tesbihi, gubufu ve biitiin eqyalaneskiden oldufu gibi yerli yerindeydi: Demek ki babamrnbagma bir iq gelmemigti! Sevincimden, bu egyalann bayalrtoz iEinde olduklanm ve yaqh erkek hizmetgimizin farkrnabile varmamrqtnn. Ona:"Benim, $akir Baba." dedim, "Niye 6yle ga;krn qaqkrnbakryorsun?"

$akir Baba'nrn qagkrnhktan delneli elinden dtiqtiive: "Ya Allah, ya Muharnmet!" diye ba$rrdr, "E!er senefendim Selim isen, vur cammr al. Allah bu gtinti goreyimdiye mi bcni yaqattr? Anarun evinde seni boyle omuzundadilenci torbasryla mr gcirecektim?""O bir gey dc!il," dedirn, "Gdrdiiltinden daha beterhallere de diigebilirdim. Allah bdyle istemig. Devletimizeve Padiqahrrnrza hakkryla hizmet eden herkesin evine dahaiyi durumda mr dOrunesi gerek?""Bin kere eksik olsun. Bin kere, canun gocufum, keqkehizmet etmeseydin de gdzlerim seni bu halde gdnnesey-32

di!" "Oyle yazrlmrg, $akir Baba," dedim ona sonunda,"Kardegirn Hasan nerede? Babarn nerede? Anneme bir ha-ber versen de elbiselerimi yollasa, hamamr yaksa. Benirnlebirlikte yrkanrnatri ister mi, Hasan'a


20/34

diigmarummrgsrn gibi nigin kalbimi dilim dilim ediyorsun?Bu evin bagrna biiyiik bir feldket gelmiq. Hemen sOyle deOlreneyim. Brrak qu biiyii gibi kocakan l0flannt." ihtiyar:"Ah, carum o$um!" diye balrrarak allamaya baqladt,"Kardegin Hasan...""Oldii mti kardeqin? Ah, Allahrm! Allahrm!" ihtiyar:"Keqke 6lseydi," diye cevap verdi ve o anda kalbim du-racak gibi oldu. Yaradan'rn ezelde takdir ettili dmtirleri bi-tip de saati gelince evinde, yakrnlanmn arasmda 6ltip gidenbinlerce've binlerce insan gibi dlseydi kegke! Dinimiz veHalife efendimiz ufruna Ktnm topraklannda elinde kiltggehit dtiqen ollum gibi Olseydi keqke. Hig olmazsa o zarnan,qimdi cennet bahgelerindeki giizellikler ve gigekler arasl-nda geziniyordur diye dtiqtini.ir teselli bulurduk! Ah! Ah!Canrmm efendisi. kardegin Hasan't dldiirdtiler!.. Hakstz ye-

re dldiirdiiler onu!"Bunlan anlatlrken Selim'in sesi bolazrnda bofuluyor,gdzlerinden yaqlar akryordu. Uzun bir sessizlikten sonraTtirk sozlerine devam etti:"Bunlan duyunca beynimden vurulmuqa dtindiiliimiis6yleyece[imi sanma. O ana kader ben annemin baqma k6tlibir gey geldi[ini duyacalrm korkusu igindeydim. Kar-deqimin dldiirtildt[iinii Olrenince iqimden Allah'a gilkret-tim ve en azmdan bana actdt ve annemi bana baltglad diyedtiqiindiirn. Onun g6ziinde nasrl ayn bir yerim oldufunu,onu ne kadar gok sevdilimi ve bana olan sevgisinin onuayakta tuttu[unu sana anlatml$tlm. Ama kardeqimindldtirtildiifiUnti ve babamrn da feldketten beni suqlu tut-tufunu duyunca iiziinttimden ve hayretten oldu$um yerdedonup kaldm.Yagh hizmetEimiz diiriist bir insandr. Bizi cam gibi se-verdi. KtiEiiklii[iimiizde bizi yaruna alrr gezdirir, okulagdtliri.ir getirirdi. Annemiz de ona Eok giivenirdi.Btiytdiiliimiizde hareme girmemiz yasaklarunca babamm

34

bize nasd davrandrlrru ondan sorar tilrenir, onunla bize ha-ber yollardr. Onun igin de yagh hizmetgimiz babamla yenikansmdan gok bize ve anneme balhydr. Sonunda kendisinitutup g0zyaElanru sildi ve o zaman, ben oradan aynhp aske-re gittikten sonra evde neleroldulunu Ofrendim. Krsaca an-laflyorum:Sdyledilim gibi yeni asker olan bider apar topar gittik-ten sonra babam mahkemeye grkarak asker liagafidiye t


21/34

yollamrqlar. Kotucular gok gegmeden onlan bulmuq. Amagengler sil6h1anyla karqr koymuqlar. Kayalann tepesindenateq aglp koruculardm birini dldtinniiqler. O zalnall korucu-lar hep birlikte saldrnya gegip genqleri bir kayantn arkast-nda krstrmtqlar. Kurgunlan bitince krhglanm qekip gettqle-rin tizerine aultnrqlar. Hasan'tn arkadagl gdrtiruneden birugurtrrna atlayp kurtuhnayr bagarmrg. Kardeqimi ise metri-sinde* kanlar iginde 6lii olarak ele geEirmigler.I{aberi altnca babamrn kth bile ktprdamamtE:

"Diiqmez kallcnaz bir Allah," derniq' "Bu baqkalannaders olsun. Kimse almyaztsnl defiqtirernez. Hasan'ur kade-rinde kurqunla 61mek vannlg. Savaqa gitrnedi, pisi pisinegitti! Gidin, mezarlnl kazrn.""Ama," dedi ihtiyar hiz-rnetgi, "Ccnaze kaldtnldtktansonra kardeginin yoklufu hissedilmeye baqlayrnca babeur dade[iqmeye baqladr. Konafrnda o kadar tiliz davranan, tarla-lanna gozti gibi bakan ve afzma iqki koirmarnrq olaur batranqimdi 6y1e hallere diiqrntiqtti ki g6rsen a[lardrn! Ne tarla-larmdan haberi vardl, ne de evine bakryordu.

