Verhalen van een Veranderend LandOntdekgids

Zuid Nederland

Dwalen in een Veranderend LandWie in zijn vrije tijd een frisse neus wil halen op het befaamde platteland, valt tegenwoordig met diezelfde neus in de boter.Nog nooit was er zoveel te zien en te beleven in de vrije natuur.

Want dankzij De Reconstructie van het platteland is het buitengebied op veel plekken opnieuw ingericht. Daarbij is vooral rekening gehouden met recreanten zoals u. Dit boekje bevat dan ook gouden tips over de zes regio’s in Noord-Brabant en Limburg. Van waar u een knoflookpad kunt ontmoeten via een bezoek aan de woonvertrekken van een heuse kabouter tot en met een uitgekiende wandelroute langs een eeuwenoude beek; alle verhalen in dit boekje brengen u op plekken waarvan u nooit gedacht had dat die in ons land zouden bestaan.

Colofon

UitgaveGezamenlijke Reconstructie Provincies

Concept en eindredactieTinker imagineers, Utrecht

TekstenLeontien Wegman (Tinker imagineers, Utrecht)

OntwerpOntwerpbureau Wrik, Utrecht

DrukwerkRoto Smeets GrafiServices

Ontdekgids Zuid Nederland

n

z

ow

1

2. Peel & MaasTussen het veen van de Brabantse Peel en de meanderende Maas bruist het van de energie.

P14

2

3. Boven Dommel & Beerze ReuselIn het diepe zuiden van Brabant, tussen Dommel en Beerze, wachten vitale dorpenen verstilde landschappen.

P 24

3

4. Maasduinen & Venray MeerloDe rivier maakte echte duinen op een kruispunt van streken, landen en sferen.

P34

4

6. nederweert & ons wCLEen Waardevol Cultuurlandschap, overal water en ruimte voor werk en plezier.

P 545

6

2

1. Maas & MeierijEen verrassende afwisseling van natuur, cultuur en steden in het hart van Brabant.

P 4

5. Horst & HeldenLimburgs zand, Brabants veen en klei van de Maas: decor van boeren en handelaars.

P44

1 Maas & Meierij 4

Peel & Maas 14

Boven Dommel & Beerze Reusel 24

Maasduinen & Venray Meerlo 34

Horst & helden 44

nederweert & ons wCL 54

Het veranderend landOns platteland verandert, en dat is hard nodig. Want de kwali-teit van wonen, werken, leven en recreëren in het buitengebied kan absoluut verbeterd worden. Directe aanleiding voor de door de overheid ingezette veranderingen was de varkenspest, nu precies tien jaar geleden. Die bracht de onevenwichtigheid van de kwaliteit van veehouden in ons land aan het licht. De oor-zaak van het uitbreken van die ziekte was namelijk een direct gevolg van het ‘op slot zittende’ platteland, waar varkensboer-derij naast varkensboerderij stond, met alle rampzalige gevol-gen van dien. Het Rijk en de Provincies hebben de varkenspest effectief bestreden met maatregelen. Zo zijn er gebieden aangewezen waar varkensbedrijven worden geconcentreerd. Hierdoor kan beter gecontroleerd worden of er ziektes zijn en het levert de bedrijven ook nog eens economische schaal-voordelen op. Daarnaast zijn verschillende landbouwontwik-kelingsgebieden verder van elkaar komen te liggen zodat geen overdracht van ziektes meer kan plaatsvinden tussen te dicht op elkaar liggende bedrijven.

Tegelijkertijd heeft bestuurlijk Nederland de handen ineengesla-gen om het hele platteland op de schop te nemen. Op de zand-gronden van de vijf voormalige ‘varkensprovincies’ zijn dan ook plannen gemaakt om het landelijk gebied opnieuw in te richtenDeze reconstructie zorgt er uiteindelijk voor dat Nederland een permanent verandert groengebied krijgt; bedrijven en winkels zullen zich -weer- vestigen op het platteland, het buitengebied wordt optimaal ingericht voor recreanten en er is bijzonder veel aandacht voor natuur, bescherming van soorten en het optima-liseren van de kwaliteit van natuur- en watergebieden.

Dit boekje laat zien waar het veranderende land in de zes re-constructiegebieden in Noord-Brabant en Limburg de afgelopen jaren toe heeft geleid. Van de bijzondere zwemkunsten van de Korenwolf via een Blauwebessenkwekerij waar je midden tus-sen de struikjes mag logeren tot een klooster waar wonderen worden gedaan; met dit boekje in de hand wandelt en fietst u naar de meest bijzondere reconstructieprojecten in die regio’s.

Een laatste tip: Wanneer u op pad gaat door dit veranderend land is het meenemen van een fotocamera geen overbodige luxe. In Horst en Helden loopt u namelijk de kans een kabouter tegen het miniatuurlijf te lopen. Een ouderwets bijgeloof zegt u? Zeg dat niet te snel; sommige dingen veranderen nooit. Ook niet in de reconstructiegebieden.

Gebieden in noord-Brabant:

Gebieden in Limburg:

2

3

4

5

6

3

4 1. Maas & Meierij

Leg

end

a Verhalen van boeren

Veranderend Land-projecten

Streekverhalen en legendes

P 8 Bij de pinken op de Horikse Hoeve

P 11 Minder broeders voor meer plezier

P 9 Het Groene woud

P 6 ossen (p)aaien bij oss

Met de fopzwam valt niet meer te spotten P22

P7ommetjes maken in het groen

De Meierij is het groene hart van de Brabantse stedendriehoek

‘s-Hertogenbosch, Tilburg en Eindhoven. Hier liggen nationaal

bekende natuurgebieden als de Kampina, de Loonse en Drunense

Duinen en De Geelders. Het landschap van de Meierij is een

prachtig mozaïek van landbouw- en natuurgebieden, afgewisseld

met kleine dorpjes.

Ook de Meierij is een door de overheid aange-wezen ‘Waardevol Cultuurlandschap’, waardoor extra geldstromen een impuls aan die kwaliteit geven. Maar de intensiteit van varkenshouderijen, boomteelt, en de uitgebreide pluimveeboerderijen, samen met de toenemende mobiliteit en nieuw-bouwbehoefte wringen met de kwaliteit.

De reconstructie, waarmee ook de Meierij werd ge-vraagd na te denken over de herinrichting van haar groene gebied brengt langzaam maar zeker lucht en vaak fraaie oplossingen. De Rijksoverheid beloonde de inspanningen van boeren, overheden en organi-saties dan ook door de hele Meierij te benoemen tot Nationaal Landschap Het Groene Woud.

De unieke Meierij heeft daarmee eigenlijk haar eigen ‘merk’ gekregen. En dat merk is groeiende. De Meierij kenmerkt zich door culinaire en toe-ristische streekproducten, door veel verschillende flora- en fauna die naast elkaar bestaan en door bijzondere streekverhalen, natuurlijke bebouwing en een gevarieerd landschap.

Een merk, dat riekt naar massa. En naar massa-toerisme. Niets is minder waar: nog niet ontdekt door de goegemeente kunt u tijdens ontelbare wandelingen nog steeds genieten van fraaie oude stadsgezichten of zoeken naar de restanten van de vroegere vestingen. En overal zorgen terrasjes voor de bekende Brabantse gemoedelijkheid. Proost!

‘s Hertogenbosch

Lig

gin

g

Maas en Meierij ligt in het hart van Brabant. Tussen Tilburg in het zuidwesten en Oss in het noordoosten, ontrolt zich een groene band van natuur- en cultuurlandschappen. ‘s-Hertogenbosch, provinciehoofdstad ligt centraal. De Maas vormt de natuurlijke grens in het noorden. In het zuiden grenst Maas en Meierij aan Dommel en Beerze.

1. Maas & Meierij5

Oss

Schijndel

Oisterwijk

Kaatsheuvel

Tilburg Son en Breughel

Drunen

6 1. Maas & Meierij

In de afgelopen zeventig jaar is gebleken dat Keent geen behoefte heeft aan het sneller afvoeren van het Maaswater. Er blijkt behoefte aan het bergen ervan, daarom worden de uiterwaarden verlaagd en wordt de meander weer opengelegd. Deze herinrichting van het rivierlandschap biedt unieke mogelijk-heden voor natuurontwikkeling. Zo wordt in Keent gepoogd ooibossen terug te brengen. Dat is een biotoop die zich met name voordoet langs rivieren. Wilgen en populieren komen voor dicht bij de waterkant, terwijl hardhout als eik, iep, es en kers op de iets hogere gronden voorkomen. Maar wilg en populier zijn bomen die niet oud worden. Het is ‘waaibomenhout’ dat veertig jaar oud wordt. In ooibossen krijgen juist de hardhoutige boomsoorten de kans zich te ontwikkelen. Dieren die profiteren van deze nieuwe natuur zijn onder andere de bever, aalscholver en de ooievaar. Maar de mooiste aanwinst in Keent zijn de twintig Schotse Hooglanders die zijn uitgezet in het stuk natuurgebied dat ontstaat nu de meander van de Maas wordt opgegraven. In dit moerassige gebied wordt het overtollige water ‘geborgen’ en ontstaat een wild stuk natuur.Thijs Kaspers, van het Brabants Landschap: ‘Er zijn op die vijfhonderd hectare grond maar twintig Hooglanders uitgezet. Dat zijn er te weinig om het hele gebied te laten begrazen, maar daar is over nagedacht! Als je te weinig vee op een te groot oppervlak uitzet, wordt niet overal even hard gegraasd. Dan ontstaat dus variatie in hoogte van je plantsoorten. Bovendien loopt vee in vaste paden die ze steeds automatisch een beetje verleggen. En omdat ze al wandelend hun behoefte doen, bemesten ze keurig het land.’Struinnatuur, dat is het einddoel van dit wonderlijke stukje moerasachtig Nederland. Straks is een moerassig ruigland ontstaan waar je tussen de harige oerossen kunt wandelen. En wanneer je dan tussen je oogharen door, op een meter of twee afstand van zo’n Hooglander staat en naar het water, de iepen en de ooievaars om je heen kijkt, waan je je terug in de prehistorie. En dat alles op een steenworp afstand van –heel toepasselijk– Oss.

Oorspronkelijk liep de Maas ten zuiden van Keent en vormde dan ook de grensrivier. Toen Keent in 1925 werd getroffen door een immense overstroming, werd tot drastische maatregelen besloten. In 1938 werd het meanderende deel van de Maas gedempt, waarmee Keent op de linkeroever van de ‘gekanaliseerde’ rivier kwam te liggen. Maar, berouw komt, zoals vaak, na de zonde.

Sta oog in oog met zo’n Hooglander en waan je terug

in de prehistorie

Ossen (p)aaien bij Oss

7

Zestienduizend hectare plattelandsgrond is in ruim vijfentwintig jaar tijd rondom Sint Oedenrode geruild en opnieuw verkaveld. Dat was nodig, want de wegenstructuur moest verbeterd worden, het land was te droog en de waterbeheersing moest worden aangepakt.

Boeren bezaten grond die versnipperd over kleine kaveltjes was, ver van de boerderijen. Bovendien wilde de gemeente het fietsen en wandelen stimuleren in het boerenlandschap. Hans Frumau is projectleider van de Dienst Landelijk Gebied en betrokken bij de reconstructie van de regio Sint Oedenrode. ‘Sinds 1987 zijn wegen en waterlopen aangepast. Waterschappen kunnen nu goed bij water komen dat de waterhuishouding van het gebied regelt. Voorheen moesten ze over de erven en landjes van boeren waarvoor ze telkens toe-stemming moesten vragen. Hekje open, hekje dicht, het was een heel gedoe. Door ruilverkaveling is dat nu beter geregeld. Duikers en stuwen zijn aan- gelegd waardoor de droogte van de grond is opgeheven. Boeren hebben grotere kavels gekregen die dichterbij hun boerderij liggen.’Ruilverkaveling is niet in alle gevallen even makkelijk en soepel verlopen. Wanneer een boer door ruilverkaveling ineens de beschikking kreeg over een stuk grond met een sloot, haag of rij bomen erop, was de behoefte vaak groot de sloot te dempen en te rooien ten behoeve van landbouw. Daar is regelmatig veel commotie door ontstaan en voor het behoud van waardevolle natuurelementen is hard gevochten door diverse partijen.Toch zijn de meeste mensen tevreden, aan het eind van deze grootste nationale ruilverkaveling. Vijfennegentig procent van het gebied is klaar en voldoet aan de eisen die de overheid stelt aan het landelijk gebied. Frumau: ‘Voorheen was een boerderij, met zijn grote silo’s en schuren vaak een ont-sierend element in het landschap. We hebben in twintig jaar tijd ontzettend veel groen geplant rond boerenbedrijven. Door al die erfbeplanting, poelen, hagen en bomen zijn de boerenbedrijven mooi ‘aangekleed’ in het landschap. Bovendien zijn delen land ‘vrij geruild’ van landbouw. Daar is dus alleen natuur.’Een mooi voorbeeld waartoe de ruilverkaveling geleid heeft is de ecologische verbindingszone over de A2 tussen ’s-Hertogenbosch en Eindhoven. Deze over de snelweg heen aangelegde natuurbrug is ontstaan doordat landbouwgrond vrij geruild is. Het biedt nu een natuurlijke thuishaven en een buffer tussen mens en natuur voor onder andere reëen en dassen. Op de langere termijn is het de bedoeling dat ook edelherten tot de dieren gaan behoren die zonder kleerscheuren de A2 kunnen oversteken.Laatste klus is het aanleggen van tien wandelroutes. Rondom geruilde kavels zijn stroken vrijgehouden waar de wandelpaden worden aangelegd. Straks kun je niet alleen fietsen door een groen ingericht boerenlandschap, maar kun je een ommetje maken langs schouwpaden, over onverharde weggetjes dwars door het boerenland en door zachte graspaden. Laarzen aan en genieten maar.

In het gebied zal de verdroging in grote delen worden tegen-gegaan door het aanbrengen van stuwen en door water in te laten vanuit het Wilhelminakanaal. In delen van het gebied waar wateroverlast een probleem vormt, worden maatregelen getroffen om de afvoer te ver- beteren. Langs verschillende waterlopen (meer dan 10 km.) wordt ruimte voor de natuur gecreëerd. Flauwe taluds worden gegraven, beplanting en voor- zieningen die ervoor zorgen dat de dieren veilig wegen kunnen passeren worden gerealiseerd.

Ommetjes maken

in het groen

Hekje open, hekje dicht: het was

een heel gedoe. Door ruilverkaveling

is dat nu beter geregeld.

Aan de historische ringdijk van St Michielsgestel ligt De Horzikse Hoeve. In deze boerderij uit 1796 woont alweer de derde generatie Van de Westelakens. Vooralsnog is er weinig veranderd voor deze boerenfamilie. Van opa op vader op kleinzoon is de melkveehouderij en de later gestarte bloembollen-teelt naadloos overgegaan van de ene naar de andere generatie. Maar de stad rukt op.

De buurman driehonderd meter verderop raakt wellicht over tien jaar zijn hoeve kwijt aan de vanuit ’s-Hertogenbosch oprukkende industrie. En tegen een onteigeningsbevel begin je niets. Gelukkig ligt de Horzikse Hoeve aan een voor de cultuurgeschiedenis belangrijke ringdijk, dus de Van de Westelakens maken zich vooralsnog niet druk.Sinds april 2007 is hun bloeiende boerenbedrijf uitgebreid met een Bed&Breakfast. Want toen eigenaar Leo van de Westelaken stopte met het fokken van jong vee, kwam de pinkenstal vrij. Na een rondje brainstormen werd besloten tot het gastvrij onderdak bieden aan recreanten en zakelijke klanten. En met succes; het Bed&Breakfast in de modern verbouwde pinken-stal loopt het storm. Fietstoeristen, wandelaars, dagjesmensen en de zaken-wereld boeken met regelmaat een kamer. Er is zelfs inmiddels een huwelijk gesloten op de 211 jaar oude boerderij!Ondanks de rustieke en romantische uitstraling die de hoeve kenmerkt, noemt Leo zijn boerderij absoluut geen Open Luchtmuseum. ‘Er wordt hier heel hard gewerkt. We hebben vijfenzestig melkkoeien die melk leveren voor onze afne-mer Campina. En zestien hectare leliebollenkwekerij voor de exportkwekers.’Daarnaast is de Horzikse Hoeve onderdeel van een conglomeraat van zes zogenoemde Hertogboeren. Dat zijn zes agrarische bedrijven die rond de stad gesitueerd zijn en die elkaar helpen en ondersteunen. Dat doen ze door onder andere samen een boerderijwinkel uit te baten, door recreatie in het buiten-gebied aan te bieden en elkaar daarin te stimuleren.De toekomst biedt veel kansen, volgens Leo Van de Westelaken. Regelmatig wordt hij benaderd door creatieve geesten die uitbreiding van de boerderij voor zich zien in de vorm van een restaurant, een hotel, een boerengolfclub. ‘Maar ik heb momenteel heel veel personeel in dienst’, zegt hij, ‘dus ik wil geen grote financiële risico’s nemen. De zaken gaan goed, kansen pakken kan ik altijd nog. Bovendien: een dag heeft nog steeds maar vierentwintig uur.’De mensen die Van de Westelaken graag op zijn erf ontvangt zijn dagjes-mensen, fietstoeristen, zakenmensen en recreanten die koeien van dichtbij willen zien. Van de Westelaken zelf geniet van het ondernemer zijn in al dat groen. Zijn ouders wonen bij hem op het erf en zijn zus baat samen met hem het Bed & Breakfast uit. De stad? Die is nog ver genoeg weg. Zolang Van de Westelaken letterlijk en figuurlijk bij de pinken blijft, is er niks aan de hand. Komt dat zien!

www.horziksehoeve.nl

Bij de pinken op de

Horzikse Hoeve

8 1. Maas & Meierij

Er is inmiddels zelfs een huwelijk gesloten op de

211 jaar oude boerderij!

Veel verschillende kleinschalige biotopen bestaan er bovendien vreedzaam naast elkaar. Dankzij de herinrichting door onder andere reconstructiegelden biedt het straks een thuis aan zeldzame vogels, boommarters, ooievaars, edelherten en boomkikkers.Aan de rand van Best heeft Frans van Beerendonk een aardbeienkwekerij. Niet alleen houdt deze boer zich letterlijk met zijn grond bezig, ook figuurlijk poot hij stevig aan. Hij zit in maar liefst drie platforms waarmee Het Groene Woud te maken heeft; dat van het Nationaal Landschap, van De Reconstructie en dat van Innovatie. Nodeloos te zeggen dat er pogingen zijn van deze drie platforms, die elkaar in veel delen overlappen, één inspraakorgaan te maken met een eenduidige visie op het hele gebied. Tot het zover is houdt Van Beerendonk zich voornamelijk bezig met de branding van Het Groene Woud, zodat ondernemers er meer perspectief krijgen. Dat gebeurt door diensten, voedsel en recreatie aan te bieden als een Groenewoud-dienst. Kleine produ-centen of ondernemers die het Groenewoud-keurmerk willen, moeten voldoen aan criteria die bijdragen aan de instandhouding en de verbetering van de kwaliteit van het landschap.Van Beerendonks bedrijf is uiteraard gekwalificeerd is om het Groenewoud-keurmerk te dragen. Zijn kwekerij is zodanig ingericht dat het past bij de omgeving; zijn aardbeien zijn bijvoorbeeld op 1.25 meter boven de grond gehuisvest.Voordeel daarvan is, dat het werken aangenamer is omdat bukken niet meer hoeft. En omdat de aardbeien niet in de bodem rusten, zijn pesticiden overbodig, heeft Van Beerendonk meer zicht op het ongedierte en wordt de grond niet ziek.Gelooft u het niet, dat aardbeien hoog en droog in stellingkasten kunnen wonen? Dan mag u zelf ten alle tijden komen kijken. Loop maar achterom, de deur is open en er staat altijd een voorraad aardbeien die te koop is. Een caissière is er niet, wel staat er een mandje wisselgeld. Selfservice zoals dat alleen nog maar op het platteland kan. Toch kent ook deze idylle een schaduwzijde; de gemeente heeft bouwplannen met de grond waarop Maatschap Van Beerendonk haar zoete waren teelt. Dat betekent dat het bloeiende bedrijf op den duur wellicht moet wijken voor de oprukkende stad.Reden te meer om heel snel een kijkje te komen nemen.

www.hetgroenewoud.com/Maatschap Van Beerendonk

Het als Nationaal Landschap aangewezen gebied tussen Tilburg, Eindhoven en ’s-Hertogenbosch is aan het uitgroeien tot een van de meest natuurrijke gebieden van Nederland. In dit ‘Het Groene Woud’ gaan natuur- en cultuurhistorisch erfgoed hand in hand met recreatie. Bedoeld als recreatiemogelijkheid voor de drie grote steden waaraan het grenst, biedt het ook Randstedelingen de mogelijkheid te toeren per fiets, auto of benenwagen. Nergens in Nederland vind je zoveel verschillende landschappen bij en naast elkaar. Van beekdalen tot droge heidegrond: Het Groene Woud heeft het allemaal.

Het

Groene Woud

Een caissière is er niet, wel staat er een mandje

wisselgeld

9

10 1. Maas & Meierij

Met de fopzwam valt niet meer te spotten

Om de uniciteit van dit landschap in stand te houden werd gezocht naar activiteiten die hun geld opbrengen maar vooral goed passen bij de bestaande inrichting ervan. Wie boom zegt, zegt bos, zo was de gedachte. En wie bos zegt, zegt paddestoel. In de Schijndelse bossen is dan ook een uniek project gestart; eetbare paddestoelsoorten worden er vermeerderd en nieuwe soorten, zoals de populierenboleet en zelfs de truffel worden er uitgezet. Dat gaat heel eenvoudig; door schimmels aan te brengen op de boomwortels. Een kind kan de was doen. Maar rendabel is het!Eigenaren van percelen waar populieren op staan kunnen op deze manier namelijk op eenvoudig wijze veel rendement halen uit hun bebossing. De marktprijzen van eetbare paddestoelen zijn hoog, om nog maar te zwijgen van de prijs van de truffel. Dit ‘zwarte goud’ levert namelijk honderden euro’s per kilo op.Restaurants uit Schijndel, Sint-Oedenrode, Best en Boxtel zijn inmiddels afnemers geworden van onder andere de boleten, zwammen en truffels. Zo is van een onrendabel stuk landschap een winstgevende plattelands- economie gemaakt. En dat mag een wonder heten voor een gebied waarvan het vijfjaarlijkse onderhoud aan de niet meer winstgevende populieren enkele jaren geleden nog duurder was dan het aanbieden van de bomen als kaprijp aan de papierindustrie.Wethouder Ger Wouters van Schijndel zei het al bij de start van het project, in 2005: ‘Je kunt van de eigenaren van bomen niet verlangen dat zij hun bomen blijven onderhouden en herplanten, als elke boom geld kost’. Eigenaren van populierenweides, een paddestoelenkweker, horeca en handel sloegen dus ook de handen ineen en entten vanaf 2005 speciale schimmels op de populierenweides. Dankzij de komst van de populierenboleet, de truffel en –nota bene– de fopzwam, is de waarde van de tot voor kort als afgeschreven beschouwde bomen inmiddels sterk vergroot.Bijzonder, want waar hoor je nou nog eens dat een hardnekkige schimmel een deel van het Brabantse platteland tot goudkust heeft gemaakt?

