Future HanzeParcKampen

Verslag Werkatelier

AtelierOverijssel14 juni 2017

Colofon

Dit is een uitgave van AtelierOverijssel

Zwolle, 29 juni 2017

AtelierOverijssel is een onafhankelijke werkplaats voor ruimtelijke kwaliteit, waar op diverse manieren wordt gewerkt aan ruimtelijke kwaliteit in Overijssel: onderzoekend, agenderend en adviserend. AtelierOverijssel is een samenwerking tussen Het Oversticht, Landschap Overijssel en KunstenLab.

Reacties of vragen naar aanleiding van dit verslag? Of zelf ook graag eens een werkvorm organiseren met ondersteuning door AtelierOverijssel?

Secretariaat AtelierOverijsselt.a.v. Reinhilde SchudererAan de Stadsmuur 79-83Postbus 531 | 8000 AM ZWOLLETel. 038-4254553info@atelieroverijssel.nl

3

Inhoud van dit verslag

1. Inleiding en opgave2. Conclusies en vervolgstappen3. Impressie 4. Resultaten Werkatelier5. Programma en deelnemers6. Bijlagen

4Impressies van de workshop (foto’s Marieke van Zanten en Marnix Scholman)

5

6

Impressies van de workshop (foto’s Marieke van Zanten en Marnix Scholman)

7

1 Inleiding en opgave

Kampen heeft een lange historie als Hanzestad. Het is één van de unique selling point van de stad die ook schitterend is gelegen aan de IJssel en nabij de IJsseldelta. Al enige tijd is de gemeente Kampen in gesprek met bureau Kragten om dit unique selling point te benutten om een haalbaarheidsstudie uit te voeren voor de realisatie van een Future Hanze Parc in de gemeente Kampen. Het betreft een museum/ belevenispark. In dit park staat de geschiedenis van Kampen en de Hanze in zijn breedste zin centraal, daarnaast wordt verbinding gezocht met de toekomst. Educatie, beleving, toegankelijkheid, groot lokaal draagvlak, duurzaamheid, kunst innovaties, historie, water en toekomstgericht zijn de sleutel thema’s. De gemeente en de initiatiefnemer willen met dit werkatelier handvatten krijgen zodat zij vervolgstappen kunnen zetten in de koers van het plan.

OpgaveDe primaire opgave van dit werkatelier is het bespreekbaar maken of een dergelijk belevingspark kansrijk is in Kampen en welke stappen genomen moeten worden om dit te beoordelen.

Doel van de bijeenkomstHet initiatief en realisme bij elkaar brengen. In dit atelier wordt input verkregen voor een mogelijk vervolg traject waarin de focus zal liggen op de concrete uitwerking van het initiatief. Het doel is om de gemeente te ondersteunen in hun keuzes of aanpak wat betreft dit initiatief.

8

9

2 Conclusies en vervolgstappen

Aan het einde van het werkatelier werd geconcludeerd dat er zeker potentie in het idee zit en dat een haalbaarheidsonderzoek om de kansrijkheid voor Kampen of de regio te verkennen gerechtvaardigd is. De potentie van het idee zit in:- Het vergroot de economische levensvatbaarheid van Kampen- Het nadrukkelijker kunnen presenteren van Kampen in Nederland of daarbuiten- Het heeft een groot ontwikkelpotentie mits het gedragen wordt en het een economisch vliegwiel is- Het past bij Kampen

Voor het vervolg is het van belang dat er een stap voorwaarts gemaakt wordt. Hiervoor is nodig dat:

1. bestuurlijk draagvlak komt om het idee verder te verkennen, hiervoor moeten bestuurders verleid worden. Het is van belang dat een presentatie en voorstel met zorg is vormgegeven dat het voorstellingsvermogen prikkelt en duidelijkheid schept. Dat de effecten op de economie visueel duidelijk en begrijpelijk gemaakt worden. Het huidige boekje is te abstract en niet geschikt om verder te gebruiken voor dit doel.