Ortanca kardeqin evlendi ve buradatr aynlah beq ytloluyor. Anahlm ne yaplp yaprp bir yolunu buldu ve kar-deqinin hakll olan tarlalan kendi iizerine yazdrrdt. Biliyor-sun, qocufu olmuyor ve biiyi.ik kardeqinin baqrna o talihsiz-lik gcleli beri babant, onu senin baqtan gtkardrfrna, dafakaErnastna sebep oldu[una, niyetinill onun haysiyetini ya-ralamak ve en Eok sevdifi oplutruu babastna berzemedi[inigdstermek, kardeqirrin gelecefini ve ilerlemesini engelle-rnek istedifine vc buna benzer iftiralara inaudtnnayagahqrnaktan baqka bir iq yaprnryor. Baban da durmadanbunlan duydufu iEin ona inanryor. Gidip de gimdi onu birk6qeden gizltceharernde otururken gcirsen: ak sakalh bu ih-tiyann analtfultt eve getirdiEi esir ktzlan nasrl Ernlgtplak

* M el ri,s : Siper ( O smct,nl tta).36

oynattrgrnl, onlarrn kendisini 6piip okqamalanna veanalr[rnrn dgrettigi qarkilan okumalanna nasrl izin ver-digini bir gorsen. Anahlrnrn tek niyeti onu igkiye ve iqreteahqlrmak, t0 ki bir an 6nce cilstin de o da kendi yagrtr bir er-ke$e varsrn diye.""Ah, zavalh annecifim!" dedim, "Bu yaphklanyla ha-yatl ona nasrl da zehir ettiklerini anhyorum, melek annc-ci[im."ihtiyar derin derin dti;iindtikten sonra:''Bu sdyledikledm seni iizmesin," dedi, "Annene gelin-ce -Allah'a hamdolsu-r-- artrk acr qekrniyor... Sen askere gi-derken gdriip seni g6riip seninle konuqarnayrnca beniqa[rrdr vc dedi ki: "$akir Baba, bu acrya ben artlk dayana-rrarn!". Sonra oteki gocufunun baqma gelenler... Evliya gi-bi kadrndr ve dedifi gibi de oldu. Sarki her gegen glilr onun

sa$rlurdan ve hayatrndan bir parga ahp gdtiiriiyor ve onubiraz daha tnezara yaklaqtrnysrdu... Srk srk beni yanlnaqalrnyor, sava$tan ve sendcn haber olup ohnadr[rnr soru-yordu, Sen dc bir gittin ki o gidir;! Bugiine kadar bir rncktu-bunu allnadrk. Bense onu burru sbyltiyor ve ot"lu avutlnayagah;ryordurn.I'ama[rndaki chnas yilziifii gittikqe daha bulanrkgdrdi.ifiini.i soyliiyordu. Bcn dc ona: "Gdzlerjndeki yas;lar-dan 6y1e gdriiniiyor, hanum-efendi, halbuki nasrl da panl-dryor." diyordurn, ama inanrnryordu. Balra:"Gozlerirndcki bu bulanrkhk iyiyc i$aret dcEil," dodibir giin, "Oflurnun hayatr tchlikede. Ytu'alandr, dliimlc pen-q'cle;iyor!". G0zlerinin rrsrlr sdndiikqc yiizi.ik ona claha dabulanrk gdrtiniiyordu. Bir g'iin --sanki dLinrnii; gibi halrr-Iryorum- beni gafrrrp el"endi ollundan bir liabcr olup ol-nradrfrnr sordu. Ben dc o zatran onu tesclli ctrrck iEin:"Tuna'dan bu taraflara gelcn birisi habcr gctirdi, Mos-kofu yenrniqler vc cfcndinriz Selirri'e Padi6ah biiyiik birrrrStn vcnniq." dedirn. Bunu duyultca, tizgun bir rlelcli

JI


22/34

andran o tath ytiziinde bir tebessiim belirdi:"Ne gare!" dedi, "Qocufumun geleceli yolu gOreme-yecek kadar g6derimin nuru sdndii. Bana braktrgt yiizii$inpanltrsrm bile segemiyorum! "Sonra da yiizii[ii bembeyaz parma$ndan Ekanp kendi

minderinde oturmakta olarr Qerkes ktnna verdi. Ona:"Nah, Meleika," dedi, "Seni hizmetgi olarak yanlmaaldrm. Beni 0z annen gibi sevdin, iizerime titredin. Allah veburadakiler qahidim olsun, artrk seni serbest btraktyorum.Gdziimtin nuru, canlmrn igi bir tanecik ollumu yenidengdrmek bana ksmet defilmiE. Sana verdi[im yiiztipii gOziingibi sakla. Benden daha talihliysen ve o[lum gftar gelirseonu salla emaret ediyorum. Sevgini ondan esirgeme, ona iyibak. Qok gurbet gekti ve eve ddndtiliinde kendisini dkstizhissennesini istemiyorum..."

Sanki biitiin bunlan o delil de gdkten inrniq bir melekstlyltiyordu. Ytiziinde ildli bir giiltictik dylesine tath ve hu-zur iginde konuguyordu ki hig birimiz a[zrnt agtp bir geysOylemeye cesaret edemiyorduk. Az sonra uykuya daldt,ben de iqime gittim. Qok gegmedi, selAmhktan kadmlannhrEkrrarak alladrklan duyuldu."Bizim btiyiik hamm ruhunu Allah'a teslim etmiqti."ihtiyar hizmetgimiz bunlan anlafirken gOzlerimdenoluk oluk yaglar aktyordu, sonralan da gok afladm. Yalnrzdltiler iEin delil, ihtiyann dedi[i gibi gimdi burada oksiiz,kendisinden nefret edilen biri olarak yaqamak zorunda kala-cafrm igin kendi halime de afladtm.Geldifimi haber vemesi igin ihtiyan gizlice Qerkes-yah Meleika'ya yolladun ve ondan rica edece[im elbiseleri-mi arkarndan umumi hamama getirmesini ternbih ettim.

Eve d6ndiiliimde akqam olmak iizereydi. Geldilimiartrk herkes ofrenmiqti, yalnz babamtn haberi yoktu.Kansr ona haber verilmesini herkese yasaklamrgtrr diye38

;i.iphelendim ve ertesi giin $akir Baba'yr ona yolladrm. Ba-bama:"Gdziin aydm, beyefendi! Gurbetteki goculun geldi!Asker o$lun..." demiq. Babam ise:"Benim asker ollum yok," demiq, "Benim asker olacak

o$um gittili yerden bir daha geri gelmedi. O geleni isegdzlerim gdrmesin!"Orduda gegirdi$m o meqakkat dolu yrllar ve teptifimonca yollarboyunca tek tesellim, qimdi artk babamrn sevgi-sini hak etmi$imdir dtiqiincesiydi. Viicudum ktigtikliibiiyiiklii yaraizlenyLe doluydu; onlan gorsiin yeter diyor-dum, o zaman cesaret ve erkeklik bakrmrndan kendisineqektifimi, delikanl oldu[umu anlar. Yiiztim ona benzeme-se de kalbim benziyordu. Mutlaka beni balnna basar, Oper-di. Bu ve buna benzer daha neler dtigiintiyordum! Memleke-

tc ddndii$inde, perigan halim ytiziinden ele giine karqr utangtlulrmasrn diye admr bile gizli tutmuftum.Sevdiklerirni ve beni sevenleri kaybettikten sonra bu-raya dtiniip de babamrn bu nefretiyle karqrlayacallma, onunscvgisini kazanmak igin garprgtrlrm o savag alanlannda birkurqun kalbimi deqseydi. daha iyiydi.Tek baqrma iki giin evde kaldrm. UEiincti gi.in gelip benirnahkemeye grkardrlar. Hakim:"$u kadar yrl6nce," dedi, "Mahkeme edilip mahk0moldun. qtukil bir asker kagalrm gizleyerek Devletimizle