De omgeving van Schijndel is rijk aan populieren en wilgen. Langs de straten staan lange rijen popu-lieren, rond sloten staan knotwilgen in het gelid en de weelderige zilvergroen geschakeerde populier-weides zijn karakteristiek voor het landschap van de Meierij. Niet voor niets; dit unieke landschap is ontstaan omdat de bomen gebruikt werden voor de lucifer-, klompenmakers- en triplexindustrie. Maar nu de afgelopen jaren veel minder lucifers en triplex werd afgenomen door de groothandel en ook beduidend minder werd geklompendanst in Nederland, leek dit unieke bomenlandschap nog slechts tot nut te hebben het voorbijkomend verkeer vriendelijk en frivool toe te wuiven.

Hoe een hardnekkige schimmel een deel

van het Brabantse platteland tot goudkust maakt

11

Zestienhonderd mensen per jaar komen letterlijk ‘mee-leven’ met de nog negen minderbroeders die het klooster rijk is. Broedergardiaan Fer: ‘Onze gasten doen mee met onze dagorde; ze staan met ons op, bidden, gebruiken de maaltijd, doen mee met vieringen en gebedsdiensten. Tussendoor hebben ze veel tijd voor zichzelf. Om te wandelen, te lezen in onze bibliotheek, te schrijven in hun dagboek of voor een gesprek met een broeder’. Veel mensen verwachten een In The Name Of The Rose-achtige kloosterorde aan te treffen, bestaande uit kale, dikbuikige, vileine broeders. De werkelijkheid is aangenaam verrassend. Broeder Fer: ‘We beschikken over drie auto’s en heb-ben alle negen een computer op onze kamer. Wat mensen als heel prettig er-varen, is ons heldere leefritme. Wij drinken bijvoorbeeld ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds koffie. Terwijl de moderne mens de hele dag door aan het grazen is en voortdurend eet en drinkt. Die vaste tijden voor vaste dingen worden als prettig ervaren. Bij het gebed zijn we met zeventien mensen samen en zijn we tien minuten helemaal stil zijn. Mensen vinden dit silentium een verkwikkende ontdekking.’Het klooster helpt niet alleen te onthaasten door rust en stilte te bieden, ook zijn er mensen die hun gebed verhoord weten. Broeder Everardus Witte, die in 1950 stierf, heeft een grafkapel bij het klooster. Deze broeder was bij leven een man van gebed en heeft veel met en voor mensen gebeden. Zijn grafkapel is een bedevaartsplek voor iedereen die hulp van hogerhand behoeft. Nog dage-lijks stoppen gelovigen hun op briefjes geschreven gebedsintenties in de handen van het stenen beeld van de broeder, in de hoop dat hun gebed verhoord wordt. En dat gebeurt, tot op de dag van vandaag.Broeder Fer kan het niet verklaren. ‘Ik geloof in het vertrouwen van de mensen en ik geloof dat het psychologisch goed is wanneer je je hart uitstort. Daarbij denk ik ook dat vanuit de Hemel hulp kan komen. Dat is een kwestie van je eraan overgeven, aan die gedachte. En of je gebed nou wel of niet verhoord wordt; die kapel is een klein toevluchtsoord’.Alleen daarom al is het Megense klooster de moeite waard. Want van toevluchtsoorden kun je er niet genoeg hebben, in een hectische wereld.

www.franciscanen.nl

Minder broeders voor meer plezier

Al bijna vier eeuwen bidden, werken en zorgen de minderbroedersfranciscanen vanuit het Megense klooster voor elkaar en voor de mensen uit de verre omgeving. Van heinde en verre trekken geïnteres-seerden naar de regio om in het klooster het leven van de minderbroeders mee te maken en stilte en rust te vieren. Mensen op zoek naar zin en betekenis komen naar deze oase van rust. Hier krijgt hun ziel de kans hun in de vijfde versnelling levende lichaam weer ‘in te halen’.

We beschikken over drie auto’s en hebben alle negen een computer

op onze kamer.

12 1. Maas & Meierij

Ontdek het zelf! Natuurgebieden

Het Groene Woud. ☛ Een ambitieus ‘groenproject’ van in totaal 7.500 ha, be-staande uit bossen, moerassen, heide en agrarisch cultuurlandschap.

Natuurgebied De Moerputten. ☛ Hoog en droog door het veen. In 2006 is de unieke spoorbrug gerestaureerd, niet voor gebruik door treinen maar voor de wandelaars. Dit unieke wandelpad leidt over het industriële erfgoed, van ’s-Hertogenbosch naar Vlijmen.

Het natuurgebied Bossche Broek ☛ is een van de belangrijkste weidevogelge-bieden van Brabant. Hier vind je nog oude zandpaden, waarop je even de drukte van de stad kan vergeten.

Natuurgebied Haanwijk ☛ kent park-bossen met eeuwenoude bomen, historische dijkjes en de kenmerken van een beekdal-landschap waar u heerlijk kunt wandelen en fietsen.

Unieke bezoekjes, ook voor Kids

Landgoed De Vrije Kip » . Neem een kijkje in de kippenstallen! Zie hoe de kippen het hier en buiten naar hun zin hebben. Zij zullen U met warme belang-stelling ontvangen! Zie www.maashorstboeren.nl.

Het Natuurcentrum Slabroek. » Gevestigd in een oude boerderij en gelegen in natuurgebied De Maashorst. U kunt hier terecht voor informatie over wandelingen, fietstochten, flora en fauna. Zie www.slabroek.nl.

Meierijsche Museumboerderij. » Sinds 1976 is de boerderij in dienst als museum en voert deze ons terug naar het leven, werken en wonen van de boer op de schrale zandgrond van de Meierij. Zie www.museumboerderij.nl.

Natuurtheaters Hoessenbosch »(Berghem) en De Kersouwe (Heeswijk-Dinther). Beide natuurtheaters staan bol van schitterende diverse voorstellingen voor het hele gezin. Voor het totale pro-gramma kunt u kijken op www.hoessenbosch.nl / www.kersouwe.nl.

Museum Bevrijdende Vleugels. » Best. Een compleet museum over de oorlogs- jaren in de omgeving. www.wingsofliberation.nl.

Wandelroutes

De gebieden Maas en Meierij •kennen vele wandelroutes, maar-liefst 16 stuks. Deze leiden u langs de mooiste plekjes van Noord-Brabant en zijn los of in verzamelmapje verkrijgbaar bij de Regio VVV in ’s-Hertogenbosch.

Kinderspeurtocht ’s-Hertogen-•bosch, samen met Moeras de Draak gaat u met uw kinderen op speurtocht door ’s-Hertogenbosch. Tijdsduur +/- 1 uur, leeftijd 5-10 jaar en inclusief gratis ijsje bij IJS & ZOPIE!

Vestingwandeling,• een unieke wandeling langs de fascinerende vesting-werken en vestingwallen van ’s-Herto-genbosch, tijdsduur +/- 2 uur.

De Paleiskwartierwandeling• laat u zowel de historische binnenstad als het moderne paleiskwartier van ’s-Hertogen-bosch zien. Tijdsduur +/- 2 uur.

Nieuwe Heideroute; • De wande-ling start bij het Oude Meer, een fraai heidegebied. Even verderop kunt u een bezoek brengen aan museum Bevrijdende Vleugels, dat een overzicht geeft van de Tweede Wereldoorlog. De Nieuwe Heide, het natuurgebied waaraan deze route haar naam dankt, is een bosgebied met naaldbomen en vennen.

13

Streekproducten & achter de schermen

Maashorstboeren . Het grote natuurge-bied de Maashorst is gelegen in de gemeen-tes Bernheze, Uden en Landerd en Oss. Het is de leef- en werkomgeving van burgers en veel agrariërs. Zij nodigen u uit om een kijkje te nemen in hun fascinerende bedrij-ven. Zie www.maashorstboeren.nl.

Hertogboeren , In het najaar van 2005 besloot een zestal agrariërs zich te vereni-gen en hun bedrijven open te stellen voor een ieder die daarin geïnteresseerd was. U kunt speciale arrangementen boeken en Bourgondisch Brabant ‘op en top’ ervaren! www.hertogboeren.nl.

Toeristisch informatiecentrum Ravenstein “Het Bastion”. Verkoop van Ravensteinse jam, fiets- en wandelroutes. Ook zijn er regelmatig nieuwe exposities te bezichtigen over Ravenstein en haar omge-ving. Zie www.toerismeravenstein.nl.

Voor klompen moet je in Best zijn. Vroeger zaten hier veel ambachtelijke klompenmakers, vanwege de vele populie-ren. Bij Klompenmuseum Best zie je hoe ze gemaakt worden. www.klompenmuseumdeplatijn.nl.

U kent ze wel, de streekproducten. Wat te denken van Boxtelse moppen, de Dungense kip, de Drunense slof en de Haarense struif. Maar ook de Oirschotse primeur, de Udenhoutse broeder en natuur-lijk de Bossche bol. Het lijstje is echter niet compleet, want er bestaan streekproduc-ten als bier uit Schijndel, de Loonse hap uit Loon op Zand, forellen en geitenmelk uit Biezenmortel. Een rijtje dat zeker niet compleet is. Daarbij komt dat met enige regelmaat zich nieuwe streekproducten aandienen. Kortom, streekproducten zijn erg in trek!

Meer informatie

vindt u op

www.zobrabant.nl

Bed & Breakfast De Oude Pastorie, ✻✻

Macharen. Voel je thuis in het rijksmonu-ment van 1834, zij het voor een kort bezoek aan de galerie en theetuin, of voor een langer verblijf als gast van deze Bed & Breakfast. www.deoudepastorie.eu.

Camping De laurenshoeve,✻✻ Dieden. Geniet van de Brabantse cultuur op de minicamping/groepsaccommodatie in een van de vele kerkdorpjes van Ravenstein. www.laurenshoeve.nl.

Hotel De Weverij,✻✻ Oss. Het viersterren hotel de Weverij en het in februari 2002 met een Michelinster bekroonde restaurant Cordial zijn gesitueerd in de voormalige weverij van Bergoss te Oss. Met Brabantse gastvrijheid in combinatie met de topkwa-liteit van onze keuken garanderen wij u een zorgeloos verblijf. www.deweverij.nl.

De Stadsherberg De Keurvorst, ✻✻Ravenstein. Is al sinds 1794 befaamd als stadsherberg en trekt al eeuwen lang heel tevreden gasten. Midden in het centrum van het Brabantse vestingstadje Ravenstein staat dit rijksmonumentale pand. www.keurvorst.nl.

Goei Kamer De Hagelaar,✻✻ Best. Geniet van het betere, sfeervolle, boerenbed. www.dehagelaar.nl.

Hotel Restaurant La Sonnerie,✻✻ Son. Logeren in een oud klooster, heel sfeervol. www.sonnerie.nl.

Leuk verblijven

Fietsroutes

De regio Maas en Meierij is uitermate •geschikt voor de meest prachtige fiets-tochten door dorpen, steden natuur-gebieden. Bij de Regio-VVV Meierij & Noordoost-

Brabant te ’s-Hertogenbosch vindt u een groot aantal

fietsroutes. Deze variëren van 15 t/m 35 kilometer.

Tevens zijn er gidsen met lange afstandsroutes

Leg

end

a Verhalen van boeren

Veranderend Land-projecten

Streekverhalen en legendes

14 2. Peel & Maas

P 20 Blije biggen

P 17 De vlechten van Caesar

P19Van de hel naar de hemel

P 21 De blakende Blakterbeek

Van oude dingen, die niet voorbijgaan P16

P 18 Groeien in het groen

De Peel was eeuwenlang een moeras- en veengebied dat de

natuurlijke grens vormde tussen de provincies Brabant en

Limburg. Aan weerszijden van dat zo ondoordringbare hart van

de Peel waren kleine boerenbedrijven. Het leven was er arm maar

de omgeving bood voedsel waarmee smakelijke toepassingen

mogelijk waren: het fruit, de bosvruchten, het kleine wild en de

vele kruiden staan dan ook nu nog op de menukaart van De Peel.

En net als vroeger zijn er in dit voormalige turf-gebied ook nu nog mysterieuze natuurgebieden, maar sinds het begin van de twintigste eeuw zijn delen van het gebied ontgonnen. Daar zijn boeren begonnen aan een beter bestaan en groeiden zij uit tot de huidige agrarische ondernemingen.

Toeren op de fiets door dit deel van het Brabantse Land is genieten. Het Land van Peel en Maas is bedekt met een netwerk aan fietsroutes waarvan de mooiste door middel van ‘knooppunten’ aan elkaar zijn gekoppeld. Het aantal zelf samen te stellen routes is daardoor onbeperkt. En dat is de moeite waard, want nergens in Nederland is zoveel variatie aan landschappen te vinden,

zoals heide, akkers, bossen en vennen. Al wandelend laat dit Land van Peel en Maas zich ook prima ontdekken. Honderden uitgezette wandelroutes bieden voor elk wat wils. Vanuit het bezoekerscentrum van Nationaal Park De Groote Peel in Ospel, voeren ze bijvoorbeeld dwars door De Peel, waar je de befaamde knuppelbruggetjes nodig hebt om het moeras of de turfgaten over te steken. En waar je ook loopt of fietst: overal vind je overblijfselen van de rijke cultuurhistorie, die zo kenmerkend was voor deze streek. De kastelen, landhuizen, molens en ruïnes zijn er talrijk.

Het Land van Peel en Maas is een ontdekking waard; neem de tijd en kijk je ogen uit.

Grave

Lig

gin

g

Peel en Maas heeft het Brabantse deel van de Peel als hart en de bocht in de Maas als noordgrens. In het zuiden ligt stedelijk centrum Helmond. De unieke natuur van Peelstreek wisselt zich af met landbouw, bijvoorbeeld bij Deurne in het oosten. In het noorden, bij Cuijk en Grave begint het rivierlandschap.

2. Peel & Maas

Cuijk

Boxmeer

Someren

Veghel

Mierlo

15

Zeeland

Deurne

16 2. Peel & Maas

Van oude dingen, die niet voorbijgaan

De Snelle Loop kent een roerige geschiedenis. In de Middeleeuwen al was het de plaats waar dorpsruzies –waarvan er een in moord, de ander in een gijze-ling ontaardde– werden uitgevochten. De meeste ruzies hadden het gebruik van de waterloop als inzet. Zelfs dieren mengden zich in de twist. Gemertse koeien namen de Snelle Loop wel heel letterlijk en staken zo snel hun hoeven ze konden dragen en met groot gemak de waterloop over om aan de overkant van de grens het altijd groenere gras bij de buren in Aarlese en Beekse weiden weg te grazen. Om verdere moord en doodslag te voorkomen werd een prag-matische oplossing bedacht: er werd gewoonweg een tweede loop gegraven. Door de komst van deze Walgraaf, die zo gegraven werd dat hij van de Snelle Loop werd gescheiden door een wal, werd de strijdbijl dan eindelijk begraven.In 1947 was de rust zodanig weergekeerd dat besloten werd de Snelle Loop en de Walgraaf weer samen te voegen. Die nieuwe Snelle Loop vormde het grensgebied tussen de beide gemeentes. Ideaal zou je zeggen. Geen slapende honden wakker maken. All is well that ends well. Maar nee: de reconstructie bracht andere plannen en daarin paste het weer opgraven en in ere herstellen van de historische loop van die felbetwiste wetering. Die vernieuwde Snelle Loop is in 2005 officieel geopend. Daarbij werd ook een wandelbrug over het water, die beide voormalig twistende buurgemeenten met elkaar verbindt, in gebruik genomen.Er zijn plekken in het water aangelegd waar vissen makkelijk kunnen passeren; door een trapsgewijze omleiding kunnen die nu via de voormalig gedempte loop naar een nieuw gebied. Als ze hun kleine vissenkopjes boven water steken, zouden ze de Schotse Hooglanders kunnen zien die het gras in de naastgelegen weilanden kort houden. In ecologische verbindingszones krijgen planten de kans tot bloei te komen. W. Renders, lid van de regionale reconstructiecommissie Recreatie en Toerisme stelt met trots: ‘We hebben een nieuwe snelweg voor beestjes in dit gebied. En wandelaars hebben een mooi binnendoortje tussen beide gemeenten’. Komt dat zien!

Dat een eeuwenoude ruzie uiteindelijk zelfs reconstructieplannen ten goede komt, vertelt het verhaal van de gemeenten Gemert-Bakel en Laarbeek. Inzet van een honderden jaren durende twist was waterloop de Snelle Loop. Deze is deels als natuurlijke wetering ontstaan, maar ook dankzij graaf-werkzaamheden in de Middeleeuwen. Toen werd de ‘Snelle Loop’ namelijk gekanaliseerd en was hij bedoeld als grensafscheiding tussen Gemert en haar naburige dorpen.

De reconstructie maakte een einde

aan een eeuwenoude ruzie

17

Deze vlechtheggen zijn belangrijk, omdat ze een aantal bewoners huisvesten van wie het voortbestaan afhankelijk is van dat ingenieus gevlochten groen; de grauwe klauwier, de uil en de das. Zoals veel tradities was ook het kunstig vlechten van heggen aan verval onderhevig. Tot 2004 waren nog maar een honderdtal vlechtsporen in de gehavende Maasheggen te vinden.Boosdoeners waren de introductie van prikkeldraad, schaalvergroting van de landbouw en de ruilverkaveling. Dat alles leidde tot het verdwijnen en beschadigd raken van de meeste vlechtheggen. Bovendien vonden veel boeren die stugge jongens maar lastig; ze stonden in de weg en vergden veel onderhoud omdat ze ondoordringbaar moesten blijven. Hoe vernuftig die door mensenhanden gevormde hagen waren, had Julius Caesar ruim drieduizend jaar geleden ook al ontdekt. Hij schreef het volgende over dat in Holland zo ingenieus in elkaar grijpen van takken van heggen; ‘Deze mensen hakken dus jonge boompjes om −echter zonder ze geheel door te hakken− buigen ze en vervlechten de in de breedte groeiende takken, voegen doorn- en braam-struiken ertussen en zijn zo in staat deze heiningen tot een verschansing als een muur te vormen, zodat men er niet alleen niet door kan dringen, maar er zelfs niet doorheen kan kijken’.Het verdwijnen van de Maasheggen door de moderne tijd door was geen optie; dat betekende een verarming voor de natuur- en cultuurhistorie in het gebied.In de winter van 2004-2005 is dan ook begonnen met het herstel van dit wonderlijke en eeuwenoude Hollandse gebruik. De heggen worden hersteld en het heggengebied wordt zelfs uitgebreid. Tienduizenden nieuwe ‘vlechtsporen‘ worden uitgezet en bomen gesnoeid en geknot. Door de uitbreiding van het gebied worden recreatiemogelijkheden voor fietsers en wandelaars vergroot. Paden en wegen worden verbeterd en een recreatief centrum vormt de slagroom op de taart voor wie de Maasheggen van veraf of van dichtbij wil bewonderen. Ze staan evenwijdig aan de rivier, of juist loodrecht op de stroom in hun eeuwenoude patroon. In het voorjaar staan de mei- en sleedoorns massaal in bloei, in de winter kleuren de bessen het gebied groen. Maar welk jaargetijde het ook is; als je op je hurken door zo’n haag probeert te turen waan je je heel even Julius Caesar. Inderdaad; een muur van natuurlijk vlechtwerk. En geen vijand in zicht. All is quiet on the Western front.

Tussen Boxmeer en Cuijk is een zeldzaam verschijnsel aan een comeback begonnen. Hagen waarin meidoorns domineren –de zogenoemde Maasheggen– scheiden daar als vanouds de percelen gras- en bouwland. Daardoor ontstaan ‘groene kamers’ die het landschap haar unieke uiterlijk geven.

