VI 4. Projektovanje tehnologije dubokog izvlaenja VI 4.1. Izvlaenje rotaciono simetrinih tela sa konstantnom debljinomKomadi cilindrinog oblika bez vencaNa osnovu zadanog konstruktivnog crtea gotovog komada pristupa se projektovanju procesa, koje tee po redosledu:Dodatak za obrezivanje (h) odreuje se po tabeli br. 51 za zadani odnos dn/ho (dn, ho prenik, visina gotovog komada).Visina komada nakon zadnje operacija izvlaenje (hn) hn = ho + h.Prenik platine (D). Relativna debljina materijala (Sr) Sr = s/D 100 %.5. Odnos izvlaenja (m1, m2 .........mi .............mn)

Za prvu i sledee izvlaenja odreuju se zavisno od relativne debljine materijala po tabeli br. 54.Broj operacija izvlaenja (n). Iz redosleda operacija po tabeli br. 57 se vidi da se prenik gotovog komada moe izraunati iz relacije: dn = mn dn-1 = mn mn-1 dn-2 = mn mn-1 .... m3 m2 m1 DPotreban broj operacija: 7. Prenik komada po fazama izvlaenja (d1,d2, ..... di .... dn).Na osnovu usvojenih odnosa izvlaenja (m1,m2 ...mi ...mn), prenici komada po fazama izvlaenja se rauna po obrascima: d1 = m1D, d2 = m2d1, d3 = m3d3 ili di = mi di-1gde je: di, mi prenik aneta i odnosa izvlaenja dotine operacije, di-1 prenik aneta prethodne operacije

8. Dimenzije prelaznog dela omotaa u dno aneta.Kod cilindrinih komada bez vence se razlikuje etiri sluaja: I. Ako je prelazni radijus ri s (s dibljina lima), tada se kod prorauna uzima ri 0 (tabela br. 57).II. Prelazni omota u dno se moe izvesti i sa znatno veim radijusima ri s, to olakava proces izvlaenja. ri = di di-1/2III. Bolje uslove sa stanovita dranja lima, u toku druge i sledeih operacija izvlaenja, daju konstrukcije komada sa konusnim prelazom omotaa u dno jer se na taj nain poveava povrina za dranje lima.Ugao konusa se bira u granicama = (45 52), u koliko se usvoji = 45, tada je visina konusa ai = di di-1/2IV. Kod izvlaenja komada sa sferinim dnom (tabela br.58) radijus prelaza omotaa u dno je u stvari radijus sfere: ri = di/2

9. Visine komada po fazama izvlaenjaZavisno od izrade prelaza omotaa u dno aneta ove visine se takoe proraunavaju na etiri naina. U svim sluajevima se visine izraunavaju na osnovu pretpostavke da povrine platine (A) mora biti jednaka povrini komada nakon i-te operacije izvlaenja (Aki). Opti prelazi: A = D/4; Aki = di/4 + dihi,

Zaobljeni prelazi:

Prelaz sa konusom:

Sferini prelaz:

PRIMER - 1

VI 4.3. Izvlaenje komada iz trake

Ova metoda izvlaenja se veoma mnogo koristi za izradu delova manjih i srednjih dimenzija pomou kombinovanih alata postupnog dejstva. Sutina procesa se sastoji u tome to se sve operacije izvlaenja vre postupuno u jednom alatu, i to direktno iz trake, a gotov komad se proseca (obrezuje) na zadnjoj poziciji alata. Ovim nainom prerade se obezbeuje visoka proizvodnost, jer se nekoliko alata zamenjuje jednim. Danas se primenjuju dve metode direktnog izvlaenja iz trake i to: Izvlaenje iz cele trake iIzvlaenje iz trake sa prorezima

Postupnost izrade kod izvlaenja iz cele trake:Operacija 1 do 4 izvlaenje 5 probijanje otvora za grlo komada 6 provlaenje grla 7 kalibriranje 8 - obrezivanje (prosecanje) gotovog komadaTraka se deformie na izlazu iz alata i ima talasastu ivicu. Usled ovih deformacija ovaj nain prerade se primenjuje za izradu rotaciono simetrinih tela manjih dimenzija, od plastinih materijala, sa relativno veom debljinom, to znai da vae sledea ogranienja: , i gde je:d prenik komada, h visina komada, dv prenik vencas debljina trake

Proraunska vrednost prenika platine se odreuje po obrascu: Sobzirom na to da kod izvlaenja iz cele trake dolazi do stanjivanja zida, kojeficijent se bira u granicama: = 0,96 0,98 kod jednorednog izvlaenja i = 0,92 0,95 kod vierednog izvlaenjaPrenik platine je za 10% vei od proraunskog pa je:

irina trake je jednaka uslovnom preniku platine uveanom za dvostruku vrednost ruba: B = Do + 2b = 1,1D + 2birina ruba zavisi od uslovnog prenika platine i kree se u granicama: za Do < 10 mm, b = 1 1,5 mmza Do = 10 30 mm, b = 1,5 2 mmza Do > 30 mm, b = 2 2,5 mm