Irlay ettin. Kardeqin asker kaga!rydr,bizzat baban sendentlavacr. Bir yrl hapis yatacaksrn. Qtinkii baban yeniden davalrqmrg bulunuyor."Baqka bir durumda bdyle bir cezayr giiri.itmesini, hAki-rnin "iki ayalnr bir pabuca" sokmasrnr bilirdim. Ama, ba-lrunrn arzusu yerine gelsin diye bu cezayr bagrmrn tistiine

r li ycrek kabul ettim. Sanki evimiz bu haliyle benim igin ha-;,rshaneden daha mr iyiydi? Allatr $akir Baba'dan raa olsun,

39


23/34

bir Eeyimi eksik effnedi. Sonra, ne utang ne de iiziintii duy-madrm. Biitiin bunlan babamrn inadrndan gektilimi herkesbiliyordu. Bana acryor, beni teselli ediyor ve kendi efendile-riymigim gibi bakrmrma koguyorlardr. Bu yakrnhlr babaoc alrnda bile g6nnerniqtim.

Bdylece gtinler gegti. Cezarnrn bitecefi gtin yak-lagtrkga kalbim srkrqryordu. Oteki kardegim, kansrndanaldrlr mallan satmr$ Anadolu'ya gegmiqti. Bense evimizdeya:iarnak zorunda kalacaktrm. Bu hallere diigrniiq olan ba-barnla anlaqabihne ttuli


24/34

na: "Sevgili kadrmm annene benziyorsun! " diyormug,"Canlm o$umsun sen benim!"[rtiyann bu davramqr karqrsrnda Selim kendisine yapr-lan biiyiik hakszhlr unutuyor, babasnm boynuna sanhyor,

kucakhyor ve b0ylece ydlardrr hasretini gekti[i baba sevgi-sine doymaya gahyyordu. Ama bu kucaklagma ve 6ptigme-ler sona erince Selim, bildigi bir pmardan su igmek arzusuy-la yolundan gok uzaklaqan ve kaynalrn kurumug oldufunugdren bir yolcu gibi hayAl krnkhlrna ufruyordu. Kucak-ladrfr kiqi, bir zarnanlar kendisine hayran oldulu ve qefkatlibir bakrqryla onu sevingten havalara uguran babasr delildiartrk. Boynuna sanhp tipttilii babasr ayn alkol kullanmak-tan bunamlq, aptallagmrg, ya$h ve 6yle ki o anda igip igme-difinin farkrnda bile olmayan bir ayyagu. Qektigi acdardanakh bozulmug, kalbi goraklagmgtr. Kendisinde qefkat vebabahk vakanndan eser kalmamrqh artrk.Onun igin Selim qimdi, annesinin azathsr Qerkes krzrMeleika ile hemen evlilik hazrrhklanna giriqmiqti:"Babamrn har vurup harman savurdulu mallanmrzryeniden yerine koymak iqin zengin bir aile krnyla evlenebi-lirdim. Ama annem --nur iginde yatsln-- evliya gibi birkadrndr ve yiiziifii Meleika'ya verdi$ne gOre krsmetim oy-du." Ve Selim'in, annesinin segimine saygr gdstermesinedeferdi de, gtinkii Meleika gergekten de pek gok erdemi

olan bir hzdr. Biiyiik bir fedakOrhkla eli ayagl tutmayarlkayrnpederine balcnrq ve Selim'e aile mufluluEu tatilrmrqtr.1875 yrhnda Hersek'de son ayaklaruna patlak verdi[indeSelim, iig salhkh ve giiZel goculu olan zengin bir giftlik sa-hibiydi. Selim:"Evli olmasaydrm bir dakika durmazdrm," dedi,* 62 - 1862

42

" O2'6s *' g ektilimi z onca megakkatin ve ddktti[timtiz oncakanrn boEa gittilini Olrendifimde kalbim duracak gibi ol-mu$tu. Ama gocuklar ktigiiktti ve babam hastaydr. BensePadiqah'a savaq agrldr[m diigiindtikge sagrmr bagrmr yo-lasrm geliyordu.Qok gegmeden Srrbistan, ondan sonra Bulgaristanayaklandr. Devlet ihtiyattaki askerleri sil6h altrna gafrrdr.

I laurladrlrma g0re benim srram daha gelmemiqti. AmaRusya'mn da savaqa hazrrlandrlrm dlrenince ne sramr bek-lcdim, ne di.iqtindi.im ve ne de bagkalanmn sOziine kulak ast-rrn. Bilirsin, Rusya milletimizin baq diiqmam sayrlrr. Suylaatcq bir araya gelir mi. Moskof ve islAm asla, asla! TatarlarlaQerkeslerin, Ruslarla bir arada yaqamaktansa evlerini bark-lanru, her qeylerini geride brrakrp neredeyse yalm ayak, yanqrplak Padigah\n memleketine geldiklerini bilmiyor mu-sun?

Bdylece gocuklanmr, kanmr ve mahmr ortada brrakrp)'cdek asker yazrldrm. Yanmrz yo[umuz, kanlanmrz ve go-t rrklanmrz Padiqah'm miilkiiydi.i ve yedi cilnlm da olsa yedi-sini de Moskofla sava$an Padiqah'a feda etrneye hazrdrm;ycter ki efendimiz kazansmdr! Sana dedim ya, o devirdeItuslarla Krnm'da savagryorduk ve Silistre'de burunlannrkrnnrghk. O zamanlar Ruslara duydulum dilqmanhk ve kin,;irndi yine topraklarrmrza ayak basmaya hazlrlandrklannr(ifirenince daha da artml$tr. Bunlann niyeti bizi yeryii-ziinden silmek, diyordum ve kaderde varsa ben de onlanclnh canl yiyecefim! Ve bdylece cepheye hareket ettim.Once bizi Srrbistan'a sevkettiler ve orada anladrk kill usya bizim k6tiiliiltimtizii istiyor. Aleksinag'da sava$ml$biri olarak, seni temin ederim ki o topraklan, sanki bizirnlopraklanmrz de[ilmig gibi bir kere daha zaptediyorduk!( iclgclelim neye yaradr? Bir Qar pagavrast ile Serasker bi-zirn Srrbistan'dan grkmamlz ernrettiler. Tiih! Allah beldsulvt'r'sin onlann! Bu, bir adamr kendi ahnteri ve kamyla insa