De vlechten van Caesar

De gevlochten Maasheggen scheidden vanouds de percelen gras-

en bouwland

18 2. Peel & Maas

De nieuwe eigenaresse Petra Gielen begon met frisse moed aan haar plannen om van de voormalige veehouderij een kruidentuin annex zorgboerderij op basis van natuurgeneeswijzen te maken.Maar ondanks het feit dat haar concept naadloos in de reconstructie leek te passen, kwamen de bouwvergunningen maar niet rond. En geen vergunning betekent geen hypotheek. De eis van de gemeente dat de drie aanwezige stallen gesloopt moesten worden −kosten: drie ton− zette Gielen met de rug tegen de muur. Gelukkig versoepelde de gemeente na twee jaar haar starre beleid. De boerderij mocht worden verbouwd en voor de sloop van de stallen kreeg Gielen vijf jaar de tijd. Dat gaf lucht. In de tweehonderd jaar oude boerderij kwam een zwembad waar mensen met overgewicht en amputaties onder begeleiding kwamen zwemmen. Eigenhandig transformeerde Gielen vervolgens de verwaarloosde weide tot een gigantische kruidentuin. In het daarna verrezen logeercentrum, de kinder-boerderij, de speeltuin, de recreatiezaal −die te huur is voor vergaderingen teambuildingsdagen, workshops en regelmatig door de destijds zo kritische gemeente wordt gehuurd− de kas, de Oranjerie, het theehuis en de winkel werken mensen met een verstandelijke handicap.Waar begin deze eeuw ziekte en dood heersten, zijn nu dieren om te aaien, paarden om op te rijden, is een kruidentuin met tientallen soorten in- en uitheemse kruiden. In de winkel zijn door de medewerkers vervaardigde kleur-rijke mozaïektafels en memoborden te koop. Bovendien kun je in het theehuis een familie-uitje houden of in je eentje of samen genieten van zelfgemaakte kruidenthee en soep, zelfgebakken broodjes, taarten en cake.Wie de hoeve bezoekt kan zich onmogelijk voorstellen dat pas zes jaar geleden het terrein bestond uit een vervallen boerderij waarvan het dak een mengeling van boomstammetjes, gaas en hooi was en waar gierputten met elk een halve meter mest nog deel uitmaakten van de vloeren van huis en stallen. Het is de moeite van een wandel- of fietstocht waard, om deze bijzondere plek waar bijzondere mensen werken met een bezoek te vereren. De zorg-boerderij is 5 dagen in de week geopend, van maandag tot en met vrijdag van 9.00 tot 16.00 uur. Een consumptie is verplicht.

www.kruidenhoeve.com

Groeien in het groenIn Milheeze woedde, op de plek waar nu ontspanningoord ‘De Kruidenhoeve’ staat, in 1999 de varkenspest. Het bedrijf werd datzelfde jaar geruimd en de boer verkocht zijn uit 1800 daterende boerderij met pijn in het hart.

De verwaarloosde weidewerd tot een gigantische

kruidentuin getransformeerd

19

Van de hel naar de hemel

In Wanroij staat een molen met op beide flanken een grote ster. Echte Wanroijers noemen dit maal-werktuig dan ook De Ster, toeristen vragen naar de Hamse Molen. Echt mislopen kun je hem niet; in Wanroij zie je, waar je ook bent, van ver de wieken al de lucht in steken.

De Ster heeft niet altijd in Wanroij gestaan. De molen is in 1811 gebouwd op het Hamse Veld nabij het dorp waar ze meer dan anderhalve eeuw zou staan. De komst van een molen bij Wanroij was destijds fantastisch; de bewoners hoefden niet meer voor het malen van graan naar dorpen in de buurt, waar ze heen moesten met paard en wagen over slecht begaanbare wegen. De Ster bracht in 1811 dus luxe en comfort. Ook in de Tweede Wereldoorlog, met haar voedselschaarste, bleek de molen in het laatste oorlogsjaar een zegen voor de Wanroijse bevolking. De toenmalige mulder Reijnen maalde in die hongerwinter vooral ’s nachts, om controleurs te ontlopen.Na meer dan honderdvijftig jaar onafgebroken malen begon de Hamse Molen echter tekenen van verval te vertonen. Met geld van het toenmalige ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen werd hij eigenhandig door eige-naar H. Reijnen senior gerestaureerd.Het verval liet zich echter niet definitief wegrestaureren; omdat de molen steeds minder werd gebruikt vanwege de komst van een elektrische graan-maalderij, stond ze vijftien jaar later alweer op instorten.Opnieuw werden pogingen ondernomen De Ster te restaureren. Door onvoorziene omstandigheden ging de restauratie niet door. Op 3 juli 1974 zakte ze De Ster van pure verwaarlozing in elkaar. De ravage was enorm. Nog bruikbare onderdelen van de molen werden opgeslagen in de gemeentelijke opslagplaats en Rijk, Provincie en gemeente sloegen de handen ineen om dit unieke cultuurmonument te herbouwen. De plaatselijke commissie van de ruilverkaveling Wanroij was zo vriendelijk de gemeente een perceel toe te wijzen dat enkele honderden meter van de plaats verwijderd was waar de ingestorte molen had gestaan.In 1978 werd de molen herbouwd en sindsdien wordt ze goed onderhou-den. De Ster is uniek, want het is de enige gesloten standerdmolen met drie verdiepingen in Nederland. Wie in het binnenste van dit altijd ademende dier wil kijken, is op bijna alle zaterdagen welkom. Als je helemaal omhoog klimt naar de maalzolder, ga je regelrecht naar de hel. En hoewel dat minder pro-zaisch klinkt dan het is −de hel is gewoonweg de de put waar de molenas in draait− ook dat is uniek. Want waar je normaliter afdaalt naar de hel, bevindt die zich in Wanroij juist op weg naar de hemel. En waar op de wereld bestaat dat nou?

www.dehamsemolen.nl

Als je helemaal omhoog klimt naar de maalzolder,

ga je regelrecht naar de hel

20 2. Peel & Maas

Blije biggenToen de varkenspest in 1997 huishield in De Peel, was Rooijakkers een van de relatief gelukkigen wiens bedrijf niet geruimd hoefde te worden. Wel brak een moeilijke tijd aan; wegens het vervoers-, inseminatie- en productieverbodkon Rooijakkers niets meer met zijn have. Hij voederde ze en hield ze in leven. Maar de kosten schoten omhoog.Twee jaar later besloot hij dan ook tot een verandering. Zijn tot dan toe gemengde bedrijf dat bestond uit kleinschalige varkensteelt en een even klein-schalige melkvee-tak, moderniseerde hij tot een grootschalige varkensfokkerij.In 2000 werd een nieuw buitenverblijf voor de zeugen gebouwd. Met vooruit-ziende blik hield Rooijakkers daarbij al rekening met milieu- en welzijnseisen die vanaf 2013 verplicht zullen worden. Zijn varkens worden diervriendelijk gehouden.Dat betekent dat drachtige zeugen een kraamhok van stro hebben en dat er voerstations zijn zodat de varkens elk moment van de dag kunnen eten. Bovendien is een systeem aangelegd om de ammoniakuitstoot in de stal-len te verminderen en liggen zeugen met hun pasgeboren biggetjes op een zogenaamde balansvloer die voorkomt dat de kleintjes worden doodgedrukt. Biggen die nog drinken bij de moeder liggen in verwarmde kisten. Rooijakkers: ‘Sommige mensen denken dat ik een biologische varkensboerderij heb, zo mooi en prettig vinden ze het hier. Maar dat is niet zo, mijn varkens lopen bijvoorbeeld niet buiten. Wel ben ik een diervriendelijk bedrijf. Mijn varkens worden goed verzorgd en zitten in prima omstandigheden hier. Het is geen varkenshotel, maar dat hoeft ook niet. Zo lang ze gezond en levenslustig zijn, is het goed.’De ontwikkeling van zijn bedrijf is een heel verschil met de vorige eigenaar. Rooijakkers vrouw is geboren op het erf waar voorheen haar ouderlijk huis, de boerderij van haar vader stond. Dat oude woonhuis is afgebroken en ervoor in de plaats kwam een gloednieuwe moderne boerderij. Veel is veranderd, in de jaren dat zijn schoonvader boer was. Er zijn meer regels, meer wetten en er bestaan meer randvoorwaarden waaraan boeren moeten voldoen. Maar die regelgeving komt uiteindelijk het bedrijf, de dieren en ook u ten goede. Want zeg nou zelf; waar in Nederland kun je op elk willekeurig tijdstip van de dag zonder afspraak en helemaal gratis een stal binnenstappen, waar je het zachte geknor en de zoet-zoute geur van varkens kunt opsnuiven, zo lang je maar wilt?

In Aarle Rixtel kunnen burgers en buitenlui elke dag van de week onuitgenodigd binnenlopen bij varkensboer Maarten Rooijakkers. Rooijakkers, die samen met zijn broer op twee locaties in Aarle Rixtel een varkenshouderij bezit met maar liefst 5300 dieren doet niet moeilijk; iedereen die zijn zeugen, beren, en biggetjes wil bekijken of aaien, is welkom.

Bij de familie Rooijakkers kun je varkens

knuffelen zolang je maar wilt

21

De blakende

Blakterbeek

Beste bewijs dat de opzet geslaagd is, zijn de kleine modderkruiper en de riviergrondel. Deze twee –in tegenstelling tot wat hun namen doen vermoe-den– prachtige vissoorten, hebben sinds de herinrichting van de beek hun thuis gemaakt.Inge Janssen, ecologe bij Waterschap Peel en Maasvallei, de organisatie die de herinrichting van de waterloop van de beek op zich nam: ‘We waren erg blij met de ontdekking dat die vissoorten in de Blakterbeek zitten. Het leuke is ook dat de eerste exemplaren ‘jonkies’ waren, die dus in de beek geboren moeten zijn. Dat geeft aan dat de beek zich weer op een natuurlijke manier ontwikkelt, na alle grootschalige ingrepen tijdens de uitvoering. Waarschijnlijk zijn de vissen via de Groote Molenbeek hier terecht gekomen. Door het nieuwe, slingerende profiel en de aanplant van bomen, waaronder knotwilgen past de beek nu goed bij het landschap. Alles staat mooi te groeien en te bloeien. Mensen uit Sevenum hebben zich verenigd tot de Groen Groep. Zij onderhouden de beekranden. En dankzij de inzet van schapen ‘maait’ de Groen Groep het gras langs de beekloop!’.Niet alleen voor vissen en vrijwilligers is de heringerichte beek een voordeel. Want was de kanalisering van de beek van oorsprong gericht op het zo snel mogelijk afvoeren van overtollig regenwater, het effect was negatief op het grondgebied waarlangs de Blakterbeek stroomde. Het hele stroomgebied raakte uitgedroogd. Door de herinrichting is de waterhuishouding in het gebied door de aanpassingen aan de Blakterbeek sterk verbeterd. De grond is natter, er stroomt meer water dan voorheen door het grondgebied. En er is nu eindelijk voldoende en schoner water in de natuurlijk ingerichte Blakterbeek en haar zijbeken. Recreanten zien een florerende beek, die zich een weg slingert door het landschap. Wandelen is een waar genot en biedt veel afwis-seling, ook dankzij de verschillende toegangspoortjes die in de omheiningen zijn aangebracht, zodat een vrije doorgang mogelijk is.In de zomer zie je hele scholen vissen zilverachtig glimmen vlak onder het wateroppervlak. Dat zijn de modderkruiper –als die zich even naar het oppervlak waagt– en de grondel. Maar er zitten nog meer vissoorten in de Blakterbeek. Daar zit maar een ding op: neem de Vissenencyclopedie mee en breng een rustige middag zoek tussen het groen aan de van gezondheid blakende Blakterbeek. Wie de minste vissen goed heeft, moet vanavond afwassen.

Was de Blakterbeek van oorsprong een groot, langzaam stromend kanaal dat als doel had zo snel mogelijk het regenwater af te voeren, sinds enkele jaren is ze weer een natuurlijk stromende beek.Alle kunstmatige ingrepen- van verhoogde bodems tot plaatselijke versmallingen- hebben in sneltempo geleid tot datgene wat de opzet was; van de Blakterbeek weer een duurzaam, natuurlijk watersysteem te maken.

Delen van de beek voor (boven) en na (onder) de herinrich-ting.

Sinds de herinrichtingvan de beek vind je er nu

de kleine modderkruiper en de riviergrondel

Ontdek het zelf!

22 2. Peel & Maas

Landgoed de Barendonk.✻✻ Overnachten in een fraaie bosrijke omgeving. www.barendonk.nl.

Slapen als Pipo,✻✻ Vierlingsbeek. Ooit al eens als Pipo de Clown en Mamaloe willen slapen? In Vierlingsbeek staat een heuse Pipo circuswagen om in te overnachten. www.regio-vvv.nl.

Re-Creatieve Boerderij De ✻✻Ganzenhof, Bladel. Een heerlijk gemoe-delijk plekje voor rust, ruimte en ontspan-ning. Met een mooi Boerengolfterrein. www.ganzenhof.nl.

Minicamping Christoffelhoeve,✻✻ Elsendorp. Met allerlei soorten Boerengolf en een Blote Voetenpad. www.christoffelhoeve.com.

Bospark De Bikkels,✻✻ Vlierden. Aangeraden door kids! www.bosparkdebikkels.nl,

Leuk verblijven

Wandelroutes:

In Landerd kunnen wandelaars hun •hart ophalen. Hier ligt namelijk het vrijwel unieke wandelknooppuntennetwerk, waarin maar liefst 150 kilometer aan wandelpaden zijn verbonden door knooppunten.

De gemeente Overloon biedt u in •totaal 50 kilometer wandelplezier aan! U kunt de Ontginningsroute (26km), De Over-loonse Duinenroute (15km) en De Geijsteren-route (9km) combineren tot één of meerdere wandelingen langs de mooie natuurgebieden van Overloon.

‘Maasheggenpad’ en ‘Het Bergjespad’ •vormen samen een Wandelroute Boxmeer. Een wandelroute die u langs de karakteristieke plekjes van Boxmeer en haar omgeving leidt.

Ervaar Veghel en haar omgeving op •z’n best met de Wandelroute Veghel! De wandelroute bestaat uit twee delen, ‘Rondje Veghel-Heeswijk’ en ‘Rondje Veghel-Erp’.

Unieke wandelroutenetwerk van •Deurne en Someren. Wandelen op maat, het principe is hetzelfde als dat van het fiets-routenetwerk: u beslist hoeveel kilometer u wilt wandelen en welke weg u wilt volgen.

Dennendijkseroute.• Door het Peelgebied, van oorsprong een woest en ruig veengebied.

Vennenroute.• Loop door een natuurrijk gebied met vele vennen.

Natuurgebieden

Het Maasheggenlandschap, ☛ een gebied langs de Maas van Vierlingsbeek tot Boxmeer, is wereldberoemd. De karakteris-tieke heggen om de kleinschalige percelen en langs de wegen in het landschap zijn uniek.

Staatsbossen Sint Anthonis, ☛ elk kwartier een ander landschap vergezeld door de unieke Schotse Hooglanders.

Nationaal Park De Groote Peel: ☛ wan-del over de vele knuppelbruggetjes en geniet van de zeldzame planten en diersoorten.

Stabrechtse Heide, ☛ bloeiende heide en uitgestrekte bossen (omgeving Heeze, Geldrop).

Deurnese en Mariapeel, ☛ geniet van de intense stilte in het drassige, weidse peellandschap (omgeving Asten, Someren, Neerkant).

23

Unieke bezoekjes, ook voor Kids

Museum Ceuclum. » Ontdek de geschie-denis van Cuijk aan de hand van archeo-logische vondsten, documenten, foto’s en tekeningen. www.langsdemaas.nl.

Speelboerderij Hullie » ligt in de buurt van natuurgebied de Bedafse Bergen in Uden. www.hullie.nl.

Bezoekerscentum Mijl op Zeven, » Ospel. Met heel veel informatie over de wonderen der natuur. www.staatsbosbeheer.nl.

Het Boerenbondmuseum, » Gemert. Een levend openluchtmuseum, wat vertelt over het boerenleven van vroeger. www.boerenbondmuseum.nl.

Schapenhouderij Rob Adriaans, » Nuenen. In het voorjaar de grootste kraam-kamer van Nederland. www.schapenhouderij.nl.

Beiaard- & natuurmuseum, » Asten. Maak een tocht door natuurhistorie en de geschiedenis van luidklokken en carillons. www.museumasten.nl.

Streekproducten & achter de schermen

Hertenfarm Edel Brabant. Neem een

kijkje in hun bedrijf dat zich bezig houdt

met het houden en fokken van edelherten

op een dier- en milieu vriendelijke wijze.

www.vandenelzen.nl.

Aardbeienkwekerij Snijders, Schaijk.

Kom, kijk en geniet van de rondleidingen

door de aardbeienkwekerij van de familie

Snijders! www.maashorstboeren.nl.

Melkautomaat Fam. Van der Heijden,

Brobbelbiesweg 2, 53 74 SZ Schaijk; tap zelf

uw glaasje melk onderweg!

Het heerlijke Gemerts witte goud moet u geproefd hebben. Deze bijzondere asperges

haalt u bij aspergeboerderij Van Der

Heijden. www.asperges-gemert.com.

In auberge De Croyse Hoeve, vlakbij

kasteel Croy, wordt het adelijke kasteelbier,

Croybier geschonken. www.croysehoeve.nl.

Geitenboerderij Janneke’s Hoeve,

Asten-Heusden. Beleef de wereld van de

geitjes en geniet van heerlijke geitenmelk-

producten. www.jannekeshoeve.nl.

Fietsroutes

Fietsen doe je in Noordoost-Brabant!* Zeker met het nieuwe fietsroutenetwerk dat Brabant rijk is. Met het zogeheten fietsknoop-puntensysteem is het heel eenvoudig om zelf uw fietsroute vast te stellen.

Brobbelbiesroute is een fietsroute.* Speciaal voor kinderen en hun (groot)ouders. Fietsend door de natuur van Maashorst gaat men op ontdekkingstocht.

Kastelenroute.* Terug naar de tijd van ridders en jonkvrouwen, u komt langs het kas-teel in Gemert, Kasteel de Croy in Aarle-Rixtel en Kasteel Helmond

Boomen, Beuven en Beiaardroute.* Een unieke fietsroute met een combinatie van cultuurhistorie, natuur en techniek.

Boerenlandroute.* Door de Dennendijkse bossen, het Zinkske, de Neerkantse bossen, het Gevlocht en de Witte Bergen. De route heeft een educatief karakter dus ook erg leuk voor kinderen. U passeert diverse boeren bedrijven waar het mogelijk is om een kijkje te nemen.

Bolleboosroute.* Test al trappende uw algemene kennis! Wie blijkt aan het einde van de route nu de échte Bolleboos? Keuze uit twee routes: Bolleboosroute De Peel ( 31 km) en de Bolleboosroute Asten (36 km) lang.

Zie ook www.routebureaubrabant.nl In Brabant zijn voor zowel fietsers, wandelaars als ruiters/menners een aantal routenetwerken aanwezig. Deze netwerken zijn bewegwijzerd middels knooppunten en staan af- gebeeld op duidelijke routekaarten. Sommige netwerken sluiten zelfs aan bij de netwerken in België. Kaartmateriaal is verkrijgbaar bij de VVV-kantoren in de desbetreffende regio.

Meer informatievindt u op

www.zobrabant.nl

Leg

end

a Verhalen van boeren

Veranderend Land-projecten

Streekverhalen en legendes

P 29 Van Spaanse ruiters en paaiende kwabalen

30P Fruit van Philips

Mooi tippelen langs de Tongelreep P31

P27Altijd Valentijndag in de Keersop

P 26 weldadige stilte en niks hoeve

P 28 Teuten of niet teuten

24 3. Boven-Dommel & Beerze Reusel

Rondkijken in het stroomgebied van Boven

Dommel en Beerze Reusel is absoluut de moeite

waard. Dit stukje Brabant kent een schat aan

cultureel en historisch interessante beziens-

waardigheden.

Er zijn uitgestrekte natuurterreinen, adem- benemende landgoederen, eeuwenoude kastelen, watermolens en gevarieerde bos- en heidegebie-den. Niet alleen met de fiets of per benenwagen valt hier veel te zien, ook per kano, vanaf een paardenrug of viskruk kun je in dit gebied de zintuigen laten strelen. Boven Dommel en Beerze Reusel is namelijk landelijk bekend vanwege haar schilderachtigheid. Water speelt in dit gebied een grote rol. Niet alleen doordat in de benedenloop van de Dommel en de Essche Stroom veel dorpen zijn ontstaan op doorwaadbare plaatsen van de Dommel en ze daardoor profijt maar ook last van het water hebben. Maar ook vanwege de kwaliteit van het water in beken en rivieren dat door de

reconstructie grootscheeps is verbeterd. Daar profiteren diverse vissoorten en oeverplanten en bomen weer van. In Boven Dommel en Beerze Reusel is het, kortom, heerlijk teuten. En dat wisten ze vroeger al. Want het prototype van de latere handelsreiziger is in de Kempen geboren; de Teuten kennen een rijke historie in dit deel van Brabant.

Natuurlijk kun je op de vele terrasjes in de gezel-lige dorpjes onder het genot van een Bourgondisch hapje en drankje heerlijk uitrusten, om vervolgens een ouderwets uiltje te knappen in een authentieke bedstee. Boekje mee over de Teuten, en dromen maar.

Oirschot

Lig

gin

g

Het gebied Boven-Dommel en Beerze Reusel wordt doorsneden door de riviertjes de Beerze en de Dommel. In het noordoosten ligt een groot stedelijk gebied met Eindhoven, Veldhoven en Waalre. Meer naar het westen begint de heide en worden de dorpen kleiner. Het gebied grenst in het zuiden aan Belgische provincies Antwerpen en Brabant.

3. Boven-Dommel & Beerze Reusel

Eindhoven

Heeze

Valkenswaard

Bladel

Bergeijk

25

Goirle

Cranendonck

26

Weldadige stilte en

niks hoeve

Tweedehands boeken, kleding en kleingoed zijn te koop waarmee het ‘doorgaan’ een heel letterlijke betekenis krijgt. Een deel van de opbrengst van die verkoop gaat naar diverse goede doelen.In Den Herd, het hart van de boerderij, kun je bij de gigantische schouw en de blinkende platte buiskachel altijd een kop koffie drinken en deelnemen aan een goed gesprek, waarmee het ‘doorgaan’ figuurlijk haar betekenis vindt. En op de zolder van dit voormalige woonhuis zetelt de Heemkundige Vereniging ‘De Hooge Dorpen: Vessem, Wintelre en Knegsel’. Deze houdt regelmatig tentoonstellingen in de Jacobushoeve.De werkplaats van de Jacobushoeve zit in het bijgebouw op het grote erf. Vroeger was hier de brouwerij en de bierkelder, nu is het de thuisbasis voor vrijwilligers die restauratie, onderhoud en ambachtelijke werkzaamheden voor hun rekening nemen. In de met hout gestookte bakoven wordt nog regelmatig brood gebakken.De tuin van de hoeve is vormgegeven als een mandala, een ontwerp dat uit-nodigt om tot rust en bezinning te komen. Centraal in die tuin staat het Cruz de Ferro, een ijzeren kruis dat verwijst naar een markante halteplaats op de Camino, de pelgrimsweg naar Santiago de Compostela.Daarmee is de Jacobushoeve niet alleen een ontmoetingsplaats, maar vooral een plek waar je kunt ont-moeten.In de tuin kun je weldadige rust vinden. En dat kan ook in Het Stiltecentrum. In dit eenvoudig gebouwtje, met een sober interieur, kunnen bezoekers de drukte achter zich laten en tot zichzelf te komen. In dit Stiltecentrum is een steen waarover helder water stroomt, een verwijzing naar het Bijbelse verhaal van de rots die water gaf nadat Mozes er met zijn stok op had geslagen. Je vindt het Stiltecentrum via een pad dat is betegeld met symbolen, die vrijwilligers van de hoeve zelf hebben bedacht. Daarmee is dit ‘Stiltepad’ ook letterlijk een symbool geworden van de samenwerking van vrijwilligers op de Jacobushoeve en de unieke wijze waarop iedereen een eigen aandeel levert aan deze bijzondere plek in Vessem.

www.jacobushoeve.nl

De Jacobushoeve in Vessem ‘een ontmoetingsplaats’ noemen is een understatement. In deze voormalige boerderij, die is vernoemd naar de apostel Jacobus en het aan hem gewijde pelgrimsoord Santiago de Compostela, kun je mensen van allerlei pluimage ontmoeten. Maar het ‘doorgaan met elkaar’ is de doelstelling van de Jacobushoeve. En die krijgt vorm op verschillende manieren in deze oude boerderij en op en rond het grote erf.

