viªm d¹ dµy

Môc tiªu:

1. M« t¶ ®­îc c¸c h×nh th¸i tæn th­¬ng cña bÖnh viªm d¹ dµy.

2.Tr×nh bµy ®­îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n bÖnh nguyªn bÖnh sinh cña viªm d¹ dµy.

Viªm d¹ dµy cÊp

F Viªm d¹ dµy cÊp lµ mét viªm niªm m¹c cÊp tÝnh, khëi ph¸t bÊt ngê, diÔn biÕn

nhanh.

F Viªm cã thÓ dÉn ®Õn xuÊt huyÕt, long trãc biÓu m« bÒ mÆt vµ cã thÓ dÉn tíi

xuÊt huyÕt tiªu ho¸.

BÖnh nguyªn bÖnh sinh

Sinh bÖnh häc : ch­a râ rµng

Viªm d¹ dµy cÊp th­êng kÕt hîp víi:

F Dïng nhiÒu thuèc kh¸ng viªm kh«ng steroid, ®Æc biÖt lµ aspirin.

F Uèng qu¸ nhiÒu r­îu, hót thuèc l¸ nhiÒu.

F ¨n chÊt nãng, l¹nh, cay, r¾n khã tiªu

F C¸c strees m¹nh (chÊn th­¬ng, báng...)

F T¨ng urª huyÕt

F §iÒu trÞ ung th­ b»ng c¸c thuèc ho¸ trÞ liÖu.

F NhiÔm khuÈn toµn th©n (cóm, sëi, viªm phæi, th­¬ng hµn...)

F Sau c¾t ®o¹n d¹ dµy

F Tù tö b»ng acid, kiÒm.

viªm trît, Viªm long, viªm mñ víi

nhiÒu b¹ch cÇu ®a nh©n.

Cã nh­ ng vÕt trît nhá,

chay m¸u, nhiÒu chÊt

nhµy, dÞch mñ, sîi huyÕt.

Møc ®é nÆng

viªm thanh dÞch, viªm t¬ huyÕt :

biÓu m« bÒ mÆt cßn nguyªn vÑn, tÕ

bµo tang chÕ nhÇy, cã tho¸i ho¸

lo¹n d­ìng hoÆc mÊt mµng ®Ønh. Ýt

b¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh.

Niªm m¹c d¹ dµy, phï nÒ,

xung huyÕt, bÒ mÆt cã

phñ líp chÊt nhÇy hoÆc

t¬ huyÕt

Møc ®é nhÑ

vi thÓ®¹i thÓMøc ®é

Viªm d¹ dµy m¹n tÝnh

F Viªm d¹ dµy m¹n lµ mét chÈn ®o¸n m« häc hoÆc néi soi, kh«ng ph¶i lµ mét

thùc thÓ l©m sµng .

F Viªm d¹ dµy m¹n lµ mét bÖnh tiÕn triÓn xen kÏ víi c¸c ®ît t¸i ph¸t nèi tiÕp

nhau dÉn ®Õn sù biÕn ®æi biÓu m« víi viÖc mÊt dÇn c¸c tuyÕn cña niªm m¹c ë

th©n vÞ, hang vÞ.

F Sù biÕn ®æi biÓu m« cã thÓ dÉn tíi dÞ s¶n, lo¹n s¶n.

BÖnh nguyªn bÖnh sinh

VÒ nguyªn nh©n cña viªm d¹ dµy m¹n ®­îc ®Ò cËp ®Õn c¸c thuyÕt chÝnh sau:

F Do nguyªn nh©n miÔn dÞch, kÕt hîp víi thiÕu m¸u ¸c tÝnh

F NhiÔm khuÈn m¹n tÝnh ®Æc biÖt lµ Helicobacter Pylori

F NhiÔm ®éc nh­ ®èi víi ng­êi nghiÖn r­îu, thuèc l¸

F Sau phÉu thuËt nèi d¹ dµy ruét víi sù trµo ng­îc cña dich mËt

F C¸c tr¹ng th¸i kh¸c: gi¶m tr­¬ng lùc d¹ dµy, thiÓu n¨ng tuÇn hoµn, gi¶m

oxy, urª cao, rèi lo¹n néi tiÕt tè...

§¹i thÓ :

N¨m 1990 t¹i Sydney ®· ®­a ra c¸c tiªu chuÈn chia viªm d¹ d¹y m¹n tÝnh thµnh

7 týp chÝnh:

1. Viªm phï nÒ, xung huyÕt :

2. Viªm trît ph¼ng : niªm m¹c d¹y dµy cã nhiÒu ®iÓm trît n«ng trªn cã gi¶ m¹c

b¸m

3. Viªm trît låi: cã nh÷ng m¶ng / nèt næi gå lªn trªn bÒ mÆt niªm m¹c

4. Viªm ch¶y m¸u :

5. Ph× ®¹i nÕp niªm m¹c : Niªm m¹c d¹ dµy mÊt tÝnh nh½n bãng, næi gå lªn

6. Teo niªm m¹c : c¸c nÕp niªm m¹c teo vµ máng, nh×n thÊy c¸c m¹ch m¸u ë niªm

m¹c.