43


25/34

ettili evinden kovmaya benziyordu. Qtkttk da, sOztim onabang igin, tatslz.hk olmastn igin! Padiqah'rn Seraskeri vedevletteki 6teki haram yiyicileriqte bu kadar i;inin ehliydi-ler! Bildifin gibi Moskova ne yapmast gerekiyorsa onuyaptr: Srrbistan'da aldrltmtz yaralar gegmeden o Tuna'ytgeqti! Ve iyileqrnck igin rnemleketin yolunu tutmuq olanben ateqimi ndbetimi unutarak yol defiqtirditn. Ruslar Pa-diqah'rn topraklarrna ayak basrnrg, sen evine nastl gidersitt.Selim? dedim. Sol elirnde hdl6 iyileqmemiq bir kurgun ya-rasr vardr, sanp boynuma asml$tlm! Bizim askerlcrlc ilkkarqrlagtr[nn yerde elimi saran mendili gdzdi.itn, act gek-tifirni anlamastn]ar diye diqlerimi stkttm ve subaytnkargrsura grktun. O gtinlerde miimk{in olsaydt $u rnezartaqlannr bile asker yapar'lardr. Ben gavuq idirn. Subay benifazla sorgu sual etmeden kabul etti vc gittik. Balkanlardakatrldrfrm onca karilr sava$tan hayatta kalmak ve Plevnc'yekapatrlmak vannl$ kaderde."Sorrra Selirn iEini Eekerek dtiqiinceli bir haldc hik6yesi-ne devam etti:"Iley Plcvne, hey! Sen benirn aklnnr baqtma gc{irdin!Allah qnhidirndir ki Plevne'ye vardtltmda sarhoq gibiydim,deli gibiydirn. Ruslan, Balkanlann orasrndan burastndanccpheyi zorlarken bulduk ve nerede Rus bulduysak iqlerinibitirdik! Krnm savaqrndan bu yana onlan ilk defa yenidenkarqrmda goriiyordurn; her biri bana $e)'tandan yedi kat da-ha kdrii goriiniiyordu! Milletirnin ba; dtiqmanr. l0net olsunonal diyor ve yarahlmrq, Earesizniiq delncden elirne diiqenRus'un igini bitiriyor, bundan haz duyuyordurn.

Plevnc'ye girdifirnizde yiizbaqr idirn. Ve llerme o kah-ramanca direniqiyle meqhurdu. Nasrl bir sevinqle, ne gibiiimitlcrle elimdc krhE, adaunlanrllln ba6tna gegip alktq ses-leri arasrnda Plevtie kahramant yaqlt Osman Paqa'yt nastlseiArnladrfrrmzt bir gcizlcrinilr dniine getir. Uq bin kiqi onuiyardrnrna koqrnu;tuk ve yolda oniirniize grkan hiq bir Rus44

bizi durduramaml$tt."Burada artrk hrncrmr grkannm," diyordum, "Buradandiiqmanrmrz vahEi, merhametsiz Ruslardan gdzlerininyagrna bakmadzur intikaln alaca[rrn !"Gtinii gelip de Eyltil ayrnda onlara ateq agtrpunrzdacoqkunlulumun artlk srmn yoktu. Onlara srktr[rmrz herkurqunun daha derine batsrn, daha beter acr gektirerekoldiintin diye sanki kalplerimizden giig trldfmr hissediyor-dum! Nerede siingi.i ve krhg iqi varsa orada en bagta benvardrm. Ama alrumda ne yazrhysa o olur, kimse defiqtire-mez.

Sa! tarafima yedifim bir kurqun cilerirne saplandr vehastaneye kaldrnldrm. Qirkin rni girkin bir yara! Kr; geldive ben hAlA kprrdayamtyor, kan kusup duruyordum.O giinlerde biiluk iqler oldulundiur da haberim yoktu.

Ama bir akqarn aniden bakryorun ki doktorlar, hastaneninadamlan ve ayakta durabilen hastalar ortahkta yok! Frsrlfrsrl konuqmalar, inlemeler, kiiflirler ve sonra yine 6ltim ses-sizlipi. Aya[a kalktrm. Ortal* karanhlcr ve hiE bir qeyi iyi-ce segemiyordum. Ama uzaktan, nehre dofru ilerleyen as-kederin ayak sesleri duyuluyordu. Bu iyiye alArnet delildi!Uzun zarnandrr Ruslann ablukasr altrndaydrk. Plevne'de yi-yecek kahnarnrqtr.Gel gdr ki Gazi Osman Paqa buradan aynhp qekihnekzorunda kalmrqtr! Iltrafi ddrt d6ntiyorum; sokaklar bom-

boq! Ortalftta kimseler yok. Kalanlar da benim gibi ya dadaha beter dururnda olanlar. Kaputumu kap0rl, dylece o1-dulurn gibi gekilen askerlerin peqinden koqtum. Yolda dahabaqka yarahlar ve kdf.tirtirnlerle karqrlagtln, hcm de onlar-casryla. Onlar da ellerinden geldifince, inleye dksiire vekiil'r'cde ede gidiyorlardr. O anda yilrefirne bir korku gdktti.(lmun digime takarak scssiz sedasrz ytirUyen bir tabura ye-ti,stirn. Bir baqka tabur da yan taraftan benim bulunriu[urnycrc dofru ileniyordu. Ath bir subay bana:45


26/34

"Derhal geri ddn!" diye balrrdr. Hastalardan biri o1-du[umu anlayrnca ekledi:"Burada Oldiiriirler seni! D0n!" Ona:"Ben yiizbagr Selim," dedim, "D0nmek de neymig!Elim tiifek tutar, kilrg gekerken verilen emir "Ileri!" idi.$imdi yarahym diye geri d0nmemi emrediyorsun. Beni deyafifirza ahn, ya da burada dldtirtin! Geride kimse kalmaft.Beni diigmanlanmrzm eline mi teslim etrnek istiyorsu-ilrz?"

6ni.ine gegip atrmn gemini yakaladrm:"Efer peygamberimiz Muhammed'in timmetiysen,"dedirn ona, "Qek krltcmr, bagrmr wr! Padiqahmrzrn yirmi-beg ydhk askerini reddedip canh olarak diiqman eline mibrrakacaksmrz?"Daha sdzlerimi bitirmeye kalmadr, mahmuzlarrkamma yryen at ileri atdarak beni srttistii yere yktr. Pek gokaskerin yarah g6lstime basarak iizerimden gegtifini hisset-tim. Sonra bayrlmrgrm.Kendime geldifimde tan yeri afarmak iizereydi. Sankibir rtiya dlemindeydim. Dizim fena halde a[nyordu ve ye-rimden krmrldayamryordum. O zaman atl, yere yrkrhqrmrve i.izerime basrp gegen ayaklan hatrrladrm. Allatundan bul-sun, merhametsizler! Sonra onca yl savaglarda kazandrlrmbaganlar geldi akhma; cephede bir kurguna kurban gitsey-dim daha iyiydi diye diiqiindiim ve anlatrlamayacak birkor-kuya kaprldrm: $imdi diiEmanlanmran elinden gekecelimvardr!Aqalrlarda, nehrin dtesinde top sesleri duyuluyordu.AteE agrlmrg, vuruguyorlardr. Allah! Allah! igimden dinkardeglerim igin tek bir dua etmek gelmiyordu! Allahrm,onlara yardrm et! diyemiyordum. Orada aqalrlarda neler ol-dufunu anlayamryordum ama Plevne'nin artrk bizim ol-madrlmr hissediyordum! Sen kederimden ya da iimitsiz-