De Jacobushoeve is vooral een plek

om te ont-moeten

3. Boven-Dommel & Beerze Reusel

27

Altijd Valentijnsdag in

De KeersopDat is ook precies wat de komende jaren te gebeuren staat; het beekdal van De Keersop moet behouden blijven. Want de afgelopen jaren is de kwaliteit van de natuur in dit stroomgebied achteruit gegaan. De oorzaken zijn talrijk, maar bijvoorbeeld ammoniakuitstoot van veehouderijen en fosfaatuitstoot van de industrie hebben de bodem- en waterkwaliteit geen goed gedaan. Even talrijk als die oorzaken zijn de gevolgen ervan. Belangrijkste en meest schrij-nende gevolg is dat sommige flora en fauna met uitsterven bedreigd worden.Dankzij de komst van de Ecologische Hoofd Structuur, een netwerk van Nederlandse natuurgebieden die samen zijn gaan werken, is het verval van dit beekdal nu tot staan gebracht.Gebiedscoördinator Erik Bruggink van Boven-Dommel: ‘De natuurgebieden in ons land zijn te klein om alle soorten flora en fauna levensvatbaar te krijgen. Door de Ecologische Hoofd Structuur zijn deze gebieden gekoppeld en ontstaan streken die deels als natuurgebied zijn ontwikkeld, of dat nog gaan worden’. Aan weerszijden van De Keersop ligt driehonderd hectare die natuurgebied mag worden. Daartoe moeten boeren hun land ruilen met de gemeente Bergeijk, of hun grond verkopen en soms hun bedrijf verplaatsen om het gebied ‘EHS-fähig’ te maken.Bruggink: ‘Doel ervan is dat iedereen, ook de boer, er baat bij moet hebben. Het ruilen van grond gaat prima; veel boeren krijgen er namelijk grotere kavels voor terug die dichter bij hun bedrijf liggen, waarop bovendien meer mogelijk is omdat ze niet gebonden zijn aan natuurgebied-regels. Anderzijds wordt de kwaliteit van de natuur en het water veiliggesteld doordat geruilde kavels als natuurgebied worden ontwikkelt’.Als het gebied in 2012 helemaal klaar is, bestaat het uit verschillende soorten landschappen. Er zal bloemrijk grasland zijn en struikgewas. En egels, wezels, dassen, bunzings en andere diersoorten zullen er hun thuis hebben gevonden. Op dit moment is al meer dan genoeg te beleven langs De Keersop. Wat dacht u van een tochtje met de benenwagen naar de St. Valentinuskapel? Deze in 1947 gebouwde kapel en de bijbehorende put liggen aan de oever van De Keersop, bij Westerhoven. De Heilige Valentinus wordt er al sinds mensenheugenis aangeroepen bij koortsen, vallende ziekte en reumatische pijnen. Op de plek bij de put stond vroeger al een kapel, waarvan de resten in de huidige kapel zijn verwerkt. En als je het helemaal bont wilt maken, dan ga je op 14 februari met je –potentiële– geliefde naar Westerhoven. Elk jaar op Valentijnsdag trekt dan namelijk een stoet mensen na het lof in lichtprocessie naar de kapel en de put. Aandacht voor zieken en vriendschap staan tijdens die toch centraal. Leuk he? Ook houden, zo.

www.boven-dommel.nl

De beek De Keersop is landelijk bekend vanwege de schilderachtige omgeving waar ze zich doorheen slingert. Leuk, zou je zeggen. Houden zo.

Ga op 14 februari met je geliefde naar

Westerhoven om naar de lichtprocessie te kijken

28

Teuten of niet teuten dat is de vraag

Meestal organiseerden de Teuten zich in een soort vennootschappen, die de handelsrisico’s moesten beperken.Er waren tussen deze verenigde meesters en knechten onderlinge akkoorden over de routes om de concurrentie zoveel mogelijk uit te schakelen. Teuten, dat kon je op verschillende manieren. Je was Goorteut als je ketels lapte. Dan herstelde je beschadigde potten en pannen, en verkocht nieuwe koper-waar zoals potten, pannen, keukengerief, sloten en soms zelfs vuurwapens. Apparatuur voor een smidsvuur nam je gewoon in een rugmand mee.Tafteut was je als je mutsen, neusdoeken, kousen, beddengoed, tijk, kant en zijde aan de man bracht.Teut was je ook als je een snijder of ‘dierenlubber’ was en een sterke maag en weinig mededogen bezat. Je castreerde dan namelijk dagelijks paarden, varkens, stieren en schapen. Soms dreef je ook handel in deze dieren en was je dus niet alleen een veearts avant la lettre maar ook veekoopman.Haarteut was je als je op de trends vooruit wist te lopen en op modegrillen in kon springen. Nadat Lodewijk XIV van Frankrijk een pruik begon te dragen nam het dragen van zo’n afneembaar nepkapsel een grote vlucht. Als haarteut kocht je dan als de wiedeweerga het haar van boerendochters op en verkocht dat aan pruikenmakers in de grote steden.Er was een keerzijde aan het geteut: je was te voet onderweg en kwam rovers, bandieten, deserteurs en ander schorriemorrie tegen dat jou voor de Duvel en zijn Ouwe Moer de nek nog omdraaide. Daarom reisden Teuten vaak in groepjes, hun koopwaar dragend aan lange stokken met in die stok een lang scherp lemmet dat als zwaard gebruikt kon worden. Als je goed Teut was, liet je een testament opmaken voor vertrek. Want de meeste Teuten keerden niet terug van hun handelsreis. Of in dat geval ‘de dood’ of ‘het meisje’ ze dat definitieve oponthoud had gegeven, daar kwamen de achter-blijvers natuurlijk nooit meer achter.Hoe het ook zij; Teuten konden maar beter niet teuten onderweg. En was je eens Teut, dan was je altijd Teut. Ach. Er zijn ergere dingen in het leven.

Teuten kan iedereen. Beetje wachten, uitstellen en dralen. Maar echt Teuten, dat is iets typisch Kempisch. In de Kempen woonden vroeger namelijk de Teuten. Dat waren rondtrekkende handelaars, die alleen of in groepen naar andere streken en landen trokken om hun waren te verkopen. In de winter keerden ze terug naar huis om rond het haardvuur over hun avonturen te vertellen.

De meeste Teuten keerden niet terug

van hun handelsreis

3. Boven-Dommel & Beerze Reusel

29

Van spaanse ruiters en

paaiende kwabalen

Gelukkig is daar Natura 2000, een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden op het grondgebied van de lidstaten van de Europese Unie. Dit netwerk vormt de hoeksteen van het beleid van de EU voor behoud en herstel van biodiversiteit. Waterschap Dommel heeft in dat kader samen met het Brabants Landschap, de gemeente Oirschot en de Provincie Noord-Brabant de Groote Beerze tussen het natuurgebied de Grijze Steen en het landgoed Baest heringericht.De beek is aan haar oude meanders gekoppeld en kronkelt en slingert weer in haar oude loop als vanouds door het landschap. Daarmee zijn overstro-mingsvlaktes hersteld, oevers afgestoken en is de beekbedding versmald. De uitgedroogde grond van de moerasweitjes heeft daarmee weer toegang tot water en geeft weer voeding aan zeldzame planten als de gevlekte orchis, de Spaanse Ruiter, de poelruit en de kleine valeriaan.Het herstel van de Grote Beerze is niet het enige dat is aangepakt. Er is hard gewerkt aan vergroening; het landschap is opnieuw aangekleed met erf-beplantingen, houtsingels en poelen. Kleine natuurterreintjes en ecologische verbindingszones tussen de grotere natuurgebieden zijn aangelegd. Bovendien zijn cultuurhistorisch waardevolle elementen hersteld, zoals fruitbongerds, grachten op landgoederen en grafheuvels. Door de herinrichting van de natuurlijke beek en aangrenzende oevers is de dynamiek van het water en de winterse overstroming van het beekdal hersteld. En daarmee het herstel van het leefgebied van veel kenmerkende planten en dieren. Zeldzame vissen zoals het Bermpje en de Beekprik horen van nature hier thuis. De Kwabaal komt misschien weer terug, evenals de waterspitsmuis en de Grote Weerschijnvlinder. Niet alleen de Kwabaal wordt gepaaid met dit heringerichte gebied; het is ook de bedoeling recreanten een nieuw ‘nest’ te bieden. Een netwerk van nieuwe wandelpaden maakt diverse routes mogelijk vanuit Spoordonk en de Heilige Eik. Uiteraard zijn de paden wel afgestemd op de bestaande en nieuwe natuur om verstoring te voorkomen. Om het waterrijke beekdal en het dierenleven ongestoord te kunnen bekijken, zijn twee kijkschermen aangelegd. En of u er nou de Kwabaal zult zien of niet; dit rijke gebied is de moeite van een wandeltocht waard.

Ooit gehoord van de Kwabaal? Niet? Dat kan kloppen. Tot de jaren zestig kwam deze vissoort in Nederland voor en wel in de Beerze, de beek die uit de rivier de Aa ontstaat als Groote Beerze tussen Bladel en Hapert. Maar de Kwabaal is verdwenen. Omdat ze, vanwege het kanaliseren van de Groote Beerze, haar eieren niet meer kan afzetten nabij de beek. Want een gekanaliseerde beek stroomt nou eenmaal niet meer spontaan over bij hoogwater en zet dus geen grasgebieden meer tijdelijk onder water. En in zo’n natte ‘oeverwieg’ paaide en legde de Kwabaal haar eitjes. Hallo modernisering, tabee Kwabaal. En tabee vele andere plant- en diersoorten.

Zeldzame vissen zoals het bermpje ende beekprik horen van nature hier thuis

30

Fruit van Philips

Alle 5 hectare worden sinds begin 2000 biologisch behandeld. Daardoor is het natuurlijk evenwicht hersteld en kan dankbaar gebruik gemaakt worden van de vele nuttige insecten. En door het achterwege laten van chemische bestrijdingsmiddelen ontstond een rijker geschakeerde fauna en flora. De Fruittuin grenst aan de percelen van het landgoed waar Frits Philips tot zijn dood woonde. Ook daar staat de tijd niet stil. Rond de luxe villa’s −die in aanbouw zijn om het landgoed rendabel te houden− wordt een prachtig park aangelegd.Faes’ fruitbedrijf bevindt zich in een snel veranderende wereld. Met zijn 24 hectare was de Philips Fruittuin niet meer in staat op de veiling te con- curreren op nationale en internationale schaal. Faes halveerde zijn bedrijf en paste de Fruittuin aan aan de behoefte van de stadse consument. Er kwam een Landwinkel waar de Doyenne-peren, de Elstar-appels en de pruimen uit eigen teelt te koop zijn. Ook appelsap, jam, honing en appelstroop liggen er in de schappen. Bovendien maakt Faes zijn eigen biologische ijs, dat in de Fruittuin gretig aftrek vindt bij recreanten die elke week komen wandelen, kijken en genieten van de bomen, de ruimte en de rust.De komende jaren staat verdere uitbreiding op het programma met onder andere een pannenkoekenrestaurant en een Informatiecentrum. Grootse plannen voor de man die na zijn studie middelbare tuinbouw vanuit zijn studentenkamer solliciteerde als bedrijfsleider in de Philips Fruittuin. En er –als drieëntwintig jarige- werd aangenomen. Nu woont hij er als eigenaar met het meisje met wie hij destijds op kamers samenwoonde ‘op de Fruittuin’. Ze wonen met veel plezier op grond waar zoveel belangstelling voor is door projectontwikkelaars, dat het ‘warme grond’ genoemd wordt. Maar het lande-lijke gebied is door dichtgetimmerde bestemmingsplannen goed beschermd en Faes heeft zijn bedrijf economisch tot bloei gebracht. Kroon op zijn werk is het openen van zijn emailbox tijdens de ‘plukdagen’ in september. Dan komt de hele omgeving een tas vol fruit plukken. Faes’ mailbox wordt dan overstelpt met berichtjes van ouders die met hun kinderen een dag in de Philips Fruittuin zijn geweest. Foto’s van glunderende jongens en meisjes die hoog in een boom een appel of peer plukken; dan weet je −zoals Faes met gevoel voor understatement zegt− dat het leeft. De tuin, het fruit, de rust, schoonheid en natuur zijn vrij toegankelijk. En de sfeervolle Landschapswinkel is het hele jaar door geopend op ma-vrij van 10-17 uur en elke zaterdag van 9-16 uur.

www.philipsfruittuin.nl

Op een steenworp van het stadscentrum van Eindhoven ligt Philips Fruittuin Wielewaal. Van de gigan-tische fruittuin, die door Philips in de crisistijd in 1929 is opgericht om werknemers van Philips van werk en gezond fruit te blijven voorzien, heeft eigenaar Carlos Faes een bloeiende boomgaard gemaakt.

De tuin, het fruit, de rust,schoonheid en natuur

zijn vrij toegankelijk

3. Boven-Dommel & Beerze Reusel

31

Mooi tippelen langs de Tongelreep

Het hele gebied rond de Tongelreep werd zodoende geschikt als broedplaats, vanwege de grillige oevers met haar brede rietkragen, waarachter wilgen- en elzenbroekbossen liggen. De knobbelzwaan, het woudaapje, de geoorde fuut, de kuif-, tafel-, krak-, slob- en pijlstaarteend wonen er. Net als de sprinkhaan-zanger en de blauwborst. De zilverreiger overwintert er en de blauwe reiger en de aalscholver vissen er veelvuldig. Heel idyllisch, zo op het eerste gezicht. Je zou niet zeggen dat er flink is gesleuteld aan dit prachtige stukje Nederland. Maar in 2005/2006 werd de gekanaliseerde Tongelreep door Waterschap De Dommel over een lengte van zeven kilometer min of meer terug in zijn oorspronkelijke bedding gelegd. Dat was hard nodig; de waterkwaliteit moest worden verbeterd en tijdens de piekafvoer van water bleek er niet genoeg opvangcapaciteit in het gebied te zijn. Bovendien verdroogden de bossen die direct langs de Tongelreep stonden en was er behoefte aan meer recreatieve mogelijkheden in het gebied.In het inmiddels gloednieuw heringerichte gebied is de Tongelreep weer een natuurlijk kronkelende beek geworden, met binnen- en buitenbochten en met natuurlijke stroomsnelheden. Er is een vispassage aangelegd, waardoor de vissen voorbij de stuw Drie Bruggen kunnen komen, zodat de vistrek is verbeterd. Vier retentievijvers zijn aangelegd waarin overtollig water tijdelijk kan worden opgeslagen. Ook mooi; er ontstaat langzaam een ‘moerasbos’ doordat de beek soms op natuurlijke wijze overstroomt. Maar het allermooiste is, dat ook aan u is gedacht. Er is namelijk een nieuwe wandelroute. Deze loopt vanaf de stuw Drie Bruggen langs de bochten van de Tongelreep, via de retentievijvers en een vogelobservatiepunt naar de wandelroute van het Leenderbos. Al met al is het dus niets meer en niets minder dan een hele mooie tippel, daar langs die heringerichte Tongelreep.

Nog niet zo lang geleden, honderd jaar ongeveer, was het gebied tussen Eindhoven en België een on-afzienbare heidevlakte. Langs de beek de Tongelreep lag toen moerasbos. Om van dat stuk onontgonnen Nederland bos- en bouwland te maken, werd rond 1900 begonnen met het ontginnen van die heide en dat moeras. De Tongelreep werd gekanaliseerd en aan weerszijden ervan werden moerassige ‘terrein-depressies’ gegraven. Dit werden visvijvers. En die stonden met elkaar in verbinding door middel van een stelsel van afsluitbare duikers, die hun oorsprong weer vonden in de Tongelreep.

Boven: de rechte Tongelreep voor de herinrichting. Onder: de Tongelreep van tegenwoordig (een natuurlijk kron-kelende beek).

Er is hier een vispassage aangelegd

waardoor de vistrek is verbeterd

32

Ontdek het zelf!

Natuurgebieden

Groote Heide, ☛ een waar vlinderpara-dijs, waar ook veel vogels hun broedgebied hebben (omgeving Walkenswaard, Leende).

Plateaux en Hageven, ☛ vol moerassen en poelen en dus vindt u er veel orchideeën, vogels en libellen (omgeving Borkel en Schaft).

Malpie, ☛ uitgestrekte heidevelden afgewisseld met grote en kleine vennen (omgeving Westrhoven, Borkel en Schaft).

Cartierheide, ☛ een ruim gevarieerd gebied, waar vogelaars en wandelaars hun hart kunnen ophalen (omgeving Eersel, Bergeijk).

Oirschotse Heide, ☛ fraai bosgebied met uitgestrekte heide (omgeving Oirschot).

De Utrecht, ☛ een prachtig landschap met een grote variatie aan flora en fauna (om-geving Lage Mierde).

Heierhof mini-camping/struisvogel-✻✻boerderij, Riethoven. Een unieke en leer-zame plek, waar u ook kunt boerengolfen. www.heierhof.nl.

Bed & Breakfast Pumpkin, ✻✻Soerendonk. Heerlijk knus overnachten midden tussen het groen. www.bedandbreakfastpumpkin.nl.

Bed & Breakfast De Laarhoeve,✻✻ Waalre. Sfeervol overnachten op de boerde-rij. www.laarhoeve.nl.

Recreatiecentrum ’t Witven,✻✻ Veldhoven. Een combinatie van hoogwaar-dige voorzieningen met intieme kleinscha-ligheid. www.witven.nl.

Logeerboerderij Hollandershoeve,✻✻ Reusel. Een ruim opgezette logeerboerderij midden in het land der Zaligheden. www.hollandershoeve.nl.

Minicamping ’t Planke Brugske,✻✻ Reusel. Al eens uitgeroepen tot beste kinder-camping! www.plankebrugske.nl.

B&B Het Optrekje,✻✻ Lage Mierde. Een chalet tussen uitgestrekte heidevelden en dennenbossen. www.hetoptrekje.nl.

Leuk verblijven

Fietsroutes

Watermolens –en fietswielenroute.*

fiets langs een drietal onderslag watermolens.

Dubbele Grenspaalroute;* fiets door gebieden als de Beverbeekse Heide, de Groote Heide, ’t Leenderbos, het Goor, de Vloeten en de Cranendonckse.

Maaij- en Malpieroute;* door natuurge-bieden de Maaij en de Malpie, de Malpiebergse Heide, langs rivier de Dommel, door dorpjes als Borkel en Schaft en langs interessante objecten als de Achelse kluis (in België).

Strabrechtseheideroute;* natuur, bijzon-dere gebouwen en objecten. Een eeuwenoud kasteel, een fietsmuseum en de bouw van een standaardwindmolen zijn slechts enkele voorbeelden.

Op zoek naar kabouters;* ga mee naar plekken in de Kempen waar, volgens verschil-lende legendes, kabouters hebben geleefd. In de routebeschrijving leest u alles over Kabouter Koning Kyrië en zijn Kempenkabouters.

3. Boven-Dommel & Beerze Reusel

33

Wandelroutes:

Unieke wandelroutenetwerken •Bergeijk, Reusel-De Mierden, Bladel, Eersel en Oirschot. Wandelen op maat. Aan de hand van knooppunten kunt u wandelen door uitgestrekte natuurgebieden en pittoreske dorpskernen.

Hasselvennenroute;• ontdek diverse aspecten van de Brabantse natuur. Van ruig naar dun begroeid of ingericht door de mens.

Goorroute;• ontleent haar naam aan de ‘goren’, van oudsher moerassige gronden, gelegen tussen de riviertjes de Gender, de Run, de Keersop en de Dommel.

Toterfoutroute;• een gebiedje waar nog grafheuvels te vinden zijn. Deze duizenden jaren oude begraafplaatsen zijn als heuvels in het landschap te herkennen.

Cranendonckroute; • voert onder meer door natuurgebied het Goor, een drassig gebied met veel watervogels.

Aadalroute;• de rivier de Aa, ook wel de Goorloop genoemd, speelt een centrale rol in deze wandelroute. Het gebied rond de Aa wordt afgewisseld door heidegebieden met vennen, bossen en akkerland.

Kuilenroderoute;• opmerkelijk gerestau-reerde boerderijen.

Kuikseindsroute;• u kunt de wandeling starten bij de Jacobusmolen, een bergkolen-molen uit 1893. Vanuit daar wandelt u door een vogelrijk heiderijk gebied, met onder andere de Buikheide, de Landschotse Heide en de Kuikseindse Heide, naar Middelbeers.

Streekproducten & achter de schermen

Sigaren uit Valkenswaard waren vroeger beroemd. In het Valkerij en Sigarenmakerij Museum ziet u precies hoe ze vroeger gemaakt werden. www.sigarenmakerijmuseum.info.

‘t Geitenboerke in Veldhoven verkoopt heerlijke kaas van zijn eigen geitjes en ze laten u graag zien hoe deze gemaakt wordt. www.geitenboerke.nl.

De Laarhoeve asperge- en vleesboerderij in Waalre heeft heer-lijke verse asperges en volop rundvlees-producten uit eigen boerderij. www.laarhoeve.nl.

