verpleegkundigen ondersteunen - cctrcaretechnologyresearch.nl/wp-content/uploads/sites/... ·...
TRANSCRIPT
---
--
Dossier E-hea lt h en ze lfmanagement
Technologie ondersteunt patient bij zelfmanagement
Verpleegkundigen ondersteunen patienten bij zelfmanagement en voo r ch ron isch ziek en en ouderen is.
zo bij het nemen van de eigen regie, althans dat wordt van hen Volgen s de nie uwe beroepsprofielen
verwacht. Kennis van hoe technologie is in te zetten ter bevordering richte n ver pleegkundigen zich op het
van zelfmanagement draagt bij aan de verpleegkundige competenties ondersteun en van het zelfman agement
op dit gebied. Daarom gaan we in dit dossier dieper in op de manier van rnensen , hun naasten en hun soci
waarop technologie patienten kan ondersteunen. ale netwerk, met als doel het behoudcn
of verb et eren van het dagelijks functio
Renee Verwey, promovenda Maastricht University (CAPHRI), senio r docent Zuyd Hogeschool nere n in relatie tot gezo n dhei d en
Laura Hochstenbach, promo venda Maast richt University (CAPHRI) ziekte en kwal iteit van leven. ? Zelfma
Joan Vermeulen, promovenda Maastri cht University (CAPHRI) nagem en t wo rdt gedefi n ieer d als : "Het
Sanne van der Wee gen, promovenda Maast richt University (CAPHRI) indivi duele ver mogen om goe d om te
gaan met sympt ome n , beh andel ing,
lich arnelijke en soci ale con sequenties
De huidige ontwikkelingen in de zorg wo rdt gelegd op de eigen regie van de van de ch ronische aa ndoeni ng en
toen am e van ouderen en ch ronisch pa tie nt .' Ze lfma nage me nt is ee n de bijbehorend e aanpassi nge n in
zieken en afna me van arbei dskrach t bela ngrijke voorwa ar de om die regie leefstijl '' .> De pati ent is binnen zijn of
mak en dat meer en meer de nad ru k goed vorm te geve n , zeker in de zorg haa r so cial e netwe rk steeds meer zelf
VOORBEElD Pijnmonitoring voor oncoloqiepatienten
Pijn is een veelvoorkomend probleem bij patienten met kanker. In het KWF proje ct "Zelfmanagement ondersteuning va n pijn bij kanker" kr ijgt
de pati ent zelf een grotere rol in pijnmanagement. Tegelijkertijd wordt de verpleegkundige ondersteund bij het signaleren op afsta nd . De
intervent ie, d ie in samenw erking met twee partners (IDEE en Sananet ) tot stand is gekomen , betreft een iPad applicat ie voor pat ient en en
een web-appli cat ie voor zorgprofe ssion als. Patienten regi streren dag elijks pijn, symptomen en medi cati egebruik. Zij krijgen een terugkoppe
ling va n deze gege ven s in de vorm van een grafiek. Dit biedt pati enten
inzi cht in de eigen situat ie. Daarna ast maken educatie en contact met
de verpleegkund ige deel uit va n de applicat ie. De verpleegkundige,
gespeci ali seerd in pijn en palli atieve zorg, heeft ook toegang tot de
geregi streerde gege ven s en kijkt op afstand met de patient mee. De
ve rpleegkundige advi seert de patient en overlegt met de behandelend
art s, die regie houdt over de pijnbehandeling . De int erventie is getest
in een pilotstudie . Patienten wa ren positief over het gebru ik van de
applicat ie en de begel eiding door de verpleegkundige. Op basis van de
bev indingen uit de pilot stud ie is de intervent ie geoptimali seerd . Deze
wordt in de nabije toekom st gete st in een grotere evaluatie studie.
Informatie: I.hoch st enbach@maastri chtuniversit y.nl
14 I tvz Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2013 nr. 6
steuning va n zelfmanagement gaat het Hogeschool deel va nuit maken, wordt
bijvoorbee ld om co mputerprogramma's gewerkt aan de vraag hoe technologie
waarmee patienten zelf informatie vin ingezet kan worden om zelfmanage
den , bepaalde testen afnemen of met ment te on derste unen . Oat beteken t
lotgenoten kunnen com municeren . niet dat patienten leren ze lf doen wat
Instru menten voor zelfmanagemento n professiona ls goed vin de n -therapie
dersteun ing zijn : keteninformatiesyste trouw- , maar dat zij echt zelf de regie
men met functies voor zelfmonitoring, houden , ze lf verantwoorde lijkheid
patientenpor talen om verschi llende nemen , ze lf keuzes maken die het best
ondersteunende diensten sam en te passen bij hun specifieke leefsituatie .
bren gen en persoonl ijk gezondheids De keuzes betreffen vaak leefstijlaan
dossiers om gezondheids informatie in passingen waarvoor gedragsverandering
aan zet. 4 Oat is een goe de ontwikke op te slaa n en te beheren. Ook domoti nood zakelijk is en dat is niet eenvou
ling , niet a ileen omdat het vanwege ca en robotica zijn voorbeelden van dig, dat vergt tijd en gaat met val len en
schaarste niet anders kan, maar vooral tec hno logie die mensen ondersteunen opstaan.
ook omdat het goed is om de regie van bij ze lfstandig thuis wonen. Er zijn diverse factoren van invloe d op
zorg zoveel moge lijk bij de patien t te de mate waarin het de patient lukt om
laten . Zelfmanagement vorm te geven aa n zelfmanagement.