46

lifimden de, ben salhk durumundan ya da dondurucusoluktan diyeyim, iizerime bir uyuqukluk ve gaqkrnlkgdktii. Ne yapacalrmr bilmiyordum. Bir tek sildhrm yoktu.Allah-- hayrr, Allah degil, kendi din kardeqlerin benidtigmanlanmrza "kurban" etmiElerdi. $imdi herkesin ben-dcn yaptrklanmrn hesabrru sofinaya hakkr vardr. Gelsinler!Bcni krtrr klttr kesip k0peklere atsrnlardr!... Oylece. bitkinvc kaputuma biiriinmtiq bir halde siiriinerek kendimi bir ka-yahlrn dibine attrm.

Kendime geldilimde gezici bir hastanede bulunuyor-tlurn. Ofrendim ki ben ve Plevne'deki krrk bin asker, OsmanI'a$a ve di[er paqalar da dahil olmak i.izere Ruslann elinecsir diiqmtigtiik.>

47


27/34

Krsa bir duraklamadan sonra Selitn:"O gtinden sonra nasrl defigtifitni sana anlatmaya pekdilirn vannryor," diye sdzlerine devarn etti, "Ama hikAye-inin sonunu da dinleyince tahmin etmekle giigltik qekmeyc-ceksin."Ve Selirn, Rus doktoru ile yardtmctlanrun vticudunda-ki yaralan qefkat ve merhametle bir kaE giin iEinde silipsardrklannr ve onu Plevne'deki pagalardan daha iyi besle-diklerini gOrtince diiqtiilii qagkutl[r bana anlatmaya qahql.

Ruslara duydu[u kinden gozleri ddnmiiq biri olarak onlanvahqi, kana susam4 ve ellerine di.iqliiftinde onu gif Ei[ yiye-cek yrrtrcr hayvanlar olarak diiqtinmiiqtii. Flalbukikarqrsrnda gdrdti$ii bu insanlar Rustu! Nazik, herkesinyardrmma kogtur vc esirleri qiu-tssstzltklarutdan 6tiiri.i tesellietmeyc, gelecekterki giinler iEin timitlendinleye gahqan veesir de olsalar Ruslann ve biitijn diinyarun onlara sava$tagdsterdikleri yigitlik ve cesaret igin saygt duyduklannt an-latan insanlardr. Bilhassa Selirn'e, ytllar txryunca aldt$ ya-ralan muayene eden doktor ve difer lLuslar biiyi,ik saygtgostcriyorlardr. Iiler Qar'tn Selim gibi askerleri olsaydtdiinyaya hdkirn olurdu diyorlardr. Bu da, baqka milletlerdernadalyaya ldyrk gorillell onca baqanstna kargrhk bir "afe-rim" bile ahnarmq olan Sclim'in ruhunu okquyordu. Bir z.a-man sonra onu ve di[er esirleri Rusya'ya yolladtlar.Politik agrdan bakrlruca Ruslann bu savai; esirlerinegbsterdikleri ihtirnarn neredeyse i n anrlamayac ak gibiydi.Yol boyunca ulradrklan her yerde nasrl iyi kargtlan-drklannr anlatrrten Selirn'in cdt.Len dolu dolu oluyordu.48

Rus kdyliileri bu diiqman esirlerini "Bratugka", yani ..kar-deq" diye baprrarak seldmhyorlardr !Tlenin u[radrlr her istasyonda onlara gay ve bagkasrcak igecekler ikram ediyorlardr. Vagondan indiklerindehalk onlan kucaklayrp Opiiyordu. Biitiin bunlar Selim'in iyive hassas kalbinde gergekten isyan duygularr yaratryordu.Dedikleri o, kendisiyle bangrn asla miimkiin olmadrfrdtigmanlanmrz bunlar mrydr? Bunlar mrydr Ttirklerinktiktin[ kazrmak isteyen? Ruslan nasrl da yanlq tanrmrqtr!Selim:"O giine kadar deliyrniqim," diye ekledi, .,Onun igin sa-na Plevne'nin akhmr baqrma getirdifini sOylemiqtim."Selim Plevne'de bir awg Rus savag esirinin ne yokluk-lara ve iqkencelere katlanmak zorunda kaldr$rnr g


28/34

ediliyordu. Esarette bulunan yiizbin kadar Tiirk askeri hoqtutuluyor ve kendilerine burada esir defil, sadece Ruslannmisafiri olduklarr duygusu telkin ediliyordu. BoyleceTiirkler gelecekte Ruslara, peygamber Muhammed'in emri-ne gOre ayru gatl altrnda rnisafir olarak "tuz ekmek" yiyenherkese gosterihnesi gereken davrantg ve dostlupu gdster-meye borglu brrakrltyorlardt.

Selim'e gelince, bu ugurumu ballayan kdprtiniin cibiiryakasrnda brrakhlr ateqli bir aqk macerasr bir deniz fenerigibi ona, bir an 6nce sevdipi o Rus l>$imdi Sclirn sinirleri bozulmuq olarzrk sdzlerine dcvanctti: "Esirlifimde yaqadrlun onca mutluluktan, di.iqman-

lanmlzrn elinde gdrdtiliim onca bakrmdan sonra," dedi,"Dinle qimdi kendi insanlanmrzrn bizleri nasrlkarqiladftlannl, c arrmlzl di qirnize takarak hizrnet ettifirr izdcvletin kendi savaggrlanna nasll davrandrfrnr dinle."Ve Selim kapkara renklerle orldan sonra baqrndan ge-r,:enierin tablosunu qizrneye baqladr:"llsirler el ilsti.inde tutularrk trenlerle l,akrndaki liman-i ir ra kadar gotiirtiidiiler. "

Geqtikleri her yerde millet onlan her zaman o tath "kar-51


29/34

deg" s6zi.iyle karqilayrp seldmhyor ve bu son dakikalan gi-denlere kaqr duyduklan sevgiyi gostermek igin kullaruyor-lardr.

istisnasrz her esirin yamnda tamdrklannca kendisineverilmiq bir hediye vardr. Babasryla Pavlofska Selim'i deni-ze kadar gegirip kucakladrlar ve rmaklar dolusu gOzyaqtylau[urladrlar. Ama o gtizel yagantr bu sahillerde sona eriyor-du. Bu sahillerde her esir iizerinde Rus iqi ne varsa gftarmakve sava$ alanlarurda onca zaman tizerinde tagrdtlt kirli pa-gavralara biirtinmek zorunda btrakrl&. Ve b6ylece yiizler-cesi binlercesi yan grplak ve gofu yahnayak, nhtrmda bek-leyen gemilere grkanldrlar; teknelerin safra b0himlerinevanncaya kadar acnnaslzca trka basa dolduruldular. Devle-tin baqkentine vardrklannda her biri, anavatantn tatlt ku-calrna davet edildikleri Ana ldnet ediyordu!