Kaasboerderij De Ruurhoeve, Hoogeloon. www.deruurhoeve.com.

IJsboerderij De Fluiter, Hoogeloon.Melkveebedrijf, gespecialiseerd in het vervaardigen van room- en yoghurtijs. 0497-682497.

Melkgeitenbedrijf de Vier Vennekeshoeve, Oirschot. 0499-572401.

Paardenmelkerij De Daansche Hoeve, Oirschot. www.daansche-hoeve.nl.

Unieke bezoekjes, ook voor Kids

Kasteel Geldrop, » Geldrop. Met speciale kinderrondleidingen op zondag. www.kasteelgeldrop.nl.

Kasteel Heeze, » Heeze. Als u wilt zien hoe het vroeger was, zit u hier goed. www.kasteelheeze.nl.

Milieu Educatie Centrum, » Eindhoven.Laat uw kids zien hoe een ouderwetse boerderij functioneert en geniet van de kaasmakerij. Neem gelijk een vers stukje kaas mee naar huis. www.mecehv.nl.

’t Geitenboerke, » Veldhoven. Kijk hoe geitjes worden verzorgd, en bezoek de kraamkamer van februari–mei. www.geitenboerke.nl.

Papegaaienpark, » Veldhoven. Een dierentuin vol kleurige vogels. Super voor kinderen. www.papegaaienpark.nl.

Kijk- & speelboerderij ’t Rundal, » Eersel. Het nationaal varkensmuseum. www.kijkboerderij.nl.

Recreatiecentrum Ter Spegelt, » Eersel. www.terspegelt.nl.

Boerengolf De Ganzenstart, » Hapert. www.deganzenstart.nl.

Meer informatie

vindt u op

www.zobrabant.nl

34 4. Maasduinen & Venray Meerlo

Venray

VenloLeg

end

a Verhalen van boeren

Veranderend Land-projecten

Streekverhalen en legendes

P 36 wat ruikt daar in het struikgewas?

Stadse fratsen op het platteland P38

P 37 Veel voet in de aarde

P 39 Patrijs-paradijs

40P Holy Holes

P41Laat je niet kisten

35

De zone langs de Maas in noord Limburg groeit

uit tot een langgerekte oase met natuur, water

en grondgebonden landbouw en waterrecreatie.

Veehouders en glastuinbouwers drukken hun stempel op dit landschap dat gevarieerd is en waarvan De Rijn- en Maasterrassen en de rivier-duinen met hun rijke natuurlijke afwisseling een opvallend kenmerk zijn. Rivierduinen? Jazeker. Het noordelijkste puntje van Limburg herbergt namelijk De Maasduinen. Ingeklemd tussen rivier de Maas en de Duitse grens is het een golvend landschap, een glooiend lint van bossen, heidevelden en stuifzanden. Daartussen blinken tientallen vennen, groot en klein. Natuurliefhebbers staan dagelijks versteld van de rijkdom aan planten en dieren, de steile klimmetjes en de prachtige vergezichten.

Bijzonder in dit gebied zijn de vele vennen. Ze hebben mysterieuze namen, zoals het Zevenboomsven en de Duuvelskuul. Vroeger lag er hoogveen, en wegzakken in dit moeras betekende toen een wisse dood. Momenteel is dit landschap verre van morbide: Bij de vennen wemelt het van de libellen en waterjuffers. In de schemering jagen de vleermuizen. In de herfst vliegen tientallen kraanvogels over de Maasduinen. Ze strijken soms neer op het Reindersmeer. Of op de moerassige velden rond het Heerenven, bij de buren van het Limburgs Landschap. De kraanvogel is heel zeld-zaam in Nederland; het nationaal park is dan ook trots op haar bijzondere gasten.

Natuurlijk heeft dit gebied meer te bieden dan adembenemende vergezichten in een groen knollenland. Wat dacht u van een bezoek aan een Romeinse villa? Of een hole in one slaan op een steenworp afstand van de ruines van een kasteel? Ook een nachtje slapen is mogelijk, ditmaal niet op maar in ’t Platteland. Een tip; mocht u onver-hoopt de knoflookpad ontmoeten, zwaai hem dan vriendelijk toe en bewaar enige afstand. Een boze knoflookpad stinkt namelijk als de pest. En daar zit niemand meer op te wachten.

Lig

gin

g

Het gebied Maasduinen markeert het grensgebied van Brabant in het westen, Gelderland in het noorden, Limburg in het zuiden en Duitsland in het oosten. Met als enige stedelijke kern Venray in het zuiden, plooit het zich landelijk en afwisselend langs de Maas. De Maasduinen zelf strekken zich uit de op de oostelijke oever.

4. Maasduinen & Venray Meerlo

Mook

Ven-Zelderheide

Nieuw Bergen

Meerlo

Venray

Ysselsteyn

Aijen

Wellerlooi

36 4. Maasduinen & Venray Meerlo

Laat de knoflookpadmet rust als uw

reukorgaan u lief is

Boven: landbouwgrond voor de uitvoering. Midden: het ontgraven van het gebied. Onder: het gebied na het uitvoeren van de werkzaamheden.

Wat ruikt daar in het struikgewas?

Deze stuifduinen hebben de status van Nationaal Park gekregen omdat ze zo waardevol zijn voor natuur, landschap en recreatie. Dat die duinen niet helemaal vanaf de kust naar Limburg zijn gekropen op eigen kracht, moge duidelijk zijn. Mensenhanden hebben dit nog verrassend onbekende gebied ten oosten van de Maas voor een deel doen ontstaan.De Maasduinen waren van oorsprong begroeid met heide. Schaapskuddes graasden daar, net als op de natte veengebieden en moerassige laagten tussen de duingordel.Toen honderd jaar geleden land werd ontgonnen, ontstond in dit moerassige gebied cultuurgrond die te kampen had met wateroverlast. In 1975 werden deze landbouwgronden dan ook optimaal drooggelegd. Het resultaat? Kurkdroge landbouwgronden maar ook de definitieve uitdroging van de laatste resten natte natuur in de Maasduinen. De kraanvogel, de nachtzwaluw, grauwe klauwier, gladde slang, knoflookpad, rugstreeppad en gentiaanblauwtje hadden hun biotoop in de Maasduinen en werden met uitsterven bedreigd. De Stichting het Limburgs Landschap heeft de vroegere landbouwgronden oostelijk van de Heerenven aangepakt. Deze landbouwgrond is afgegraven zodat de hoge fosfaat- en nitraatgehalten verdwenen. De overgebleven ‘zwarte grond’ is voedselarm en zeer gewild bij planten en grassen. Twaalf soorten planten van de lijst waarop met uitsterven bedreigde soorten staan, groeien er inmiddels gestaag. En vijf van de zes soorten amfibieën die zich in het Heereven voortplanten zijn dankzij het natuurherstel toegenomen in aantal. De jonge amfibieën vormen in de zomer weer een smakelijke snack voor zilverreigers en ooievaars die zich er weer laten zien. Ook voor de knoflookpad is het herstel van het Maasduinse landschap goed nieuws. Het Noord-Limburgse Maasdal is dan ook een belangrijk woongebied voor dit koudbloedige diertje.Mocht u er een tegenkomen in de Maasduinen, dan doet u er goed aan hem met rust te laten als uw reukorgaan u lief is. Want als ze zich ongemakkelijk voelen scheiden ze een kliersubstantie af die ongelofelijk naar knoflook stinkt. Dat is nog eens wat anders dan een dagje Zandvoort aan de Zee. Daar heb je ook duinen, maar die zijn lang zo avontuurlijk niet!

U gaat altijd naar Zandvoort om eens lekker een middagje in een duinpan te vertoeven? Dan moet u voor de verandering eens naar de Maasduinen gaan. Tussen Gennep en Venlo ligt namelijk een grond-gebied van bijna drie kilometer breed dat een uitgestrekt duingebied is.

Venlo

Venray

Blerick

Horst

Gennep

Velden

Goch

Well

Sevenum

Maasbree

Grubbenvorst

Oirlo

Heijen

Ysselsteyn

Arcen

Lottum

Oostrum

Meerlo

Swolgen

America

Kevelaer

Wanssum

Afferden

Hegelsom

Lomm

Blitterswijck

Siebengewald

Castenray

Grashoek

Weeze

Merselo

Boxmeer

Bergen

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 6591 BR (Gennep) / 5911 CD (Venlo) Venherstel Nationaal park maasduinen (tussen Gennep en Venlo)

37

Veel voet in de aarde

Op het landgoed Sint Jansberg in Plasmolen bevinden zich namelijk in de bodem de resten van een Romeinse villa uit de 2e eeuw na Christus. In de jaren dertig van de vorige eeuw al, verrichtte de Leidse archeoloog Braat een uitgebreid onderzoek naar deze villaresten. Het bleek te gaan om de restanten van het grootste, tot nu toe bekende, Romeinse hoofdgebouw in Nederland. De afmetingen zijn niet mals; de villa meet ongeveer 85 x 24 meter. De overblijfselen zijn wettelijk beschermd archeologisch rijksmonument. De gemeenteraad heeft besloten de resten van de villa te conserveren en te visualiseren. De conservatie vindt plaats met onder andere reconstructie-gelden. De bedoeling is, dat de Stichting Natuurmonumenten met dit geld-bedrag in het natuurgebied van de Sint-Jansberg de bodem van het villa-terrein gaat egaliseren, nadat deze is afgedekt met harmonicagaas. Als de bodem eenmaal is verhoogd, zullen op het terrein muurtjes en een stalen constructie komen te staan die op een beeldende manier het vroegere oor-spronkelijke gebouw vormgeven.Er zal uiterst zorgvuldig moeten worden omgesprongen met het gebied waarop meer dan 2000 jaar geleden dat luxe woonhuis stond. Dat is namelijk aangemerkt als archeologisch monument. Bovendien geldt het natuurgebied in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg als stiltegebied en bufferzone tegen verdroging. Werkzaamheden ten behoeve van de conservering mogen dan ook absoluut geen schade berokkenen aan de archeologische resten onder de grond. Voor de muurtjes en de staalconstructie heeft Natuurmonumenten bovendien een bouwvergunning nodig.Dat is nog eens andere koek dan het vragen om permissie om in de tuin van je eigen, hedendaagse villa in Aerdenhout een zwembadje te mogen plaatsen... Dat een Romeinse villa, die zo diep in de grond zit ook figuurlijk zoveel voet(en) in de aarde heeft, maakt de uiteindelijke conservatie alleen maar interessanter. Good things come to those who wait.

U dacht dat het bouwen van een eigen huis al veel voeten in de aarde had? Dan moet u eens proberen een eeuwenoud huis te herbouwen op exact dezelfde plaats als waar het in de Romeinse tijd stond. Dat dat niet zomaar gaat, bewijst wel het verhaal van de conservering van de Romeinse Villa op de Kloosterberg bij de Plasmolen in Mook.

Hoe bouw je een enorm Romeins huis na op exact dezelfde plek

als toen?Milsbeek

Plasmolen

Middelaar

Cuijk

Sint Agatha

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 6586 AB Conservering Romeinse Villa Mook

38 4. Maasduinen & Venray Meerlo

Stadse fratsen op het platteland

Boer Gerrit Reintjes zwaait er de scepter samen met zijn vrouw Karin. Ze verbouwen rabarber, koolzaad, aardappels, suikerbieten en mais. En in hun boerderijwinkel verkopen ze groente, fruit en streekproducten. ’t Platteland herbergt bovendien een aantal scharrelkippen, een pony en twee geiten. De boerderij is in 1948 helemaal herbouwd en sindsdien ongewijzigd. De lange gevelboerderij heeft aan de rechterzijde het woongedeelte en op het terrein staat bovendien vakantiewoning ’t Huuske, die verhuurd wordt in de lente en de zomer.Reintjes is een van de boeren die meedoet aan de pilot van het Soortenrijk Boeren, een project van de Stichting Innovatief Platteland.Zijn koolzaad- en graangewassen zijn namelijk bij uitstek geschikt voor de met uitsterven bedreigde patrijs. Sinds de winter van 2006/2007 heeft Reintjes dan ook voor het eerst het winterkoolzaad en het wintergraan geplant, waarmee zijn akker dekking en nestmogelijkheden bood aan patrijzen. Het resultaat is er naar; de eerste de beste lente na deze winter werden al twee patrijzen gesignaleerd op het twaalf hectare grote perceel rond ’t Platteland.Reintjes is er blij mee: ‘De natuur moet je zien te behouden. Ik hoop dat deze twee patrijzen een nest gaan maken en voor nageslacht gaan zorgen. Voor mij betekent de komst van de patrijzen dat ik geen bestrijdingsmiddelen kan gebrui-ken. Dat betekent dat de gewassen iets minder opbrengen. Maar er is subsidie beschikbaar, die krijg ik nog, dit is pas het eerste jaar dat we bezig zijn’.Niet alleen Reintjes geniet van de komst van de patrijzen; dat doen ook de mensen die zijn boerderij weten te vinden voor een rondleiding. En ook dat past −net als het behoud van beschermde diersoorten− in het veranderende platteland, dat land- en tuinbouwgebieden open wil stellen voor recreanten.Reintjes: ‘Het is ontzettend leuk om stadse mensen kennis te laten maken met de achterkant van het boerenbedrijf. Elke dinsdag en donderdag geef ik met een huifkar achter mijn tractor een rondleiding en vertel ik over de gewassen en mijn bedrijf. Je merkt dat mensen honderduit vragen’.Buiten de dinsdagen en de donderdagen om, mag je altijd meekijken op ’t Platteland. Bij het asperges steken ’s morgens bijvoorbeeld, van half april tot half juni. Of in de rabarberstal van oktober tot april. Maar gewoon een ijsje eten bij de Boerderijwinkel, dat mag ook.Meekijken is gratis, een rondleiding kost 8 euro maar dan krijg je ook koffie en een stuk vlaai. Bovendien mag je alles aan Reintjes vragen. Van radijs tot patrijs; hij weet overal van.

www.platteland.nu

In het kleine Limburgse dorpje Veulen, aan de rand van de Peel, ligt in een bosrijke omgeving een boerderij met de wel heel toepasselijke naam ‘t Platteland.

Ysselsteyn

Leunen

Heide

Veulen

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 5814 AE Boerderij 't Platteland

Aan boer Reintjes mag je alles vragen

Van radijs tot patrijs,hij weet overal van

39

Patrijs-paradijs

Dat doen ze door hun project Soortenrijk Boeren, waarin agrariërs worden gestimuleerd hun percelen aantrekkelijk te maken voor diersoorten als de patrijs en de Bruine Eikenpage, die anders voorgoed zullen verdwijnen uit het Nederlandse landschap. En daarmee past deze regio naadloos in de plannen van het Rijk en de provincies ten aanzien van ‘Veranderend Land’. Joep Hermans, van de Vereniging Innovatief Platteland; ‘Als boer ben je in feite de grootste beheerder van het buitengebied. Daar ligt ook een taak en een grote verantwoordelijkheid. Ons project Soortenrijk Boeren is bedoeld als pilot-project om boeren te laten zien hoe je binnen je normale bedrijfsvoering bedreigde diersoorten toch een goede habitat kunt geven. Het is dus niet de bedoeling dat de boer nieuw gebied gaat creëren; hij gaat alleen zorgen dat de biodiversiteitdoelstellingen gehaald worden’.De Vereniging Innovatief Platteland bekeek de zogenaamde ‘rode lijst’ waarop de met uitsterven bedreigde diersoorten staan opgetekend, en koos de patrijs en de Bruine Eikenpagevlinder uit voor deze pilot. De patrijs, een vroeger veel op akkers voorkomende vogel, heeft door de schaalvergroting van akker- en tuinbouw een wel heel klein en schraal leefgebied overgehouden.Hermans: ‘We zijn gaan kijken; wat kun je als boer binnen je normale bedrijfsvoering doen om die patrijs meer ruimte te geven? Welke gewassen kun je telen om te zorgen dat die vogel beter overleeft? Dat bleek soms heel eenvoudig. Elke boer heeft bijvoorbeeld een zogenaamde ‘wendakker’, dat is het deel aan het vooreind van je perceel waar de tractor moet kunnen keren als je bijvoorbeeld sla of prei teelt. Zo’n wendakker ligt vaak braak. Door op die wendakker in plaats van niets, wat graan te planten, voorzie je ineens zonder moeite in fourage- en schuilplaatsen voor de patrijs en andere vogels’.Andere eenvoudige oplossingen zijn het wat langer laten liggen van stro op het land, het uitzetten van groenbemesters als schapen en koeien en de koolzaadteelt. Met deze even eenvoudige als vernuftige plannen voorziet Soortenrijk Boeren in twee voordelen. Enerzijds springen, kruipen en vliegen er straks meer soorten op het veld, anderzijds krijgt de boer een gepaste vergoeding voor zijn geleverde dienst.Volgende stap van de stichting is niet alleen het ‘groen’ aanpakken zodat meer soorten kunnen bestaan, maar ook het ‘blauw’ in het gebied verbeteren. Waterbeheer, zowel in de bodem als in het landschap.Dat is goed nieuws voor de met uitsterven bedreigde kamsalamander. Een telefoontje naar Joep Hermans en voor ‘ie het weet kan hij permanent komen logeren in de buurt van Venray!

Als je geboren bent als de met uitsterven bedreigde patrijs of Bruine Eikenpage-vlinder, kun je maar het beste in het gebied Venray/Meerlo-Wanssum gaan wonen. Daar ijvert de Verenging Innovatief Platteland namelijk voor de overleving van die twee soorten.

In het project Soortenrijk Boeren

kunnen bedreigde diersoorten zich thuisvoelen

Venray

Well

OirloLeunen

Oostrum

Meerlo

Swolgen

Wanssum

Blitterswijck

Heide

Tienray

Smakt

Geijsteren

Megelsum

Overloon Maashees

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode Venray 5804 BL /Meerlo 5864 BC/ Wanssum 5861 CPInnovatief platteland project – patrijs paradijs

40 4. Maasduinen & Venray Meerlo

Holy holesDaarnaast wordt een nieuwe vorm van wonen aangeboden. Het is mogelijk ‘verzorgd’ te wonen; koopwoningen gecombineerd met in te kopen zorgdiensten.Dat is nogal wat voor een locatie waar tot kort voor de 14e eeuw een kasteel heeft gestaan. Toch past die veelvoud aan functies die op het terrein van voormalig Kasteel Bleijenbeek zijn ontwikkeld, goed bij de geschiedenis van die roemruchte burcht.In de loop van maar liefst vijf eeuwen drukten talloze eigenaars hun stempel op het kasteel en de omliggende grond: van een Keulse bisschop via de Spaanse veroveraars tot een nuchtere margarinefabrikant.In 2000 ging de ruïne die Bleijenbeek inmiddels was geworden over in handen van Fortis Vastgoed BV. Deze heeft het landschap rond de ruïne met een golfbaan, villa’s en appartementen zodanig ingevuld, dat natuurbehoud wordt nagestreefd.Opbrengsten van genoemde woonfuncties en recreatieve voorzieningen wor-den namelijk geïnvesteerd in natuurontwikkeling in het beekdal. De in totaal 36 holes golfbaan beslaat een twee keer zo groot oppervlak dan gebruikelijk, omdat de helft van het terrein wordt aangewend voor natuurontwikkeling, onder meer door de aanleg van een ecologische verbindingszone.Daarnaast wordt gebouwd in de vorm van ‘vlekken’. De vorm van deze ‘vlekken’ is ontstaan door de bebouwingsgrens te laten reageren op bestaande specifieke landschappelijke kwaliteiten, zoals een bos of bomenrijen, beken of andere waterpartijen, akkers, hoogteverschillen en zichtlijnen. De bebouwing voegt zich dus naar de natuur en wordt erdoor begrenst. Uiteraard is ondanks het moderne bouwgeweld, dat zoals gezegd naad-loos aansluit bij de bestaande natuur, de rijke historie van het Landgoed Bleijenbeek en het dorp Afferden bewaard en toegankelijk gebleven. Zo is er de op het landgoed gelegen Paoterskapel met een Mariabeeld. Dat beloofd wat voor de golfers die op het landgoed een hole in one willen komen slaan: eerste de zegen van Maria vragen in het met zoveel zorg en aandacht door gelovigen gebouwde devotie-oord, en dan in het prachtige landschap –letterlijk– aan de slag.

www.landgoedbleijenbeek.nl

Op Landgoed Bleijenbeek bij Afferden en Goch kun je logeren in een luxe hotel, een natuurmuseum bij een echte ruïne bezoeken, je laten onderwijzen in een natuurhistorisch educatief centrum, er een balletje slaan op een van de twee 18 holes golfbanen, je kunt er binnen of buiten allerlei sporten bedrijven, er is een hippisch centrum, een grand café, een winkel voor streekproducten en een heemtuin. Eerst de zegen van

Maria vragen en dan -letterlijk- aan de slag

Afferden

Heukelom

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 5854 ? Ruïne Kasteel Bleijenbeek

Boven: de ruïne van Bleijenbeek. Onder: het

kasteel zoals het er uit gezien heeft in 1750.

41

Bij Kiste Trui thuis werd avond aan avond rond de vuurkuil gesproken over de soldaat uit het Oranjeleger die zijn vlucht over de moerassen niet met de verdrinkingsdood had hoeven te bekopen. Hij was daardoor getuige geweest van het verdonkeremanen van de loodzware kist met goudstukken en geroofde schatten. Nog tijdens de Slag had hij geprobeerd de kist uit de grond te halen, maar de Spanjaarden betrapten hem tijdens zijn maniakale graafwerk. Zijn hebzucht kostte hem zijn leven: de soldaat werd verhangen aan een boom.

Slechts één schatgraver had ooit succes gehad bij het zoeken naar de schat. Zijn spade stiet op het ijzeren beslag van de houten kist. Uitzinnig van vreugde vergat de man de strenge wet die voor schatgravers gold om nooit een woord te spreken. Hij riep uit: ‘Ik heb ze in de hand!’.Daarop verscheen onmiddellijk De Duivel in de gedaante van een helrode kleine man die antwoordde: ‘Maar ik heb ze in de tand!’. De kist werd met bovennatuurlijke krachten diep de aarde ingetrokken, de doodsbange schat-graver met lege handen achterlatend.