Het bestuurlijk voorstel moet gevraagd wordt naar - Bestuurlijk draagvlak - Onderzoeksbudget - Instemming om elders voor budget aan te vragen voor een haalbaarheidsonderzoek

En inzicht geven op: - Ruimtelijke concepten of scenario’s’ - Wat er voor nodig is om dit te bereiken? - Mogelijke rollen van de gemeente2. Er een concretiseringsslag worden gemaakt: o door een kansrijkheid- of haalbaarheidsonderzoek uit te voeren; o het ruimtelijk concept moet helder worden, welke scenario’s zijn wenselijk mogelijk en wenselijk ? Wat betekent een dergelijk parc voor Kampen; o een koppeling maken aan een exacte locatie (grond reserveren, omvang verhelderen, toegangen en bereikbaarheid; o er een stichting opgericht wordt met bestuurders en vrijwilligers uit kampen, de initiatief nemer hoeft hier niet perse in te zitten, maar kan wel als ‘geweten’op de achtergrond aanwezig zijn; o de initiatiefnemer met meer gegevens komt over effecten, gewenste schaal, benodigde grond of faciliteiten, in cijfers en aantoonbaar.

3. Dat er fondsen gezocht worden voor het haalbaarheidsonderzoek en de verkenning (gemeente, provincie, Architectuurfonds, Prins Bernard cultuur fonds, sociale fondsen).

10Foto van de posters (foto’s Marieke van Zanten en Marnix Scholman)

11

Hier moet energie op gezet worden door de gemeente, de initiatiefnemer of een op te richten stichting.4. Dat ankers gezocht worden waar het initiatief aan gekoppeld kan worden.5. Dat gebruik gemaakt wordt van het momentum, kort na de Hanze dagen.6. De gemeente niet de trekker is van het initiatief of het onderzoek is maar dat de gemeente, indien ze bestuurlijk draagvlak geeft een stichting die hiervoor in het leven is geroepen ondersteund.7. De focus van een vervolgtraject niet ligt op het initiatief of de initiatiefnemer (die niet van Kampen komt) maar zich volledig richten op een goed plan voor en door Kampen en ondernemers met een breed draagvlak.8. Bewust met ondernemers omgegaan wordt, zijn kunnen het zien als een bedreiging en willen misschien daarom niet mee doen, terwijl het ze juist sterker zouden moeten maken. Er moet moet draagvlak zijn onder de lokale ondernemers.9. De stakeholders die een direct belang hebben bij een dergelijk park bekend worden.

Onderzoek

Het onderzoek om de kansrijkheid te kunnen wegen moet als eerst uitgevoerd worden. Het onderzoek moet enerzijds heel concrete antwoorden opleveren over verwachtingen ten aanzien van bezoekers aantallen, bestedingen direct en indirect, hoe aan te sluiten bij het bestaande toeristische aanbod en wat er voor nodig is om de kansen optimaal te kunnen benutten (aanvullen). Maar ook moet het onderzoek iets zeggen over de mogelijkheden voor exploitatie en ambitie. Anderzijds moet het onderzoek opleveren wie en wat er voor nodig is om een gedragen plan met ondernemers, onderwijsinstellingen en bewoners te maken.

Vervolgstappen na het werkatelier

- Er wordt een vervolg Atelier georganiseerd voor het voorbereiden van het bestuursvoorstel dat Erik van de Poll gaat maken.- Er wordt nagedacht of dat er een vervolg atelier komt over het participatie traject: hoe te komen tot een goed en gedragen plan.- Beantwoorden van de resterende deelvragen.- De initiatief nemer zal ondersteunende informatie leveren: cijfers over bezoekersaantallen, welk schaal niveau word aan gedacht en wat betekent dit aan grond oppervlak, maximaal en minimale varianten van schaal en ambitie.