Esirlerin dontigti krga rastlamrqtr. O giinlerde istanbul,pek gok 6zel konaklarla birlikte halkrn hizmetine agrk herbir binayr tutmu$ olan Bulgaristan muhacirleriyle doluptagryordu. Ve o Osmanh camileri kaprlanrun alana kadarkadrn gocuk doluydu. Sokaklarda da, daha Eok timitsizlik-ten h alsi z diiqmtiq, vahgileqmi g yaratrkl ar g6riiltiyordu.Ve bu durumda. sayrlamayacak kadar gok bunca esirddniiqlerinden sonra nerede yatacaktl? Bu konuda tek birgahgma yoktu. Korkulu bir yolculuktan peri$an olmuq, ag

susuz ve so[uktan donmuq bu esirleri vapurlar silri.iler halin-de Galata kdprtisiine ve Bo[azigi krylanna bogalup buakr-yorlardr. Esirlerin yanrnda bulunan subaylar karaya grkargrkmaz Seraskerlik'in yolunu tutuyor, diigmanlanmn illke-sinde o kadar iyi bahm g0nni.ig olan krk bini agkm Plewegazisi ve pek gnk bai;ka esir girndi birden, ulrunda canlanrutehlikeye atmrq olduklan muhtegem saraylar, camiler ve ko-naklann dniinde defalarca aghktan ve sofuktan dlmeye ter-kedilmig bulunuyordu. Selim:"Katild[rmlz ol]ca sava$ ve bagardrltmtz onca iqten52

sonra biz Padiqah'rn askerlerinin Yatrudilerden sadaka al-mak zorunda brrakrldrfrmlzl ve ipek qemsiyeli, eldivenli or;rtkrnldrm efendilerin dniimtizden gegerken ytiztimtize bilebakmadrklanm hatrrladrkga kalbim kan a!hyor." dedi.Qok gegmeden bu qaresiz yaratlklann sabn tagtr. Se-

raskerlik'in avlusunu kuqatular ve binlerce ses, evlerinedOnebilmek igin, aylardrr alamadrklan ve ddkiilen kan-lanrun ve gektikleri gilenin bedeli demek olem ayhklanmnartrk ddenmesini istiyordu. Ama --Selim'in g0riiqiine g6re--ytiksek mevkilerdeki kigilerin israfi yiizUnden askerlere(rdeyecek para kalmamqb. Bunun i.izerine son iimitlerini deyitiren askerler sokaklara diiktiliip her birine bir parga kuruckmek dalrtmak zorunda kaldrlar ve alacaklannrn en krsazirmanda kendilerine tidenecelini sOyleyerek aldattlarl Za-rnanla tifo ategi, hastalarla birlikte aym duvarlar arasmdayrprlmrg muhacirlerle talihsiz askerleri silip stipiirmeyebaqladr, yiizlerce ve ytizlercesi 6ltip gitti. I{akh olarak gile-dcn grkmrq bu adamlann korkusundan zaptiyeler onlann ei-lcrindeki her ttirlii sildhr almrqlarrdr. Ve bOylece Selim, ga-rnur deryasr iginde qadrra benzeyen bir qeyin altrnda ateqleriginde ve yardrma muhtag krvrarurken geng bir zaptiye on-tlun, o ara elinde bulunan Rus krhcrm vermesini istemiqti.Sclim bu krhcr binbir giigliikle istanbul'a kadar getirmeyir)irf anilgtl.

Bu krhg ona sevgili Pavlofska'srnrn paha bigihnez hatr-nrsrydr. Selim bana:"Gencin bu edepsizlili bende nasrl bir iz brraktr, tah-rrrin cdersin," dedi, "Gegirdi[im korkunq hastahk nobetleri,rr,inde bulundufrun korkunq durum yetmiyonnu; gibi girn-rli dc ktrlbimi yaralamak igin bu geng grkagehniqti. Ona: --K(ipk, dedim, yiizbagl Selirn'in elinden Moskof bile tek birsil0h arlamadr!"

Zabrtaya kargr bu diigiincesizce davranrgrndan tittiriiSclim'i aclmaszca d6vmiiqler ve elinden yalnz krhcrm al-53


30/34

makla kalmamrg, asker kaputundaki subayhk Eeritlerini desdlcniiglerdi. "Sokak1a bunlan omuzlannda taqrr, bir de di-lenirsin," diye grkrqrnrqlardr ona, "Devleti rezil etmek iginmi? Artrk asker defilsin, subay ise hig defilsin. Yok ol bura-dan!"Biitiin bunlan aynntrlanna kadar anlatan Selirn:"Qi-di sana soruyorum," dedi, "Bu dtinyada suglu olankim: Oldtiren mi, yoksa dldtiri.ilen rni? Qiinkil ellerirniqdzdiiklerinde akhma Erlgrnca bir fikir geldi; iizerlerineatrhp hepsini kadife koltuklannda otururken krhgtan gegir-mek iqten de[ildi. Ama o giine kadar namusumla qerefimleya;amr$tlm ve adrmrn lekelenrnesini istemiyordum. Mem-leketinde kann ve gocuklann var, Selim, dedim kendi ken-dime, bir geyin kalmasa da hiq olmazsa onlara iyi itibanmmiras brak. Ve Allah bana sabrr verdi de daha iki tig ay hasta

bedenirni istanbul sokaklannda siirtidtim, td ki karlar eriye-ne ve yollar agrlana kadar. Sonra da di.iqe kaltria siiriinerekevime varabildim." Selim biraz durakladrktan sonra:"Evime!..." diye tekrarladr ve o keder dolu giili.iqiiyleacl acr giiliimserli, "igte dylece bu zavalh ben, en aandanevime geldigimi sanryordum! Qocuklanma, kanma, baklpiyileqrneye ve onca iqkenceden sonra 6lmek kaderde ol-madrlrna gdre yeniden ig hayatrna atrlmaya geldi[irni saru-yordum... llvime! Nerede evcefizirn? Kanm, gocuklanmnerede?Biz Balkanlann citesinde Padigah'rn tahtrnr, devletinvarh[mr savuxnaya qahqrrken memleketi idare eunek, ko-rumak igin geride kalan efendiler Qerkeslerle ve Bulgaris-tan'dan gelen muhacirlerle birleqip l{rristiyan kdylerini veevlerini basmrg, pek gok cana krymrg ve mallanna el koy-rnuqlardr. Yilitlik samyorlardr bu yaptrklannt! Ne var kiPlevne diiqtip Moskoflar Balkanlann 6bi.ir yanrndan hticu-ma gegince, iqte o zaman, akan kanlann yerde kafinadrfrnr,yaptrklan k6ttiliiklerin burunlanndan gelecefini an-