Naast meer aandacht voor zelfmanage ondersteunen Noodzakelijke voo rwaardes zijn dat er
men t, is er ook een toename in techno In het onderzoeksprogramma van het inzicht is in de ziekte en de daarbij
logiegeb ruik, ook bij ou deren. Oat biedt Cen tre for Care and Technology horend e verschijnselen en inzicht in het
kansen voor een an dere manier van Research (CCTR)5, waar projecten van eigen functioneren . Het is de kunst om
zorgve rlenen . Bij tec hno logisc he on der- Maastricht University en Zu yd als verpleegkundige pat ienten hieri n
VOORBEELD Monitoring kwetsbare ouderen in de thuissituatie
Tij dens dit onderzoeksproject is een inn ovat ief mon itor ing- en feedbacksys teem on twikkeld dat oudere n in staat stelt om indicatoren va n fysiek
fu nct ioneren te monitoren die samenhangen met kwe tsbaar heid. Het systeem bestaat uit dri e apparaten: een weegschaal d ie gew icht en balans
meet , een kn ijp bal di e knij pk racht meet en een mobiele telefoon met ingebouwde accelero metrie, d ie fysieke act iviteit meet. De info rmat ie ove r
deze fvsieke indica to ren wo rdt auto matisch naar de mo biele telefoon doorgestuurd v ia Bluetooth . De gebruikers on.tvangen feedback over (ver
ander ingen in) hun funct ioneren v ia het scherm va n de mobiele.t elefocc-In de vorm van geschreve n en/o f gesp roke n boodschapp en. Deze
feed back kan oud eren ondersteunen in hun zelfmanagement .
Daarnaast stu urt de mobiele te lefoon de in form at ie doo r naar
een online database waar zorg pro fessio nals toegang hebben tot
gegevens va n hun pat ienten . Op die manier kan het systeem
zo rgp rofessionals onders teunen bij het leveren van proact ieve
zorg . Er heeft een pilot stud ie plaatsgevo nden waar in dit systeem
is getest. Op basis van de uit komsten is het systeem verder ge
opt imaliseerd. Op di t moment wo rdt een haalb aarheidsstu die
uitgevoerd om de bru ikbaarheid, acceptatie en toegevoegde
waarde te onde rzoeken bij professionals en ouderen.?
lnform atie: j .vermeulen@maastricht universitv.nl
tv z Tijdschn ft voor Verpleegkundigen- 2013 nr. 6 15
Dossier E-hea lth en ze lfma nagement
VOORBEELD It's LiFe! Ondersteunlnq van een actieve teefstijl
It's liFe! is de afkorting van 'Interactive Tool for Self management through Lifestlype Feedb ack!'
Het gaat hier om een onderzoeksproject wa arbij wordt gekeken naar de effecten van technologi egebruik ingebed in de zorg, op de mat e van
lichamelijke activiteit bij chroni sch zieken . In het project is een tool ontwikkeld en get est in samenwerking met twee bedrijven (Maastricht
Instruments en Sananet). De tool bestaat uit een accelerometer die in contact staat met een applicat ie op een Smartphone en een server/
web -applicatie. Op de Srnartphone krijgt de gebruiker feedback op basis van een persoonlijk bew eegdoel. Praktijkondersteuners kunnen de
beweegresultaten van pat ienten monitoren v ia een beveiligde web site . Het gebruik van de tool wordt aangeboden in combinatie met een
zelfman agement ondersteuningsprogramma. Dit ondersteuning spro
gr amma bestaat uit enkele con sulten bij de praktijkondersteuner, di e de
leefstijl met de gebruiker bespreekt. De too l en het zel fmanagement
ondersteuningsprogramma z ij n gedurende drie maanden gete st in twee
huisartspraktijken bij twintig patienten. De deelnemers waren po sitief
over het gebruik. De beweegresultaten van de eer ste twee en de laatste
twee weken zijn vergeleken en hieruit bleek dat de patienten gemiddeld
11 minuten per dag meer zijn gaan bewegen . In april 2013 is een groot
vervolgonderzoek gestart naar het effect van de tool bij 24 hui sart sprak
tijken in Zuid Nederland .s-?
