Etnische registratie als springplank voor meer gelijkheid van kansen?

Mogelijkheden en beperkingen van verschillende opvolgingssystemen.

Véronique Vandezande & Marc Swyngedouw

(ISPO, CeSO, KULeuven - IPSoM, KUBrussel)

Inhoud

1. Enkele cijfers…2. Europees engagement3. Beschikbare gegevens in België4. Het academische debat5. Good practices6. Aanbevelingen & discussie

1. Enkele cijfers…

Onderwijsniveau jonge mannen (18-29 jaar) in België in 1991 (bron: Neels & Stoop 2000, p289, eigen berekening)

1. Enkele cijfers… (ii)

Onderwijsniveau afgestudeerde jonge 2de generatie mannen (18-35 jaar) in Antwerpen in 2007 (bron: TIES)

1. Enkele cijfers… (iii)

Minderheden van Turkse en Marokkaanse herkomst in Antwerpen in 2007 (bron: gemeenteregister Antwerpen DSPA 2007, eigen berekeningen)

1. Enkele cijfers… (iv)

Dekking van het nationaliteitscriterium voor de bevolking van Turkse en Maghrebijnse herkomst in de 12 grootste steden van Vlaanderen in 1998 (Bron: VDAB-Studiedienst; uit Martens & Verhoeven (2006, p273))

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

50-60 42-49 36-41 30-35 26-29 18-25

age

pe

rce

nta

ge

name recognition

nationality

2. Europees engagement

Community action programme to combat discrimination - PROGRESS

2007 European year of equal opportunities for all

Race directives• Erkenning van indirecte discriminatie:

Zichtbaar maken van het onzichtbare dmv statistische gegevens

3. Beschikbare gegevens in België

Nationaal Instituut voor de StatistiekSinds 1962 niet toegestaan om statistische

gegevens mbt ‘ras of etnische afstamming’ te verzamelen of analyseren

Status quo: nationaliteit

• Rijksregister: nationaliteitenhistoriek• Census: Gezinssamenstelling, koppeling met

ouderkenmerken• Enquêtes: EAK, SILC

3. Beschikbare gegevens in België (ii)

Onderwijs– Administratieve gegevens: nationaliteit– Survey-onderzoek: TIMMS, PIRLS, PISA,

Steunpunt Studie- en schoolloopbanen

Arbeidsmarkt– Datawearhouse arbeidsmarkt: koppeling

met nationaliteitenhistoriek– VDAB: vroeger naamherkenning, nu ook

nationaliteitenhistoriek

Continentaal Europa

Geen uniform Europees systeem voor etnische categorisatie, registratie of dataverzameling

Meten van etnische herkomst controversieel (bijv. in Frankrijk)

Eurostat vraagt op jaarlijkse basis:– Nationaliteit (6+4)– Geboorteland (12+3)

4. Het academische debat

Migranten, vreemdelingen, minderheden, etnische minderheden, raciale groepen, allochtonen,…

Etnische minderheden– Grenzenmetafoor: zelfdefinitie en definiëring

van en door anderen, sociale categorisatie– Afstammingmetafoor: (geloof in)

gemeenschappelijke afstamming– Minderheid: machtsverhouding Niet ‘cultuur’ an sich, bvb. tweede generatie

4. Het academische debat (ii)

Etnische groepen worden gevormd door interactie en onderhandeling, in bepaalde constellatie van machtsverhoudingen

Abstracte theorievorming, niet operationaliseerbaar in kwantitatief onderzoek of via eenvoudige registratie

4.1 Subjectieve benadering

Etnische identiteit als optie in allerlei mogelijke ‘sociale identiteiten’

Zelfcategorisatie als één dimensie van deze identiteit

Primordiale ↔ contextafhankelijke benadering

Aandachtspunten:– Open/ gesloten – Vraagverwoording & antwoordcategorieën

4.2 Objectieve benadering

Onderzoeker zelf wijst ‘lidmaatschap’ tot een groep toe op basis van ‘objectieve’ criteria, zoals:– Afstamming: nationaliteit, geboorteplaats,

ouderkenmerken,…– Culturele elementen: thuistaal

Keuze van indicator is afhankelijk van het doel van het onderzoek

Makkelijker toepasbaar, maar laat het gezichtspunt van de betrokkene buiten beschouwing

5. Good practices

Objectieve definiëring en registratie in Scandinavische landen en in Nederland

Bijvoorbeeld: Nederland– Allochtonen, eerstegeneratieallochtoon,

tweedegeneratieallochtoon, westerse allochtoon, niet-westerse allochtoon, herkomstgroepering, minderheden

– Eén registratiemoment – Koppeling registratiebestanden – Organisatie specifieke surveys Jaarrapport Integratie

Verenigd KoninkrijkWhat is your ethnic group? Choose one section from A to E, then tick the

appropriate box to indicate your cultural background.