Geen van deze afschrikwekkende verhalen weerhield Trui. Ze raakte bezeten van de gedachte de eerste te zijn die de kist zou opgraven. Elke dag, elke week, elke maand, ieder jaar stond Kiste Trui over haar spade gebogen en groef ze in die aarde die dat verdomde geheim maar niet prijs gaf. Toen na jaren graven de grond nog steeds die vermeende schatkist niet prijs gaf, verloor Kiste Trui haar verstand.

Ze is blijven graven en zoeken tot aan haar dood. Op haar sterfbed sprak ze de woorden: ‘Nu komt het rode mannetje niet meer’. Mookenaren, vreemde-lingen, avonturiers en onbevreesde zonderlingen graven vanaf dat moment ongestoord in de grond rond de voormalige Riethorst. Het sein staat immers op groen; de schat ligt er en De Duivel komt niet meer terug. Kiste Trui heeft dat zelf gezegd! Van Kiste Trui staat een bronzen standbeeld op het Raadhuisplein.

Laat je niet kistenKiste Trui was een schatgraafster. Vijfhonderd jaar geleden groef ze dag na dag, jaar na jaar, naar de schatkist van het leger van Oranje. Die kist zou daar tijdens de Slag op de Mookerhei in 1574 −een veldslag tussen de Oranjes en de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog− begraven zijn. En in die zo fel door Kiste Trui begeerde schatkist zou de volledige krijgskas van Lodewijk en Hendrik van Nassau zijn verborgen. Toen de nederlaag van deze Nassauers tegen de Spanjaarden onafwendbaar was, zou de kist in buurtschap de Riethorst bij Mook zijn begraven.

De schat die Kiste Trui haar leven lang zocht

moet nog steeds ergens begraven liggen

Mook

Malden

Cuijk

Heumen

KatwijkLinden

Molenhoek

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 6585 XR Legende Kiste Trui

42 4. Maasduinen & Venray Meerlo

Ontdek het zelf!

Unieke bezoekjes, ook voor Kids

Thermaalbad, » Arcen. Kuurgasten zweren erbij. Het water dat uit 892 meter diepte naar boven stroomt verkwikt lijf en ziel. www.thermaalbad.nl.

Kasteeltuinen in Arcen. » Ervaar de na-tuur van wel heel dichtbij, tijdens een ont-dekkingstocht door Kasteeltuinen Arcen. Te midden van honderden planten- en bomen-soorten leven ook bijzondere diersoorten. www.kasteeltuinen.nl.

Terug in de tijd van opa en oma: » Bezoek aan een boerderij, waarbij u zich in de 19e eeuw waant. Voor meer informatie: VVV: 077-473 12 10.

Hertog Jan Brouwerij, » Arcen. Tijdens een bezoek aan de Hertog Jan Brouwerij volgt u het hele brouwproces: van hun eigen bron tot de koperen brouwketels en de hypermoderne bottelmachines. www.hertogjan.nl.

Graanbranderij De IJsvogel, » Arcen. Gevestigd in een gerestaureerde watermo-len. Tijdens de rondleiding, kunt u twee ambachten aanschouwen; dat van de mo-lenaar en alcoholstoker. De IJsvogel is een van de weinige distilleerderijen die nog zelf hun alcohol stoken. Na afloop kunt u in het gezellige café de Schenkerij een van de twintig jenevers en likeuren proeven. www.ijsvogel.com.

Bed&Botterham De Martiene Plats.✻✻ b&b in monumentale boerderij met talloze wandel- en fiets mogelijkheden in nabije natuur. www.martieneplats.nl.

b&b ’t Polleke, ✻✻ www.hetpolleke.com.

Vakantiepark ‘De Riethorst’,✻✻ Plasmolen (gemeente Mook). Een klein-schalig bungalowpark met een ligging aan de Maas, de Mookerplas en aan de voet van de heuvelruggen de St. Jansberg, de Mookerheide, Kiekberg, Kloosterberg en het schitterende Zevendal vormen de vakantie-plek bij uitstek. www.deriethorst.com.

Leuk verblijven

Natuurgebieden

Nationaal Park Maasduinen, ☛ een aaneengeregen natuurgebied ten oosten van de Maas, waar o.a. De Hamert deel van uitmaakt. Met uitgestrekte heidevelden, bijzondere vennencomplexen en duinen.

Boschhuizen; ☛ een onderdeel van het grotere boscomplex Boschhuizerbergen, omvang van 60 ha (gemeente Venray).

Paardekop; ☛ het hoogstgelegen gebied van de Peel, ruim 130 ha groot waarvan 25 ha natuurterrein is en het overige bos (ten zuiden van Ysselsteyn, aan de Paardekopweg).

Ballonzuil; ☛ De Ballonzuilbossen zijn vernoemd naar het eerste luchtvaartmo-nument van Nederland. (noordoosten van Venray en grenst aan de provincie Noord-Brabant).

Vlakwater; ☛ bestaat uit meerdere boscomplexen (binnen de bebouwde kom gemeente Venray).

43

Streekproducten & achter de schermen

Landhuis De Maashof, Lottum. Laat je betoveren door allerlei rozenproducten, zo-als confiture, wijn, azijn, siroop of bonbons. www.rozendelicatessen.nl.

Boerderijwinkel ‘Boer Hans’, Heide. Groente, fruit, aardappelen en eieren. Ook streekpakketten. Kinderen mogen ‘Boer Hans’ altijd een handje helpen met verzame-len van eieren of voeren van kippen. www.boerhans.tk.

Ovivo Streekproducten, Meerlo. U kunt kiezen uit een gevarieerd productenaan-bod met: vers-ei pasta’s, kazen, likeurtjes, rozensnoepjes, broodsoorten, bier en pils, vleesgerechten, ijs, wijn, vruchtensappen, mosterd, kruidenolie en ga zo maar door. Een lustoord voor de lekkerbek en je vindt er leuke cadeau-ideetjes. www.ovivo.nl.

Recepten De regio staat bekend om haar uitstekende keuken en …asperges!

Asperges en kruidenolie 8 asperges, geschild en in schuine stukjes gesneden van ongeveer 1 cm.200 gr. St. Joseph’s witte200 gr. champignons b.v. oesterzwam, kas-tanje, shii take, bundelzwam, anijs champignon, enz.1 sjalotje aceto balsamico, bieslook, kruidenolie en waterkers

Bereidingswijze De asperges licht aanzetten in de olijfolie en de gesneden champignons erbij doen. Afsmaken met wat peper en zout en het gesnipperde sjalotje. Op het laatst de kaas erbij doen. Dit verdelen over 4 voorverwarmde Borden. De kruidenolie lauwwarm maken en de aceto naar smaak toevoegen. Dit over de kaas nappe-ren en afgarneren met de bieslook en waterkers.

Wandelroutes

Groene halte maasduinerpad,• in Maasduinen.

De regenboogroute• in het Vlakwater bos.

De atb route:• 3 verschillende routes: Lus ballonzuil en buitenlus Zwartwater en Testrik.

De Câselse Vennen route.• De Câselse Vennen is een moeras/drasgebied met een door Staatsbosbeheer aangelegde wandelroute.

Fietsroutes

Maasduinroute* (ong 45 km); startpunt veerpont Arcen- Broekhuizen.

Happen en trappen* (42 km); Op de fiets het prachtige rivierenlandschap verkennen, dineren op verschillende locaties en kunst be-kijken. De route start en eindigt bij De Bakkerij in Bergen aan de Maas. En..ook hier kunt u uw eigen route samen-stellen door gebruik te maken van het fiets-routenetwerk Meer informatie vindt u op www.lekker-genieten.nl

Meer informatie vindt u op

www.zobrabant.nl!

Venray

Venlo

Weert

Roermond

Leg

end

a Verhalen van boeren

Veranderend Land-projecten

Streekverhalen en legendes

P 48 Spoken aan de Maas

Dood hout doet leven P49

P 46 De comeback van de kraanvogel

P 47 wie het kleine niet eert...

44 5. Horst & Helden

P51zoemhokjes

50P op de plaats, rust

In het gebied waar voorheen de ene na de andere peelkolonie

ontstond, kunt u tegenwoordig een schat aan recreatieve

activiteiten ondernemen.

Horst & Helden is rijk aan uitgestrekte wandelroutes die u

langs gerestaureerde jaagpaden en door unieke stiltegebieden

voeren. ook voor thrillseekers is genoeg te beleven; van het

jagen op kabouters tot het bezoeken van spoken in een kasteel;

Horst&Helden heeft het allemaal.

Helden is van oudsher thuisbasis van de peelboer die er in zijn vaak karige levensonderhoud voorzag. Toen de bevolking er halverwege de vorige eeuw flink ging groeien, voerde de gemeente er een actief industriebeleid. Het begon in 1961 met een vestiging van Philips op het nieuwe industrieterrein in Panningen. Uiteindelijk waren daar veertig bedrijven gevestigd en volgde een nieuwe industrielocatie in Beringe. Verdere ontwikkelingen op sociaal- en cultureel terrein volgden; de hele infrastructuur van Helden veranderde ingrijpend. De kernen Panningen en Helden groeiden uit tot een dubbelkern. Was Helden rond 1940 nog een arme Peelgemeente met rond 7000 inwoners, in vijftig jaar groeide

ze uit tot een dynamische gemeente van 19.000 inwoners, die nu ook zeer in trek is als woon-ge-meente. Mooie successtory, van hoe een klein dorp dat in een prachtig natuurlandschap ligt, groot kan worden. Maar het allermooiste van de geschiede-nis van Helden zijn toch de kabouters, die er vroe-ger woonden. Dat gelooft u niet? Kom zelf maar kijken: de boerderij in Helden waar ze woonden staat er nog. Inclusief het minideurtje waardoor-heen ze naar hun kaboutervertrekjes gingen.

Horst is op 1 januari 2001 ontstaan uit een fusie van de gemeenten Broekhuizen, Grubbenvorst en Horst. Het is een mooie stad in een groene buffer tussen de stedelijke centra Venlo en Venray

geworden, die zich uitstrekt van de Maas tot diep in de Peel. Horst is daarmee één van de meest uitgestrekte gemeenten in Limburg met maar liefst 10 woon-kernen, waaromheen veel plek is voor zwemmen, kamperen bij de boer of luieren. Het afwisselende landschap is bovendien prima te befietsen. Er is de Maas en de Peel, er zijn de mooie natuurgebieden, de gezellige Maasdorpjes, de beeldenroute van Horst en de authentieke Peelkoloniën. Dankzij het uitgekiende fietsroutenetwerk kunt je steeds op-nieuw je eigen tocht uitstippelen. Liever genieten op wandelschoenen? Lottum en Grubbenvorst zijn pleisterplaatsen aan het gerenommeerde lange- afstandswandelpad Het Pieterpad.

Lig

gin

g

Waar het veen van de Peel, het Limburgse zand en de Maasklei elkaar ontmoeten ligt Horst & Helden. Horst is een uitgestrekte nieuwe gemeente, maar met eerbiedwaardige oude dorpen als Grubbenvorst en Horst. In het oosten ligt het industriële en han-delscentrum Venlo, aan het spoor en aan de Maas.

5. Horst & Helden45

Horst

Arcen

Grubbenvorst

Helden

Mariapeel

Meijel

Griendtsveen

Venlo

46 5. Horst & Helden

De comeback van de

kraanvogel

Eeuwenlang was de Peel een grotendeels verlaten veenmoerasgebied, waar vanaf 1853 werd begonnen met de industriële ontginning van het hoogveen. Op de ontveende gronden kwamen vervolgens, na de boekweit- en tabaks-teelt, de groententeelt en rundveehouderij op gang. Het resultaat van de intensieve bebouwing was een uitgedroogd veen- en zandgrondgebied waar waterbeheer een belangrijk onderwerp werd. De droogte moest worden bestreden. En wel snel.Het Waterschap Peel en Maasvallei heeft ten behoeve van die droogte- bestrijding bijna honderd nieuwe stuwen in het gebied geplaatst en in werking gesteld. In het kader van de Landinrichting zorgt dit zogeheten Waterherstel- plan Evertsoord-Grauwveen voor een hogere grondwaterstand in het hele natuurgebied de Mariapeel. Tegelijk biedt het plan agrariërs in de omgeving de mogelijkheid om toch verder te boeren, ondanks de uitdrogende werking die landbouw nou eenmaal heeft op de ontgonnen bodem. ‘De gedachte was eenvoudig’, zegt Chris Bartels van Stichting Werkgroep Behoud de Peel. ‘Laat boeren nu eens in eigen gebied zuiniger met water omgaan, door het langer vast te houden. Dat is nog beter voor de akkers ook’.Volgens Bartels betekent dat voor het landschap onder meer dat de asperge-teelt, waar zeer droge grond voor nodig is, zal plaatsmaken voor weilanden, die een veel hogere waterstand kunnen verdragen. Het landschap in de natuurgebieden zal nog verder veranderen. Bartels: ‘Waar eerst bijvoorbeeld berkenbos was, zal dankzij de stijgende vochtigheid van de grond een open heide- en veenlandschap terugkomen. Dat is een langzaam proces van tien-tallen jaren’.De eerste ontwikkelingen van nieuw hoogveen zijn inmiddels al zichtbaar in De Mariapeel. Op enkele plekken heeft zich veenmos ontwikkeld tot een dikte van maar liefst een halve meter.Naast een herstel van het hoogveen wordt in dit gebied ook gewerkt aan recreatie en cultuurhistorie. ‘Het oude jaagpad langs de Helenavaart zal gerestaureerd worden en als fietspad in gebruik genomen worden.’ In de Peel zelf komt vooral ruimte voor wandelaars. ‘Het is uiteindelijk de bedoeling om De Mariapeel en de Deurnse Peel te verenigen tot een groot rustgebied’, zegt Bartels, ‘waardoor kraanvogels er weer naar hartelust kunnen landen en fourageren’.Dat wordt dus een grootse comeback, van een eeuwenoud veenlandschap en een zeldzame vogel als de kraanvogel. Binnenkort in dit theater. Nog even geduld, alstublieft.

‘Dames en heren, mag ik een hartelijk applaus voorrrrrrrrrrrrrrr: de kraanvogel!’Als de Peel een theaterstuk was, dan zou dit de introductie van een grandioze comeback kunnen zijn. Maar omdat de Peel een uitgestrekt voormalig veenmoerasgebied is, dat in ere hersteld zal worden de komende tientallen jaren, zal de terugkeer van de kraanvogel geschieden zoals de reconstructie van de grond waarop deze bijzondere vogel zal landen; geruisloos en in stilte.

Door de reconstructiewordt het hier weer een groot rustgebied

America

Evertsoord

Kronenberg

Deurne

Liessel

Helenaveen

Neerkant

Griendtsveen

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode ? Waterherstelplan met het plaatsen van 100 stuwtjes Mariapeel + Deurnse peel

47

Wie het

kleine niet eert...

Lemmen werd er stinkend rijk van en besloot zijn miniatuur weldoener eens op te wachten. Toen de boer op een nacht die piepkleine kabouter aantrof die kreunde onder het gewicht van een korrel graan in zijn handje, vroeg hij of het dwergje degene was die al die zakken graag op de zolder had verdubbeld in aantal. Op het bevestigende antwoord van de kabouter begon Lemmen te lachen. ‘Ik kan dat maar moeilijk geloven als ik jou zo zie kreunen en steunen onder het gewicht van een korrel graan’, zo sprak hij tegen het kleine mannetje.Die beet nijdig terug: ‘Toch is het zo. Ik ben zo moe door het dragen van al die zakken, dat ik uitgeput ben en bijna niet meer bovenkom. Maar de laatste korrel graan mag niet veronachtzaamd worden. Die wil net zo goed meetellen in het dagelijks brood’.Lemmen relativeerde door te zeggen dat een korrel graan meer of minder echt niet zou uitmaken in zijn overweldigende rijkdom.‘Dat hoor ik niet graag’, zei het inmiddels spinnijdige mannetje, ‘Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd. Ik denk dat ik het graan naar de verkeerde zolder heb gebracht’. Hij draaide zich om en liep met de korrel graan moeizaam de trap af, de deur door, de nacht in.De daaropvolgende weken hoorde Lemmen, net als alle maanden ervoor, ’s nachts opnieuw gekraak op de trap. Maar pas toen het tijd was zijn graan naar de molenaar te brengen, betrad hij voor het eerst sinds weken weer eens zijn graanzolder. Die was helemaal leeg. Dat was de straf voor de minachting die hij de kabouter had getoond. Lemmen boerde achteruit. Hij zaaide graan, maar op zijn land wilde niets meer groeien. Hij eindigde zijn leven in diepe armoede. En zag de kabouter nooit meer terug.

Gelooft u niet in kabouters? Dan moet u maar eens een kijkje nemen op de boerderij waar Lemmen gewoond heeft. Daar, in de schuur van de huidige boer Lormans, is het luikje nog te zien waardoorheen de kabouter bij Janus Lemmen op bezoek gingen. En in de gevel hangt een heus kaboutermonu-ment. Wie nou nog niet overtuigd is…

(Met dank aan ‘Klein Volk’ van Ton van Reen)

Helden kent de wonderlijke sage van boer Janus Lemmen die een kabouter in zijn boerderij op de Zandberg had. En niet zomaar een kabouter; een werkpaard van een kabouter. Het kleine kereltje sjouwde – zo vertelt het verhaal- elke nacht zakken graan naar de zolder van de graanboer.

Panningen

Kessel

Egchel

Beringe

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 5988 BD Sagen Moenik

In de schuur van boer Lomans is nog steeds het luikje te zien

waardoor de kabouter op bezoek ging

48 5. Horst & Helden

Lang voor de mens in de 20e eeuw begon in te grijpen in het landschap om natuur en milieu veilig te stellen, deden de eigenaren van kasteel Kessel al iets soortgelijks. Groot verschil is echter het doel. Is het veranderen van het land momenteel gericht op het behoud en verbeteren van de natuur en het toegankelijker maken van het buitengebied voor recreanten, de ingrepen rond kasteel Kessel kenden eeuwen terug een eenvoudiger, maar minder hoogstaand doel; hebzucht en lijfsbehoud.

Elk jaar wordt kasteel Kessel even een

spookkasteel

Spoken aan de Maas

Rond 1100 ontstond op de plek waar nu de restanten van het kasteel te vinden zijn, een woontoren. Dat had te maken met de Maas die op een steen-worp afstand lag; de eerste ‘kasteelheren’ konden vanuit hun vijftien meter hoge woontoren de schepen in de gaten houden die verplicht werden tol te betalen. Bovendien liep de weg van Brabant naar Keulen eveneens over die Maas; ook voetgangers moesten wegenbelasting betalen. Want de eigenaar van de burcht was eigenaar van de rechten en mocht het geld innen.In de twaalfde eeuw vond een ware reconstructie van dit landschap plaats. De toenmalige eigenaar brak de toren af tot net boven de lichtspleten van de kelderverdieping. De kelder werd opgevuld met zand. Daarna wierp de burchtheer er als het ware een heuvel van aarde overheen en bouwde daarop een mergelstenen ringmuur. Zo was zijn geïnde tol veilig tegen rovers, bendes en ander geteisem. Historicus Ton Hendricks: ‘Het hele landschap rond het kasteel is eigenlijk door mensen beïnvloed. Allereerst natuurlijk door die enorme heuvel op te werpen. Maar in de 17e eeuw gaf de Hertog Van Gelder, in wiens gebied de Heerlijkheid Kessel lag, toestemming om van het moeras-gebied rond de Maas akkerland te laten maken. Nu nog is dat te zien aan de gemeentegrens; die loopt niet door de Maas, zoals je eigenlijk zou verwach-ten, maar maakt een bocht van maar liefst vier hectare rondom het kasteel. En dat hoort allemaal bij de gemeente Kessel!Na een bombardement en een brand in de Tweede Wereldoorlog werden de binnenmuren vernield en zo werd het kasteel langzaam een ruïne. Wat resteert zijn de ringmuur met haar nissen en kantelen, een gedeelte van de weergang, de muren van de grote zaal, de zijtoren en de poorttoren. Er was zoveel van het kasteel verloren gegaan dat men heeft besloten om de burcht niet te restaureren maar te consolideren, dat wil zeggen te handhaven in de staat waarin hij nu is en zodanig te onderhouden dat verder verval niet kan optreden. De overblijfselen werden in middeleeuwse sfeer teruggebracht. De kelders onder de grote zaal zijn inmiddels weer bewoonbaar gemaakt.Van mei tot september worden de Shakespeare-spelen opgevoerd en in augustus en september wordt het voormalige Kasteel Kessel gebruikt als openluchttheater. En elk jaar in oktober en november wordt het omgebouwd tot spookkasteel.

Kasteel KesselDorpstraat 5 (Kasteelhof 1)5995AX Kessel

Reuver

Kessel

Beesel

Kesseleik

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 5995 AX Kasteel Kessel en de Maas

49

Dood hout doet leven

Het Limburgs Landschap is een van de organisaties die zich inzet om de rijk-dom aan dier- en plantsoorten die de provincie nu kent, te behouden. Ook de zandhagedis en de gladde slang profiteren van het maatwerk van het Limburgs Landschap. Deze koudbloedige dieren gebruiken de warmte van de zon om de juiste lichaamstemperatuur te bereiken. Heideterreinen zijn bij uitstek geschikte plekken waar ze samen kunnen zonnebaden. Maar door ver-snippering van natuurgebieden, bosaanleg op heideterreinen en verslechterde milieuomstandigheden is het aantal heideterreinen in aantal en kwaliteit ach-teruit gegaan. Minder heide betekent minder plek om te zonnebaden. En veel minder plek om op te warmen betekent, dat deze kwetsbare dieren sterven. Het Limburgs Landschap stak de afgelopen jaren de handen al uit de mou-wen door een beschermingsplan op te stellen en bestaande heideterreinen met elkaar te verbinden. Bovendien is er geplagd en gemaaid en begraasd met schapen en geiten om de kwaliteit van de heidegebieden te optimalise-ren.De zandhagedis en de gladde slang hebben rulle plekken nodig om te over-winteren. Op Landgoed De Hamert zijn nu maatregelen genomen die zo’n plek veiligstellen. Centraal op De Hamert ligt een grote oppervlakte heide met enkele verspreide bomen en boomgroepjes. In de open terreindelen liggen vennen. In dit grote heidegebied zijn door Het Limburgs Landschap nu rulle plekken gemaakt door er klein stapels houtblokken her en der neer te zetten. De hagedissen beklimmen de stapels en warmen zich aan de zon. En samen met de slangen kunnen ze onder de langzaam wegrottende houtblokken riant overwinteren.Voor het hout worden uiteraard geen bomen gekapt; de houtstapels op De Hamert zijn afkomstig van bomen die bij een januaristorm zijn om- gewaaid. Dood hout doet dus leven.Een mooie maatregel, die bovendien graadmeter voor andere soorten is. Want omdat de zandhagedis en de gladde slang zo kritisch zijn bij de eisen die ze stellen aan hun leefgebied, vormen ze een ideale ‘antenne’ voor de kwaliteit van de heideterreinen in het algemeen. Als de hagedis en de slang het er naar hun zin hebben, dan kun je er donder op zeggen dat ook andere diersoorten van die plek kunnen genieten, zoals insecten, vogels en kleine zoogdieren.Dat kan nog druk worden daar, op die grote, stille heide. Als u er zelf genie-tend doorheen wandelt en op een rustig plekje even van de zon geniet, kunt u zomaar een hagedis aantreffen die een zonnebad neemt. Niet insmeren met factor 50, maar lekker laten liggen, dat kleine diertje. Want die is nu weer volledig self-supporting.