12Impressies van de workshop (foto’s Marieke van Zanten en Marnix Scholman)

13

14Impressies van de workshop (foto’s Marieke van Zanten en Marnix Scholman)

15

3 Impressie

In gezamenlijkheid is gesproken over wat het Future Hanzeparc kan zijn. Dit deel werd ingeleid door initiatiefnemer en conceptontwikkelaar Paul Golembieuwski. Hij presenteerde zijn eerste ideeën over het evenementenpark. In zijn refenrentie beelden werd het een deel als besloten park dat duidelijk omheind was met weinig interactie met de omgeving had Een ander deel had juist een open karakter. Verder was het een ruimtelijke opzet waarin verschillende paviljoen konden staan van andere Hanzesteden. De thema’s die sterk naar voren kwamen in de eerste ideeën van Paul zijn:- het leren van de geschiedenis van het Hanze verbond,- het beleven van de geschiedenis en er niet alleen naar kijken,- sterk gericht op gezinnen en kinderen,- ruimte geven voor innovatie voor kunstenaars en ontwerpers.

De presentatie leidde tot een discussie waarbij de volgende vragen en thema’s werden genoemd:A. Moet het park een in zichzelf gekeerd karakter hebben? Moet het omheind zijn? Of kan het juist heel open en toegankelijk zijn? Meer een onderdeel van de omgeving. De directe omgeving kan een meerwaarde voor het park zijn.B. Welke rol krijgt Kampen ruimtelijk hierin? De binnenstad is het pareltje van Kampen en symboliseert de Hanze historie. Waarom kan de binnenstad geen betekenis hebben voor het park OF waarom is de binnenstad zelf niet het Future Hanzeparc.C. Welke betekenis en rol kunnen bestaande lokale ondernemers hebben in het park. Door gebruik te maken van hetgeen wat er nu al is, kan de lokale economie van Kampen meeprofiterenvanhetpark/initiatief.D. Moet het park zich richten op Kampen of kan het juist de regio promoten? Er liggen nog andere mooie Hanzesteden aan de IJssel zoals Zutphen, Doesburg, Elburg en Deventer. Het park kan ook lokaal toerisme en eventueel watertoerisme en watervervoer stimuleren. Een samenwerking met Zwolle en zou ook kansrijk zijn. Of misschien zoekt het initiatief wel verbonden met andere Hanzesteden in het buitenland.E. Welke typische Kampense kwaliteiten kun je verweven in het park? Er kan gebruik worden gemaakt van de nautische historie en kennis. Maar ook de wijze hoe Kampen omgaat met “ruimte voor de rivier” project kan een thema zijn voor het Future Hanzeparc. Deze typische Nederlandse kennis van watermanagement kan sterker worden verbonden met de Hanzehistorie ((deze kennis was een soort exportproduct) en het Future Hanzeparc. De inhoud van deze discussie werd de input voor het vervolg van de dag en de resultaten.

16Foto van de posters (foto’s Marieke van Zanten en Marnix Scholman)

17

4 Resultaten

Afweging door strategische deelvragen Tijdens de bijeenkomst zijn vragen geïnventariseerd waarvan de antwoorden van belang zijn bij de afweging of een ´Future HanzeParc´ kansrijk kan zijn of voor de te nemen vervolgstappen. Alle vragen dienen beantwoord te worden en dat betekent voor sommige vragen een klein onderzoek . De antwoorden kunnen leiden tot een meetlat waarlangs het initiatief gelegd kan worden. Omwille de tijd hebben de deelnemers de belangrijkste vragen aangeven (A t/m F). Vraag A t/m E zijn vervolgens in het atelier besproken, beantwoord en vervolgstappen zijn aangegeven. De belangrijkste vragen die aan de orde zijn bediscussieerd.

A: Wat is het doel en waarom doen we dit? (in gesprek over dit idee).B:Hoepasteenparkbinnenprofielenhuidigeaanbod(toeristisch)vanKampen?Hoekandat versterkt worden? Moet het park de verbinding naar historie zijn of moet de binnestad van Kampen dat zijn?C: Is er draagvlak onder lokale ondernemers, overheden om de ambitie waar te maken?D: Wat is het onderscheidend vermogen van het Parc? (nu niet voldoende onderscheidend vermogen).E: Kan het park de catalysator zijn? Wie is de catalysator van de catalysator?F: Wat missen we in de meetlat (weegfactoren).