7. Viªm trµo ng­îc dÞch mËt : niªm m¹c phï nÒ, xung huyÕt cã nhiÒu dÞch mËt

trong d¹ dµy.

Nh÷ng tæn th­¬ng c¬ b¶n

F BiÓu m« bÒ mÆt:viªm trît, viªm long. T¨ng sinh t¹o nhó vµ cã thÓ h×nh thµnh c¸c polyp t¨ng s¶n.

F C¸c khe tuyÕn:TÕ bµo khe tuyÕn t¨ng sinh BiÕn ®æi h×nh th¸i tÕ bµo: kiÒm tÝnh, kÐm chÕ tiÕt, tÕ bµo tõ trô trë thµnh vu«ng... lµm khe tuyÕn bÞ kÐo dµi, khóc khuûu h×nh “xo¾n nót chai”.TÕ bµo khe cã thÓ bÞ dÞ s¶n

F TuyÕn:Tæn th­¬ng c¬ b¶n ë vïng th©n vÞ vµ hang vÞ kh«ng gièng nhau.* Niªm m¹c th©n vÞ: - tÕ bµo thµnh vµ c¸c tÕ bµo chÝnh gi¶m, thÕ vµo ®ã lµ nh÷ng tÕ bµo kÐm biÖt ho¸, tÕ bµo vu«ng, tÕ bµo thÊp dÑt cã thÓ h×nh thµnh nh÷ng nang nhá- dÞ s¶n hang vÞ vµ nh­ vËy vïng hang vÞ ®­îc më réng h¬n.* Niªm m¹c hang vÞ: - tÕ bµo hang vÞ gi¶m vÒ sè l­îng - tÕ bµo tuyÕn dÞ s¶n ruét.

F Líp ®Öm: - X¬ hãa lan táa- X©m nhËp viªm: ®¬n nh©n, ®a nh©n

...

m« ®Öm

C¸c tuyÕn

c¸ckhe tuyÕn

BiÓu m« phñteo nÆngteo võateo nhÑ

viªm m¹n teoviªm m¹n n«ng

tæn th­¬ng( tiªu chÝ )

Ph©n lo¹i viªm d¹ dµy m¹n Whitehead R (1985)

BiÕn chøng viªm d¹ dµy m¹n:

F ThiÕu m¸u: trong viªm d¹ dµy tù miÔn, nh÷ng tr­êng hîp tÕ bµo thµnh gi¶m

nhiÒu vµ teo tuyÕn sÏ g©y nªn gi¶m hoÆc thiÓu toan dÞch vÞ, t¨ng gastrin huyÕt.

BÖnh th­êng cã tÝnh chÊt gia ®×nh.

F LoÐt d¹ dµy t¸ trµng:

F Ung th­ d¹ dµy

C©u hái :

1. viªm d¹ dµy cÊp: nguyªn nh©n th­êng gÆp, h×nh th¸i häc ®¹i thÓ vµ vi thÓ ?

2. viªm d¹ dµy m¹n tÝnh: bÖnh nguyªn, bÖnh sinh; ®¹i thÓ, C¸c tæn th­¬ng c¬

b¶n viªm d¹ dµy m¹n tÝnh.

3. Ph©n lo¹i m« bÖnh häc viªm d¹ dµy m¹n tÝnh [ Whitehead R (1985)].

4. C¸c biÕn chøng cña viªm d¹ dµy m¹n tÝnh?

LoÐt d¹ dµy

Môc tiªu :

1. Tr×nh bµy ®­îc c¬ chÕ bÖnh sinh , biÕn chøng cña loÐt d¹ dµy

2. M« t¶ ®­îc h×nh th¸i häc c¸c lo¹i loÐt d¹ dµy.

§Þnh nghÜa

LoÐt d¹ dµy lµ tæn th­¬ng mÊt chÊt, cÊp hay m¹n, t¹o nªn lç khuyÕt ë niªm m¹c

¨n qua c¬ niªm.

BÖnh nguyªn - bÖnh sinh

F Vai trß cña acid, pepsin

F Vai trß cña H.Pylori

F YÕu tè tinh thÇn

F YÕu tè di truyÒn

F YÕu tè ¨n uèng

F C¸c thuèc

F Hót thuèc l¸

LoÐt cÊp

§¹i thÓ

F KT ≤ 1 cm, h×nh trßn, mÒm m¹i, cã thÓ cã ë mäi vÞ trÝ vµ cã tõ 1 ®Õn nhiÒu æ.

F §¸y æ loÐt :mµu n©u x¸m do ch¶y m¸u + sù gi¸ng ho¸ cña hång cÇu.

Vi thÓ:

F §¸y loÐt th­êng phñ chÊt ho¹i tö cã m¸u lÉn chÊt nhÇy , cã thÓ h×nh thµnh mét m«

h¹t máng manh.