54

lamrqlar, evlerini barklannt 6y1ece ortada btrakp canlanntistanbul'a zor atrnglardt. O zamanlar babam hayatta deEil-di; igtili rakr bagtnt yemiqti. Allah affetsin! Kanst tekbaqrna kahnca en 6nce topraklanmrzl safrnlq, parayl cebinekoyup istanbul'a gitmig ve orada evlenrnigti. Payrma dtiqenalfimg bin kuruqu miiftii, geri d0nmeyecek olursam Eocuk-lanma kalsrn diye iqe yatlnntqtr. Ama kurunun yarunda yaqda yanar. Zavalh kanm gOri.iyorsun ya, devlete yardtm ede-yim derken onu yardtma rnuhtag btrakmtgun-- Moskofungelmekte oldulunu d[renince o da baqka ailelere katilarakistanbul'a gitrniqti.

Ondan sonra neler oldulunu kolayhkla tahmin edenin.Da$ara kagmrg olan Hrristiyanlar Tiirklerin gittilini duyarduymaz geri ddniip intikam almak igin evlerimizi ate$e ver-miqlerdi. Krg kryarnette yollara diigen Tiirklerden yanst da-ha istanbul'a varmadan yollarda krnldr. Varatilardan da gerid6necek pek insan kalmadr. Aghk, sofuk ve salgtn has-tahklar beni oradaki gocuklarrmdiur ve kanmdan yetim et-ri!"

Gdzyaqlannr silen Selim:"Camrn pahastna defalarca korumaya gahqttltrn Pa-diqah'rn tahtr dntinde i.ig goculumla kanmn "ecel"leri gel-meden canlan gtktt," diye bafrrdt, "Ve bunlar ailemdi be-nirn... Dtinyadaki tek varltltmdt !..."Talihsiz Selirn'in genesi gdfsiine dii$tti. Bu di.iriist in-sanrn soluk gehresi ruhunu ezen actlardan daha da kar-rnaqlktr. Az sonra kaqlan gatrldr ve yerinden firlarken:"Gdfsiinde kalbi olan bir Allah'rn kulu varsa gelsinqirndi," dedi, "Gelsin de Selim'i davranqlanndan dtiirti sug-I asrn! Efendilerin ve agalanftkUfliliiklerinden 6t{irij merha-metini bu merrleketten kaldtr, yarabbi. Iyilifi ve yatdtmse-vcrlifi igin bu topraklan Ruslara ktsmet et. Sen de bizzat0y1e dtiqiinrntiyor musun? Silistre nerede? Ilersek nerede?Srrbistan nerede? Nerede Bulgaristan? Her yerde kazandtk,

55


31/34

her yerde kaybettik! Onun igin arfik hiq bir pey bilmek veduymak istemiyorum. Daha kag yrl dmriim kaldr, Allah bi_f1, una o tig beg yrh da istedilim gibi yaqarnak hakkrmdrr.Nasrl da seviyorum hayatr! Bunu kimseden saklamadrm.Nah, sen de gOrmiiyor musun? yalnz suglular gdrmek iste_miyor ve onun igin de benim akhmdan zorum olduEunu9a11yorlar. Ytizbaqr Selim'in Moskofla giffigini gtirincebelki de benim k6tti bir kigi, bir asker kagalr oldu[umudtigiinecekler.""Kimse riyle bir gey sciylemeye cesaret edernez,', de_dim Selim'e, "Ben ki senin hikdyeni o[rendikten son_ra sanakimse apzm agamez diyorum. yifiit adamsrn, Selim A[a!Ve gok haksrdr[a ulramrgsm!"

Fukara td kalpten gelen bir sesle:"Allah sima uzun rimiir versin, ytiziinii giildiirsiin," de_di, elimi srktr, "Bugiin igim rahatladr. Allah seni de rahat_latsm. Sefalet iginde hig bu kadar zevk duymamrgtrm!...Yalmz senden bir ricam var, ne olur: Gazeteierde Ruslannyenide.n gelecelini okuyacak olursan, hemen bana haberyolla. Inan bana, kuq gibi ugar, onlara katrlnm.""Bugtinlede bagkente gidecelim, sanlnm bir, err. gokiki ay sonra ddnerim." dedim ona, '.Dciniiqte lzelolarak .sa_1a ulrayrp bu krg ne gibi olaylann bektendipini anlatnm.Gergek qu ki Bulgaristan yine igin igin kaymyor. Rusyaonun bafrmsrzl[rru istemiyor ve bUyiik bir ihtimalle bir ba_hanesini bulup yeniden Tuna'yr gegebilir."Ttirk gcizlerini gcikytiziine kaldrrarak:"Amin! Allah vere!" dedi.Yine kendisine teselli edici bir kag teminat verdiktensonra Moskof Selim'i candan selArnladun ve diigtinceli,Kaynarca'dat lukan yola koyuldum. .,Bu adamdaki acayipbir ruh yarasl," dedim kendi kendime, ..Baqrna geten fem_ketler, Ttirk askerinin bilinen sabr ve metanetiyle ilgili an-56

latrlanlan da gegiyor. Yilit yaradilrgh ve ayni zamanda filo-zof, ama kymeti bilinmemig. Bryrfr terler terlemez, sadeceharemde bir krz gibi bi.iyiitiildiili.inii delil, onu sonsuz birr;cfkatle seven ve onun aynhlma dayanamayarak 6len ta-lihsiz annesini de unutarak sava$a atdmrq. Anne ve ba-basrnln, gocuklannrn g6riiq ve duygulan konusundakiyarilgrlan da acayip. Anne ve baba da gocuklann sadece drqgdrtiniiqte kendilerine.benzeyip benzernediklerine bakrpOnyargrlara varmrqlar. Ozellikle babasr evin kOktinden feld-ketine sebep olmuq. Gergepi s