Overige vragen- Wat is het grotere verhaal? Wat wil Kampen uitdragen? Is het grote verhaal de Hanze historie?Hetklimaat,hetnautischprofiel(isonderdeelvantotaleverhaal),dehistorie?- Wat kan het zijn voor Kampen en de Regio?- Wat is de regio? wat is Kampen?- Wat is het ambitienivea? - Wat moet het schaalniveau zijn?- Wie en wat is nodig om daar te komen? - Wie moet gaan trekken? Is er leiderschap en voelt iemand zich verantwoordelijk? - Wie beslist? Is er overeenstemming waar men naar toe wil gaan?- Wie ligt er wakker van of het lukt of niet?- Waar wil je onderscheidend in zijn? Wat wil je uitdragen (terug claimen hoofdstad functie van nl, Hanze)- Hoe beter zichtbaar?- Moet het park de verbinding naar historie zijn? - Hoe maak je verbinden van het park met andere steden? Hanze steden!- Hoe kan een initiatief bijdragen en passen bij de doelstelling van de stad Kampen en de omliggende steden?

18

19

A: Wat is het doel en waarom doen we dit? (in gesprek over dit idee)

Hoofddoel: Het vergroten van de levensvatbaarheid van Kampen vanuit een toekomstgerichte Hanzegedachte.

Subdoelen: - Aantrekken meer toerisme- Besteding in Kampen vergroten- Beter benutten van het Hanzeverleden, zichtbaarder maken van historie als catalysator- Vergroten van het economisch perspectief vanuit de historie- Ondernemers en bewoners mobiliseren (Future HanzeParc als Catalysator)- Potentie van de bestaande voorzieningen benutten- Toekomst gericht: geen living history- Verbinden en aantrekken bedrijven - Kennisdeling over spraakmakende thema’s- Zichtbaarheid van Kampen vergroten door o.a. hedendaagse vraagstukken.

Vervolgstappen- Concreet inzichtelijk maken waarom een toerist zou kiezen voor Kampen? ‘what’s in it for me?’ - Concreet inzichtelijk maken wat een ondernemer in Kampen er aan heeft?- Focus aanbrengen waarin je onderscheidend wilt zijn vanuit Dna van Kampen. Focus is van belang wat daardoor onderscheid je je o Hanze o Strijd met het water o Handel o Andere spraakmakende thema’s?- Duiden wat het DNA van de Hanze/Kampen precies is. En wat het niet is? (vreedzaam samenwerken over landsgrenzen met positief economisch resultaat)- Kwantitatieve doelstellingen maken. (aantal bezoekers, bezoekduur, besteding, welke doelgroep, waar komen ze vandaar regio, nationaal, internationaal).

B: Hoe past een park binnen profiel en huidige (toeristische) aanbod van kampen? Hoe kan dat aanbod versterkt worden? Moet het park de verbinding naar historie zijn of moet de binnenstad van Kampen dat zijn?

- JA,hetparkpastinhetprofielvanKampen,hetvesterkthetenkansamenhangbrengen. Het kan een katalysator zijn van groei.- Er is aanbod in Kampen maar het aanbod is niet goed zichtbaar en niet goed op elkaar afgestemd (hier wordt over geklaagd door ondernemingen die thema water opgepakt hebben. Daar ligt urgentie).- JAhetparkkaninhetprofielvanderegiopassenhetkandezeversterkendoor: o meer bezoekers te trekken of de bestaande langer te houden o meer doelgroepen en jeugd aan te spreken o vergroten van het toeristisch aanbod- Het zichtbaar maken van het Hanze verleden gebeurt nu niet optimaal.