Slangen en hagedissen lijken oersterke dieren die ten alle tijden kunnen overleven. Niets is echter minder waar: als de mens niet zorgt voor optimale leefgebieden, zijn deze typische maar nu al zeldzame heidebewoners ten dode opgeschreven.

Arcen

Lottum

Swolgen

Broekhuizen

Broekhuizenvorst

Wellerlooi

Lingsfort

Zwaanenheike

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 5856 AA (Wellerlooi) / 5944 AG (Arcen)Landgoed de Hamert

Heideterreinen worden met elkaar verbonden zodat zandhagedissen weer lekker kunnen zonnebaden

50 5. Horst & Helden

Op de plaats, rust

De Provincie reageerde positief, de bank ook en de subsidie werd toegekend.Maar uiteindelijk ging het hele feest toch niet door; de Provincie liet weten dat het reconstructiepotje leeg was. De plannen voor De Plaats waren daar-mee, zoals de Provincie het met gevoel voor understatement aan Broekmans uitlegde, ‘een bureaulade-project’ geworden.Broekmans zorgde er eigenhandig voor dat de plannen voor De Plaats in af- gezwakte vorm doorgingen. En niet zonder resultaat. Het is een plek gewor-den waar toeristen kunnen verblijven in luxe vakantiewoningen die in de grote boerderij zijn gebouwd. En op de locatie waar van oorsprong de wijnproeverij zou komen, worden twee prachtige, vrijstaande recreatiewoningen gereali-seerd. Bovenop de top van de heuvel van de wijngaard komen die te liggen, met een magnifiek uitzicht vanaf het eigen privé-terras!In 1695 werd De Plaats gebouwd als onderdeel van Kasteel Bree. Daar woonde toen de plaatselijke dorpsadel die vee en een schaapskudde had. In de zestiende eeuw kwamen het kasteel en de boerderij in handen van het Kasteel van Arcen. Daarna kwam het leeg te staan. Toen in 1800 een brand bijna het hele dorp Maasbree in de as legde, vond het kasteel haar laatste bestemming. Het werd steen voor steen verkocht aan de mensen die er in Maasbree hun huizen weer mee opbouwden!Het kasteel verdween, maar de boerderij bleef. In 1943 brandde het door een bombardement volledig af, om na de oorlog herbouwd te worden. Broekmans verkocht 21 van de 24 hectare die zijn land rijk was aan de buren die er landbouw, veeteelt en tuinderijen op hebben.Wie op de boerderij en haar drie overgebleven hectaren gaat logeren heeft ruim de mogelijkheid tot wandelen, fietsen en tot het bekijken van de resten van de fundering van het kasteel, die bij de aanleg van de riolering enkele jaren geleden zijn blootgelegd.De Plaats is een bijzondere logeerplek met historie; als je langs de kapel via de oprijlaan richting de drie gebouwen rond ‘de oude hof’ rijdt, waan je je onmiddellijk vier eeuwen terug in de tijd.

www.deplaats.net

In 1991 kwam voormalig administrateur Hans Broekmans in het bezit van de uit 1695 stammende boerderij De Plaats in Maasbree.Toen de herinrichting van het landschap rond het dorp via de recon-structie op stapel stond, vroeg Broekmans subsidie aan. Hij was al bezig de boerderij een toeristische functie te geven en wilde de bestaande wijngaard gaan exploiteren middels een wijnproeverij en een restaurant.

MaasbreeKoningslust

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 5993 RG 'De Plaats'

Je waant je onmiddellijkvier eeuwen terug

in de tijd

51

ZoemhokjesDe gewasgroei wordt een flink handje bij geholpen door bijen, die als bestui-ver een cruciale rol bij de vruchtvorming spelen. In Noord-Limburg worden daar dan ook jaarlijks maar liefst negenhonderd bijenvolken van ongeveer honderd imkers voor ingezet. En dat dat niet voor niets is blijkt wel uit de productiewaarde van de door bijen bestoven gewassen. Die bedraagt op jaarbasis ongeveer 22 miljoen euro!Reden genoeg om het houden van bijen niet alleen te beschouwen als serieuze bedrijfstak, maar ook als economische prioriteit. De imkerij In Noord-Limburg heeft echter te maken met vergrijzing. Het is dus hard nodig dat meer imkers aan de slag gaan in die regio. Joep Verhaegh, voorzitter van de Imkervereniging Horst aan de Maas e/o is één van de drijvende krachten achter de totstandkoming van het Praktijkcentrum Bijenteelt.‘Er was al sinds 1971 een Praktijkcentrum Bijenteelt,’ zegt Joep Verhaegh, ‘Dat heette Het Zoemhukske, een begrip onder imkers. En ons Zoemhukske is nu helemaal vernieuwd biedt een gedegen en uitgebreide imkeropleiding. Er is veel animo voor een opleiding tot imker’.Dit Praktijkcentrum Bijenteelt in Natuurpark Kasteelse Bossen is dan ook inmiddels, dankzij een bijdrage van € 238.000,00 van reconstructiegelden vanuit de overheid, uitgegroeid tot een professioneel praktijkcentrum voor de bijeenteelt.

Bij de educatie en informatie in het Praktijkcentrum wordt onder andere aandacht geschonken aan het belang van drachtplanten in de streek. Deze drachtplanten zijn nodig voor zowel de biodiversiteit als voor de bijen, omdat ze nectar en stuifmeel bieden. Als de bijen alleen van de tuinbouw moesten leven, zouden ze verzwakt raken. Joep Verhaegh: ‘Er is een sprake van afname van biodiversiteit door te eenzij-dige aanplant van openbaar groen in de percelen waarop ruilverkaveling heeft plaatsgevonden. Vandaar dat wij pleiten voor aanplant van insectengroen zoals onder andere bes-dragende heesters, lindes, kastanjes en esdoorns’. Wilt u ook (van) zo’n zoemend, gecultiveerde bijenvolk leren houden? Dat kan. Het Praktijkcentrum geeft u alle informatie over de aanvang en exacte inhoud van opleidingen. Alleen genieten van de informatie en de omgeving dat kan ook. Het Praktijkcentrum wordt omgeven door een prachtige tuin vol bloemen, en ligt in natuurgebied de Kasteelse Bossen. De tuin is van maart tot november permanent open en een echte aanrader voor wandelaars en fietsers. Wie met een groep wil komen, dient vooraf even contact op te nemen met mevrouw Cox: 077 3983213.

In Horst en Helden groeien asperges, aardbeien, blauwe bessen, courgettes, pronkbonen en fruitbomen.Recent is er een nieuw gewas bijgekomen; het koolzaad. De teelt ervan is bedoeld voor een project waarin het milieuvriendelijke biodiesel een rol speelt.

Dankzij reconstructiegeld is het uitgegroeid to een

professioneel praktijcentrum voor de bijenteelt

Horst

Swolgen

Meterik

Castenray

Melderslo

Tienray

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 5961 NL Kenniscentrum bijenteelt in Natuurpark Kasteelsche Bossen

52 5. Horst & Helden

Ontdek het zelf! Unieke bezoekjes, ook voor Kids

Hoeve de Middelt » is een activiteiten-boerderij waar van alles en nog wat te beleven is! Op een schitterende locatie langs de Maas ligt de Boerengolfbaan van Hoeve de Middelt. Tussen de koeien wordt met een klompclub een bal in tien holes geslagen. Een gezellige teamsport voor jong en oud. www.boerengolf-limburg.nl.

De Locht; streekmuseum, nationaal »asperge- en champignonmuseum, Horst-Melderslo. Voor de kinderen zijn oude spel-len en buitenspeelvoorzieningen aanwezig en regelmatig worden ‘s zondags oude ambachten gedemonstreerd. www.delocht.nl.

Het Aardbeienland, » Horst. Een verleide-lijk themapark om onbekommerd optimaal te genieten. www.aardbeienland.nl.

Streekproducten & recept

De productwinkel van de paddestoele-rij in Grubbenvorst is zeker een bezoek waard. Naast de verkoop van dagverse paddestoelen kunt u hier ook terecht voor een breed assortiment aan zelf ontwikkelde paddestoelenproducten. www.depaddestoelerij.com.

receptOesterzwammensalade met taugéVoor 4 personen Ingrediënten

300 g oesterzwammen 100 g champignons 2 sjalotten, in ringen gesneden 3 eetlepels olijfolie zout en zwarte peper 1 doosje tuinkers 100 g taugé 1 krop ijsbergsla

Voor de dressing 3 eetlepels witte wijnazijn ½ eetlepel honing 1 teentje knoflook, fijngehakt enkele blaadjes citroenmelisse enkele blaadjes munt 1 handje kervel

BereidingSnijd de oesterzwammen en de champig-nons in dunne plakjes. Verhit de olie in een pan en fruit hierin de sjalotten glazig. Voeg de paddestoelen toe en fruit ze kort. Breng op smaak met zout en peper.Schep de tuinkers met de taugé en de pad-destoelen in een kom door elkaar.Maak de dressing. Roer de azijn, 2 eetle-pels water en de honing door elkaar. Roer de knoflook en de fijngehakte kruiden door de dressing en schenk deze over de salade. Schep alles luchtig door elkaar en laat de salade goed intrekken. Serveer op fijn gesne-den ijsbergsla.

Fietsroutes

De Rozenroute* (35 km), een heuse fietsroute langs rozen- en boomkwekerijen, geurende rozenvelden, tuincentra en prachtige rozentuinen.(Lottum) www.rozendorp.nl.

De Locht fietsroute* (20 km), over buiten-wegen en boerenpaden van Lochsmeer tot ’t Ham. (vertrekpunt Streekmuseum de Locht)

Aspergefietstocht* (35 km); fiets langs velerlei aspergepercelen en aspergetelers (ver-trekpunt o.a. Streekmuseum de Locht)

Ook hier kunt u uw eigen route samenstellen door gebruik te maken van het fietsroutenet-werk Meer informatie vindt u op www.lekker-genieten.nl.

Mmm!

53

Wandelroutes

‘De 101 heuveltjes route’• (9 of 18 km). Mooie boswandeling o.a. door de prachtige Heldense Bossen en langs ‘De Raay’ te Baarlo.

“Loap un stukste, drink un slukske”.• Aan de hand van een routekaart wandelt u langs markante bezienswaardigheden, drinkt u bij verschillende horecagelegenheden een speciaal drankje en nuttigt u verderop ‘n hapje, een bijzonder smakelijke kop soep, een heer-lijke salade, isje en ‘n Preuveleut cocktail.

Natuurgebieden

De Schadijkse bossen, ☛ voor bij- voorbeeld mooie wandelingen. Ook zijn er mooie routes om te mountainbiken (gemeente Horst aan de Maas).

Natuurgebied ’t Ham, ☛ fraai bosgebied met een gevarieerd open landschap. Vanaf de uitkijktoren heeft u een mooi overzicht van het open landschap. En, aan vogels geen gebrek in ’t Ham (omgeving Horst en Milderslo).

Heldense bossen, ☛ een bosgebied met karakteristieke stuifduinen (gemeente Helden).

Natuurgebied Leudal, ☛ een bijzonder landschap en een zeer gevarieerde na-tuur. De natuurwaarden van het Leudal wordt voor een groot deel bepaald door de beekdalen van Haelense Beek, Leubeek en Zelsterbeek. Naast een uitbundig plan-tenleven in het voorjaar, zijn het ook de galmende concerten van de vele broed- vogels, die het verblijven in het gebied zeer aangenaam maken (Leudal).

Vakantiewoning Hoeve Nijssen,✻✻ Helden. Verblijven in het achterhuis van een woonboerderij. De omgeving is ideaal voor wandelaars, fietsers en er zijn ook verschil-lende locaties om te vissen.

Hotel-Restaurant Antiek, ✻✻ Helden, Het sfeervolle etablissement dankt zijn naam aan de antieke voorwerpen die het interieur sieren. www.antiek-helden.nl.

Recreatie boerderij Camping ✻✻Hanssenhof, Helden. Naast recreatieboer-derij en bed & breadfast tevens asperge en prei teelt. www.hanssenhof.nl.

Bed&breakfast poolzicht,✻✻ Helden. 077-307 22 39.

Groepsaccomodatie De Zandberg,✻✻ Meterik (Horst a/d Maas). Een boerderij waarvan de schuur is verbouwd tot groeps-accommodatie Uitstekende uitvalsbasis voor een gezellig weekendje uit. www.dezandberg.nl.

Bed & breakfast ‘De Limburgse Eick’,✻✻ Grubbenvorst. Een oase van rust. www.bedbreakfast.nl.nu.

De Helpeney:✻✻ vakantiehuisjes rustig en landelijk gelegen, Horst. Vijf vakantie-huisjes, rustig en landelijk gelegen. www.helpeney.nl.

Buitenleven, vakantiewoningen in de ✻✻natuur. Even helemaal weg uit het hollend bestaan van alle dag. De vakantiewoningen staan midden in het landschap, in een naaldbos, op de hei of tussen de akkers. www.staatsbosbeheer.nl.

Meer informatie vindt u op ✻www.lekker-genieten.nl of www.vvvlimburg.nl!

Leuk verblijven

‘Wandelen, fietsen...

zijn er geen vliegroutes?’

Weert

Venlo

Roermond

Leg

end

a

Verhalen van boeren

Veranderend Land-projecten

Streekverhalen en legendes

P 59 Bes wel lekker

De padden op, de lanen in P58

P 61 Hamsteren!

P 56 Een befaemde molen

54 6. nederweert & ons wCL

P 60 Daar zit een luchtje aan

P57Slager, heeft u hertenpootjes?

op de grens van Limburg en Brabant, op het snijpunt van drie

waterwegen, ligt de gemeente nederweert.

Lieflijke kerkdorpen worden er afgewisseld met moderne woon-

wijken en veel groen, in een buitengebied van ruim tienduizend

hectare. Te midden van de landerijen, in de uitgestrekte natuur-

en bosgebieden liggen agrarische bedrijven.

Ontspannen en genieten van de natuur is hier net als ademen; dat gaat helemaal vanzelf.Ten Oosten van Nederweert ligt het gebied Ons WCL Midden-Limburg. En ‘Ons WCL’ is één van de elf ‘Waardevolle Cultuur Landschappen’ in ons land. Dit zijn gebieden die door de overheid zijn geselecteerd vanwege hun bijzondere landschap-pelijke, natuurlijke en culturele waarden. De WCL-gebieden krijgen een aantal jaren extra over-heidssteun om hun land- en tuinbouw, bosbouw en recreatie op een goede manier te ontwikkelen, in harmonie met de historie en het karakter van het gebied, en niet ten koste van de natuur en het milieu.

Midden-Limburg is een prachtig en gevarieerd gebied met water, bossen en heidevelden, waar land- en tuinbouwgebieden worden afgewisseld met mooie dorpen en kleinere steden. Er is het grensoverschrijdende natuurpark Maas-Swalm-Nette, het Meinweggebied, het Roerdal en de grote Maasplassen. En er zijn ontelbare histori-sche bouwwerken en monumenten. Ook de wat aardsere zaken zijn de moeite van een trip waard. Zo kunt u in dit gebied herten komen aaien, de van uitsterven geredde Korenwolf een rugslag in helder zwemwater zien doen en padden zien paren.

Echte Limburgers weten het al. Die zeggen: ‘Wie sjoon oos Limburg is, zuus se in Oos WCL!’ En zo is het maar net!

Lig

gin

g

Het Waardevol Cultuur Landschap Midden Limburg –want daar staat WCL voor– ontrolt zich tussen ruige natuur van de Peel en de weidse uitzichten van de Maasplassen. Nederweert ligt op een kruispunt van kanalen op de grens tussen Limburg en Brabant. De zuidgrens van het gebied ligt waar ons land zich versmalt rond de Maas.

6. Nederweert & Ons WCL

55

Roggel

Beesel

Roermond

Susteren

Weert

Thorn

Nederweert

Koningsbosch

56 6. nederweert & ons wCL

Een

befaemde molenIn Maasbracht staat een pracht van een molen. Dit rood-wit versierde gevaarte is gebouwd tussen 1864 en 1866 en was een beltmolen.Zo’n beltmolen, ook wel bergmolen genoemd, is een windmolen die altijd op een al of niet daartoe gecreëerde heuvel staat.In die heuvel is aan twee zijden een doorgang gemetseld. Door deze ‘invaart’ konden paard en wagen in zijn geheel voor laden en lossen de molen worden binnengereden en er aan de andere kant weer uit rijden.

Deze mevrouw is de echtgenote van de laatste molenaar Leo Faems; Mevrouw Anna Faems-Brouwers. Zij is jammer genoeg overleden op 26 mei 2007 en begraven op 30 mei. De begrafenisstoet is langs de molen getrokken en gelijktijdig is de molen mee gekruid naar haar laatste rust-plaats. En is toen zes weken in de rouwstand blijven staan.

Zoals de meeste beltmolens, was ook die van Maasbracht, nadat hij halver-wege de negentiende eeuw was gebouwd door landbouwer Reinier Vos uit Echt, in gebruik als korenmolen. Na er bijna 34 jaar als molenaar te hebben gewerkt, verkocht Vos zijn aan de familie Van de Venne uit Maasbracht, die hem in 1905 verkocht aan de familie Faems.

Na in 1946 wat oorlogsschade te hebben opgelopen door granaatinslagen dicht bij de romp die echter hersteld werd, raakte de tot dat jaar via de wind aangedreven molen in 1947 nogmaals zwaar beschadigd. Want tijdens de extreem droge zomer dat jaar sloeg het onheil toe. Als gevolg van de droogte raakten roedewiggen los. Toen Faems op een dag de molen op de wind liet draaien, schoot een molenwiek naar beneden en brak de molenas. Herstellen was onmogelijk. Leo Faems kon de peperdure reparatie in deze moeilijke naoorlogse periode niet betalen. Door middel van een elektrisch aangedreven maalstoel draaide de molen de jaren daarna provisorisch door.Toen Faems zijn bedrijf wegens ziekte eindigde in 1973, raakte zijn molen definitief in verval. De antieke ‘reus’ verviel tot een armzalig, onttakelt karkas.Stadsuitbreiding zorgde er de daarop volgende jaren op dat de molen ruim-schoots binnen de bebouwde kom kwam te liggen. En de molengrond was dure grond. Om te voorkomen dat deze cultuurhistorische parel definitief zou worden opgeslokt door huizenbouwers en projectontwikkelaars, begonnen vrijwilligers zich rond 1987 in te zetten om de molen weer in oude glorie te herstellen.In september 1988 werd de molen inclusief de grond voor de prijs van een gulden door de nabestaanden van Faems verkocht aan ‘De Molenstichting Maasbracht’.De moeizame restauratie kon beginnen en zou uiteindelijk twaalf jaar duren. De feestelijke ingebruikstelling vond plaats op 12 september 1992. Bij die gelegenheid kreeg de molen ook haar nieuwe naam ‘Leonardusmolen’, vernoemd naar Leo Faems. De Leonardusmolen is een rijksmonument dat weer volledig in gebruik is genomen. En komen kijken kost niks: tijdens een gratis bezoek kun je het malen van de molen van heel dichtbij meemaken.

Openingstijden: In de zomertijd van 1 apr. tot 1 nov.: do. & za. 13.00 - 16.00 uur In de wintertijd za. van 13.00 tot 16.00 uur en op afspraak met de heer W. Beckers tel: 0475- 46 26 77.

Tijdens een gratis bezoek kun je het malen

van de molen van heel dichtbij meemaken

Linne

Maasbracht

Montfort

Thorn

Wessem

Stevensweert

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 6051 HK Leonardusmolen

57

Slager, heeft u

hertenpootjes?