Informatie : [email protected] en
renee [email protected]
zodanig te on dersteunen dat hun zelf zijn om gedragsverandering te onder werkprocessen van zorgpro fessionals er
vertrouwen en zelfmanagementvaardig steunen." In dedrie voorbeelden in de de gevolgen voor de relatie tussen zorg
heden verb eteren. Bij die ondersteuning kaders wordt geschetst hoe technologie professional en gebruiker. Er zijn nog
is het soms balance ren tu ssen vraag, en daarbij behulpzaam ka n zijn . genoeg vragen zoals 'Wat te doen met
aanbod gestuurde zor g, ook wei nud continu e mon itoringsgegeven s' en 'Wat
ging genoemd . Nudging is zach te stu Invoering in de praktijk te doen als de techniek hapert ' , maar
rin g, nudges zijn duwtjes die pa tienten Bij aIle projecten die in de kaders wor zorgtechnologie biedt veel kansen voor
nodig hebben , juist bi j lastige complexe den beschreven , is intensief samenge zelfmanagementondersteuning op rnaat
keuzes, zoa ls bij gedrag waarvan de werkt met eindgebrui kers. Op deze ma Vanuit CCTH is onlangs een nieuw
gevolgen nog niet direct zich tbaar zijn , nier is het gehiRt om de gebruikerseisen project eLabEL gestart. Hierin wordt
op gro tere schaal onderzocht wat de
impact is van bestaande zorgtechnoloZeit verantwoordelijkheid nemen, zeit keuzes maken
gieen op ervaringen van pa tienten en
professionals in de eerste lijn . •
bijvoorbeeld ongezond eten of we inig duidelijk te krijgen en om de technolo
bewegen . Bet gaat erom dat patieriten gie te testen . Een vervolgstap is onder Literatuur
de vrijheid behouden , en tegeIijkertijd zoe k naar effect ivite it en invoeri ng in Notenboom, A., Blankers, I. , Goudriaan,
een klein beetj e de goede kant op ge de praktijk op grotere schaal. Thema's R.,Groot, W. (2012). E-health en ze lfm anaqe
hoI pen worden . Uit onderzoek blijkt die bij haalbaarheids studies steeds ment: een panacee voor arbeidstekorten en
dat vooral zelfmonitoring en feedba ck terugkomen zijn : acceptatie van de kosten overschrijdingen in de zorq ? te down ·
krijgen op gedrag krachtige middelen technologie, de gevolgen voor de loaden via :ww w.ape.nl
16 I tvz Tij dschrift voor Verpleegkundigen - 2013 nr.
2 NIZWen LCW (1999). Beroepsprofiel van de
verpleeqkundiqe. Redactie : E. Leistra, S. Lief
hebber, M. Geomini en H. Hens. Elsevier
Gezondheidszorg/ LCVV/ NIZW. Maarssen/
Utrecht. of V&V 2020 (201 2). Deel2 Beroeps
profiel zorgkundige ; Deel 3 Beroepsprofiel
verpleeqkundiqe; Deel 4 Beroepsprofiel ver
pleegkundig specialist.Ut recht.
3 ww w.zelfmanagement.com
4 Engels J. Arke steyn S. (201 1). Ondersteun
zelfmanagement van chronisch zieken . In tien
stappen zet uw team zelfmanagement blij
vend centraal. Vilans.
Centre for Care and Technology Research:
www.caretechnologyresearch.nl
tvz I Tijdschrift voor Verpleegkundigen . 2013 nr. 6
6 van Achterberg , T., Huisman-de Waa, I G.G.,
Ketelaar, N.A., Oostendorp , R.A. , Jacobs, J.E.,
Woller sheim, H.C. (20 10). How to promote
healthy beha viours in patients? An overview
of evidence for behaviour change techni
ques. Health Promot Int. 26(2 ): 148-62 .
7 Vermeulen , J., Neyens, J.c.L. , Spreeuwenberg,
M.D., van Rossum, L, Sipers, w. , Habets, H.,
Hewson, D.j., de Witte , L.P. (2013 ). User-cente
red development and testing of a monitoring
system that provide s feedback regarding phy
sical functioning to elderly people . Patient
Prefer Adherence;7:84 3-854.
8 van der Weegen, S., Verwey, R., Spreeuwen
berg, M., Tange, H., van der Weijden, T., de
Witte , L. (2013). The Development of a Mobil e
Monitoring and Feedback Tool to St imulate
Physical Activity of People With a Chronic
Disease in Primary Care: A User-Centered
Design . jMIR Mhealth Uhealth jMIR mhealth
and uhealth 1(2):e8.
9 Verwey, R., van der Weegen, S., Tange, H.,
Spreeuwenberg, M.• van der Weijden, T., de
Witt e, L. (20 12). Get moving : the practice
nurse is watching you! A case study of the
user-centred design process and testing
of a web -based coaching system to st imulate
the phy sical activity of chronically ill patients
in primary care. Inform Prim Care 20(4):
289 -298 .
I 17