White○ British○ Irish○ Other, fill in:..

Mixed○ White and black Caribbean○ White and black African○ White and Asian○ Other, fill in:…

Asian or Asian British○ Indian○ Pakistani○ Bangladeshi○ Other, fill in:…

Black or black British○ Caribbean○ African○ Other, fill in:…

Chinese or other ethnic group○ Chinese○ Other, fill in:…

Verenigde Staten

What is your race? Mark one or more races to indicate what you consider yourself to be.○ White○ Black, African Am., or Negro○ American Indian or Alaska Native — Print name of enrolled or principal

tribe:…○ Asian Indian○ Chinese○ Filipino○ Japanese○ Korean○ Vietnamese○ Other Asian — Print race:…○ Native Hawaiian○ Guamanian or Chamorro○ Samoan○ Other Pacific Islander — Print race:…○ Some other race — Print race:…

Verenigde Staten (ii)

What is your ancestry or ethnic origin?

(For example: Italian, Jamaican, African Am., Cambodian, Cape Verdean, Norwegian, Dominican, French Canadian, Haitian, Korean, Lebanese, Polish, Nigerian,Mexican,Taiwanese, Ukrainian, and so on.)

…

CanadaWhat were the ethnic or cultural origins of this person’s ancestors ?

An ancestor is usually more distant than a grandparent. For example, Canadian, English, French, Chinese, Italian, German, Scottish, East Indian, Irish, Cree, Mi’kmaq (Micmac), Métis, Inuit (Eskimo), Ukrainian, Dutch, Filipino, Polish, Portuguese, Jewish, Greek, Jamaican, Vietnamese, Lebanese, Chilean, Salvadorean, Somali, etc.

Specify as many origins as applicable using capital letters.

…

Canada (ii)Is this person:Mark more than one or specify, if applicable.

○ White○ Chinese○ South Asian (e.g., East Indian, Pakistani, Sri Lankan, etc.)○ Black○ Filipino○ Latin American○ Southeast Asian (e.g., Vietnamese, Cambodian, Malaysian,

Laotian, etc.)○ Arab○ West Asian (e.g., Iranian, Afghan, etc.)○ Korean○ Japanese○ Other — Specify:…

Zelfcategorisering, samengevat

Verscheidenheid aan zelfcategorisatievragenEtnische groep/herkomst, ras/ huidskleur,

culturele achtergrond, voorouders, landen, werelddelen,…

Keuze van vraag afhankelijk van lokale minderheidsgroepen, prioriteiten, nationale gevoeligheden, …

6. Aanbevelingen & discussie

Combinatie van methodes om de nadelen van de ene methode op te vangen met de voordelen van de andere:1. Objectieve indicatoren

– Opvolging tot derde generatie2. Zelfcategorisering

– Kwalitatief vooronderzoek nodig:• Open/ gesloten• Eén/ meerdere opties• Ras/ etniciteit/ huidskleur/…

– Subjectiviteit

6. Aanbevelingen & discussie (ii)

3. Externe definiëring- Erkenning van de relatie tussen sociale

positie en discriminatie- Bijv.: “Hoe denkt u dat de meeste mensen

in België u zien?”4. Centrale registratie

- Eén centraal registratiepunt- Flexibel (te wijzigen bij eenvoudig verzoek)- 5-jaarlijkse herbevraging (bijv. bij wijziging

idkaart)

- Koppeling met andere bestanden

6. Aanbevelingen & discussie (iii)

Hulp voor gelijke kansenbeleid en antidiscriminatie

In Eurobarometer was 77% v/d Belgische bevolking voorstander van etnische registratie om discriminatie te bestrijden

Maar… potentieel stigmatiserend!– Informeren over doel v/d registratie– Garanties op gebied van anonimiteit