Bolje uslove izvlaenja prua traka sa prethodno izraenim prorezima. Gotov komad se dobija sa devet radnih operacija po sledeem redosledu:Operacija 1 probijanje profilisanog proreza od 2 do 7 izvlaenje 8 probijanje dna 9 prosecanje gotovog komadaOva metoda se primenjuje za izradu komada relativno manje debljine (s 0,05d) sa veim prenikom venca (dv > 1,2 d). Prenik platine odreuje se po obrascu:Do = D + D, gde je: D proraunski prenik platineD dodatak za obrezivanjeirina trake: B = A + 2b = (11,5)(D+D) + 2bPosmak trake: x = Do + b1irina ruba (b) i mosta (b1) zavise od prenika platine.

VI 4.4 Izvlaenje sa redukcijom debljine zidaU ovom procesu prerade vri se redukcija od dimenzija platina (prenika Do i debljine so) ne samo po preniku nego i po debljini zida. Rezultat ovih redukcija se ogleda u poveanju visine komada po fazama izvlaenja (h).Ako se u platini posmatra elementarni prsten (prenika D i visine ho) tada e se od njega formirati u toku procesa izvlaenja deo posude visine h1 sa srednjim prenikom: dsr1 = d1 + s1Iz uslova jednakosti zapremine Dsoho = dsr1 s1 h1dobija se odnos: h1/ho = Dso/ds1s1, u toku druge operacije izvlaenja od istog dela e se formirati prstenasti element visine h2 i srednjeg prenika ds2.

Ako se dobiveni izraz logaritmuje tada se glavna logaritamska operacija za i-tu operaciju izvlaenja moe izraziti obrascem:

Stepen deformacije po debljini zida moe se izraziti: , gde su:Ai-1, s-1 povrine poprenog preseka i debljine zida posude nakon (i-1) operacije izvlaenja,Tehnologija dubokog izvlaenja sa redukcijom debljine zida projektuje se po redosledu:Odreivanje dimenzija platineDebljina platine jednaka je debljini dna gotovog komada (so) jer se dno u toku procesa izvlaenja veoma malo menja, tako da se moe smatrati da je so const. Prenik platine (Do) se proraunava na osnovu jednakosti zapremine platine i gotovog komada.

2. Broj operacija izvlaenja

3. Debljina zida po fazama izvlaenja: si = (1-i) si-1Prosena vrednost stepena deformacije za prvu operaciju izvlaenja kree se u granicama: 1 = 0,250,30 a za ostale = 0,30 0,35 4. Reukcija prenikaSrednji prenik nakon prve operacije izvlaenja se proraunava kao i kod izvlaenja bez promene debljine materijala ds1 = m1Do Unutranji prenik komada nakon prve operacije e biti: d1 = ds1 s1

Unutranji prenik komada ostalih operacija izvlaenja se uzimaju za iznos od 0,1 do 0,3 mm manji samo iz razloga da bi izvlaka sa dotine operacije mogo nesmetano da ue u otvor posude sa prethodne operacije, pa su unutranji prenici za drugu i sledee operacije: d2 = d1 (0,1 0,3)mm, d3 = d2 (0,1 0,3)mm di = di-1 (0,1 0,3)mm Srednji prenici su za iznos debljine zida vei od unutranjih dsi = di + sia spoljni za iznos dvostruke debljine zida D = di + 2si5. Proraun visina komada po fazama izvlaenjaVisina komada nakon i-te operacije izvlaenja se izraunavaju iz uslova da zapremina komada ove operacije mora odgovarati zapremini platine

PRIMER

VI 6. Analiza sila i deformacijonog rada dubokog izvlaenjaKod analize napona za prvu operaciju izvlaenja ustanovljeno je da se radijalni napon moe prikazati obrascem: , gde je:k specifini deformacioni otporRx = Dx/2 trenutni poluprenik venca posude varijabilni poluprenik unutar intervala rs1 RxZa proraun sile izvlaenja F1 merodavna je najvea vrednost ovog napona: za i je , tako da je najvei napon za izvrenje iste plastine deformacije : , gde je:D = 2R prenik platineDs1 = 2rs1 srednji prenik posude nakon prve operacije izvlaenja; ds1 = d1 + 2s

d1 unutranji prenik posude nakon prve operacije izvlaenjas debljina limaTeoretska sila potrebna za izvrenje plastine deformacije:Fp = A1 p = ds1 s 1,1 k ln D/ds1, gde je:A1 povrina poprenog preseka posude nakon prve operacijeUsled dejstva sile draa lima (Fd1), izmedju kontaktnih povrina draa i lima, kao i izmeu povrina lima i prstena za izvlaenje javie se dodatne sile trenja F1 = Fd1Kojeficijent kontaktnog trenja () zavisi od vrste materijala koji se izvlai, stanja radnih povrina alata i vrste maziva.Radni napon izvlaenja:

Najvea sila prve operacije izvlaenja: