verlichte boerderijenroute bodegraven-reeuwijk - 2011
DESCRIPTION
Elk jaar worden 's winters in Zuid-Holland Verlichte boerderijenroutes door de Boerderijenstichting georganiseerd. Dan kunnen mensen 's avonds langs verlichte karakteristieke boerderijen (en kerken e.d.) rijden, en ook een aantal bezoeken en bezichtigen. Deze in Bodegraven-Reeuwijk was ter gelegenheid van de fusie van beide gemeenten en was deels in hun vroegere grensgebied..TRANSCRIPT
Verlichte Boerderijenroute 2011 – Bodegraven-Reeuwijk
Het Veen in!Landschap en ontwikkeling door de tijd
9 maart 2011Sophie Visser
Digitaallandschap.wordpress.com
Programma
Deel I – Landschap, geschiedenis en ontwikkeling
Pauze
Deel II – Heden en verleden langs de route
Vragen/afsluiting
Het begint altijd met de ondergrond ……………….. (ca. 1970)
Diepere ondergrond
-Pleistocene zand : tot 10.000 vC (12-15 m diep) -Hollandveen : vanaf 2400 vC-zeeklei (tot Enkele Wiericke) : tot 1000 vC
(Zandige) klei
veen
Geomorfologische kaart ca. 1970
Ontginningen tot ca. 1150: vanuit de rivieren
‘De Burcht’
Oude Bodegrave
Bekenes
(Bechert & Willems, 1997, De Romeinse rijksgrens, p 90)
In de Romeinse tijd
Bodegraven
Zwammerdam
Situatieca. 1900
Geomorfologischekaart ca. 1970
Principe van veenontginningen
Ontginning langs veenriviertje
- rechts: ontginning - links : broekbos
Veen: planten met water
-ontwatering => stevigheid-kavels ca. 1250 x 114 meter-later meer sloten!
(Chr. De Bont, Vergeten land, 2009)
Ca. 1300: het hele gebied ontgonnen
Ontginningen 1220-1300:
(1) Van randen naar midden:vorm rivier ‘op afstand’
(2) Restontginningen
LandZij Veen(weide)gebied in continue verandering Veenweideconvenant 12-2-2010
6+7: Restontginningen De Wijk en Korte Wijk
Waar was bebouwing, waar niet? (1)
Oude boerderijlinten:-volgende ontginningslinten-volgen rivier op afstandje-Langs één kant van de weg
ZuidkantOud Reeuwijkse weg
(2)
ZuidkantNieuwdorperweg
(4)
(1)
(3)
Oud Bodegraafseweg west (Zwammerdam)
Oud-Bodegraafse-weg oost (Bodegraven)
Gemeentegrens 1964-2011
‘Echte’ cope-diepte(ca. 1250 meter)
Waar was bebouwing, waar niet? (2)
Als oud dubbellint:in twee richtingen ontginningen, bv.‘s Gravebroekseweg (Sluipwijk)
‘s Gravebroekseweg
(Reeuwijk)
(Sluipwijk)
Tempel
Tempel:
Boeren tot 1389 ‘onvrij’,ofwel ‘horigen’ van de heer (Van Brederode)
‘jachtslot’ ook daar?(vgl. ‘hofstelsel’)
-Gebonden aan de grond-Toestemming voor huwelijknodig + betaling ervoor
(Maatje, RR no. 3, p 44)
Waar was bebouwing, waar niet? (3)
Jongere boerderijlinten:-na vervening en droogmaking-overkant oud boerderijlint
NoordkantOud Reeuwijkse weg,Nieuwdorperweg (vanaf 17e eeuw)
TempelVervening en Droogmaking(19e eeuw)
BroekveldenVervening en Droogmaking(ca. 1900)
Waar was bebouwing, waar niet? (4)
Jonge boerderijlinten:-i.v.m. snel-/spoorwegen en/of -Ruilverkavelingen
J.C. Hoogendoornlaan(ca. 1960)
Parallelweg:i.v.m. Rijksweg A12(ca. 1940)
Waar was bebouwing, waar niet? (5)
Geen boerderijen
-Verbindingen tussen linten-Evenwijdig aan kavels-(Overige) zij-/achterkaden
Raadhuisweg/Bodegraafsestraat(m.n. na 1900)
Reewal
Grens Rijnland naar Bodegraven bij bouw sluis (1367)
De waterhuishouding: een voortdurende zorg (1)
Vanaf 1253 tot in loop 14e eeuw Vanaf periode 1330 - 1370
Breevaart!
De waterhuishouding: een voortdurende zorg (2)
Sinds periode 1330 – 1370 Geleidelijk aan vanaf ca. 1460
Kaart Rijnland 1647
Hoofdroutes noord-zuidover water en weg (1)
Over water
-14e eeuw - ca. 1835
-1835 – ca. 1935
Reeuwijkse molens bij Oude Rijn 1605Vóór doortrekken Breevaart, bv. in 1647
Hoofdroutes over water - 14e eeuw - ca. 1835
Na doortrekken Breevaart: in ca. 1900 Kaart Breevaart 1868
Hoofdroutes over water - 1835 – ca. 1935
Kaart Rijnland 1647
Hoofdroutes noord-zuidover water en weg (2)
Over de weg
-13e eeuw - ca. 1835
-1594 – 19e eeuw+
-1835 – 1935+
Queldyck
Oostkade Breevaart
De Uit Wegh
Bloemendaalseweg
Goudse Rijpad (aangelegd)
Sporen van ‘De Uitweg’
Tramweg 1882 - 1917
Paardentramweg ca. 1900
Hoofdroutes noord-zuid over water en weg (3)
Plankaart ‘Tempel’ e.o. 1734 ca. 1900
Veenderijen + droogmakerijen (1)
- “Gecombineerde veenderij van Zwammerdam en Reeuwijk”- 1e plankaart 1734, moest af zijn in 1784, maar ……………….. - langzamer, slechtere turf, financiële problemen- definitieve goedkeuring voor droogmaking pas in 1874
Schouw door Hoogheemraadschap Rijnland in 1869
Veenderijen + droogmakerijen (2)
“Gecombineerde veenderij van Zwammerdam en Reeuwijk” (vervolg)
Veenderijen + droogmakerijen (3)
- Veenderij Middelburg - octrooi ervoor in 1802, droogmaken startte in 1861- maar: - ondeugdelijke kaden (‘elke eigenaar voor eigen deel’)
-financiële problemen (veel kwelwater!)
Plankaart Middelburg 1808
West-ringdijk TempelenOost-ringdijk Middelburg gecombineerd
Dijkdoorbraken 1866, 1876, 1878, 1881
(dankzij kleilaag in ondergrond)
De ondergrond: slechter veen en onverwachte kleilaag …………….
Plankaart 1809/1810 (1e uit 1795) ca. 1919 Zandwinning jr. ‘60/70 => Surfplas + Recreatiegebied Reeuwijkse Hout
Veenderijen + droogmakerijen (5)
-Veenderij Broekvelden / Vettenbroek - 1e plankaart 1795, definitieve in 1809/1810 - moeizaam: drassig, teveel klei in NW -1888 plan voor droogmaking, in 1891 droog -moeizaam: veel kwelwater, slappe grond, grond matig geschikt voor landbouw
In elk ontginningsblok bewoning? Nee, maar vroeger wel in veel ….
Ontginning/ambacht
Aantal HoevenCa. 1300
WoningenKaartRijnland1615
Oud- en Nieuw-Gravekoop
30 landzaten (in 1326)
Ca. 7(deelsverplaatst)
‘Slancwijk’ (Lang Roggenbroek?)
27 huurders enkele
Elfhoeven(Platteweg)
22 halve hoeven, 28 pachters
4
Vergelijking telling 1300 met kaart 1615:
Ambacht Aantal hoeven/ huur-ders
Ca. 1300
Gezins-hoofden
(belasting-betalers)
1369(1371)
Wonin-gen
1378
Wonin-gen
1477
Wonin-gen
1494
Woningen
1514
Woningen
1632 1672
Woningen
1732
Bodegraven 161 (99) 222 133 100 nieuwe
143 346
Middelburg 17 13 - 18 7 14
Reeuwijksamen
126
30- 43 ?? ?? 24 93 125Sluipwijk Min.
8020– 29 20 9 27 33 73 (114?)
Tempel 15 5 8Woerden 66 (120) 320 265 267 528 387Zwammer-dam
67 20-29 86 51 34 98 151
Grote schommelingen in woningen en inwoners!
-Bodegraven 1367 sluis => scheepvaartvoorzieningen!-Woerden => 1371 omwalling, etc., 1372 stadsrechten
-Teruggang algemeen verschijnsel, maar ……..in oosten Rijnland >> in westen=> naar de steden (Woerden, Gouda)?
o.a. Grensgebied Holland-Utrecht!-Oorlogen Holland - Sticht ) -Hoekse en Kabeljauwse Twisten )-Invallen Hertog van Gelre )-Jonker Fransenoorlog )-Hertog van Gelre )
1345-13751417-14251477-14891500-1528
Kasteel Woerden (vanaf 1405)
Oorlog Holland-Sticht ca. 1375
Teruggang + veranderingen 1369 – 1378
Pauze
Pauze
Heden en verleden langs de route
Oud Bodegraafseweg (1)
Oud Bodegraafseweg 89, Bodegraven (19e eeuw)
Ca. 1915 (sinds 1835 secundaire weg)
Oud Bodegraafseweg 114, Bodegraven (20e eeuw) Huis Vrijenes in 1753
Boerderij Oud Bodegraafseweg 112
Oud Bodegraafseweg (2)
Oudeweg en Broekvelden: turf, land, water ………. (1)
Turfwinning langs de Oudeweg ca. 1900
Dijkdoorbraak 1925
Oudeweg en Broekvelden: turf, land, water ………. (2)
Ten tijde van plannen voor zandwinning en recreatie (1964)Museumboerderij erop?
Boerderij met zomerhuis ca. 1950
Oud Reeuwijkseweg 15, Reeuwijk (ca. 1880)
Oud Reeuwijkseweg
Oud Reeuwijkseweg 29, Reeuwijk (ca. 1850)
Oud Reeuwijkseweg 12, Reeuwijk (1909)
Uitstapje naar Tempel
Turf afgraven jaren ‘20/’30
ca. 1960
Kerkweg: van de Oud Reeuwijkseweg naar Reeuwijk-Dorp
Nog steeds maar deels huizen …..
Reeuwijk-Dorp (1)
Kruiskerk Reeuwijk 15e eeuw – 1871Protestants sinds de Reformatie
1871
Reeuwijk-Dorp (2)
Dorpsweg, ca. 1930
RK kerk 1890,Vanaf 1913 ook klooster, school en gymzaal
Reeuwijk-Dorp (3)
Reewal: om de hoek richting Bloemendaal, ca 1915
Kaagjesland (richting Middelburg en Boskoop) ca. 1925Rechts woningwetwoningen uit 1922
Omgeving De Baars (Reeuwijk – Bloemendaal – Middelburg)Van 1594 – 19e eeuw op hoofdroute Gouda - Oude Rijn
Naar de Bloemendaalseweg Naar de Zwarteweg
Uitzicht over droogmakerijMiddelburg, naar de Middelburgseweg
Middelburgseweg
Ca. 1900
18e eeuw (met ‘hoofdweg’)
Kerk bleef eerst katholiek:
-Klachten over ‘te grote vrijheid’ in godsdienstuitoefening
-martelaar in 1639: -nieuwe pastoor-in kerk overvallen door schout etc. (uit Gouda)“met woest geweld over de dijk naar Gouda gesleurd”,naar Den Haag vervoerd => gestorven
-Kerk werd ‘gereformatiseerd’ (bij Boskoop)
Nieuwdorperweg
Van nabij de Raadhuisweg
Raadhuisweg (1)
Bodegraafse straatweg bij de Reeuwijkse Brug, Ca. 1900(met trambaan – brug links heette Trambrug)
Raadhuisweg (2)
Oud(st)e gemeentehuis 1918-1985 in ca. 1925(trambaan weg => gestopt in 1917!)
Arbeiderswoningen Raadhuisweg ca. 1925(12 woningen, gebouwd 1920-1923)
Raadhuisweg (3) - Terug naar Bodegraven
Tol in de Straatweg bij de Oudeweg in 1923(tol van ca. 1835 – 1948)
Bedankt voor uw aandacht!
Vragen?