32/34

ohnasl, 6yle gortiniiyordu ki onun gergekleri idrak etmiq o1-masmdan ileri geliyordu. Padigah ve din yolunda yaptrEr on-ca fedakddrktan ve gektili korkung ruhsal acilardan sonrabu insani.istii fedakdrhklara karr;rhk kendi milletindengdrdti[i.i davranrqla Selim, bana Oyle geliyordu ki onlaraolan her manevi borcunu Odemiq bulunuyordu.Sonra akhma bir baqka konu daha geldi: Bizimkilerdengok kereler duydu[uma gdre Tiirkler Osmanh devletininAvrupa'daki topraklannr asla kendilerine ait olarakgormtiyorlardr. Tersine, gergek vatanlanrun Krzrl Elma ol-du[una ve zamaru gelince Bizans'rn anahtarlannr kutsal biremanemi$ gibi sessiz sedasrz bize teslim ederek "kadmlanve gocuklanyla" Bofaz'r gegip gideceklerine inanryor vebunu itiraf ediyorlardr. Bu Bizans iimidinin, Ttirklerin Av-rupa'daki topraklanrun biitiinlti[tini.i btitUn i$gallere ve is-yanlara kargr canlarr pahasrna uzun, getin ve kryasrya sa-vaqlarla adrm adrm korumaya gahqtrklan tarihi gergefiylegeli$tigi ortadadrr. Ama Selim dememig miydi? Tiirk ordu-lanrun verdi[i bunca sava$ ve elde eni[i baqanlar neye ya-radr? Yoksa yine olan olmamrq mrydr? Yunan ayaklan-masrnu'l Padiqah'm Avrupa topraklanm sarsmasrndan veona verdili zararlardan soffa ne akrtilan oluk gibi kanlarlane de sayrsrz dli.i vennekle, mi.iminler ne kadar isteseler de,bu gbziilmenin dntinii almak miimkiin defildir.Birbiri ardrndan Karada!, Srrbistan, Romanya, sonragu Bulgaristan, Bosna ve Hersek elden gitti. Ilemen hemenher yerde bu dtirtist Tiirkler savagarak bu iilkeleri tekrar tek-rar ele gegirdiler, halka boyun efdirdiler ve her seferinde deAvrupa'mn ve tabii Rusya'nrn iqe kangmasryla kendi top-raklanndan edildiler.O halde Selim gibi bir insarun, Halife'nin tahtrnr artrk$arn'a ya da Ba[dat'a taqnnak zorunda kalaca[nu ve kader-de yazrh saatin geldiEini di.igi.irunesinde qaqrlacak ne var?* Alnuut Butlemberg aile,sinden prens L Ale.rand.re 7 Eylril1886'da tohttan inmek zonmda kaldr.58

Gegen Eyliil bagkentten B.-- ilgesine ddndii[timdeBulgaristan'da devlet darbesi olmug ve Battemberg* tahttaninmek zorunda kalmrqtl.ilgeye vardr[unda pek gok kiqi toplanarak benden, Av-rupa gazetelerinde okumuq olabilecelimi szurdftlan haber-

leri dinlemek igin etrafimr qevirdi; giinkii mahalli gazetele-rin darbe haberini yazmalanna izin verilmemiqti. Bu kala-bahfrn arasrnda nrilli tiniversitenin profesdrlerinden, heryeni bir haberin doymaz takipgisi ve ate$li bir politikadtiqki.inti srska belediye doktoru da vardr. Bagkent'e hareke-tirnden 6nce Selim'in hikAyesini ona anlattrlrmda hararetleba[rrmrqtr:"Hepsi ahldksrz, dostum, hepsi. Yabancrlarla diigilpkalkrnakla fanatiklikleri azalmrq olabilir. Yann ellerine birhrsat gegecek olsa ortahlr yrkarlar. Padigah'rn emirlerinealdriur olmaz, hepsi dilgman safina katrlrr."Bulgaristan'daki olaylardan sonra doktoru yenidengciriince ona:"Yann erkenden seni Kastalia'daki sulann kryrsmdabir kahve igmeye davet ediyorum." dedim. O ise:"Kahveyi kim pigirecek?" diye sordu."Tabii ki Moskof Selim. Daha Rusya'ya gi[nig olabile-ccfini sarunlyorurn. Parasr yok. Teskere de venniyorlar.Onun iEin qimdi benden Ruslann gelip gelmeyecekleri ileilgili haber bekliyor. Ama bu gidiqle daha gok bekleye-cok."O zarnan doktor merhametle:"Ah, zavalh!" dedi, "Kirni dtisi.incesizler adamr fenahalde aldattrlar.""Nasrl?" dedim.

"Bulgaristan'daki darbe duyulur duyulmaz gk{ip onaItuslann geldifiini sdylemiqler. Gegen giin belediye bagkarultcni onu ziyarele yolladr. Kdtiiriim olmuq bir halde buldurn59


33/34

onu! Gergekten, agrn seving onu hasta etmigtiJ"Ertesi giin biraz geg de olsa birlikte onu ziyarete gittik.Karanhk kuliibesinde onu eski bir hasrra uzanmr$ yatlyor-ken bulduk. O sevimli ytizii tanrnmayacak hale gelmigti.Rengi daha da solmug, etleri sartr


34/34

. "Gitti," diye kekeledi, "Sevincinden 6ldii!"Hastah[rnm ikinci n6beti yagh askerin acilanna sonvermis ve: TUrk. Ttirk olarak dlmiistti.Annemin Giinahr

Avno'dan baqka klzkardeqim yoktu. O da kiigiikruilcrnizin gdzbebeliydi ve onu hepirniz seviyorduk. Atnaonu hepimizden daha da qok seven biri varsa o darLnnemizdi. Masada onu yaruna oturtur. her qeyin en giizelinona verirdi. Bize rahmelli babarnrn eskilerini giydirirken'\nyo'ya durmadan yeni qeyler altrdt.Amem onu derslerinde bile srktqttnnazdr. istedili/arnan okula gider, isternedi mi evde kahrdt. Bize aslalunrrnadrlr bir serbestlikti bu.O giinlerde bcn ve diger iki erkck kardeqirn herne kadarkiigtik idiysck dc, bdyle ayncahklann ktigiik gocuklarrrrasrrrda zararh krskanghklara yol aqmasl, tabii kikaq:rnrlmazdr.Ama biz, annenrizin hiE taraf tutmadan btitiinr ocuklarrna aynr qelkati besledi[ini biliyorduk. Buruylrcahklann, ovin tek krzrna kar;r duyulan gok tabii birsevginin ifadesi oldulundan ernindik. Krza gdsterilen builrtirnamr yalmz sabrrla ho;; gdrmekle kalmryor, elirnizdenlcldifi kadar daha da ar{mastna Eahqtyorduk.qiinkii Anyo, tck krzkardegimiz olmast bir yana, ner:rzrk ki devamh z.ayf ve hastaltkhydr. Daha ana kamtndar trtim kaldlEl igin amerniz tarafindzui herkesten daha gokok;anmA hakkna sahip olan evin en kiiEiik erkek gocu[ulrilc bu hakkrm seve sevc krzkardeqirnize devrettili halde\nyo ne $lmanyor, ne de bize tepeden bakyordu.Aksine, bize karqr gok algak g6niilli.i davranryor ve

vizyinos moskof selim

Documents