De gedachte om geen varkens en koeien maar herten te gaan fokken kwam op en bleef hangen.Die keuze voor herten lag voor de hand, volgens Feijen. ‘In die tijd was er vraag naar bedrijven met herten.’ Dat niet alleen; Feijen kwam ook ter ore dat voor bedrijven met een echt Nederlands product altijd een markt is. Hij besloot zijn bedrijf niet alleen herten-proof te maken maar ook geschikt te maken voor de hazelnootproductie. En niet zonder succes, zo is gebleken.Bovendien houden de Feijens op beperkte schaal nog steeds varkens en ver-bouwen ze suikerbieten, tarwe en maïs. De tarwe levert tevens stro voor de stal en de mais is prima voer voor de herten. Die lopen tot december buiten in de wei en eten dan volop gras. Als het weer echt slecht wordt, gaan ze naar binnen. De ruime stal met strodek biedt de broodnodige beschutting tegen kou en vocht, die met name de jonge herten nodig hebben. Bovendien worden zo de weilanden ontzien. De herten worden gefokt voor het vlees. Wie op bezoek komt bij de herten-houderij kan dan ook proeven van de eigen producten, zoals hertenpaté. De vol mineralen en vitamines zittende hazelnoten uit de boomgaard worden onder andere verwerkt in hazelnootpasta, brood en gebak, ijs of pannenkoek en hazelnootlikeur Crème de Noisette. Inmiddels hebben de Feijens een ontvangstruimte voor groepen van twintig tot zeventig personen. Na ontvangst met koffie of thee en uiteraard hazel-notencake kunt u samen met de Feijens een kijkje nemen bij de edelherten. In de loop der jaren zijn ze steeds tammer geworden, dus ze van heel dichtbij diep in de poppetjes van de bruine ogen kijken is mogelijk. Aan het eind van de rondleiding volgt een kleine vleesproeverij die wordt afgesloten met een heerlijk glaasje hazelnotenlikeur. In de ontvangstruimte is verder een educa-tieve film over herten en de hertenhouderij te zien. De winkel met hertenvleesproducten en hazelnootspecialiteiten is op zaterdag geopend, bellen voor een afspraak mag ook. In groepsverband en onder begeleiding van een gids een wandeling van on- geveer twee uur in het natuurreservaat De Grote Peel maken kan ook. Dan loopt u overigens ook de kans een hert te zien. Maar dan in het wild.

www.hertenhouderij.info

Van varkens naar herten, en van biggen naar hazelnoten. Henk en Ely Feijen-Kiggen uit Ospeldijk, bij Weert maakten van een nadeel hun voordeel. Hun voormalige intensieve varkens- en melkveehouderij grensde aan natuur-reservaat De Grote Peel. ‘Zo’n vijf, zes jaar geleden zat het gebied op slot,’ zegt Henk Feijen. ‘Daarom konden we niet uitbreiden. En we stonden op het punt om te moeten investeren in varkens- en koeienstallen. Dus we gingen op zoek naar iets anders’.

Van varkens naar herten, en van biggen naar

hazelnoten

Meijel

Ospeldijk

Neerkant

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 6035 RM Hertenhouderij 'De Peel'

58 6. nederweert & ons wCL

De padden op, de lanen in

Padden wonen in poelen. En poelen, daar zijn er steeds minder van in ons land. De Stichting Limburgs Landschap doet daar wat aan. Zij beheert het gedeelte van Groeve ’t Rooth dat is verklaard tot Beschermd Natuurgebied.

Op mooie zomerdagen kan het ‘Klökske’

de groeve met een ‘klingelend’ geluid vullen.

Wilde Konikpaarden en een kudde geiten zorgen daar voor natuurlijke begrazing van het gebied. Zo worden de paddenpoelen vrij gehouden van begroeiing, zodat onder andere de vroedmeesterpad en de geelbuikvuurpad mogelijkheden krijgen zich te ontwikkelen. Behalve de poel hebben amfibieën ook bosjes en hagen nodig waarlangs ze zich kunnen verplaatsen. Dit alles vraagt om zorgvuldig landschapsbeheer.Door het teruglopen van het oorspronkelijke aantal drinkpoelen is het van belang de nog bestaande in stand te houden of ze opnieuw aan te leggen.En een poel aanleggen, dat vergt meer dan het graven van een kuil. De grond-waterstand, omvang en de diepte van de poel, ligging ten opzichte van de zon en de in de buurt aanwezige vegetatie zijn allemaal van belang. De oever aan de noordkant, die door de zon beschenen wordt, moet bijvoorbeeld minder steil aflopen. Zo kan daar het water sneller opwarmen, wat gunstig is voor de ontwikkeling van larven en eitjes. Door het verschil in steilheid neemt boven-dien de variatie in plantengroei toe. Het aanleggen en onderhouden van dit soort ‘kraamkamers’ voor padden wordt gesteund door de Provincie Limburg in het kader van Platteland in Uitvoering.

Bij de poelen leven zeldzame diersoorten, zoals de knoflookpad, de vroed-meesterpad en geelbuikvuurpad. Die laatste is de zeldzaamste. Hij komt in Nederland vrijwel alleen nog in Groeve ’t Rooth voor. De ‘geelbuik’ zet zijn eitjes af in de meest ondiepe en onooglijke poeltjes. Deze warmen vlug op waardoor de eitjes snel uitkomen en de larven zich optimaal ontwikkelen. Een nadeel is dat dergelijke watertjes regelmatig uitdrogen. Het is dan ook geen uitzondering dat legsels van de geelbuikvuurpad geheel mislukken. De vroedmeesterpad is iets minder zeldzaam, maar komt ook alleen in Zuid-Limburg voor. Karakteristiek voor deze pad is zijn broedzorg. Voordat de eitjes in het water worden afgezet loopt het mannetje van de vroedmeesterpad er een aantal weken mee rond. Op mooie zomerdagen kan het ‘Klökske’ (een van de vele Limburgse namen die het diertje rijk is) de groeve met een ‘klingelend’ geluid vullen.

Ook zin gekregen de padden en hun wiegjes te helpen voortbestaan? De stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (IKL) is op zoek naar vrijwilligers die de zorg voor de leefgebieden van deze uiterst zeldzame paddensoorten op zich willen nemen. IKL zoekt vrijwilligers uit Margraten, Valkenburg, Gulpen-Wittem, Meerssen, Simpelveld en Vaals die aan de slag willen als ‘poelenwacht’. U krijgt kosteloos een korte cursus, gevolgd door een excursie/instructie. De padden op. De lanen in.

Stichting IKL, tel: 0475- 386 430 of e-mail: ikl@ikl-limburg.nl.

59

Bes lekker

De Blauwe Bessenkwekerij Van Kempenhof sluit dan ook naadloos aan bij de omgeving. Op deze voormalige aspergekwekerij is de familie Simons een rustige maar luxe mini-camping gestart, die van alle gemakken voorzien is. Er groeien bijzondere fruitsoorten zoals de kweepeer, de mispel, de moerbei en de zoete amandel. Er scharrelt wat klein vee rond. Maar dat niet alleen; de blauwe bes, oftewel veredelde bosbes, word op een natuur- en milieu-vriendelijke manier geteeld. En wie op de camping logeert, wordt van harte uitgenodigd te helpen met het plukken en opeten van deze vitaminerijke vruchten die niet alleen heerlijk smaken, maar ook helpen tegen allerlei gezondheidskwaaltjes. Van de teelt van Het Witte Goud naar het kweken van de Blauwe Bes; daar zit een geschiedenis van grote omschakeling tussen. Eind jaren tachtig wees het Ministerie van Landbouw in het kader van Ons Waardevol Cultuurlandschap elf gebieden aan die in de klem kwamen door woninguitbreiding en industrie, waardoor de aanwezige land- en tuinbouw- bedrijven in die gebieden gevaar liepen.Opdracht aan de boeren was om nieuwe wegen in te slaan, gesubsidieerddoor het Ministerie. Kenmerkend was dat het initiatief van de boeren zelf kwam. Jeu en Truus besloten in 1989 om naast hun aspergeteelt te starten met de blauwe bessenkweek. Ze ontwikkelden producten als Blauwebessenwijn,-jam en -sap en stopten een paar jaar daarna volledig met de aspergeteelt.

Samen met collega’s startten ze bovendien de zeven Boederij Plus-winkels in Ons WCL, waarin ze hun producten rechtstreeks van het land aan de klant verkochten. De familie Simons verkocht er al haar Van Kempenhof-producten. Enkele jaren geleden kwam er opnieuw een omslag in het bedrijf. Een van de kinderen raakte gehandicapt, en geen van de kinderen bleek de ouders te willen opvolgen. Dat betekende dat de boerderij die Jeu ooit van zijn oom en tante overnam, als familiebedrijf verloren dreigde te gaan.Jeu besloot tot het halveren van zijn kwekerij. De ene helft verkocht hij aan een collega-boer, op de andere helft startte hij agro-toerisme door middel van de camping.Dat zijn boerderij niet overgenomen wordt door zijn kinderen is jammer maar begrijpelijk, vindt Simons: ‘Mijn kinderen hebben gezien dat mijn vrouw en ik elke dag van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat heel hard hebben gewerkt en er zijn andere mogelijkheden om je geld te verdienen. Ik gun ze die van harte. Op de boerderij ben ik nooit alleen geweest en het mooie van de camping is, dat ik dat nu ook niet ben’.

www.vankempenhof.nl

Jeu en Truus Simons hebben een Blauwe Bessenkwekerij in het gebied dat Ons WCL heet; Ons Waardevol Cultuurlandschap. Waardevol is het zeker: nergens in Nederland is zo’n aaneenschakeling van verschillende landschappen te bewonderen. Heidevelden, bossen, rivierdalen en weidelandschappen stralen een serene rust uit.

Roermond

Herten

Melick

Herkenbosch

Asenray

Ondergrond: copyright Geodan

Postcode 6074 EJ Blauwbessenkwekerij

Omschakelen van de teelt van Het Witte Goud naar

het kweken van de Blauwe Bes

60 6. nederweert & ons wCL

Daar zit een luchtje aan

En dan hebben we het niet over de gezonde agrarische lucht van veulens op een keuterboerderij, maar bijvoorbeeld over zware ammoniakdampen waar de varkens zelf onwel van worden. Een last voor recreanten en omwonenden. Boeren, buitenlui en beesten hebben baat bij een beleid waarin milieu en economie, cultuur en natuur op duurzame wijze verder worden ontwikkeld. Dat is niet tegen dovemansoren gezegd. Per 1 januari 2007 is een nieuwe wet geurhinder en veehouderij (Wgv) in werking getreden. Die wet moet oplossingen bieden voor knelpunten als het gaat om geurhinder in het buitengebied. En die nieuwe wet was noodzakelijk, omdat de ontwikkeling van veehouderijen, net als de ontwikkeling van dorpskernen en recreatie, belemmerd wordt. De ‘oude’ regelgeving bood namelijk nauwelijks de mogelijkheid om lokale problemen aan te pakken. De nieuwe wet daarentegen geeft gemeenten de mogelijkheid om maat-werk te leveren in de normstelling. En die kan wisselen per gebied. Dat is mooi, want daarmee kunnen op lokaal niveau oplossingen voor knelpunten gevonden worden. De verantwoordelijkheid voor uitvoering van de Wgv ligt bij de gemeenten, en is daarmee een uitermate geschikt sturingsinstrument voor de uitvoering van reconstructieplannen. Vandaar dat ook de Provincie belang heeft bij hoe de uitvoering van de wet gestalte krijgt. De Provincie wil gemeenten daarom graag faciliteren bij de uitvoering van deze nieuwe wet.

Ook bedrijven springen in op de nieuwe regelgeving. Zo brengt klimaat- en luchtreinigingsbedrijf Inno+ uit Maasbree een energiezuinig en diervriendelijk klimaatbeheersingssysteem voor intensieve veeteeltbedrijven op de markt. Onlangs heeft Inno+ daartoe het bedrijf Air Totaal Producten, gespeciali-seerd in biologische luchtwas-systemen, overgenomen. Dit met het oog op de verwachte investeringen in de intensieve veehouderij in luchtreiniging. Investeringen zijn nodig om te voldoen aan met name de Europese milieuwet-geving waar het fijnstof-, geur- en ammoniakreductie betreft. De reconstructie biedt dus, naast een herstelplan voor de natuur, op diverse vlakken economi-sche kansen. Dat is niet alleen goed nieuws voor de dieren die dankzij bedrijven als Inno+ en de nieuwe wetgeving wonen in een stal waar de ammoniakdampen tot waardes zijn gedaald die nog te verhapstukken zijn. Het is vooral voordelig voor wandelaars en fietsers. Die kunnen vanaf nu oprecht een lekkere frisse neus halen in een prachtig, gevarieerd agrarisch landschap.

Jazeker. Het is heerlijk fietsen en wandelen door de -onder invloed van de reconstructieplannen veranderende en vaak vernieuwde- natuur. Niets is rustgevender en tegelijk opwekkender dan een tochtje langs roerloze poelen, vernatte akkers, op veilige en respectvolle afstand van bijzondere planten als adderwortel, egelboterbloem, grote pimpernel en rapunzelklokje, voort langs boerderijen waar kippen scharrelen, kalveren dartelen en varkens steeds gelukkiger worden. Maar mijn hemel. Moet het nou altijd zo ongelofelijk stinken, op sommige plekken in die veelgeprezen natuur?

Mijn hemel. Moet het nou altijd zo ongelofelijk

stinken in die veelgeprezen natuur?

61

Hamsteren!In mei 1999 verleende de toenmalige staatssecretaris Faber van Natuurbeheeraan de Vereniging Das en Boom een ontheffing voor het vangen van de nog slechts enkele voorkomende hamsters in de omgeving van Heer. Met drie van die kleine Korenwolfjes is Diergaarde Blijdorp vervolgens een fokprogramma bij Das en Boom gestart. Sinds 2006 is het Gaiapark in Kerkrade ook bij dit programma betrokken.De hamsters vonden elkaar gelukkig leuk genoeg voor een date, dus het fokken ging voorspoedig. Toen er 135 diertjes gefokt waren, dreigde het fok-programma echter in 2001 te mislukken. Er kon niet snel genoeg een gebied worden gevonden waar de diertjes konden worden uitgezet. Korenwolven moeten namelijk op eenjarige leeftijd de vrije natuur in omdat ze dan in de bloei van hun leven zijn en voor nageslacht kunnen zorgen. Freewheelen heet dat. Of daten, net zo u wilt.

Vanaf 2002 is begonnen met de herintroductie van de hamsters in een aantal gebieden. De Provincie Limburg riep in 2005 de Korenwolfcommissie in het leven om het Beschermingsplan Hamster 2005-2010 uit te voeren. Zo zijn bijvoorbeeld in zeven gebieden beheersovereenkomsten met agrariërs geslo-ten, zodat de Korenwolf zich veilig in een gebied kan verplaatsen. Het resultaat is er inmiddels naar: de populaties hebben zich boven verwach-ting ontwikkeld. Eind 2006 zijn maar liefst 600 burchten in verschillende akkers geteld. In zo’n burcht verzamelt de Korenwolf gewoonlijk twee tot vijf kilo voedsel. Een burchtingang is te herkennen aan een rond gat in de grond van circa zeven centimeter in doorsnee met soms een hoop grond erbij. En in elke burcht woont maar een Korenwolf. Het grootste deel van zijn leven brengt de korenwolf onder de grond door. Hij heeft een gevarieerd, bij voorkeur plantaardig menu nodig van granen, ak-kerkruiden en wilde planten. Hij klimt zelfs in maïsplanten en zonnebloemen. Van akkerkruiden eet hij het malse groen, de wortels of de zaden. Ook lust hij bieten, aardappelen, fruit en noten. Naast plantaardig voedsel eet de hamster ook insecten, regenwormen, kleine zoogdieren, kikkers en slakken. In zijn wangzakken brengt hij al dit gevonden voedsel naar zijn burcht. Mocht u heel toevallig een Korenwolf zien treuzelen langs de waterkant, blijf dan vooral even staan om te wachten op wat komen gaat, want zijn zwem-kunstenzijn opmerkelijk. Een Korenwolf gebruikt namelijk zijn wangen om te zwemmen. Als hij een stroompje wil oversteken, blaast hij zijn wangzakken op met lucht om zichzelf drijvende te houden. Een opblaashamster in Wittem; het moet niet gekker worden!

Nooit geweten dat je hamsters moet hamsteren omdat ze anders uitgestorven dreigen te raken? In Limburg weten ze daar alles van. Daar was de Korenwolf namelijk bijna uitgestorven. Deze wilde hamster die met name in Midden- en Zuid Limburg voorkomt, is een aparte ondersoort van de Europese veldhamster.

Een opblaashamster in Wittem; het moet niet

gekker worden!

62 6. nederweert & ons wCL

B&B Bergopwaerts,✻✻ St. Odilienberg, www.bergopwaerts.nl. Riant B&B in voormalige dokterswoning uit 1933 rustig gelegen aan de rand van een mooi Limburgs dorpje, 7 km. Ten zuiden van Roermond. Heerlijk wandelen en fietsen.

Landgoed kasteel Daelenbroeck,✻✻ Herkenbosch. Laat u meenemen naar het verleden met al het goede wat vandaag te bieden heeft. www.daelenbroeck.nl.

B&B De Twee Lantaarns, ✻✻ Wessem. B&B in prachtig monumentaal pand, met nostalgische kamers. Rustig gelegen aan diverse fietsroutes. www.freewebs.com/tweelantaarns.

De Roerdalhoeve, ✻✻ Melick. Een prachtige boerenhoeve uit 1860. De Hofstee wordt omgeven door weilanden, landerijen en bossen. In het authentieke landschap, dat tegen het Nationaal Park de Meinweg aanleunt, bevinden zich meerdere dorpjes met veel bezienswaardigheden. www.roerdalhoeve.nl. Meer informatie vindt u op www.lekkergenieten.nl!

Leuk verblijven

Wandelroutes • •Het jacobspad: historische pelgrimsweg naar santiago de compostela.

Wandeling o.l.v. gids• door natuurgebied De Doort of Het IJzeren Bos. Inlichtingen en boekingen VVV Susteren: 046-4494615.

Unieke bezoekjes, ook voor Kids

Historische wandeling door het witte »stadje Thorn, door het Maasstadje Wessem of door het vestingstadje Stevensweert. Inlichtingen en boekingen: VVV Thorn- 0475-562761.

Koken is monnikenwerk; » maak uw eigen ‘Monikken’ maaltijd klaar in de keuken van een prachtig kasteeltje. U werkt uitsluitend met regiobezoekjes en bent allemaal verkleed als monnik! Voor reserveringen: 077-4731210.

Van Horne Hoeve, » Weert. Kom langs en maak kennis met de dieren in de knuffel-weide! Je mag ze aaien en ook voeren met speciaal voer. www.vanhornehoeve.nl.

Ontdek het zelf!

Fietsroutes

Met het fietsroutenetwerk kunt u * zelf een onbeperkt aantal rondritten samenstellen. Pondjes zetten u de rivier over en een groot deel van de routes is autovrij. Zie www.lekker-genieten.nl voor speciaal geselecteerde routes.

Geo-route.* De geo route is een fietsroute van 23 kilometer. Iets meer dan de helft (14 km) loopt door het nationaal park De Meinweg.www.nationaal-parkdemeinweg.nl.

63

Streekproducten & recept

NonnenvottenNonnenvotten (soms ook wel poefelen ge-noemd) worden in Limburg vooral gegeten op vastenavond. Het is echt carnavalsge-bak. In Sittard liepen de vastenavondzotten met een touw met nonnenvotten door de straten. Kinderen mochten er dan van eten.

Recept nonnenvottenIngrediënten:500 gram bloem, 1 mespunt zout,1¼ deciliter melk, 25 gram gist,175 gram boter, 2 eieren, 75 grambasterdsuiker, frituurvet of slaolie,suiker.

Bereidingswijze:Zeef de bloem boven een kom en voeg het zout toe. Verwarm de melk lauwwarm en los de gist op in wat lauwe melk. Maak en kuiltje in de bloem en giet er de gistoplos-sing in. Smelt de boter en doe de gesmolten boter bij de gistoplossing, breek er twee ei-eren in en voeg de suiker toe. Maak vanuit het midden, scheutje voor scheutje de rest van de melk bijschenkend, een mooi soepel deeg. Laat het deeg, afgedekt met een voch-tige doek, 1 uur op een warme plek rijzen. Rol het deeg daarna op een met bloem bestrooide aanrecht uit tot een niet te dunne lap en snijd deze lap in smalle repen. Leg in deze repen voorzichtig een losse knoop en laat het deeg nog 15 minuten na-rijzen. Verhit een pan frituurvet of slaolie tot hij begint te dampen (ongeveer 170° C). Laat de nonnenvotten voorzichtig in het vet

glijden en bak ze aan beide kanten goud-bruin. Haal de nonnenvotten vervolgens uit het vet en bestrooi deze met kristalsuiker. Ze kunnen zowel koud als warm gegeten worden. Eet smakelijk!

Natuurgebied Sarsven/de Banen. ☛ Ten zuidoosten van Nederweert-Eind liggen drie vennen van Het Limburgs Landschap, het Sarsven, de Banen en de Schoorkuilen. Deze vennen worden omringd door verlan-dingszones, bossen en graslanden. De totale oppervlakte van het gebied beslaat 173 ha.

Weerterbos, ☛ met het grenskerkmonu-ment, bieden u vele uren van natuurlijke ontspanning.

Houtsberg. ☛ Bij de Houtsberg is volop ruimte voor dagrecreatie. Lekker in de schaduw vanuit uw eigen stoel van de zon genieten, terwijl de kinderen zandkastelen bouwen en ravotten.

Nationaal Park De Meinweg. ☛ Een verscheidenheid aan natuur met veel ver-schillende plant- en diersoorten. Het park ligt ten oosten van Roermond en heeft een oppervlakte van 1.600 ha.

Beegderheide. ☛ Karakteristiek is het rijke reliëf en het grote aantal kleine en grote vennen. Bovendien is de Beegderheide een toevluchtsoord voor een bont scala aan planten en dieren waaronder enkele zeldzame en bedreigde soorten als de veld-krekel, heikikker en diverse salamander- en libellensoorten.

De Linnerweerd. ☛ Een van de nog wei-nige natuurlijke uiterwaarden van de Maas.

Natuurgebieden

Colofon

UitgaveGezamenlijke Reconstructie Provincies

Concept en eindredactieTinker imagineers, Utrecht

TekstenLeontien Wegman (Tinker imagineers, Utrecht)

OntwerpOntwerpbureau Wrik, Utrecht

DrukwerkRoto Smeets GrafiServices

Verhalen van een Veranderend LandOntdekgids

Zuid Nederland

Dwalen in een Veranderend LandWie in zijn vrije tijd een frisse neus wil halen op het befaamde platteland, valt tegenwoordig met diezelfde neus in de boter.Nog nooit was er zoveel te zien en te beleven in de vrije natuur.

Want dankzij De Reconstructie van het platteland is het buitengebied op veel plekken opnieuw ingericht. Daarbij is vooral rekening gehouden met recreanten zoals u. Dit boekje bevat dan ook gouden tips over de zes regio’s in Noord-Brabant en Limburg. Van waar u een knoflookpad kunt ontmoeten via een bezoek aan de woonvertrekken van een heuse kabouter tot en met een uitgekiende wandelroute langs een eeuwenoude beek; alle verhalen in dit boekje brengen u op plekken waarvan u nooit gedacht had dat die in ons land zouden bestaan.