20Impressies van de workshop (foto’s Marieke van Zanten en Marnix Scholman)

21

22

- Educatie: aansluiten bij nadere initiatieven en deze versterken.- Onderwijsinstellngen betrekken- Om bezoekers te blijven trekken moet het park zich steeds vernieuwen met spraakmakenden thema’s, of entertainment anders bloed het dood.- Internationale ambitie, is dit realistisch?

Vervolgstappen- HethuidigeprofielvanKampenenderegiodefiniëren.- HetaanbodinKampenenderegiodefiniëren.- Onderzoek: Wat voegt het park toe aan de regio?- Toeristen informatie professionaliseren, beter op elkaar af stemmen en zichtbaarder maken.- Onderzoek: kan Park de katalysator zijn om het bestaande aanbod meer zichtbaar te laten zijn? Kan het park de samenhang van het aanbod vergroten?- Onderzoek: welke Hanze thema’s zijn interessant: klimaat adaptatie / watermanagement, is interessant: er is veel in Kampen maar niet zichtbaar.- Onderzoek: is een interactieve presentatiewijze een goed middel? zo ja hoe?- Financieringsmogelijkheden onderzoeken. o Wat heb je nodig om de basis te zetten o Hoe te faseren o Hoe krijg je het exploitabel- Opstellen van een businessplan bij de ambitie.

C: Is er draagvlak onder lokale ondernemers, overheden om de ambitie waar te maken?

Ondernemers:- Als er een goed verhaal is dan lukt het.- Als ondernemers geloven dat dit goed voor hun is dan doen ze mee.- Er is wel veel angst bij ondernemers, zij zien het park al bedreiging in plaats van als kans. - Er moet een plan gemaakt worden waar de ondernemers die het meest van belang zijn in meegenomen worden.- Ondernemers moeten gezamenlijk met initiatieven geloven in het doel (A), zijn ze te mobiliseren voor een hoger doel?

Bestuur:- Op dit moment is er twijfel over het project en er is geen bestuurlijke trekker die er vol voor gaat.- Met het bestuur bespreken of ze verder willen gaan in de verkenning. Er is een klein onderzoeksbudget nodig om de onderzoeksvragen te beantwoorden. Om dit budget toegekend te krijgen is er draagvlak bij bestuur nodig. Om draagvlak te krijgen is het nodig om de onderzoeksvragen te beantwoorden. - Situatie nu: er zijn geen middelen beschikbaar, zou de gemeente grond beschikbaar willen stellen? Zo ja wat zijn de voorwaarden?

23

- Welke rol kan de gemeente hebben? Welke rol kan de provincie hebben?

Vervolgstappen:- Commitment bij het bestuur krijgen en bestuurlijke opdracht zien te krijgen om 1 onderzoeksvragen te beantwoorden; 2 als het haalbaar en wenselijk lijkt om gezamenlijk met ondernemers, onderwijs, bewoners een plan te maken.- Hiervoor presentatie en BenW nota voor bestuur maken met concrete informatie: wat levert het op? Wat kost het? Wat zijn de fases? Wat moet er gebeuren? Wat wordt er van de gemeente verwacht. Wat zijn de risico’s. Aansluitend het verzoek om onderzoeksbudget van rond 5000 en uren ambtenaren vrij te maken. Als bestuur geen budget beschikbaar wil stellen dan staan ze niet achter het idee om te kijken of het kans van slagen heeft. Dan stopt het daar!- Sterke bestuurder vinden die plan met ondernemers kan maken.- Wie van het bestuur staat hier nu open voor: Gerrit Jan Veldhoen.- Wat moet de rol van de gemeente zijn? - Onderzoeken welke winkeliers van belang zijn. Welke onderwijsinstellingen of personen voor een dergelijk plan onmisbaar zijn.- Er moet een goed participatietraject komen om een gedragen plan te krijgen.

D: Wat is het onderscheidend vermogen van het Parc? (het idee heeft nu niet voldoende onderscheidend vermogen) Waarom zouden mensen naar het park toekomen en niet naar een ander park gaan? Wat is de Goudse Kaas van Kampen? …. Die is er eigenlijk niet, maar er zijn onderdelen die wellicht zo te positioneren en te promoten zijn dat er potentie in zit.- Kampen heeft een historische binnenstad met bijzondere historische bebouwing dat als decor kan dienen- Kamper kogge- Haven, voor watertoeristen- Ligging aan de IJssel- Bovenkerk

Religie, maar dit is niet wenselijk om te promoten.Kunst zit in het DNA.Kampenzoektspecifiekedoelgroep.Inrichting van de openbare ruimte versterken is van belang.Relatie stad en landschap moet versterkt worde.

E: Kan het park de catalysator zijn? Wie is de catalysator van de catalysator?Het park kan:- Andere en diversere doelgroepen naar Kampen trekken.- Edutainment naar Kampen brengen (combinatie educatie en entertainment).- Een katalysator zijn voor het vergoten en zichtbaar maken van het toeristisch aanbod in Kampen.

24

- Het toeristisch schaalniveau vergroten.- De omzet in Kampen vergroten.

Vervolgstappen:- Bepalen wie katalysator is of kan zijn (wie komen er in het bestuur, wie maken zich hard).- Bepalen wat een katalysator nodig heeft (participatie, plan van aanpak voor het bestuur).- De initiatiefnemers moeten subsidie mogelijkheden inventariseren.- Aanduiden wie de katalysator van de katalysator is: Eric van de Poll?- Wat heeft Erik van de Poll daarvoor nodig?

F: Wat missen we in de meetlat (weegfactoren)

Voor een goed afweging moet er een meetlat komen waaraan het initiatief gewogen wordt.

Vervolgstappen- HethuidigeprofielvanKampenenderegiodefiniëren.- HetaanbodinKampenenderegiodefiniëren.- Onderzoek: Wat voegt het park toe aan de regio?- Toeristen informatie professionaliseren, beter op elkaar af stemmen en zichtbaarder maken.- Onderzoek: kan Park de katalysator zijn om het bestaande aanbod meer zichtbaar te aten zijn? Kan het park de samenhang van het aanbod vergroten?- Onderzoek: welke Hanze thema’s zijn interessant: klimaat adaptatie /watermanagement, is interessant: er is veel in Kampen maar niet zichtbaar.- Onderzoek: is een interactieve presentatiewijze een goed middel? Zo ja hoe?- Financieringsmogelijkheden onderzoeken. o Wat heb je nodig om de basis te zetten o Hoe te faseren o Hoe krijg je het exploitabel- Opstellen van een businessplan bij de ambitie.

25

Programma

9:00 uur Welkom, door AtelierOverijssel 9:15 uur Inleiding, door Erik van de Poll

9:30 uur Presentatie van het initiatief Future HanzeParc Kampen, door Paul Golembieuwski

10:00 uur Waar we naar toewerken … 10.10 uur Discussie: Welk beeld roept het op? Welke vragen roept het op? 10.40uur Koffie/thee 10: 50 uur Aan de slag, werksessie beantwoorden vragen 12:30 uur Pauze (lunch) en inloop atelierleider

13:00 uur Presenteren resultaten door Erik van de Poll Ingeborg Thoral atelierleider 14.00 uur Afronding, doorkijk vervolg (wat gebeurt er met de resultaten) 14.15 uur Einde

DeelnemerslijstAan de dag deden de volgende deelnemers mee:

Patrick Jan Willemse gemeente Kampen Erik van de Poll gemeente KampenJantine Sijbring gemeente KampenMiranda Hogeboom , marketingStan rademakers buro Kragten Karola Schroder, Bureau Schroder,Wendy Weijdema, Marketing OostPaul Golembieuwski, initiatiefnemer en conceptontwikkelaarIngeborg Thoral, Atelier Overijssel Marnix Scholman, Atelier Overijssel Marieke van Zanten, Atelier Overijssel

26

Schema voor workshop

27

Bijlagen

Schema met referenties