F Niªm m¹c bê æ loÐt: phï vµ xung huyÕt. TÕ bµo biÓu m« phñ vµ tuyÕn cã thÓ t¨ng

chÕ tiÕt, nh­ng kh«ng cã hiÖn t­îng qu¸ s¶n hay teo ®Ðt.

LoÐt m¹n§¹i thÓ:

- VÞ trÝ:F Nh÷ng loÐt m¹n tÝnh th­êng gÆp ë t¸ trµng h¬n ë d¹ dµy, tû lÖ kho¶ng 3/1. F c¸c loÐt hµnh t¸ trµng x¶y ra ë ®o¹n ®Çu, thµnh tr­íc. F LoÐt d¹ dµy th­êng gÆp ë bê cong nhá, ë chÝnh gi÷a hoÆc xung quanh vïng ranh giíi gi÷a niªm m¹c th©n vÞ vµ hang vÞ.

- Sè l­îng:Th«ng th­êng chØ cã mét æ loÐt ®¬n ®éc. Nh­ng cã tíi 10 - 20% sè bÖnh nh©n loÐt d¹dµy ®ång thêi víi loÐt t¸ trµng.

- KÝch th­íc:F tõ 1 ®Õn vµi cm.

> 50% c¸c æ loÐt d¹ dµy t¸ trµng cã ®­êng kÝnh < 2cm 75% lµ < 3cm, nh­ng còng cã kho¶ng 10% c¸c æ loÐt lµnh tÝnh h¬n > 4cm. Tuy nhiªn, cã nh÷ng loÐt ung th­ cã thÓ

< 4cm v× vËy vÒ mÆt kÝch th­íc khã ph©n biÖt ®­îc gi÷a mét loÐt lµnh tÝnh víi mét æloÐt ¸c tÝnh.- H×nh th¸i:

Vi thÓ:

NÒn loÐt: gåm 4 líp nh­ sau:

F Líp ho¹i tö: gåm c¸c m¶nh vôn tÕ bµo bÞ tho¸i ho¸, ho¹i tö lÉn víi t¬ huyÕt,

b¹ch cÇu.

F Líp phï d¹ng t¬ huyÕt: ®­îc coi lµ mét tæn th­¬ng ®Æc tr­ng. Do t¸c dông cña

acid HCl.

F Líp m« h¹t:

F Líp x¬ ho¸:

LoÐt sÑo

C¸c loÐt d¹ dµy t¸ trµng biÕn chuyÓn tèt dÉn ®Õn khái vµ sÑo ho¸ (kho¶ng 50%)

§¹i thÓ:

F æ loÐt cã h×nh trßn hay mÐo, mã víi nhiÒu gãc c¹nh , mµu tr¾ng nh¹t.

F §¸y æ loÐt: s¹ch, nh½n bãng kh«ng sÇn sïi v× kh«ng cã m« ho¹i tö.

F Xung quanh æ loÐt sÑo cã thÓ gÆp nh÷ng r·nh h­íng t©m lµm cho d¹ dµy biÕn d¹ng

F Vïng loÐt sÑo mËt ®é r¾n ch¾c h¬n vïng lµnh.

Vi thÓ:

F LoÐt ®· sÑo ho¸ còng cã mét líp biÓu m« phñ bÒ mÆt, nh­ng máng, tÕ bµo

kh«ng b×nh th­êng mµ teo ®Ðt, nhá thÊp.

F C¬ niªm, h¹ niªm m¹c, thiÕu h¼n hay biÕn thµnh mét m« x¬, vµ rÊt khã ph©n

biÖt víi c¸c líp ¸o kh¸c cña d¹ dµy.

F TuyÕn kh«ng gÆp hay gÆp rÊt Ýt. C¸c tÕ bµo viªm còng rÊt Ýt. HuyÕt qu¶n v¸ch

x¬ dµy, lßng hÑp kh«ng cßn tr¹ng th¸i xung huyÕt.

LoÐt Zollinger - Ellison

F Lµ mét lo¹i loÐt ®Æc biÖt kh«ng gièng lo¹i loÐt th«ng th­êng.

F LoÐt gåm nhiÒu æ tiÕn triÓn cÊp tÝnh, gÆp ë nhiÒu vÞ trÝ.

F t¨ng gastrin (hay gÆp trong u ®¶o Langerhans tÕ bµo alpha).

BiÕn chøng loÐt d¹ dµy:

F Ch¶y m¸u

F Thñng:

F ChÝt hÑp:

F Ung th­ ho¸:

C©u hái:

F §Þnh nghÜa loÐt d¹ dµy, bÖnh nguyªn, bÖnh sinh?

F M« t¶ h×nh ¶nh ®¹i thÓ vµ vi thÓ loÐt d¹ dµy cÊp?

F M« t¶ h×nh ¶nh ®¹i thÓ vµ vi thÓ loÐt d¹ dµy m¹n tÝnh ?

F Liªn hÖ l©m sµng: triÖu chøng, biÕn chøng, chÈn ®o¸n, ®iÒu trÞ?